2

To nowoczesny serwis edukacyjny dla

wszystkich, ktrzy chc wiedzie
wicej o edukacji, jak j wiadomie
ksztatowa i ni zarzdza oraz
jak czy edukacj z technologi.

Serwis powicony nauce jzykw

obcych
online.
W
ofercie
jest
dostpnych
5
rnych
jzykw:
angielski,
niemiecki,
francuski,
hiszpaski i rosyjski.

http://edutorial.pl/

http://chatterbox.pl

To pierwsza mobilna szkoa matematyki

w Polsce. Prowadz indywidualne
zajcia z dojazdem do ucznia. Powstali
po to, eby udowodni, i kady jest
w stanie zrozumie matematyk.
http://www.akwadrat.edu.pl

Serwis zawiera wiele pomysw

na prowadzenie zaj z uczniami. Jest
kopalni
inspiracji
i
sposobw
na lekcje oraz przydatnych pomocy
naukowych.

Platformy
edukacyjne
to
serwis,
w ktrym znajduj si informacje,
jak prowadzi szkolenia i kursy przez
Internet oraz jak promowa swoje
usugi edukacyjne.

http://wczesnoszkolni.pl

http://blog.platformyedukacyjne.pl/

DRODZY NAUCZYCIELE
Renata Wasilewska
Stonehenge Agency
Joanna Arukowicz

Oddajemy w Wasze rce publikacj, ktra z pewnoci

pomoe Wam w szkolnej codziennoci. Zebralimy w jeden
dokument a 32 pomysy na udane lekcje, abycie mogli
skorzysta

nich

kadej

chwili.

Pamitajcie,

e nie sztuk jest przekaza uczniom such wiedz

i odhacza kolejne punkty programu, ale prawdziwy
wyczyn, to tak poszerza horyzonty

wychowankw,

by sami dociekali i zaznajamiali si z tym, co do tej pory

byo dla nich zagadk. Podpowiemy Wam, co zrobi,
by lekcje nie byy nudne i banalne. Poniej znajdziecie
32 pomysy

na

prowadzenie

eby nauka nie posza w las.

zaj

taki

sposb,

O AUTORCE
Autorka e-booka to Renata Wasilewska. Skoczya filologi
polsk i doradztwo zawodowe na Uniwersytecie WarmiskoMazurskim. Mieszkaa wczeniej na Mazowszu, a teraz swj
azyl znalaza w Krainie Tysica Jezior. Tutaj czuje si
spenionym

czowiekiem.

ani pesymistk,
j rozsdne

ale

Nie

jednostk

mylenie,

ale

jest

ani

optymistk,

przewidujc.
czasem

Cechuje

zdarza

si

w jej wykonaniu nielogiczne dziaanie. Jest on, matk

i kobiet pracujc. Uwielbia czyta ksiki, zagbia si
w dziedzin psychopedagogiki, a take spdza czas onie
natury. Stara si pamita o dobrych rzeczach, ktrych
dokonaa, bo one dodaj jej siy i odwagi. yje chwil,
bo nie ma zbyt wiele czasu, by by szczliw. Wierzy,
e zawsze jest przed ni nadzieja i lepsze jutro.

................................................ 5

Mapa mentalna (pojciowa) ..................... 21

Stacje zadaniowe ...................................... 6

Szybkie czytanie ...................................... 22

Linia czasu ................................................ 7

Dywanik pomysw .................................. 23

Skrzynka pyta ......................................... 8

Metoda 66 .............................................. 24

Bazgroy ................................................... 9

Akwarium ............................................... 25

Metaplan (Cicha dyskusja) ...................... 10

Pokaz z objanieniem .............................. 26

Portfolio (Teczka) .................................... 11

Jestemy aktorami .................................. 27

Wycieczka ............................................... 12

Okienko informacyjne .............................. 28

Rybi szkielet ............................................ 13

Metoda trjkta ....................................... 29

niena kula ........................................... 14

Otwarte ucho .......................................... 30

Debata za i przeciw ................................. 15

Mapa nieba ............................................. 31

Sowo przypadkowe ................................. 16

Graffiti .................................................... 32

Kiermasz ofert ......................................... 17

Wywiad z partnerem ................................ 33

Gwiazda pyta ........................................ 18

Puzzle ..................................................... 34

Kosz i walizka .......................................... 19

Kolorowa etiuda pantomimiczna ............... 35

Drzewko decyzyjne .................................. 20

Metoda trybunau .................................... 36

Studium przypadku .................................. 37

do

kolejnego

przy kadym

po

zrealizowaniu

polece.

Nie

ma

umieszczonych

tutaj

nadrzdnoci

czy podrzdnoci, zatem kolejno zaliczania jest dowolna.

Uczniowie pracuj w swoim tempie i samodzielnie rozliczaj
si z wykonywanych wicze. Wanym przystankiem jest
stacja klucz, w ktrej znajduj si poprawne odpowiedzi.
Nauczyciel w kadej chwili udziela wsparcia i rozwiewa
wtpliwoci. Peni te funkcj obserwatora, ocenia styl pracy
i strategie

stosowane

przez

modzie.

Uczniowie

nie otrzymuj stopni za zrealizowane zadania.

Metoda

ta

polega

na

podejmowaniu

przez

uczniw

aktywnoci, zainicjowanych przez prowadzcego zajcia.

Stacje zadaniowe idealnie nadaj si w scenariusze lekcji

Nauczyciel przygotowuje zadania do omawianego tematu.

powtrzeniowych. Nauczyciel matematyki podsumowujcy

Dokonuje ich podziau i podporzdkowuje okrelonej stacji

dzia uamkw moe przy jednej stacji zaproponowa

(jedna stacja to jeden zestaw zlece do wykonania).

uczniom

Uczniowie przechodz od jednego przystanku

na odejmowanie, przy trzeciej na dzielenie.

wiczenia

na

dodawanie,

przy

drugiej

Metoda ta uatwia wprowadzenie akw w wiat pojcia

czasu. To wizualne zarysowanie problemu w wymiarze
linearnym. Czynnoci sprowadzaj si do umieszczenia
wydarze w ujciu chronologicznym na arkuszu
papieru. Na linii zaznaczane s kolejne punkty od startu
a do kocowego momentu. Uczniowie musz si wysili,
by ustali, co po kolei trzeba wykona, by doj do etapu
finalnego. Dziki temu moe powsta swoista marszruta,
dziki ktrej uczniowie bd postpowa. Osoby mog si
edukowa indywidualnie albo w grupach. Efekt pracy
powinien

by

z nauczycielem.

eksponowany

omawiany

wsplnie
Na lekcji biologii mona zaznacza na linii kolejne fazy
rozwoju

poszczeglnych

zwierzt

(np.

zygota,

morula,

blastula), na fizyce stopniowe przechodzenie pynu w ld,

a na historii etapy przebiegu jakiej konkretnej wojny. Linia
czasu moe suy take do planowania dziaa zwizanych
z organizacj jakiego wydarzenia.

Zastosowanie tej metody wzmaga aktywno uczniw,

pozwala oceni tempo pracy poszczeglnych jednostek.
Doskonale

si

powtrzeniowych.

sprawdza

podczas

lekcji

Nauczyciel

przygotowuje

karty

z poleceniami do wykonania i umieszcza je w pudeku.

Uczniowie kolejno podchodz do skrzynki, losuj kartki
i postpuj zgodnie z zamieszczonymi na nich instrukcjami.

Lektor jzyka francuskiego zapisuje na kartach zagadki

w jzyku

polskim.

Zadaniem

ucznia

jest

udzielenie

odpowiedzi po francusku. Nauczyciel moe zaproponowa

t zabaw na koniec lekcji, by sprawdzi, jak wiele nowych
sw zostao zakodowanych w gowach wychowankw.

do pokazania swojej ekspresji, nie tylko w zakresie

myli, ale i uczu. Mona malowa np. do muzyki, hasa,
ogldanego nagrania. Uczniowie prezentuj swoje prace,
omawiaj

je,

take

konfrontuj

swoj

twrczo

z wytworami innych. Ten sposb prowadzenia lekcji jest

czsto

wykorzystywany

przez

nauczycieli,

pracujcych

z dziemi upoledzonymi umysowo.

Na lekcji muzyki nauczyciel wcza utwr jakiego znanego

kompozytora i prosi uczniw, by narysowali to, co czuj
Jeli chcecie zachci uczniw do rozwizywania
problemw w twrczy sposb, to ta metoda jest
wzorcowa. Wspiera kreatywno, daje pole

podczas jego suchania. Kady opowiada o swojej pracy.

Nie chodzi tutaj o tworzenie dzie sztuki, ale o wyraanie
siebie przez symbole, kolory, ksztaty itp.

10

To

plastyczny

zapis

prowadzonej

dyskusji

na okrelony temat. Uczniowie pracuj w zespoach

lub caa klasa uczestniczy w potyczkach sownych
bez podziau.

Modzie

zapisuje

swoje

przemylenia

na kartkach okrelonego ksztatu i koloru w krtkiej formie

rwnowanikw
do arkusza

zda.

Nastpnie

papieru,

przykleja

umieszczonego

te

fiszki

na

tablicy

z wyznaczonymi polami Jak jest? Jak powinno by?

Dlaczego

nie

jest

tak,

jak

jest

zalecane?

Wnioski

i rozwizania. Metoda ta dobrze sprawdza si podczas

omawiania

trudnych

czy

draliwych

zagadnie

oraz

przy rozwizywaniu konfliktw/problemw. Celem nie jest

Na lekcji geografii godzi si w ten sposb rozway problem:

opowiedzenie

wsplne

Jak wyglda sytuacja zanieczyszczenia rodowiska w Polsce?

poszukiwanie rnych wariantw rozwiza. Na koniec

Ciekawym pomysem jest poprowadzenie cichej dyskusji

wszystkie plakaty s prezentowane, a potem wycigane

na zajciach z socjologii na temat: Powstawanie konfliktw

s wnioski.

rl spoecznych i ich eliminowanie.

si

po

konkretnej

stronie,

ale

11

To zbieranie przez ucznia materiaw (np. zdj, wycinkw

materiaw i wystawianie ocen. Modzie chtnie

z gazet) na dane zagadnienie i magazynowanie ich w teczce.

szuka informacji, jeli moe korzysta z zasobw

Nauczyciel

Internetu.

wyznacza

jasno
czas

okrela
ich

zasady

wyszukiwania,

tworzenia
sposb

zbiorw,

Jest

to

take

bardzo

kreatywne

zadanie,

oceniania.

gdy ucze moe do teczki doczy na pozr niepasujc

Uczniowie pracuj samodzielnie albo tworzone s zespoy.

tre, a tylko od niego zaley, jak daleko posunite bd

Profesor suy pomoc na kadym etapie dziaa. Fina

skojarzenia z danym tematem i jakich argumentw uyje,

pracy to prezentacja efektw zbierania

aby podtrzyma suszno pojawienia si danego zdjcia

czy wycinka.

Polonista zleca podopiecznym wykonanie teczek dotyczcych

twrczoci danego pisarza, plastyk na temat wspczesnych
form sztuki, a profesor prowadzcy zajcia ze stosunkw
midzynarodowych o konkretnej doktrynie politycznej.

12

W tym znaczeniu to wyjcie uczniw poza teren szkoy,

aby bezporednio zapozna si z okrelonymi przedmiotami,
zjawiskami i procesami. Mog to by wdrwki piesze,
ale rwnie dobrze autokarowe, rowerowe, krtsze, dusze,
dalsze, blisze.

Lekcja o dziejach polskiego pienidza nie musi by nudnym

wykadem, ale ciekaw podr do Zamku Krlewskiego
w Warszawie. Modzie bdzie moga m.in. obejrze mnstwo
Hej ho, hej ho do lasu by si szo Kady lubi
wycieczki, to czemu nie potraktowa ich jako formy
zdobywania
materiau?

nowej

wiedzy

czy

powtarzania

monet z rnych okresw historii, wysucha ciekawych

prelekcji przewodnikw. Biolog nie opowiada, jak wygldaj
poszczeglne odmiany jaboni, ale bezporednio je prezentuje
dziki zabraniu podopiecznych do sadu.

13

Nauczyciel rysuje szkielet ryby na arkuszu papieru lub tablicy.

przypinane s do duych oci z konkretnym czynnikiem.

Wane, eby bya zaznaczona gowa i oci. W miejscu

Grupy opowiadaj o swoich pomysach. Ostatnim elementem

czaszki zapisywany jest problem, a na ociach

pracy

umieszcza

zmierzajcego do rozwizania problemu.

si

informacje,

dotyczce

gwnych

jest

wsplne

opracowanie

planu

dziaania,

czynnikw, ktre s odpowiedzialne za pojawienie si

trudnoci. Ustalane s przez uczniw podczas dyskusji.
Nastpnie

nauczyciel

dzieli

klas

na

tyle

grup,

Dostrzeganie zoonoci problemw i zjawisk dotyczy wielu

ile wytypowano zasadniczych czynnikw. Zadaniem zespow

przedmiotw szkolnych, zatem metod t moe wykorzysta

jest ustalenie przyczyn, ktre wpywaj na dany czynnik.

i fizyk, i matematyk, i chemik Nie ma przeszkd, eby

Zapisuje si je na kartkach papieru, ktre w dalszej

na lekcji

doradztwa

zawodowego

poruszy

problem

dotyczcy przyczyn bezrobocia, na geografii o kopotach

w dorwnaniu

poziomu

ycia

Polakw

do mieszkacw innych krajw Europy.

stosunku

14

Jeli Waszym celem jest zintegrowanie pracy indywidualnej

z grupow, to zastosowanie metody kuli nienej speni
Wasze oczekiwania. Na pocztku nauczyciel okrela
problem, ktry ma zosta omwiony i rozwizany.
Uczniowie maj czas na zastanowienie si nad nim,
a nastpnie zapisuj na kartkach swoje odpowiedzi
i uzasadniaj je. W dalszej kolejnoci cz si w pary,
porwnuj swoje propozycje i spisuj na osobnej kartce list
wsplnych rozwiza. Potem zrzeszaj si w trjki, czwrki
a w kocu caa klasa si zjednoczy i wypowie w danej
kwestii. Wszystkie omwione na forum odpowiedzi wraz
z argumentacj, s spisywane na tablicy bd na plakacie.

Gama problemw, jakie mona rozwizywa za pomoc kuli

Nauczyciel

nienej,

podsumowuje

ca

prac

podopiecznych.

jest

bardzo

szeroka,

filozofii:

To zadanie wietnie uczy dochodzenia do rozwizania, daje

s najbardziej

uczniom rwnie moliwo wypowiedzenia si i obrony

czowieka? Z etyki: Co to znaczy by tolerancyjnym?

swoich racji.

kontrowersyjne

np.

koncepcje

Jakie

filozoficzne

15

To

take

lekcja

przygldania

si

rnym

koncepcjom

i moliwociom rozwiza problemu. Na pocztku nauczyciel

komunikuje temat, jaki bdzie poruszany, a nastpnie dzieli
klas na dwa obozy. Grupy wybierane s w sposb losowy
lub wedug opowiadania si za konkretn opcj za/przeciw.
Uczniowie pracuj w druynach i wyszukuj odpowiednie
argumenty. W dalszej kolejnoci s one prezentowane
na forum klasy raz jeden zesp, raz drugi. Wane jest tutaj
okrelenie czasu na poszczeglne prelekcje i podsumowanie
caej debaty.
Pojedynki na sowa s bardzo czsto wykorzystywane w celu
aktywnego zdobywania nowej wiedzy, jak i doskonalenia
umiejtnoci

ju

posiadanych.

za i przeciw

jest

pomocne

tematw

kontrowersyjnych,

si

Debata na lekcji wiedzy o spoeczestwie Za i przeciw

poruszania

wyjedaniu modych ludzi za granic w celach zarobkowych,

Opowiadanie
podczas

draliwych,

gdy

wymaga zajcia okrelonej postawy, przy podaniu

argumentw.

na etyce Za i przeciw aborcji.

16

To zabawa, ktra uczy twrczego mylenia. Jest szczeglnie

lubiana przez nauczycieli przedmiotw humanistycznych.
Na pocztku caa grupa jest dzielona na mniejsze zespoy
(4-6 osb). Kady uczestnik otrzymuje kartk papieru.
Na samym dole podpisuje j swoim imieniem i nazwiskiem,
a na grze zapisuje przypadkowe sowo i zagina arkusz tak,
eby

nie

byo

wida

zanotowanego

wyrazu.

Kartka

wdruje do kolegi po prawej stronie, ktry robi tak

samo jak poprzednik. Arkusz przechodzi z rki do rki
midzy

kolejnymi

osobami,

wszyscy

zapisz

na nim swoje swko i karki wrc do swoich

wacicieli. Kady rozwija swoje arkusze, odczytuje wyrazy
i wykorzystuje

je

do

stworzenia

opowiadania.

Potem

wymylone historie s prezentowane na forum klasy.

tak

zabaw

podczas

zaznajamiania

si

uczniw

z nazewnictwem zwierzt i rolin w jzyku angielskim.

Podopieczni otrzymuj instrukcj, aby zapisywa na kartce

Metoda uatwia przyswajanie nowych swek i wiczenie

umiejtnoci lingwistycznych. Anglista moe zaproponowa

sowa odnoszce si do fauny i flory. Potem polskie terminy

(np. so, krokodyl) musz by tumaczone na obcy jzyk
i wkomponowywane w tworzone opowiadanie.

17

Strategia ta pozwala na twrcze rozwizywanie

trudnoci. Mog to by sowa, obrazki i inne formy ekspresji

problemw, doskonalenie umiejtnoci prezentacji

w zalenoci od kreatywnoci osoby. Po zakoczeniu pracy

i przekonywania innych do swoich racji. Nauczyciel

indywidualnej nauczyciel czy modzie w wiksze grupy (4-5

ustala zagadnienie, jakie bdzie brane pod lup. Kady

osb). W zespoach uczniowie kolejno prezentuj

ucze otrzymuje trzy mae kartki papieru i instrukcj,

efekty

aby zapisa na kadej z nich, pomys na rozwizanie danej

wybierane

swojego
s

twrczego
najciekawsze

mylenia,
pomysy.

po

czym

Nastpuje

opracowywanie atrakcyjnej formy sprzeday wybranego

scenariusza np. w formie plakatu, taca. Potem po kolei
kada grupa demonstruje innym swoje dziea. Nauczyciel
podsumowuje

dziaania

wychowankw

wycigane

s wnioski z pracy zarwno samodzielnej, jak i zespoowej.

Biolog

proponuje

temat

Jak

zminimalizowa

zanieczyszczenie lokalnego rodowiska? Chemik W wyniku

jakich reakcji mona otrzyma wgiel kamienny i gdzie
mona go znale?

18

Zastosowanie tej operacji jest bardzo przydatne

podczas

rozpatrywania

zagadnie

dotyczcych

planowania zmian. Na tablicy lub arkuszu papieru naley

narysowa gwiazd, a na kadym jej ramieniu pytania:
Po co (co chcemy zmieni)? Co trzeba przeksztaci? Kiedy
wprowadza modyfikacje? Jak naley to zrealizowa? Gdzie?
Kto ma wykona te zadania? Uczniowie pracuj w zespoach.
Na zakoczenie kada druyna prezentuje swoje pomysy,
a nauczyciel podsumowuje cao. Wsplnie mona wybra
najlepsze i najbardziej efektywne propozycje rozwiza.

Na godzinie wychowawczej nauczyciel podsuwa pomys:

Jak zintegrowa klas? Jak zminimalizowa problem kradziey
w szkole?

19

Ten

pomys

na

zajcia

jest

wykorzystywany

w momencie, gdy naley podj decyzj o aspektach

zbdnych

(negatywnych)

niezbdnych

(pozytywnych). Na pocztku nauczyciel podaje temat,

a nastpnie przygotowuje dwie plansze na jednej rysuje
kosz, a na drugiej walizk. W zabawie tej kosz oznacza
rzeczy zbdne, niedoskonae, a walizka, to co jest potrzebne
i przydatne. Nastpnie rozdaje uczniom fiszki w dwch
kolorach i podaje instrukcj: na kartkach w kolorze tym
zapiszcie to, co wedug Was jest wane i przyklejcie je
do kartki z walizk, a fiszki zielone winny zawiera treci
odzwierciedlajce to, co jest zbdne i przyklejcie do szkicu
z koszem. Barwy kartek mog by dowolne. Po tym,
jak wszystkie osoby poprzyklejaj swoje fiszki, nastpuje

Polonista

odczytywanie zapisywanych treci. Metoda ta moe by

lektury. W koszu znajd si fiszki z negatywnymi cechami

te wykorzystywana w celu ocenienia przeprowadzonej lekcji.

danej postaci, a w walizce pozytywy jego zachowania

i czynw.

proponuje

osdzenie

postpowania

bohatera

20

Nauczyciel

przygotowuje

plansz

narysowanym

drzewem. W miejscu pnia notowany jest problem

decyzyjny. Kolejny poziom to gazie, gdzie zapisuje si
moliwe drogi rozwizania trudnoci. Drzewo bdzie
miao tyle konarw, ile znaleziono wariantw rozstrzygnicia
kluczowej

kwestii.

Trzecie

stadium

to

przeanalizowanie

wartociujcych efektw poszczeglnych typw rozwikania

szkopuu. W koronie drzewa naley umieci informacje,
dotyczce

celw

wartoci,

jakimi

kieruje

si

osoba

podejmujca decyzj. Wytyczne te s zarazem kryterium oceny

poszczeglnych moliwoci rozwiza.
To graficzny zapis analizy procesu, ktry prowadzi do podjcia
decyzji. Forma drzewa skania do logicznego mylenia
i precyzyjnego okrelania swoich sdw.
uwiadamiaj

sobie,

dokonanie

Uczniowie

werdyktu

przynosi

Matematyk wykorzystuje drzewo decyzyjne podczas analizy

rwna

wartoci

bezwzgldn.

Uczniowie

poprzez

pozytywne, ale i negatywne skutki, a zarazem ucz si

zastosowanie graficznego sposobu wyjanienia problemu,

przewidywania

szybko wypracowuj wyniki i dodatkowo wszczynaj dyskusj

konsekwencji

postpowania

odpowiedzialnoci za swoje wybory.

ponoszenia

dotyczc rozwizalnoci rwnania.

21

W metodzie tej problem zaprezentowany jest w sposb

wizualny w formie plakatu z wykorzystaniem np. schematw,
krtkich

zwrotw,

rysunkw.

centrum

kartki

czy tablicy umieszcza si gwne haso, od ktrego

odchodz linie z bezporednimi skojarzeniami (sowa
klucze). Kada kreska posiada odgazienia, na ktrych
umieszczane s kolejne myli, ktre razem tworz acuch
powiza. Im bliej gwnego hasa, tym skojarzenia blisze,
a w miar oddalania, ju mniej powizane. Uczniowie
prezentuj swoje prace, czc si w mae, a potem w coraz

Na

liczniejsze grupy. Na koniec tworz wsplny plakat z ustalon

by wychowankowie stworzyli map mentaln z centralnym

koncepcj

Mapa

hasem: Czym s muzea? Ciekawym rozwizaniem jest

pojciowa pozwala uaktywni wiedz uczniw, pobudzi ich

te zastosowanie formy niedokoczonych zda, np. Warto

kreatywno i skoni do dociekania

pomaga, bo

dotyczc

rozpatrywanego

tematu.

lekcji

sztuki

nauczyciel

moe

zaproponowa,

22

Wykorzystuje si tutaj wiczenia, ktre polegaj

na jak najszybszym przeczytaniu wskazanego tekstu
i odszukaniu w nim konkretnych informacji wedug
zalecenia nauczyciela. Po wykonaniu zadania wskazana
jest dyskusja o tym, w jaki sposb modzie docieraa
do podanych treci, jak selekcjonowaa materia.

Nauczyciel chemii rozdaje uczniom jednakowe czasopisma

i prosi,

eby

Otrzymywanie

odszukali

nim

diiodo-fluorenu

informacji
skali

na

temat:

powikszonej.

Podopieczni najpierw sami zdobywaj informacje o wskazanej

tematyce zaj, a dopiero potem chemik objania im to,
czego nie zrozumieli i ugruntowuje ich wiedz.

23

To forma dyskusji w grupach, poczona z wizualn

propozycj rozwizania problemu. Dziki takiej metodzie
pracy uczniowie nie tylko poszerzaj swoj wiedz, ale take
dokonuj hierarchizacji sposobw pokonywania trudnoci
i wybierania tych najlepszych. W pierwszym etapie nauczyciel
prezentuje

problem

dokonuje

podziau

modziey

na zespoy. Jasno wyznacza czas na tworzenie dywanika

pomysw.

Modzie

otrzymuje

mae

karteczki,

na ktrych wypisuje swoje pomysy na rozwizanie

problemu. Jedna fiszka to jedna myl. Nastpnie
przykleja swoje kartki na duy arkusz papieru. W dalszym
etapie liderzy grup przedstawiaj na forum swoje dywaniki.
Potem uczniowie otrzymuj po trzy znaczki i przyczepiaj
je do tych najlepszych w ich mniemaniu. Nauczyciel podlicza
punkty i akcentuje koncepcje, ktre uzyskay najwiksze
noty. Etap kocowy to dyskusja dotyczca wybranego
sposobu rozwizania problemu i podsumowanie.

Na

lekcji

etyki

uczniowie

rozwaaj

zagadnienie:

Jak odnosi si do przedstawicieli innych nacji? Nauczyciele

przedmiotw

humanistycznych

mog

zaproponowa

stworzenie dywanika pomysw na temat: Jak szybko

nauczy si zasad ortografii i interpunkcji danego jzyka?

24

To

rodzaj

dyskusji,

ktry

jest

interesujcym

sposobem na zgromadzenie opinii i pogldw. Uczy

organizacji, szybkiego mylenia, a take decydowania
si

na

okrelon

s zaangaowani.
konkretnego

Nadaje

zagadnienia,

opcj.
si

do

oceny

Wszyscy
pracy
zaj,

uczniowie
nad

analiz

formuowania

istotnych wnioskw w krtkim czasie. Nauczyciel prezentuje

problem i dzieli klas na zespoy 6-osobowe. Kada grupa
pracuje 6 minut nad danym zagadnieniem. W dalszej
kolejnoci liderzy zespow przedstawiaj swoje wersje
rozwiza problemu. Dyskusj 66 wieczy sformuowanie
wnioskw i podsumowanie.
Nauczyciel na lekcji godziny wychowawczej przedstawia
temat:

Jak

wyeliminowa

problem

wagarowania?

Na przedmiocie ekonomicznym mona wszcz dyskusj

o minimalizacji kosztw na ywno.

25

Ten typ dyskutowania jest przydatny w sytuacjach,

gdy ciko jest zapanowa nad grup, zatem metoda
ta jest wysoko punktowana podczas rozwaa na tematy
kontrowersyjne, wzbudzajce duo emocji. Akwarium jest
czsto

wykorzystywane

przy

rozwizywaniu

konfliktw

w klasie czy podczas konfrontacji. Suy te powtrzeniu

materiau,

lepszemu

zapamitaniu

trudniejszych

treci,

zachca do porzdkowania zdobytej wiedzy. Nauczyciel

proponuje temat. Uczestnicy siedz w krgu, a wewntrz
niego umieszczonych jest 35 krzese. Osoba, ktra chce
zaprezentowa swj pogld, siada na krzele i mwi.
Po zabraniu

gosu

opuszcza

siedzenie,

aby

byo

ono

dla innych. Dyskutuj tylko osoby znajdujce si wewntrz

krgu.

26

Lepszemu

zrozumieniu

zawiych

treci

suy

poczenie wykadu z jednoczesnym pokazywaniem

tego, o czym si mwi. To demonstracja czynnoci,
ich kolejnych etapw i prawidowoci wykonania.
Przedmiotem ekspozycji mog by maszyny, urzdzenia,
ich budowa,

zasady

dziaania,

wykresy,

tablice

Towarzyszcy pokazowi komentarz sowny ma charakter

wyjanienia, czy si bezporednio z tym, co ucze widzi.

Geograf prezentuje uczniom zasady dziaania barometru,

kompasu. Na zajciach z techniki nauczyciel pokazuje,
a zarazem daje wykad o imadle. Na lekcji fizyki, nauczyciel
prezentuje

dowiadczenia,

zrozumie jak tworz si fale.

aby

uczniowie

mogli

lepiej

27

To

poczenie

zabawy

nauk.

Nauczyciel

przygotowuje na zajcia film i wcza go, ale wycisza

dwik.

Po

ma za zadanie

obejrzeniu
wczu

si

nagrania,
w

modzie

przedstawione

role

i odegra sceny, zgodnie z wasnymi wyobraeniami.

Po

zakoczeniu

pogadanka

cikiej
uczuciach.

pracy

aktorskiej

Uczniowie

nastpuje

wyraaj

swoje

spostrzeenia, akcentuj, co byo dla nich wane podczas

naladowania danej postaci. Widzowie opisuj swoj reakcj
na przedstawienia kolegw, czego si dowiedzieli o nich.
Potem nauczyciel wcza film z dwikiem i nastpuje
konfrontacja prezentowanych scen z oryginaem. Odgrywanie
rl pomaga lepiej zrozumie zachowania, intencje, kluczowe
wartoci. Pozwala te bliej si przyjrze wiatu i pozna
rne perspektywy jego odbioru przez innych.

Na edukacji dla bezpieczestwa nauczyciel przygotowuje

filmiki: Jak si zachowa podczas katastrofy komunikacyjnej.
Dokonuje podziau klasy na kilka zespow, ktre maj
odgrywa scenki. Jedni pokazuj jak udziela pierwszej
pomocy,

drudzy

jak

odpowiednim subom itp.

pomaga,

nie

przeszkadza

28

Metoda

ta

pozwala

sprecyzowa

wyobraenia

na okrelony temat. To rodzaj notatki, do ktrej

stworzenia trzeba otworzy umys i wykorzysta
kreatywno. Przy realizacji potrzebna jest kartka papieru,
podzielona

na

cztery

czci (poziomo,

pionowo bd

po przektnej). W pierwsze pole wpisuje si haso, ktrym

si trzeba zaj. To te miejsce na definicje danego
zagadnienia, zaczerpnite z rnych rde. W drugim oknie

Po skoczonej pracy kada grupa prezentuje swj pomys.

rejestruje si metaforyczne znaczenia gwnego zagadnienia.

Mona podyskutowa nad rnymi podejciami do tematu,

W trzecim polu przedstawia si haso w postaci rysunku

a na zakoczenie niezbdne jest podsumowanie.

graficznego

wypisuje

si

sowa

klucze,

natomiast

w ostatnim kady wykazuje si inwencj twrcz i ukada

Plastyk wprowadza uczniw w tematyk plam barwnych.

krtki

dialog

z zastosowaniem

komiksowy
czoowego

albo

tworzy

karykatur

Prosi o stworzenie okienek informacyjnych z hasami: plama

zagadnienia.

Nauczyciel

barwna, plama mikka, plama ostra. Na lekcji z psychologii

powinien podzieli klas na zespoy 4-5 osobowe, ktre bd

zajmoway si swoim okienkiem informacyjnym.

mona

np.

zaproponowa,

aby

grupy

pracoway

nad zagadnieniami takimi jak: co to jest spostrzeenie,

wyobrania, uwaga?

29

Metoda ta suy rozwizywaniu problemw. Trjkt, ktry

cigle obecny i zapisuj po lewej stronie trjkta. Po prawej

jest

odwrcony

dou,

odzwierciedla

stronie wpisuj pomysy, dziki ktrym mona wyeliminowa

lewej

stronie

jest

przeszkody, by wykluczy trudno. Potem kada z grup

podtrzymywany przez przyczyny, a po prawej zawiera

prezentuje swoje plakaty, a nauczyciel podsumowuje ca

sposoby ich usunicia. Chodzi o zdefiniowanie problemu,

prac.

zagadnienie

do

wierzchokiem
rozwikania.

do
Po

wyznaczenie powodw, dla ktrych si pojawia,

a nastpnie wyszukanie sposobw na ich eliminacj.
Nauczyciel okrela gwne zagadnienie i rozdaje
uczniom kartki. Oni wypisuj na nich wszystko,
co pomaga, a na drugiej kartce, co przeszkadza
w rozwizaniu

problemu.

Kady

odczytuje

swoje

pomysy, a prowadzcy notuje na tablicy tylko te siy

motoryczne, ktre stanowi przeszkod w rozwizaniu
problemu. Uczniowie przyklejaj do tablicy karteczk przy
przyczynie, ktra wedug niego jest kluczowa. Nastpnie
klasa zostaje podzielona na grupy i kada z nich otrzymuje

Na godzinie wychowawczej nauczyciel moe w ten sposb

plakat z trjktem. Wpisuj w niego jedn z przyczyn, ktra

rozwika wiele problemw, np. Jak pomc uczniom, ktrzy

otrzymaa najwiksz liczb punktw. Zastanawiaj si nad

nie radz sobie z nauk? Jak zaagodzi spr midzy

gwnymi przesankami sprawiajcymi, e problem jest

grupami?

30

innych. Jej przebieg polega na tym, i kada osoba

wypowiada si na zadany temat (okoo 3 minut). Pozostali
uwanie suchaj i zadaj pytania, ale tylko wtedy, gdy
monolog jest niezrozumiay. Po wysuchaniu wszystkich
nastpuje wymiana opinii, komentarzy. Metoda uczy take
zwizego i jasnego formuowania oraz przekazywania swoich
pogldw, tak aby byy one zrozumiae dla reszty grupy.

Doradca zawodowy prowadzi zajcia na temat wyboru

Metoda ta jest mile widziana przez uczniw, ktrzy

odpowiedniego kierunku studiw, a polonista na lekcji

nie

o stosunku uczniw do postpowania danego bohatera

lubi

dzieli

si

swoimi

przemyleniami

i odczuciami, poniewa obawiaj si krytyki ze strony

literackiego itp.

31

Ten

sposb

idealny

rol w zespole klasowym, przedstawia swj punkt widzenia,

na podsumowanie. Nauczyciel ma za zadanie przygotowa

a nauczyciel zdobywa wiele cennych informacji o swoich

ilustracj

podopiecznych.

mapy

poprowadzenia
nieba,

ktra

zaj
symbolizuje

jest
ca

grup.

Uczniowie zaznaczaj na schemacie swoje miejsce

w zespole, jak te pozycje innych. Mog postawi
znak w tym punkcie, w ktrym czuliby si najbardziej

Na godzinie wychowawczej nauczyciel moe zakoczy

pogadank o rolach poszczeglnych czonkw w subkulturach
modzieowych. Tak naprawd to kady mentor moe
wykorzysta t metod na podsumowanie pracy grupowej.
Zyskuje wtedy informacje, jak poszczeglne jednostki
postrzegaj siebie, innych, jakie pozycje preferuj,
czego si obawiaj, co im najbardziej odpowiada.
Moe wykorzysta t wiedz podczas prowadzenia kolejnych
zaj, np. spokojnego Karola umieci w innej grupie
ni energicznego Jana, bo obydwoje zaznaczyli na mapie

komfortowo.
tak pozaznacza

Kady

powinien

miejsca,

kto

skomentowa,

dlaczego

znajduje

najbliej,

si

a kto najdalej i dlaczego. Ucze okrela w ten sposb swoj

nieba, e nie przepadaj za swoim towarzystwem.

32

Jeli kto szuka metody, ktra ksztaci twrcze

mylenie poprzez zabaw, to graffiti jest strzaem
w dziesitk. To kreatywne rozwizywanie problemw
dziki dzieleniu si swoimi pomysami. Nauczyciel dokonuje
podziau grupy na zespoy (np. 45). Dokadnie okrela czas
pracy. Kadej druynie przekazuje plakat z rozpocztym
zdaniem albo opowiadaniem. Uczniowie dopisuj cig dalszy
wydarze albo rozwijaj wypowied. Po upywie ustalonego
czasu przekazuj swj plakat kolejnemu zespoowi, ktry
teraz pracuje nad tym dzieem. Zadanie koczy si,
gdy plakaty wrc do macierzystych grup. Powstae dziea
s wieszane na tablicy i prezentowane na forum. Nauczyciel
podsumowuje efekty pracy podopiecznych

Na zajciach z technik relaksacyjnych profesor proponuje

rozwinicie zda: Nasze sposoby na zminimalizowanie stresu
podczas

egzaminu

rda

w organizmie czowieka, to

napi

pojawiajcych

si

33

To forma zdobywania wiedzy poprzez wcielenie si w posta

dziennikarza. Uczniowie dobieraj si w pary. Partner A
przeprowadza wywiad z partnerem B, a potem nastpuje
zamiana rl. Pytania s wczeniej opracowane przez nauczyciela
lub

przygotowane

je

na

plakacie.

interesujcych

przez
Po

informacji

uczniw.

Najlepiej

zgromadzeniu
modzie

siada

zapisa

wszystkich
w

krgu

i przedstawiaj po kolei swoich rozmwcw. Wywiad

moe suy poznaniu opinii innych na jaki temat
i zaprezentowaniu jej pniej na forum.

Na lekcji z edukacji medialnej nauczyciel zapoznaje uczniw

z tematem: Wywiad, czyli jak zaprezentowa czowieka?
Polonista moe poprowadzi zajcia o stosunku kadego
ucznia do zego postpowania jakiego bohatera literackiego.

34

Metoda ta uczy wsppracy, bo aby uzyska pozytywn

Kady musi na tyle dobrze opanowa tekst, by potem

ocen, kady ucze musi skorzysta z wiedzy i umiejtnoci

przekaza wiedz innym. Po upywie okrelonego czasu

kolegi. Nauczyciel dokonuje podziau klasy na kilka grup

pada

eksperckich. Kada z nich otrzymuje do przeanalizowania

przemieszanie si czonkw zespow tak, aby w skad

inn

kadego nowego zgromadzenia wszed jeden ekspert, ktry

cz

opracowa,

omawianego

zagadnienia.

przedyskutowa

otrzymane pomoce naukowe.

Grupy

musz

rozpracowa

czyta

haso

inn

start,

parti

na

ktrego

materiau.

dwik

Eksperci

nastpuje

przekazuj

i relacjonuj, czego si nauczyli w swoich grupach. W dalszej

kolejnoci wracaj do macierzystych zespow i konfrontuj
zdobyt

wiedz,

zarazem

sprawdzaj,

czy

wszyscy

posiadaj niezbdne informacje, by zrozumie temat.

Anglista rozdaje grupom teksty o rodzajach wit i sposobach

ich spdzania w Anglii. Grupy eksperckie analizuj po jednym
wicie i potem dziel si zdobyt wiedz z innymi.

35

To

technika

dramy,

ktrej

istot

jest

uczenie

si

przez przeywanie. Nauczyciel okrela temat lub problem,

a uczniowie

za

pomoc

ciaa,

gosu,

mimiki

prbuj

je zaprezentowa. Takie postpowanie sprzyja zagbieniu

si w tre zagadnienia i przeyciu danej sytuacji.
Przedstawienie dziaa na wiele zmysw, dziki czemu
uczniowie

mog

zapamita

dane

zagadnienie

zdecydowanie lepiej ni podczas innych form przekazu.

Na

zajciach

rnych

subkulturach,

nauczyciel

prosi

podopiecznych, aby kady zaprezentowa charakterystyczny

sposb zachowania dla danej grupy

36

myli i opinie. Wyrnia si tutaj trzy poziomy zgbiania

problemu: rozeznanie sytuacji, argumenty na poparcie
okrelonego

stanowiska,

poszukiwanie

pomocy

w podejmowaniu decyzji. Po rozstrzygniciu problemu

przez

osoby,

ktre

bray

udzia

przewodzie

sdowym, gos powinni zabra pozostali uczniowie,

aby ustosunkowa si do wyroku. Ca dyskusj
podsumowuje nauczyciel.

To

metoda

psychosocjologiczna.

Tak

jak

procesie

Matematyk moe przedyskutowa moliwo rozwizania

sdowym osdza si dan scen, zachowanie. Pojawiaj si

skomplikowanego

takie osoby jak sdzia, oskaryciel, awnicy i wiadkowie.

do ycia w rodzinie watro podj temat o susznoci

Dziki prowadzonej debacie prezentowane s argumenty,

stosowania rnych metod antykoncepcji.

zadania.

Na

lekcji

przygotowaniu

37

Istot tej metody jest analiza konkretnego przykadu

wzitego z ycia albo wymylonego. Najlepiej wida
okrelone cechy i inne wyznaczniki na jednym przypadku.
Uczniowie analizuj przyczyny oraz skutki zaistniaej sytuacji,
w odniesieniu do danych uwarunkowa i otoczenia, w ktrym
miao miejsce zdarzenie. Dziki temu uczniowie lepiej
rozumiej dane zagadnienie i na podstawie zdobytej wiedzy
ulepszaj realne dziaania, w celu rozwizania problemu.
Wyrabia

si

informacji,

nich

nawyk

prezentowania

krytycznego

analizowania

wasnych

osdw,

jak te wsppracowania z innymi

Na zajciach z medycyny analizuje si konkretne jednostki

ludzkie z danym schorzeniem.

38

Wicej ciekawych informacji na temat prowadzenia lekcji znajdziesz na:

Czy masz znajomych, ktrym moe przyda si ta publikacja?

Podziel si z nimi tym e-bookiem.