Professional Documents
Culture Documents
wolnelektury.pl.
Utwr opracowany zosta w ramach projektu Wolne Lektury przez fundacj Nowoczesna Polska.
OWIDIUSZ
Sztuka kochania
.
I
Jeeli kto z was, Rzymianie,
nie wie, co mioci sztuka
dokaza jest isiaj w stanie,
niech w tej ksice wiey szuka.
Niechaj uwanie odczyta
utworu tego stronice,
a potem niechaj stosuje
przepisy moje w praktyce.
Sztuk jest kierowa okrt
przez oceanu otchanie.
Sztuk jazda na rydwanie.
Sztuk jest te miowanie
Nie Ty sztuki tej tajemnic
nauczye mnie, Febusie.
Nie zdraiy ich swym piewem
lene ptaszyny milusie
Nie zjawia mi si Klio
ani jej siostry-boginie,
jak Hezjodowi, gdy stado
pas ongi w Askry dolinie.
Dowiadczenie jest mi isiaj
przewodnikiem mym jedynie
II
Mody onierzu, co pragniesz
suy i okry si chlub
pod znakiem sodkiej Wenery
najpierw znale twoj lub.
u a.
(mit. gr.) przydomek Apolla, boga soca.
io (mit. gr.) muza historii.
z o gr. poeta epicki, ur. miy a p.n.e., autor m. in. poematu
k a miasto w rodkowej Grecji, w pobliu gr Helikonu.
n a a.
nu (mit. rzym.) bogini mioci.
ac i ni .
III
Gdy od wizw jeste wolny,
korzystaj z pomylnej chwili,
wybierajc t, czar ktrej
cae ycie twe umili.
Wie, e owa pikno sodka
nie zstpi ku tobie z nieba
na lekkich wiaterku skrzydach
Znale j na ziemi trzeba.
Myliwiec wie, kdy w sida
szybkiego jelenia zowi,
wie, gie moe stawi czoo
okrutnemu odycowi.
Ptasznik za w jakich zarolach
zastawi ma lep na ptaki.
Rybak w jakiej woie chwyta
karpie, liny i szczupaki.
Ty, co kobiecej piknoci
szukasz wrd ziemskich padow,
naucz si znajdowa miejsca,
gie obty bie pow
Nie potrzebujesz w tym celu
podrowa po mrz fali
nie potrzebujesz twej lubej
szuka w lazurowej dali.
Perseusz niech Andromed
sprowaa z Indii spalonej
pasterz ygski niech w Grecji
szuka kochanki i ony.
Sam Rzym tyle piknych kobiet
w swoich starych murach mieci
i rzec mona bez przesady
jest to w wiecie raj niewieci.
Ile jagd ma Methymna,
morze ryb, Gargara kosw,
k (daw.) gie.
Sztuka kochania
IV
Nieporwnane piknoci
znajd Rzymianie szczliwi
pod portykiem Pompejusza,
na Forum, w galeriach Liwii.
Na Adonisowych witach
sposobnoci nie s rzadsze
lecz najskuteczniej swe sida
zastawia mona w teatrze.
Znajiesz kobiet cudnych krocie:
t oszuka biesz w stanie,
tamta zajmie ci przelotnie,
innej dasz swe miowanie.
Jako mrwki niosc ziarno
tworz nieraz szyki dugie
i jak gdyby oszalay,
lataj jedne przez drugie
Jako pszczoy, ktre tumnie
un w jasne dni pogodne
z kp pachncej macierzanki
zbiera sodkie skarby miodne
Tak kobiety do teatru
piesz rzesz nieprzebran.
Kada wiie chce lecz kada
pragnie zwaszcza by wiian.
Romulus pierwszy z teatrem
zczy mio. Przez porwanie
Sabinek zdobyli sobie
ony rycerscy Rzymianie.
Odtd, wierny swej tradycji
uwiconej z bogw aski,
teatr zastawia na cnot
puapki i samotrzaski.
o t k o
u za ogrd publiczny, cz kompleksu teatralnego, jaki Pompejusz Wielki zbudowa
w poudniowej czci Pola Marsowego.
o u
o anu najstarszy plac w staro. Rzymie, religny, polityczny i towarzyski orodek miasta.
a i i ii portyk Liwii, powstay w latach p.n.e.
oni (mit. gr.) moieniec, ulubieniec Aodyty.
o u u (mit. rzym.) zaoyciel Rzymu, zabjca brata-bliniaka Remusa.
o ani Sa in k legenda z pocztkw Rzymu, wg ktrej Rzymianie mieli porwa kobiety z plemienia
Sabinw i poj je za ony.
Sztuka kochania
V
Cyrk jest rwnie dobrym gruntem
do robienia znajomoci.
Sid przy lubej jak najbliej.
Ujie to rd toku goci.
Ciasnota ci zmusi wkrtce
przycisn si jeszcze bariej.
iewcz zniesie to cierpliwie
Rozmow tw te nie wzgari.
Wic konie na arenie
chwal te, ktre ona chwali.
Wic bstwa pochwal Wenus,
co twe serce arem pali
Flirt
VI
Przyjie chwila, gdy w triume,
lnic od zota i purpury,
cigniony przez konie niene
wjeie Cezar w nasze mury.
Przed nim bd i w kajdanach
pokonanych Partw woe.
Tum moiecw, roje iewczt
zgroma si na ich droe.
Gdy o krlw, gr, rzek miano
zapyta ci twoja luba
mw, objaniaj bo inaczej
pewn bie twoja zguba.
Powiniene zaspokoi
ciekawo twego iewczcia
mwic o tym, o czym nie masz
nawet sabego pojcia.
Tu Tygrys bkitnowosy
uielaj objanie a tu
z wiecem trzcinowym na czole
zacna posta Euatu
a to i nard tworzcy pastwo na terenie isiejszego Iranu od ok. p.n.e. do n.e., uwikany
w liczne wojny z Rzymem.
o i popr. forma M.lm: woowie.
Sztuka kochania
Ci jecy to s woowie.
Cho ich nie znasz swoj drog,
syp nazwiska pierwsze lepsze,
co do nich pasowa mog.
VII
Uczty uatwiaj rwnie
dostp do iewic, a wino
(trzeba wyzna to otwarcie)
nie jest ich kras jedyn.
Wino
VIII
Czy wylicza wszystkie miejsca,
gie urza mona owy
na kochanki? Mj poemat
byby wwczas stutomowy
Byoby to niepotrzebne
jak mi si susznie wydaje
nie sposb jednak pomin
kpielowe mie Baje
Gdy si o mioci baje,
na myl musz przyj nam Baje,
gie kpiel kady dostaje,
i z ran w sercu zostaje.
Tam wre ycie namitnoci
na sonecznej play modnej.
Tam na cnot iewic dybie
rzymski Esikus pogodny.
a Baiae, miasto nad Zatok Neapolitask,w staroytnoci funkcjonujce jako kurort i uzdrowisko.
Sztuka kochania
IX
Dotd wyliczaem miejsca,
gie zastawia trzeba sieci,
w ktre nasza ukochana
mimo woli swojej wleci.
Teraz opowieie pragn,
jak zdoby jej mio trzeba.
Kochankowie wszystkich krajw!
Gos mj bie gosem nieba.
Zdobiesz kad kobiet
na jak uczujesz chrapk,
tylko umiej, gie naley,
zrcznie zastawi puapk.
Ta, co ci si podda nie chce,
rcz, e by si poddaa,
rcz, e mioci paa,
tylko nie jest dosy miaa.
Mio zakazana nci
rwnie mw, jak iewice.
M ukrywa swoje e,
lecz iewice zdraa lice.
Jelibymy pierwsze kroki
czyni zaprzestali, to by
u stp naszych niewiast roje
znalazy si teje doby
Na mikkich kach buhaja
wic, ryczy jaowica.
Ry klacz na widok ogiera.
Blednie od y iewica.
Id do walki ufny w siebie,
a wwczas mog ci przysic,
oprze ci si z piknych kobiet
zaledwie jedna na tysic
X
Najpierwszym twoim staraniem
winno by wejcie w zayo
z subretk sodkiej piknoci,
ku ktrej uczuwasz mio.
Jeeli subretka owa
ma swej pani zaufanie,
nie oszczaj adnych darw,
a co zechcesz to si stanie
W jej mocy ley pochwyci
chwil, kiedy pani tkliwa
u
Sztuka kochania
Ra wstrzyma si do czasu
od amorw ze suc,
bowiem komplikacje rne
spokj ci potem zamc.
Nie chwytaj dwch srok za ogon.
Najpierw skocz romans z jej pani,
a gdy wszystko si powieie,
wwczas przyjie kolej na ni
XI
Zbadaj grunt przez sodki licik.
Donie o twej duszy stanie.
Niech tysice komplementw
wypiewa jej twe kochanie.
Najunieszymi proby
baga si wybran goi.
Nie wstyd si prosi, gdy proba
nawet gniew bogw agoi.
ion Troja.
Sztuka kochania
XII
Prostota to mw cnota
i ozdoba Wic nie yzuj
wosw ani ich pomad,
jak to mwi nie ulizuj.
Nieuczesany Tezeusz
Ariadn poi zachwytem,
z u z (mit. gr.) heros ateski, zabjca Minotaura.
ia na (mit. gr.) krlewna kreteska, jej ni pomoga wydosta si Tezeuszowi z labiryntu Minotaura.
Sztuka kochania
XIII
P w miar, by rwnowag
umysu i ng zachowa.
Popisz si, z czym tylko moesz.
Gdy zgrabny taniec poprowad.
Alkohol
XIV
Moesz wkra si do jej serca
prawic zrczne komplementy.
Najskromniejsza jest wraliw
na czar pochlebstw niepojty.
Przysiga
Sztuka kochania
XV
Czasem mog ci si przyda
zy gorce i lamenty.
Jak wiadomo, za rozmikcza
najtwardsze nawet diamenty.
A czar boski pocaunkw
kt bezkarnie z nas pominie?
Sodkim zaklciom mioci
one daj moc jedynie
Pocaunek
Sztuka kochania
XVI
Kobieta przenigdy pierwsza
kochankw swoich nie owi.
Lecz lubi by zaczepion
i podda si kochankowi.
Proba
XVII
Kobiety, tak jak i ryby,
rnym si sposobem owi.
Jedne z nich wpadaj w sieci
przemylnemu rybakowi.
Inne api si harpunem,
jeszcze inne zwyk wdk
owienie jednych trwa dugo,
a za drugich baro prdko.
Zmieniaj sida zgodnie z wiekiem
osb, z ktrymi masz schak.
Stare sarny s czujniejsze
i dalej wi zasak.
Skoro iewcz oniemielisz
zbyt ryzykownym fortelem,
tra na otra, uchoc
przed zacnym uwoicielem
Okrcie mj, rzu kotwic!
O miowania pote,
odpoczwszy chwil jedn,
piewa bd w drugiej ksie.
no (daw.) tylko.
Sztuka kochania
I
piewajmy hymn triumfalny!
Oto zdobycz z bogw aski
wpada w zastawione przez nas
umiejtnie samotrzaski.
Niechaj szczliwy kochanek
wawrzyn zoy na mej skroni,
imi me sawic nad starca
z Askry i lepca z Meonii.
Ale nie do, e me wiersze
day ci lub w objcia.
Naucz ci, jak zachowa
na stae mio iewczcia.
Minos nie zdoa przeszkoi
miertelnemu uy skrzyde.
Ja chc skrzydlatego bstwa
nie wypuci z moich side.
II
Nie mog zroi uczucia
tesalskich wrek zaklcia,
uczone czary Medei
ni talizman ze rebicia.
Gdyby bowiem moc t miaa
czarnoksiska sztuka caa,
Medea Jazona, Cyrce
Ulissa by zatrzymaa.
Na bok wic magiczne pyny,
na bok trujce odwary!
Do szalestwa doprowa
najzdrowszego takie czary.
III
Bd miym, biesz kochanym.
cz ciaa i duszy pikno,
Pikno, Staro
a ot za k puapka.
ta z c z k Hezjod.
i c z onii Homer.
ino (mit. gr.) wadca Krety, pniej sia w krainie zmarych; wg mitu uwizi Dedala, ale ten
odlecia z wyspy na wasnorcznie wykonanych skrzydach.
t o Amor.
k z at
t a kich
k zak cia Tesalia, region w pnocnej Grecji, w staroytnoci bya uznawana za sieib
czarownic.
a (mit. gr.) czaroiejka, ona Jazona.
Sztuka kochania
IV
Grzeczno, serdeczno, uprzejmo
przenika do serca lui.
A zgryliwo i ktliwo
powszechn nienawi bui.
Grzeczno
Sztuka kochania
V
Nie mam zamiaru bogaczom
wykada sztuki kochania.
Nie potrzebuje mych nauk
ten, ktry ma co do dania.
Mio, Bogactwo
VI
Jeli twoja luba bie
surow i niedostpn,
bd cierpliwy, odpiwszy
na bok wszelk myl pospn.
Jeli wolno zegniesz ga,
to si zgina jak spryna.
Lecz pknie na dwoje wwczas,
gdy j si gwatownie zgina.
Pync powoli, z uporem,
pywak nurt rzeki przepynie.
Ale pragnc z prdem walczy
rd wezbranych nurtw zginie.
Cierpliwo odnosi triumf
nad tygrysami ikimi
i nad lwami okrutnymi
z pusty numidyjskiej ziemi.
Sztuka kochania
VII
Jeeli twoja kochanka
na Forum da ci spotkanie
przed umwion goin
pierwszy musisz przyby na nie.
Skoro zawoa na ciebie
pd, le ile tylko siy.
Bacz, by najliczniejsze tumy
biegu twego nie zwolniy.
Jeste na wsi? Gdy ci wezwie,
piesz si, jak si wszyscy piesz,
co kochaj Gdy powozu
brak ci musisz ruszy pieszo.
Nic ci wstrzyma nie powinno,
jeli jest naprawd czuy.
Ani deszcze, ani niegi,
ani skwary kanikuy.
VIII
Mio jest obrazem wojny.
Tchrze opuszcz jej znaki.
W sodkich obozach kochania
musisz znosi trud wszelaki.
Mio, Wojna
Sztuka kochania
IX
Gdy nie moesz do kochanki
dosta si zwyczajn drog,
gdy napotkasz drzwi zamknite,
nie popadaj w rozpacz srog.
Wle na dach Po trudnej droe
poprowai ci kochanie.
Lub wlizgn si grnym oknem
zdraiecko a niespoianie.
Bie zachwycon wiec,
jak si narazie dla niej,
i bezczelnej twej miaoci,
jestem pewien, e nie zgani.
X
Do sucej, do lokaja
przemawiajcie ze sodycz.
Nie wstyd si, kochanku pyszny,
cisn ich do niewolnicz.
Nie szczd podarkw! Nie pomi
stra, co bram zamyka,
ani te u drzwi sypialni
stojcego niewolnika.
XI
Nie ka ci obsypywa
darami twej ukochanej.
o o (mit. gr.) przewodnik iewiciu muz, bg sztuki, wrbiarstwa i gwatownej mierci.
t (mit. gr.) krl Feraj w Tesalii, na ktrego dworze Apollo przez lat by za kar pasterzem.
Sztuka kochania
a i pasterka wspominana przez Wergiliusza w uko ikach; informacja podana przez Owidiusza
pochoi z uko iki II, .
za i (daw.) czy.
Sztuka kochania
XII
Jeeli pragniesz zachowa
na dugo mio twej pani,
chwal to wszystko, co w niej wiisz,
chwal i to, co wiisz na niej.
Stroi si w szkaraty z Tyru?
Pochwal tyryjskie szkaraty.
Z wyspy Kos ma strj? Z zachwytem
wielb tego roaju szaty.
wieci zotem? Mw, e zoto
mniej soneczne ni jej lica.
Jest w futrze zimowym? Futro
niech ci nad wszystko zachwyca.
Palisz mnie arem mioci
powie, jeeli woya
zbyt lekk tunik ale
czy si nie zazibisz, mia?
Poiwiaj jej uczesanie,
czy yzuje si elazkiem,
czy na poy ieli wosy
boskim janiejce blaskiem.
Pochwal w tacu jej ramiona,
chwal jej gos gdy pieni nuci,
a skoro je skoczy piewa,
niech ci to serdecznie smuci
XIII
Mio, saba na pocztku,
gdy przechoi w nawyknienie,
coraz bariej potnieje,
zmienia si w ywe pomienie.
Byk, ktrego i si lkasz,
by kiedy mlecznym cielaczkiem.
Wielkie drzewo rozoyste
dawniej byo maym krzaczkiem.
Maym rdem si poczyna
rzeka ku morzu pynca.
Nieskoczon ilo wody
czerpie z dopyww tysica.
Przyzwyczaj do siebie lub.
Znaczy to ogromnie duo,
zno wszelakie jej kaprysy,
cho ci mcz, cho ci nu.
zka at z
u tkaniny pochoce z fenickiego miasta Tyr, barwione drog substancj uzyskiwan ze
limakw morskich.
o a t gr. wyspa Kos bya znana z wyrobu delikatnych tkanin.
z
Sztuka kochania
M, ona, Zdrada
XIV
Nie tak straszny jest odyniec,
gdy ky toczy rozszalae,
ani ma nadepnita,
ni lwica, gdy karmi mae
n ao syn Atreusa, krl Sparty; jego ona Helena zostaa porwana przez Parysa, co doprowaio do
wojny trojaskiej.
na najpikniejsza kobieta na ziemi, ona Menelaosa, krla Sparty. Z jej powodu toczya si wojna
trojaska. Zostaa porwana przez Parysa, ktry rozsi miy Her, Aten i Aodyt na korzy tej ostatniej,
ogaszajc j najpikniejsz z bogi. Rka Heleny miaa by jego nagrod.
a syn Priama i Hekabe, krlewicz trojaski; porwa Helen, on wadcy Myken Menelaosa, co
byo bezporednim powodem rozpoczcia wojny trojaskiej.
Sztuka kochania
Sztuka kochania
XV
Raiem ci jak najbariej
tai niewiernoci twoje.
Obecnie porzu t drog
i rozgaszaj twe podboje.
Nie ga mej niekonsekwencji:
W lekki okrt wiatrem gnany
Notus, Zer i Eurus
dm zazwyczaj na przemiany.
Wonica swoim rumakom
raz musi popuszcza woe,
to znw je gwatownie ciga,
gdy si rozbrykaj sroe.
Niektrzy z kochankw mog
le wyj, do ustpstw przywykszy.
Mio bez wspzawodniczki
niektrym si z iewic przykrzy.
Niewielka szczypta zazdroci
dla gnunych nie jest szkodliwa.
Niech wic od czasu do czasu
twa luba zazdrosn bywa.
zy
Sztuka kochania
A jeeli j ogarnia
gniew zacieky, gniew pomienny,
jeeli pomiy wami
zapanuje stan wojenny
Uagoisz jej zawzito
po onym okrutnym boju,
byleby umia na ou
podpisa traktat pokoju
Tam mieszka spokojna zgoda,
tam przebaczenie si roi,
tam kochanek wszelkie dsy
baro atwo uagoi.
Po uspokojonym gniewie
i po zakoczeniu sprzeczki
tym tkliwiej cz swe ibki
pogoone gobeczki.
wiat by z pocztku chaosem.
Niebo, morze z ziemi pust
wszystko byo pomieszane
ze sob jak groch z kapust.
Niebo wznioso si nad ziemi
i powstay wd odmty,
a pusta ziemia zroia
najrniejsze elementy.
Leny zwierz zapeni bory,
ptactwo powietrzne przestworza,
a za ryby si ukryy
w lazurowej gbi morza
[]
Caa trudno mieszkaniowa
nie istniaa w owe czasy,
gdy si zway, e mieszkaniem
lui owych byy lasy.
Poywieniem zwyka trawa.
A gazie listne oem.
Nikt nie zna bliniego swego
Ach, i tak ju y nie moem.
Sodka rozkosz daa mikko
tym obyczajom surowym.
Ma z niewiast zczya
tkliwa a w czasie owym.
I nie byo im potrzeba
sucha przepisu adnego.
Kady wieia baro dobrze,
jak si trzeba wzi do tego.
azu o
XVI
Kiedy tak piewaem nagle
zobaczyem Apollona
w wiecu laurw Sodko brzmiaa
zotej har pie natchniona.
I powieia wieszczo Febus:
Owidiuszu, piewco drogi,
mistrzu w sztuce miowania,
wnd w wityni mojej progi.
Na jej wrotach ujrzysz napis:
Znaj sam siebie niechaj rzesza
uczniw twoich i wyznawcw
do wityni tej pospiesza.
Albowiem jedynie tego,
ktry zna siebie samego,
rozumne przewidywania
w mioci od zgryzot strzeg.
Mierzy zamiary na siy,
nie za siy na zamiary.
Wyzyskuje wszelkie rodki
do usidlenia oary.
Niech z tego mdrze skorzysta,
jeeli ma pikne lica.
Niechaj piewa jak najwicej,
jeli piewem swym zachwyca.
Niech pe jeli jest z niego
sympatyczny panica
Jeeli ma adn skr,
Niech swe ramiona obnay.
n
XVII
Mao szczcia, smutkw wiele
zakochanych jest uiaem.
Niejeden dozna przykroci
tyle, ile ja doznaem.
Moc owocu ma oliwka,
Hybla pszcz, Atos zajcy,
a morskie pobrzee muszel,
lecz Mio ma smutkw wicej.
Kobiety miewaj czsto
kaprysy niezmiernie gupie.
Gdy ci ka zrobi gupstwo,
podwczas ze wstydem zrb je
XVIII
piewa bd wielkie czyny.
Kochankowie, z caej duszy
ra wam uwag skupi
i wyty bacznie uszy.
Znie rywala bez szemrania,
a ujiesz niechybnej klski,
do wityni Jupitera
wjeiesz w triume zwyciski.
Przepis ten jest mdrszy stokro
ni wszelkie inne recepty.
Zdraa ci kochanka twoja?
Nie zape si na ten lep ty
Nie wzbraniaj jej do rywala
robi perskie oko ani
nie wa si nigdy dotyka
miosnych listw twej pani.
Jej wyjcie ani jej przyjcie
niechaj ci nic nie obchoi.
Jeli ci zdraa przelotnie,
mw sobie: C to mi szkoi?
Sztuka kochania
XIX
Wenus, bogini mioci,
najskrytsze wiki przesania.
Zwierz spenia za na widoku
tajne obrzdki kochania
Na widok ten zawstyone
oczy odwraca iewica
Dla lukich sprawek miosnych
konieczn jest tajemnica.
Zbyt jasne, nazbyt jaskrawe
bywaj soca promienie.
Jeeli ju nie ciemnoci
to wybieramy pcienie
Nawet podwczas, gdy luie
piko pili ycie,
kiedy im dby daway
jeenie oraz ukrycie
Nawet podwczas rd luki
miosne obrzdy czyni
nie na widoku publicznym,
lecz w lesie albo jaskini.
Tak wstydliwoci przestrzega
przed laty czowiek pierwotny.
A isiaj i co wiimy?
Wszie upadek sromotny.
Kady o swoich podbojach,
proszony czy nie proszony,
gada i gada, i gada
najprzerniejsze androny.
le robi, co swym triumfem
nazbyt rozgonie si szczyc.
Tajemne sprawy mioci
powinny by tajemnic.
XX
Nie wytykaj swojej lubej
nigdy nigie adnej wady.
Sztuka kochania
XXI
W sztuce kochania uczesze
bywaj dojrzalsze damy.
Jak wiadomo, przez wiczenia
talent udoskonalamy.
Wiadome im s tajniki
mioci, innym nie znane
n o
a (mit. gr.) crka krla Etiopii, Cefeusza (syna Zeusa) i Kasjopei, oddana na poarcie smokowi
morskiemu, wielorybowi (pustoszcemu kraj za blunierstwo Kasjopei, ktra twieria, e jest pikniejsza od
Nereid). Ocali Andromed Perseusz, ktry polubi j zabiwszy potwora.
u z (mit. gr.) heros, syn Zeusa i Danae.
kto jeden z gwnych bohaterw ia Homera, brat Parysa, syn Priama i Hekabe. Najielniejszy
wojownik trojaski.
in a (mit. rzym.) bogini sztuki i rzemiosa, jak rwnie mdroci, nauki i literatury; jej gr. odpowiednikiem jest Atena.
no (daw.) tylko.
kon u at roczna kadencja konsula, najwyszego urzdnika rzymskiego, suya do okrelania daty.
c nzo wyszy urzdnik rzymski, odpowieialny m. in. za przeprowaanie spisw obywateli.
Sztuka kochania
XXII
Ale oto ju kochankw
ukryo puszyste oe.
Muza moja do sypialni
w aden sposb wej nie moe.
Zreszt i bez jej wskazwek
rad sobie wietnie da
i nie zostan bezczynni
pod Amora sodk wa
Co naley wwczas mwi,
baro dobrze wie sami.
Sztuka kochania
XXIII
Kocz Niechaj wiczna moie
ozdobi me czoo mirtem.
Niechaj wielbi imi moje
i niechaj si zajmie irtem.
Jak Wulkan Achillesowi
ongi da zwyciskie bronie,
tak ja daj i kochankom
najprzedniejszy or w donie.
Niechaj walcz w moje imi,
a gdy zwalcz iewic wstyd ju,
niechaj gosz triumfalnie:
Mistrzem naszym by Owidiusz
I
Uzbroiem Grekw przeciw
Amazonkom i z kolei
u kan (mit. rzym.) bg ognia i kowalstwa, odpowiednik gr. Hefajstosa.
chi legendarny bohater grecki, syn Peleusa, krla Ftyi, i Tetydy, boginki morskiej, gwny bohater
ia Homera.
azonki (mit. gr.) plemi wojowniczych kobiet.
Sztuka kochania
II
Nie dla najcnotliwszych iewic
prowa moje wykady.
Niech zwolenniczkom miostek
su te praktyczne rady.
Pe pikna miosne sprawy
zwykle bierze bariej serio
od pci brzydkiej Wszelki zawd
koczy si u niej histeri.
Tezeusz rzuci Ariadn.
Jazon poj ony dwie a.
na najpikniejsza kobieta na ziemi, ona Menelaosa, krla Sparty. Z jej powodu toczya si wojna
trojaska. Zostaa porwana przez Parysa, ktry rozsi miy Her, Aten i Aodyt na korzy tej ostatniej,
ogaszajc j najpikniejsz z bogi. Rka Heleny miaa by jego nagrod.
a (mit. gr.) matka Alkmeona, ona Amaraosa; przekonaa tego ostatniego do uiau w wyprawie
wojennej przeciw Tebom, mimo e on jako wrbita wieia, e skoczy si to jego mierci.
it n t a a. ita t a (mit. gr.) krlewna spartaska, ona Agamemnona, ktrego zabia w zemcie
za oarowanie crki Igenii za pomylno wyprawy trojaskiej.
n o a (mit. gr.) wierna ona Odyseusza, czekajca na niego lat.
ao a ia (mit. gr.) ona Protesilaosa; gdy ten poleg pod Troj, popenia samobjstwo, nie chcc y
bez niego.
c ti (mit. gr.) crka Peliasa, ktra zgoia si umrze, by przeduy ycie mowi.
z u z (mit. gr.) heros ateski, zabjca Minotaura.
ia na (mit. gr.) krlewna kreteska, jej ni pomoga wydosta si Tezeuszowi z labiryntu Minotaura.
azon (mit. gr.) heros z Tesalii, przywdca wyprawy po zote runo.
on
i Medea i Kreuza, crka krla Koryntu.
Sztuka kochania
III
Pikne! Pomnc o staroci,
wyzyskujcie kad chwil.
Czeka was, gdy zapragniecie,
szczcia i upoje tyle!
Pyn lata jako fale
Woda nie wraca do rda.
Kobiety, co i s pikne,
jutro bd stare puda.
i odtrcaj kochankw
nieprzejednanie a hardo.
Kiedy same opuszczone,
obdarzone bd wzgard.
ona posta z n i Wergiliusza, zaoycielka i krlowa Kartaginy. Gwny bohater poematu, Eneasz, zakocha si w niej, po czym j porzuci, by speni swoje przeznaczenie, jakim byo zaoenie Rzymu.
Dydona z rozpaczy popenia samobjstwo na stosie.
n a z gwny bohater n i Wergiliusza; syn krla Anchizesa i bogini Wenus, uciek z Troi i po
dugiej wdrwce doprowai swoj druyn do Lacjum; jego potomkowie zaoyli Rzym.
Sztuka kochania
IV
Pikno nie wszystkim jest dana
z aski Niebios, z bogw rki.
Wiele kobiet musi sztucznie
potgowa swoje wiki.
Najpikniejsza z kobiet ganie,
jeli zabiegw nie czyni
dokoa swej toalety,
choby miaa czar bogini.
Jeeli niejedno uszo
staroytnej piknej pani,
to dlatego, e mczyni
byli rwnie zaniedbani.
mieszn byaby niewiasta,
ubrana w bogate stroje,
z mem, co siedem skr byczych
mia za ozdob i zbroj.
Niechaj inni przeszo chwal,
w moim sercu rado goci,
em przyszed na ten wiat miy
w wykwintnej teraniejszoci.
A kocham j nie za zoto,
nie za tyryjskie purpury,
nie za okrty aglowne,
ani kosztowne marmury
Sztuka kochania
V
Wykwint, smak i elegancja
najpikniej niewiast zdobi.
Niech zawsze staranna rka
uczesanie wasze robi.
Tysic jest rnych sposobw
kobiecego uczesania.
Wybierzcie co wam do twarzy.
Zwierciado prawd odsania.
Twarz poduna jest wskazwk
kadej eleganckiej damie,
by roziela wos na dwoje
naladujc Laodami.
Inna z dam pozwoli wosom
spada na oba ramiona.
Tak grajcego na hare
poiwiamy Apollona.
Jeszcze inna wznosi wosy
na podobiestwo Diany,
gdy ta gna za ikim zwierzem
przez zarola i polany.
Ta zachwyca nas lokami.
Tamta uczesaniem paskim.
Inna falami kiorw.
Inna za muszelek blaskiem.
atwiej stokro zliczy bie
stuletnich dbw oie,
pszcz hyblejskich roje mnogie
gr alpejskich bestie srogie
Nili ilo nieskoczon
uczesa Wszak s mi znane
ao a ia (mit. gr.) ona Protesilaosa; gdy ten poleg pod Troj, popenia samobjstwo, nie chcc y
bez niego.
iana (mit. rzym.) iewicza bogini oww, odpowiednik gr. Artemidy.
Sztuka kochania
VI
Kobiety! O, jake liczne
daje wam natura rodki,
abycie na czas niepomne
urok zachoway sodki.
M ysiejc jest bezradny,
traci wosy zrozpaczony,
tak jak drzewa trac licie,
gdy dm mrone Akwilony.
Skoro pierwsze siwe wosy
zauway pikna pani,
bierze, by je ufarbowa,
sok z leczniczych traw Germanii.
Gdy jej wasnych zbraknie wosw
iie sobie kupi nowe
i nie wstyi si publicznie
woy je na swoj gow.
VII
C powieie mam o sukniach?
Piknoci rozkoszne moje,
po c z tyryjskiej purpury
uywa najdrosze stroje?
Po co na sobie obnosi
dochody swe caoroczne?
Tyle jest taszych kolorw.
Od nich opowie rozpoczn.
S bkity lazurowe,
barwy niebiosw pogodnych.
Jest ziele koloru fali
jako strj rusaek wodnych.
S tkaniny, ktre maj
zotego runa kolory.
S inne takie promienne
jak zroszony paszcz Aurory.
Sztuka kochania
VIII
Niewiasta jak kamienica,
i od tyu, i od ontu
jeeli ju jest zniszczona,
dopomina si remontu
Jak dokona tego trzeba?
Niechaj ciekawe iewice
zajrz do mojej ksieczki
mwicej o kosmetyce.
ieko to jest baro wane,
cho niewielkie Kada dama
poznawszy je wypiknieje,
jak tylko zapragnie sama
IX
Zapamitajcie m rad,
dbae o wygld kobiety:
Nigdy w obecnoci mczyzn
nie rbcie swej toalety.
Niechaj bd niewiialne
dla nich kosmetykw puda.
Sztuka kochania
o a o ini ac. Bona Dea, czczona w wityni na Awentynie; w jej kulcie mogy uczestniczy wycznie kobiety.
a (mit. gr.) krlowa Sparty, uwieiona przez Zeusa, ktry przybra posta abia. Krlowa uroia potem Polideukesa, Helen i Klitajmestr (wedug jednej z wersji mitu wylgli si oni z jaj).
(mit. gr.) krlewna tebaska, matka Dionizosa (jego ojcem by Zeus).
S
Sztuka kochania
XI
Nawet i nauka miechu
w kompetencji jest iewczcej.
Przyda moe do twych wikw
o jeden wik jeszcze wicej.
miech
Sztuka kochania
XII
Sztuka paczu te jest trudna.
Musisz wieie, biaogowo,
kiedy paka i jak paka.
Przestudiuj to szczegowo.
XIII
Uczcie si piknego chodu,
jaki przystoi kobiecie.
Wicznie choc, serca mczyzn
od razu zawojujecie.
Jedna z wielkim majestatem
stpa kunsztownie po ziemi.
Inna jak umbryjska chopka
sai kroki olbrzymiemi.
mieszn jest nienaturalno.
Posuchajcie mojej rady:
Choc trzeba stpa mikko,
ale unika przesady.
XIV
Raibym ci lewe rami
odkry, jeli pe twa niena.
Pocaowa owo miejsce
bierze nas chtka bezbrzena
XV
piew jest rzecz czarujc.
Niejednej natchnione ody
mog z atwoci zastpi
brak przyroonej urody.
Raz nucie pieni z teatru
(suchamy tam piewek tylu)
to znowu lekkie piosenki
na nut znad brzegw Nilu
Niech was ucz pieni swoich:
piewca z Kos, Kallimach boski
Sztuka kochania
Sztuka kochania
XVI
Pikna winna umie taczy,
gra w szachy i rzuca koci.
Niech zna tysic gier Zabawa
bywa pocztkiem mioci.
XVII
W Pompejaskiego portyku
idcie si przechaa cienie,
kiedy soce w znaku Panny
gore jak ywe pomienie.
Odwiedcie zdobnego laurem
Febusa pyszn wityni,
ktry pod Actium pogry
egipsk ot w gbinie.
Otarze krowy memskiej,
pomniki naszego Pana,
trzy teatry i aren,
co stygnc krwi zbryzgana.
O czego istnieniu nie wiesz,
tego nie moesz poda.
C po piknej twarzy, jeli
nikt jej nie bie oglda?
Gdyby Apelles Wenery
nie wymalowa wspaniale,
do i dnia pikn bogini
ukrywayby wd fale.
Zestarzaaby si w wiey
biedna Danae zamknita
Ra wam, nie siedcie w domu.
Idcie w tum, lube iewczta
u a.
(mit. gr.) przydomek Apolla, boga soca.
achu (mit. rzym.) bg wina, odpowiednik gr. Dionizosa.
o t k o
u za ogrd publiczny, cz kompleksu teatralnego, jaki Pompejusz Wielki zbudowa
w poudniowej czci Pola Marsowego.
ctiu Akcjum, miejsce bitwy morskiej z wrzenia p.n.e, w ktrej ota Oktawiana Augusta pokonaa siy Antoniusza i Kleopatry.
an (mit. gr.) bg pasterzy, przedstawiany z kolimi nogami i rogami; jego rzymski odpowiednik to
Faun.
Sztuka kochania
XVIII
Wilk czyha na wiele owiec,
nim pochwyci wreszcie jedn.
Ptak Jowisza goni w chmurach
niejedn ptaszyn biedn.
Tak samo pikna kobieta
winna pord tumu choi,
przez wszystkich by ogldana,
aby wybranych uwoi
Niech si stara, by zachwyty
buia w krg jej uroda.
Niech na wszystko bacznie patrzy,
co piknoci wiku doda.
Haczyk niechaj bie gotw.
Przypadek wszystko rozstrzyga.
Przynt miej apetyczn:
ryba ci si nie wymiga.
XIX
Gdy wam luby licik przyle,
by zbada wasze kochanie,
gdy ten licik przez subretk
przyniesiony wam zostanie
Kade sowo, kade swko
trzeba wybada troskliwie
zali udaje uczucie?
Zali was miuje tkliwie?
Nie pieszcie si z odpowiei.
Bie to rodek najprostszy,
iki ktremu czekanie
mio kochanka zaostrzy.
Nie okazuj si zbyt atw
dla modego konkurenta.
Ale te nie bd dla niego
zbyt surowa i zacita.
Twj kochanek wci y winien
miy lkiem a naiej.
Po odmowie niech naieje
rosn, lki za malej
Niechaj wasze odpowiei
bd pisane starannie.
Prosty, pikny styl dodaje
wiku uroiwej pannie.
tak o i za orze.
u tka (daw.) pokojwka.
za i (daw.) czy.
Sztuka kochania
XX
Najpikniejsz twarz znieksztaca
gniewu zajado przeklta.
Sodycz cechuje czowieka,
a za gniew ikie zwierzta.
W gniewie czarna krew nabiega
do twej twarzy zeszpeconej.
W oczach ci si zapalaj
wszystkie pomienie Gorgony.
Niech z was ktra we zwierciado
spojrze si podwczas way
jestem pewien, e nie pozna
rysw swojej wasnej twarzy.
XXI
Pycha rwnie jest szkodliwa.
Niech twe oczy opromienia
sodycz Duma bui wzgard.
Powiadam to z dowiadczenia.
Pycha
Sztuka kochania
XXII
Porwna pragn uczucie,
co rozpala w sercu ar mi,
a dusz radoci karmi,
do manewrw wielkiej armii
Jeden prowai piechot,
a drugi jazdy szwadrony.
Trzeci wreszcie przeznaczony
jest do sztandarw obrony.
Tak mdry w ieli prac
pomiy swoich podwadnych.
Takie rozkazy niech wyda
kada z naszych kobiet adnych.
Niechaj jej kochanek speni
to, co jest w jego zakresie.
Niech bogaty amant hojnie
dary sute wam przyniesie.
Niech adwokat broni sprawy,
jeli jak spraw macie.
Niech poeta was uwielbia
w piosence lub poemacie.
Kochamy mocniej ni inni.
Poza tym wieczn jest chwaa
owej szczliwej piknoci,
ktra nam si spodobaa.
Poeta, Mio
Sztuka kochania
Homera.
XXIII
aska przyznana niezwocznie
krtko ar mioci ywi
Niechaj si czasem pomartwi
kochankowie zbyt szczliwi.
Niechaj luby twj tragicznie
przeklina zamknit bram.
Niech probami i grobami
przekonywa gniewn dam
Zamykaj drzwi na trzy spusty,
spostponuj mnie sroe Tuie
niech mi twj odwierny powie
okrutnym gosem: A piesz!
XXIV
Do rk daj wam bro pewn:
niezawodne rady moje.
Moe nieopatrznie wroga
sam przeciwko sobie zbroj?
Niechaj wasz kochanek najpierw
cieszy si brakiem rywala.
Niech stopniowo w jego sercu
ar mioci si zapala.
Mio, Zazdro
XXV
Rado bez niebezpieczestwa
traci swe najwiksze wiki.
Cho woln jeste jak Tais,
twrz nieistniejce lki.
Mio, Strach
Sztuka kochania
XXVI
Musz par sw nadmieni
o sztuce oszukiwania.
Kobietom zamnym prawo
niewiernoci wszelkiej wzbrania.
Lecz wszystkie wolne niewiasty
z woli cypryjskiego bstwa
niechaj przyjd do mnie, aby
sucha wykadw oszustwa.
Chobycie miay stranikw
wicej od oczu Argusa
oszukacie wszystkich, jeli
przyjie wam na to pokusa.
List
Sztuka kochania
XXVII
C stranik piknej kobiety
w olbrzymim Rzymie uczyni,
gdy ta moe do wityni
schroni si Dobrej Bogini?
Lub do ktrego z teatrw
albo te wreszcie do ani
Stranik u wrt czeka woe
popuciwszy wyobrani
Pikna znajie przyjacik,
co udajc ciko chor,
poyczy jej swego oa
ienn albo nocn por
Sp stra hiszpaskim winem
albo tajemn mikstur,
ktra ma t iwn wasno,
e zamiewa oczy chmur.
Zrczna powiernica w sobie
rozkocha moe Cerbera.
Pani ma swobod Cerber
do subretki si dobiera.
XXVIII
Podarunki robi cuda:
zbdne s inne wskazwki.
Dar nci lui i bogw,
Sam Jowisz bierze apwki.
Cakiem wystarczy stranika
raz jeden przekupi na to,
aeby odtd ju zawsze
oglda si za zapat.
le mie zbyt adne subretki
(Amor szybko serce rani),
niejedna z nich w sercu moim
zaja miejsce swej pani.
(mit. gr.) trzygowy pies, pilnujcy wejcia do krainy zmarych; tu przen.: grony stranik.
Sztuka kochania
XXIX
Nieszczliwy! W jakim celu
sam nadstawiam oszalay
swoj wasn pier bezbronn
pod srogiego wroga strzay?
Czemu zdraa si samemu?
Wszak aden ptak ptasznikowi
nie wykada tych sposobw,
jakimi si ptactwo owi.
Ani te nie przyjie na myl
jako tako mdrej sarnie,
aeby sztuki gonienia
zapragna uczy psiarni.
Wszystko jedno Rai bd,
gdy korzy daj me rady
chobym mia przeciwko sobie
uzbroi nowe Lemniady
atwowierno pci nadobnej
nie zawsze na zdrowie iie.
Nie powinnycie, niewiasty,
zapomina o Prokryie.
XXX
Na uczt ra wam zawsze
przychoi por spnion
i nie janie peni wikw,
nim pochodnie nie zapon.
Czekanie (mie Wenerze)
podniesie twj czar, iewczyno.
Wydasz si stokro pikniejsza
oczom zamglonym przez wino.
Choby zbyt adn nie bya
wik pozyskasz niepojty.
Noc rzuci dyskretny woal
na wszelkie twe mankamenty.
Jeenie, Grzeczno
nia (mit. gr.) wojownicze kobiety z wyspy Limnos, ktre w zemcie za zdrad wymordoway
wszystkich mczyzn.
ok i wg poematu Owidiusza ona Kefalosa, ktry podstpem nakoni j do zdrady.
Sztuka kochania
XXXI
Wstyd mi pisa dalej. Chciabym
przerwa pieni me natchnione.
Lecz dodaje mi odwagi
tymi sowy cudna Dione:
Na moj odpowieialno,
o wszystkim mw bez obawy
Wi, e mia niecny zamiar
pomin niektre sprawy.
Niechaj kada z piknych kobiet
pozna siebie sama, aby
wieie, w jakiej ma postawie
prezentowa swe powaby.
Le na wznak, jeeli nieba
day ci urocz buzi.
Jeli masz plecy przecudne,
kad si na brzuszku, obuzie.
Wysoka winna opiera
na ku kolana swoje
i z lekko schylon gow
toczy swe miosne boje.
Jeli boski blask mioci
maj twoje niene uda,
jeeli czaruj oczy
twej abiej szyjki cuda
Niech kochanek zachwycony
zobaczy ci, boska, ca,
niechaje go do szalestwa
doprowai twoje ciao.
Nie wstyd si rozpuci wosy
jako bachantka z Tesalii.
Niech spadaj na ramiona,
podobne do ikiej fali.
ion (mit. gr.) matka Aodyty.
Sztuka kochania
XXXII
Przenigdy trjng Febusa
ani wyrocznia Ammona
nie objawia prawd mdrszych
nili moja pie natchniona.
Jeeli moje wywody
bu wasze zaufanie,
nie zawiod was w praktyce,
wierzajcie mi, drogie panie
Niechaj rozkosz wam przenika
do samego szpiku koci.
Niech was i waszych kochankw
rwnie pali ar mioci.
Uywajcie tkliwych zwrotw
(suchajcie mojej recepty).
Niech namitno potguj
czue sowa, sodkie szepty
A tym, ktrym odmwia
natura lubej sensacji,
tym pozwalam si ucieka
do najsodszej malwersacji.
Wasze ruchy i spojrzenia
niech nas utwieraj w bie.
Gos wasz i oddech namitny
niechaj przerywanym bie.
XXXIII
W swej sypialni miejcie pmrok
Musicie przed swym amantem
ukry moc rzeczy Inaczej
puciby was zaraz kantem.
Sztuka kochania
XXXIV
Skoczyem moj opowie.
Niech wam poyteczna bie.
Pora ju z mego rydwanu
wyprzga biae abie.
Niech na miosnych trofeach
wypisze kada kobieta:
Nauczy mnie miowania
Owidiusz, rzymski poeta.
Ten utwr nie jest objty majtkowym prawem autorskim i znajduje si w domenie publicznej, co oznacza e
moesz go swobodnie wykorzystywa, publikowa i rozpowszechnia. Jeli utwr opatrzony jest dodatkowymi
materiaami (przypisy, motywy literackie etc.), ktre podlegaj prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiay
udostpnione s na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa Na Tych Samych Warunkach . PL.
rdo: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/sztuka-kochania
Tekst opracowany na podstawie: Owidiusz, Sztuka kochania, tum. Julian Ejsmond, Wydawnictwo Polskiego
Towarzystwa Wydawcw Ksiek, [b.m., b.r.].
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyowa
wykonana przez fundacj Nowoczesna Polska z egzemplarza pochocego ze zbiorw Marty Nieiakowskiej.
Donansowano ze rodkw Ministra Kultury i ieictwa Narodowego.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromaska, Pawe Kozio, Wojciech Kotwica.
Okadka na podstawie: openuser@Flickr, CC BY-SA .
z
on
ktu
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska organizacji poytku publicznego iaajcej na rzecz
wolnoci korzystania z dbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechoi twrczo kolejnych autorw. iki Twojemu wsparciu biemy
je mogli udostpni wszystkim bezpatnie.
ak o z o c
Przeka % podatku na rozwj Wolnych Lektur: Fundacja Nowoczesna Polska, KRS .
Pom uwolni konkretn ksik, wspierajc zbirk na stronie wolnelektury.pl.
Przeka darowizn na konto: szczegy na stronie Fundacji.
Sztuka kochania