STYL MIDZYNARODOWY

Jest to termin sztuczny, stworzony przez Philipa Johnsona i Henryego-Russela Hitchcocka

na oznaczenie ogu prdw minimalistycznych i funkcjonalistycznych w architekturze
modernizmu lat 20. i 30. XX w. Stosowany jako synonim kubicznej odmiany modernizmu.
Inspiracj dla utworzenia takiego okrelenia stanowiy budynki biurowe, takie jak
Columbushaus Ericha Mendelsohna, czy Telschow Haus braci Luckhardtw na berliskim
Potsdamer Platz. Byy to symbole dynamicznego ycia w metropolii, a jednoczenie wizay
si z poszukiwaniami tanich rozwiza w architekturze. Wszystkie te budowle byy w jakim
sensie do siebie podobne.
I wanie Johnson i Hitchcock odczuli potrzeb zidentyfikowania wsplnych cech i kryteriw
artystycznych nowego stylu.
W 1931 r. zorganizowali oni wystaw w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku.
Ekspozycji towarzyszy wydany rok pniej katalog zatytuowany The International Style.

Idea stylu midzynarodowego znw staa si aktualna i nona. Styl wspczesny, obejmujcy
cay wiat jest jednolity i spjny, a nie fragmentaryczny, albo wrcz wewntrznie sprzeczny,
jak wiele budowli pierwszej generacji nowoczesnych architektw.

Takie uwagi nie mogy znale akceptacji w Europie. Autorzy terminu sugerowali w ten
sposb umidzynarodowienie architektury przy jednoczesnym oderwaniu od rodzimych
wzorcw, jednoczenie jednak po raz pierwszy nadawali architekturze modernizmu rang
kolejnego stylu historycznego, podczas gdy wikszo jej twrcw chtniej widziaaby w niej
raczej cakowicie now metod twrcz ni styl. Walter Gropius odpowiedzia: Celem
Bauhausu nie byo propagowanie konkretnego stylu, systemu, dogmatu, formuy, czy mody, a
wycznie wywieranie stymulujcego wpywu na projektowanie

Bruno Taut, ktrego prace cechowaa purystyczna surowo, zmierza ku podobnej czystoci
estetycznej. Wg niego pikno jest efektem zgodnoci midzy form budynku, a jego funkcj.
Materiay i konstrukcja byy podporzdkowane kryterium uytecznoci. Detale-caoci. A za
rodek artystyczny zostaa uznana jedynie regua powtrzenia.
Hitchcock i Johnson odpowiedzieli obiekcj, e niemoliwe jest zaplanowanie i wykonanie
skomplikowanego budynku bez dokonywania pewnych wyborw niecakowicie
determinowanych technologi i ekonomi.

Tym wanie definicja stylu midzynarodowego rnia si od funkcjonalizmu. Gwne

zaoenia funkcjonalistw w duo wikszym stopniu dotyczyy aspektw technicznych i
socjalnych nowoczesnej architektury. A Styl midzynarodowy nie odkada tak na bok
estetyki. (Pszczkowski zaoponowa, e SM i Funkcjonalizm to jedno i to samo)

Hitchcock i Johnson sprowadzili styl midzynarodowy do trzech zasad estetycznych:

Pierwsza to architektura jako zamknita przestrze. Od kiedy jako struktury none
zaczto stosowa stalowy lub betonowy szkielet, planowanie stao si nieograniczone. Rola
zewntrznej skorupy budynku sprowadza si odtd do ochrony wntrza przed warunkami
atmosferycznymi. Najlepszym materiaem na elewacj jest wic szko, tak jak w projekcie
drapacza chmur Miesa van der Rohe z 1922 r. ciany nie spoczywaj na fundamentach, ale
wisz na wewntrznej ramie. Wraenie, jakie wywiera taka ciana kurtynowa, mona
intensyfikowa, cofajc filary. Za odpowiednik zamknitej przestrzeni mona uzna czyst
objto, o ktrej Le Corbusier pisa 10 lat wczeniej.
Wraz z odrzuceniem drugorzdnych, dekoracyjnych elementw fasady, nowe znaczenie
zyskay okna. Nie s ju umieszczone we wgbieniach, lecz stanowi fragment powierzchni
fasady. Ma to podkreli efekt ciany jako powoki. Bracia Luckhardt, komentujc swoj
realizacj Am Rupenhorn w Berlinie stwierdzili, e nowy sposb ycia stawia przed
architektur nowe wymagania: wikszej iloci wiata i powietrza, dynamiki planu tak, aby
mona byo wewntrzne ciany ustawia dowolnie w zalenoci od indywidualnych potrzeb.

Za drug zasad stylu midzynarodowego Johnson i Hitchcock uznali regularno i

moduowo. Narzucaa j w regularny sposb siatka konstrukcji szkieletowej i stosowane
wraz z ni standaryzowane komponenty budowlane. Ten typ budowy od dawna praktykowano
w amerykaskim budownictwie wysokociowym, jako e rnicowanie przestrzeni midzy
wspornikami zwikszaoby koszty. Ta zasada wprowadzaa nowy ad estetyczny, zastpujc
wyran symetri osiow i akcentujc elementy horyzontalne: pyty kondygnacji, parapety i
wstgi okien oraz paski dach. System kratownic wymusza tworzenie bry o prostoktnych
podstawach. Artystycznym wyzwaniem przy tego typu rozwizaniach byo wybranie
konkretnej opcji spord wielu moliwych ustawie poszczeglnych czci elementw.

Jednym z przykadw ciekawych rozwiza, osignitych dziki umiejtnemu operowaniu

krzywiznami zgi i krawdziami zaama, moe by willa Schminkego zbudowana przez
Hansa Sharouna w 1933r. W przeciwiestwie do architektw wykorzystujcych system
moduowy do powielania wzorw, Scharoun zademonstrowa tutaj wzbogacenia tego
sownika form poprzez odrzucenie dogmatycznych rozwiza. Ukad domu nie jest czytelny.
Zmienne osie wpywaj na ukad cigw komunikacyjnych. Horyzontalno zaoenia
zostaa zrwnowaona efektownymi biegami zewntrznych schodw, skierowanych w stron
czci budynku, ktra ksztatem przypomina dzib statku. Wraenie rnorodnoci form
zaoenie zawdzicza ukadowi dynamicznych linii. Pokj dzienny umieszczony w tym
naroniku jest wrcz zalany wiatem wpadajcym przez cian okien. Wg Adolpha Behna
na uwag zasuguje fakt, e w wielu miejscach wytrawiono szyby; akurat tam, gdzie oko
domaga si punktu odniesienia.

A to nawizuje do trzeciej z zasad stylu midzynarodowego, sformuowanych przez

Hitchcocka i Johnsona: unika przeadowania ornamentem. Tradycyjn dekoracj
zastpi teraz subtelny rysunek ram okiennych, drzwi wejciowych, czy parapetw. W tym
kontekcie take opracowywania bya kolorystyka. I chocia w latach 30. stosowano
krystalicznie jasne powierzchnie, to kolor odgrywa kluczow rol przy doborze detali
wystroju tej architektury. O tym, e rnorodne materiay musz ze sob wspgra, pisa
te George Howe w odniesieniu do biurowca Saving Fund Society w Filadelfii: w
architekturze znalaz odzwierciedlenie sposb, w jaki dekoratorzy wntrz czyli rnorodne
gatunki, powierzchnie, struktury i barwy materiaw w celu uzyskania efektu dekoracyjnego.
Ten efekt zosta wzmocniony poprzez uycie sztucznego wiata oraz zjawiska
zwielokrotnionego odbicia i zaamania promieni. Dzieje si tak zwaszcza w pomieszczeniach
publicznych, gdzie dominuje stal nierdzewna i zielonkawy brz w poczeniu z polerowanym
marmurem. Zastosowano go do oboenia duych powierzchni cian. Stal nierdzewn
wybrano spord innych biaych metali ze wzgldu na jej odporno i twardo. To chyba
najwaciwszy z materiaw podnoszcy standard budynku.

Jeli pominiemy cechy stylistyczne wymieniane przez Hitchcocka i Johnsona, kolejnym

kluczowym aspektem nowoczesnej architektury okae si jej midzynarodowy charakter.
Tak pisa o tym Alberto Sartoris: Istotnym aspektem funkcjonalizmu jest poszukiwanie
wspczesnego stylu o ujednoliconych metodach konstrukcji, ale zezwalajcym na
rnorodno zastosowa i interpretacji. Wymg prostej, przejrzystej i uytecznej formy
prowadzi do wypracowania jednolitego kierunku w estetyce.

Podobiestwa stay si wyrane w pracach modych architektw. To przyczynio si do

gwatownej popularyzacji nowej architektury.

Orodkiem modernistycznego stylu w Czechosowacji stao si Brno. Tworzyli tam tacy

architekci jak Bohuslav Fuchs, Otto Eisler i Jindrich Kumpost. Znajduje si tam take Willa
Fritza Tugendhat, autorstwa Miesa van der Rohe.
Jedynymi elementami dzielcymi przestrze s pkoliste ekrany z hebanu, oraz tobrzowy
onyksowy panel oddzielajcy cz wypoczynkow od biblioteki. Polerowane chromowane
filary s elementami nonymi.

W Austrii do najwybitniejszych naleeli Ernst Plischke i Lois Welzenbacher.

Tutaj, w domu Gamerith Plischke uzyska efekt lekkoci poprzez nieznaczne uniesienie
dachu, powstaa w ten sposb wska strefa cienia.

W Danii Arne Jacobsen, ktry jako pierwszy w swoim kraju wcieli w ycie idee pionierw
modernizmu: Le Corbusiera i Ludwiga Miesa van der Rohe. Wyeliminowa nieistotne
szczegy kosztem uwypuklenia istotnych elementw konstrukcyjnych projektowanych
obiektw.

W Holandii Johannes Brinkman, Leendert van der Vlugt, Willem van Tijen i Johannes
Duiker.
Tutaj Fabryka tytoniu Van Nelle w Rotterdamie. Przezroczysta, filigranowa fasada z
lustrzanych szyb, a w strefie galerii- elazna kontrukcja. Kawiarni usytuowano w szczycie
budynku, w przeszklonej wieyczce podobnej do wiey kontrolnej lotw. W rzeczy samej,
widoczny by std pas startowy, z ktrego korzysta prezes, dysponujcy wasnym samolotem.
Koncepcj wysokiego budynku z mieszkaniami dla robotnikw, o jakim myla Gropius,
realizowa w pewnym stopniu Bergpolder Block w Rottedramie. Dom zbudowano ze stali, ale
wewntrzne sufity, drzwi i okna byy drewniane. Sukces jednak umniejszay niedociagnicia:
brak odpowiedniego wyciszenia i wysokie koszty utrzymania spowodowane koniecznoci
konserwacji zewntrznych metalowych czci. Do tanich mieszka, jak w tym rejonie,
wchodzio si z zewntrznych korytarzy. W osonitym szybami szczycie budynku mieciy
si schody i winda. To pierwszy blok w tym przedziale cenowym, ktry zawiera wind.
Ta realizacja stanowia zacht dla innych do podejmowania podobnych rozwiza.

Pionierami nowej architektury w Wielkiej Brytanii byli modzi imigranci, tacy jak Amyas
Conell i Berthold Lubetkin.
Plan domu High and over powsta w bliskiej wsppracy z klientem, ktry chcia
maksymalnego dowietlenia przy sabym nasonecznieniu, zabezpieczenia przed silnym
wiatrem i nieograniczonego widoku na pikn dolin Misbourne. Conell speni te yczenia
projektujc dom w ksztacie litery Y z przeszklonym dziedzicem wewntrz i dugimi pasami
okien.
A Anglii take znajduje si Pawilon De La Warr projektu Mendelsohna, ktry zwyciy w
konkursie na nadmorskie centrum rozrywki, ktre byoby przykadem nowoczesnej
architektury. Podczas ceremonii oddania budynku Lord De La Warr nazwa go czci
wielkiego narodowego ruchu tworzcego now ga przemysu. Przemysu, ktry daje
odpoczynek, przyjemno i kultur i ktrego na prno szukano dotd w mrocznych i
nieatrakcyjnych brytyjskich kurortach, a znajdowano za granic.
We Francji sukces odnieli przedstawiciele nowej generacji: Eugene Beaudouin, Marcel Lods
i Andree Lucat.
Widzimy szko w Suresnes. Takie pawilony mona zamieni w zadaszone zewntrzne
audytoria poprzez rozmontowanie harmonijkowych cian okiennych.

Sanatorium przeciwgrulicze w Paimio. Swj zwyciski projekt Aalto opar na dwch

zaoeniach. Pierwsze to wyrane oddzielenie czci dla personelu i pacjentw. Po drugie
projekt zakada stworzenie lepszych ni dotd warunkw mieszkaniowych dla pacjentw: W
dugim, wysokim bloku, zakoczonym skrzydem tarasowym, umieci w ukadzie linearnym
pokoje zapewniajce maksimum soca i powietrza. Dziki temu kompleks sta si modelem
dla szpitali na caym wiecie.

Niemcy.
Columbushaus wzniesiony na stalowej ramie budynek ze cian osonow i unoszcym
si dachem mieci cz mieszkaln i biurow, oraz kawiarnie, restauracje i sklepy. By to
pierwszy krok w przemianie Potsdamer Platz w plac kosmopolityczny.

Wochy casa del fascio budynek zamwiony przez parti faszystowsk. Fasada
przytwierdzona do elbetowego szkieletu wyoona bya biaym marmurem.

W Ameryce mamy do czynienia z architektur tworzon w wikszoci przez imigrantw z

Europy.
W Kalifornii w latach 20. Richard Neutra i Rudolf Schindler rozwinli wasn koncepcj
bryy i wiata.
Willa Philipa Lovella, zbudowana na zboczu kanionu Los Feliz, lekka konstrukcja ze stalowej
ramy oparta na wysunitych przed elewacj elbetowych fundamentach stanowi podstaw
tego domu. Balkony podwieszono pod ram dachu, a ich powierzchni wypeniono betonem i
szkem.

***
Falligwater w Mill Run Kamienna wiea z centralnym kominkiem spina poszczeglne
bryy i wyznacza rodek horyzontalnego kompleksu. Jasne betonowe parapety tarasw i
werand sigaj daleko w otaczajcy dom dziki pejza. Z t atmosfer wspgra naturalna
odsonita skaa wewntrz domu.