fileo+ sophia

fileo-miowa, dy
sophia-wiedza, mdro
Pitagoras (580-500 p.n.e.)
cechy filozofii:
-maksymalna oglnozamiar
uczynienia przedmiotem poznania
absolutnie wszystkiego, a nie tylko
jakiej warstwy, czci
rzeczywistoci.
-maksymalny krytycyzmNic nie
jest rozstrzygnite, a rozstrzygnitym
moe sta si jedynie wasnym
wysikiem filozofujcego.
Filozofia skada si z tez, teorii,
doktryn, ktre maj na celu
rozwiza jaki doniosy problem
pojciowy, oraz argumentw za i
przeciw poszczeglnym
rozwizaniom.
Problem pocztku(zasady bytu,
arche)
1.Przedmioty zmysowe powstaj i
gin.
2.Mogyby w ogle nie istnie.
3.Musi zatem istnie jaki pocztek
bytu, ktry nie powstaje, ani nie ginie.
-Tales z Miletu (624-546 pne) woda
-Anaksymander (610-546 pne)bezkres
-Anaksymenes(VI w. pne)- powietrze
-Heraklit z Efezu (ok. 500 pne) zmienno (ogie) -panta rhei
-Parmenides z Elei (ok. 500 pne)
-jeden, wieczny i niezmienny Byt
(reszta jest Pozorem) Tylko to, co
jest, istnieje; Byt jest, Niebytu nie ma
Argumenty na Byt
1.Tylko to, co jest, istnieje; Byt jest,
Niebytu nie ma.
2.Byt nie mg powsta, bo nie mg
powsta ani z Bytu, ani z Niebytu.
3.Byt nie moe przesta by, bo ani
Byt, ani Niebyt nie mog go
unicestwi.
4.Byt jest jedyny, bo to, co istnieje jest
identyczne z tym, co istnieje.
5.Byt nie moe zmieni si ani w Byt,
ani w Niebyt.
Podstawowa zasada ontologiczna:
istnieje to, i tylko to, co jest
identyczne ze sob.
Istnie=zachowa tosamo
trzy sensacyjne tezy Gorgiasza z
Leontinoi (sofista -V w. p.n.e.):
1.Nic nie istnieje.
2.Nawet gdyby co istniao, nie
daoby si pozna.
3. Nawet gdyby co istniao i dao si
pozna, nie daoby si nic o tym
powiedzie.
Pogldy filozoficzne sofistw
-sensualizmpogld filozoficzny
goszcy, e wszelka wiedza
pochodzi od wrae zmysowych (
empiryzmu)
-relatywizm poznawczy,
subiektywizm prawda jest zalena
od punktu widzenia, kady widzi
wszystko inaczej, wic kady
bdzie postrzega inn prawd
-pragmatyzm(praktycyzm) Wana
jest ta prawda ktra jest praktyczna,
nawet jeli wydaje si absurdem.
Praktyka jest kryterium prawdziwoci
twierdze

-konwencjonalizmNie ma prawd
powszechnych, s tylko umowy, e
jaka prawda jest powszechna.
-izostenia koncepcja rwnosilnoci
sdw.
Rewizja -Demokryt z Abdery(V/IV w.
p.n.e)
1.Istniej wieczne i niezmienne atomy
(byt), ktrych jest wiele.
2.Istnieje te niebyt, czyli prnia, w
ktrej atomy si poruszaj.
3.Rzeczy s skupiskami atomw.
4.Atomy rni si midzy sob
wielkoci i ksztatem.
5.Dlatego rzeczy s zrnicowane.
6.Skutkiem zderze atomy cz si i
rozdzielaj.
7.Dlatego rzeczy si zmieniaj.
podzia filozofii
1. TEORIA BYTU -Co istnieje? ontologia (metafizyka)
2. TEORIA POZNANIA-Co (i skd)
mona wiedzie? (episteme =
wiedza)epistemologia
3.Dziki czemu sowa co znacz?
semiotyka(czyli nauka o znakach, a
take filozofia jzyka, logika)
oraz aksjologia (TEORIA
WARTOCI), refleksja nad
wartociami. Podzia aksjologii:
-> etyka (oceny moralne, problem
dobra i za itd.) -dobro(gr. agathon,
ac. bono)
->estetyka -pikno(gr. kalon, ac.
pulchrum)
Paradoksy Zenona z Elei
-Achilles i w (przyczyni si do
powstania pojcia granicy Cauchy)
-Dychotomia -Ruch nie istnieje. To
bowiem, co znajduje si w ruchu,
musi wpierw przeby poow drogi,
zanim osignie cel. A jest niemoliwe,
by jakie ciao mogo przeby
nieskoczon ilo punktw lub
zetkn si z nimi w skoczonym
okresie czasu (nie jest moliwy start,
bo chwila startu musiaaby by
nieskoczenie odlega w czasie od
chwili dotarcia do mety)
-Paradygmat ontologiczny (filozofia
staroytna i redniowieczna)
Filozofia jako zdziwienie, e wiat jest
tym, czym jest.(Parmenides, Platon,
Arystoteles, tradycja
scholastyczna).
-Paradygmat mentalistyczny
(filozofia nowoytna)
pytanie, co mog wiedzie zwrot ku wiadomoci ludzkiej.
Filozofia jako wtpienie w to, e co
w ogle wiem. (Kartezjusz, Kant,
Husserl)
-Paradygmat lingwistyczny
(filozofia wspczesna)
na ile jzyk wpywa na zagadnienia
filozoficzne (Wittgenstein, Carnap,
Russell, postmodernici: Derrida,
Lyotard, Foucault).
DZIEJE FILOZOFII
-filozofia staroytna
-KOSMOCENTRYZM
Grecy postrzegali otaczajc ich
rzeczywisto jako kosmos, ad, co,
co ze swej natury przeciwstawia si
chaosowi. Czowiek stanowi w swej
strukturze jego zwierciadlane odbicie,
mikrokosmos. Termin kosmos

staroytni Grecy skojarzyli z

fundamentem wszystkiego - logosem
(oznacza on sowo, ale rwnie
rozum) metafizyka
-filozofia redniowieczna
-TEOCENTRYZM
logos chrzecijaskie pojcie Boga.
podzia bytu:
-doskonay, niestworzony, boski,
-stworzony, niedoskonay, ludzki.
Bg - teologia
Przyroda - kosmologia
Czowiek - psychologia (pojcie
uywane w redniowieczu),
antropologia, filozofia czowieka
(pojcie uywane obecnie)
-filozofia nowoytna, wspczesna ANTROPOCENTRYZM
Nowoytno -prymat epistemologii
nad ontologi.
KARTEZJUSZ:
Ca teori bytu powinna poprzedzi
analiza
ludzkich wadz poznawczych
KANT:
Dumna nazwa ontologii powinna
ustpi miejsca
skromnemu tylko mianu analityki
czystego rozumu"
Filozofia nowoytna - czowiek jest
rdem stanowienia prawd
moralnych. To on ustala, jakimi
prawidami kieruje si wiat przyrody.
nauka powstaa w naszym krgu
kulturowym dziki filozofii
Cechy specyficznie ludzkie
1)Spionizowana postawa ciaa i
dwunony chd.
2)Przyswajanie
szczeglnych zachowa, jak rozwj
wraliwoci, tworzenie tradycji i
historii, tworzenie i odbir muzyki,
rozwj wasnej wiadomoci przez
ksztacenie si (kultura).
3) Najwyszy stopie rozwojusamowiadomo i powstanie mowy
(orodki Broca i Wernickego) oraz
rnych form ycia spoecznego.
Umiejtno porozumiewania si za
pomoc mowy, ktra jest wycznie
ludzk waciwoci.
AUSTRALOPITECUS 4,2-1,2 mln lat
temu
may mzg (400-600 cm3)
dwunona lokomocja
wysoko ciaa ok. 1-1,5 m;
masa ok. 20-50 kg
duy dymorfizm pciowy
(hierarchiczna organizacja
grupy)
gwnie pokarm rolinny
nie posugiwa si artykuowan
mow (budowa
czaszki)
HOMO HABILIS (zrczny)
2,5-1,5 mln lat temu w Afryce
wschodniej
mzg ok. 600 cm3
koci koczyny grnej relatywnie
dugie w
stosunku do koczyn dolnych
narzdzia kamienne tzw. kultury
oldowaskiej
zbieracz, padlinoerca i -by moe
-owca
HOMO ERECTUS wyprostowany"
ok. 2 mln lat temu
wysoki wzrost (160 cm)
dugie nogi oraz szczupy i krtki
tuw (proporcje
ciaa s typowe dla ludzi
przystosowanych do tropikw)

puszka mzgowa (ok. 1000 cm3)

budowa nosa jak u ludzi
wytwarza narzdzia kamienne
ogie -moliwo migracji
Homo heidelbergensis
gatunek politypowy ?
Homo heidelbergensis (archaiczny
H. sapiens), 500 -200 tys. lat temu,
Sierra de Atapuerca, Sima de los
Huesos (SH) d peen koci 4 tys.
ludzkich szcztkw, 32 osobniki, kilka
hipotez dotyczcych powstania:
-naturalna puapka, wtrny wpyw
drapienikw, katastrofa, rytualny
pochwek?
Holotyp SH 5: dua i dobrze
rozwinita twarzoczaszka w
porwnaniu do puszki mzgowej,
prognatyzm twarzy, way
nadoczodoowe, szerokie i wystajce
koci nosowe, wysoka ko
skroniowa, dobrze rozwinity
wyrostek sutkowaty
NEANDERTALCZYK
w okresie lodowcowym (130-30 tys.
lat temu)
pojemno czaszki (ok. 1500 cm3!)
krpa budowa ciaa
przystosowany do ycia w klimacie
lodowcowym (zamieszkiwa jaskinie)
posiada zdolno artykuowanej
mowy
zwyczaj grzebania zmarych
przedmioty o wycznie
symbolicznym znaczeniu
opieka nad niepenosprawnymi
nie moe by bezporednim
przodkiem tzw. anatomicznie
nowoczesnego czowieka
ANATOMICZNIE NOWOCZESNY
CZOWIEK
1)model multiregionalny, lub ewolucji
policentrycznej -Homo sapiens
ewoluowa na obszarze caego
Starego wiata jako jeden gatunek
powstay z populacji Homo erectus
(1,5 mln lat temu)
2) model arki Noego, lub
poegnania z Afryk - emigracja z
Afryki do innych czci wiata,
zastpujc yjce tam populacje
archaicznego typu (od ok. 100 tys. lat
temu)kontakty midzy rdzennymi
neandertalczykami a napywowymi
kromanioczykami?
znaczna odlego genetyczna
eksterminacja rdzennych
neandertalczykw ?
pokojowego wyparcie konkurentw ?
mogo dochodzi do podnego
krzyowania si neandertalczykw z
kromanioczykami (szkielet dziecka z
Lagar Velho w Portugalii)
przodkowie wszystkich
wspczesnych ludzi - Afryka (ok. 200
tys. lat temu)
CECHY CZOWIEKA
KREATYWNEGO
otwarto i wewntrzna
elastyczno
ciekawo
spostrzegawczo
zdolno do krytycznej samooceny
motywacja do wykorzystania
wasnej kreatywnoci
CZOWIEK MYLCY
ma zaufanie do wasnej
umiejtnoci mylenia,
potrafi wiadomie zabra si do
mylenia i skupi na konkretnej
sprawie,

zawsze potrafi zdefiniowa cel

swojego namysu i okreli, w jaki
sposb zamierza ten cel osign,
zdaje sobie spraw z tego, e jego
podejcie do sprawy jest tylko jednym
z licznych moliwych sposobw
potrafi doceni to, co osign,
nawet jeeli jest to tylko wiadomo,
e problem wymaga dalszego
namysu
uwaa, e mylenie jest sztuk, w
ktrej warto si doskonali i ktrej
trzeba si przyglda,
uwaa, e myli si po to, eby
lepiej zrozumie rzeczywisto, eby
podejmowa trafne decyzje i aby
wypracowywa lepsze sposoby
postpowania, a nie po to, eby
udowodni, i jest si mdrzejszym
od innych.

gatunkow

Definiowanie terminw
Definicja podaje znaczenie terminu
Termin definiowany nazywa si
definiendum
Wyraenie okrelajce znaczenie
definiowanego terminu nazywa si
definiens
Wyraenie czce definiendum z
definiens nazywa si spjk
definicyjn
Przedmiot, do ktrego termin si
odnosi, nazywa si desygnatem
tego terminu.
Zbir desygnatw terminu nazywa
si jego zakresem
-Definicja powinna okrela
znaczenie terminu w taki sposb, aby
jednoznacznie wyznaczaa jego
zakres.

-Definicja realna:
jest to charakterystyka jakiego
przedmiotu, ktr mona
wypowiedzie w dowolnym jzyku.
-Definicja nominalna: jest to
wypowied informujca o znaczeniu
danego wyraenia w danym jzyku.
Np. Sowo bursztyn znaczy tyle, co
ywica skamieniaa
-Definicja sprawozdawcza:
zdaje spraw z faktycznego sposobu
uycia wyrae. Skada ona
sprawozdanie z tego, jak pewna
grupa ludzi posuguje si czy te
posugiwaa si pewnym wyrazem
czy wyraeniem.
-Definicja projektujca:
nadaje znaczenie terminom w
okrelonym celu.
-Definicja rwnociowa
-Definicja kontekstowa:
rodzaj definicji rwnociowej, ktrej
definiendum w odrnieniu od
definicji wyranej obok wyrazu
definiowanego zawiera jeszcze inne
wyrazy.
-Definicja czstkowa:
Gdy aktualny stan wiedzy w danej
dziedzinie nie daje dostatecznej
podstawy do sformuowania
rwnociowej definicji terminu, co ma
miejsce przewanie w obrbie nauk
humanistycznych, np. umys
-Definicja operacyjna: definicja
czstkowa, w ktrej znaczenie
definiowanej nazwy okrelane jest
drog podania czynnoci (operacji)
niezbdnych do okrelenia znaczenia
tej nazwy.
-Definicja wyrana
-Definicja perswazyjna:
do definiensa wprowadza si
wyraenie o charakterze
oceniajcym, nadajc w ten sposb
znaczenie oceniajce rwnie i
wyrazowi definiowanemu
-Definicja ostensywna(deiktyczna):
ac. ostendo wskazuj- informujca
o znaczeniu (sposobie rozumienia)
danego terminu przez wskazanie w
jaki sposb (np. gestem
wskazujcym) konkretnego
egzemplarza przedmiotu bdcego
desygnatem definiowanego terminu
-Definicje rekurencyjne(indukcyjne):
Stosuje si wtedy, gdy zakres
definiendum trudno wyznaczy za
pomoc pojedynczego zdania.
-Definicja przez postulatyaksjomatyczna:
Wyraz definiowany umieszczamy w
zdaniu lub w kilku zdaniach, w
ktrych inne wyrazy maj znane ju
nam znaczenie i na podstawie
przykadu posugiwania si wyrazem
definiowanym w tych zdaniach
pozwalamy si innym domyla, jakie
znaczenie nadajemy temu wyrazowi.

RODZAJE DEFINICJI
-Definicja klasyczna:
przez rodzaj najbliszy i rnic

SOKRATES(470-399 P.N.E.)
Przeciwnik sofistw eby dobrze
postpowa, trzeba umie rozpozna

CO WPYWA NA KREATYWNE
MYLENIE?
-Stres (krtkotrway lub dugotrway)
-Odpoczynek i sen (Jeli pracuje si
dugo bez przerw, wtedy pogarsza si
koncentracja, Pojawiaj si nerwowe
zachowania itp.)
-Muzyka (moe kreowa otoczenie).
-Humor (skania do nietypowego,
nielogicznego mylenia)
-Kondycja fizyczna (oddychanie, tlen,
mzg)
- Cisza (zadania intelektualne s
szczeglnie niezabezpieczone
przed atakiem haasu)
-rodowisko (pesymizm i optymizm)
Inteligencja (puapki inteligencji)
TECHNIKI NOWYCH POMYSW
-Burza mzgw
-Przypadkowe sowa lub obrazy
-Storyboardind umieszczenie
pomysw na tablicy, od gwnego do
pochodnych
-Kwestionowanie przyjtych z gry
zaoe
-Przyjcie punktu widzenia innej
osoby
-Technika kwitncego lotosu
-umieszczenie w centralnym miejscu
problemu, ktrym naley si zaj.
Wymylanie pomysw, ktre s
umieszczane wok gwnego
problemu. Przyjcie kadego z
pomysw jako centrum, wok
ktrego tworzy si kolejne pomysy

dobroDobro jest przedmiotem

abstrakcyjnym.Teori takich
przedmiotw rozwin jego ucze,
Platon(427-347pe).Nazwa je ideami
IDEE PLATONA
idee-wieczne, niezmienne
przedmioty myli.Nie maj ksztatu,
wielkoci, barwy, zapachu, ani
smaku.Nie mona sobie ich
wyobrazi, mona je tylko poj.
Idee dobra, biaoci, kulistoci,
czowieka czy konia odbijaj si w
rzeczach zmysowych (rzeczach
dobrych, biaych, okrgych,
poszczeglnych ludziach czy
koniach)Rzeczy zmieniaj si,
poniewa idee odbijaj si w nich ze
zmienn intensywnoci.
ZALETY TEORII IDEI
Rozwizuje problem tosamoci:
idee istniej, poniewa s wieczne i
niezmienne.Platon rozwizujc
problem zwizku Bytu z Pozorem.
Rzeczy s cieniami idei, wielo idei
wyjania zrnicowanie rzeczy.
Rozwizuje problem zmiany. Rzeczy
zmieniaj si, poniewa idee odbijaj
si w nich ze zmienn
intensywnoci.Oprcz
dowiadczenia zmysowego objania
dowiadczenie moralne i estetyczne.
ARYSTOTELES(384-322 BC)
1.Umys tabula rasa (rola zmysw
pojcia)
2.Wiedza = hierarchiczny ukad poj
i sdw
3.Aleksandria: wylgarnia
nowoczesnych teorii naukowych, ze
wzgldu na metodologi i
osignicia.
a)System geometrii Euklidesa.
b)Arystarcha -pomiary odlegoci
kosmicznych i jego heliocentryczny
obraz wiata.
c)Eratostenes -pomiary obwodu
Ziemi.
d)System astronomiczny
ApoloniuszaHipparcha-Ptolemeusza
DLACZEGOMUSIMYSIGA DO
STAROYTNOCI BY POPRAWNIE
FILOZOFOWA?
wczeni myliciele jako pierwsi
postawili pewne teoretyczne
problemy.Wprowadzili naukow
terminologi (np. atom, psyche,
kosmos, idea itd.).Podjli si
sformuowania caych naukowych
teorii obejmujcych bardzo rozlege
dziedziny rzeczywistoci.Systemy
Platona i Arystotelesa podejmuj
niemal wszystkie kwestie filozoficzne.
Typologia
Przykad:
cztery typy osobowoci:
Sangwinicyoptymici, pogodni,
zrwnowaeni, racjonalni, popularni
Cholerycyambitni, energiczni,
niezrwnowaeni
Melancholicybardzo uprzejmi,
taktowni, czsto perfekcjonici
Flegmatycyspokojni, chodni, nie
lubi zmian
Rodzaje praw
Jednoznaczne (deterministyczne) i
statystyczne
Wszystkie kruki s czarne
90% naogowych palaczy zapada na
raka puc

Prawa wspistnienia i prawa

nastpstwa
Prawo Boylea-Mariotta: T = PV
Ilekro wskazwka barometru
gwatownie opada, nadchodzi burza
Prawa przyczynowe, ewolucyjne i
rozwojowe
Palenie szkodzi
Modele ukadu drapieca-ofiara,
prawa zachowania
Z pczka rozwija si kwiat
SOFICI V I IV W.PNE.
sophistes oznacza znawc,
biegego, mdrca, publicznego
wykadowc patnego nauczyciela, a
nawet oszustakryzys wczesnej
arystokracji -zapotrzebowanie na tzw.
wychowawcw z zakresu etyki i
politykijako pierwsi przeprowadzili
krytyk dotychczasowej wiedzy
teoretycznej.
wielcy mistrzowie pierwszego
pokolenia
1.Protagoras (V w. p. Chr.)
homo-mensura czowiek ustala miar
wszelkich rzeczy
a) kryteria, na podstawie ktrych
rozstrzyga, co jest prawd
b) kryteria nie s absolutne, lecz
wzgldne, subiektywne prekursor
relatywizmu
c) utylitaryzm etyczny -kryterium
uytecznoci (poyteczne = dobre;
szkodliwe = ze)
2. Gorgiasz
SOKRATES
-SPJNA
KONCEPCJA
ANTROPOLOGICZNA
psyche (dusza) -element
konstytutywny cz. - mylca i
dziaajca wiadomo poznaj
samego siebie oraz troszcz si o
siebie intelektualizm etyczny - za
ludzkim zym postpowaniem
moralnym stoi niewiedza i gupota
(czowiek mdry tak by nie postpi)
wystarczy pozna dobro Nie
uwzgldnia znaczenia ludzkiej woli
CYNICY
1.Ucze Sokratesa
Antystenes(V/IV w.) - twrca szkoy
cynikw sokratejska definicja
czowieka zmodyfikowa etyczny
intelektualizm jakakolwiek
przyjemno jest zem
(uprzedmiotawia, uzalenia
czowieka od rzeczy) indywidualizm
etyczny: czowiek ma si doskonali
samodzielnie, nie ogldajc si na to,
co czyni inni
2.Ucze Antystenesa-Diogenes z
Synopy (V/IV w.) zradykalizowa myl
mistrza cynikw negowa zasadno
istnienia spoeczestwa,proponowa
znie instytucj maestwa i
pastwa zachowywa si
prowokacyjnie
ERYCI
wykorzystywali metody sofistyczne i
uprawiali tzw. Erystyk (sztuk
przekonywania przeciwnika w
dyskusji, sztuk perswazji za pomoc
zwykle nieuczciwych argumentw i
zwodniczych rozumowa)
POLITYCY-SOFICI

ludzie wykorzystujcy nauki sofistw

(a cilej erystw) do osigania celw
politycznych, zdobywania poklasku i
wadzy.
CELE NAUKI I CZYNNOCI
BADAWCZE
Arystoteles do najbardziej oglnych
celw nauki zalicza opis i
wyjanianie (tumaczenie). Wedug
Arystotelesa wyjani to inaczej
przedstawi istot rzeczy poprzez
wskazanie ostatecznych przyczyn:
sprawczej, celowej, materialnej i
formalnej. W humanistyce dodatkowo
mona wyrni interpretacj i ocen.
wyjanianie (eksplanacja) suy do
realizacji funkcji teoretycznej,
przewidywanie (predykcja) do
realizacji funkcji praktycznej
MODEL ISTOTNOCI
STATYSTYCZNEJ(S-R)
Wyjanienie nie polega na
rozumowaniu,
lecz na wykazaniu, e
Explanans jest dodatnio statystycznie
istotny dla zajcia explanandum.
STOICY
Zenon z Kition
obowizek moralny (powinno):
1)to, co jest wykonywane, da si
racjonalnie usprawiedliwi
2)to, co rozum kae czyni
rozwinli te semiotyk (teori
znakw) i teori jzyka
EPIKUR
Gwnym rdem wiedzy o Epikurze
i jego systemie s prace rzymskiego
filozofa i poety Lukrecjusza
Epikureizm - system filozoficzny,
ktry konkurowa ze stoicyzmem
podstawowym zagadnieniem
filozoficznym jest szczcie, ktre
upatrywali w przyjemnoci ->
hedonizm
EPIKUREJCZYCY
hedonizm-przyjemno, ktra jednak
polega bardziej na unikaniu blu ni
na jej aktywnym poszukiwaniu
carpe diemchwytaj dzie
pantha reiwszystko pynie
SCEPTYCY nauka sztuki wtpienia
(gr. skeptikoswtpicy), prawda
jest bowiem niedostpna dla
czowieka.
Zasady sceptykw wynikay z
odpowiedzi Pyrrona na trzy
podstawowe pytania:
1.Jakie s wasnoci rzeczy?
-Nie znamy wasnoci rzeczy
2.Jak mamy si zachowywa wobec
rzeczy?
-Nie mogc dociec wasnoci rzeczy
naley praktykowa (epoche),
czyli wstrzymywanie si od sdw i
nie zabiera gosu w adnej sprawie
(afazja).
3.Jakie s nastpstwa naszego
zachowania wobec rzeczy?
- prowadzi do
(ataraksja) spokoju
HUMANIZM
SPECYFICZNY NURT RENESANSU
Franciszek Petrarka(1304-74)
-krytyka scholastyki, ze wzgldu na
jej

suchy, abstrakcyjny jzyk. Zwrci

uwag na znaczenie mowy jako
ekspresji przey psychicznych.
Dystansowa si wobec sporu o
powszechniki
Nauka o jzyku to badanie ludzkiej
wiadomoci, to filologia pozwala
zrozumie czowieka
.
wzorce staroytne (lingwistyczne)
Platon i Arystoteles
N. MACHIAVELLI(14691527)
1. pastwo suwerenne i
praworzdne, czyli oparte na
powszechnie obowizujcym prawie,
bez przywilejw stanowych
2. poparcie obywateli dla wadzy (jeli
zapewnia ochron ycia i mienia,
uatwia indywidualn dziaalno i
pobudza inicjatyw obywateli).
Praworzdno moe by
wprowadzona przymusem
3. Pastwo przez prawo nakania
jednostki do celw oglnych. Moe
posuy si przymusem i ama
powszechne zasady moralne ze
wzgldu na racj stanu
4. denie do sukcesu, nie liczc si
z zasadami moralnymi,
5. przez machiavelizm rozumiemy
zezwolenie na stosowanie w polityce
postpowania niemoralnego (ale w
sytuacji wyszej koniecznoci)
RENESANSOWY PLATONIZM
MIKOAJZ KUZY(140164)
-ranga osoby ludzkiej, jej
indywidualno i zdolnoci twrcze.
Poznanie intelektualne
-wiedza syntetyczna, uoona z wielu
elementw w harmonijn cao.
MARSILIO FICINO(14331499)
-wiedza pewna przez samopoznanie;
intelektualna refleksja nad sob
odkrywa wrodzone umysowi pojci i
prowadzi do ogldania idei
REWOLUCJA NAUKOWA
XVI-XVII W.
od Kopernika do Newtona
programowe zerwanie ze staroytn i
redniowieczn koncepcj nauki oraz
przeorientowanie celu
(teoretyczny utylitarny),
metody(dlaczego jak)
przedmiotu poznania naukowego
(ilociowy aspekt rzeczywistoci).
Efektem r. n. jest rozwj technologii.
XVIIXVIII W.
empiryzm
(Bacon, Locke, Diderot,
Hume)
racjonalizm(Kartezjusz, Spinoza,
Leibniz)
krytyka uproszcze racjonalizmu
(Pascal, Rousseau)
OD KOCA XVIII DO POCZ. XX W
idealizm: transcendentalny (J. Kant),
subiektywny (J. Fichte), obiektywny
(Schelling), absolutny (G.W.F.Hegel),
materializm dialektyczny(K. Marks,F.
Engels),
pesymizm(A. Schopenhauer),
preegzystencjalizm(S. Kierkegaard),
pozytywizm(A. Comte, J.S. Mill, H.
Spencer),

pragmatyzm(W. James, J. Dewey),

filozofia ycia i kultury(F.W.
Nietzsche,H. Bergson),
neokantyzm(E. Cassirer) XVIII W
D. Hume (1711-1776) pryncypia
natury ludzkiej
caa wiedza z dowiadczenia
w umyle:
a) bezporednie impresje wywoane
bodcami,
b) idee proste (uoglnienia
impresji) oraz c) idee zoone
Problem indukcji I. Kant
-teoria autonomicznego i aktywnego
rozumu
IMMANUEL KANT(1724-1804)
Czy poznanie jest niezalene od
dowiadczenia?
I. trzy gatunki sdw a priori
(analityczne):
1)matematyczne
2)czysto przyrodoznawcze
3)metafizyczne (np. wiat musi mie
swj pierwszy pocztek)
II. Wyrni te sdy a posteriori
(empiryczne)
III. Krytyka praktycznego rozumu
(1788):
1. Idee, ktre w dziedzinie nauki
miay charakter regulatywny, w
zakresie rozumu praktycznego, czyli
woli i dziaania, staj si postulatami
praktycznymi (wolno woli, postulaty
rozumu).
2. Moralno jest nie do pomylenia
bez wolnoci
-zasada tak wolno gwarantujca
oparta na sdach a priori i ujta w
czysto formalne prawo dziaania (
imperatyw kategoryczny)
Oligarchia
(gr. -panowanie
nielicznych)
forma rzdw polegajca na
sprawowaniu wadzy przez niewielk
grup ludzi.
Najczciej ludzie ci wywodzili si z
arystokracji lub warstwy bogatych.
Wystpowaa np. w wielu
Polis staroytnej Grecji, XVII
-wiecznej Anglii (protektorat
Cromwella) i Wenecji.
Anarchia
(gr. bez wadcy)
forma struktury spoecznopolitycznej, w ktrej nie ma adnej
ukonstytuowanej wadzy
pastwo zostaje zastpione przez
nieprzymusow i niescentralizowan
organizacj spoeczestwa
rozkad lub niedowad struktur lub
instytucji pastwa niezalenie od ich
przyczyn
chaos organizacyjny w instytucji,
organizacji lub spoecznoci.
Republikanizm
Arystoteles sowo pastwo wyraa
greckim okreleniem politeja- typ
ustroju pastwowego, stanowicego
poczenie zasad demokracji (prawa
polityczne posiada wikszo
obywateli) i oligarchii (dla posiadania
praw politycznych naley spenia
pewien niewysoki cenzus majtkowy)

oparcie ustroju niemonarchicznego

na zasadzie prymatu dobra
wsplnego
TYPOLOGIA SYSTEMW
POLITYCZNYCH
ze wzgldu na:
1) Charakter reimu politycznego
Pastwo demokratyczne
Pastwo totalitarne
Pastwo autorytarne-organizacja
pastwa opiera si na silnej wadzy
wykonawczej w rkach jednostki
obdarzonej duym autorytetem i na
rozwinitym aparacie przymusu
(wojsko, policja). Organy
przedstawicielskie odgrywaj w
rzeczywistoci drugorzdn rol

2) Zasady organizacji
aparatu pastwowego
Monarchia i republika
Systemy prezydialne i
parlamentarne
Systemy: parlamentarnogabinetowy, gabinetowoparlamentarny, prezydencki,
mieszany, parlamentarno komitetowy
3) Struktury terytorialno
administracyjne pastwa
PASTWO UNITARNE-wszystkie
jednostki administracyjne wchodzce
w skad pastwa s tak samo
zorganizowane i podporzdkowane
organom centralnym, ktre okrelaj
ich ustrj i waciwo.
Ustrj scentralizowany
charakteryzuje si wyznaczaniem
lokalnych urzdnikw przez rzd
centralny, ktry sprawuje zwierzchni
wadz nad organami regionalnymi.
Ustrj zdecentralizowany ma
miejsce, gdy organy regionalne s
formowane niezalenie od rzdu i
istnieje dobrze rozwinity samorzd
terytorialny o znacznych
kompetencjach, a wadza centralna
zastrzega sobie prawo do
podejmowania tylko najwaniejszych
decyzji.
-Pastwo zoone -FEDERACJA(ac.
foederatio-sprzymierzenie) -pastwo
skadajce si z mniejszych,
obdarzonych autonomi pastw
zwizkowych (np. stanw, krajw,
prowincji), ale posiadajcych wsplny
(federalny) rzd. Pastwa zwizkowe
posiadaj zwykle szerok autonomi
wewntrzn oraz tworz w niektrych
kwestiach wasne prawa, wsplna
pozostaje najczciej polityka
zagraniczna i obronna. Kraje
federacyjne posiadaj wspln
walut.
-Terytorium autonomicznefragment obszaru pastwa, cieszcy
si pewn niezalenoci od wadzy
centralnej, niejednokrotnie
posiadajcy wasne wadze