KARA KRYMINALNA I KARA POZBAWIENIA WOLNOCI

1. Przestpstwo i kara kryminalna

Za kary kryminalne uwaa si obecnie kary wymierzane za popenione przestpstwa, czyli czyny, ktre naruszaj
okrelone, istniejce i obowizujce w danym miejscu i czasie normy prawne.
Zdaniem Dobrzyskiego zachowania przestpcze speniaj trzy nastpujce warunki:

zachowanie si czowieka lub grupy osb musi by zabronione przez ustaw karn, a jego popenienie
zagroone jest kar. Nie uwaa si za przestpstwa ludzkich przekona, pogldw czy zamiarw

popeniony czyn musi by wyranie zabroniony przez konkretny przepis prawny obowizujcy akurat
akurat momencie jego popenienia

okrelone zachowanie musi charakteryzowa si pewnym stopniem szkodliwoci. W przypadku gdy

zachowanie to jest niezgodne z prawem, ale jego spoeczna szkodliwo wydaj si wtpliwa, minimalna
lub zgoa adna, to sama bezprawno zachowania si nie wystarcza do uznania go za przestpstwo.
Trzy rodzaje dolegliwoci kary kryminalnej: (wi si one albo z cakowit niemonoci zrealizowania
okrelonych potrzeb przez czowieka, albo z powanym ograniczeniem moliwoci ich zaspokojenia.)

dolegliwo fizyczna: np. w przypadku kary mierci

dolegliwo spoeczna, widoczna np. wtedy, gdy kara orzeka utrat prawa do wykonywania zawodu

dolegliwo psychiczna: wystpuje zawsze, gdy kara godzi w sfer psychiczn sprawcy
Z dolegliwociami kar kryminalnych wie si problem ich zrnicowania (art. 32 kk):

grzywna sd wymierza kar grzywny w tzw. Stawkach dziennych i okrela ich liczb oraz wysoko.
Przyjto, e jeli ustawa nie stanowi inaczej, to najnisza liczna stawek wynosi 10, a najwysza 360.
Ustalono te, i stawka dzienna nie moe by nisza ni 10 z, ale nie wysza ni 2000z.. Kara grzywny
moe towarzyszy karze pozbawienia wolnoci, jeli sprawca osign swoim czynem korzy majtkowo
lub taki by gwny cel jego dziaania.

Kara ograniczenia wolnoci wymierza si j w miesicach najkrcej miesic, a najduej 12

miesicy. Podczas odbywania kary skazany nie moe zmienia miejsca swojego staego pobytu bez zgody
sdu, jest zobowizany do wykonywania wskazanej przez ten organ pracy oraz ma obowizek udzielania
wyjanie co do przebiegu odbywania kary.

Kara pozbawienia wolnoci moe trwa najkrcej miesic a najduej 15 lat. Kary doywocia i 25 lat
pozbawienia wolnoci odnosz si tylko do tych przestpstw, ktre s nimi zagroone. Wobec sprawcw,
ktrzy nie ukoczyli 18 roku ycia w momencie popenienia przestpstwa nie orzeka si kary doywotniego
pozbawienia wolnoci.

Dodatkowe rodki karne nale do nich: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania
okrelonego stanowiska, zakaz wykonywania okrelonego zawodu lub prowadzenia okrelonej dziaalnoci
a dalej: zakaz prowadzenia pojazdw, przepadek przedmiotw, obowizek naprawienia szkody, nawizka,
wiadczenia pienine oraz podanie wyroku do publicznej wiadomoci.
Oglne zasady wymierzania przez sd kar kryminalnych i rodkw karnych zawarte zostay w art. 53 k.k. Sd
wymierza kar wedug swego uznania, kierujc si stosown ustaw. Jej dolegliwo nie moe przekracza stopnia
winy sprawcy, ale powinna uwzgldnia stopie szkodliwoci czynu oraz osignicie celw zapobiegawczowychowawczych i popraw wiadomoci prawnej spoeczestwa.

2. Koncepcje kary kryminalnej

Podzia teorii kary kryminalnej (zaproponowany przez Zachariego XIXw)

Bezwzgldne lub absolutne kara jest celem samym w sobie, a koniecznoci jej wymierzania naley
szuka w samym fakcie popeniania przestpstwa. Przestpca musi by ukarany nie dlatego, e kara moe
przynie poytek jemu samemu lub spoeczestwu, lecz dlatego e dopuci si czynu przestpczego.

Wzgldne lub relatywne kara jest instrumentem, rodkiem do realizacji celw uytecznych dla
jednostek lub dla spoeczestwa jako caoci. Kara jest uzasadniona o tyle, o ile jest zdolna przysporzy
spoeczestwu jakiego dobra.

Mieszane lub koalicyjne teorie uwzgldniaj w mniejszym lub wikszym stopniu obydwa punkty
widzenia. Koncepcje tej grupy uzasadniaj kar poytkiem spoecznym, ale w granicach sprawiedliwoci.
Kara w tym ujciu jest wic jednoczenie i suszna, i celowa.
Koncepcje kary retrybutywne i prewencyjne wg Lernell (1977)

Retrybutywne koncepcje kary to takie, ktre uwaaj kar kryminaln za akt odpaty zem za zo i ktre
akcentuj zaszo oraz potrzeb rozliczenia si czowieka za popeniony czyn. Wyrnia si wrd tych
koncepcji:

A.

znajdujce sens odpaty w samej karze jako reakcji na przestpstwo kara nie jest ani
dobrem ani zem, przywraca jedynie naruszony porzdek prawny, a czynnikiem
uzasadniajcym jej byt jest odpata. Wymiar kary jest natomiast problemem wtrnym.
(Kant, Hegel)

B.

odkrywajce sens w procesach zachodzcych w psychice jednostki, jej dowiadczeniu

lub wiadomoci spoecznej istot kary pozostaje nadal odpata, sama za kara jest
przejawem prymatu tego co spoeczne nad tym co jednostkowe (Durkheim)
Najwybitniejszy i najbardziej arliwy wspczesny zwolennik teorii retrybucji - G. Bettiola (zmar w 1982r) byy
profesor prawa karnego na uniwersytecie w Padwie.

Prewencyjne teorie kary racji bytu i sensu kary upatruje si w tym, e moe ona przeciwdziaa
popenianiu nowych przestpstw przez osob ju skazan. Prewencyjne teorie kary nastawione s ku
przyszoci i w przeciwiestwie do koncepcji retrybutywnych podlegaj bezporedniej weryfikacji poprzez
sprawdzenie realnej skutecznoci stosowanych kar. Kary s nie tylko poyteczne, ale i konieczne,
poniewa przyczyniaj si do odstraszania innych ludzi od popenienia czynw przestpczych i
przestpczych rezultacie do ich poprawy.
Wrd nich koncepcje o orientacji filozoficznej(Feuerbach)-tzw. teoria przymusu psychologicznego, utylitarystycznej
(Bentham), antropologicznej (Lombroso) i socjologicznej (Fiszt)
3.

Funkcje kary pozbawienia wolnoci

Funkcja odwetowa uwizienia sens wynika bezporednio z teorii odpaty za przestpstwo
Funkcja eliminacyjna uwizienie uniemoliwia sprawcy popenienie nowych przestpstw, ustrzega ludzi
wolnych i sprawiedliwych przez zagroeniem z jego strony.Z t funkcj wie si pogld, e przestpca jest
kim z gruntu zym, niezdolnym do refleksji moralnej i kierowania si zasadami etycznymi. Funkcj
eliminacyjn penia tradycyjnie kara mierci, kara doywotniego pozbawienia wolnoci a obecnie zwaszcza
dugoterminowa izolacja wizienna.
Funkcja odstraszajca z t funkcj wi si zaoenie, e ludzie dokonujcy wyboru midzy
zachowaniem spoecznie akceptowanym a zachowaniem antyspoecznym wa ewentualne zyski i
konsekwencje takiego czy innego postpowania. Dla treci antycypacji strat i przykroci nie bez znaczenia
pozostaje charakter uprzedniego dowiadczenia czowieka. Dla osb ju kiedy skazanych utrata wolnoci
ma bowiem z pewnoci inne znaczenie. Sia odstraszajca kary pozbawienia wolnoci zaley nie tylko od
waciwoci samej kary, np. jej dolegliwoci czy dugoci trwania, ale prawdopodobnie take od cech
osobowoci potencjalnego sprawcy, jego sytuacji yciowej i materialnej.
Fukcja poprawcza (wychowawcza, reedukacyjna, resocjalizacyjna) - funkcja ta realizowana jest zwykle
poprzez wizienny system kar i nagrd, ksztacenie oglne i zawodowe skazanych, prac fizyczn oraz
dziaalno kulturalno owiatow.

4. Czas trwania kary pozbawienia wolnoci a jej skuteczno

Krtkoterminowa kara pozbawienia wolnoci
Sprawa dyskusyjna to ustalenie granic czasowych krtkoterminowej kary pozbawienia wolnoci - za kar tak
uwaa si kar do 3 miesicy, 6 miesicy albo do jednego roku, a nawet i wiksz.
Najczciej stosowanym w badaniach kryterium efektywnoci rodkw karnych jest wskanik przestpczoci
powrotnej.
Wyniki bada obcych (Andnaes) jak i polskich (Wsik, Szymanowski) wskazuj, e im kara pozbawienia
wolnoci jest krtsza, tym okazuje si bardziej skuteczna ( do 3 miesica ) .Najwyszy wskanik
powrotnoci do przestpstwa odnotowuje siw karach 9-12 miesicy.
Powrt do przestpstwa ma miejsce najczciej w okresie pierwszych trzech lat po zwolnieniu. Stwierdzono
te, e im wczeniej dana grupa osb dowiadczya pierwszego skazania, tym charakteryzowaa si
wyszym wskanikiem powrotnoci do przestpstwa (Szymanowski, 1976)
Po orzeczeniu warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolnoci powraca do przestpstwa znacznie
mniej osb ni po odbyciu krtkoterminowej kary pozbawienia wolnoci. Im skazani s starsi tym mniejszy
powrt do przestpstwa, niezalenie od zastosowanej kary czy to jest warunkowe zawieszenie kary
pozbawienia wolnoci, czy krtkoterminowe uwizienie. (Wsik, 1981)
Z bada wynika, e czciej powracaj do przestpstwa: modociani, mieszkacy miasta, skazani za przestpstwa
o charakterze ekonomicznym (gwnie kradzie mienia prywatnego) oraz skazani na kary pozbawienia wolnoci
wysze ni 3 miesice.

Wady krtkoterminowej kary pozbawienia wolnoci:

Nie nadaje si do realizacji funkcji resocjalizacyjnej, nie odstrasza od popeniania nowych przestpstw,
oswaja z zakadem karnym

Jest zbyt kosztowna dla spoeczestwa, bo zwykle trudno zatrudni winiw krtkoterminowych

Pogarsza sytuacj materialn rodziny skazanego oraz niekorzystnie zmienia jego sytuacj zawodow
Kara dugoterminowa orzekana powyej 3 lat pozbawienia wolnoci
Kanadyjscy badacze nie zauwaaj problemw dyscyplinarnych u winiw dugoterminowych. Winiom naley
wg nich zapewni wiksze poczucie kontroli nad swoim yciem w zakadzie oraz wiksze poczucie sensu i celu
swego istnienia. Personel wizienny powinien, zatem pomaga winiom w rozwoju ich talentw, wyobrani oraz
zdolnoci przeamywania i znoszenia dolegliwoci wiziennych.

Rozdzia X
NARODZINY I ROZWJ INSTYTUCJI WIEZIENNEJ

Do XVI w. wizienia byy gwnie miejscem kani, tortur, zemsty.

XVII i XVIII w. - z europejskich domw poprawy, domw dla wczgw i domw pracy przymusowej wyrasta
instytucja wizienia. Przyczyny: ekonomiczna (moliwo wyzysku winiw), historiozoficzna (myli Owiecenia).
3 wane zakady:
- dom poprawy (Bridewell), Anglia, XVI
- dom rzdnoci i dyscypliny (dyscyplina, nauka, praca, brak koedukacji), Amsterdam, XVI
- przytuek San Michele (religia, nauka rzemiosa, nocna izolacja w celach), Rzym, XVII
--- wizienie Marszakowskie w W-wie (czysto, postpowo, opieka lekarska, przepustki), XVIII
- twierdza gandawska (moralne odrodzenie przez prac, system celkowy), 1775
- Gloucester - nasladowca systemu celkowego z Gandawy
Rozwj systemu celkowego w USA (cele: ekspiacja, zadouczynienie, samorefleksja)
Owiecenie - uznanie wolnoci za warto -> kara uwizienia, ograniczenie kary mierci
System pensylwaski (Filadelfia, 1790) - odosobnienie:
- regua bezwzgldnego odosobnienia dziennego i nocnego
- praca winiw w osamotnieniu
- regeneracyjna potga samotnoci
System auburnski (Auburn, 1816; Sing-Sing) - milczenie:
- cele bez okien i drzwi, z kratami
- odosobnienie nocne, wsplna praca
- nakaz milczenia
Rozwj systemu penitencjarnego w USA -> "gorczka penitencjarna" w Europie, K. Lucas wydaje "Reforma
wizie na bazie teorii uwizienia": przeciwnik odosobnienia, uspoecznianie winiw, ksztatowanie dobrych
nawykw (higiena, religia), system progresji: oddzia wyjtkowy, prby i zaufania, ksztacenie suby wiziennej
Progresywny ustrj penitencjarny (cele: reedukacja, wychowanie), Szwajcaria, Anglia, Irlandia
System genewski (1833):
- segregacja winiw wg stanu moralnego, prognoz, wieku, popenonych przestpstw
- 4 reimy odbywania kary
System Maconochi'ego - progresywny (Norfolk):
- nagrody i kary, zbieranie punktw za np. koleesko, prac
- system rozwin Irlandczyk Crofton, uznawany za twrc systemu progresji. Trzy fazy kary:
- okres surowego reimu: 9 mies, odosobnienie; cel: samorefleksja,
- okres cikiej pracy: poowa kary, wsplna w dzie, izolacja w nocy
- okres izolacji pwolnociowej: 6 miesicy, wynagrodzenie za prac, ograniczony dozr, przejcie go

dawao warunkowe zwolnienie i okres prby

System regrsywny (USA, Atlanta):
- odwrcenie systemu progrsywnego, wizie zaczyna w reimie najagodniejszym
Wady systemu progresji:
- skupienie si na materialnych deniach winiw,
- wzmacnianie pragnienia osigania nagrd, chciwoci
- automatyzacja dziaa personelu (zachowanie winia -> nagroda, bez wgldu w rzeczywist zmian)
1907 - w Brukseli otwiera si wizienne laboratorium antropologiczne,
1921 - pierwsze oddziay psychiatryczne
4. Typologia zakadw karnych
Belgia (wysoka specjalizacja):
- zamknite, potwarte, otwarte
- dla dorosych, dla modocianych
- dla rycydywistw, dla sprawcw przestpstw nieumylnych
- dla osb pow. 65 r., dla chorych, dla niepenosprawnych
- dla mwicych po flamandzku/po francusku
USA:
- US Penitentiaries (doroli z kar pow. 5 lat)
- Federal Institutions (doroli, 2-5 lat, chorzy)
- Federal Youth Centers (15-21 lat, kary poniej 2 lat)
- Federal Prison Camps (krtkoterminowe kary)
- Federal Correction Institutions (chorzy psychicznie, suicydalni)
- zakady potwarte intensywnego oddziaywania
Polska:
Zakady otwarte (cele otwarte, praca poza wizieniem bez dozoru, wasne rzeczy), potwarte (cele otwarte za dnia,
zatrudniani poza wizieniem, moliwo uywania wasnych rzeczy) lub zamknite (cele tlyko czasowo otwarte,
zajcia wewntrz zakadu, praca nadzorowana):
- dla modocianych (< 24)
- dla odbywajcych kar po raz pierwszy
- dla recydywistw
- areszt wojskowy
Wadz sprawuje dyrektor, powouje Komisj Penitencjarn. KP: kieruje do zakadw karnych, ustala program
oddziaywa resocjalizacyjnych.
Rozdzia pci: "zapobiega wzajemnej demoralizacji skazanych niewiast i mczyzn" :) Przyjmuje si, e kobiety
odbywaj kar w zakadach potwartych, chyba e wzgldy bezpieczestwa lub stopie demoralizacji uzasadnia
inny typ zakadu.
System odbywania kary:
- programowego oddziaywania: nauka, zatrudnienie, kontakty z rodzin
- terapeutyczny: uposledzeni, uzalenieni, zaburzeni
- zwyky: mog korzysta jedyni z dostpnej w zakadzie eudkacji i pracy

Rozdzia XI
ZRNICOWANIE SPOECZNOCI WINIW
1.Typologie i klasyfikacje winiw
Typ przestpczy rozumie si zazwyczaj jako jaki abstrakcyjny model, ktremu przypisuje si wiele wzajemnie ze
sob powizanych cech, ktre maj wyznacza ten wanie okrelony typ przestpcy.
Podstawami znanych w kryminologii typologii przestpcw s trzy rodzaje kryteriw:
Fenomenologiczne przestpcy zrnicowani ze wzgldu na sposb zachowania, np. przestpcy brutalni,
podstpni itp. oraz ze wzgldu na sytuacj w jakiej dopuszczaj si przestpstw, np. przestpcy
okolicznociowi, konfliktowi.

Motywacyjne przy podziale przestpcw na :dziaajcych sprzecznie z prawem z powodu chci zysku,
rozadowania napicia czy zaspokojenia popdu seksualnego. Do najczciej przyjmowanych
etiologicznych kryteriw typologizacji przestpcw nale:
o
Czynniki antropologiczne (np. typ budowy ciaa)
o
Czynniki psychologiczne( np. wysoka agresywno)
o
Czynniki o charakterze spoeczno-kulturowym (np. typ rodowiska domowego oraz sposb
wychowania)

Etiologiczne lub genetyczne

L.Lerner - interesujca typologizacja przestpcw, wyrni 8 typw przestpczych w tym np. typ pasoytniczy
(osoby yjce z przestpczoci), czy typ nihilistyczny (pragn przemc wasne poczucie niszoci) klasyfikacja ta
uwzgldnia wspczesn struktur przestpczoci oraz odwouje si do opisanych kryteriw etiologicznych,
fenomenologicznych oraz motywacyjnych.
S.Poznyszew typologia odwoujca si do kryterium etiologicznego. Wyrnia on zasadnicze dwa typy
przestpcze: typ endogenny, ktry ma mniejsz lub wiksz predyspozycj do dziaalnoci przestpczej pewnego
rodzaju, oraz typ egzogenny, ktry co prawda nie ma takiej predyspozycji, ale jest tak saby moralnie, e nie potrafi
powstrzyma si od przestpstwa w sytuacjach silnej pokusy (silnie dziaajce okolicznoci zewntrzne)
Typ przestpczy okrela si tutaj w zalenoci od tego, czy czynnik etiologiczny jest umiejscowiony w samym
podmiocie czy te wynika on z warunkw zewntrznych, rodowiskowych bd spoecznych.
J.Pinatel wyrni 4 typy przestpcw:
1. Pseudospoecznych osoby o wysokiej zdolnoci popeniania przestpstw, atwo przystosowuj si do
warunkw ycia spoecznego, jednoczenie s dwulicowe i niezwykle grone. Dziki swej pozycji
spoecznej bardzo rzadko trafiaj do wizienia, s to m.in. tzw. przestpcy w biaych konierzykach
(dziaalno przestpcza wpleciona w oficjaln i w zasadzie legaln aktywno E.H.Sutherland).
2. Antyspoecznych osoby take o wysokiej zdolnoci popeniania przestpstw, ale o wyranie mniejszej
zdolnoci adaptacji do warunkw ycia spoecznego. Do tej grupy nale przestpcy zawodowi, czasem
specjalici, zwizani ze rodowiskiem przestpczym, take rzadko trafiaj do wizienia.
3. Aspoecznych to osoby mniej grone , o redniej zdolnoci popeniania przestpstw i takiej samej
umiejtnoci adaptacji spoecznej, przestpcy z tej grupy pochodz zazwyczaj ze zych rodowisk
wychowawczych, czasami przejawiaj objawy zaburze psychicznych, ta grupa najczciej trafia do
wizienia.
4. Prospoecznych osoby o maej zdolnoci popeniania przestpstw i duej zdolnoci przystosowania si
do warunkw ycia spoecznego, grupa ta to najczciej przestpcy okolicznociowi.
Kodeks karny z 1932 oku opisuje 10 kategorii przestpcw: nieletni, recydywici, chorzy psychicznie,
niedorozwinici psychicznie, alkoholicy, narkomanie, przestpcy zawodowi, przestpcy z nawyknienia, przestpcy
niepoprawni oraz przestpcy przejawiajcy wstrt do pracy.
Kodeks karny z 1969 roku wyrnia 7 typw: nieletnie, modociani, recydywici, chorzy psychicznie, niedorozwinici
umysowo, alkoholicy, narkomanie.
Wg obecnie obowizujcego kodeksu karnego ustala si kryteria klasyfikacyjne winiw, ktre maj suy
indywidualnemu postpowaniu z nimi, zapobieganiu dalszej ich moralizacji oraz zapewnieniu im osobistego
bezpieczestwa w zakadzie. Wrd tych kryteriw wyrnia si :wiek, pe, uprzednie odbywanie kary, umylno
lub nieumylno czynu, wysoko pozostaej do odbycia kary, stan zdrowia fizycznego i psychicznego oraz stopie
demoralizacji i stopie zagroenia spoecznego. Za podstaw klasyfikacji przyjmuje si w szczeglnoci badania
osobopoznawcze.
2. Winiowie niepenosprawni psychicznie
Do tej grupy zaliczamy: chorych psychicznie wymagajcych leczenia psychiatrycznego, alkoholikw i narkomanw
wymagajcych terapii odwykowej, psychopatw, upoledzonych umysowo, i neurotykw, wymagajcych
stosowania szczeglnych rodkw leczniczo-wychowawczych.
Winiowie psychopaci
Psychopatia odnosi si do ludzi zasadniczo normalnych, wykazujcych na og bardzo dobr orientacj w normach
i wartociach spoecznych, lecz skrajnie egocentrycznych, emocjonalnie zimnych i sprawiajcych suszne wraenie,
e s pozbawienie sumienia. Wielu skazanych wykazuje objawy tych zaburze na dugo przed uwizieniem, jednak
przebywanie w rodowisku wiziennym jeszcze zaostrza ju istniejce zaburzenia, a osoby, ktre je przejawiaj s
dla administracji wyjtkowo uciliwe, ze wzgldu na cige kamstwa, intrygi, donosy, agresj. Niektre cechy
psychopatyczne sprzyjaj rozwojowi drugiego ycia i uczestniczeniu w podkulturze wiziennej.
Badania nad zaburzeniami doprowadziy do wyrnienia:
Psychopatii zaburzenia w sferach moralnej, woluntarnej, popdowo-emocjonalnej o cakowicie niejasnej
etiologii.
Charakteropatii u osb wykazujcych zaburzenia w obrazie psychopatii, u ktrych czynnikami
przyczynowymi s zmiany organiczne mzgu, gwnie w patach czoowych (jednoczesne zmiany
organiczne mzgu i objawy kliniczne psychopatii)

Socjopatii u osb przejawiajcych objawy kliniczne psychopatii, u ktrych gwnym czynnikiem

etiologicznym jest najprawdopodobniej ujemny wpyw rodowiska.

Jedn z najbardziej znanych klasyfikacji psychopatw jest przedwojenna propozycja K.Schneidera, ktry
wyodrbni 10 osobowoci psychopatycznych : psychopaci hipertymiczni, depresyjni, niepewni siebie, fanatyczni,
dni uznania i znaczenia, psychopaci o chwiejnym nastroju, wybuchowi, chodni uczuciowo, bezwolni oraz
asteniczni. W tym:
Psychopaci fanatyczni czsto opanowani przez jak ide nadwartociow, ktra pobudza ich do
dziaania, do formuowania planw reform, donosw i zaale. Przekonania w ktre wierz bywaj
przyczyn agresywnych zachowa wobec innych ludzi, popeniaj przestpstwa czsto w imi idei oglnej
lub z powodu osobistych porachunkw.
Psychopaci dni uznania i znaczenia s okrelani jako psychopaci histeryczni (histeroidzi) za wzgldu
na manifestowan sztuczno, niezwyko wypowiadanych pogldw i niestosowno zachowa.
Wyodrbnia si tu czsto 2 grupy: histeroidw prymitywnych (oczywista teatralno w zachowaniu,
kamliwo skonno do samouszkodze) oraz histeroidw wyrafinowanych(na tyle subtelne kamstwa,
fantazje, zmylenia, e wywouj wiar u innych ludzi) mwi si, e wystpuje u nich pseudologia
phantastica.
Psychopaci wybuchowi osoby impulsywne, draliwe i zaczepne, unoszce si gniewem z najbahszych
powodw. Cechuje ich skonno do zniewag sownych i agresywno wobec bliskich i obcych ludzi.
Najczciej notowane u tych osb przestpstwa to zabjstwa i przestpstwa afektywne, nieraz dopuszczaj
si samouszkodze.
Psychopaci chodni uczuciowo (dawniej bezwzgldni, guptacy moralni, osoby pozbawione uczu
wyszych). Cechuje ich zupeny brak wspczucia, litoci, brak poczucia wstydu, szacunku czy wiernoci,
take wobec najbliszych. Pozbawienie wyrzutw sumienia czsto osigaj swe cele w sposb brutalny, w
czym pomaga im na og wysoka sprawno intelektualna. W tej grupie najczciej zabjcy, groni
przestpcy, zawodowi przestpcy oraz recydywici.
Pewne szczegowe znamiona psychopatw niezalenie od ich kategorii to: impulsywno i niska samokontrola,
draliwo poczona z subdepresj, niepewno i poczucie maej wartoci, agresywno , dza spoecznego
uznania, skonno do neurotycznego kamstwa, chwiejno nastroju oraz chd emocjonalny i niedostatek lub brak
uczuciowoci wyszej.
Wg K.Pospiszyl istotne cechy osobowoci psychopatw: nieumiejtno wgldu w swoje stany wewntrzne,
nieumiejtno przewidywania zdarze, brak poczucia winy i wyrzutw sumienia, bdy w ocenie sytuacji
spoecznych, niezdolno do wycigania wnioskw z uprzednich dowiadcze, defekt w odczuwaniu lku,
skonno do odurzania oraz tendencje do wyniszczania si.
Naukowcy wol mwi o osobowoci psychopatycznej zamiast o psychopatii, w ten sposb kadzie si nacisk nie
tyle na jaki stay zesp objaww, co raczej na pewien organizacji struktury osobowoci, ktra przesdza o tym, e
czyj poziom przystosowania si do wymogw ycia spoecznego jest nieodpowiedni lub niewystarczajco
odpowiedni.
Winiowie upoledzeni umysowo
Stopie gboki, znaczny, umiarkowany i lekki to zasadnicze poziomy obnienia sprawnoci umysu. Wszelkie
przypadki upoledzenia powstae do 3 roku ycia zwane s niedorozwojem umysowym lub oligofreni, natomiast
wszelkie przypadki powstae po ukoczeniu tego okresu zwane s otpieniem (demencj).
Generalnie z upoledzeniem umysowym wie si: wszy zakres spostrzegania, widoczne zaburzenia pamici
logicznej (pami mechaniczna jest czasem dobrze zachowana), oraz zaburzenia uwagi, gwnie koncentracji i jej
podzielnoci. Mylenie osb upoledzonych pozostaje najczciej w fazie mylenia konkretno-obrazowego,
niedorozwj mylenia abstrakcyjnego jest zazwyczaj bardzo wyrany, take niski poziom mylenia logicznego. Z
upoledzeniem sprzone s te niedorozwj i zaburzenia mowy.
Dla problematyki przestpczoci najwaniejsze s za defekty w rozwoju sfer: emocjonalno-motywacyjnej i
spoecznej. Powoduje to niedorozwj uczu wyszych oraz mae zrnicowanie przey emocjonalnych,
nieumiejtno przewidywania konsekwencji swoich dziaa idzie w parze z nisk samokontrol nad popdami i
impulsywnoci, a take powoduje zmiany nastroju, pobudzenie oraz nieadekwatne reakcje obronne.
Jeli chodzi o funkcjonowanie spoeczne, to stopie upoledzenia ma wpyw na stopie osignitej niezalenoci,
samodzielnoci i zaradnoci oraz zdolno radzenia sobie w sytuacjach spoecznych. Osignicie dojrzaoci w
sferze moralnej jest przez osoby upoledzone praktycznie niemoliwe.
Upoledzenie idzie w parze z przestpczoci, poniewa obnienie sprawnoci umysowej powoduje wzrost
podatnoci na negatywne oddziaywania rodowiska spoecznego(jednak ograniczona sprawno intelektualna nie
jest rdem przestpczoci sama w sobie, jest ona jedynie sprzyjajc baz wyjciow do zachowa
aspoecznych). Do przestpczoci mog prowadzi osoby upoledzone takie mechanizmy jak: bezkrytycyzm, saba
wola, sugestywno, silna potrzeba kontaktu z silniejsz osobowoci, poczucie krzywdy i niszoci spoecznej,
ktre sprzyjaj uksztatowaniu si postawy niechci, zawici i wrogoci wobec innych ludzi.
Rozdzia XII

PRZYSTOSOWANIE SI CZOWIEKA DO RODOWISKA WIZIENNEGO I PSYCHOLOGICZNE

NASTPSTWA IZOLACJI WIZIENNEJ.

1.

Pojcie przystosowania i proces prizonizacji.

Skazany, wchodzc do wizienia, jest ju zwykle uksztatowanym czowiekiem ( okrelone cechy osobowoci,
dowiadczenia, wiea pami powiza z otoczeniem, w ktrym y). Moe to sprzyja adaptacji wiziennej lub j
utrudnia.
Borucki odrnia adaptacj ( kontekst biologiczny) od przystosowania (kontekst socjopsychologiczny). W praktyce
uywa si zamiennie tych poj.
Wg Tomaszewskiego Adaptacja(przystosowanie) to zmiana samego podmiotu stosownie do stanu sytuacji
zewntrznej.
Przystosowanie zdolnoc dopasowania si czowieka do zmieniajcych si warunkw zew. (fizycznych i
spoecznych) oraz umiejtno osignicia w nich wanych dla siebie celw)
Do rodowiska wiziennego lepiej przystosowani s winiowie wielokrotni ( bogatsze dow., wyuczone
mechanizmy adaptacyjne)
U wikszoci winiw ochronny (regresywny) typ przystosowania (Obuchowski). To obnienie poziomu
aspiracji w syt. zwikszonych ogranicze rodowiska i pogodzenie si z tym, e nie mona osign swych celw.
Sposoby przystosowania si zale m.in. od osobowoci (np. LOC badania Goodstein, MacKenzie wykazay,
e o wyszym poziomie poczucia kontroli nad syt zew dowiadczaj mniej stresu i przejawiaja mniej negatywnych
postaw wobec instytucji ) Wspomniani autorzy wyrnili 18 zmiennych przystosowania wiziennego (m.in.
konflikty z innym winiami, z personelem, obawa wiktymizacji, kontakty ze wiatem zew, zaburzenia
psychosomatyczne) oraz 4 niezalene czynniki wiziennej adaptacji (stres lub lk, prizonizacja, ze zachowanie
si, brak zaangaowania i konfliktw)
Techniki radzenia sobie z izolacj wizienn wg Goffmana:
Wycofanie si (eskapizm tendencja ucieczkowa)
To radykalne odcicie si od otoczenia i koncentracja wycznie na sobie, sowich sprawach, zobojtnienie na
sprawy innych, rozlunienie z nimi kontaktw, brak zainteresowania winia tym, co go otacza.
Naduywanie mechanizmow obronnych (ucieczka w marzenia, idealizacja, egocentryzm, infantylizm, a nawet ostra
depersonalizacja i autyzm).
Qhm bada techniki przystosowania si winiw dugoterminowych i doywotnich ( ucieczka w wiat marze,
fikcji, fantazji)
Sturup ucieczka w wiat fantazji i mylenie yczeniowe najczciej u winiw niedojrzaych emocjonalnie.
Fantazjowanie suy rozadowaniu wrogoci, tumionej agresywnoci, pragnie seksualnych.
Bunt
2 formy zdecydowana i jawna postawa oporu i wrogoci wobec personelu (typowa dla 1 fazy uwizienia) vs.
Sekretna niech wobec administracji. Zwykle przeplataj si ze sob te formy.
Zadomowienie
Typowe dla recydywistw, czsto psychopatw; to stworzenie sobie pewnej swobody dziaania, wzgldnie
stabilnych i znonych warunkw ycia. Ten typ przystosowania mog realizowac tylko osoby nie przeywajce
szoku uwizienia, odporne na syt trudne, makiawelistyczne, o przewadze orientacji poznawczej nad emocjonaln,
zdolne do szybkiej orientacji w syt. Osoby te s jednoczesnie usune, serdeczne, ujmujce, czym zyskuj sobie
yczliwo wspowiniw i personelu
Konwersja
Skazany wydaje si przyjmowac wszystkie poglady personelu, jest posuszny, zdyscyplinowany, nie stwarza
problemw wychowawczych, czsto to wizie funkcyjny; ta ulegoc, podporzdkowanie si to czsto pozory,
skazany dba bowiem o swoje interesy.
Zimna kalkulacja
To kombinacja rych technik, gwnie zadomowienia si i konwersji. To wykorzystanie tajemnic, sabostek
personelu oraz zwyczajw winiw dla zdobycia oficjalnie zakazanych gratyfikacji.
Sikora wskazaa inny sposb adaptacji (opisany przez K.Horney) tzn. mechanizm hamowania procesu
przeywania sytuacji bolesnej (skazani staraj si nie myle domu i o wolnoci, unikaja rozmw na ten temat,
ksztatuja postaw obojtnoci wobec ycia na zewntrz, zapeniaj czas w wizieniu rznymi formami zaj (w ten

sposb broni si przed przykrymi emocjami w syt, ktrej nie mog zmieni). czy si to z retrospektywn
dewaluacj ( pomniejszanie wartoci wspomnie sprzed wizienia)
Inne mechanizmy obronne:
fiksacja utrwalanie si pewnych sposobw zachowania pod wpywem uwizienia powodujcego siln
frustracj. (np. cige chodzenie po celi, odmierzanie jej krokami, ucie chleba, perfekcjonizm w ustawianiu rzeczy,
ich cige czyszczenie) Chodzenie po celi moe jednak te sprzyja wzmocnieniu mini.
Clemmer twrca koncepcji prizonizacji !!!!
W miar trwania izolacji wiziennej skazany nabywa coraz wikszej wiedzy na temat specyficznych wartoci i norm
obowizujcych w wizieniu, wykazuje coraz wyszy stopie ich przyswojenia. To asymilacja kultury wiziennej,
norm nieformalnego kodeksu postpowania winia. Wizie uczy si specyficznych postaw i sposobw
zachowania, rytuaw i zwyczajw dotyczcych jedzenia, ubierania si, pracy, odpoczynku, jezyka, sposobu
zorganizowania zakadu karnego. Skazany uczy si, e trzeba liczy gwnie na siebie.
Proces prizonizacji zaczyna si ju po kilku tyg pobytu w zakadzie, zmienia osobowo, zwaszcza winiw
dugoterminowych.
Przebieg prizonizacji zaley od:
- iloci skaza
- dotychczasowych dowiadcze
- charakteru zwizku winia ze wiatem zew.
- stopnia akceptacji kultury wiziennej
- stopnia identyfikacji z grupa przestpcz
Czynniki hamujce ten proces:
- niski wyrok
- silna i niezalena osobowo
- pozytywne zwizki z rodzina na wolnoci
- odmowa lepego przyjmowania norm kodeksu wiziennego
- zaangaowanie w prac i dziaalno kulturalno owiatow w zakadzie
Prizonizacja ma suy agodzeniu dolegliwoci wiziennych (lepszemu przystosowaniu), ale z 2 strony przyczyniac
si moe do integracji z grupami nieformalnymi i bezkrytycznej akceptacji przestpczoci.
Badania Ramireza Zaoenie o cakowitej opozycji (rne systemy wartoci, zachowania) personelu i winiw
jest nieprawdziwe
Kosewski; Wheeler; Garofolo i Clark badali agresywno winiw i stopie ich prizonizacji; nie potwierdzono
zaoenia, e winiowie o rnym stau bd si rzni w zakresie stopnia akceptacji zasad wiziennych oraz
postaw agresywnych, a rnice te bd wprost proporcjonalne do dugoci pobytu w wizieniu.
Czyli koncepcja prizonizacji nie wystarczy do wyjanienia wszystkich zjawisk w wizieniu (kadzie bowiem nacisk na
proces uwewnetrzniania przez skazanego tylko fragmentu wiata wiziennego i nie musi wcale dotyczy wszystkich
winiw.
Kosewski stworzy wasny model opisujcy sytuacj czowieka osadzonego w wizieniu. Jest to sytuacja
upokorzenia, ktra sprzyja pojawianiu si czynnoci anomijnych ( anomia zaamanie si struktury spoecznej i
zwizanej z ni kontroli spoecznej). Skazany uwaa za celowe wszelkie dziaania , ktre chroni jego poczucie
godnoci. Tworzy pewne usprawiedliwienia dla zachowa niegodnych, co likwiduje ewentualny dysonans moralny.
Wizienny stan anomii polega na tym, e normy i wartoci spoeczne s uznawane, ale nie s przestrzegane (maj
kodeks wiziennych norm podkulturowych, ale funkcjonuj zupenie inaczej np. zamiast wzajemnego wsparciaeksploatacja sabszych; zamiast normy wrogoci wobec personelu wsppraca z nim)
Pojcia zblione do prizonizacji:
- ponowna socjalizacja - Garrity
- proces desocjalizacji resocjalizacji - Peretti
- proces wtrnego przystosowania Goffman,
- dekulturyzacja -Baratta
Baratta 2 aspekty negatywnej socjalizacji
Dekulturalizacja zmniejszenie zdolnoci przystosowania si do warunkw ycia na wolnoci wskutek
obnienia si siy woli, utraty poczucia odpowiedzialnoci, oddalania si od norm ludzi wolnych
akulturalizacja przyjmowanie przez winiw wartoci, postaw, modeli zachowania podkultury
wiziennej.
Peretti Desocjalizacja resocjalizacja

desocjalizacja zmiana wolnociowego pojcia siebie i swoich rl

resocjalizacja - prba ponownej oceny samego siebie w niezwykej sytuacji i okrelenia swych nowych rl
spoecznych.

Krtko mwic - skazany z czasem uczy si jak zdobywa w wizieniu to, na czym mu zaley i unika tego, co
sprawia mu przykro.

2.

Psychologiczne nastpstwa izolacji wiziennej

a) proces stygmatyzacji rozpoczyna si w fazie dochodzenia i aresztu, to rodzaj naznaczania naleysz do

podkultury przestpczej, utrata wolnoci jest dla skazanych dowodem ich moralnego odrzucenia i potpienia przez
wolne spoeczestwo, w obrbie zakadu zamknitego dalsze nadawanie etykiet, czsto nawet po wyjciu na
wolno czowiekowi przypomina is,e utraci status normalnego obywatela i jest przestpc, u winia ksztatuje
si obraz siebie zgodny z t przypisana mu rol (std poczucie solidarnoci z grup skazanych i identyfikacja z ni)
b) proces standaryzacji regulamin wizienny nakazuje okrelony sposb postpowania ze wszystkimi
winiami, uniformizacja ubioru, przepisy dotyczce iloci posiadanego mienia prywatnego winia, jednakowy dla
wszystkich sposb zaspokajania podstawowych potrzeb.
Naturaln potrzeb czowieka jest pragnienie bycia niepowtarzalnym, indywidualnym. Standaryzacja temu przeczy
stad niepokj, poczucie zagrozenia, gwatowne reakcje majce zwrci uwag innych na siebie.
c) proces degradacji czowiek pozbawiony wolnoci staje si przedmiotem manipulacji ze strony administracji
lub silniejszych winiw; czeste s sytuacje ponizania, upokarzania, zniewaania godnoci,
d) proces depersonalizacji wynika z powyszych; to subiektywne poczucie obcoci, nierealnoci siebie ( u ludzi
zdrowych wystpuje to w sytuacji silnego stresu i dugotrwaej syt trudnej) ; proces ten postpuje, bo w izolacji
zawieszeniu ulegaja osobiste, zawodowe, rodzinne plany na przyszoc, brak moliwoci podejmowania
dobrowolnych decyzji w wizieniu, brak potrzeby planowania dziaa codziennych w zakadzie.
Depersonalizacja to mniej lub bardziej trwae zmiany w osobowoci, w obrazie samego siebie.
Fazy wykonywania kary pozbawienia wolnoci:
Zwykle rozpad ycia psychicznego winia nastpuje w 3 fazach ( okres pocztkowy, rodkowy najduszy,
kocowy)
Rabinowicz
Przygnbienie,
rozpacz, wstrzs
po uwizieniu

Paryzek
U winiw
dugoterminowych 3 pierwsze
lata to manifestowany protest
przeciw regulaminowi,
niepokj, drczce marzenia
senne, bezsenno, reakcje
schizofrenopodobne;
wyksztaca si postawa
niechci i wrogosci wobec
personelu (ju po 5 mies.)

Faza 2

Smutek, nuda,
egzaltacja,
tsknota za
ludmi na
wolnoci

Faza 2 i 3 to zobojtnienie
winia, rezygnacja,
stopniowy zanik reakcji
agresywnych, postpujce
skonnoci eskapistyczne
(ucieczka od ludzi,
problemw)

Faza 3

Najduszy okres;
duchowa cisza,
bezwad,
znieruchomienie,
poddanie si
nudzie,
monotonii, nadal
silne, lecz ju

Faza 1

Waligra & Madeja

Okres depresyjny (Rozpacz,
przygnbienie, obnienie nastroju,
czasem zaamanie psychiczne,
bl izolacji; z czasem apatia, zanik
zainteresowa, znieruchomienie
psychofiz, lk, ubytek wagi,
zaburz gastryczne, stany
katatopodobne u skazanych na
wysokie wyroki, u osb
inteligentnych moe wystpi
poczucie winy, autorefleksja, u
osb silnie zwizanych ze
rodowiskiem przestpczym
dalsza deformacja postaw,
systemu wartoci, gniew, bunt)
Faza psychofizycznej aktywnoci
(nadwraliwoc, zmienno
nastroju, impulsywno, agresja,
autoagresja, reakcje
histeropodobne, neurotyczne,
Faza rezygnacyjnego uspokojenia
(przystosowania wiziennego),
poczucie nudy

tpe cierpienie
luga, Smith badania psychiatryczne i psychologiczne wykazay co innego
Psychiatryczne po 4-6 latach u winia pojawia si syndrom izolacji lub odosobnienia (oglne zuboenie
psychiczne spadek sprawnoci intelektualnej, mniejsza zdolnoc koncentracji uwagi, stereotypia, utrata
poczucia rzeczywistoci). Jego wystapieniu sprzyjaj wiek, pewne cechy osobowoci, czas izolacji (im
duszy czas, tym sabszy mechanizm obrony nerwowej i silniejszy ten syndrom)
Psychologiczne nie stwierdzono spadku poziomu oglnej inteligencji, a nawet zanotowano popraw
sprawnoci intelektualnej, nie wykazano zuboenia psychicznego ani niekorzystnych zmian osobowoci,
zaobserwowano jedynie osabienie reakcji psychomotorycznej, postpujcy proces introwertyzacji
Inne nastpstwo izolacji uruchomienie poczucia winy (a zatem spowodowanie pozytywnej przemiany
wewntrznej winia). Ocena wasnego postpowania poprzez uwewntrznione zasady moralne sumienie.
Szewczuk (podzia sumienia za w. Tomaszem z Akwenu)
sumienie przeduczynkowe (gdy sdzimy, ze co trzeba uczyni lub czego zaniecha)
sumienie pouczynkowe (gdy czynno ju speniona dobrze lub le) przejawem tego sumienia jest
poczucie winy!
Bier 3 rodzaje poczucia winy
normalne gdy czowiek z wasnej woli amie obowizujac norm, jest obiektywnie winny, to wiadome
poczucie winy
neurotyczne (patologiczne) poczucie winy jest nieproporcjonalnie due, nie odpowiada realnej syt, jest
wyimaginowane, osoba nie jest obiektywnie winna.
Nieuwiadomione tkwi w podwiadomoci, rodzi potrzeb bycia ukaranym, czasami staje si motywem
zachowania przestpczego, przynosi to wtedy ulg, bo ju mona poczucie winy odniec do realnej
sytuacji; tzw. kryminalici z poczucia winy Freuda.
Poczucie winy:
jako aktualny stan podmiotu w nastpstwie naruszenia normy
jako wzgldnie stay element osobowoci - jak czsto i silnie odczuwamy poczucie winy ( to poczucie winy
chroni przed popenianiem czynw sprzecznych z moralnoci)
Poczucie winy przykry stan emocjonalny (zaburzenie stabilnoci poczucia wasnej wartoci, samoobwinianie
si, czasem wymierzanie sobie dolegliwych kar psychicznych lub fizycznych; moe skania do pokuty, aktw
zadouczynienia, altruizmu), to warunek resocjalizacji, przemiany wewn.
Neutralizacja winy (Reykowski) 3 mechanizmy obronne
zlekcewaenie wagi popenionego czynu (sprawca orzeka, ze ofiara nie doznaa cierpie lub s one
minimalne, zasuya na nie)
zaprzeczanie wasnym moliwociom zrobienia czego
zaprzeczanie wasnej odpowiedzialnoci, przypisanie jej sytuacji, zbiegowi okolicznoci, innym ludziom lub
samej ofierze.
Badania Poznaniaka poczucie winy jako stay skadnik osobowoci u przestpcw jest wiksze ni u
nieprzestpcw. Moe to wynika z tego,ze narzdzie (Kwest.poczucia winy Kofty) byo obcione zmienn
aprobaty spoecznej. Poczucie winy moe by wysokie u przestpcw, ale samokontrola niska i dlatego dokonuj
przestpstw.
Bada te sytuacyjne poczucie winy wiksze wobec rodziny ofiary ni wobec samej ofiary.
Techniki obrony wasnego ja
- przemieszczenie odpowiedzialnoci
- dehumanizacja ofiary
- potpienie osb potpiajcych

3. Zaburzenia w zachowaniu si winiw.

Nie wszystkie zaburzenia s efektem izolacji, niektre mogy zaistniec przed uwizieniem, a izolacja tylko
pogbia objawy lub uwizienie przyczynio si do ujawnienia posiadanych ju predyspozycji.
3.1. Zaburzenia emocjonalne
Procesy emocjonalne (procesy ustosunkowania) to pewna ocena stosunku czowieka do otaczajcego wiata
i ocena tego, co si dzieje wewntrz niego samego.
Emocje wpywaj na funkcjonowanie czowieka dodatnie sprzyjaj pozytywnemu stosunkowi do wiata,
polepszaj samopoczucie, negatywne sprzyjaj reakcjom negatywnym, wrogoci, agresji, wycofywaniu si.

Badania Sikory potwierdziy wysok czstotliwo wystpowania zaburze emocjonalnych u winiw (zbadano
35 winiw z wyrokiem 2 13 lat, ktrzy odsiedzieli ju od 6 mies- 6 lat). U wikszoci wysoki poziom stresu, u
wszystkich objawy nerwicowe , proces neurotycznego zahamowania przeywania uczu (wypieranie ich, tumienie
std patologiczny lk), u 74% objawy opozycji, buntu, agresji; w 97% lk i czynnoci obronne; poza tym u
wikszoci osabienie samokontroli emocjonalnej, emocjonalna chwiejno, stae napicie i niepokj wynikajcy z
cigego poszukiwania obiektu stabilizacji uczuciowej.
Z tych problemw emocjonalnych mog wynika trudnoci w resocjalizacji. U dugoterminowych winiw problemy
emocj. mog by jeszcze powaniejsze ( badania Urlich skazani na doywocie, a potem uaskawieni s po 12
latach odbywania kary niezdolni do ycia spoecznego, pozbawieni nadziei zapadaj na choroby psychiczne, trac
energi yciowa, obojtniej; automatyzm.

3.2. Choroby psychiczne

Najpowaniejsze konsekwencje izolacji, wi si z tym patologiczne zmiany w przebiegu procesw:
- poznawczych (percepcja, pami, mylenie)
- popdowo emocjonalnych i woluntarnych
- zaburzenia wiadomoci
- patologiczne zmiany struktury osobowoci
Nie stwierdza si jakiej szczeglnej, odrbnej odmiany psychoz u skazanych (psychozy przestpcw,
psychozy pojedynczej celi). Czasami jednak psychozy w warunkach izolacji maj inny przebieg, objawy, tre.
Do grupy psychoz o podou biologicznym wystpujcych u winiw nale:
- poraenie postpujce
- psychoza maniakalno depresyjna
- psychoza paranoidalna
- majaczenie drenie (rzadko)(delirium tremens u wizionych alkoholikw)
- rne postacie schizofrenii (wystpujce nie tylko w izolacji prosta, hebefreniczna, paranoidalna,
katatoniczna; rnicuje si je ze wzgldu na przebieg choroby i zesp objaww.)
Oglne objawy schizofrenii:
- osabienie lub cakowita utrata kontaktu z otoczeniem i zamkniecie si w sobie (autyzm)
- rozkojarzenie mylenia (inkoherencja)
- stpienie uczuciowoci wyszej
- ambiwalencja przey emocjonalnych
- osabienie zainteresowa, spadek aktywnoci
- urojenia, halucynacje
- postpujce rozszczepienie osobowoci
Sytuacja uwizienia ma may zwizek z tym , jak si bdzie przejawiaa schizofrenia. Moe wpywa np. na
tre myli i uroje (dotycz wwczas ycia wiziennego, administracji itp.)
Wyraniejszy zwizek miedzy pozbawieniem wolnoci a psychozami reaktywnymi (sytuacyjnymi) !!! ( u
skazanych pojawiaja si czesciej ni psychozy o podou biologicznym)
S to:
depresja reaktywna ( zahamowanie psychoruchowe, smutek, lk, niekiedy urojenia winy lub
przeladowcze, rzadko halucynacje zwykle wzrokowe; u takich winiw czsto prby samobjcze)
reakcje urojeniowe (lkowe, przeladowcze krtkotrwae lub przewleke; przewleke to
paranoidalno yczeniowe znieksztacenie sytuacji [ niepamic przestpstwa i wyroku, yczeniowe
faszowanie rzeczywistoci, kompleks niewinnoci i uaskawienia] i stany urojeniowo pieniacze
[ dotycz wadz wiziennych, sdowych, administracyjnych; wizie czuje si przeadowany przez
wadze, wrd wspwiniw dostrzega wywiadowcw tych sub] )
reakcje prymitywne (np.zesp Gansera, otpienie rzekome; objawy otpienne, apatia, bezradnoc,
stereotypia ruchw, spowolnienie tempa psychicznego); przypominaj otpienie intelektualne
pochodzenia organicznego, czsto mylnie uwaane za symulowanie choroby psychicznej !)
U winiw czasem zamroczenie proste ( epizodyczne zaburzenie wiadomoci z urojeniami o charakterze
yczeniowym, pozostawia czesciow lub cakowita niepami) i zamroczenie z osupieniem (stupor) (to te
zaburz okresowe, ale sfery ruchowej + halucynacje suchowe, urojenia przeladowcze)
Przyczyny psychoz reaktywnych:
- czynniki dyspozycyjne (urazy mzgowe, zatrucia, zmiany miadycowe)
- urazy psychiczne ( mier kogos bliskiego, rozwd, wyrok, uwizienie)
Jeli wystpi uraz psychiczny to trec psychozy, ktra ewentualnie si po nim pojawi bdzie zwizana z tym
cikim przeyciem (np. uwizieniem)

Stwierdzenie jakiejs psychozy (biologicznej lub reaktywnej) stanowi podstaw do odroczenia lub przerwy w
odbywaniu kary !!!
3.3. Nerwice
S skutkiem jakiegos pojedynczego silnego wstrzsu lub efektem dugotrwaego kumulowania si urazw
psychicznych. Ich etiologia i objawy podobne do psychoz reaktywnych. Reaktywnych. U winiw (szczeglnie
pozostajcych w areszcie ledczym) wystpuj izolowane reakcje nerwicowe lub cae zespoy nerwicowe , ktre
utrwalaja si w okrelon posta nerwicy
Gwne typy nerwic:
neurastenia
psychastenia
histeria
nerwica natrctw (anankastyczna)
Inne typy:
- nerwica depresyjna
- hipochondryczna
- rentowa
- wypadkowa
- pciowa
- oczekiwania
- niedzielna
Obraz kliniczny nerwic:
- brak objaww psychotycznych (uroje, halucynacji, rozkojarze)
- objawy osiowe ( lk, egocentryzm, uporczywa koncentracja na swoich dolegliwociach, bdne koo objaww
nerwicowych, objawy wegetatywne)
Najczciej w wizieniu wystepuj:
neurastenia (nerwica sabych nerww) pojawia si w nastpstwie dugotrwaego stresu; 2 postacie
hiposteniczna(najczciej u skazanych; zmeczenie psych i fizycz, senno, szybka utrata si, skargi
wegetatywne np. na ukad trawienny), hipersteniczna;
nerwica depresyjna (lub zesp nerwicowo depresyjny) przypominaj depresj reaktywn; obniony
nastrj, spowolnienie psychoruchowe, poczucie beznadziejnoci, krzywdy lub winy, tendencje
samoagresywne, te samobjcze)
nerwica histeryczna u osb dnych znaczenia nieadekwatnego do ich moliwoci, uczuciowo
niezrwnowaonych, teatralne zach; objawy ze strony narzdw wewntrznych (ble brzucha, zawroty
gowy, wymioty), ze strony narzdw sensorycznych lub motorycznych (lepota, guchota funkcjonalna,
zaburzenia chodzenia, paralie), objawy psychiczne (sugestywno, zmiennoc uczu, przymienie
wiadomoci); moe by odebrana jako symulowanie choroby psych , czsto samouszkodzenia, prby
samobjcze o charakterze demonstracyjnym i instrumentalnym.
Zaburzenia w sferze seksualnej
Potrzeba seksualna to jeden z najwaniejszych motyww ludzkiego postpowania, jej niezaspokojenie przez
duszy czas prowadzi do niespecyficznych zaburze w procesie przystosowania si czowieka do otoczenia.
Uwizienie uniemoliwia cakowicie zaspokojenie tej potrzeby osobom o tzw. normalnej orientacji (ograniczenie
swobody zaspokojenia popdu pciowego jeszcze jeden skutek izolacji). Popd seksualny daje o sobie znac
nawet w sytuacji skrajnego zagroenia ycia ( bo realizacja tej potrzeby zwykle oznacza jednoczesne zaspokojenie
potrzeby przynalenoci, akceptacji itp.)
Staa deprywacja seksualna + monotonia wraze i wspomnienia wczeniejszych dow. seksualnych = wzrost
napicia seksualnego, poszukiwanie zastpczych sposobw jego rozadowania.
3 sposoby adaptacji winiow:
- cakowita abstynencja pciowa czsto
- masturbacja czsto
- kontakty homoseksualne ( dobrowolne lub wymuszone) rzadziej; u 17 40 % skazanych
Zainteresowania homoseksualne - czstsze u winiw mczyzn , wymienia si rne przyczyny - od
genetycznych do rodowiskowych.
rodowisko jednopciowe, izolacja aktywizuj zainteres homoseks zwaszcza u osb, u ktrych te tendencje s
niewiadome i stumione.
Poza tym takie zachowania narzuca te czasem podkultura wizienna
Gwaty homoseksualne przejaw brutalnoci, zwyrodnienia sprawcw, ofiary sabsze fizycznie i mniej sprawne
umysowo (najpierw dugi czas zmuszane do innych, poniajcych czynnoci np. stae porzdkowanie celi,

czyszczenie obuwia przeadowcw, pranie ich skarpet, obgryzanie im paznokci u stp, noszenie ich na grzbiecie,
spanie na pododze, naladowanie gosw zwierzt + fizyczne udrki bicie, tatua wbrew woli, kucie ig,
groenie uduszeniem)
Ofiary w syt terroru czsto odwouja wczeniejsze zeznania, nie skadaj skarg, std sprawcy czuj si bezkarni.
Giza & Morasiewicz badania nad wpywem izolacji wiziennej na powstawanie tendencji homoseksualnych u
winiw modocianych (17-21 lat)
- skal Kinseya wykorzystano (dla zbadania ukierunkowania popdu)
- u recydywistw (wczeniej wizienie lub poprawczak) znacznie wicej osb biseksualnych i homoseksualnych
ni u osb pierwszy raz karanych.
- podczas pobytu w wizieniu u osb pierwszy raz karanych odsetek homoseksualistw wzrs z 3,3% do 9,3%.
- wnioski izolacja wiezienna sprzyja patologizacji sfery psychoseksualnej , zwaszcza u osb modych, ktrych
pozbawia okazji dowiadcze normalnych i spoecznie akceptowanych.
Winiowie dokonuj rozgraniczenia na:
- osoby o staej preferencji do zachowan homoseksualnych ( objaw saboci, kobiecoci, emocjonalnoci; pogardza
si nimi)
- osoby podejmujce zachowania seksualne tylko i wycznie jako reakcj na deprywacj potrzeby seksualnej
( oznaka siy i mskoci, wynik sytuacyjnej koniecznoci)
Klasyfikacja winiw homoseksualistw (wg roli jak przyjmuj w kontaktach seksual.)( Sykes) :
gueens, fags oddaj si praktykom homoseksualnym dobrowolnie i dla przyjemnoci, ich preferencje
przejawiaj si te w wygldzie, stylu zachowania), niektrzy poprzez trway, geboki zwizek emocjonalny
z ich silnym opiekunem o wys pozycji otrzymuj przywileje, pomoc, ochron przed atakiem ( ten zwizek
ma charakter przyjazni)

punks kontakty homoseksualne dla korzyci lub zysku, 2 podgrupy :

winiowie agresywni, silni i odporni (canteen punks), ktrzy oddaj si za pewne dobra kantynowe
papierosy, sodycze, pewne usugi, pienidze
pressure punks oddaj si ze wzgldu na strach, lk i nacisk winiw silniejszych; s to zwykle
winiowie modociani, z maym dow wiziennym, sabi fiz, mao sprawni intelektualnie, ktrzy stali si ofiar
gwatu
wolf, jocker odgrywaj rol aktywna i agresywn, to dla nich manifestacja mskosci i siy (ale
czasem moe to by przejaw ich ukrytej skonnoci), jedynie ta grupa nie naraa si na potpienie!!!
Clayton 3 grupy homoseksualistw
autentyczni
sytuacyjni (czsto maj ony i dzieci)
osoby o ukrywanych skonnociach homoseks, ktre s tego niewiadome, ale jednoczenie
odczuwaja pewna niepewnoc co do swojej tosamoci seksualnej
Sytuacyjny homoseksualizm ulega czsto utrwaleniu (gwnie u biseksualnych, latentnie homoseksualnych) i staje
si przyczyn trudnoci adaptacyjnych po wyjciu na wolno (niech i niezdolnoc do normalnego wspycia
pciowego). Najwiksze ryzyko u modocianych (ksztatuje is dopiero ich orientacja)
Agresja seksualna wrd winiw (wg Nacci & Kane)
a) sluy bardziej potrzebie agresji ni realizacji potrzeby seksualnej
b) jest motywowana uprzedzeniami rasowymi
c) moe podlegac pewnej kontroli i regulacji (np. zajecia redukujce napiecie)
d) gwaty seksualne s dzieem gwnie tych, ktrzy czynnie uczestnicz w podkulturze wiziennej
e) aktywnosc homoseksualna w wizieniu jest zjawiskiem niebezpiecznym, destrukcyjnym i prowadzi do
przemocy
f) homoseksualizm rozpowszechniony jest gwnie w zakadach dla winiw dugoterminowych
g) winiowie angaujcy si w kontakty homoseksualne nie s uwaani z homoseksualistw, jeli przyjm w
tych kontaktach role mskie i przekonaj innych, ze ich homoseks wynika tylko z braku kobiet.
Patologizacja sfery seksualnej u wizionych kobiet:
W zakadach kobiecych funkcjonuj do stabilne w czasie, nieformalne grupy (niby rodziny) skladajce si z
homoseksualnych par. Centraln pozycj zajmuje silna, dominujaca kobieta (ojciec rodziny), dalsze pozycje
zajmuj osoby submisyjne (peni rol ony, siostry, brata, wujka itp.). Celem tego ukadu kontrola uczucia
zazdroci relacjach interpersonalnych
Kosewski podkultura sprzedajnej mioci w wizieniu kobiecym

Nawijanie uczuciowy zwizek miedzy kobietami o wyranie seksualnej konotacji. adna, miaa, energiczna
kobieta o mskim sposobie bycia jest wzorem osoby nawijajcej, ma szans zdoby wiele partnerek (to powd do
dumy)
3 rodzaje wiziennej mioci (Kosewski) :
a) godna w postaci przyjani albo zwizkw lesbijskich nacechowanych autentycznym uczuciem i
bezinteresownoci
b) sprzedajna mona ja kupic za dobra materialne pozr prawdziwych uczu
c) niegodna ma cechy hazardu, ostentacji, nienasycenia; czsto inicjowana przez kobiety o rysach
psychopatycznych, wywouje wstrt i potpienie.
W podkulturze mczyzn winiw seks za pieniadze jest potpiany; u kobiet natomiast wystpuje nawet tzw.
wizienna podkultura prostytucji
Zredukowac napicie zwizane z deprywacja potrzeby seksualnej (i zwizanej z ni potrzeby kontaktu
emocjonalnego) mog intymne spotkania z bliskimi osobami pci przeciwnej (widzenia maeskie lub rodzinne,
intymne spotkania maeskie, kilkunastogodzinne i kilkudniowe przepustki co pewien czas). Takie rodki mog te
obniy poczucie osamotnienia i odrzucenia, pobudzi pozytywne wizi emocjonalne z rodzin, zneutralizowac
czynniki utrudniajce resocjalizacj.
Natenie agresji seksualnej zmniejszac moe te odpowiednia klasyfikacja winiw i umiejtne ich
rozmieszczenie, polepszenie warunkw zycia w zakadzie.