ROZDZIA 7.

PROBLEMY ETYCZNE W PRACY PSYCHOLOGA SDOWEGO I

WIZIENNEGO

Cechy dobrego psychologa penit.:

Zasada poszanowania godnoci ludzkiej i poszanowania probanta(os.badanej przez
niegego);
Zasad przestrzegania tajemnicy zawodowej i selektywnoci informacji
zasad przestrzegania pola wiadomoci specjalnych
Zasad rzetetlnoci metodologicznej i merytorycznej
Zasad dostatecznej racji
zasad ostronoci interpretacyjnej wynikw bada
zasad przydatnoci rozstrzygni eksperymentalnych
Zasad komunikatywnoci jzyka opinii
Zasad posiadania dobrej samowiedzy psychologicznej
zasad susznej inicjatywy
Stanik i Kowalczyk zbadali 41 opinii psychologiczno- sdowych dotyczcych zabjstwa w afekcie
pod ktem przestrzegania przez biegych ww zasad (2 z nich- zasady samowiedzy i z.susznej
inicjaywy nie mona byo uchwyci w tym zadaniu), autorzy badania stwierdzili, e coraz czciej i
peniej ww zasady s respektowane i przestrzegane.

Lewicki- Uzna za obowizek dotrzymywanie tajemnicy na kadym etapie postpowania.

Nie powinno si ujawnia szczegw, ktre s mao istotne dla sprawy, a moga zaszkodzi
badanemu czy te komukolwiek z jego rodziny.
Rzetelno metodologiczna nakazuje podawanie nazw metod i surowych wynikw. Odpowiednia
postawa wbc badanego nacechowana yczliwoci, zrozumieniem i bezstronnoci. Odporno na
naciski i nie bycie stronniczym,, stronniczo to niesprawiedliwo.

Marten opisuje, e uchybienia moga dotyczy zarwno sposobu traktowania przesuchiwanego jak i
sposobu jego przesuchiwania. Nale do nich: przekonywanie z uyciem pochlebstw, chwytw
demagogicznych czy te zarzucania badanemu niewiedzy,wad i brakw ale te zachowanie
przesuchujcego, ktre obraa i ponia wiadka. Nieetyczne jest wymuszanie si czy te poprzez
uycie rodkw odurzajcych, hipnozy, wariografu, narkoanalizy.

Hipnoza jako zmieniony stan wiadomoci ale jest wtpliwe czy moe by uyte w psychologi
sdowej, nawet nie wiadomo czy jest wiarygodna.

Rozdzia VIII WYBRANE PSYCHOLOGICZNE METODY DIAGNOSTYCZNE

1. Niespecyficzne metody bada

Obserwacja- Psychologiczna obserwacja moe suy do oceny stanu badanego np spokojny,
rozdraniony ale te opisa jego stosunek do badania zainteresowany, ambitny itp. Oraz sposobu
zachowania podczas badania (spokojny, uwazny, roztargniony). Szczeglna forma obserwacji to
ogld- zwany te samoobserwacj lub introspekcj. Obserwacja jako samodzielny sposb
poznawania gdy poprzestaje na jak najwierniejszym opisie zdarze,, jest ona wtedy obiektywna a
take celowa bo cisle okrelony jest jej kierunek i przedmiot i bezstronna jeli obserwujcy
jedynie notuje co dostrzeg i nie ingeruje.

Cechy dobrej obserwacji:

Celowo (wiemy jaki sens obserwacji)
Systematyczno
Planowo
Selektywno (Okrelony sposb i czas obserwacji)
Obiektywno (Uwolnienie sie od wasnych postaw, oczekiwia, uprzedze)
Dokadne okrelenie obserwowanych zachowa.

Obserwowany nie powinien wiedzie, ze jest obserwowany wtedy zachowanie jest naturalne.
Obserwacja nie jest tylko odwzorowaniem faktw poniewa jest to postawienie wnioskw, opis i
prba interpretacji zachowania ale te postawienie hipotez badawczych celem pniejszej
weryfikacji. Mog by tutaj wykorzystywane skale.

Wywiad- Rejestrowany pirem lub magnetofonem, wtedy mona uzna rozmow za metod
badawcz. Dobrze przeprowadzona daje szereg informacji nt interlokutora, stwarza podstaw do
dalszego postpowania diagnostycznego czy psychoterapeutycznego a przy tym moe by podstaw
do postawienia hipotez wyjaniajcych dany stan rzeczy. Wane jest stworzenie atmosfery, eby
badany chcia si otworzy, by spontaniczny i szczery a badacz dyskretny. Wywiad powinien
uwzgldnia 5 dizedzin:
ycie rodzinne i stosunki w rodzinie
ind, histori chorb i wypadkw
okres pobytu w szkoach
stosunki z rwienikami
rozwj psychoseksualny
Zainteresowania zawodowe
przebieg pracy badanego
przekonania religijne
postawy etyczne
konflikty emocjonalnego i spoecznego
wyobraenia o sobie samym i swoich panach yciowych.
Niektrzy autorzy uwaaj, e wywiadem nie jest rozmowa z badanym ale osobami, ktre bardzo
dobrze badanego znaj.

Eksperyment- Badacz sam wywouje interesujce go zjawiska, ustala warunki badania i sprawdza
wczeniej sformuowane hipotezy. Eksperymentator ma kontrole, moe okrela zmienne
wpywajce, moe powtarza badanie. Dwa typy sztuczny- w laboratorium i naturalny- w
warunkach "naturalnych".

2. Specyficzne metody bada czyli testy psychologicznego

Podzia ze wzg na budow (inwentarzowe, aparaturowe, projekcyjne)
Przedmiot, ktrego dotycz- testy na inteligencj i zdolnoci oraz testy osobowoci.

Testy inteligencji- Najbardziej znane: Niewerbalna skala Ravena; skala Wechslera. Raven-
wybranie brakujcej matrycy z 6- 8 rnych dostepnych.

Testy osobowoci- sposb w jaki dokonuj pomiaru dzieli testy na inwentarzowe i kwestionariusze
a take testy projekcyjne.

Typu inwentarzowego- Inwentarz Osobowoci Eysencka, Wielowymiarowy Minesocki inwentarz

osobowoci S.R. Hathawaya i J.C. MCKinleya , kwestionariusz temperamentu Guildorfa-
Zimmermana. Pytania dotyczce emocji, stylw reagowania, postaw czy te stosunkw do innych
ludzi. Odp. Te uporzadkowane mwi o cechach osobowoci i strukturze osobowoci badanego.

Typu projekcyjnego- Test Apercepcji Murreya czy test plam atramentowych Roschacha-
Holtzmanabadany pokazuje swoj osobowo w reakcji na bodce wieloznaczne.

Najczciej stosowany test to MMPI- Minesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowociowy.

Ostatnio coraz sawniejszy Test Wielkiej Pitki McCrae i Costy ( Neurotyzm; Ekstrawersja,
Introwersja; Otwarto na dowiadczenia; Ugodowo i Sumienno.

Kwestionariusz Temperamentu Strelaua i Zawadzkiego- formalna charakterystyka. 120 pozycji w 6

skalach. Autorzy twierdz, e cechy temperamentu tworz osobowo i sa najbardziej sta czci.
S immanetn czcia osobowoci i stanowi podstaw ich rozwoju. Skale mierz zmiennne
temperamentalne: wawo, perserweratywno, wraliwo sensoryczn, wytrzymao
,aktywno oraz reaktywno sensoryczn.

Kolejny to: Inwentarz Psychologicznego Syndromu Agresji opracowany przez Z. Gasia. 83 pozycje
tworz dziesi skal: samoagresj emocjonalnej, samoagresji fizycznej, wrogoci wbc otoczenia,
nieuwiadomionych skonnoci agresywnych, agrwesji przemieszczonej, agresji poredniej, agesji
fiycznej, agresji sownej, kontroli zachowa agresywnych i skonnoci odwetowych. Test pozwala
oszacowa nie tylko poszczeglne zachowania wchodzace w skad, ale te obliczenie wskanika
samoagresji, wsk, agresji ukrytej i wsk, agresji skierowanej na zewntrz oraz ogonego wskanika
agresji.

Skala Nieprzystosowania Spoecznego opracowana przez Pytk pozwala okreli poziow

wadliwego funkcjonowania dzieci i modziey. Polega na obserwacji. 6 podskal a kada podzielona
na 10 kategorii mierzcych zachowanie spoeczne. Pierwsza mierzy stopie przystosowania do
ycia rodzinnego. Druga do wymogw szkolnej grupy rwieniczej, trzecia do wymogw i
obowizkw szkolnych. Czwarta (podskala zach. Antyspoecznych) bada zachowania
antyspoeczne zaobserwowane przez rodzicw i wychowawcw a take rodzicw. Pita okrelona
jako Kumulacja niekorzystnych czynnikw biopsychicznech pozwala na ocen stopnia
nagromadzenia czynnnikw tj: zaburzenia funkcji percepcyjnych czy te dynamiki procesw
nerwowych . Ostatnia to kumulacja niekorzystnych czynnikw socjokulturowych tzn, niski status
ekonomiczny rodziny, naduywanie alkoholu przez rodzicw/ opiekunw czy kontakt dziecka z
podkultura przestpcz.

Inwentarz Rudolfa Moosa do oceny klimatu instytucji penitencjarnej. Najpopularniejsza wersja R.

90 stwierdze uporadkowanych w 10 podskal. Swoboda ekspresji, zaangaowanie,
podtrzymywanie emocjonalne, autonomia, orientacja praktyczna, orientacja na osobiste problemy
wychowankw, porzdek i organizacja instytucji, jasmosc organizacyjna oraz kontrola personelu
(nie wiem co tutaj jest dalej bo jest zasoniete).Stosowany do badania winiw i personelu celem
weryfikacji sposobu postrzegania dziaania instytucji i sprawdzenia spjnoci, do globalnej oceny
dziaania danej instytucji.

Wright- wasna skala bada min bezpieczestwo, prywatno itp.

ROZDZIA 9 KARA KRYMINALNA I KARA POZBAWIENIA WOLNOCI

1. Przestpstwo i kara kryminalna

Za kar kryminalna uwaa si obecnie kary za popenione przestepstwa, czyli czyny, ktre ami
ustalone normy.
Przepisy prawne wczaj do katalogu przestpstw czyny, ktre:
s zabronione ustawa karn a ich popenieie podlega karze. Nie uwaa si za przestpstwa
ludzkich przekona, zamiarw, pogldw- chyba, e zamiar ma due znaczenie jeli dotyczy
czyny o duym znaczeniu spoecznym.
 Popeniony czyn musi by zabroniony przez konkretny przepis obowizujcy w momencie
jego popenienia. Nie mona karac za zachowanie uznane za zabronione po dokonaniu tego
czynu.
Okrelone zachowanie musi si charakteryzowa jakim stopniem szkodliwoci spoecznej.

Kara odnosi si do sfery fizycznej, spoecznej i psychicznej, najczciej czy te wszystkie eleme
ety.

Art 32 kodeksu karnego wyrnia:

kar grzywny
ograniczenie wolnosci,
pozbawienie wolnoci
25 lat pozbawienia wolnoci
doywotnie pozbawienie wolnoci

Grzywna- wyznaczona w stawkach dziennych i okrelona liczba i wysoko.Jeli ustawa nie

stanowi inaczej to okrela si od 10 do 360. Grzywna nie moze by nisza ni 10 z ale te nie
wysza ni 2000 ty. Moe towarzyszy karze pozbawienia wolnoci, jelsi sprawca mia na celu
korzyci.

Ograniczenie wolnoci- w miesicach 34 k.k. Jel iustawa nie stanowi inaczej trwa najkrcej
miesic a najduej 12 mscy. Nie moe zmienia miejsca zamieszkania, musi wykonywa prac
wskazan przez sd i musi informowa na temat przebiegu odbywania kary.

Kara pozbawienia wolnoci- okrelona w msc i latach. Moe trwa min 1 msc a maksymalnie 15
lat.

25 lat i doywocie przyznaje si tylko przy czynach zagroonych taka kar. Nie mona da
doywocia dziecku, ktre w chwili popenienia czyny nie miao 18 lat.

Nowy k.k w art 39 stanowi, e oprcz ww jest jeszcze:

pozbawienie praw publicznych
zakaz zajmowania okrelonego stanowiska
zakaz wykonywania okrelonego zawodu
zakaz prowadzenia dziaalnoci
zakaz prowadzenia pojazdw
przepadek przedmiotw
obowizek naprawienia szkody
nawizka na wskazany zbony cel
podanie wyroku do publicznej wiadomoci
wiadczenia pienine

art 53 kk Oglne zasady wymierzania przez sd kar kryminalnych i rodkw karnych

W Polsce najczciej kara pobawienia wolnoci.

Koncepcja kary kryminalnej

Teroa 1 gr- kara jest kar sam w sobie zwizan z dokonaniem jakiego czynu.Kara jest
koniecznym nastpstwem samego przestpstwa. Przestpca musi by karany nie na wasny poytek
czy poytej nasz ale dlatego, e popeni czyn.Racj uzasadniajc isnienie kary jest samo
dokonanie przestepstwa.

Teoria gr 2- uwaa, e kara jest instrumentem w celu uytecznosci zarwno samej jednostki jak i
spoeczestwa.

Teoria koalicyjna- Obie ww. Kara suszna i celowa.

Lernell- dokona analizy dwch grup kary retrybutywnych i prewencyjnych:

Retrybutywne- kara zlo za o. Akcentuje zaso i potrzeb rozliczenia z czyny (dalej nie widz,
bo jest zasonite napisami).
Prewencyjne- sensem kary jest przecidziaanie przestepstwu w przysoci. Kary s konieczne, bo
odstraszaj inne osoby od popenienia danego czynu.

Nie ptrafimy poprzez dowiadczenie ujawnic chci odwetu w wymierzonej karze. Moemy
uzasadni odwet- talion- koniecznoscia absolutn albo etyczn (kant) albo dialektyczn (Hegel)

Przestpcy naley wmierzyc kar, bo przestepstwo jest zem. WG Kanta kara jest wcieleniem idei
sprawiedliwoci i bezwarunkowego praktycznego rozumu. Przestepstwo jest em za ktre musi
dosta odpat. Kant przyjmuje przy wymierzaniu zasad rwnosci.Proporcja kary do winy.

Hegel stosuje tu swoj triad dialektyczn. Prawo to wcielona wola oglna a przestepstwo to
zaprzeczenie tej woli. Wola oglna to teza, przestepstwo to antyteza.

Sama kara nie jest ani dobrem ani zem.Kara przywraca naruszony poradek prawny.
Podsumowuj wszytkie koncepcje retrybutywnej kary, staray si znale racjonalny sens kary w
akcie odkupienia.Kara rytrybutywna ma moc, poniewa pobudza ukaranego do refleksji nad swoim
postpowaniem.

Kolejna klasa koncepcji- k,kryminalna moe przeciwdziala popenieniu kolejnych przestepstw

przez osob ju skazan (tzw, prewencja indywidualna) bd przez innych ludzi (tzw. Prewencja
oglna). Prewencyjne teorie kary nastawione s ku przysoci i w przeciwiestwie do
koncepcjiretrybutywnych podlegaj bezporedniej weryfikacji przrz sprawdzanie realnej
skutecznosci kar.

Przekonania prewencyjne- kara przyczynia si do poprawy przestpcy.

Przekonanie rytrybutywne- nie dobro indywidualne, lecz dobro spoeczne zmusza do ustanowienia i
stosowania kar.

Funkcje kary:

Funkcja odwetowa sens wynika bezporednio z teorii odpaty za przestpstwo

Funkcja eliminacyjna uwizienie uniemoliwia sprawcy popenienie nowych przestpstw, ustrzega ludzi
wolnych i sprawiedliwych przez zagroeniem z jego strony.Z t funkcj wie si pogld, e
przestpca jest kim z gruntu zym, niezdolnym do refleksji moralnej i kierowania si zasadami
etycznymi. Funkcj eliminacyjn penia tradycyjnie kara mierci, kara doywotniego pozbawienia
wolnoci a obecnie zwaszcza dugoterminowa izolacja wizienna. Izolacja nie przestrzega przed
popenieniem dalszych czynw (np przestepstwa, morderstwa w wizieniu)

Funkcja odstraszajca z t funkcj wi si zaoenie, e ludzie dokonujcy wyboru midzy

zachowaniem spoecznie akceptowanym a zachowaniem antyspoecznym wa ewentualne zyski i
konsekwencje takiego czy innego postpowania. Dla treci antycypacji strat i przykroci nie bez
znaczenia pozostaje charakter uprzedniego dowiadczenia czowieka. Dla osb ju kiedy
skazanych utrata wolnoci ma bowiem z pewnoci inne znaczenie. Sia odstraszajca kary
pozbawienia wolnoci zaley nie tylko od waciwoci samej kary, np. jej dolegliwoci czy dugoci
trwania, ale prawdopodobnie take od cech osobowoci potencjalnego sprawcy, jego sytuacji
yciowej i materialnej.