Sygn.

akt III UK 53/16

WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 stycznia 2017 r.
Sd Najwyszy w skadzie:

SSN Jolanta Strusiska-ukowska (przewodniczcy)

SSN Dawid Misik
SSN Piotr Prusinowski (sprawozdawca)
Protokolant Ewa Wolna

w sprawie z odwoania Z. w S.
od decyzji Zakadu Ubezpiecze Spoecznych Oddziau w S.
z udziaem zainteresowanej J. K.
o objcie ubezpieczeniem spoecznym i podstaw wymiaru skadek,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpiecze Spoecznych i Spraw
Publicznych w dniu 10 stycznia 2017 r.,
skargi kasacyjnej odwoujcego si od wyroku Sdu Apelacyjnego
z dnia 13 padziernika 2015 r., sygn. akt III AUa (),
I oddala skarg kasacyjn,
II zasdza od Z. w S. na rzecz Zakadu Ubezpiecze
Spoecznych Oddzia w S. 240 z (dwiecie czterdzieci) tytuem
zwrotu kosztw postpowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE
Sd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13 padziernika 2015 r. oddali apelacj Z.
w S., wniesiona od wyroku Sdu Okrgowego w S. z dnia 4 listopada 2014 r.
W rozpoznawanej sprawie Zakad Ubezpiecze Spoecznych w dniu 13
marca 2013 r. wyda decyzj, w ktrej stwierdzi, e J. K. jako osoba wykonujca
prac na podstawie umowy zlecenia u patnika skadek Z. w S., podlega
obowizkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu w okresie
od 28 czerwca 2009 r. do 28 czerwca 2009 r. W decyzji okrelono te podstaw
wymiaru skadek.
Sd pierwszej instancji oddali odwoanie patnika skadek. Ustali, e Z. w S.
prowadzi dziaalno gospodarcz w zakresie wspierania twrczoci artystycznej,
rozpowszechniania kultury i sztuki oraz badania, dokumentowania i propagowania
dziejw i historycznej roli Z., miasta S. i wojewdztwa (). Patnik skadek by
wsporganizatorem festiwalu w K. Zamek nie zatrudnia muzykw i solistw na
podstawie umw o prac, ale zawiera z nimi umowy o dzieo. Kady artysta by
zatrudniany przez patnika do wykonania okrelonego koncertu. Zainteresowana J.
K. zawara z Z. w S. w dniu 23 czerwca 2009 r. umow nr 652/09 (o dzieo), ktrej
przedmiotem byo przygotowanie i wykonanie koncertu organowego wraz z
zespoem C. w ramach festiwalu w K., za wynagrodzeniem 280 z. Strony ustaliy
termin wykonania dziea na dzie 28 czerwca 2009 r. Wykonujc umow
zainteresowana braa udzia w koncercie, przed ktrym wraz z orkiestr
uczestniczya w prbach, ktre miay miejsce 3 lub 4 razy.
Sd Okrgowy majc na uwadze ustalony stan faktyczny, podzieli
stanowisko organu rentowego. W jego ocenie, nie mona przyj, e patnik
skadek i zainteresowana poczyli si umow o dzieo, realizowali natomiast
umow o wiadczenie usug. W szczeglnoci, Sd pierwszej instancji podkreli,
e przedmiot umowy zosta ustalony w sposb nieweryfikowalny. Z materiau
dowodowego

zgromadzonego

sprawie

wynika,

pomimo

nazwania

zobowizania umow o dzieo, strony ujy jej przedmiot zbyt oglnie,

nienaleycie go zindywidualizoway i jedynie czynnociowo okreliy prace
powierzone zainteresowanej J. K. Koncert, w ktrego wykonaniu zainteresowana
braa udzia z zespoem C. nie funkcjonowa, w ocenie Sadu Okrgowego, jako

odrbny byt. Ze zgromadzonego materiau dowodowego wynika, i by on

przedsiwziciem jednorazowym. Sd nie negowa tego, e zainteresowana jest
artyst muzykiem, jednake z tej okolicznoci nie wynika automatycznie fakt, i jest
ona twrc. Sd pierwszej instancji, po analizie zgromadzonego materiau, doszed
do przekonania, e koncert majcy miejsce 28 czerwca 2009 r. nie by twrcz,
kreatywn aranacj utworw, ktre mogyby dalej funkcjonowa w obrocie np. jako
aranacja okrelonej kompozycji w wykonaniu J. K.. Cech konstytutywn dziea,
argumentowa Sd, jest natomiast samoistno rezultatu, to jest niezaleno od
dalszego dziaania twrcy. Sd pierwszej instancji podnis, e sposb wykonania
utworw, przy uwzgldnieniu indywidualnych zdolnoci zainteresowanej, mg
nieznacznie rni si od wykonania tego samego utworu przez innego muzyka,
aczkolwiek nie oznacza to, e praca wykonana przez zainteresowan doprowadzia
do powstania dziea. Nadto, Sd Okrgowy nie kwestionowa, e zainteresowana
musiaa posiada swoje indywidualne sposoby wykonania powierzonych jej zada,
w tym wiedz oraz indywidualne moliwoci i predyspozycje. W ocenie Sdu,
wymienione cechy nie s waciwociami, ktre charakteryzuj dan prac jako
dzieo, a tym samym dyskwalifikuj j jako wiadczenie usug, czy zlecenie.
Okrelone umiejtnoci i cechy osobiste, pewna indywidualna specyfika, s
wymagane w kadym zawodzie, w tym w zawodzie muzyka, i wcale nie wiadczy
to, e dana praca stanowi wykonanie dziea. Sd zaznaczy przy tym, e
dziaalno samej ubezpieczonej nie doprowadzia do powstania koncertu.
Argumentowa, e bya ona tylko jednym z wielu odtwrcw muzyki biorcych
udzia w tym wydarzeniu. Nie powierzono jej adnej partii solowej. Przy
wykonywaniu muzyki musiaa w peni podporzdkowa si dyrygentowi i jego
poleceniom. Gra zainteresowanej nie przekadaa si bezporednio na indywidualny
charakter koncertu, czy jego wyjtkowo. Trudno wic przyj, e efekt pracy
akurat zainteresowanej, bdcej jednym z wielu wykonawcw, tworzy odrbne,
indywidualne dzieo. Zdaniem Sdu pierwszej instancji, nie ma moliwoci
poddania umwionego rezultatu sprawdzianowi na istnienie wad. Koczc
rozwaania, Sd Okrgowy odwoa si do stanowiska wyraonego w literaturze
przedmiotu, zgodnie z ktrym umowa o dzieo autorskie (obejmujc m.in. utwory
muzyczne, sceniczne) powinna posiada nastpujce cechy: 1) przedmiotem

umowy o dzieo autorskie jest dzieo szczeglne, oznaczone jako utwr; 2) umowa
o dzieo autorskie powinna wskazywa rodzaj utworu, posta jego ustalenia, form
rozporzdzania, pola eksploatacji i wynagrodzenie; 3) utwr jest prawidowo
oznaczony, jeeli przedmiotem umowy o dzieo autorskie jest rezultat dziaalnoci
twrczej o indywidualnym charakterze, ustalony w okrelonej przez strony postaci;
4) zagadnienie ucielenienia rezultatw niematerialnych w rzeczy, w szczeglnoci
z punktu widzenia odpowiedzialnoci za wady przedmiotu tej umowy, nie ma
pierwszoplanowego znaczenia w wypadku umowy o dzieo autorskie. Sd pierwszej
instancji dostrzeg, e czynnoci wykonane przez zainteresowan nie odnajduj si
we wskazanych kryteriach. Zainteresowanej nie zlecono wykonania konkretnego
dziea, a wycznie wykonanie czynnoci, ktre sprowadzay si do starannego
wykonania zespou czynnoci niezbdnych do wykonania zadania okrelonego w
przedmiotowej umowie. Sd pierwszej instancji podkreli, e zainteresowana
realizujc postanowienia umowy bdcej przedmiotem sprawy nie bya twrc, ale
odtwrc. Rezultatem jej pracy nie by nowy, funkcjonujcy w obrocie byt. Bytem
takim jest okrelony utwr (muzyczny, literacki), skomponowany czy napisany
przez jego faktycznego twrc. Zdaniem Sdu Okrgowego kolejne wykonania
tego utworu, czy to przez jego twrc (np. w ramach recitali), czy te przez innych
wykonawcw nie tworz nowych bytw, chyba, e inny wykonawca, na przykad
poprzez odmienn interpretacj, nada takiemu utworowi takie cechy, e dany utwr
funkcjonowa bdzie w obrocie jako zupenie nowy twr niematerialny. Strona
powodowa nie wykazaa jednak, by przygotowujc si do koncertu i uczestniczc w
nim J. K. stworzya nowe dzieo. Dzieem takim nie moe by te uznany koncert,
skoro

brak

jest

umowie

jakichkolwiek

wytycznych

odnonie

tytuw

wykonywanych utworw, ich charakteru czy sposobu interpretacji i koncert ten nie
funkcjonuje jako odrbny, samodzielny i oderwany od jego twrcw byt. Zadanie
powierzone J. K. sprowadzio si zatem wycznie do starannego odtworzenia i
wykonania dzie - utworw muzycznych.
Sd Apelacyjny rozpoznajc apelacj patnika skadek, nie dopatrzy si
wadliwoci postpowania przed Sdem Okrgowym, ktry starannie zebra i
rozway wszystkie dowody oraz oceni je w sposb nie naruszajcy zasady
swobodnej oceny dowodw. Prawidowo dokonane ustalenia faktyczne oraz

naleycie umotywowan ocen prawn sporu Sd Odwoawczy przyj za wasn,

w peni podzielajc wywody zawarte w uzasadnieniu zaskaronego wyroku. W
rezultacie, Sd odwoawczy konstatowa, e patnik oraz zainteresowana uoyli
stosunek prawny wynikajcy z umowy o dzieo w sposb sprzeciwiajcy si naturze
umowy o dzieo.
Sd drugiej instancji zwrci uwag, e w stanie faktycznym sprawy zgodnie z wol stron i treci umowy z dnia 23 czerwca 2009 r. przedmiotem
umowy byo przygotowanie i wykonanie koncertu wraz z zespoem C. w ramach
Festiwalu w K.. Umowa zatytuowana zostaa jako umowa o dzieo. Zgodnie ze
stanowiskiem Sdu Najwyszego (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., II UK 454/13) w
dziedzinie prawa autorskiego przyjto podzia dzie - utworw w rozumieniu art. 1
ust. 1 ustawy o prawie autorskim o charakterze niematerialnym - na dziea
niematerialne ucielenione i nieucielenione w rzeczy. Jako utwory nieucielenione
wymienia si recytacj, wykonanie koncertu, inscenizacj lub przygotowanie
produkcji artystycznej. Oznacza to, e dzieo w postaci niematerialnej moe
ucielenia si tylko przez odpowiednie zachowanie wykonawcy. Zgodnie zatem z
kierunkiem interpretacji art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim wyraonym przez
Sd Najwyszy w przywoanym wyroku, moliwa jest umowa o dzieo, nieobjta
obowizkiem ubezpieczenia spoecznego, ktrej przedmiotem jest wykonanie
koncertu, pod warunkiem jednak, e koncertowi temu mona przypisa cechy
utworu. Te warunki speniaoby jednake tylko wykonanie przez zainteresowan
utworu

muzycznego

charakterze

niestandardowym,

niepowtarzalnym,

wypeniajcym kryteria twrczego i indywidualnego dziea. Natomiast ochronie

prawa autorskiego nie podlegaj jej dziaania wymagajce co prawda okrelonych
umiejtnoci i talentu, ale majce charakter odtwrczy. Nadto w sytuacji, gdy
patnik przedmiotowy koncert ocenia w kategoriach dziea - utworu, uwag Sdu
Odwoawczego zwraca fakt braku w umowie z zainteresowan klauzuli o
przeniesieniu na zamawiajcego (patnika) autorskich praw do utworu. Fakt ten
umocni przekonanie Sdu Apelacyjnego co do nie posiadania takich praw przez J.
K. (prawa takie bowiem w ogle nie mogy powsta). O ich nieistnieniu przesdzaj
fakty skrupulatnie ustalone przez Sd Okrgowy. Mianowicie zainteresowana bya
tylko jednym z wielu odtwrcw muzyki biorcych udzia w tym wydarzeniu, nie

powierzono jej adnej partii solowej, przy wykonywaniu muzyki musiaa w peni
podporzdkowa si dyrygentowi i jego poleceniom. W tych okolicznociach Sd
Apelacyjny nie dostrzeg cech charakterystycznych dla umowy o dzieo.
Skarg kasacyjn wywid patnik skadek, zaskary wyrok w caoci,
opierajc j na podstawie:
- naruszenie prawa materialnego przez bdn wykadni art. 353 1 k.c. w
zwizku z art. 627 k.c., ktra zakada, i zawarcie umowy o dzieo, ktrej
przedmiotem jest artystyczne wykonanie w formie koncertu cudzych utworw wraz
z innymi osobami sprzeciwia si waciwoci (naturze) umowy o dzieo i w
konsekwencji nie moe stanowi przedmiotu takiej umowy, podczas gdy takie
artystyczne wykonanie moe stanowi przedmiot umowy o dzieo;
- naruszenie prawa materialnego przez niezastosowanie art. 85 ust. 1 w zw.
z art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych, przejawiajce si zignorowaniem faktu, e wykonanie koncertu przez
zainteresowan stanowio artystyczne wykonanie utworw, chronione prawem do
artystycznych wykona;
- naruszenie prawa materialnego przez niezastosowanie art. 627 k.c.,
podczas gdy umowa z dnia 23 czerwca 2009 r., zawarta midzy Z. a J. K., ktrej
przedmiotem byo przygotowanie i wykonanie koncertu organowego wraz z
zespoem C. w ramach festiwalu w K., miaa charakter umowy o dzieo;
- naruszenie prawa materialnego przez zastosowanie art. 750 k.c. w zw. z
art. 734 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 2 ustawy o
systemie ubezpiecze spoecznych, podczas gdy zainteresowana zawara ze
skarcym umow o dzieo i w konsekwencji nie podlegaa obowizkowo
ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie objtym
decyzj;
- naruszenie prawa materialnego przez bdn wykadni art. 6 k.c.
polegajc na uznaniu, e to na patniku, a nie na Organie Rentowym spoczywa
ciar udowodnienia, i zawarta midzy patnikiem a zainteresowan umowa miaa
charakter umowy o dzieo, podczas gdy to organ Rentowy wywodzi z charakteru
jurydycznego umowy skutki prawne w postaci obowizku odprowadzenia skadek
na ubezpieczenie spoeczne;

- naruszenie przepisw postpowania w postaci art. 232 zdanie 1 k.p.c. w

zwizku z art. 391 1 k.p.c., ktre miao istotny wpyw na wynik sprawy, polegajce
na uznaniu, e to na patniku, a nie na organie rentowym spoczywa ciar
udowodnienia, i zawarta midzy patnikiem a zainteresowan umowa miaa
charakter umowy o dzieo, podczas gdy to organ rentowy wywodzi z charakteru
jurydycznego umowy skutki prawne w postaci obowizku odprowadzenia skadek
na ubezpieczenie spoeczne.
Kierujc si zgoszonymi zarzutami, skarcy domaga si uchylenia
zaskaronego wyroku i przekazania sprawy Sdowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
Sd Najwyszy zway, co nastpuje:
Skarga kasacyjna nie posiada uzasadnionych podstaw.
Sd

odwoawczy oddali

odwoanie

podpierajc

si

zrnicowanymi

argumentami. Warto je omwi oddzielnie, aby w ten sposb zobrazowa podstawy

skargi kasacyjnej.
Po pierwsze, Sd drugiej instancji przesdzi szereg okolicznoci nalecych
do sfery faktycznej. Potwierdzi, e przedmiotem umowy byo przygotowanie i
wykonanie koncertu. Zainteresowana bya jednym z wielu odtwrcw muzyki, nie
powierzono jej adnej partii solowej, przy wykonywaniu muzyki musiaa w peni
podporzdkowa si dyrygentowi i jego poleceniom. Sd przesdzi rwnie, e
zainteresowana nie nadaa koncertowi adnej wyjtkowoci, na przykad przez
nadanie kompozycji muzycznej indywidualnej interpretacji.
Po drugie, Sd odwoawczy kierowa si tez, zgodnie z ktr moliwa jest
umowa o dzieo, nieobjta obowizkiem ubezpieczenia spoecznego, ktrej
przedmiotem jest wykonanie koncertu, jednak pod warunkiem, e koncertowi temu
mona przypisa cechy utworu w rozumieniu prawa autorskiego. W rezultacie, te
warunki spenia tylko wykonanie przez zainteresowan utworu muzycznego o
charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, wypeniajcym kryteria twrczego
i indywidualnego dziea. Wynika to z przekonania, e ochronie prawa autorskiego
nie podlegaj dziaania, wymagajce co prawda okrelonych umiejtnoci i talentu,
ale majce charakter odtwrczy. Konfrontujc ten pogld z ustaleniami faktycznymi,

Sd odwoawczy doszed do przekonania, e zainteresowana nie wytworzya praw

autorskich.
Po trzecie, za tez, e nie doszo do zawarcia umowy o dzieo, zdaniem
Sdu drugiej instancji, przemawia niekonkretno sformuowania przedmiotu
zobowizania. W szczeglnoci, zamawiajcy nie okreli cech indywidualnych
utworu (dziea). W tym kontekcie, Sd Apelacyjny wyrazi stanowisko, e jedynie w
sytuacji, gdy przedmiotem umowy jest utwr chroniony prawem autorskim, jego
zamwieniu tradycyjnie odpowiada umowa o dzieo. W rezultacie tylko twrczy
charakter dziea, jako rezultat umowy, moe nada wiadczeniu form dziea, ktre
nie ma ucielenionej postaci.
Po czwarte, w ocenie Sdu odwoawczego, w postpowaniu w sprawach z
zakresu ubezpiecze spoecznych nie maj zastosowania przepisy Kodeksu
cywilnego, a zatem take art. 6 k.c. W rezultacie, z art. 3 k.p.c. i art. 6 2 k.p.c.
wynika, e to na patniku skadek spoczywa ciar udowodnienia niepodlegania
ubezpieczeniom spoecznym przez zainteresowan. Pozwolio to na konkluzj, e
to apelujcy jako strona inicjujca postpowanie mia za zadanie dowie swoich
racji, czego jednak nie uczyni.
Skarga kasacyjna zmierza do zanegowania przedstawionych argumentw.
Naley zatem zweryfikowa ich poprawnoci. Przywoanie faktw uznanych przez
Sd Okrgowy za miarodajne ma znaczenie, jeli wemie si pod uwag, e
zgodnie z art. 39813 2 k.p.c. Sd Najwyszy zwizany jest ustaleniami
faktycznymi stanowicymi podstaw zaskaronego orzeczenia, a patnik skadek
formuujc podstawy odbiega od nich. Oznacza to, e podstawy skargi kasacyjnej
zakadajce istnienie odmiennej rzeczywistoci, nie mog sta si podoem
rozstrzygnicia Sdu Najwyszego. Natomiast, odnoszc si do kwestii dotyczcej
ciaru dowodu, trzeba podkreli, e wywd Sdu odwoawczego stanowi
odpowied na zarzut patnika skadek, zawarty w apelacji. Ma to znaczenie, jeli
wemie si pod uwag, e Sd drugiej instancji nie twierdzi, i okrelone fakty nie
zostay udowodnione, a zatem patnik skadek nie moe wywodzi z nich skutkw
prawnych. W ocenie skarcego art. 6 k.c. i art. 232 zdanie 1 k.p.c. w zwizku z art.
391 1 k.p.c. zostay naruszone, gdy Sd odwoawczy przyj, e to na patniku, a
nie na organie rentowym, spoczywa ciar udowodnienia, i zawarta umowa miaa

charakter umowy o dzieo. Stanowisko to oparte jest na bdnym zaoeniu.

Wskazane przepisy odnosz si do questiones facti, patnik skadek wie je
natomiast z materialnoprawnym aspektem, polegajcym na rozrnieniu reimu
prawnego umowy. Powszechnie akceptowany model stosowania prawa, z jednej
strony, polega na ustaleniu obowizywania i stosowalnoci okrelonego przepisu
prawa materialnego, a take na odtworzeniu znaczenia tego przepisu w stopniu
dostatecznie precyzyjnym dla potrzeb rozstrzygnicia (czynnik materialnoprawny),
z drugiej za, na uznaniu za udowodnione faktw sprawy i ujcie ich w jzyku
stosowanego

przepisu

prawa

materialnego

(sfera

faktw).

Dopiero

przeprowadzenie wskazanych procedur umoliwia subsumcj, czyli podcignicie

miarodajnych faktw pod stosowany przepis prawa materialnego, co daje
sposobno wyprowadzenie konsekwencji i wydanie finalnej decyzji sdowego
stosowania prawa. Regulacja zawarta w art. 6 k.c. i art. 232 zdanie 1 k.p.c. w
zwizku z art. 391 1 k.p.c. koresponduje wycznie z etapem, w ktrym odtwarza
si fakty, jej wpyw na subsumcj ma charakter wtrny, zachodzi tylko wwczas,
gdy sd uzna, e okrelone okolicznoci faktyczne nie maj pokrycia w materialne
dowodowym. Wynika to std, e ciar udowodnienia (onus probandi) pozwala
rozstrzygn spraw merytorycznie, take wwczas, gdy sd nie zdoa w ogle (w
pewnej czci) wyjani stanu faktycznego sprawy. Czym innym jest natomiast
sytuacja, w ktrej sd ocenia materia dowodowy, kieruje si metod poznawcz z
art. 233 1 k.p.c., i na tej podstawie dokonuje wicych ustale stanu
faktycznego, ktre podcigane s pod odtworzony zakres desygnatw normy
prawa materialnego. W

tym wypadku nie dochodzi do waciwego lub

niewaciwego rozoenia ciaru dowodowego.

Przenoszc powysze rozwaania na grunt rozpoznawanej sprawy, naley
wskaza, e Sd drugiej instancji ustali wszystkie istotne okolicznoci. Oznacza to,
e Sd Apelacyjny nie stosowa mechanizmu opisanego w art. 6 k.c., czy te w
art. 232 zdanie pierwsze k.p.c. Nie mogo zatem doj do ich naruszenia.
Mimo powyszego wywodu, naley jednak stwierdzi, e Sd odwoawczy
nie ma racji kontestujc zastosowanie art. 6 k.c. w sprawach z zakresu
ubezpiecze spoecznych. Niestosowanie przepisw Kodeksu cywilnego do spraw
publicznych nie ma charakteru bezwzgldnego, na co wskazuje bogate

10

orzecznictwo Sdu Najwyszego. W szczeglnoci, pogldy wyraane przez Sd

odwoawczy nie mog mie zastosowania do kwestii rozkadu ciaru dowodowego
z art. 6 k.c. Przepis ten istotnie, zosta umiejscowiony w kodeksie cywilnym, nie
mona jednak pomin, e jest nonikiem normy o waciwociach proceduralnych.
W

rezultacie,

problematyczne

ubezpieczeniowych

na

jest

odwoujcym

zapatrywanie,
ma

spoczywa

sprawach

ciar

wykazania

nieprawdziwoci twierdze organu rentowego. W systemie prawnym, opartym na

wolnoci gospodarczej, to na jednostkach pastwa spoczywa ciar wykazania, e
okrelone dziaanie jest prawnie wtpliwe (zob. wyroki Sdu Najwyszego z dnia 3
lutego 2014 r., I UK 264/13, OSNP 2015 nr 4, poz. 57; z dnia 22 czerwca 2015 r.,
I UK 367/14, LEX nr 1771586; z dnia 18 stycznia 2010 r., II UK 149/09, LEX nr
577848). Wyraenie przez Sad Apelacyjny nieprawidowego pogldu, nie skutkuje
jednak uchyleniem zaskaronego wyroku. Skoro Sd ten ostatecznie nie stosowa
art. 6 k.c., to goszone przez niego pogldy nie miay wpywu na tre
rozstrzygnicia. W przepisie art. 39814 k.p.c. zastrzeono bowiem, e Sd
Najwyszy oddala skarg kasacyjn, jeli mimo bdnego uzasadnienia orzeczenie
odpowiada prawu. Podstawa skargi kasacyjnej oparta na art. 6 k.c. i art. 232 zdanie
pierwsze k.p.c. w zwizku z art. 391 1 k.p.c. okazaa si zatem chybiona.
Odnoszc si do pozostaych wtkw (znajdujcych odzwierciedlenie w
podstawach skargi kasacyjnej), oczywiste jest, e wie je wsplny mianownik.
Chodzi o

to,

czy zawarta

i zrealizowana

midzy patnikiem

skadek i

zainteresowan umowa znajdowaa odbicie w modelu przypisanym umowie o

dzieo, czy te powinna by oceniana jako zobowizanie, ktrego przedmiotem jest
wiadczenie usug. Na pocztku rozwaa trzeba zauway, e Sd drugiej
instancji abstrakcyjnie nie zanegowa, e odtwarzanie przez artyst w trakcie
koncertu cudzych utworw (wraz z innymi osobami) nie moe wypeni umowy o
dzieo. Sd ten stwierdzi tylko, e w zindywidualizowanych okolicznociach
faktycznych czynnoci zainteresowanej nie nosz znamion tego rodzaju wizi
prawnej. Oznacza to, e nie doszo do bdnej wykadni art. 353 1 k.c. w zwizku z
art. 627 k.c. w sposb opisany w podstawie skargi kasacyjnej.
Oddzielenie normatywnego odwzorowania umowy o dzieo (art. 627 k.c.) od
umowy o wiadczenie usug (art. 750 k.c.) jest trudne. Rni si one rodzajem

11

wiadczenia. W pierwszym przypadku, jest nim osignicie przez przyjmujcego

zamwienie okrelonego rezultatu ludzkiej pracy, w drugim, chodzi tylko o sum
czynnoci faktycznych lub prawnych. Rzecz w tym, e dane zachowania,
stanowice przedmiot umowy o wiadczenie usug, prowadz rwnie do
wystpienia okrelonych skutkw. Kada czynno czowieka rodzi nastpstwa i
prowadzi do zmiany rzeczywistoci, w ktrej nastpuje. Oznacza to, e rozpoznanie
rodzaju zawartej umowy z pozycji efektu pracy jest problematyczne. Analiza
przepisw kodeksu cywilnego dostarcza argumentw, e spojrzenie to nie
towarzyszyo ustawodawcy przy katalogowaniu umw. Skupi on wprawdzie uwag
na wiadczeniu, jednak podkreli inny aspekt. Zobowizanie z art. 627 k.c. polega
na wykonaniu nie jakiegokolwiek dziea, ale na realizacji dziea oznaczonego. Nie
ma przy tym wtpliwoci, e oznaczenie nastpuje pierwotnie w trakcie ukadania
postanowie

umownych.

Przy umowie

zlecenia

nacisk pooono

nie na

oznaczenie efektu, ale na okrelenie kategorii czynnoci prawnej (usugi)

podlegajcej wykonaniu. Doszo zatem w umowie o dzieo do przesunicia punktu
cikoci z aspektu czynnociowego na finalny. Wane jest jednak, e midzy
oznaczeniem a rezultatem pracy istnieje cisy wektor zalenoci. Nie mona
zrealizowa dziea, jeli nie zostao ono umownie wytyczone. W przeciwnym razie,
niemoliwe bdzie poddanie dziea sprawdzianowi w zakresie wad fizycznych.
Waciwoci te nie s udziaem umowy zlecenia. Wykonanie zobowizania
nastpuje przez zrealizowanie umwionej czynnoci prawnej, przy czym jej
nastpstwo, cho ma miejsce, to jednak wykracza poza wzorzec normatywny.
Przedstawione rnice w takim samym stopniu wystpuj midzy umow o dzieo a
umow o wiadczenie usug (art. 750 k.c.). Odmienno polega tylko na tym, e w
miejsce czynnoci prawnej wykonawca realizuje usug, na ktr skada si zesp
czynnoci faktycznych.
Sum przedstawionych rozwaa jest wniosek, e delimitacja omawianych
rodzajw umw ogniskuje si wok sposobu uoenia efektu zobowizania (aspekt
czynnociowy, prowadzcy do jego uzyskania ma drugorzdne znaczenie).
Wyjania to niezdefiniowanie okrelenia dzieo. Posuono si nim w celu
podkrelenia relacji zachodzcej miedzy oznaczeniem zachowania wykonawcy a
uzyskaniem efektu kocowego. W oparciu o t zaleno ustawodawca uregulowa

12

kwesti wynagrodzenia (terminu jego zapaty), rozliczenia materiaw, sposobu

naprawy wad dziea, prawa do odstpienia od umowy, terminu przedawnienia
roszcze. Przy umowach zlecenia (o wiadczenie usug) wystpuje odmienny
wzorzec.

tym

schemacie

normatywnym

zaleno

zakrelono

midzy

okreleniem rodzaju czynnoci prawnej (usugi) a jej dokonaniem. Zlecajcy

zmierza wprawdzie do danego celu, jednak nie stanowi on elementu istotnego tej
wizi prawnej. Wypenia j bowiem sama czynno i jej dokonanie (wyroki Sdu
Najwyszego z dnia 28 sierpnia 2014 r., II UK 12/14, LEX nr 1521243; z dnia 4
czerwca 2014 r., II UK 548/13, LEX nr 1496287; z dnia 3 padziernika 2013 r., II UK
103/13, LEX nr 1506184).
Do powyszych rozwaa trzeba doda, e fundamentem Kodeksu
cywilnego jest swoboda kontraktowa stron, przejawiajca si midzy innymi w
prawie do nieskrpowanego uoenia wzajemnych praw i obowizkw. Daje to
podstaw do okrelenia postanowie umownych, ktre w mniejszym lub wikszym
stopniu bd nawizywa do wskazanych reimw prawnych. W

takich

przypadkach nie jest wykluczone twierdzenie, e doszo do zawarcia umowy

mieszanej, czcej elementy dwch lub wicej rodzajw umownych. Ustawa o
systemie ubezpiecze spoecznych posuguje si odmienna optyk. Nakazuje
zakwalifikowa wi prawn w stanowczy sposb, a w rezultacie obj wykonawc
ubezpieczeniem spoecznym, albo uzna, e im nie podlega.
Powysza analiza wyjania, dlaczego Sd Apelacyjny zwrci uwag na
sposb okrelenia przez strony przedmiotu zobowizania. Ze stwierdzenia, e
umowa o dzieo miaa polega na przygotowaniu i wykonaniu koncertu, nie mona
jednoznacznie

wywie

Dodajc

tego,

do

szczegowych

parametrw

zainteresowana

bya

umwionego

jednym

rezultatu.

wykonawcw,

podporzdkowanych dyrygentowi, trudno wnioskowa, e strony jednoznacznie

okreliy ksztat zindywidualizowanego dziea. Racj ma zatem Sd Apelacyjny, gdy
twierdzi, e wtek ten nie uwiarygadnia rodzaju deklarowanej umowy. Wrcz
przeciwnie, naley z niego wyprowadzi konkluzj, e zainteresowan i patnika
skadek czya umowa o wiadczenie usug.
Pogldy Sdu drugiej instancji, dotyczce relacji zachodzcej miedzy umow
o dzieo a prawem autorskim, zostay zaczerpnite z orzecznictwa Sdu

13

Najwyszego. Zaznaczy przy tym naley, e przywoane przez Sd Apelacyjny

pogldy zostay wyraone na tle kwalifikacji rodzaju umowy, ktrej przedmiotem
byo wygoszenie wykadu. Sd Najwyszy wielokrotnie zaznacza, e wykad na
okrelony temat moe stanowi dzieo w rozumieniu art. 627 k.c., jeeli posiada on
cechy utworu, czyli ma charakter autorski niestandardowy, niepowtarzalny i
twrczy, a nadto jest moliwe jednoznaczne zweryfikowanie jego wykonania.
Wskazany wzorzec weryfikacyjny stosuje si w przypadku, gdy przedmiotem
umowy o dzieo ma by osignicie rezultatu niematerialnego i nieucielenionego.
Zastrzeono przy tym, e ochronie prawa autorskiego nie podlegaj dziaania o
charakterze odtwrczym, polegajce na wykonywaniu czynnoci wymagajcym
okrelonej wiedzy i zdolnoci do jej przekazania (wyroki Sdu Najwyszego z dnia
10 maja 2016 r., II UK 217/15, LEX nr 2056874; z dnia 4 czerwca 2014 r., II UK
543/13, LEX nr 1495940; z dnia 27 sierpnia 2013 r., II UK 26/13, LEX nr 1379926;
z dnia 4 czerwca 2014 r., II UK 420/13, LEX nr 1480060).
W rozpoznawanej sprawie nie ma potrzeby przesdza, czy pogld
powyszy da si rozcign na umowy, ktrych przedmiotem jest szeroko
rozumiana sztuka. Problematyczne jest w kadym razie, aby oceny waciwoci
artystycznych podejmowa si sd. W przedmiotowej sprawie strony nie okreliy
przedmiotu umowy w sposb odpowiadajcy reimowi z art. 627 k.c. (z okrelenia,
przygotowanie i wykonanie koncertu organowego nie da si wygenerowa
sprawdzalnych parametrw uzgodnionego dziea), nie realizoway te umowy
zgodnie z uzgodnionym wzorcem (zainteresowana, jak ustali Sd odwoawczy
miaa niewielki wpyw na przygotowanie i wykonanie koncertu, jej rola
sprowadzaa si do realizacji okrelonych czynnoci w ramach wikszej caoci
co jest charakterystyczne dla umowy o wiadczenie usug). Konkluzje te s
wystarczajce aby przyj, e nie doszo do zrealizowania umowy wedug modelu z
art. 627 k.c. Wobec tego rodzaju konkluzji, zbdne jest rozwaanie wtkw
dotyczcych relacji zachodzcej miedzy prawami autorskimi i umow o dzieo.
Dlatego Sd Najwyszy na podstawie art. 39814 k.p.c. orzek jak w sentencji,
o kosztach procesu rozstrzygn za zgodnie z regu z art. 98 1 k.p.c. i art. 99
k.p.c.

14

r.g.