PODRCZNIK PIERWSZEJ POMOCY

P.W. Marcus-Graf ul. Brzeska 20/ 4a, 03-737 Warszawa

tel./fax: (22) 827 35 47, 818 00 03, tel. 0-602 635 539, GG: 204715
http://www.marcusgraf.pl, e-mail: biuro@marcusgraf.pl
Organizacja szkole z pierwszej pomocy * Medyczne zabezpieczanie imprez masowych

Podrcznik powsta przy wsppracy z firm EmerMed dystrybutorem sprztu ratowniczego oraz artykuw bhp
 W S T P

W codziennym yciu kadego z nas, moe mie miejsce sytuacja wymagajca udzielenia pierwszej
pomocy. Nage zachorowanie, wypadek w domu, w pracy, podczas zaj sportowych czy na ulicy to tylko
niektre ze zdarze, jakim corocznie ulega wielu ludzi, dotyczy to moe zarwno nas jak i naszych bliskich.
Czsto szybkie i fachowe udzielenie pierwszej pomocy decyduje o zdrowiu, a nawet o yciu czowieka. Do cza-
su przyjazdu Pogotowia Ratunkowego poszkodowany moe liczy jedynie na pomoc przypadkowych osb.

Takiej pomocy oczekuje kady z nas. Udzielenie jej jest prawnym obowizkiem okrelonym artykuem 162
kodeksu karnego ktry w caoci brzmi nastpujco:

1. Kto czowiekowi znajdujcemu si w pooeniu grocym bezporednim niebezpieczestwem

utraty ycia albo cikiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogc jej udzieli bez
naraenia siebie lub innej osoby na niebezpieczestwo utraty ycia albo cikiego uszczerbku na
zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 3.

2. Nie popenia przestpstwa, kto nie udziela pomocy, do ktrej jest konieczne poddanie si zabie-
gowi lekarskiemu albo w warunkach, w ktrych moliwa jest niezwoczna pomoc ze strony instytucji
lub osoby do tego powoanej.

Jest to take obowizek moralny, bo kto oczekuje tej pomocy od innych musi by w stanie sam t po-
moc wiadczy. Konieczne jest wic, aby jak najwicej osb znao zasady udzielania pierwszej pomocy mogc
jej fachowo udzieli, zanim zjawi si wykwalifikowany personel medyczny.

Wane jest aby pamita, e kada osoba jest inna, kady inaczej bdzie reagowa. Osoba poszkodowana
moe zareagowa wbrew wszelkim oczekiwaniom, moe take umrze jest to niezalene od stara i popraw-
noci dziaania takie sytuacje zdarzaj si nawet przy najlepszej opiece lekarskiej.
Dlaczego ?
Poniewa PIERWSZA POMOC NIE JEST NAUK CIS, rne okolicznoci oraz bdy ludzkie bdce
poza nasz kontrol czsto s nie do uniknicia.

Pamitajmy jednak, e wielu nieszczliwych wypadkw mona unikn, jeli kady w swoim postpowaniu
bdzie kierowa si przezornoci i rozwag....

Zasady udzielania pierwszej pomocy

Standardy udzielania pierwszej pomocy mog ulec zmianie, jednak pewne przyjte zasady wg ktrych
jej udzielamy s stae i niezmienne.

Udzielajc pierwszej pomocy zawsze pamitaj o wasnym bezpieczestwie. Musisz mie wiadomo istnienia
zagroenia i odpowiednio postpowa. Pamitaj o nakadaniu jednorazowych rkawiczek, pozwoli to na unik-
nicie bezporedniego kontaktu z krwi, lin i innymi wydzielinami osoby poszkodowanej.
Wszystkie czynnoci ktre wykonujesz, s jednakowo wane. Zaopatrywanie ran, zama, zwichni
lub innych urazw moe wydawa Ci si mniej grone ni np. utonicie czy zawa serca, jednak odst-
pienie od tych podstawowych czynnoci moe doprowadzi do cikich powika, np. wstrzsu, a w
konsekwencji do mierci osoby poszkodowanej.
Kady ruch to utrata energii, dlatego ogranicz zbdne ruchy u osoby poszkodowanej. Jeli nie jest to
konieczne, nie przeno poszkodowanego w inne miejsce. Pamitaj take, e osoba leca lub siedz-
ca w bezruchu traci duo szybciej ciepo, dlatego okryj j dodatkowym kocem, ubraniem lub specjaln
foli termiczn.
Rozmawiaj z poszkodowanym, sprbuj go uspokoi. Podczas udzielania pomocy (np. zakadania opat-
runku) poinformuj co robisz i dlaczego.
Nigdy nie pozostawiaj osoby poszkodowanej bez opieki, nawet jeli jest ona przytomna. Stan ten moe
nieoczekiwanie ulec zmianie. Jeeli jeste wiadkiem zdarzenia, w ktrym kilka osb jest poszkodowa-
nych, zaangauj innego wiadka wypadku do pomocy.
Nie podawaj osobie poszkodowanej nic do picia, ani do jedzenia moe to spowolni dalsze czynnoci
ratownicze np. znieczulenie do operacji.

2
 WEZWANIE POMOCY
Pogotowie Ratunkowe 999
Stra poarna 998
Policja 999
z telefonu komrkowego (na caym wiecie) 112

Szybkie i dokadne poinformowanie dyspozytora o zaistniaym zdarzeniu ma wpyw na czas i sprawniejsze

udzielenie pierwszej pomocy.
Dyspozytorowi naley przekaza nastpujce informacje:

- dokadne miejsce zdarzenia

- rodzaj wypadku tzn. upadek z drabiny, utonicie, wypadek drogowy, atak padaczki, pogryzienie przez psa
itp.
- Stan poszkodowanego (lub poszkodowanych)
- Liczba osb poszkodowanych
- Dane osoby wzywajcej pomoc oraz numer telefonu, z ktrego si dzwoni

Dyspozytor moe ponadto zada dodatkowe pytania.

PAMITAJ ABY NIGDY NIE ODKADA SUCHAWKI PIERWSZY

TRZY NAJWANIEJSZE UKADY

Organizm czowieka zbudowany jest z niezliczonej iloci komrek. Aby zapewni ich prawidowe funk-
cjonowanie tj. poruszanie si, wzrost, przemian materii, niezbdne jest dostarczenie do kadej komrki tlenu.

Podczas kadego wypadku zachodzi niebezpieczestwo niedostatecznego zaopatrzenia organizmu w

tlen. Oznacza to zagroenie ycia. Zagroenie jest wiksze, gdy niedostatek tlenu dotyczy najwaniejszych
naszych organw : MZGU, SERCA, PUC.

Czyli organw, trzech najwaniejszych ukadw, ktre warunkuj nam ycie:

UKAD ODDECHOWY

Skada si z : jamy nosowej, zatok obocznych nosa, krtani, tchawicy, oskrzeli i puc. Puca oddzielone
s jamy brzusznej przepon, a po bokach klatki piersiowej opucn. Zadaniem ukadu oddechowego jest pobie-
ranie tlenu z powietrza a wydalanie dwutlenku wgla. Oddychanie sterowane jest przez orodek oddechowy
znajdujcy si w mzgu.

W czasie wdechu klatka piersiowa unosi si, a puca rozcigaj. Przy wydechu klatka piersiowa opada,
puca kurcz, a powietrze wydostaje si na zewntrz.

Czstotliwo oddechw wynosi:

u dorosego od ok. 12-16 razy na min,

u dziecka ok. 15-20 razy na min,
u niemowlaka ok. 20-40 razy na min,
u noworodka ok. 40 razy na min.

3
 UKAD KRENIA
Skada si z :

1. ukadu krwiononego ( naczynia krwionone, krca w nich krew oraz serce)

2. ukadu limfatycznego ( naczynia i wzy limfatyczne) oraz limfy (pynu ustrojowego o skadzie zblionym do
osocza krwi, zawierajcego limfocyty)

Zadaniem tego ukadu jest rozprowadzenie w obrbie organizmu tlenu i skadnikw odywczych do tkanek
oraz pobieranie i odprowadzanie z komrek zbdnych produktw przemiany materii i dwutlenku wgla. Aby to
zadanie mogo zosta wykonane musi nieprzerwanie kry w ukadzie krwiononym 5-7 litrw krwi u doros-
ego czowieka. ( tj. 8% ciaru ciaa )
Motorem ukadu krwiononego jest serce, ktre dziki skurczowi i rozkurczowi spenia rol pompy transpor-
tujcej krew utlenowan z puc do tkanek, a krew odtlenowan ( zawierajc dwutlenek wgla) z tkanek do puc.
Funkcjonowanie serca jest samoczynnie tzn. bez udziau mzgu. Podobnie jak kady organ do jego pracy pot-
rzebny jest tlen, w ktry zaopatruj serce naczynia wiecowe okalajce cae serce.

Kadorazowy skurcz serca powoduje wydostanie si na obwd okrelonej iloci utlenowanej krwi.
Dziki temu dochodzi do falistych ruchw krwi nazywanych ttnem. Ttno rwne jest liczbie skurczw serca i
w normalnych warunkach wyczuwamy je na powierzchownych ttnicach. Przy prawidowym funkcjonowaniu
ukadu krenia skra jest barwy rowej i w dotyku jest ciepa.

UKAD NERWOWY

Skada si z :

centralnego ukadu nerwowego czyli mzgu i rdzenia krgowego

obwodowego ukadu nerwowego ktry tworz nerwy.

Zadaniem jego jest odbieranie bodcw zewntrznych, przekazywanie ich do orodkw nerwowych gdzie
zostaj przetwarzane na waciwe odpowiedzi. W caym organizmie rozmieszczone s receptory ktre umo-
liwiaj odbieranie ronych bodcw ( czuciowych, dotykowych, termicznych ).

STAN NAGEGO ZAGROENIA YCIA

Wsppraca ukadu oddechowego, krenia i nerwowego warunkuje prawidowe funkcjonowanie
organizmu czowieka. Ustanie czynnoci jednego z nich, w krtkim czasie moe doprowadzi do ograniczenia, a
nastpnie ustania czynnoci dwch pozostaych ukadw.

DLACZEGO NAJWANIEJSZE S 4 PIERWSZE MINUTY ?

Czas, w jakim moe przey komrka organizmu czowieka podczas niedostatecznego lub cakowicie
wstrzymanego zaopatrywania jej w tlen jest rny i zaley od poszczeglnych organw. Dla mzgu (kory mz-
gowej) jest on najkrtszy i wynosi od 3 do 4 minut. Jednoczenie komrki mzgu do swojego prawidowego
funkcjonowania czerpi najwiksz ilo tlenu z organizmu czowieka. Przerwa w jego dopywie, trwajca nawet
krcej ni 3 minuty, moe doprowadzi do trwaych i nieodwracalnych uszkodze mzgu. Niedotlenienie kom-
rek kory mzgowej trwajce duej ni 4 minuty, moe spowodowa ich obumarcie.

4
Dla porwnania: obumarcie serca nastpuje po okoo 45 minutach niedotlenienia, natomiast obumarcie nerek
lub wtroby po okoo 60 minutach niedotlenienia. Dlatego decydujcym czynnikiem, wpywajcym na skutecz-
no resuscytacji jest CZAS, jaki upyn od momentu zatrzymania krenia (czyli od momentu ograniczonego
zaopatrywania komrek w tlen) do rozpoczcia akcji resuscytacyjnej.

Szanse na przeycie
100%

75%

50%

25%

0 2 min 4 min 6 min 8 min /czas/

Wykres ukazuje szans na skuteczn ( bez nieodwracalnych zmian w mzgu) reanimacj

w zalenoci od czasu w ktrym zostaa podjta akcja resuscytacyjna po zatrzymaniu oddechu.

OCENA STANU POSZKODOWANEGO

Aby dokona oceny podstawowych funkcji yciowych pacjenta, naley sprawdzi czy poszkodowany:

1. JEST PRZYTOMNY ?

Prbujemy nawiza kontakt, oraz sprawdzamy reakcj na bodce zewntrzne. Pamitajmy, e jeli
podejrzewamy uszkodzenie krgosupa lub mamy do czynienia z urazami szyi i gowy lepiej pacjenta nie
rusza, nieprawidowe poruszenie moe spowodowa uszkodzenie rdzenia krgowego i tym samym parali.
Poruszamy wtedy gdy jest to niezbdne !!!

2. ODDYCHA ?

Zatrzymanie oddechu moemy stwierdzi gdy przy dokadnej obserwacji brak jest widocznych ruchw
klatki piersiowej oraz gdy niesyszalny i niewyczuwalny jest strumie powietrza wydychanego przez pac-
jenta. Oddech chrapliwy i bulgoczcy moe wiadczy o czciowej niedronoci drg oddechowych.

3. M A Z ACHOWANE KR E NIE ?

Natychmiastowym objawem nagego zatrzymania krenia jest : brak ttna na ttnicy szyjnej. Ttno
moemy take sprawdzi na ttnicy udowej. U dzieci poniej 1 roku ycia ttno badamy na ttnicy ramien-
nej.

Po 10-20 sekundach zatrzymania krenia nastpuje utrata przytomnoci.

Po 15-30 sekundach zatrzymania krenia zatrzymanie oddechu lub odruch chwytania powietrza.
Po 60-90 sekundach zatrzymania krenia renice staj si szerokie, bez reakcji na wiato.

Szerokie renice oraz zasinienie skry nie stanowi jednak ostatecznych objaww zatrzymania krenia,
objawy te mog towarzyszy take innym stanom chorobowym.
U osoby poszkodowanej lecej, z ktr nie nawizalimy kontaktu sownego, sprawdzamy ttno na tt-
nicy szyjnej po jednej i po drugiej stronie ale nigdy jednoczenie. Rwnoczenie powinnimy oceni czy
pacjent oddycha obserwujc ruchy klatki piersiowej. Kontrola parametrw yciowych powinna przebiega moli-
wie szybko i sprawnie. Dziki temu jestemy w stanie w cigu kilku sekund okreli utrat przytomnoci, zatrzy-
manie krenia i oddechu.

5
 Badanie ttna
na ttnicy szyjnej.

Badanie ttna u niemowlt

na ttnicy ramiennej

BADANIE OBRAE I URAZW CAEGO CIAA

W celu wykrycia ewentualnych urazw, np.: zama, krwotokw zewntrznych przeprowadzamy szcze-
gowe badanie poszkodowanego. W zalenoci od uoenia poszkodowanego prowadzimy je wedug nast-
pujcego schematu:

Odcinek szyjny krgosupa i czaszka z obu stron palce rk wsuwamy pod kark poszko-
dowanego, naley uwaa, aby nie porusza gowy. Przesuwamy palce po krgosupie z dou w
stron gowy. Nastpnie delikatnie dotykajc gowy badamy koci czaszki. W trakcie badania
zwracamy uwag na zgrubienia, zapadnicia, obrzki, oraz na cigo krgosupa.
Obojczyk jednym ruchem, palcami jednej rki.
Stawy ramienne badamy jednoczenie, wykonujc koliste ruchy.
Klatka piersiowa obejmujemy oburcz z bokw pod pachami, lekko ciskajc, zwracamy uwag
na trzeszczenie zamanych eber. Czynno t powtarzamy kierujc rce w stron brzucha.
Odcinek ldwiowo-krzyowy przesuwanie palcami jednej rki cigym ruchem w d po krgo-
supie.
Brzuch jedn rk kadziemy na brzuch lekko uciskajc. Twardy i deskowaty brzuch moe wiad-
czy o krwotoku wewntrznym.
Miednica rce uoone na kolcach biodrowych lekko koysz miednic.
Koczyny zaczynamy od badania koczyn po stronie ktrej si znajdujemy.

BADANIE NIE POWINNO TRWA DUEJ NI JEDN MINUT. JEELI PRZEKROCZYMY TEN CZAS
NALEY SPRAWDZI ODDECH I TTNO !!!

POSTPOWANIE RESUSCYTACYJNE
(tzw. A. B. C.)
Obecnie postpowanie resuscytacyjne dzielimy na 3 etapy:

1. utrzymanie podstawowych czynnoci yciowych

2. metody zaawansowane, utrzymania podstawowych czynnoci yciowych
3. postpowanie poresuscytacyjne

6
Pamitajmy, e pierwsza pomoc medyczna dotyczy jedynie podstawowych czynnoci, do ktrych zali-
czamy:

A. (Airway) zapewnienie dronoci drg oddechowych,

B. (Breathing) prowadzenie wentylacji mechanicznej puc,
C. (Circulation) prowadzenie poredniego masau serca,

RESUSCYTACJA
KRENIOWO-ODDECHOWA
to wszystkie czynnoci ratunkowe (tj. masa serca, sztuczny oddech, elektroterapia, a take farmakoterapia),
majce na celu utrzymanie lub przywrcenie transportu tlenu do tkanek. W wyniku tych czynnoci powraca
spontaniczna (samoczynna) czynno serca oraz spontaniczna (samoczynna) lub wspomagana czyn-
no oddechowa.

RESUSCYTACJA
KRENIOWO-ODDECHOWO-MZGOWA
(tzw. reanimacja)
to wszystkie czynnoci ratunkowe (tj. masa serca, sztuczny oddech, elektroterapia oraz farmakoterapia)
majce na celu utrzymanie lub przywrcenie transportu tlenu do tkanek. W wyniku tych czynnoci powraca
spontaniczna (samoczynna) czynno serca, spontaniczna (samoczynna) lub wspomagana czynno
oddechowa oraz czynno orodkowego ukadu nerwowego (mzgu) czego efektem jest powrt
wiadomoci.

Do resuscytacji przystpujemy jedynie wtedy,

gdy stwierdzimy brak ttna i oddechu.

RESUSCYTACJA
U OSOBY DOROSEJ
Przed przystpieniem do czynnoci resuscytacyjnych, osob poszkodowan ukadamy
na twardym i paskim podou.

1. Po wczeniejszym oczyszczeniu jamy ustnej

udraniamy drogi oddechowe
poprzez odgicie gowy
poszkodowanego w ty
i wysuniciu uchwy.

2. Sztuczny oddech ( pamitajc o utrzymaniu dronoci drg oddechowych )

a. metoda usta usta - po ruchach klatki piersiowej mona

oceni skuteczno sztucznego oddychania. Powietrze
wdmuchujemy powoli ok. 1,5 2 sek. przy szczelnie zaci-
nitym nosie.

7
b. metoda usta nos - rka przytrzymujca uchw szczel-
nie zamyka usta poszkodowanego, obejmujc swoimi usta-
mi nos poszkodowanego wdmuchujemy powoli powietrze,
obserwujc klatk piersiow

Czstotliwo sztucznego oddechu u dorosego powinna wynosi 10-12 oddechw na minut. W puca
pacjenta wdychamy objto wydychanego przez nas powietrza. Unoszenie i opadanie klatki piersiowej wiad-
czy o dobrze wykonywanym sztucznym oddechu.

3. Zewntrzny masa serca:

Punkt nacisku masau serca znajdujemy na dolnej trzeciej czci mostka, 2-3 palce powyej wyrostka
mieczykowatego.

Umieszczajc tam nasad jednej rki, drugi nadgarstek umieszczamy na pierwszym splatajc palce obu doni,
aby unikn ucisku na ebra. Ucisk wykonujemy prostopadle do klatki piersiowej, przy wyprostowanych ok-
ciach, ciarem tuowia, tak aby mostek obniy si od 3-5 cm . Przy uciskach pamitajmy o tym eby rce nie
odryway si od klatki piersiowej.

Czstotliwo uciskw powinna wynosi 80 -100 razy na minut.

PROPORCJA MASAU I SZTUCZNEGO ODDYCHANIA WYNOSI 15:2 - czyli na kade 15 uciskw przypa-
daj 2 wdechy. Zarwno przy jednym, jak i przy dwch ratownikach. Oddech i ttno naley kontrolowa po ka-
dych 4 cyklach

Skuteczno resuscytacji wskazuje :

- zarowienie powok skrnych,
- powrt akcji serca,
- powrt oddechu,
- zwenie rozszerzonych renic.

RESUSCYTACJA KRENIOWO ODDECHOWA

U NOWORODKW, NIEMOWLT I DZIECI
1. Udronienie drg oddechowych
a. niemowlta - lekkie uniesienie brody
b. powyej 1 roku ycia - lekkie odchylenie gowy i uniesienie brody

2. Miejsce oceny ttna

a. niemowlta ttnica ramienna i ttnica udowa
b. dzieci ttnica szyjna lub ttnica udowa

8
3. Sztuczne oddychanie
a. noworodki 40 min
b. niemowlta 20-40 min
c. dzieci 15 30 min
W puca maych dzieci wdychamy objto powietrza jakie jestemy w stanie pomieci w ustach.

4. Zewntrzny masa serca

a. niemowlta - jeden palec poniej linii czcej brodawki.
Ucisk wykonujemy dwoma palcami na gboko ok. 1,5 2,5 cm

b. dzieci - jeden, dwa palce powyej punktu czcego uki ebrowe.

Ucisk wykonujemy jedn rk na gboko ok. 2,5 4 cm

5. Czsto uciskw
a. noworodki 120 min
b. niemowlta 100 min
c. dzieci 100 - 80 min

PROPORCJA ODDECHW DO UCISKW WYNOSI 5:1

czyli na 5 uciskw wykonujemy 1 oddech.

Zarwno u dzieci jak i u dorosych akcj resuscytacyjn prowadzimy do momentu przekazania pacjenta
personelowi medycznemu. Dopuszczalne przerwanie resuscytacji moe nastpi tylko w momencie wyczerpa-
pania ratownika, ktry niezdolny jest do dalszego dziaania .

ZABURZENIA PRACY UKADU KRENIA

ZAWA SERCA
Zawa serca mona okreli mianem martwicy, ktra powstaje na skutek niedoywienia i niedotlenienia
minia sercowego. Jest wynikiem cakowitej niedronoci, np. przez skrzep, jednej lub kilku ttnic wieco-
wych. Objawia si nagym blem take bez wczeniejszego wysiku fizycznego, albo przey emocjonalnych.
Bl jest bardzo silny czsto promieniuje do lewego barku i lewej rki. Dodatkowym bardzo charakterystycznym
objawem jest:
- silna blado powok skrnych
- wystpujce zimne poty
- mog wystpi trudnoci w oddychaniu i zaburzenia rytmu serca
- czasem pojawiaj si nudnoci i wymioty

PIERWSZA POMOC

W wikszoci przypadkw pacjent ma przy sobie odpowiednie leki (przepisane przez lekarza ) np.
Nitrogliceryn, wtedy moemy pomc w przyjciu jednej tabletki podjzykowo. Jeeli bl nie minie, a objawy
nasilaj si natychmiastow pomoc jest wezwanie POGOTOWIA RATUNKOWEGO.

W oczekiwaniu na przyjazd lekarza zapewniamy pacjentowi

- wygodn psiedzc pozycj,
- zapewniamy stay dostp wieego powietrza.
- po upewnieniu si, e pacjent nie jest uczulony na Aspiryn ( Polopiryn ) naley poda mu dwie tabletki.
( Aspiryna ma waciwoci przeciwzakrzepowe podanie jej polepsza pniejsze rokowanie.)
- kontrolujemy parametry yciowe

Pamitaj!

Wiele zgonw przy zawale spowodowane jest bagatelizowaniem objaww chorobowych. Nawet jeli
masz wtpliwoci wezwij Pogotowie.

9
 WSTRZS
Jest wynikiem zaburze oglnoustrojowych powstaych z niedotlenienia tkanek na skutek ostrej niewy-
dolnoci krenia.( niewystarczajcy przepyw krwi przez naczynia). Organizm bronic si reaguje przyspiesze-
niem oddechu i zwikszon prac serca.

Najczstszymi przyczynami wstrzsu s :

1. zmniejszenie objtoci krwi krcej np. przy masywnych krwotokach

2. zmniejszenie wydolnoci serca np. przy zawale minia sercowego
3. ostra reakcja uczuleniowa
4. oparzenie
5. silne zatrucie

Objawy wstrzsu

- blado lub sinica powok skrnych ( wargi i pytki paznokci przybieraj kolor bladosiny)
- bardzo wyranym objawem jest NIEPOKJ chorego i drenie mini
- oddech staje si pytki i szybki
- silne pocenie si, pot jest lepki i zimny
- cinienie krwi ttniczej znacznie i szybko si obnia
- czsto dochodzi do utraty przytomnoci

PIERWSZA POMOC
- wezwanie Pogotowia Ratunkowego

W OCZEKIWANIU NA PRZYJAZD LEKARZA

- usun przyczyn wstrzsu ( jeeli przyczyn jest krwotok tamowanie krwotoku)
- poszkodowanego ukadamy w pozycji przeciwwstrzsowej na pasko z nogami uniesionymi 30-40 cm
(przy urazach krgosupa nie naley stosowa tej pozycji)
- w miar moliwoci zapewniamy komfort termiczny i psychiczny
- kontrolujemy parametry yciowe

ZABURZENIA PRACY UKADU

ODDECHOWEGO
ASTMA
Jest przewlek chorob ukadu oddechowego.

Ataki astmy czsto nastpuj w wyniku

- wdychania, dotykania lub spoywania czego na co dana osoba jest uczulona
- zdenerwowania
- infekcji drg oddechowych np. zapalenia puc, zapalenia oskrzeli

Jej typowymi objawami s

- ataki dusznoci, mogce przybiera posta duszcego kaszlu

PIERWSZA POMOC

Chorzy na astm przewanie maj ze sob inhalator, pomagamy mu go uy. Rozluniamy wszystkie
ciasne ubrania. Zapewniamy wygodn pozycj, ktra uatwi choremu oddychanie. Zapewniamy dostp wiee-
go, wilgotnego powietrza. Uspokajamy chorego. Jeeli po przyjciu inhalatora duszno nadal si nasila wzy-
wamy lekarza

10
 UTONICIE
W pocztkowej fazie tonicia wystpuje zwykle skurcz goni powodujc dostanie si wody do odka,
przy utrzymujcej si utracie przytomnoci skurcz goni ustpuje przez co woda dostaje si do puc.

PIERWSZA POMOC

Przewracanie ratowanego na brzuch i oraz prby wylewania wody, s bezcelowe opniaj jedynie akcj
ratownicz i mog wywoa wymioty

- po usuniciu cia obcych z ust poszkodowanego( np. piasek, wodorosty) NAJWANIEJSZE jest jak
najszybsze rozpoczcie SZTUCZNEGO ODDYCHANIA ( idealnie byoby rozpocz bd jeszcze w
wodzie)
- kontrola parametrw yciowych
- osob nieprzytomn z zachowanymi parametrami yciowymi ukadamy na boku w pozycji bezpiecznej
- wzywamy pomoc lekarsk
- zapewniamy komfort termiczny

Przy utoniciach czsto dochodzi do schodzenia organizmu, co jest sprzyjajcym czynnikiem podczas
resuscytacji i reanimacji.

Pamitaj

Ratujc toncego pamitaj o wasnym bezpieczestwie, przeraona ofiara czsto niewiadomie moe
obezwadni ratownika i mog razem uton

ODMA OPUCNA
Jest to obecno powietrza w jamie opucnej. Powstaje w skutek drcych ran klatki piersiowej, za-
ma eber, moe by take powikaniem chorb puc i jamy opucnej. Powietrze przedostajce si do jamy
opucnej powoduje zapadanie si puca, jeeli drugie puco jest wydolne i niezmienione pozwala to na utrzy-
manie wydolnoci oddechowej, pod warunkiem niewykonywania przez chorego adnych wysikw fizycznych.

Stan bezporedniego zagroenia ycia wystpuje w przypadku powstania odmy tzw. wentylowej. Jej
mechanizm polega na przedostawaniu si powietrza do jamy opucnej w momencie wdechu, lecz w fazie wy-
dechowej powietrze nie wydostaje si na zewntrz. Cinienie w klatce piersiowej pod wpywem powietrza
znacznie si zwiksza, powodujc ucisk na wiksze naczynia i serce. Taki stan wymaga natychmiastowej
interwencji lekarskiej.

OBJAWY

- bl w klatce piersiowej
- oddechy s spycone
- bardzo silna duszno
- przy kaszlu ukazuje si ywoczerwona, pienista krew
- przyspieszenie ttna
- blado powok skrnych
- pogbiajce si oglne osabienie

PIERWSZA POMOC

W oczekiwaniu na przyjazd pogotowia ratunkowego

- najwaniejsze jest uoenie pacjenta w pozycji psiedzcej, uatwiajce oddychanie
- staa kontrola czynnoci oddechowej
- jeeli odma jest wynikiem zranienia, zakadamy na ran szczelny opatrunek
- rannemu nie wolno pi, pali ani je

CIAA OBCE ZNAJDUJCE SI W RANIE ZAWSZE POZOSTAWIAMY

11
 RANY I KRWOTOKI
RANY
To przerwanie cigoci tkanki skrnej lub bony luzowych. Jej rozlego i gboko zaley od rodzaju
urazu, gbokoci, a take miejsca.

PIERWSZA POMOC

- zatamowanie krwotoku w zalenoci od krwawienia zakadamy opatrunek uciskowy

bezporednio na ran jaow gaz, nastpnie wat ktr mocno przybandaowujemy najlepiej bandaem
elastycznym. Ucisk nie moe by jednak zbyt silny, by nie wywoa zasinienia. Dobrze zaoony opatrunek
uciskowy powinien zatrzyma kade krwawienie. Jeli jednak krwotok nie ustpuje konieczne jest dalszy
ucisk rczny.
- unieruchomienie, jeli zranienie jest due i dotyczy koczyny
- bezporednio na ran nie kadziemy waty, ligniny, chusteczek higienicznych
- rany nie dotykamy palcami
- nie usuwamy cia obcych tkwicych w ranie
- poszkodowanego ukadamy w pozycji przeciwwstrzsowej, aby zapobiec rozwijaniu si wstrzsu poura-
zowego
- kontrolowanie czynnoci yciowych
- dodatkowe kontrolowanie ttna w miejscu zaoenia opatrunku
- przesiknitego opatrunku nie zdejmujemy, nakadamy na niego kolejn warstw materiau choncego,
przymocowujc go bandaem

KRWOTOK WEWNTRZNY I ZEWNTRZNY

Jest to przerwanie cigoci naczy krwiononych i utrata krwi. W przypadku krwotoku wewntrznego utrata
krwi nastpuje do wewntrz organizmu, przy krwotoku zewntrznym utrata krwi nastpuje na zewntrz organiz-
mu.

Oglnymi objawami krwotoku s:

- blado powok skrnych

- przyspieszenie ttna
- spadek cinienia
- zimny pot
- niepokj
- czsto wystpuje szum w uszach oraz mroczki przed oczami.

UTRATA KRWI 1,5 2 LITRW STANOWI BEZPOREDNIE ZAGROENIE YCIA POSZKODOWANEGO

Cinienie

wiadomo

Ttno

Tlen w organizmie Zgon

WPYW KRWOTOKU NA PARAMETRY YCIOWE

12
PIERWSZA POMOC PRZY KRWOTOKU ZEWNTRZYM

- poszkodowanego ukadamy w pozycji przeciwwstrzsowej ( w przypadkach duych krwotokw)

- jeeli krwawienie dotyczy koczyn ukadamy koczyn powyej linii serca
- ucisk dorany na ran lub ttnic ktra doprowadza krew do rany
- zakadamy jaowy opatrunek uciskowy
- kontrolujemy ttno na zranionej koczynie
- obserwujemy czynnoci yciowe i parametry rannego
- zapewniamy komfort termiczny, a take psychiczny
- w razie potrzeby naley wezwa pogotowie ratunkowe

PIERWSZA POMOC PRZY KRWOTOKACH WEWNTRZYCH

Krwawienia wewntrznego nie jestemy w stanie zatamowa. Przy podejrzeniu krwotoku naley wezwa jak
najszybciej pogotowie. W oczekiwaniu na przyjazd lekarza obserwujemy poszkodowanego, kontrolujc para-
metry yciowe.

KRWOTOK DO JAMY CZASZKI

Najczstsz przyczyn s ostry lub tpe urazy gowy

Pierwszymi objawami s

- silne ble gowy

- zaburzenia wiadomoci
- nierwno renic
- mdoci i wymioty
- moe wystpi utrata przytomnoci

PIERWSZA POMOC

- jeli poszkodowany jest przytomny ukadamy go w pozycji psiedzcej

- nieprzytomnego z zachowanymi parametrami yciowymi - w pozycji bezpiecznej
- stosujemy zimne okady na gow
- kontrolujemy parametry
- zapewniamy komfort termiczny

KRWOTOK Z NOSA
Przegroda nosowa jest miejscem licznie znajdujcych si powierzchownych naczy krwiononych ktre mog
pka bez powanych urazw.

PIERWSZA POMOC

- osob poszkodowan sadzamy z gow pochylon do przodu

- po oczyszczeniu nosa przykadamy zimne kompresy na nasad nosa, a take na czoo i kark
- jeeli krwawienie jest due uciskamy nasad nosa
- przy krwawieniu trwajcym duej ni 30 min naley skontaktowa si z lekarzem

PAMITAJ

Nie naley tamowa wypywu krwi u osb, ktre lecz si na nadcinienie ttnicze !!!!

13
 AMPUTACJA URAZOWA
Nastpuje na skutek odcicia czci ciaa czowieka w wyniku wypadku.

PIERWSZA POMOC

- W zalenoci od krwawienia poszkodowanego ukadamy w pozycji psiedzcej lub w przeciw wstrzsowej.

- Zranion koczyn unosimy powyej poziomu serca
- Kikut zabezpieczamy jaowym opatrunkiem
- W zalenoci od krwawienie oraz wielkoci rany zakadamy szeroki opatrunek uciskowy
- Unieruchomienie
- Kontrolujemy parametry yciowe poszkodowanego

Zabezpieczenie amputowanej czci

- amputowan cz zaopatrujemy jaowym opatrunkiem,
- wkadamy do torebki foliowej
- torebk umieszczamy w wodzie z lodem

URAZY GOWY
WSTRZNIENIE MZGU

Gwnym objawem jest utrata przytomnoci zaistniaa po mocnym tpym urazie gowy

Dodatkowymi objawami s

- ble i zawroty gowy

- mdoci i wymioty
- czsto wystpuje luka w pamici, obejmujca zdarzenia jakie miay miejsce przed samym wypadkiem

PIERWSZA POMOC

- kontrolowanie parametrw yciowych

- obserwacja poszkodowanego
- zapewnienie spokoju

OTWARTE ZRANIENIA
CZASZKOWO-MZGOWE
Do otwartych zranie dochodzi najczciej w chwili gdy sia uderzenia koncentruje si na do maej
powierzchni. Uraz moe spowodowa uszkodzenie skry, koci czaszki, a nawet mzgu. Takie uszkodzenie
czsto powoduje obrzk mzgu, a take utrat przytomnoci.

PIERWSZA POMOC

- w przypadku wystpienia bezdechu naley natychmiast przystpi do sztucznego oddychania

- ran gowy przykrywa si jaowym opatrunkiem nigdy nie uciskamy rany !
- ciaa obce pozostawiamy, uwaajc aby ich nie naruszy przy nakadaniu opatrunku
- w przypadku wydostania si przez ran czci mzgu pamitaj, aby nigdy go nie dotyka, a tym bardziej
nigdy nie wpycha do wntrza czaszki.
- wzywamy pogotowie
- kontrolujemy parametry yciowe poszkodowanego

14
 ZAMANIA PODSTAWY CZASZKI
Najczstszym mechanizmem tego urazu jest czoowy wypadek samochodowy w czasie ktrego nie
przypita pasami osoba uderza gow w przedni szyb samochodu.

Czsto pierwszymi objawami s

- wyciek krwi z nosa, uszu, ust.

- Ok. 2 godz. Po wypadku pojawiaj si krwiaki oczodow ( zasinienie wok oczu )
- Moe, ale nie musi doj do utraty przytomnoci

PIERWSZA POMOC

- niezwocznie wzywamy pogotowie ratunkowe

- kontrola parametrw yciowych jest najistotniejsz spraw
- jeli poszkodowany oddycha i jest nieprzytomny ukadamy w pozycji bezpiecznej na boku
- jeli stwierdzamy brak parametrw przystpujemy do czynnoci resuscytacyjnych

Przed przyjazdem pogotowia nie obmywamy sczcej si krwi, czsto jest ona jedynym dowodem
wiadczcym o zamaniu koci podstawy czaszki.

ZWICHNICIE, SKRCENIE, ZAMANIE

ZWICHNICIE jest to przemieszczenie si jednej z powierzchni stawowej wzgldem drugiej.

OBJAWY
- silny bl
- obrzk
- zasinienie
- ograniczenie lub niemono ruchowa w danym stawie

SKRECENIE to naderwanie lub nacignicie aparatu wizadowo torebkowego stawu. Skrcenie

jest mniej grone od zwichnicia, poniewa nie zostaje uszkodzona torebka stawowa. Anatomiczn budow
staww przywracaj elastyczne wizada.

ZAMANIE jest to przerwanie cigoci tkanki kostnej.

Zamania moemy podzieli na

a. Zamanie zamknite gdy skra wok zamanej koci jest nienaruszona.
b. Otwarte zamanie gdy cigo skry wok zamanej koci zostaje zerwana. Dodatkowym problemem w
takiej sytuacji staje si naraenie na moliwo wystpienia zakaenia.

Zamania nios za sob dodatkowe niebezpieczestwa tj.

1. wstrzs
2. dodatkowe zranienia
3. mogce powsta zakaenia zwaszcza przy zamaniu otwartym

W przypadku cikich zama lepiej nie podejmowa prb unieruchomiania, lecz jak najszybciej wezwa
pogotowie. O TYM ZAWSZE NALEY PAMITA !!!

OBJAWY

- wystpuje obrzk oraz silny bl przy prbie poruszenia koczyny

- w miejscu zamania wystpuje nieprawidowa ruchomo podczas gdy w anatomicznym ukadzie
ruchomo ta nie wystpuje
- uszkodzona koczyna ulega widocznemu zdeformowaniu
- w przypadku zama otwartych w miejscu rany widoczne s odamy kostne

15
PIERWSZA POMOC

- najwaniejsze jest ustalenie z jakim zamaniem mamy do czynienia z otwartym czy z zamknitym
- jeeli podejrzewamy otwarte zamanie koczyny rozcinamy materia przylegajcy do uszkodzonej koczyny.
- bezporednio na ran przykadamy jaowy opatrunek, pamitajc aby nie uciska uszkodzonego miejsca.
- ewentualny krwotok tamujemy
- unieruchamiamy koczyn w obrbie dwch ssiadujcych staww powyej i poniej zamania
- w przypadku unieruchomienia koczyn dolnych pamitamy o wypenieniu przestrzeni midzy nimi
- kontrolujemy ttno i obserwujemy koczyn poniej miejsca zamania
- w przypadku braku moliwoci dostarczenia poszkodowanego do najbliszego szpitala, wzywamy
pogotowie ratunkowe
- nie nastawiamy i nie poruszamy zamanej koczyny te czynnoci nale do lekarza.

PAMIETAJ

Przy zamaniach koczyn moe doj do uszkodzenia wikszych naczy krwiononych, jeeli w cigu
6 godzin nie zostanie udzielona pomoc lekarska amputacja koczyny bdzie nieunikniona warto wic o tym
pamita i spieszy si !!!

ZAMANIE UCHWY
OBJAWY

- silny bl oraz obrzk, ktry uniemoliwia poykanie liny

- trudnoci mowy
- mog wystpi trudnoci w oddychaniu, a nawet cakowita niemono oddychania

PIERWSZA POMOC

- poszkodowanego sadzamy w pozycji siedzcej, co pozwoli na swobodne wypywanie liny i krwi

- w przypadku niemonoci oddychania podstawow czynnoci bdzie udronienie drg oddechowych

ZAMANIE EBER
OBJAWY

- silny bl, ktry powoduje utrudnienia w oddychaniu

- po uszkodzonej stronie wystpuje widoczne ograniczenie ruchomoci klatki piersiowej przy wdechu.

Urazy eber mog stanowi powane zagroenia dla ycia poszkodowanego np. krwotok z ttnicy
midzyebrowej, uszkodzenie puca odm

PIERWSZA POMOC

- w zalenoci od stanu poszkodowanego ukadamy go w pozycji siedzcej lub w pozycji lecej

(bezpiecznej ) na chorym boku.

ZAMANIA KOCI MIEDNICY

OBJAWY

- ble w obrbie miednicy, a take przy ruchach koczyn dolnych

- zamanie to czsto zwizane jest z urazem narzdw wewntrznych jamy brzusznej

PIERWSZA POMOC

- miednic wraz z koczynami dolnymi unieruchamiamy

- lekkie zgicie ng w kolanach zmniejsza bl spowodowany tym urazem
- kontrola parametrw yciowych

16
 URAZ KRGOSUPA
Najczciej wystpuje w wyniku wypadku samochodowego lub upadku z wysokoci. Odamki kostne
mog spowodowa uszkodzenie rdzenia krgowego prowadzc do porae koczyn, paraliu, a nawet mierci.

OBJAWY

- brak lub osabienie czucia

- promieniujcy bl krgosupa
- niedowad koczyn

PIERWSZA POMOC

- najlepiej do przyjazdu pogotowia poszkodowanego zostawi w pozycji zastanej

- udraniamy drogi oddechowe
- kontrolujemy parametry yciowe poszkodowanego

Jeeli uraz krgosupa podejrzewamy u osoby z wypadku drogowego, a stwierdzimy e nie ma zagroenia
wybuchu samochodu, najlepiej osob poszkodowan pozostawi w samochodzie. W innym przypadku ewaku-
ujemy rannych wedug schematu.

OPARZENIA

OPARZENIA TERMICZNE
Kade oparzenie jest cisze ni nam si wydaje i to powinno by Twoj gwn zasad. Czsto opa-
rzenia, zwaszcza te gbokie mog doprowadzaj do uszkodze zakocze nerwowych, stajc si przez to
bezbolesne. Dlatego nie naley ich bagatelizowa. Dodatkowo powoduj du utrat wody, przez co mog
wywoa wstrzs. S te idealn drog przenikania bakterii wywoujc zakaenia. Dlatego warto aby kade
oparzenie zobaczy lekarz, nie dotyczy to oparze zupenie bahych.

Przy oparzeniach rozlegych naley wezwa jak najszybciej pogotowie, lub dostarczy osob poszkodo-
wan do szpitala.

PIERWSZA POMOC

- Oparzone czci ciaa naley odkry, w przypadku gdy ubranie przylega do ciaa nie naley go odrywa
natomiast wok miejsca rozcinamy ubranie noyczkami.
- Polewamy miejsca chodn wod, do momentu zmniejszenia si blu
- W przypadku oparzenia rki naley jak najszybciej zdj biuteri zapobiegnie to moliwoci martwicy
przy powstajcym obrzku
- Jest to jedyny wypadek w ktrym poszkodowanemu moemy poda rodki przeciwblowe i uspokajajce
- W celu zmniejszenia powika mogcego wystpi odwodnienia podajemy jak najwiksz ilo pynw np.
herbat, soki owocowe, mleko, wod.

PAMITAJ

Pierwsza pomoc to uchronienie tkanek przed powikszaniem si martwicy. Nie naley wic stosowa
adnych maci ani pynw, w adnym wypadku nie naley przekuwa powstajcych pcherzy takie czynnoci
czsto s przyczyn wystpujcych pniej zakae. Leczenie naley pozostawi lekarzowi.

17
 OPARZENIA CHEMICZNE
S wynikiem kontaktu organizmu z kwasami, zasadami lub innymi zwizkami szkodliwymi.

PIERWSZA POMOC

W przypadku doustnego zaycia :

- pamitaj, nie naley prowokowa wymiotw

- jedyn pomoc bdzie podanie pynw obojtnych co pozwoli na rozcieczenie substancji rcej.

Wane !

Resztk trucizny zabezpiecz dla lekarza, da to moliwo szybszego znalezienia czynnika neutralizujcego.

W przypadku skrnego kontaktu z trucizn :

- jak najszybciej spukujemy wod reszt substancji pozostajcej na skrze.

- W przypadku oparzenia wapnem niegaszonym naley usun wapno ze skry poprzez cieranie, a
nastpnie spukujemy silnym strumieniem wody.

PAMITAJ ABY PRZY UDZIELANIU POMOCY ZACHOWA SZCZEGLN OSTRONOC

I SAMEMU NIE ULEC POPARZENIU.

ODMROENIA
To miejscowe uszkodzenie tkanek powstajce na skutek dziaania niskiej temperatury. Gwnym powik-
aniem jest nieodwracalne obumarcie odmroonych czci ciaa, a take moliwo zakaenia.

OBJAWY

- w pocztkowej fazie skra czsto bywa zaczerwieniona, nastpnie koloryt skry staje si siny, niebiesko-
szary, na kocu biao blady
- najczciej lekkie odmroenie powoduje silny bl, natomiast silne pozostaje zupenie niebolesne.

PIERWSZA POMOC

- moliwie jak najszybsze przywrcenie w czci odmroonej krenia krwi, po przez ogrzanie np. ciepa
kpiel.
- Po kpieli miejsce odmroone moemy lekko masowa niewielk iloci 70% alkoholu etylowego.
- Opatrunek powinien zawiera grub warstw waty, aby zapewni utrzymanie ciepoty ciaa.
- Jeeli wytworzyy si pcherze w adnym wypadku nie naley ich przekuwa,
- Bdne jest take nacieranie odmroonych powierzchni niegiem daje to moliwo powstania mikros-
kopijnych ran przez ktre atwo o wytworzenie zakaenia.
- Nie naley podawa alkoholu, pali papierosw pogarsza to rokowanie
- W przypadku ochodzenia caego ciaa, naley pamita o bardzo powolnym ogrzewaniu caego ciaa.
- Skuteczna jest te profilaktyka przeciwtcowa.

18
 ZABURZENIA PRZYTOMNOCI

PADACZKA (EPILEPSJA)
Choroba zwizana z zaburzeniem pracy mzgu, zwykle przebiega w postaci nawracajcych napadw
drgawkowych. Napady trwaj zwykle od kilku do kilkunastu minut.

OBJAWY

- utrata przytomnoci
- czsto wystpuje chwilowy bezdech, sinica, renice rozszerzaj si.
- Po kilkunastu sekundach powraca oddech, i nastpuj drgawki caego ciaa.
- Pojawia si piana na ustach
- Czsto nastpuje bezwiedne oddanie moczu.

PIERWSZA POMOC

- w czasie ataku najistotniejsz spraw jest zabezpieczenie gowy poszkodowanego

- w przypadku nie zacinitych szczk, moemy wsun pomidzy zby rolk bandaa, w taki sposb aby
nie utrudnia wypywania liny.
- po ataku nie naley budzi poszkodowanego, uoy go w pozycji bezpiecznej
- kontrolowa czynnoci yciowe
- zapewni komfort termiczny i bezwzgldny spokj.

OMDLENIE
To naga krtkotrwaa utrata przytomnoci. Przyczyn omdlenia moe by nagy spadek cinienia krwi,
zdenerwowanie, gd, nadmierne odchudzanie, silne emocje itp.

OBJAWY POPRZEDZAJCE OMDLENIE

- zawroty gowy
- blado
- mroczki przed oczami
- zimne poty

PIERWSZA POMOC

- skontrolowanie czynnoci yciowych i udronienie drg oddechowych

- rozlunienie uciskajcych czci ubra
- uoenie poszkodowanego w pozycji autoprzetoczeniowej
- jeeli przytomno nie powrci po ok. 2 min. ukadamy chorego w pozycji bocznej bezpiecznej i wzywamy
pogotowie
- kontrolujemy parametry yciowe

UDAR SONECZY
Jest wynikiem nadmiernego nasonecznienia organizmu

OBJAWY

- sucha i zaczerwieniona skra

- ttno wolne
- wysoka gorczka
- nudnoci i wymioty
- uczucie niepokoju
- osabienie

19
PIERWSZA POMOC

- uoenie poszkodowanego w pozycji psiedzcej, w miejscu zaciemnionym i przewiewnym

- zastosowanie zimnych okadw
- maymi porcjami moemy podawa zimne napoje
- kontrolujemy parametry yciowe

PORAENIE PRDEM
Zdarzy si moe wszdzie tam gdzie przypadkowo dotkniemy nieosonitych przewodw elektrycznych. Od
wysokoci napicia, i natenia prdu zale pniejsze uszkodzenia organizmu. Do zaburze podstawowych
czynnoci yciowych dochodzi w kadym przypadku.

PIERWSZA POMOC

Przy niskim napiciu prdu do 1000V

- odczamy prd gwnym wycznikiem

- przy stwierdzeniu braku czynnoci yciowych podejmujemy akcj resuscytacyjn
- na oparzone miejsca zakadamy jaowy opatrunek
- wzywamy pomoc lekarsk

przy napiciu powyej 1000 V ( np. linia energetyczna)

- pamitaj nigdy nie naley podchodzi na odlego mniejsz ni 50 cm.

- Najszybsze poinformowanie sub ratowniczych o uszkodzeniu linii z poraeniem ludzi

PAMITAJ !!!

Udzielajc pierwszej pomocy musisz by w peni wiadomy zagroenia. Pamitaj, e doskonaym przewodni-
kiem prdu jest woda, majc mokre rce lub stojc na mokrej pododze, naraasz si na poraenie prdem.

ZATRUCIA
Powstaje na skutek wniknicia do organizmu substancji w szkodliwej dla niego dawce. Przyczyny mog
by bardzo rnorodne pomyka, lekkomylno, niewiadomo, zamach samobjczy.

Najczstszymi drogami przenikania trucizny do wewntrz organizmu s :

- Przewd pokarmowy leki , trucizny chemiczne, trujce grzyby itd.
- Drogi oddechowe tlenek wgla
- Bezporednio do krwioobiegu rodki odurzajce, narkotyki
- Przez skr ukszenia

PIERWSZA POMOC

Mimo wielu czynnikw i sposobw zatru ratowanie zatrutych nie polega tylko na podaniu odpowiednich
odtrutek, schemat pierwszej pomocy niezaleny od rodzaju trucizny sprowadza si do:

- Najwaniejszym etapem jest przerwanie naraenia organizmu na dalsze wnikanie trucizny np. w przypadku
zatrucia gazami natychmiast naley wynie poszkodowanego z pomieszczenia w ktrym jest skaenie
atmosfery.
- Wyrwnanie lub przywrcenie podstawowych czynnoci yciowych
- Usunicie nie wchonitej trucizny
- Przyspieszenie wydalania trucizny najszybszym sposobem usunicia trucizny przyjtej drog pokarmow
bdzie wywoanie wymiotw, mimo e sposb ten jest mniej skuteczny ni pukanie odka, jest godny
polecenia ze wzgldu na atwo wykonania.
- Stosowanie odtrutek

Jeeli brak jest jakichkolwiek przedmiotw wskazujcych rodzaj trucizny zabezpieczamy wydzieliny chorego
dziki niej lekarze bd mogli rozpozna trucizn i wdroy odpowiednie leczenie

20
PAMITAJ !!!

W przypadku skaenia skry lub ubra, zabiegiem rwnie pilnym jak wywoanie wymiotw przy zatruciu
drog pokarmow , jest przemycie skaonej skry czy zmiana skaonego ubrania. Przyspieszanie wydalania
trucizny i stosowanie odtrutek naley do lekarzy. Pierwsza pomoc polega gwnie na przerwaniu naraenia
organizmu na trucizn i zachowania parametrw yciowych.

ZACHYNICIE
Niedrono spowodowana zatkaniem drg oddechowych ciaem obcym grozi uduszeniem. Zazwy-
czaj zachynicia zdarzaj si podczas jedzenia. Przy cakowitej niedronoci drg oddechowych wskutek nie-
dotlenienia szybko dochodzi do utraty przytomnoci, a po kilkunastu sekundach, moe doj do zatrzymania
krenia. W przypadku gdy pacjent jest przytomny nakaniamy do prby wykrztuszenia ciaa obcego. Polecane
dotd uderzenia midzy opatkami dopuszczalne jest obecnie tylko u maych dzieci, kobiet ciarnych i osb
otyych.

We wszystkich pozostaych przypadkach stosujemy rkoczyn HEIMLICHA

a. w przypadku gdy pacjent jest przytomny

- stojc za poszkodowanym obejmujemy go w nadbrzuszu

- do zwinit w pi opieramy nad ppkiem, a pod wyrostkiem mieczykowatym mostka ratowanego
- drug do nakadamy na pi
- szybkimi, mocnymi ruchami skierowanymi w stron gowy pacjenta naciskamy nadbrzusze.
W miar potrzeby ruchy te moemy wykonywa do 10 razy.

b. w przypadku gdy pacjent jest nieprzytomny

- przed zastosowaniem rkoczynu Heimlicha ukadamy nieprzytomnego na wznak. Miejsce ucisku jest
dokadnie takie samo jak w przypadku przytomnego. Natomiast technika jest taka jak przy masau
porednim serca.

Jeeli powysze zabiegi nie daj adnych rezultatw podejmujemy prb sztucznego oddychania, nastpnie
wykonujemy ponown seri rkoczynw Heimlicha. W przypadku braku skutecznoci jedyn szans na urato-
wanie ycia jest przyjazd pogotowia. W oczekiwaniu na pomoc lekarska naprzemiennie stosujemy sztuczne
oddychanie i rkoczyn Heimlicha.

UDRANIANIE DRG ODDECHOWYCH U DZIECI

Niedrono drg oddechowych u dzieci stanowi gwn przyczyn zgonw.

Pamitaj jak najszybsze wezwanie pomocy lekarskiej moe da szans uratowania ycia dziecka.

W oczekiwaniu na przyjazd pogotowia nie zaprzestawaj prb wentylacji i usunicia ciaa obcego. Dzieci uka-
damy na kolanach gow skierowan w d uderzajc jedn rk midzy opatkami. Czsto powoduje to usu-
nicie ciaa obcego. Gdy jednak nasze dziaania nie przynosz rezultatw naley podj jak najszybsz resus-
cytacj kreniowo oddechow. Pamitajc, e tylko przy jakiejkolwiek wentylacji prowadzenie masau moe
da rezultat.

21
 POGRYZIENIA, UKSZENIA, UDLENIA
POGRYZIENIA
Znajdujce si w paszczy zwierzcia liczne wirusy i bakterie s bardzo niebezpieczne dla pogryzionej
osoby. Szczeglnie niebezpieczne i gronie jest zakaenie wcieklizn.

PIERWSZA POMOC

- Ran naley dokadnie przemy - wirus wcieklizny ginie w wodzie z mydem w cigu 10 min. , ran moe-
my przemy take wod utlenion
- W cigu kilku minut ( ok.5 ) pozwalamy aby krew swobodnie wypywaa z rany.
- Na ran zakadamy jaowy opatrunek
- Zapewniamy wsparcie psychiczne pogryzionej osobie

W celu uniknicia zaraenia wcieklizn osoby pogryzione poddawane s szczepieniom.

UKSZENIA
Najczstszym miejscem ukszenia to stopa lub ydka.

OBJAWY

pierwszym objawem jaki si pojawia jest obrzk

bolesno
drgawki
ttno oraz oddech s przyspieszone
pocenie si
osabienie
poszkodowana osoba odczuwa silny lk

PIERWSZA POMOC

- powyej miejsca ukszenia zakadamy opask uciskow

- koczyn unieruchamiamy, ograniczajc zbdne ruchy
- kontrolujemy parametry yciowe
- wzywamy pogotowie ratunkowe
- oczekujc na pogotowie zapewniamy wsparcie psychiczne

UDLENIA
Zawsze pamitajmy, e wraliwo na udlenia u rnych osb jest inna. U osb uczulonych, a take
u dzieci nie naley usuwa da. Zazwyczaj pojedyncze ukszenia nie s grone. Pamitajmy jednak, e stwa-
rzajcymi zagroenie s ukszenia w okolicach: szyi i wewntrznej czci ust czyli jzyk, podniebienie. Udle-
nia powoduj obrzk co doprowadzi moe niedronoci drg oddechowych.

OBJAWY

- miejsce udlenia staje si zaczerwienione i obrzknite

- czsto wystpuje bolesno
- u osb uczulonych:
- mog wystpi dreszcze
- przyspieszenie ttna
- podwyszenie temperatury ciaa
- moe wystpi take duszno oraz zaburzenia oddychania

PIERWSZA POMOC

- do usuwamy w sposb delikatny, zwracajc uwag aby nie uszkodzi pcherzyka z pynem surowiczym
- w miejscu udlenia stosujemy zimne okady
- jeeli ukszenia nastpio w okolicy szyi lub w wewntrz jamy ustnej najlepiej poda kostk lodu i skontak-
towa si z lekarzem.
22