Narracja w humanistyce

15.10.15

-narracja gwnie w formie opowieci

-opowie jako zamiennik konfliktu
-opowieci zazwyczaj o sobie eby kogo pozna i nie uzna za wroga
-opowie pojawia si w sytuacji kontaktu z innymi, zazwyczaj z nieznajomymi
-sposb budowania relacji emocjonalnej z innymi osobami
-forma z najprostszych transakcji u ludzi wymiana darw (o porwnywalnej wartoci),
kiedy nie opaca si konflikt
-chodzi o zamienienie sytuacji potencjalnie konfliktowej na potencjalnie przyjazn
-opowie jako dar, wymiana uprzejmoci, prezentw
-zaufanie, emocjonalne zaangaowanie
-nie chodzi o samo pozyskanie daru, ale o wymienianie si nimi warto ma wymiana a nie
dar sam w sobie
-opowie funkcja taka jak iskanie
-opowieci te w sytuacji konfliktu ktra opowie jest lepsza
-narracja instytucja; cos cennego, np. bajarz, dar opowiadania
-Gawdziarz: stubylczenie dotyczy antropologa kulturowego, ktry za bardzo zywa si
z rodowiskiem badawczym, traci dystans, przyjmuje jego perspektyw
-potrzeba wytwarzanie, dystrybucji, handlu opowieciami (zarwno mwienie jak i suchanie)
-jest jedn z najbardziej elementarnych, pierwotnych, prymarnych potrzeb
-protokulturowa potrzeba
-kiedy pojawia si jzyk rozwija si ta potrzeba i moliwo
-od najprostszych do najbardziej rozwinitych kultur wszdzie jest instytucja opowiadania
(np. pisarze)
-skd si bior opowieci?
-rytuay bardziej lub mniej zoone formy opowieci; odtwarzanie jakich historii, np.
bstwa; wikszo bez sensu, uczestnicy nic z nich nie rozumiej, nie ma znaczenia sens, ale
wykonanie
-opowieci na pewnym poziomie bardzo prostym poziomie kultury nie maj wikszego
sensu, istotny jest pewien porzdek skadniowy, czci zdania, okrelone postaci
-pierwsze historie albo teksty popkultury wszystkie bardzo proste
-wszystkie historie skupiaj si na jednym, gwnym afekcie, wywouj okrelone emocje,
typ zachowania

-wszystkie proste opowieci mona sprowadzi do prostego schematu, opisa jednym

zdaniem
-bardziej skomplikowane zazwyczaj wiele prostych opowieci rnie skomponowanych
-Walter Burkert Stwarzanie witoci
-opowieci nie s pragmatyczne
-rne funkcje opowieci, np. zapamitanie jakiego wydarzenia
-opowieci odtwarzanie zachowa
-przypominanie np. rozkazw na polowaniach zamienia si w opowiadanie o nim
-bardzo proste czynnoci proste opowieci
-prba uporzdkowania w jzyku i zapamitania bardzo prostych zachowa opowie
-prba mentalnego przygotowania si do przyszych dziaa
-budowa proste sekwencje
-literatura estetycznie dopracowane opowieci
-staj

si

praktyczne,

maj

suy

budowaniu

okrelonych

emocji,

przey

czytelnikw/suchaczy
-a pierwotne opowieci nie byy pragmatyczne
-wymiana darw: charakter fizyczny jedzenie, charakter symboliczny opowieci
-wczesna literatura prba estetyzacji tych opowieci, dlatego zaczynano opowieci, np.
urodziem si tego i tego
-Przez dugi czas kadem si spa wczenie Proust eby mona byo tak zacz, literatura
musiaa dojrze
W obliczeniach by bd Lem od razu przejcie do akcji
-kariera narracji wzia si z tych prostych schematw narracyjnych, nie literackich

Narracja w humanistyce

22.10.15

1928 pocztek narratologii

Pojawia si psychologizm w literaturze
Propp Morfologia bajki magicznej
Formalna metoda analizy literackiej i folklorystycznej
Folklor b. wiele wariantw, bez autorstwa, wszystkie maj okrelon struktur, niezmienn,
dziki czemu zawsze mona j [bajk] rozpozna

-b. proste historie, archetypowe, nie da si ich bardziej uproci w kulturze prostszych si
ju nie spotyka
-wszystkie bajki we wszystkich krgach kulturowych s skonstruowane tak samo
-s protokulturowe
-badacz stawia pytania: czy rne wersje bajki to wci ta sama bajka? Czy rne bajki
korzystaj z tego samego modelu opowiadania?
-bohaterowie podmioty dziaa
-funkcje orzeczenia, dziaania podejmowane przez bohaterw
- funkcja czyn 1.dziaanie, 2.ktre wpywa na akcj
(praktycznie nie ma fabuy bez konfliktu, wiedzieli to ju od staroytnoci, e w historii musi
by konflikt)
Wydzieli maksymaln liczb dziaajcych typw postaci:
1. Bohater, protagonista
2. Przeciwnik, antagonista
3. Donator osoba poddajca bohatera prbie, wystawiajca na prb, ale te suca
mu wsparciem
4. Pomocnik towarzyszy protagonicie i w najciszych prbach suy mu wsparciem
(wierny, lojalny, odwany, ale rzadko inteligentny, byskotliwy)
5. Krlewna lub jej ojciec (krl) osoba reprezentujca wadz, osoba majca inny,
wyszy status spoeczny; te jako kto, komu trzeba pomc
6. Osoba wysyajca

kto, kto w pewien sposb opiekuje si bohaterem, zleca

wykonanie zadania, poruszyciel fabuy

7. Faszywy bohater posta, ktra lubi przybiera faszyw tosamo, oszust;
odpowiada klasycznie za komplikowanie fabuy, perypetie gwnego bohatera
-maksymalna liczba dziaajcych postaci w fabule, ale nie musz by wszystkie
Propp uwaa, e jeli opracowa rosyjskie bajki, to inne z krgu indoeuropejskiego te bd
miay t sam struktur, model, schemat, elementy.
(na marginesie: inny badacz dowid pniej, e mity migrujc midzy krgami kulturowymi
zamieniaj si w bajki)

Funkcje, model akcji, ktre pojawiay si we wszystkich typach bajek i wtkach bajkowych:
- bajka moe si z tylu maksymalnie wydarze skada rzadko, czciej znacznie mniej
- ukad funkcji w bajce jest najwaniejszy, kto co robi ju mniej
- liczba funkcji jest ograniczona (31)
- kolejno funkcji, nastpstwo zdarze jest zawsze takie samo
- wszystkie bajki magiczne realizuj ten sam wzorzec narracyjny
(zastosowanie tylko do bajek folklorystycznych, a nie Andersena czy innych autorw)
31 funkcji:
1. Bajki zawsze maj podobny pocztek i koniec: inicjalizacja gotowe formuy:
dawno, dawno temu; w Polsce bajka rozpoczyna si czsto odejciem z domu (ktre
powoduje rne sytuacje, ktre by nie wystpiy w domu), a koczy np. lubem; kto i
w jakich okolicznociach to si zmienia, zazwyczaj modszy czonek rodziny, b.
czsto konflikt rodzinny
2. Wydanie zakazu; bohater dowiaduje si, e czego nie moe
3. Naruszenie zakazu (uruchomienie konfliktu)
4. Antagonista poszukuje informacji; rozpoznanie sytuacji
5. Antagonista uzyskuje informacje (zyskuje te przewag nad bohaterem)
6. Prba antagonisty oszukania ofiary (Funkcje: 1. zawadnicie ni, 2. Przejcie jej
tosamoci; rodki: podstp, czsto namowa, wykorzystanie rodkw magicznych,
przemoc)
7. Ofiara ulega i mimowolnie pomaga wrogowi
8. Szkodzenie; antagonista wyrzdza jednemu z czonkw rodziny protagonisty szkod
(na majtku) lub krzywd (np. porwanie, kradzie, niszczenie majtku, albo
antagonista nic nie robi, tylko rodzinie czego brakuje, odczuwa szkod
9. Bohater dowiaduje si o tej szkodzie, braku
10. I zostaje wysany przez rodzin z poleceniem naprawienia tej szkody
11. Bohater wyrusza w drog
12. Bohater zostaje poddany prbie (pojawia si donator)
13. Bohater reaguje na to dziaanie, czyli zachowuje si jako moe wygra, lub
przegra, b. czsto wygrywa
14. Bohater otrzymuje pewien dar

magiczny rodek (co pozwoli mu zwyciy

antagonist)
15. Bohater przenosi si (jest przenoszony) lub jest doprowadzany do celu wdrwki (tam
rzecz, ktrej poszukuje bohater i antagonista)

16. Bohater i antagonista przystpuj do walki

17. Bohater zostaje nacechowany antagonista zyskuje przewag w walce
18. Ale przegrywa, bohater odnosi zwycistwo w walce
19. Osignicie cennej wartoci albo zapenienie jej braku (np. co odzyskuje), usunicie
nieszczcia lub braku
20. Powrt bohatera, ale:
21. Bohater jest cigany (bo zwycistwo nad antagonist byo poowiczne)
22. Ratunek przed pocigiem (Propp bardzo wiele bajek koczy si na tym)
23. Bohater przybywa do domu nierozpoznany (nierozpoznane przybycie)
24. Kto inny podszy si wczeniej pod bohatera (pojawienie si faszywego bohatera);
bezpodstawne roszczenia
25. Ponowne zadanie (znw bohater musi si wykaza, eby udowodni, e to on)
26. Wykonanie zadanie
27. Przebycie prby
28. Rozliczenie si z faszywym bohaterem zdemaskowanie go
29. Bohater przybiera now posta
30. Wrg zostaje pokonany; ostateczne rozwizanie konfliktu z antagonist
31. Happy end Bohater zawiera maestwo i zostaje krlem\wadc\dziedzicem (bo w
systemie feudalnym jest to najwysza nagroda, a wic zostaje nagrodzony najlepiej
jak mona)

Narracja w humanistyce

29.10.15

W prostych tekstach literackich, np. epickich, ustnych, nie umieszcza si zbdnych

wydarze, ktre nie pchaj akcji naprzd, wszystko czemu suy, kady element
przyczyna kolejnego wydarzenia; nie opisuje si codziennych wydarze, rutynowych,
np. jedzenia, trzeba byo Prousta, eby opisa tak zwyke czynnoci jak zasypianie i
wstawanie
-nie ma te miejsca na okrelenie, zastanowienie si nad motywacj bohaterw
- X widzi Y w literaturze wysokiej (psychologicznej) jest wane, kto widzi X, w
ludowej wane jest co widzi X; niewane s wszelkie rozmylania, wspomnienia,
skojarzenia, dokadny opis, niewane czemu Czerwony Kapturek boi si wilka
-dziaanie ma warto tylko nieprzechodni

Nieprzechodnie

psychologiczne, rozmylania, refleksje; literatura podmiotu, u

Prousta bohater jedzc ciasto na pewno nie je ciasta (wspomnienia

W ludowych dziaanie jest tylko czynnoci, nie jest wane, co wilk czuje jedzc
Kapturka literatura orzeczenia
- w prostych opowieciach kwestie psychologii, osobowoci s nieistotne
-ekonomia opowiadania
-jaki rys charakteru powoduje jakie dziaanie
Przyczynowo:
1. Bezporednia kto jest odwany i rzuca komu wyzwanie
2.Zaporedniczona jest powiedziane, e jest odwany i pniej w toku wydarze to
staje si czego przyczyn
1. w prostych opowieciach od razu wilk si pojawia i jest zy; nie ma prby
uzasadnienia tych dziaa, jest tylko uzasadnienie przyczynowo skutkowe, np.
Gilgamesz zabija potwora dlatego, e jest potworem
2. w literaturze psychologicznej, np. Zbrodnia i kara
-pewne typy, cechy charakteru s reprezentowane przez dziaajcych bohaterw
(jedna cecha; wilk zy, Odys sprytny; zawsze bazuje na jednej cesze, ona pomaga
lub powoduje pewne dziaania przez ca opowie, bohaterowie si nie zmieniaj, s
proci)
-czy jest jaki okres, kiedy antybohater przestaje gin?
-w ludowych nigdy, tyle tylko, e od pewnego czasu przestaj si wytwarza nowe
opowieci ustne
-w literaturze na pocztku XIX w., mniej wicej od Balzaca co si zmienia; ju
cakiem poowa XIX w. w Europie
-na bazie bajek powstaj opowiadania + psychologiczna analiza postaci
1.powie psychologiczna rni si od 2.prostych historii konsekwencjami posiadania
jednej cechy
Ad. 1. Zazdro, X jest zazdrosny o Y, rne konsekwencje w zalenoci od
okolicznoci, osobowoci, wyznawanych wartoci, duo moliwoci: samobjstwo,
szkodzenie Y-owi, szkodzenie rywalowi
Ad. 2. Zawsze jedna konsekwencja, np. jeli X jest zazdrosny o Y, zawsze szkodzi Yowi, jedna cecha jedna konsekwencja w rnych sytuacjach

-literatura bardzo pno staje si nonikiem treci psychologicznych, jest przede

wszystkim nonikiem prostych schematw narracyjnych, nikt tego zreszt od niej nie
oczekuje, bo:
1.literatura nie rodzi si w wiecie psychologii, tylko jest dziedzictwem:
-pieni o czynach
-od pocztku skada si z prostych zda
2.ekonomia tekstu sprawia, e zoone opisy charakterologiczne niszcz, hamuj
narracj

POPKULTURA
Umberto Eco o Jamesie Bondzie, Struktury narracyjne u Fleminga
- sprawdza czy da si sprowadzi wszystkie narracje Fleminga o Jamesie Bondzie do
jednego prostego schematu
-czy jest to jedna opowie w wielu wariantach czy wiele rnych opowieci?
-odpowied: jest to jedna opowie w wielu wariantach
-3 poziomy analizy: 1.postaci, 2.rozgrywki midzy bohaterami, 3. Pewne aspekty
techniki literackiej, schemat dziaa
-staa liczba opozycji i sposobw dziaa
-4 dziaajce postaci: 1. Bond protagonista, 2.antagonista czarny bohater, 3.M
zlecajcy rne zadania (zazwyczaj mczyzna, ostatnio kobieta), 4.Kobieta
dziewczyna Bonda
-wszystkie relacje zachodz midzy tymi postaciami:
1. Bond M, relacja wadzy; bardzo skomplikowana; Bond wysyany na misj;
podstawowa relacja
2. Bond czarny charakter; produkuje cig przyczyn i skutkw, ktre pchaj fabu do
przodu
3. czarny charakter kobieta; rywalizacja o ni, agentka czarnego charakteru; Bond
moe mie te dziewczyn, ktr czarny charakter chce przeciw niemu wykorzysta
4. Bond kobieta; wtek romantyczny, romansowy
-s te inne wtki i postaci poboczne, ale s one fakultatywne, a narratologia zajmuje
si konstytutywnymi cechami narracji
-nie s one wane, bez ich, o ile bd podstawowe cechy, opowie dalej bdzie
funkcjonowa

Wartoci, sensy naddane, postaci i dziaania symbolizuj pewne wartoci:

(Analiza odwouje si do tekstw z lat 50. i 60.)
1. Opozycja midzy wolnym wiatem (Bond; kapitalizm) a radzieckim (antagonista;
zo)
2. Wielka Brytania kraje anglosaskie
-zawsze istnieje
-protekcjonalizm
-kraje nieanglosaskie w ogle dziwne
3. obowizek (wzgldem ojczyzny, odpowiedzialno przed histori)
powicenie (swojego ycia prywatnego cena, jak paci za licencj 007)
4. chciwo (antagonista zawsze chce co osign, zyska, pienidze) idea
(Bond marnotrawi pienidze, nie przywizuje do nich wagi)
5. Mio mier
-dziewczyny Bonda szybko kocz ycie, dugo z nimi nie jest
-ta opozycja zapewnia napicie czysto emocjonalne
6. Improwizacja planowanie
-bardzo charakterystyczna dla Bonda, nigdy nie ma wszystkiego zaplanowanego,
zawsze go sytuacja zaskakuje, ratuje si w ostatniej chwili
-anatgonista bardzo dugie, misterne, wieloletnie planowanie
7. Luksus wyrzeczenie
-luksus ma Bond, ale bardzo atwo z niego rezygnuje
- przywizanie do luksusu czsto gubi innych bohaterw
8. Natura wyjtkowa (Bond, antagonista, dziewczyny Bonda) umiar (M.
reprezentuje)
9. Perwersja (Bond, czsto psychotyczny, niewiele si rni od antagonisty,
praktycznie tylko tym, po ktrej stronie stoi) niewinno (czsto dziewczyny
Bonda)
10. Lojalno nielojalno
-Bond bardzo lojalny wobec Wielkiej Brytanii, nie dziewczyn
-antagonista nielojalny, zdradza wszystkich nieustannie, traktuje innych
instrumentalnie

Schemat akcji:

(minimum, rne elementy mog by powielane)

1. M. wykonuje ruch i daje zlecenie Bondowi
2. 2. Czarny charakter wykonuje ruch i pojawia si przed Bondem, ewentualnie
jako posta zastpcza (czasem wicej antagonistw)
3. Bond wykonuje pierwszy ruch i daje pierwszego mata czarnemu charakterowi
albo odwrotnie
4. Kobieta wykonuje ruch i pojawia si przed Bondem ( spotykaj si pierwszy
raz, w rnych okolicznociach)
5. Bond podporzdkowuje sobie kobiet, zaczyna j uwodzi lub maj romans
6. Czarny charakter wizi Bonda i kobiet albo kade oddzielnie
7. Czarny charakter torturuje Bonda (zostaje poddany prbie)
8. Bond pokonuje czarny charakter, zabija go, pomaga w tym albo jest tego
wiadkiem (gwatowne odwrcenie rl)
9. Bond-rekonwalescent przeywa romans z kobiet, a nastpnie traci j
-wszystkie maj charakter chronologiczny i przyczynowo-skutkowy
-niektre wicej razy si pojawiaj
-czasem ma wicej dziewczyn lub wicej razy mierzy si z wrogiem
-Eco udowadnia, e take w czysto literackich tekstach wystpuj te same schematy, nie tylko
w literaturze oralnej

Narracja w humanistyce

5.11.15

Algirdas Julien Greimas, Elementy gramatyki narracyjnej

-kwadrat logiczny

1.A -----sprzeczno------2.B
I
Wynikanie

kulminacja

sprzecznoci

3.-----------------------------4.
A, B cechy opozycyjne wobec siebie
1.Kade S jest P

wynikanie

2. adne S nie jest P

3. Niektre S s P
4. Niektre S nie s P
-to, co napdza kad narracj, opozycyjne wobec siebie postaci
-punkt wyjcia opozycja logiczna poprzedza kad narracj, istnieje zanim si zacznie, to
umoliwia kad relacj w narracji
-kad opowie da si sprowadzi do tak prostego schematu sprzecznoci przednarracyjnych
Np. antagonista protagonista
Np. opozycja cech: dobry zy
Nie zy - nie-dobry
- kwadrat logiczny bdzie wyznacza dziaanie, cechy agensw = kwadrat semiotyczny
-narracje nie s konstruowane w oparciu o ten schemat, to jest lista warunkw potrzebnych do
stworzenia narracji, logiczne warunki konstruowania narracji, pewne mechanizmy, ktre
rzdz narracj
-wszystko przed psychologizmem mona stworzy dla nich taki kwadrat, s zbudowane w
ten sposb; opozycja jednej sprzecznoci, cechy
-mona dopisa do tego jaka cech, byleby tylko si to razem czyo, np. [hetero, biay,
mczyzna, prawo]/[homo, czarna, kobieta, zbrodnia]
-Tarantino wszystkie jego filmy si na tym opieraj, tylko, e robi to cynicznie, odwraca
proporcje, np. Bkarty wojny
-sprowadzenie narracji do bardzo podstawowych warunkw wstpnych
-ale to nie jest sama narracja
-w narracji trzeba znale dla nich funkcje
-dopki literatura opowiada o dziaajcych postaciach, to nie trzeba nic wicej oprcz tych
mechanizmw, to stwarza ju narracj
-pniejsza literatura to ju co wicej, ni tylko opowiadanie rnych opowieci
-binarno opozycji
-wiadomo konstrukcji przez autora od czasu psychologizmu, wychodzenie poza binarno
-Greimas uwaa, e kwadrat logiczny ma zastosowanie nie tylko w jzyku naturalnym, ale w
kadym jzyku traktowanym jako kod, wic te np. filmy, teatr, malarstwo figuratywne

-kwadrat odzwierciedla immanentn, potencjaln narracyjno, mona realizowa to w

kadym jzyku, np. w filmie
-ale sama analiza na poziomie semiotycznym danego dziea bdzie inna
-dopiero podczas odbioru narracja, konstrukcja opowieci si uspjnia
-wana jest pozycja odbiorcy

Narracja w humanistyce

19.11.15

Narracyjne konstruowanie tosamoci proste lub bardziej zoone modele narracyjne, ich
adaptowanie, eby nie trzeba byo od pocztku konstruowa modelu naszej tosamoci
-po co funkcjonuj proste modele narracyjne w literaturze?
-bo czowiek jest w stanie za ich pomoc umieci si w tej narracji, utosami si, wyrazi
za ich pomoc
Np., rybak wchodzi w rol bohatera kulturowego skoro za pierwszym razem si udao,
powtarzanie historii, wchodzenie w rol, to zaczyna si powtarzanie
-powie mityczna staje si scenariuszem jakiego dziaania w yciu codziennym w taki
sposb, e osoba, ktra wchodzi w rol, staje si elementem kulturowym, tworzy narracj
powszechnie kulturow, jednostkowe przeycie staje si pewnym uniwersalnym przeyciem,
-opowie mityczna usankcjonowana spoecznie i kulturowo
-istniej kulturowe modele narracyjne, aby proste dziaania uczyni uniwersalnym
przeyciem
-opowie mityczna sama produkuje prawd, jest niefalsyfikowalna
-Aborygeni maj mity nawet na temat sikania
Mity w tradycyjnych spoeczestwach, specyficzne formy opowieci, w odpowiednich
warunkach
W jaki sposb jednostka jest w stanie wygenerowa jak narracj na swj temat i wpisuje si
ona w jaki model kulturowy (kulturowo usankcjonowany)?
Popkultura oferuje powszechne, proste opowieci
Popkultura dostarczya wzorcw narracyjnych caym spoecznociom. Ktre z rnych
powodw mogy ich nie mie wyrobionych
-lata 80. XX w. USA
Popkultura czarnych przejcie wzorcw ze sci-fi i fantasy

-czarni byli mieszank kulturow, nie mieli adnych wsplnych mitw, bo zostali
wykorzenieni ze swoich kultur
-od lat 60. Czarni maj obsesj na punkcie narracji
-do tego czasu nie mieli wsplnych modeli, wsplnej historii, kultury, wsplnej narracji,
przez co nie mieli jak opowiada swoich historii
-nie byo czego takiego jak tosamo afroamerykaska
-mimo wyzwolenia, nadal tosamociowo i spo.-ekonom. byli wykluczeni
-historie ich afrykaskich przodkw byy tylko w jakiej czci ich historiami
-przyjli mit o Mojeszu i wpisali to w swoje wierzenia, judaizm, chrzecijastwo
mieszanka wszystkiego
-obowizujca narracja lat 70./80.
-biali protestami chc si pozby czarnych, nie zakadaj ich istnienia w przyszoci, co
pokazuj wszystkie produkcje sci-fi; pewna kobieta uwiadomia sobie, e nie ma za co
przebra si na Halloween, bo wszystkie postaci popkulturowe/sci-fi s biae
-pojawiaj si oglne narracje, teorie spiskowe, np. czemu batman ma mask bo jest czarny,
nikt pod czarn mask nie bdzie podejrzewa czarnego (w myl: on mwi jak idiota,
wyglda jak idiota, myli jak idiota nie dajcie si zwie to naprawd jest idiota)
-potrzeba wypracowania nowych narracji, ktre, bez uszczerbku na godnoci, mogyby by
opowiadane przez czarn spoeczno
-na bazie tych, ktre ju istniej, bo za mao czarnych bohaterw
-amerykaska popkultura nie jednoczya wszystkich, np. trzeba byo si utosamia z jakimi
postaciami, ktre wcale nie byy przystajce, np. czarny chopiec musi si utosamia z
maym, biaym chopcem
-czarni zawsze reprezentuj jakie negatywne emocje, cechy, a biay jest utosamiany ze
wszystkim, co dobre
-trzeba odzyska elementy z pozornej popkultury i wpisa je, utworzy nowe modele
opowieci, ktre zarazem bd amerykaskie, jak i bd wpisywa si w wartoci i cechy
danej spoecznoci
-te funkcjonujce modele nie pasoway do ycia i dowiadcze czarnego czowieka
-batman bogaty, dobrze wyksztacony, kulturalny
-inne problemy dla czarnych nie byo problemem czy jaka dziewczyna wygra, zostanie
krlow balu te wszystkie filmy o nastolatkach w liceum, czarni nie mieli si z czym
utosami

-w tym samym czasie co czarni, take homoseksualici walczyli o wasn narracj, np. disco
-stwarzane s sztuczne mity za pomoc pewnych mechanizmw, np. superbohatera (typowo
amerykaskie)
-eby stworzy model adekwatny do wasnego dowiadczenia
-dopiero w tym czasie model przestaje by gettyzowana, jest mniej stygmatyzowana
-do nich s te mity gownie kierowane do modych, dopiero nabywajcych, ksztatujcych
kompetencj narracyjn
-w kadej kulturze s inne modele, nie bez znaczenia jest polska lista lektur, poowa
bohaterw ginie za ojczyzn
(W tamtym roku bya pierwsza inscenizacja rzezi na Woyniu. Jaka bdzie nastpna
inscenizacja spdzanie ludzi do komory gazowej?)

Narracja w humanistyce

10.12.15

Wiedza naukowa
-nie obchodzi nas dokadna wiedza co i jak, wane eby w praktyce si sprawdzao, dziaao i
poprawiao nasze funkcjonowanie
-yjemy w rzeczywistoci, ktra jest pena dowodw na sprawdzalno faktw naukowych,
ale nikt z nas tego nie robi
-wielka przepa midzy wiedz potoczn przecitnego czowieka a wiedz specjalistyczn
(poziom specjalizacji jest bardzo daleko posunity)
- w praktyce wikszo wiedzy naukowej nie jest nam przekazywana w wersji
falsyfikowalnej, dowiadczalnej, tylko wierzymy na sowo, przyjmujemy na wiar, w
zaufaniu do instytucji, ktra nam wiedz przekazuje i w zaufaniu do kwalifikacji osoby, ktra
j transmituje
-wykady pewna forma narracyjna, w ktrej wykadowca prbuje uj tezy, hipotezy, teorie
w taki sposb, e: pokae pewien stan wiedzy w danej dziedzinie, uczyni interesujcym dla
studenta, ktry ma mniejsz wiedz od wykadowcy
-wiedza typu naukowego jest form narracyjn
-czysta wiedza ekspercka nie interesuje wikszoci spoeczestwa, ciko j przekaza, nie
ma moliwoci transmitowania tej wiedzy przecitnym, w innej formie ni narracyjna, w
formie opowieci

-kiedy wchodzimy w t form, trzeba zastosowa reguy poetyki i retoryki, eby tekst mia
pewien ukad, by spjny i przekona odbiorc
-trzeba zatem z czego zrezygnowa ze cisoci naukowej, precyzji naukowej
-zawsze musi by jakie ustpstwo na rzecz stylu, kosztem precyzji, jeli chcemy by
precyzyjni, to nie bdzie zawsze piknie zapisane
-kiedy zaczynamy opowiada, musimy zrezygnowa z precyzji, eby bya lepsza kompozycja
-naukowcy obecnie coraz gorzej pisz pod wzgldem stylu (moe dlatego, e mniej czytaj
ni kiedy)
-co legitymizuje wiedz naukow w kulturze, nadaje jej moc obowizujc, e jestemy w
stanie j uzna bez koniecznoci cigego jej sprawdzania, e traktujemy j za dorzeczn?
-wynika to z innych narracji
-istniej pewne typy narracji, ktre poprzedzaj nasz wiedz, dlatego jestemy w stanie
uzasadni nimi wszystkie inne narracje
-s to metanarracje opowie o innych opowieciach
-te wielkie narracje uzasadniaj nam w sposb wiarygodny, wystarczajcy, aby w to
uwierzy, wszystko to, co pniej wychodzi z tych narracji
-pierwsze takie narracje narracje mitologiczne
-pozwalay czowiekowi ogarn czowiekowi rzeczywisto we wszystkich jej aspektach i
wytworzy spjny obraz tej rzeczywistoci
-etyka, polityka, ycie codzienne wyjaniaa te kwestie i proponowaa pewne reguy
-dlaczego to dziaao?
-bo mity nie potrzebuj, nie wymagaj falsyfikacji, poniewa one same produkuj prawd
- jeli raz przyjmiemy za prawd tre mitu, to ju dalej nie podajemy tego w wtpliwo, nie
trzeba tego ju pniej sprawdza
-mitologia nie wytrzymaa z nauk, przynajmniej na Zachodzie
--okazaa si mniej skuteczna technicznie, wiedza typu naukowego przekadaa si na
rzeczywiste rezultaty, tworzya pewne techniki, ktre miay zastosowanie w yciu
-druga wielka metanarracja religijne
-wiara + obrzdek
-rwnie uspjniay rzeczywisto w aspekcie metafizycznym skd i etycznym jak
y
-narracje religijne te zostay osabione przez nauk
- ale nauka nie zaspokaja pewnych potrzeb ludzkich po co istnieje wiat, jak y
- nauka jest kolejn wielk metanarracj

-wierzymy w narracj, ktr nauka sama o sobie wyprodukowaa (my tu tumaczymy, czasem
si mylimy, ale cigle weryfikujemy wiedz, jak mamy)
-narracja naukowa jest na gorszej pozycji w konfrontacji z innymi wielkimi narracjami, bo
one duo obiecuj i nie myl si, wykorzystuj emocjonalne nastawienie, a naukowa nie,
przyznaje, e si myli, e jej teorie s obowizujce a do wymylenia lepszej
-nauka jest teraz w gorszej pozycji, bo poziom wyjanie, jak co dziaa bardzo si
skomplikowa, ciko co wyjani, s ona na poziomie dziaa magicznych, bo tak
skomplikowane
-legitymizacja nauki jest relatywnie saba, raczej opiera si na dobrze sprzedawanych
opowieciach
-jest naukowiec, idzie do np. mediw i musi przedstawi bardziej lub mniej atrakcyjn
opowie, bo bardziej skomplikowany sposb byby niezrozumiay; opowiada pewn histori
odwoujc si do wiedzy naukowej, nic waciwie naukowego nie mwi, legitymizuje go
nasze podejcie do metanarracji naukowej i podpis pod nim, czyli odwoanie si do instytucji,
ktra jako t wiedz uzasadnia i przekazuje, zajmuje si ni
-moe w kocu doj do wyczerpania si tej narracji naukowej
-wyczerpanie si wielkich metanarracji nastpi kryzys zaufania do metanarracji naukowej,
bo nauka nie wywizaa si ze swoich obietnic z XIX w. triumfujcego scjentyzmu bdcie
spokojni, wyjanimy wszystko-aden obraz rzeczywistoci si nie uspjni, jest coraz mniej
spjny dla przecitnego czowieka

Narracja w humanistyce

17.12.15

Hayden White
Literatura a teksty historyczne, podobiestwa
-literatura bardzo czsto ukrywanie narratora (3 os.), historyczne te czsto, eby
powstao wraenie, e to obiektywna perspektywa historyczna
-problem z historycznymi: fakt nie jest opowieci, trzeba go znarratyzowa, dlatego
pojawiaj si w nim elementy fikcjonalne, czyli nie majce nic wsplnego z rzeczywistoci
-nieznarratywizowane kroniki i roczniki zapisy samych faktw, ale wybircze zapisy, raz
cos zapisuj, raz nie

-aden obraz historii nie wyania si tego rocznika, aden porzdek przyczynowo-skutkowy,
nie wiadomo co i dlaczego
-wbrew pozorom, mimo i nie s znarratywizowane, nie s bardziej obiektywne, nic z nich
nie wynika
-historia zaczyna opowiada dzieje, histori jakie kultury, jaki rozwj wypadkw dopiero,
kiedy podlega narratywizacji, ale tym samym pojawiaj si elementy fikcjonalne
-przemieszczenie z osi wyboru (wybieranie konkretnych wydarze, co wane) na o
kombinacji (porzdek przyczynowo-skutkowy, jaki ukad)
-triada: prawo (wadza) historyczno (rzeczywisto\spoeczestwo) narracyjno
(opowiadanie)
-opis zwizkw midzy nimi w historiografii
-elementy, ktre wystpuj w kadej narracji, wszystkie narracje zakadaj istnienie wadzy,
przeciw ktrej lub w obronie ktrej wystpuj w fabule bohaterowie
-relacja wadzy
-opowieci te opowiadaj o relacjach wadzy, ale te t wadz legitymizuj
-histori pisz zwycizcy
-zawsze wystpuje jaka polityka
-narrator, ktry mia by ukryty, gdzie tam jednak jest, zajmuje pewne stanowisko po ktrej
ze stron; zazwyczaj po tej stronie, ktra wygraa, a druga strona jest przedstawiona jako za
-dlatego ciko zrekonstruowa narracj drugiej strony, tej, ktra przegraa; bdzie zawsze
stronnicza
-historiografia posuguje si figurami wystpujcymi w literaturze

fig, retoryczne,

metafory przez co nastpuje uwieloznacznienie wypowiedzi

-na poziomie narracji historycznej nie ma co szuka faktw
-zastpuj je interpretacje, czyje spojrzenie na nie
-interpretacje nieprzypadkowe, starannie dobrane
- nie ma w nich interpretacji wszystkich faktw
-bd tam te, ktre podmiot narracyjny uzna za dostatecznie istotne
-po co opowiadane s te historie?
-eby co osign, przenie to w praktyk, eby co np. znw si powtrzyo
-teoria, ktra jest wstpem do praktyki rzeczywistoci spoecznej
-poza tym jzyk nie jest przezroczysty, jzyk, w ktrym piszemy narracj, warunkuje jej
odbir

- dy si do uspjniania narracji, dobieramy, reinterpretujemy pewne fakty historycze wg

pewnej poetyki
-modelowanie faktw, np. figura wdrwka ludu za chlebem nikt im tego chleba nie
zabra i np. nie woy na statek, a oni za nim podyli
-chleb jako podstawowe poywienie
-co znaczy lud? Zaley od kontekstu, rnie moe by rozumiany
-opieramy si na zaoeniu, e wszyscy wiemy, co znaczy lud ale ju za 100 lat moe nie
by dla nas jasne to pojcie
-wkurzony lud Parya zburzy Bastyli ale jaki lud? W kocu mieszczanie tam
mieszkali. Ale przecie lud to znaczy chopi. To co, chopi byli na wycieczce? Przechadzali
si i powiedzia jeden do drugiego patrz Jean-Pierre, jaki duy budynek, moe go
zburzymy?
-wartociowanie, przez dobr sw, mao obiektywnych wyrazw
-narracje w jawny lub dyskretny sposb uwikane s w wartociowanie
-dobr i sposb wartociowania zaley od tego, kto opowiada histori
-wartociowanie przewanie intencjonalne wiadome i z pen premedytacj
-opowiada si bowiem historie wanie po to, eby legitymizowa pewn relacj wadzy,
pewien typ wadzy, eby pokaza, ze jest ona wana, obowizujca
-dlatego kade pokolenie buduje swoje wasne narracje, buduje swoje pomniki, opowiada
histori zalenie od wadzy
(Jak ogldam co roku obchody Powstania Warszawskiego to odnosz wraenie, ze jestemy
coraz bliej wygranej. Jeszcze tak 2-3 lata i wygramy. Coraz mniej ludzi umiera, Niemcy
coraz bardziej si wycofuj. Take mwi, 2-3 lata)
(Nie zdziwi si, jak w 2018 r. dzieci bd si uczy z podrcznikw o zamachu
smoleskim, nie o katastrofie i bdzie to logiczna, spjna narracja, wcale nie paranoiczna. W
ogle zauwaaj pastwo, e wystarczy zgin, a czowiek z przecitnego staje si elit?)
-proces narratywizacji dotyczy w tym samym stopniu budowania historii w przekazie ustnym
domena kadego z nas, kto si wypowiada o procesie historycznym, nie tylko politykw,
publicystw, mediw)
-spr o TK, rne narracje
-walka o narracje

ktra z nich stanie si powszechna, oficjalna, ktra z nich bdzie

legitymizowaa dziaania
-te same fakty, rne interpretacje, rne wartociowanie

-ludzie opowiadajcy maj coraz wiksz wiadomo tej narratywizacji i to wykorzystuj,

eksponuj
-relacje historyczne bardzo atwo s nasycane rnego rodzaju symbolizmem
-poetyka polskiego pisarstwa historycznego ma wasn specyfik, bardzo nasycona
symbolik, jednoznacznie wartociujca
-narracje polskie wiadomie nasycane s rnymi symbolami