You are on page 1of 4

KO NS T R UKC JE E L EME N TY MAT ER IA Y

Odksztacalno muru pod wpywem obcie


Dr in. Roman Jarmontowicz, mgr in. Jan Sieczkowski,
Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa

1. Wprowadzenie

Jedn z waciwoci odksztaceniowych muru jest jego


zdolno do odksztacania si pod wpywem rnych
czynnikw, do ktrych zalicza si obcienia (zale-

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E
no naprenie odksztacenie, pezanie przy ob-
cieniach dziaajcych dugotrwale), oddziaywanie
wilgoci powodujcej skurcz lub pcznienie, odkszta-
cenia liniowe pod wpywem zmian temperatury. Przed-
miotem niniejszego artykuu jest odksztacalno muru
pod wpywem obcie.
Odksztacanie si muru pod wpywem obcie zaley
przede wszystkim od nastpujcych czynnikw:
ksztatu, wielkoci i rodzaju elementw murowych
(w tym cech sprystych),
ksztatu, objtoci i pooenia otworw w elemen-
tach murowych, Rys. 1. Zaleno naprenie odksztacenie muru ci-
udziau zaprawy w objtoci muru, skanego: 1 rzeczywisty, 2 paraboliczno-prostoktny,
wieku muru w chwili obcienia, zwaszcza w pierw- 3 obliczeniowy
szych 28 dniach po wykonaniu muru.
Do istotnych waciwoci zwizanych z odksztaceniami przyjmowanie do oblicze zalenoci naprenie od-
muru pod wpywem obcie zalicza si: zaleno po- ksztacenie jako liniowej, parabolicznej, paraboliczno-
midzy napreniem i odksztaceniem, warto moduu -prostoktnej lub prostoktnej. Zalenoci te schema-
sprystoci muru (dorana i dugotrwaa), warto mo- tycznie przedstawiono na rysunku 2.
duu cinania (odksztacenia postaciowego) i pezanie. Naley mie jednak na uwadze, e takie wyidealizowa-
ne modele zalenoci nie zawsze mog by przyj-
2. Zaleno naprenie odksztacenie mowane. Przykadowo, mury z cegy penej (elementy
murowe grupy 1), po osigniciu wytrzymaoci muru
Zaleno pomidzy napreniami i odksztaceniami
w murze poddanym ciskaniu jest funkcj nieliniow. a) b)
Pogldowo przedstawiono j na rysunku 1, na ktrym
przyjto nastpujce oznaczenia:
naprenie ciskajce w murze,
f wytrzymao muru na ciskanie,
fk charakterystyczna wytrzymao muru na ciska-
nie,
fd obliczeniowa wytrzymao muru na ciskanie,
odksztacenie muru ciskanego,
m1 odksztacenie odpowiadajce wytrzymaoci muru c) d)
na ciskanie,
mu odksztacenie odpowiadajce zniszczeniu muru.
Zgodnie z norm PN-EN 1996-1-1 [1] w obliczeniach
konstrukcji murowych przyjmuje si wyidealizowane
krzywe zalenoci , w postaci funkcji parabolicz-
no-prostoktnych. Na rysunku 1 przedstawiono lini 1
rzeczywisty przebieg zalenoci , lini 2 dla wy- Rys. 2. Wykresy funkcji naprenie odksztacenie:
trzymaoci charakterystycznej muru fk, a lini 3 dla a) liniowej, b) parabolicznej, c) paraboliczno-prostoktnej,
wytrzymaoci obliczeniowej fd. W normie dopuszcza si d) prostoktnej

P R Z E G L D B U D O W LA NY 7-8/2015 45
KO NS T RUKC JE EL E ME N TY MATE R I A Y

na ciskanie, wykazuj dalszy przyrost odksztace pla-


stycznych. Dla takich murw odpowiednia jest zaleno
paraboliczno-prostoktna. W przypadku murw z pusta-
kw ceramicznych z otworami pionowymi o objtoci
45-50% takich odksztace plastycznych nie obserwu-
je si w badaniach tutaj odpowiednia jest zaleno
paraboliczna. Natomiast w murach z elementw muro-
wych z betonu komrkowego z cienkimi spoinami za-
leno mona przyj jako liniow.
Istotnymi parametrami zalenoci s wartoci od-
ksztace odpowiadajcych wytrzymaoci muru na ci-
skanie m1 oraz zniszczenia muru mu. We wczeniejszych
normach projektowania konstrukcji murowych PN-B-
03002 z roku 1999 [2] i roku 2007 [3] przyjto, e mury
A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

wykonane z elementw murowych grupy 1 i 2 charak-


teryzuj si paraboliczno-prostoktn zalenoci Rys. 3. Zasady wyznaczania doranego moduu sprystoci
przy m1 = 0,0020 oraz mu = 0,0035, a w przypadku wedug normy PN-EN 1052-1 [4]
murw z elementw murowych grupy 3 i 4 przyjto para-
boliczn zaleno przy m1 = mu = 0,0020. Nato- W czasie badania wytrzymaoci muru na ciskanie mo-
miast w normie PN-EN 1996-1-1 [1] podano jedynie zale- na take wyznaczy zaleno dla tego muru. Za-
cane dotyczce wartoci odksztace mu, ktre wynosz leno t przedstawiono na rysunku 3, gdzie podano
w przypadku murw z elementw murowych grupy 1 mu rwnie zasady wyznaczania doranego moduu spr-
= 0,0035, a elementw grupy 2, 3 i 4 mu = 0,0020. ystoci E zgodnie z norm PN-EN 1052-1 [4].
Wobec braku zalecanych w [1] wartoci odksztace m1, W publikacji [7] zwraca si uwag na fakt, e w poczt-
czyli odksztace muru odpowiadajcych jego wytrzyma- kowej fazie obciania muru wystpuj pewne zakce-
oci na ciskanie, oraz uwzgldniajc obserwacje pod- nia spowodowane dopasowywaniem si pyty obcia-
czas bada konstrukcji murowych proponuje si przyj- jcej do badanego muru. Zakcenia te szybko ustaj,
mowa jak dotychczas warto m1 to jest m1 = 0,0020 nie przekraczajc zwykle poziomu napre od 0,1
dla wszystkich grup elementw murowych. do 0,15 wytrzymaoci muru na ciskanie. Aproksymu-
jc krzyw zalenoc do wynikw bada powy-
3. Modu sprystoci ej 0,15f punkt = 0 i = 0 z reguy wypada w innym
miejscu ni w pierwotnie zaoonym ukadzie wsprzd-
Modu sprystoci muru E jest tangensem kta nachy- nych. W takich sytuacjach najprostszym rozwizaniem
lenia siecznej wykresu w okrelonym przedziale na- jest przesunicie osi pionowej do punktu przecicia si
pre do osi odksztace. Rozrnia si dorany modu aproksymowanej krzywej z osi odksztace. Dalszy tok
sprystoci E wyznaczany przy obcieniu krtkotrwa- postpowania pozostaje bez zmian.
ym, przewanie w czasie badania wytrzymaoci muru W publikacji [5] autorzy, opierajc si na pracach opi-
na ciskanie oraz dugotrway modu sprystoci Elongterm sanych w publikacji [6], proponuj bardziej dokadn
z uwzgldnieniem reologicznych odksztace muru. metod obliczania doranego moduu sprystoci
Dorany sieczny modu sprystoci muru E wyzna- muru jako funkcji wysokoci elementw murowych
cza si na podstawie bada przeprowadzanych zgod- i gruboci spoin wspornych oraz doranych modu-
nie z norm PN-EN 1052-1 [4] lub w przypadku braku w sprystoci elementw murowych i zaprawy
wynikw bada, oblicza si go wedug wzoru: wedug wzoru:
E = KE fk (1) 1,25 + 1
E= Eb
gdzie: 1,25 + (2)
KE wspczynnik do obliczania doranego moduu
hb E
sprystoci muru E. gdzie: = ; = b
W Zaczniku krajowym NA do normy PN-EN 1996-1-1 [1] hm Em
podano zalecane wartoci doranego siecznego mo- E dorany modu sprystoci muru,
duu sprystoci muru E: Eb i Em dorany modu sprystoci elementw mu-
dla murw wykonanych na zaprawie fm 5 MPa, z wyjt- rowych i zaprawy,
kiem murw z autoklawizowanego betonu komrkowego, hb i hm wysoko elementw murowych i grubo za-
E = 1000 fk, prawy w spoinie wspornej.
dla murw z autoklawizowanego betonu komrko- Przy stosowaniu wzoru (2) mog wystpi trudnoci
wego, niezalenie od rodzaju zaprawy, oraz dla murw z przyjmowaniem wartoci Eb i Em, gdy zarwno pro-
z innego rodzaju elementw murowych na zaprawie ducenci elementw murowych jak i zapraw nie s zo-
fm 5 MPa, E = 600 fk. bligowani do deklarowania tych waciwoci.

46 P R Z E G L D B U D O W LA NY 7-8/2015
KO NS T R UKC JE E L EME N TY MAT ER IA Y

Zgodnie z zakresem stosowania Eurokodu 6 [1] kon- Ecm = 22 [0,1 (fck + 8)]0,3 (5)
strukcje murowe mog by projektowane z: gdzie:
elementw murowych ceramicznych, silikatowych, fck charakterystyczna wytrzymao na ciskanie lub
betonowych (z betonw kruszywowych zwykych i lek- klasa betonu.
kich), z autoklawizowanego betonu komrkowego, z ka- Zalenoci midzy doranym moduem sprystoci ele-
mienia sztucznego i naturalnego oraz z mentw murowych z rnych materiaw (z wyjtkiem
zaprawy zwykej, lekkiej lub do cienkich spoin. kamienia naturalnego) i wytrzymaoci tych elementw
Badania moduu sprystoci elementw murowych i za- murowych na ciskanie, ale bez przeliczania na wytrzy-
prawy s wykonywane przez producentw bardzo rzad- mao znormalizowan, przestawiono na rysunku 4,
ko. W przypadku elementw murowych z betonu zwy- na ktrym dla porwnania podano take zaleno mo-
kego i lekkiego, a take z betonu komrkowego modu duu sprystoci betonu zwykego od jego klasy.
sprystoci elementw murowych mona przyj jak Przy dugotrwaym dziaaniu obcienia ciskajcego
samego betonu. W innych przypadkach rnice modu- mur warto dugotrwaego moduu sprystoci muru
w sprystoci z reguy s znacznie wiksze. Elongterm wyznacza si na podstawie doranego sieczne-

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E
W murach z cienkimi spoinami dorany modu spry- go moduu sprystoci E z uwzgldnieniem pezania
stoci muru przyjmuje si jako rwny moduowi spr- wedug wzoru:
ystoci elementw murowych E
W publikacji [7] podano wartoci moduu sprystoci muru Elongterm=
1 +
w zalenoci od wytrzymaoci na ciskanie elementu mu- (6)
rowego fb dla nastpujcych elementw murowych: w ktrym:
ceramicznych Eb = 800 fb, kocowy wspczynnik pezania.
silikatowych i z autoklawizowa-
nego betonu komrkowego Eb =
600 fb,
betonu zwykego Eb = 1300 fb,
zaprawy Eb = 1000 fb.
Dla elementw murowych z ka-
mienia sztucznego, ktre s w rze-
czywistoci elementami murowy-
mi betonowymi, wartoci moduu
sprystoci mona przyjmowa
jak dla betonu zwykego.
W przypadku elementw murowych
z kruszywowego betonu lekkiego,
zgodnie z postanowieniami normy
PN-EN 1992-1-1 [9], wartoci modu-
u sprystoci kruszywowego be-
tonu lekkiego okrela si jak betonu
zwykego mnoc go przez wsp-
czynnik E obliczany ze wzoru:
2
E =
2200
(3)
gdzie:
gsto objtociowa betonu
kruszywowego lekkiego.
Wzr na obliczanie moduu spry-
stoci elementw murowych z kru- Rys. 4. Zaleno Eb od fb dla murw z ele-
Rys. 5. Zalenoci (h b/h m)
szywowego betonu lekkiego bdzie mentw murowych i zaprawy: 1 ceramicz-
dla murw z elementw muro-
nastpujcy: nych, 2 silikatowych i z autoklawizowanego
wych: linia ciga ceramicz-
betonu komrkowego, 3 z betonu zwykego
2 nych i z autoklawizowanego
Eb = 1300 fb
i kamienia sztucznego, 4 z betonu zwykego
betonu komrkowego,linia
2200 wg Eurokodu 2, 5 z betonu kruszywowego
kreskowana silikatowych,
(4) lekkiego = 800 kg/m3, 6 z betonu kruszy-
z betonu zwykego i z kamie-
Dla porwnania podano take spo- wowego lekkiego = 1000 kg/m3, 7 z beto-
nia sztucznego,linia kreska-
sb obliczania siecznego moduu nu kruszywowego lekkiego = 1400 kg/m3,
kropka z betonu lekkiego
sprystoci betonu zwykego Ecm we- 8 z betonu kruszywowego lekkiego =
kruszywowego
1800 kg/m3, 9 zaprawa
dug normy PN-EN 1992-1-1 [9]:

P R Z E G L D B U D O W LA NY 7-8/2015 47
KO NS T RUKC JE EL E ME N TY MATE R I A Y

Tabela 1. Wartoci wspczynnika pezania oraz wsp-


czynnikw A i B we wzorze (7)
4. Modu cinania
Kocowa Wartoci wspczynnikw
Modu cinania G (nazywany te moduem odksztace-
Rodzaj elementw warto we wzorze (7)
wspczynnika
nia postaciowego), przy zaoeniu, e mur jest materia-
murowych
A B em izotropowym, a zaleno naprenie-odksztace-
pezaniaa
nie jest liniowa, mona obliczy ze wzoru:
Ceramika 0,5 do 1,5 1,83 0,055
E
Silikaty 1,0 do 2,0 2,33 0,055 G=
2(1 + ) (8)
Beton kruszywowy
1,0 do 2,0 2,33 0,055 w ktrym:
i kamie sztuczny
Beton na kruszywach E wspczynnik sprystoci muru,
1,0 do 3,0 3,67 0,111 wspczynnik Poissona, = x/y,
lekkich
Autoklawizowany x,y odksztacenia odpowiednio dla kierunku rwnole-
0,5 do 1,5 1,83 0,055 gego (x) i prostopadego (y) do spoin wspornych.
A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

beton komrkowy
Wedug danych w publikacji [7] i [8] w konstrukcjach
magmowy
Kamie murowych wartoci wspczynnika Poissona s za-
natural- osadowy b
warte w przedziale od 0,1 do 0,4. rednia warto
ny metamor- wspczynnika w tym przedziale wynosi 0,25 i tak
czny warto przyjto w normie PN-EN 1996-1-1 [1]. Zgod-
a
Kocowy wspczynnika pezania =c/el, gdzie c jest koco- nie z t norm wartoci moduu cinania mona obli-
w wartoci odksztace pezania i el =/E. cza ze wzoru:
b
Wartoci te s zazwyczaj bardzo mae. G = 0,40 E (9)

Wartoci kocowego wspczynnika pezania poda- Takie uproszczenie jest uzasadnione, poniewa bd
no w tabeli 1, kolumna 2. w oszacowaniu moduu cinania w granicznych przy-
Wartoci kocowego wspczynnika pezania dla padkach nie przekracza kilkunastu procent i praktycz-
murw wykonanych z rnych elementw murowych nie nie ma to wikszego znaczenia.
(z wyjtkiem murw z kamienia naturalnego) podane
w tabeli 1, za PN-EN 1996-1-1 [1], zmieniaj si w bar- 5. Podsumowanie
dzo szerokich granicach. Norma [1] nie podaje adnych
wskazwek dotyczcych przyjmowania okrelonych war- Przedstawione rozwaania dotyczce waciwoci od-
toci wspczynnika pezania w rozpatrywanych sy- ksztaceniowych konstrukcji murowych s uzupenieniem
tuacjach. Wartoci kocowego wspczynnika pezania postanowie normy PN-EN 1996-1-1 [1] i mog by po-
muru zale od wartoci kocowego wspczynnika mocne w pracach projektowych w zakresie konstrukcji
pezania elementw murowych b i kocowego wsp- murowych, w przypadkach gdy zachodzi potrzeba bar-
czynnika pezania zaprawy m oraz stosunku wysokoci dziej dokadnej oceny odksztace tych konstrukcji.
elementw murowych hb do gruboci spoiny wspornej Materia ten moe by wykorzystany take w pracach
hm. W wikszoci wykonywanych murw stosunek hb: normalizacyjnych przy nowelizacji Zacznika krajowe-
hm zmienia si od 6 do 24. Zaoono, e graniczne war- go NA normy [1].
toci hb i hm bd odpowiada granicznym wartociom
kocowego wspczynnika pezania muru podane- BIBLIOGRAFIA
go w tablicy 1, a take liniow zmienno tego wsp- [1] PN-EN 1996-1-1 +A1:2013 Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji
murowych. Cz 1-1: Reguy oglne dla zbrojonych i niezbrojonych
czynnika rysunek 5. konstrukcji murowych
Dla dowolnego stosunku hb: hm w rozpatrywanym prze- [2] PN-B-03002:1999 Konstrukcje murowe niezbrojone. Projektowa-
dziale, warto kocowego wspczynnika pezania nie i obliczanie
muru mona obliczy ze wzoru: [3] PN-B-03002:2007 Konstrukcje murowe. Projektowanie i obliczanie
[4] PN-EN 1052-1 Metody bada murw. Okrelenie wytrzymaoci
h na ciskanie
= A+B b
hm [5] Drobiec ., Jasiski R., Piekarczyk A., Konstrukcje murowe wedug
(7) Eurokodu 6 i norm zwizanych. Tom 1. PWN, Warszawa 2013
Wartoci wspczynnikw A i B, dla poszczeglnych ro- [6] PN-EN 1996 Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji murowych
[7] Lewicki B., Jarmontowicz R., Kubica J.: Podstawy projektowania
dzajw muru, podano w tabeli 1, kolumna 3 i 4. niezbrojonych konstrukcji murowych. Instytut Techniki Budowlanej,
W przypadku murw z kamienia naturalnego wartoci Warszawa 2001
kocowego wspczynnika pezania zaleca si przyj- [8] Rozszerzenie podstaw naukowych ustale Eurokodu 6 Pro-
mowa w zalenoci od wytrzymaoci kamienia natu- jektowanie konstrukcji murowych. Komentarz naukowo-badawczy
do PN-EN 1996-1-1:2008, PN-EN 1996-2:2008 i PN-EN 1996-3:2008.
ralnego na ciskanie w nastpujcy sposb: Tom 1 (praca zbiorowa). Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2008
przy fb 60 MPa = 0,2, [9] PN-EN 1992-1-1 Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu.
przy fb > 60 MPa = 0,1. Cz 1-1: Reguy oglne i reguy dla budynkw

48 P R Z E G L D B U D O W LA NY 7-8/2015

You might also like