Mateusz Stefaski

Wpyw midzynarodowego przepywu siy roboczej na rynki pracy

Wstp
W historii ludzkoci wielokrotnie mielimy do czynienia z masowymi wdrwkami
ludnoci. Od przeniesienia si Homo Erectus z Afryki do Eurazji przez epok obejmujcego
niemal cay glob kolonializmu do czasw wspczesnych, kiedy ponad 244 miliony ludzkich
jednostek yje poza granicami pastwa urodzenia[IOM, 2016 s.5]. Temat migracji nie stanowi
wic novum, jednak w wietle rekordowego napywu migrantw do pastw Unii Europejskiej
w 2015 roku, Brexitu bdcego w pewnym stopniu nastpstwem dyskursu na temat
migracji prowadzonego w Wielkiej Brytanii oraz oywionej debacie opinii publicznej w
pozostaych pastwach Unii Europejskiej, za warte uwagi uwaam, zbadanie wpywu
midzynarodowego przepywu siy roboczej na rynki pracy pastwa przyjmujcego oraz
wysyajcego migrantw. W pierwszej czci swojej pracy w celu zrozumienia przyczyn
opisywanego zjawiska analizuj zaoenia ekonomii neoklasycznej, instytucjonalnej oraz
koncepcji dualnego rynku pracy. Nastpnie na przykadzie Polski jako kraju, z ktrego
wyemigrowao blisko 1 mln 400 tys osb w latach 2004-2015[GUS, 2016 s.3] omwi
wpyw odpywu siy roboczej na rynek pracy, natomiast przy badaniu skutkw napywu
migrantw posuy mi przykad Wielkiej Brytanii, w ktrej imigracja staa si tematem wielu
debat opinii publicznej oraz jedn z przyczyn decyzji o opuszczeniu Unii Europejskiej.
Zjawisko migracji w teorii ekonomii
Ekonomia neoklasyczna starajc si wytumaczy przyczyny migracji siy roboczej
pomidzy pastwami przyja nastpujce zaoenia[Corry 1996, Harris, Todaro 1970 s.126131]:
1) Pomidzy pastwami istniej rnice w stawkach pacy. Przedsibiorstwa w kraju
wysyajcym oferuj znacznie nisze stawki pac ni w kraju przyjmujcym migranta. Innymi
sowy wyeliminowanie rnicy w stawkach pac pomidzy pastwami spowodowaoby
zniknicie zjawiska migracji.
2) Migracja jest wynikiem dziaania mechanizmw rynku pracy, inne za rynki nie maj
istotnego wpywu na jej proces.
3) Pastwo jest w stanie w peni kontrolowa zjawisku napywu i odpywu siy roboczej.

Na podstawie powyszych zaoe neoklasycy wnioskuj i, racjonalne jednostki migruj

poniewa po dokonaniu kalkulacji korzyci i kosztw wynikajcych z migracji uzyskuj
pozytywny wzrost dochodw w dugim okresie. Pastwa natomiast poddaj analizie korzyci
i koszty pojawienia si i odpywu zasobw siy roboczej podejmuj decyzj o ich moliwych
wielkociach w stopniu pozwalajcym maksymalizowa ich korzyci.
W odpowiedzi na twierdzenia ekonomii neoklasycznej instytucjonalnoci zbudowali
model,

ktry

zaprzecza

niektrym

zaoeniom

przyjtym

przez

neoklasykw,

mianowicie[Stark, Boom, 1985 s.173-178]:

1) Waciwym podmiotem analizy zjawiska migracji s rodziny, gospodarstwa domowe i
inne jednostki ycia spoecznego.
2) Rnice w stawkach pacy nie s koniecznym i jedynym warunkiem podjcia decyzji o
przeniesieniu. Zjawisko migracji nie zniknie wraz z wyeliminowaniem rnic w stawkach
pac pomidzy pastwami.
3) Konsekwencj migracji moe by niewydolno innego rynku ni rynku pracy(rynek
ubezpieczeniowy, kapitaowy itp.)
4) Rzd jest zdolny do zmiany poziomu napywu migracji wpywajc na procesy zachodzce
na rynku pracy, bd innym.
Kolejn z teorii pojawiajcej si literaturze jest idea dualnego rynku pracy, ktra
dzieli rynek na dwa segmenty. Pierwszy z nich skada si z wysoko wykwalifikowanej siy
roboczej, drugi natomiast z pracownikw o niskich kwalifikacjach, posiadajcych gorsze
warunki zatrudnienia. Wedug Michael Piore[1979] gwn przyczyn migracji jest
strukturalny popyt w gospodarkach rozwinitych, na nisko(Wielka Brytania)

bd

wysoko(USA) wykwalifikowanych pracownikw. Piore twierdzi, e migracje nie s z reguy

wywoane przez pastwa wysyajce a przez czynnik popytowy w gospodarkach
rozwinitych. Zgodnie z t teori:
1) Migracja siy roboczej jest gwnie zorientowana wok popytu na prac i swoje pocztki
bierze z zwikszonej rekrutacji w krajach rozwinitych.
2) Poniewa popyt na zagraniczn si robocz wynika z strukturalnych niedopasowa na
rynkw pracy, wysze stawki pac nie s koniecznym warunkiem podjcia decyzji o migracji.
3) Rzd jest w stanie tylko do pewnego stopnia regulowa przepywy siy roboczej.
Skutki odpywu siy roboczej z rynku pracy
Odpyw siy roboczej podobnie jak wywz kapitau z gospodarki implikuje istotne
zmiany w gospodarce. Z bada przeprowadzonych w polskiej

gospodarce dwa lata po

rozpoczciu zintensyfikowanego odpywu siy roboczej do pastw Unii Europejskiej w 2004

roku wynika, e migracja zarobkowa staa si ucieczk od bezrobocia w skali zarwno makro
jak i mikroekonomicznej[DAiP, 2007 s.36-39]. Badania te pokazuj, e migracja oddziauje
pozytywnie na poziom bezrobocia szczeglnie w regionach peryferyjnych takich, jak
wojewdztwa Podkarpacie i Podlaskie, gdzie poziom zatrudnienia jest niszy(tzw. zjawisko
eksportowania bezrobocia). Nadto do zmniejszenia poziomu bezrobocia moe przyczyni si
tzw. efekt mnonikowy wynikajcy z zwikszenia poziomu konsumpcji, bdcego pochodn
transferw kapitau dokonywanych przez migrantw. Kolejnym efektem odpywu siy
roboczej jest zjawisko zmniejszenia poday pracy przy jednoczesnych niedopasowaniach
strukturalnych na rynku pracy. Zjawisko to moe doprowadzi do ograniczenia bezrobocia,
wraz z jednoczesn redukcj poziomu zatrudnienia. Taki niedobr poday pracy mona byo
zaobserwowa w sektorach gdzie istnieje duy popyt np. medycznym, budowlanym.
Zmniejszenie stopy bezrobocia wynikajcego bezporednio z migracji polepsza pozycj
przetargow pracownikw pozostajcych na rynku pracy, co przy jednoczesnym szybkim
wzrocie gospodarczym moe wywoa presj na wzrost pac. Jeli nastpi wzrost stawki
pacy przy niezmienionej efektywnoci pracownikw zwiksz si jednostkowe koszty pracy,
czego konsekwencj bdzie wzrost cen. Wzrost pac bdzie rwnie negatywnie oddziaywa
na konkurencyjno przedsibiorstw. Efektem podniesienia stawki pac jest zmniejszenie
atrakcyjnoci danego rynku dla inwestorw, a oglny wzrost cen zmniejszy atrakcyjno
eksportu, tym samym przy obnionym poziomie inwestycji oraz eksportu spada popyt
zagregowany, czego bezporednim nastpstwem jest zmniejszenie zatrudnienia oraz obnienie
pac na rynku. Naley jednak pamita, e istniej rwnie pewne pozytywne czynniki
emigracji dla rynku pracy, ktrych nie uwzgldniem we wczeniejszej analizie, mianowicie:
powracajca po pewnym czasie do kraju sia robocza, przywozi ze sob czsto podniesione
kwalifikacje, ktre przyczyniaj si do wzrostu produktywnoci a take kapita inwestowany
zazwyczaj w kraju pochodzenia migranta.
Skutki napywu zagranicznej siy roboczej na rynek pracy
W wietle bada przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii wpyw pojawienia si
migrantw na rynku pracy jest cile powizany z ich umiejtnociami oraz umiejtnociami
siy roboczej dotychczas obecnej na danym rynku, a take strukturze caej gospodarki[Borjas
1995]. Naley rwnie rozrnia zmiany na rynku pracy w krtkim i dugim okresie oraz
moliwoci dostosowania popytu na rynku pracy do rosncej poday. W krtkim okresie
napyw imigrantw na pace oraz poziom zatrudnienia dotychczasowych pracownikw zaley

od charakteru umiejtnoci migrantw. Jeli umiejtnoci napywajcej siy roboczej stanowi

substytut istniejcej siy roboczej, na rynku zwiksza si konkurencja i w krtkim okresie
pace spadaj. Stopa zatrudnienia wrd dotychczasowej siy roboczej, zalee bdzie od
stopnia akceptacji nowych niszych pac. Z drugiej strony jeli umiejtnoci napywajcej siy
roboczej bd komplementarne w stosunku do umiejtnoci dotychczasowego zasobu siy
roboczej, caa gospodarka dowiadczy wzrostu produktywnoci, ktry prowadzi do
podniesienia pac. Empiryczne badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazuj brak
korelacji pomidzy wzrostem poziomu migracji a zmian redniej stawki pacy w Wielkiej
Brytanii[Dustmann, Frattini and Preston, 2013 i Reed and Latorre, 2009]. Jednak pokazuj
jednoczenie, e 1% wzrostu poziomu imigrantw w pracujcej populacji Wielkiej Brytanii
by skorelowany ze spadkiem o 0,6 % pac 5% najgorzej zarabiajcego spoeczestwa i
wzrostem redniej stawki pac lepiej zarabiajcej czci spoeczestwa. W dodatku w dugim
okresie zwikszona poda pracy wynikajca z imigracji prowadzi do wzrostu popytu na prac,
co jest wynikiem zwikszenia konsumpcji, ktra w dugim okresie przyczyni si do
zwikszenia inwestycji. Wzrost inwestycji i popytu zagregowanego prowadzi do wzrostu
popytu na prac oraz stawki pac. Poziom zatrudnienia oraz stawki pacy to nie jedyne
zmienne, ktre ulegaj zmianie pod wpywem imigracji. Napyw migrantw moe wpyn
rwnie na struktur produkcji oraz eksportu kraju, w ktrym zwikszya si poda
pracy[Dustmann, Glitz and Frattini 2008]. Wedug teorii obfitoci zasobw HeckscheraOhlina-Samuelsona pastwo eksportowa bdzie wicej produktw, do ktrego zuywa si
wicej czynnika produkcji wzgldnie obfitego (pracy prostej lub wyspecjalizowanej). Jeli na
rynku pojawi si niewykwalifikowana sia robocza, moliwe jest zwikszenie eksportu
produktw bd usug o mniejszym zaawansowaniu technologicznym(Wielka Brytania)
natomiast pastwa importujce wysoko wykwalifikowan si robocz takie jak Stany
Zjednoczone zwikszaj tym samym intensywno techniczn swojej produkcji.
Podsumowanie
Niniejsze opracowanie przedstawia teoretyczne oraz empiryczne skutki
midzynarodowego przepywu siy roboczej. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii i
Polsce pokazuj e skutki migracji w duej mierze zale od kwalifikacji, ktre zabieraj ze
sob migranci, a polityka migracyjna pastw powinna uatwi dostp do rynku pracy
pracownikw, ktrych kwalifikacje s komplementarne wobec dotychczasowego zasobu siy
roboczej. Badania te neguj rwnie powszechne teorie promowane przez populistyczne nurty
polityczne mwice o negatywnych skutkach napywu imigrantw dla rynku pracy.

Przeprowadzona analiza wykazuje, e w dugim okresie rynek pracy zawsze odnosi korzyci
wynikajce z napywu imigrantw, za kraj wysyajcy moe dozna negatywnych skutkw
zwizanych z odpywem wykwalifikowanych pracownikw, na ktrych edukacj i rozwj
uprzednio ponis nakady.
Bibliografia:

Gwny Urzd Statystyczny, 2016 Baza Eurostatu w zakresie statystyki migracji i ochrony
midzynarodowej

s.3

http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/migracje-zagraniczne-

ludnosci/baza-eurostatu-w-zakresie-statystyki-migracji-i-ochrony-miedzynarodowej,13,1.html
[Dostpne: 04.12.2016]

Piore M., 1979, Birds of Passage: Migrant Labour and Industrial Societies, Cambridge
University Press

Stark O. , Bloom D. E., 1995 The new economics of labour migration, American Economics
Review, s.173-178 .

Harris J. R., Todaro M. P, 1970, Migration, Unemployment and Developement: a two-sector

analysis, s.126-131.

Dustmann, C., T.Frattini, and I. P. Preston, 2013, The Effect of Immigration along the
Distribution of Wages, Review of Economic Studies 80, s. 145-173.

Departament Analiz i Prognoz, Ministerstwo Gospodarki, 2007, Wpyw Emigracji Zarobkowej

na

Gospodark

Polski

s.

36-39

http://www.fise.org.pl/files/1bezrobocie.org.pl/public/migracje/migracje_raport_mgip.pdf
[Dostpne: 04.12.2016]

Borjas, G. 1995, The Economic Benefits from Immigration. The Journal of Economic
Perspectives 9, s. 3-22.

Reed, H. and M. Latorre, 2009, The Economic Impacts of Migration on the UK Labour
Market. IPPR Economics of Migration Working Paper 3, Institute for Public Policy
Research,London,s.13-25 http://www.newunionism.net/library/internationalism/IPP R%20%20Economic%20Impacts%20of%20Migration%20on%20the%20UK%20Labour
%20Market%20-%202009.pdf.[Dostpne:04.12.2016]

International

Organization

for

Migration

World

Migration

Report

2015

s.

http://www.un.org/en/development/desa/population/migration/publications/migrationreport/do
cs/MigrationReport2015_Highlights.pdf [Dostpne: 04.12.2016]