ORKIESTRA KAMERALNA FILHARMONII NARODOWEJ

JAN LEWTAK KIEROWNICTWO ARTYSTYCZNE

SKRZYPCE
MARIUSZ PATYRA

CZTERY PORY ROKU

VIVALDI
SONETY > AGNIESZKA OSIECKA
CZYTA > KRZYSZTOF KOLBERGER

Antonio Vivaldi
Cztery pory roku
SKRZYPCE

MARIUSZ PATYRA
ORKIESTRA KAMERALNA FILHARMONII NARODOWEJ
KIEROWNICTWO ARTYSTYCZNE

JAN LEWTAK
SONETY

AGNIESZKI OSIECKIEJ CZYTA KRZYSZTOF KOLBERGER

PRZEKAD SONETW VIVALDIEGO

KRZYSZTOF LIPKA

ZAWODY PORZDKU Z FANTAZJ

Nic si zapewne w muzyce powanej nie rwna popularnoci z Porami roku
Vivaldiego. Kady, bez wzgldu na wiek i rzeczywist gbi zainteresowa
muzycznych, zna te cztery dziea, lubi i chtnie si do nich choby jako jedy-

rd wszystkich dzie Vivaldiego? Czy s lepsze od pozostaych 450 koncertw?

Czy moe Noc, Szczygie albo Burza morska wymiemy tylko najbardziej zna-

Vivaldi

nych przyznaje. Skd to powodzenie, skd taki wybr? Akurat te cztery spo-

ne z programowych nie s lepsze, ciekawsze, efektowniejsze? I niby dlaczego? Jak to zmierzy? A ile tych koncertw, bezimiennych dla nie wprowadzonych w spraw melomanw, jak cudowny a-moll czy h-moll, jest bez wtpienia,
w sposb oczywisty lepszych od Czterech pr roku? A nieprawdopodobnie pikne
koncerty na mandolin? A na fagot?
Przecie sam taki wybr, czterech koncertw przeciw 450, musi wiadczy
o nieodpowiedzialnoci. Przecie chciaoby si od razu co do nich ladem

Quantza zaprotestowa, e caa muzyka Vivaldiego to tylko i wycznie rutyna,

chciaoby si stwierdzi za Strawiskim e rudy ksidz czterysta razy napisa ten sam koncert. Do tego bowiem prowokuje bawochwalczy zachwyt milionw
nad Porami roku. Prowokuje sw arbitralnoci i niesprawiedliwoci.
A jednak co jest, co by musi w tym, e wanie Cztery pory roku podbiy
wiat bardziej ni pozostae koncerty i ni sam Vivaldi. Znajd si bowiem nawet
i tacy odbiorcy, ktrzy zachwycaj si Porami roku nie wiedzc, kto je stworzy
i kiedy. I chocia o Czterech porach roku napisano ju bez wtpienia wszystko
i to zapewne kilkaset razy, z wszystkich przytoczonych powyej powodw mam
4

ochot wanie nad t muzyk po raz nie wiem ktry si zaduma. Uczyni
to jednak krtko, jako nieodzowny wstp do rzeczy samej.
Mona wybrzydza i si zoci, bo niesprawiedliwo historii wobec arcydzie
zawsze drani, ale nie zmieni to faktu, e te cztery koncerty to wanie niewtpliwe
arcydziea. Cho, jak mi si wydaje, w tym samym stopniu, co bez maa wszystkie
koncerty Vivaldiego. Wenecki arcymistrz naley bowiem (przynajmniej w zakresie

Vivaldi

muzyki instrumentalnej) do twrcw o wyjtkowo wyrwnanym artystycznym po6

ziomie.
Pory roku, napisane w Mantui, ok. roku 1720, to cztery pierwsze koncerty
z cyklu 12 dzie pod wsplnym tytuem II cimento dellArmonia e dellInvenzione
op. 8., wydanego w Amsterdamie w roku 1725. Cykl to do niejednorodny, mieszajcy p na p charakter poszczeglnych pozycji, wanie przez do niekonsekwentne stosowanie programowoci, a take zespolenie w jednym tomie dzie

znacznie oddalonych czasem powstania oraz przez dodatkowe wczenie dwch

koncertw alternatywnych na skrzypce lub obj (nr nr 9, 12).
Jednak wszelkie te pozorne sprzecznoci w budowie dziea wyjania wanie tytu, ktrego sens najlepiej oddaje wolny przekad Zawody porzdku
z fantazj. A moe te z powodu wspomnianej niejednorodnoci zbir jest szcze-

chw sam papie Benedykt XIII. Szczeglnie podziwiali te koncerty Francuzi,

ktrych muzyka wykazywaa ju od redniowiecza najsilniejsz skonno do

Vivaldi

glnie barwny, nim bowiem wanie zachwycali si wszyscy; spord Wo-

programowoci. Zachwyca si Porami roku sam Jan Jakub Rousseau, i rwnie sam Ludwik XV dwaj znawcy sztuki o do rozbienych gustach. Rousseau napisa na kanwie Wiosny wariacje na flet solo, Michel Corrette stworzy
wielki motet na sola, chr i orkiestr na podstawie tego samego koncertu,
a Nicolas Chedeville posuy si materiaem Wiosny i Jesieni do skomponowania dziea na zesp o typowo francuskim skadzie: dwoje skrzypiec, musette
i basso continuo.

Koncerty di prete rosso to w swej epoce pewne historyczne novum. Oglnie

przyjmuje si bowiem, e to wanie Vivaldi stworzy solowy koncert skrzypcowy. Nieco przy pomocy Albinoniego. Twrczo poprzedzajcego naszego mistrza
z weneckiej chiesa della Pieta innego skrzypka, Giuseppe Torellego, winna co najwyej uchodzi za zapowied gatunku koncertowego, gdy ani w koncepcji formalnej, ani w wirtuozerii, ani w wyrazie nie wpad jeszcze Torelli na ten trop, ktry
odkry Vivaldi.
Dopiero u Vivaldiego partia solowa staje si popisowa, swobodniejsza od tutti, z ktrym dialoguje i obarczona elementem narracyjnym, dopiero u Vivaldiego
8

zespoowe ritornele rozprzestrzeniaj si na szerokie paszczyzny, tu dopiero mamy zapowied tej linii solowego koncertu, ktra konsekwentnie prowadzi
do klasykw wiedeskich, romantykw i a w gb ostatniego stulecia. To Vivaldi
zadecydowa o trzyczciowoci, wprowadzi budow rondow, zastosowa organizujce form basy, progresj uczyni zasad melodycznej, rytmicznej i harmonicznej motoryki.

Vivaldi

atwiej byo mnie przecign, ni mi dorwna

A przecie to wanie Vivaldi mgby powtrzy za Chamfortem:

10

11

Vivaldi

Sam doskonay wirtuoz, o ktrym znany meloman frankfurcki, Johann Friedrich

Armand von Uffenbach, powiada, e palce stawia w tak wysokich pozycjach,
i mu nie starcza miejsca dla smyczka, pierwszy wprowadzi chwyty wirtuozowskie, stosowane potem przez wieki, biegniki czone z ozdobnikami, arpedia
w na wyszych pozycjach, bariolae. Co wicej, to on, ju tutaj, u zarania koncertu, zastosowa pierwsze jasne zasady estetyczne (potem co prawda stopniowo
eliminowane) takie jak prostota, kontrasty czci, rwnowaga solo i tutti, epizody
malarstwa dwikowego, wane elementy humoru. To dziki Vivaldiemu wszystko
to dla nas jest dzisiaj oczywiste.
12

Spjrzmy jednak take na to, co oczywiste bynajmniej nie jest. To chociaby mianowicie, e w opinii Vivaldiego koncert mg by, cho nie musia,
utworem programowym, e motywy ilustracyjne powinien realizowa gwnie
instrument solowy, a zesp by za to nonikiem nastroju, e sposoby czenia solo i tutti mona rnicowa i stopniowa, i docza do instrumentu
koncertujcego kolejne, dodatkowe instrumenty, e w partytur mona

take wpisa poetyckie wskazania, cao za opatrzy literackim komentarzem.

Wszystko to na samym pocztku dziejw koncertu, w dorobku pierwszego
jego twrcy. Muzyka Vivaldiego wydaje si nam tak naturalnie sama przez uszy
pynca, e chtnie zapominamy o tym, do jakiego stopnia by on kompozytorem

pie niemal niewiarygodne; a nas tylko dlatego dzi nie zaskakuj, e Vivaldiego
ju rycho dosownie wszyscy naladowali. A przecie to wanie Vivaldi mgby

Vivaldi

odkrywczym. A tymczasem wszystkie te pomysy i rozwizania s na tamtym eta-

powtrzy za Chamfortem: atwiej byo mnie przecign, ni mi dorwna.

Ale zatrzymajmy si w kocu przy tym, do czego zmierzam: przy owym literackim komentarzu, czyli przy czterech sonetach stanowicych rodzaj motta,
wprowadzenia, obrazowego programu do dzie muzycznych pomys ostatecznie
wyeksploatowany dopiero przez neo- i postromantykw. Czy bowiem nie tu jest
odpowied na pytanie o niezwyk i niewytumaczaln popularno Czterech pr
roku? Oczywicie, wanie tu, w owych sonetti dimostrativi.

13

Sam zatem pomys, czy te punkt wyjcia, by w tym poczwrnym arcydziele

muzycznym niewtpliwie literacki. Pory roku nie mogy powsta wczeniej jak
to czsto bywao w romantyzmie ni kompozytor znalaz do nich w literacki
wstp. Sama koncepcja cyklu wskazuje na pierwotn znajomo sonetw Vivaldiego, ktry nawet w opisowym wprowadzeniu, stanowicym dedykacj dziea
dla hrabiego Morzina, zaznacza, e sonety dokadnie wyjaniaj, co zostao
opisane muzyk. Rodzaj tej zalenoci, odpowiednie wersety umieszczone dokadnie w odnonych miejscach nut, dzielone pomidzy paralelne epizody samych koncertw, zdecydowanie wskazuj na to, e muzyka powstawaa wedug
14

precyzyjnie wczeniej dobranego i przemylanego tekstu poetyckiego. Kolejno

odwrotna wyklucza tak daleko posunit dokadno w zgodnoci obu warstw,
muzycznej i literackiej. Potwierdzaj to liczne detale; niektre na przykad sowa
pisane w tekcie sonetw du liter s nastpnie wypunktowane w partyturze, co wanie wskazuje na pierwotno wiersza wpywajcego na struktur
koncertu.

I tutaj wyjania si doskonale tytu dziea: II cimento dellArmonia e dellInvenzione,

w spr harmonii z inwencj, czyli lepiej rzec
wanie: owe zawody porzdku z fantazj, to
nie tylko przeciwstawienie koncertw progra-

take wewntrz kadej z Pr roku to samo

przeciwstawienie. Zosta tu bowiem ukazany

Vivaldi

mowych koncertom czysto muzycznym, ale

czowiek w przyrodzie, odmalowano zanurzenie czowieka w przemiennoci natury, w cyklu

rocznych przeobrae wiata oraz polowych
radoci i prac.
Tutti to Armonia, solo za to Invenzione.
Przyroda stanowi porzdek, a czowiek wnosi
w ni fantazj. Skrzypce, solowy instrument,

15

koncertujcy reprezentuj czowieka; o tym wiadcz powierzone tej partii motywy ilustracyjne: nie jest to przyroda sama, ale imitazione della natura.
To pokazuje indywidualizm instrumentu solowego na tle reszty. Owa reszta, tutti
reprezentuje wiat, w ktrym zanurzony, zamknity jest czowiek. Czowiek jest
podmiotem narracji, za wiat jest jej tematem i tem. Koncepcja prosta i oczywista. I genialna w swej prostocie.
Wszystkie motywy ilustracyjne, w caym swym bogactwie i rnorodnoci, takie jak liczne gosy ptakw (kukuka, turkawka, uszczak), szczekanie
psa, szum wiatru, szmery strumieni i zb, deszcze i burze, prszenie nie16

gu, a nawet kroki pijaka i szczkanie zbami na zibie, s misternie wtopione

to w parti skrzypiec, to w parti tutti, bowiem czowiek dialoguje z natur, wspyje z ni. I sam jest przecie jej dzieckiem.
I wszystko to zostao wypowiedziane tylko smyczkami wspartymi basso continuo! Caa ta tak skromna, tak oszczdna w rodkach i dziki temu tak uniwersalna
muzyka jest naladowaniem natury, pocztkiem eleganckiego malarstwa dwi-

kowego, typowo barokowym realizmem, jest zarazem malowniczym poematem

i retoryk efektw, i wielkim, ywotnym, teatralnym stylem. To dlatego Marc
Pincherle nazwa Vivaldiego wielkim romantykiem.
Vivaldi zapocztkowa mod na przedstawianie pr roku muzyk. Ale cho tylu
kompozytorw, znconych saw dziea Vivaldiego, podejmowao ten sam temat,

niuszowi. Z tego wanie, opisanego powyej powodu, e genialne pomysy s zarazem jednostkowe. Nigdy ju nie doszo do tak wspaniaego zespolenia porzdku

Vivaldi

aden z innych, tak licznych autorw Pr roku, nigdy nie dorwna weneckiemu ge-

z fantazj czy te do tak efektownych ich zawodw. Nikt ju nigdy w tak oczywisty
i przejmujcy sposb nie ukaza czowieka na tle natury, jego zgodnej symbiozy
z przyrod, jego harmonijnego wspgrania ze wiatem. Symbiozy i wspgrania,
ktre s zarazem zgodnoci i walk, porzdkiem i fantazj.
Teraz kwestia sonetw, moe najtrudniejsza, moe nie do rozwikania. Wiele
powstao na ich temat przypuszcze i hipotez od czasu, kiedy O. Klauwell uzna
Tassa za autora tych czterech wierszy (1910), przez prby innych atrybucji, przez

17

podejrzenie, e sonety napisa Vivaldi samodzielnie, a do przewaajcego obecnie pogldu,

e utwory te musz pozosta anonimowe. Trudno
mi si tutaj wykrci od ustosunkowania si do
tych rozmaitych koncepcji, tym bardziej, e oryginalny tekst woski sonetw te wiele podpowiada.
Idzie o jego poziom. Sonety te to obrazki rodzajowe, o ktrych mona miao powiedzie, e nie
bdc zbytnio oryginalne, s do udane.
18

O autorstwie Tassa czy innego wielkiego poety nie

moe by w ogle mowy. Przecitny jzyk, liczne
niezrcznoci skadni, niewyszukane rymy, nieudolno wersyfikacji i rytmu, ani ladu sylabotoniki wszystko to wskazuje jednoznacznie na
amatorskie piro.

19

Vivaldi

Nie znaczy to, e sonety s cakiem pozbawione wartoci, poezja nieprofesjonalna z czasw Vivaldiego nie moe dzisiaj by cakiem nieciekawa. Kto zatem
mg napisa te sonety? W Wenecji (czy te nawet w Mantui) za czasw powstania
Pr roku anonimowi autorzy podobnej poezji, nie biorc pod uwag przyjezdnych,
liczyli si co najmniej na setki; kady wyksztacony obywatel Serenissimy by
w stanie spodzi lepszy czy gorszy sonet.
W tym kontekcie osobiste autorstwo Vivaldiego nie moe by cakowicie
wykluczone. Kompozytor by czowiekiem bystrym, o duej inteligencji, o niezwykych uzdolnieniach, ktre nie ograniczay si bynajmniej do spraw muzycznych,
20

wreszcie to przecie czowiek pira. Jeeli wic nie moemy orzec, e Vivaldi te cztery sonety sam napisa, to bez wtpienia nie moemy take twierdzi,
e nie byby potrafi napisa sonetu; przeciwnie, jest raczej mao prawdopodobne,
by uoenie wiersza przekraczao jego moliwoci.
Nie mam zamiaru tutaj jednak przychyla si do pogldw, jakoby Vivaldi sam
by autorem poetyckiego komentarza do Pr roku. Przeciwnie, wydaje mi si,

e mistrz z chiesa della Pieta napisaby podobne sonety znacznie pikniej. Za najprawdopodobniejsz i zarazem bezpieczn koncepcj wypada zatem rzeczywicie
uzna autorstwo anonima. Wyobraam sobie sytuacj, w ktrej kompozytor siga
po gotowe wiersze kogo z przyjaci, czy te wrcz o ich napisanie prosi; takie
gesty byy wwczas (i zapewne nie tylko wwczas) bardzo w modzie. Trudno mi

byy przekadane na polski. Wiem natomiast, e nigdzie si i nigdy z ich tumaczeniem nie zetknem, co wicej samo istnienie podobnego przekadu wydaje

Vivaldi

twierdzi, e sonety, stanowice wstp literacki do Pr roku Vivaldiego, nigdy nie

mi si raczej mao prawdopodobne. A tymczasem wanie te przecitne sonety,

do ktrych il prete rosso przyczy genialne dzieo muzyczne, uwaam za szczeglnie godne znajomoci, a nawet wicej, sdz, e od czasu do czasu naleaoby
tak jak sobie tego yczy sam Vivaldi odczyta je przed wykonaniem i wysuchaniem jego cyklu koncertw.
Jest to wane, poniewa tylko i wycznie w owych wstpnych wierszach
kryje si rzeczywista i faktyczna inno (a nie lepszo) Pr roku, ich odrbne

21

miejsce wrd pozostaych koncertw Vivaldiego. Skoro nie moemy twierdzi, e cokolwiek w samej muzyce spowodowao oszaamiajc karier tych koncertw, musimy
przyj, e doczone do nich sonety i ich instrumentalne odbicie bezwzgldnie przyczynio si do tej popularnoci. Pomys literacki
i jego rewelacyjne ucielenienie w muzyce
to w gruncie rzeczy jedyny punkt, ktrym
22

Pory roku gruj nad pozosta spucizn

Vivaldiego.
Przekad wyszed mi tak jak wyszed.
Nie jest to poezja szczeglnie zapadniajca
i sprowadzajca natchnienie. W tym musia osobicie pomaga mi Vivaldi. Liczne

... tak jak sobie tego yczy sam Vivaldi,

sonety naleaoby odczyta przed wykonaniem

Vivaldi

i wysuchaniem jego cyklu koncertw ...

23

potknicia oryginau prowokoway mnie do stanowczej autoryzacji, by po polsku wszystko lepiej wypado ni w starowoskim. Tote tu i wdzie przyznaj
wkrado si do moich zawodw ze starowosk materi nieco wicej fantazji
ni porzdku. Wydaje mi si jednak, e najwaniejsza jest tu potoczysto wiersza, a take pewna gadko konwencji tej bardzo przecie skonwencjonalizowanej poezji. Wersyfikacja i rytmika nie zostay przeze mnie zastosowane w zgodzie
z tekstem pierwotnym, poniewa wanie w tym wzgldzie panuje w sonetach
oryginalnych cakowita dowolno. W sonecie ostatnim zachowaem to, co go odrnia od poprzednich, zastosowanie pierwszej osoby. Dlaczego autor woskiego
24

oryginau tak postpi? Wida zima, jako ta pora roku, ktra najbardziej doskwiera,
najsilniej te kadego osobicie dotyka, bezporednio i dojmujco. Vivaldi zreszt
take zapewne myla podobnie, obdarzajc i wyrniajc sw Zim najbardziej
dotkliwymi dysonansami.
Krzysztof Lipka

ty umieszczone dokadnie w odnonych miejscach nut, dzielone s pomidzy paralelne

epizody samych koncertw ...

Vivaldi

... sonety dokadnie wyjaniaj, co zostao opisane muzyk ... Odpowiednie werse-

25

Wiosna
Wiosna ju nadesza i ptaki wesoo
Radosn sw pieni wieszcz jej przybycie;
Zefir agodnym tchnieniem fale toczy wkoo
Potokw, co rw bystro, skpane w bkicie.
Byskawice i grzmoty, ktre w krg syszycie,
Wysano, by ogosi nowej wiosny tchnienie;
Ptaszta przerywaj zimowe milczenie,
Znowu piewem swym dzwonic na podniebnym szczycie.

26

I wnet si rozchodzi nad pola i drzewa

Szmer kwiatw, traw i lici w noworodnej pysze,
Kzka drzemic na socu gnunie si wygrzewa;
Wiejska kobza j do snu agodnie koysze.
Pasterz nimf porywa, a w tacu im piewa
Wiosna, zagldajc w lnicych oczu cisz.

Lato

Zefirek powiewa, lecz wnet go wypiera

Boreasz swarliwy i rusza sw drog.
Na ce pasterz nagle zdjty trwog
Przeczuwa wichur i w niebo spoziera.
Porzuca odpoczynek, zrywa si po chwili,
Z niepokojem czeka byskawic i grzmotw.
A muchy tn natrtnie i wiruj rojem.
Tak, pasterz zna przyrod, instynkt go nie myli:
Ju niebo byska, piorun wali gotw
I grad amie zboe, co na polu stoi.

Vivaldi

W peni lata, gdy soce wysoko w zenicie

Ludzie i stada widn od spiekoty.
Kukuka zakuka i ptasie zaloty
Turkawek i szczygw budz lene ycie.

27

28

29

Vivaldi

Jesie
Tacami i piewem wituj wieniacy
Rado z pomylnego na swych anach zbioru.
Wielu z nich si z Bachusem zadawszy po pracy,
W sen zapada, nie baczc na rozmach wieczoru.
Porzucaj zajcia, tacz i piewaj,
Na co rzekie powietrze skutecznie nakania,
Zaproszenia jesieni skwapliwie suchaj,
Cignc huczne zabawy choby do zarania.

30

Myliwy, dzierc strzelby, wyrusza witaniem,

Trop w trop dy, nie dajc wymkn si zwierzynie,
Co umyka zaszczuta psw i rogw graniem.
Nim nagonka wyruszy, zwierzyna an minie,
I cho owczy si czasem bani pudowaniem,
To zmczona ucieczk, osaczona ginie.

Zima

Gdziem przy agodnym ogniu pdzi bogie chwile,

Gdy na zewntrz zib trzyma, deszcz zacity pada.
Drobne kroki na lodzie kruchym lekko stawiam,
Boj si lizgawicy, nie upa si sil.
Wszystko na nic, padamy, mody czy te stary
Zaraz zrywa si, biegnie gnany wichrw zgraj;
Wok zdradliwe trzaski lodu wci syszymy.
Byle prdzej do domu. Lecz i tu przez szpary
Sirocco i Boreasz w walce docieraj,
Bymy nie zapomnieli o potdze zimy.

Vivaldi

Przemarzym mn miotaj przenikliwe chody,

Wiatr pdzi tumany, zrywa nawanice,
Przytupujc szybko przebiegam ulice
Zaciskam zby, zgrzytam, tskni do zagrody.

31

32

33

Vivaldi

Mariusz Patyra
Mariusz Patyra urodzi si w 1977 roku w Orzyszu. Nauk gry na skrzypcach
rozpocz w wieku lat siedmiu. Ksztaci si u prof. A. Hoffmanna w Olsztynie,
prof. J. Kucharskiego w Warszawie, prof. K. Wgrzyna w Hanowerze
i Maestro Salvatore Accardo w Cremonie.
Mariusz Patyra jest pierwszym i jedynym Polakiem, ktry wygra
Midzynarodowy Konkurs Skrzypcowy Premio Nicolo Paganini
w Genui (2001).
Otrzyma rwnie nagrody specjalne m.in. za najlepsz interpretacj
34

kaprysw Paganiniego oraz kopi skrzypiec Il Cannone wielkiego wirtuoza.

Ponadto jest laureatem laureatem IV nagrody Midzynarodowego Konkursu
Skrzypcowego im. C. Nielsena w Odense oraz nagrody specjalnej
Odense Symphony Orchestra (2000), finalist I Miedzynarodowego Konkursu
Skrzypcowego im. A. Stradivariego w Cremonie (1998 )
oraz laureatem Midzynarodowego Konkursu Skrzypcowego
im. J. Joachima w Hanowerze (1997).

Koncertuje w krajach Europy, w Japonii i USA. Wystpowa m.in. z Royal

Metropolitan Orchestra Tokyo, Orchestra Fondazione Arturo Toscanini,
Orchestra di Roma, Orchestra Filarmonica Marchigiana, Polsk Orkiestr
Radiow, Orkiestr Kameraln Polskiego Radia Amadeus, Orkiestr
niemieckiego NDR i WDR oraz radia woskiego RAI TRE.
Mariusz Patyra gra na kopii Il Cannone 1742 wykonanej przez J. B. Erwina
(Dallas 2000) i kopii Guarneri del Gesu 1733 wykonanej przez Ch. Erichsona
(Hanower 2003).

Vivaldi

Symfoniczn Filharmonii Narodowej. Dokona nagra dla Polskiego Radia, radia

35

Sonet wiosny
Bg czarn chust zdj z powietrza.
Znw moda wiosna siy zbiera.
Ta co od witu bya bledsza,
Porowiaa. Primavera.
Szumi fontanna musujca
I grzeczny Zefir dzie otwiera.
Za anio zimy wzdycha drwico,
Lecz brak mu siy. Primavera.
Patrz jak tej nimfie piersi rosn.
36

Pasterz z mioci ju umiera,

Ju pachnie wiosn, pachnie wiosn.
La primavera.

Sonet lata
Pachncy wietrzyk zdrw i syt kouje pod upaw szat,
I w organowy skalny rytm ustawia swoje szyki lato.
I szumi zboa w miej mce,
I ziele kania si granatom.
Olbrzymim chrem sawi lato.
Improwizuje ptak szalony,
Wygina szyj do byskawic,

Osiecka

Jzyki ludzkie i zwierzce

I pynie piew nieutulony,

I byszcz oczy modych pawic.
Nie byle jakie psoty wieszcz.
Ksiyca sopran le kantat,
Ach, mode lato, mode jeszcze.
Ach, LEstate.

37

38

39

Vivaldi

Sonet jesieni

40

Jeszcze si taczy w pustych winnicach,

Jeszcze si tuk wiejscy obwiesie,
Ale ju woda stygnie w krynicach,
I w krg taneczny ju wkrada si jesie.
Soce jak blada ra przekwita.
Ponad dzwonami wiatr chmury niesie.
Modego wina kad ju wypita
I wieczr z wolna przepywa w jesie.
Tuciej kosze, beczki, piwnice,
Jak wielkie maki byszcz poary.
I nocny motyl ginie w zachwycie.
Buszuj deszcze w nizinach szarych
I ociale sun spdnice.
Wci wicej mierci, wci wicej kary.
To jesie.

To byo tak jak gdyby nagle

Wypezy wszystkie chody z katedr
I czarny wiatr wzd biae agle
I smagn morze niczym batem.
Ju do kominkw donie lgn,
Matki niemowlakom mrucz,
Zadowolone lalki pi,
Powolne sny si mlekiem tucz.
I coraz wicej jest Baroku
W rysunku chmur i w ludzkim wzroku.
Wtem rumor, omot, huk i trzask
To nieznajomy obcy wicher,
To niespokojny ognia blask,
Skoczyy si wieczory ciche
Co snuy w sercach ba mistern.
To zima, basta, kres.
LInverno.

Osiecka

Sonet zimy

41

Orkiestra Kameralna Filharmonii Narodowej

Orkiestra Kameralna Filharmonii Narodowej to zesp nawizujcy do wieloletniej i
bogatej tradycji uprawiania kameralistyki przez artystw wywodzcych si z Filharmonii Warszawskiej. Pierwsze zespoy kameralne powstaway tu ju na pocztku
ubiegego stulecia. W latach 60-tych i 70-tych na estradach caego wiata odnosi
sukcesy zesp Kameralistw Filharmonii Narodowej kierowany przez Karola Teut42

scha. Midzynarodowe uznanie zyskay rwnie inne formacje, w skad ktrych

wchodzili muzycy Filharmonii Narodowej. Lata 90-te to okres dziaalnoci zespou
smyczkowego, ktry koncertowa z wybitnymi solistami (Konstanty A. Kulka, Nigel
Kennedy), dokonujc nagra pytowych i telewizyjnych. Z okazji obchodw 100-lecia Filharmonii w Warszawie, reaktywowano pod patronatem Dyrektora Antoniego Wita Orkiestr Kameraln Filharmonii Narodowej. Zesp tworz czoowi

instrumentalici Filharmonii Narodowej,

wrd nich czonkowie byego zespou
Karola Teutscha. Kierownictwo artystyczne zespou obj Jan Lewtak absolwent Akademii Muzycznej im. F. Chopina

Brzewskiego i Mirosawa awrynowicza,

laureat konkursw skrzypcowych i nagro-

Vivaldi

w Warszawie w klasie skrzypiec Zenona

dy Komitetu ds. Radia i Telewizji, artysta

o bogatym dorobku solowym i kameralnym.
Orkiestra Kameralna Filharmonii Narodowej nawizaa wspprac z najwybitniejszymi solistami, wytwrniami pytowymi,
organizatorami prestiowych festiwali oraz
z twrcami muzyki kameralnej. Zesp wy-

43

stpowa m.in. z Salvatore Accardo, Evelyn Glennie, Konstantym Andrzejem Kulk,

Krzysztofem i Jakubem Jakowiczami, Adamem Makowiczem, Jadwig Kotnowsk,
Grzegorzem Groblewskim, Edwardem Zienkowskim, Rafaem Kwiatkowskim, Mariuszem Patyr oraz Agat Szymczewsk.

44

Orkiestra Kameralna Filharmonii Narodowej

(w nagraniu Czterech Pr Roku)

skrzypce:
Anna Bednarczyk
Marian Kowalski
Agnieszka
Lewandowska
Marcin Mazurek
Marek Powide
Pawe Rybkowski
Piotr Tadzik
Krystyna Wilczyska
altwki:
Marek Marczyk
Krzysztof Szczepaski
Jacek Toczyski

wiolonczele:
Angelica Wais solistka
Andrzej Wiltos
Piotr Sapilak
kontrabas:
Alfred Wieczorek
klawesyn:
Danuta Kojro
(gocinnie)

Vivaldi

Jan Lewtak skrzypce, kierownictwo artystyczne

45

reyseria dwiku / recording director and producer:

Andrzej Lipiski
reyseria dwiku / sound recording postproduction engineers:
Ewa Guzioek-Tubelewicz
Barbara Oko-Makowska
nagranie / session recording
Bartomiej Kuniak
46

koncepcja pyty
/ project concept & vision:
Andrzej Lipiski

redaktor nagrania / session executive producer:

Jan Popis
projekt graficzny / graphic design:
Przemek Wjcicki
zdjcia / photography:

wydawca / published by:

LIPINSKI Royal Fidelity
www.lipinskisound.com
Filharmonia Narodowa
www.filharmonia.pl

Vivaldi

Andrzej Lipiski

47

WYDAWNICTWO LIPINSKI ROYAL FIDELITY

Przekazujemy w rce Pastwa nagranie wydane przez LIPINSKI Royal Fidelity
wydawnictwo satelickie firmy LIPINSKI Sound. Droga do tego nagrania to historia kariery
zawodowej Andrzeja Lipiskiego reysera dwiku, producenta, konstruktora unikalnych
rozwiza elektroakustycznych, muzyka, audiofila:
1976 dyplom z wyrnieniem w warszawskiej Akademii Muzycznej na Wydziale
Reyserii Dwiku w klasie prof. Antoniego Karuasa cakowicie powicony kwadrofonii.
Dokonanie pionierskich w Polsce nagra surroundowych.
48

19761981 ponad 50 longplayw nagranych na wasnym zmodyfikowanym

sprzcie z najwybitniejszymi solistami i orkiestrami symfonicznymi, wiatowymi gwiazdami
jazzu (Buddy Rich, Kenny Drew, Jimmy Rowles) oraz z Ew Demarczyk.
1981 wyjazd do USA i wydanie m. in. podwjnego longplaya
Piosenki Solidarnoci z zarejestrowanego w Gdasku I Przegldu Piosenki Prawdziwej
Zakazane Piosenki. Od tej pory przez ponad 20 lat pracowa w USA.

1983, 1984 i 1991 zwycizca konkursw fonograficznych

Crown International w USA.
1987 wyrnienie przez National Bureau of Standards w USA
jako przypadek 1 na 1000.
19891990 Emmy Award, Sound Engineering najbardziej prestiowa
nagroda telewizji amerykaskiej za seri ponad 20 spektakli American Playhouse.
19951999 wspzaoyciel w Polsce postprodukcyjnego studia
telewizyjno-filmowego realizujcego w kooperacji z angielsk firm Boba Geldofa
Planet 24, pierwsz polsk telewizj muzyczn Atomic TV (pniej MTV).
1997 pierwsze od wyjazdu do USA nagrania muzyczne w Polsce dla
wydawnictwa Koch International, z Krzysztofem Pendereckim i Dimitri Ashkenazym
oraz z Wojciechem Kilarem i Peterem Jablonskim.

Vivaldi

za nieprzecitny such. Wrd badanych profesjonalistw okrelono to

49

2000 pierwsze nagrania Super Audio CD Surround w kooperacji z firm Sony w Nowym Jorku.
2003 powoanie do ycia w USA firmy Lipinski Sound Corporation, produkujcej najwyszej
klasy profesjonalny i audiofilski sprzt audio. Jako tego sprztu aktualnie wytycza nowe kierunki
rozwoju fonografii i staje si standardem w najbardziej prestiowych studiach dwikowych
na wiecie (Dolby Japan, Dolby Sweden, Warner Bros. LA, Avatar NY etc.)
2004 nagranie w Polsce i na Ukrainie w technologii High Definition Surround
tzw. Tryptyku Sakralnego 3 arcydzie muzyki polskiej: Credo K. Pendereckiego, III Symfonii
H. M. Greckiego oraz Missa Pro Pace W. Kilara, wydanych na pytach DVD oraz Super Audio CD.
50
2005 kolejne nagrania High Definition Surround w Polsce wydane na pytach Super Audio CD.
2005 Surround Sound Conference w Los Angeles Tryptyk Sakralny oraz pozostae
nagrania SACD dokonane w Polsce zyskuj opini najlepszych nagra muzycznych kiedykolwiek
dokonanych (John Eargle).

2006 Tryptyk Sakralny otrzyma wyrnienie pozakonkursowe

Rady Akademii Fonograficznej Fryderyk 2007 za rejestracj
wanych dokona twrczych najdoskonalszych kompozytorw

2007 luty nagranie Credo K. Pendereckiego zostao zaliczone

przez najbardziej prestiowy amerykaski miesicznik audiofilski
Stereophile, do grona 75 najwybitniejszych nagra wszechczasw
(Records To Die For).
2007 marzec angielski magazyn HiFi+ da najwysz
z moliwych ocen III Symfonii H. M. Greckiego i stwierdzi,
e pod kadym wzgldem przewysza ono jako nagrania
tego samego dziea sprzed 15 lat, kiedy to angielskie nagranie
teje symfonii pobio na rynku muzyki klasycznej rekord sprzeday
wszechczasw.

Vivaldi

polskich w sposb otwierajcy nowy rozdzia polskiej fonografii.

51

2007 kwiecie pierwsza w Polsce i jedna z pierwszych na wiecie

rejestracji w technologii High Definition TV. Zarejestrowana opera
K. Szymanowskiego Krl Roger bdzie wydana na pytach Blu-ray z dwikiem
High Definition Surround. Do tej chwili na wiatowym rynku nie wydano ani jednej
pyty z muzyk klasyczn w formacie Blu-ray.
2007 sierpie pyta SACD z nagraniem Credo K. Pendereckiego
zostaa przedstawiona do najbardziej prestiowej nagrody fonograficznej
Grammy Award w kategorii reyserii dwiku.

52

2007 wrzesie / listopad zgoszenie 4 patentw rozwiza

elektronicznych do zastosowania w sprzcie do rejestracji i odtwarzania dwiku.
od 2006 amerykaski magazyn Stereophile w procznym przegldzie
Recommended Components regularnie umieszcza goniki L-707
firmy Lipinski Sound w najwyszej klasie A.

20042008 urzdzenia produkowane przez firm Lipinski Sound

nieprzerwanie zdobywaj liczne nagrody i wyrnienia: Excellence Award oraz
Reviewers Pick (Pro Audio Review, USA),
Best sound and picture of the show (Home Entertainment Show, New York),

2008 stycze Urzd Patentowy RP zaakceptowa 4 patenty rozwiza

elektronicznych.
2008 niniejsze nagranie Czterech Pr Roku bdzie rwnie wydane
w wersji High Definition Surround na pytach Blu-ray
przez LIPINSKI Royal Fidelity, z kolekcj krajobrazw najwybitniejszego polskiego
fotografika-pejzaysty Tomasza Gbusia wraz z angielsk wersj
Sonetw Vivaldiego, w interpretacji jednego z najwikszych odtwrcw rl
Williama Shekaspearea amerykaskiego aktora Stacy Keacha.

Vivaldi

,Product of the Year (Stereophile, USA).

53

54

ORKIESTRA KAMERALNA FILHARMONII NARODOWEJ

JAN LEWTAK KIEROWNICTWO ARTYSTYCZNE

CZTERY PORY ROKU op. 8

SKRZYPCE
MARIUSZ PATYRA
KLAWESYN
DANUTA KOJRO

VIVALDI
SONETY > AGNIESZKA OSIECKA
CZYTA > KRZYSZTOF KOLBERGER

PRZEWODNIK

WIOSNA
1. SONET WIOSNY
2.
I ALLEGRO
3.
II LARGO E PIANISSIMO
4.
III DANZA PASTORALE

SEMPRE

0:50
3:24
2:39
4:23

LATO
5. SONET LATA
6.
7.
8.

I ALLEGRO NON MOLTO

II ADAGIO E PIANO
III PRESTO

1:02
5:27
2:09
2:40

JESIE
9. SONET JESIENI
10.
I ALLEGRO
11.
II ADAGIO MOLTO
12.
III ALLEGRO

1:05
5:08
2:24
3:25

PO

CZTERECH PORACH ROKU

SONETY ANTONIO VIVALDIEGO

17.
18.
19.
20.

PRZEWODNIK
PRZEWODNIK
PRZEWODNIK
PRZEWODNIK

CZAS
CZAS

CZNY CAOCI:
CZNY

SPONSOR

W TUMACZENIU

KRZYSZTOFA LIPKI

WIOSNA
LATO
JESIE
ZIMA

PRZEWODNIKA:

4:04
4:12
3:51
4:29
61:43
16:36

PYTY:

ZIMA
13. SONET ZIMY
14.
15.
16.
PATRONI

MEDIALNI:

I ALLEGRO
II LARGO
III ALLEGRO

NON MOLTO

1:03
3:25
2:18
3:38

ORYGINALNE

NAGRANIE: SURROUND

176 KHZ / 24

BITY