You are on page 1of 13

POWSZECHNA

1. Fowizm wymie 3 przedstawicieli dodatkowo


2. jaka dziedzina/ kierunek koca XIX w jest ci szczeglnie bliskie i dlaczego
3. Postimpresjonizm - wymie 3 przedstawicieli dodatkowo
4. Fazy kubizmu + opis po koleji
5. Ekspresjonizm -wymie 3 przedstawicieli dodatkowo
SWIAT/ nabici/ Die Bruke/ neoimpresjonizm/ fazy kubizmu

1.MALARSTWO MODEJ POLSKI

Przeom XIX/XX w w Polsce okres wzmoonej aktywnoci intelektualnej, kulturalnej i


duchowej, oywienie sztuki we wszystkich jej dziedzinach( filozofia, architektura, muzyka).
Styl przeciwstawia si wszelkim prdom dotychczas powstaym std Nowa Polska ( w Austrii
w tym czasie trwa secesja).Kolebk nowego stylu staje si Krakw 9 zabr austryjacki).
Krakw jest wwczas stolic, przeywa swj zoty okres ( metropolia sztuki). Skupiali si tu
artyci z innych zaborw przez panujc tam swobod twrcz. Krak oddziaywa silnie na
inne orodki kulturalne np. na Lww gdzie odbija si krakowska bohema. W Krakowie nie ma
represji politycznych jest za to wsppraca z rzdami austriackimi.

Panuje dekadentyzm- Konwencja stulecia, wyraa pesymizm, niepokj, wszechogarniajc


pustk, agonie nadziej i marze. Swoje korzenie filozoficzne dekadentyzm znalaz w dzieach
Schopenhauera, Nietschego i Hartmanna. Jednym z jego rde byo popularne w XIX wieku
porwnywanie spoeczestwa do organizmu - wierzono, e po okresie intensywnego rozwoju
nastpi musi obumieranie. Wyznawcy tego wiatopogldu byli przewiadczeni o kryzysie
wspczesnej cywilizacji i nadchodzcym zmierzchu kultury europejskiej. Kwestionowali oni
wszelkie wartoci moralne i spoeczne (sceptycyzm). Ich dziea s pene apatii i przekonania o
bezsensownoci ludzkiej egzystencji.Jednoczenie z dekadentyzmem czy si poczucie
wyszoci wobec zwykych ludzi (tj. nie bdcych artystami), przeradzajce si nawet w
nienawi. Charakterystyczne dla dekadentw jest rwnie denie do izolacji oraz fascynacja
zjawiskami parapsychicznymi i spirytyzmem.Dekadentyzm sta si jednym z podstawowych
nurtw wiatopogldowych modernizmu. Jego stylistyk i ideologi mona odnale m.in. w
utworach Paula Verlaine'a i Arthura Rimbauda. Dziea zgodne z duchem dekadentyzmu mona
odnale take w twrczoci polskich literatw m.in.: Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Leopolda
Staffa i Stanisawa Przybyszewskiego( sztuka dla sztuki- haso programowe Modej Polski
bo dotd tradycjonalizm i akademizm Matejki).

Powoano szko krakowsk (ASP), dyrektorem jej Faat obok Uniwersytetu Jagielloskiego
druga uczelnia Krakowa. Reforma szkolnictwa: sprowadzenie nowych profesor m.in.
Wyczkowskiego, Aksentowicza, panuje tu wolno i autonomia akademicka, bezporednie
zainteresowanie natur, prace w plenerze pod kierunkiem Jana Stanisawskiego ( Polska szkoa
pejzau). Z dziaalnoci szkoy wie si artystyczne ugrupowanie SZTUKA- twoarzystwo
artystw polskich, zawizane z inicjatywy Chemoskiego i Stanisawskiego, skupiao
profesorw ASP Wyspiaski, Wyczkowski i Malczewski. Cele krakowskiej ASP- sztuka ma
by na wskro Polska nie moe utraci rodzimowoci bo straci wtedy na sile i wartoci, pwinna
by moda; pwrt do romantycznej apoteozy jednostki oraz romantycznego pojcia narodu.
Zabieganie o udzia w wystawach krajowych i midzynarodowych, utrzymywanie kontaktw z
zagranic np. Wiedniem; czonkowie brali intensywny udzia w yciu artystycznym Krakowa
( wystawy, salony, kabarety); wsppraca z czasopismem YCIE przybyszewskiego
powiconym wycznie sztuce (w warszawie w tym czase czasopismo Chimera); czono
materia literacki z ilustracjami.
Mecenasem artystw Modej Polski by Feliks Jasieski kolekcjoner i zbieracz
drzeworytw i eksponatw z dalekiego wschodu, sztuki wspczesnej, grafiki, malarstwa,
rzeby artystw Modej Polski, ktre udostpnia poblcznoci.
Artyci modopolscy uzupeniali studia artystyczne za granic : Monachium ( Aksentowicz,
Boznaska, krzyanowski, Malczewski, Tetmajer, Wyczkowski, Oku), Pary ( Mechoffer,
Malczewski, Wyspiaski, Stanisawski, lewiski, Podkowiski, Pankiewicz)
Moda na folklor- chopomania ( barwno strojw, ywioowo obyczajw)
Moda na orient- m.in. dzieki mecenasowi Jasiskiemu; fascynacja sztuk japosk oraz
moda na orientaln sztuk wntrz (np. Olga Boznaska- Japonka)
1
Integracja sztuk, wzajemne przenikanie si wszystkich dziedzin.
Moda Polska- moda- otwarta na nowe prdy artystyczne, polska- walka o zachowanie
odrbnoci narodowej sztuki

Malarstwo kilka tendencji

-impresjonistyczna- w 1890- przywieziony przez Pankiewicza i Podkowiskiego z Parya,


zwiedzali tam wystawy impresjonistw, po powrocie do Polski wyjedaj na plenery,
podejmaj gwnie pejzae o mocno podkrelonej fakture bliskiej Monetowi, fascynacja
zmiennci wiata i barw, obraz zdoominowany przez wiato, drobne uderzenia pdzla,
rozedrgan faktur. Poniej obaj zarzucili impresjonizm na rzecz malarstwa symboliczno-
nastrojowego. Kontunuacja luministycznych poszukiwa Gierymskiego. Swoisty impresjonizm
wprowadzi Leon Wyczkowski w czasie pobytu na Ukrainie maluje pejzarze wybierajc
odpowiednoi por dnia- wschodu lub zachodu soca, ktre narzucay odmienn kolorystyk (
luministyczne efekty, kolorystyka podporzadkowana barw wietlnym) obrazy: rne wersje
rybakw, kopanie burakw, orki na Ukrainie. Olga Boznaska- nie interesowaa si
rozczepieniem wiata, przya jedynie impresjonistyczny sposb malowania, lekki jakby od
niechcenia, bez konturu i wyraqnego rusunku uzyskujc mgliste kompozycje. Cecy
twrczoci; wietna portrecistka, ukazuje gbie psychologiczn, caa prawd o ich osobowoci
( np. Portret modej cyganki, malarza Pawa Nauena- uhonorowany zotym medalem z rk
arcyksicia), take autoportrety. Nastroj melancholii, narastajcego smutku; ulubiny kollr to
szary zgbia tajemnice tego kolory odkrywaajc dotd nieznane jego bogactwa, stosuje
mnustwo jego odcieni, na pozr malarstwo monotonne, subtelno, wyrafinowanie, harmonia,
spaszcza obraz, perspektywe czciowo zastpuje gr barw, wraenie obraz jakby pokryte
mg, brak konturw; maluje te: kwiaty, pejzae, wntrze swej pracowni.

-symbolizm- czerpali gwnie z natury jako z najbardsziej nieprzewidywalnej pogi.


Dekadenckie tendencje spycha czowieka na dalszy plan, wraenie pustki aby to wyrazi
wykoystywali sam pejza- rozlege ki czasem podkreslone przez samotnie rosnce drzewo.
Pejza traktowano jako natur symboliczn ( pejza wewntrzyny) rwnie nokturny tonce w
pmroku ulice potgoway wraenie osamotnienia. Natura swobodnie interpretowana, nie
traktowano jej jeko studium natury. Malowano te wod- jako odbicie duszy ludzkiej. Konrad
Krzyanowski- liczne pejzae, malowa wod, Tatry ale pejzae afirmujce witalnosc natury i
wiosn. Stanisaw Wyspiaski- w pejzaach ukryta symbolika np. chochoy ( noturn
krakowskich plantw, wok kauy, symbol matrwoty i upienia, symboliczna wymowa narodu
w niewoli). Brat Albert Chmielowski- twrca pierwszego dziea symbolicznego pt: Ogrd
mioci; wane s u niego pierwiastki duchowe + metaforyczna koncepcja ipkna. Witold
Pruszkowski- prezentuje dodatkowo nutr pesymistyczny- cmentarny, take nurt ludyczny na
podstawie legend, anhelliczny- zwizany z poematem Sowackiego pt;Anhelii, pejzaowy,
fantastyczno- mitologiczny, sceny martyrologiczne np. zesanie na sybier; korowody postaci.
Wtki fantastyczne z inspiracji literackich; tematyka baniowa. Bardzo istatna jest u niego
przyroda- typowy polsko- ukraiski krajobraz z wierzbami. Jacek Malczewski ( symbolizm
dojrzay, wczesny ekspresjonizm)czerpie gwnie z literackich rde od Sowackiego ( jego
duchowy przywdca) aczy fantazje z histori, mity z tradycj, symboliczne typy postaci z
innego wiata hybrydy, anioy, harpie, fany, chimery, rodzime folklorystyczne wtki, istotna u
niego jest przyroda, powrt do romantycznej wizji narodu polskiego, ukryte treci symbole,
wtki antyczne z historycznym tem. Maluje cyklami np.: Tanatos, Elenai, Zatruta studnia,
Autoportrety. Wyczkowski- prace fantastyczno- symboliczne, symboliczne postacie
historyczne o gorzkiej wymowie np. Staczyka, cykl obrazwo picych rycerzach. Antoni
Kamieski- nurt himeralno- fantastyczno- symboliczny, silne inspiracje literackie od
Sienkiewicza, znany z motyww sambjcw, kostnic paryskich, ebrakw znad Sekwany;
interesowa si spirytyzmem. Wojtkiewicz- symboliczne treci, maluje zabawki, dzieci, silna
deformacja, groza istnienia; wiat zrodzony z dziecicych fantazji, strasznych wizji, esymizm
czy si z zadum i liryzmem, wprowadza w wiat wyobrani, marze sennych, groteski,
zdeformowanej rzeczywistoci zaludnionej pierrotami, kolombinami,
marionetkami,wynaturzonymi sylwetkami starcw i dzieci, wprzgnitymi w tajemnicze
ceremonie

2
-ekspresjonizm- ekspresjonistyczna forma wyrazu, protest przeciw naturalizmowi i
impresjonizmowi (kopiowaniu rzeczywistoci), take tendencjom konstruktywistycznym sztuki
Cezanne'a w imi skrajnego subiektywizmu w odczuciach i sposobach ich artystycznego
wyrazu, odzwierciedlanie gbokiej jani artysty, uwolnienie od wszystkiego, co narzuca
zewntrzna rzeczywisto i zrekonstruowanie jej, nawizania do filozofii Nietzschego
(indywidualizm), Schopenhauera (pesymizm), Bergsona (dua rola intuicji), tosowanie
sugestywnego koloru, czsto w kontrastowych (dysonansowych) zestawieniach, uycie
aktywnych faktur, eksponowanie graficznego szkieletu kompozycji, lapidarno formy,
deformacja uwypuklajca brzydot (antyestetyzm), niekiedy waniejsza forma ni tre
obrazu. Wojtkiewicz, Ludwik de Laveaux, Jabczyski Feliks, Podkowiski,
Wawrzyniecki, franciszek Siedlecki, Krzyanowski, Przybyszewski, Wojciech Weiss-
nurt cmentarny, satanizm, japonistyka, wpywy Przybyszewskiego i Muncha czasami stosuje te
sam ujcia;

*wczesny ekspresjonizm: (1884r.)


-Podkowiski- zacz jako ilustrator realista obrazujc ycie Warszawy, typy ludzkie dorokaa,
latarnika, kurierw dla Tygodnika Ilustrowanego, potem scenki buduaryjne- Warszawa
salonowa. Ekspresjonizm uprawia rwnolegle z impresjonizmem i symbolizmem. W nurt
ekspresjonizmu wpisuje si temtyka cmentarna ( korzeniami siga twrczoci Redona
Odilona), propaguje tzw. Nurt czarny (np. Na cmentarzu/Zaduszki- ilustracja typowo
okolicznociowa wykonana na zlecenie pod nia znajduje si wiersz dla ktrego bya
komentarzem, Taniec szkieletw z fantastyczn wizj korowodu szkieletw, nastrj
niesamowitoci, motyw mierci i ycia modej kobiety sptanych w wirze, Studium szkieletu-
w dynamicznej, skocznej pozycji, studiw powstaa caa seria s to wariacje na temat, marsz
aobny-ukazuje kobiete na marach niesiona przez demony, jasna wietlista plama niesiona
przez tum, kobieta jest zmar narzeczon artysty, za kondukt aobny prowadzi sam artysta
do grobu, praca niedokoczona, Bajka o zakltej krlewnie:- nokturn, krlewna przykuta do
sky strzezonej przez wilki, praca zaginiona, Ironia- portret kobiety trzymajcej serce pono
samego artysty + wymowa mio jak sia destrukcyjna, praca zaginiona, Mirae- motyw
wdrowcw z wizj nieziemskiego paacu, praca zaginiona)
-Ludwik de Laveaux
-Jabczyski Feliks- tematyka zwizana z krgiem mierci i spirytualizmem, doskonay grafik,
Mefisto- wspomnienie z raju, psyche i mier- mier w klasycznym ujciu kobieta z
kos( litografia),
-Wawrzyniecki- archeolog, etnograf, inicjator prasowiaszczyzny, nurt chopomani. W nurt
ekspresjonizm wpisuje si tematyka czarownic, inkwizycji, obsesyjnie powracajcy motyw
tortury, smoka, ycia i mierci w ostrych kontrastach, nurt ponury. Szuka korzeni w
pochodzeniu np. Stara prawda w ksigach ley- naga kobieta z czaszk zamiast gowy, obok
leyciao rozkadajcej si kobiety; Wraenie ponurych myli- dziaa emocjonalnie barw;
mier kadego uagodzi- o zabarwieniu sadomasochistycznym

*dojrzay ekspresjonizm- powstay pod wpywem stanusawa Przybyszewskiego i jego


czasopisma ycie.
-Franciszek Siedlecki-
-Konrad Krzyanowski-
-Wojciech Weiss- (studiowa grafik)tematyka: obsesyjnie motyw mierci, ukazanie kostnic
tzw. morg, opentanych tacw, orgiastycznych kompozycji;mocne inspiracje Munchem(stosuje
czasami te same ujcia), nurt cmentarny, inspiracje satanizmem, inspiracja muzyk + jej
kolorystycznymi odpowiednikami, ekwiwalentami stanw duszy; ekspresjonistyczne rodki
wyrazu: groteska, spaszczanie przestrzeni, ponura kolorystyka, adunek emocjonalny tzw.
nurt czarny; Akt lecy- odpowiednik obrazu Muncha pt. Na zewntrz, Melancholik-
praca studencka, muzyka- w lewym rogu obrazu znajduj si prbki kolorystyczne-
odpowiedniki stanw duszy wypywajce spod klawiszy fortepianu- rozrysowane na piciolinii,
Kochankowie w falach-ukad przeniesiony od Muncha, kompozycja satanistyczna- ciemny
rysunek + teoria nagiej duszy wywodzca si z satanistycznego nurtu, pocaunek na trawie,
Hu, Suchotnik, Optanie, Strachy. Rwnolegle do nurtu ekspresjonistycznego
powstaj prace afirmujce ycie, pene witalnoci jak np. Wiosna

3
-dekoracyjno- secesyjny- falista himeryczna, elegancka linia, wyrany kontur okalajcy plamy
barwne, fascynacja wiatem organicznym, asymetria. S.Wyspiaski- projekty
monumentalnych witray, tworzy polichromie, inspiracja jest dal niego przyroda, ma zielnik,
w ktrym rysuje gatunki rolin, pozniej je przeobraza w typy ornamentalne. Nurt chopomani,
nurt florystyczn- rozpoczyna, syntetyzm- od nabistw francuskich

2.CZAPKA FRYGIJSKA (PROBLEM SZTUKI SPOECZNEJ)- waciwie Warszawska Grupa


Plastykw "Czapka Frygijska" - stowarzyszenie sympatyzujce z ideami komunistycznymi,
pitnujce w swoich dzieach wyzysk buruazji, realistycznie ukazujc niedol klasy
robotniczej; dziaajce w latach 1934 - 1938. Wspzaoycielem i jednym z czonkw by
Franciszek Bartoszek. Malowa motywy miejskie, pejzae i kompozycje figuralne, w ktrych
zajmowaa go szczeglnie tematyka pracy. Strona formalna jego dzie bya
podporzdkowana przekazywanym treciom i reprezentowaa szeroko pojty
realizm.

Nieawangardowe zaoenia programowe przyjo trzecie ugrupowanie o lewicowej orientacji -


CZAPKA FRYGIJSKA (1934-37). Postulatowi sztuki zaangaowanej i agitacyjnej artyci w nim
zrzeszeni przyporzdkowali malarsk konwencj ekspresyjnego realizmu. Bliski tej postawie
by Bronisaw Linke, ktrego obrazy wyrnia poetyka groteski i napicie obsesyjnej
wyobrani.

W atmosferze narastajcych w latach 1930. napi spoecznych zdeterminowanych


ekonomicznym kryzysem w szeregach awangardy nastpia dezintegracja i reorientacja;
artyci modego pokolenia odczuwali potrzeb politycznego samookrelenia si. Lewicowy
radykalizm spoeczny uwarunkowa programy, dyskusje i realizacje rodowisk tzw. drugiej
awangardy, reprezentowanej przez ZRZESZENIE ARTYSTW PLASTYKW "ARTES" i GRUP
KRAKOWSK oraz 3 czapke frygijska.
Nie wysuwajc jednolitych tez programowych artyci manifestowali bunt przeciw
tradycyjnej estetyce, postulowali sztuk rewolucyjn, ktr pojmowali jako
cakowit autonomi twrczoci artystycznej.

Cechy zaoe programowych:


-sztuka agitacyjna (jednanie zwolennikw dla jakiej sprawy, idei, pogldw; propagowanie
ideologii)
-lewicowe pogldy, sympatycy ideii komunistycznych
-postulowali sztuk zaangazowan- sztuka spoeczna
-silnie potpiaj wyzysk buruazji
-opowiadaj si za niedol klasy robotniczej
-realistyczna forma wypowiedzi
-teamtyka aktualna- praca
-strona formalna podporzadkowana treciom
-bunt przeciw tradycyjnej estetyce w sztuce
-sztuka rewolucyjna dca do swobodnej wypowidzi artystycznej na sprawy biece
-charakteryzowali rzeczywisto z punktu widzenia pracy

Grupa zaoona w Warszawie w 1934 r. Nazwa istnieje od 1936 r. Grupa powstaa


z inicjatywy KPP. Artyci lewicowi. Impulsem staa si radziecka wystawa
malarska prezentujca socrealizm w wydaniu danova. Postulat sztuki
tematycznej, technika podporzdkowana tematowi. Charakteryzowali
rzeczywisto z punktu widzenia pracy. Mieczysaw Berman, Zygmunt
Bobowski, Kazimierz Gede, J. Tynowicki, Parecki, Krajewski.

3. GRUPA PREASENS/FORMICI/BUNT

-Preasens- Warszawa 1926-30 r. Czasopismo i grupa. Grupa powstaa na skutek zmiany


programu grupy Blok, ktra przestaa istnie, na jej mkiejsce powstaa preasens. Akcent na
zagadnienia architektoniczne. Problem barwy i formy podporzdkowany funkcjonalnemu
charakterowi budynku. Postulat pracy kolektywnej i upowszechniania nowoczesnych

4
rozwiaza konstrukcyjnych oraz metod przemysowych w architekturze przy jednoczesnym
postpowym programie spoecznym.

Cechy:
-prymat architektury . Zgodnie z ich programem awangardowa architektura miaa by w peni
zintegrowana z otaczajc przestrzeni i jednoczenie harmonijnie scalona z dekorujcym j
malarstwem i rzeb.
-celem stworzenie sztuki nowoczesnej
-bez opowiadania si za konkretnym kierunkiem
-chcieli scali rne rodzaje sztuk pastycznych
-chcieli ingerowa w ycie spoeczne na wzr bauhausu
-stawiali na funkcjonalizm
-stosuj prefabrykanty
-wydawali swoje pismo preasens. Kwartalnik modernistw ktry propagowa sztuk
uytkow z architektur na czele
-architektura skrajnie funkcjonalna wykoystujca frefabrykanty ( typizm )

Artyci: wikszo artystw z Bloku:


-KATARZYNA KOBRO
-KAROL KRYSKI
-MARIA NICZ- BOROWIAKOWA
-ALEKSANDER RAFAOWSKI
-HENRYK STARZEWSKI
-JAN GOLUS
-WADYSAW STRZEMISKI
-SZYMON SYRKUS (ARCHITEKT)
-BOGDAN LECHERT (ARCHITEKT)
-BARBARA I STANISAW BRUKALSCY (ARCHITEKCI)
-JZEF SZANAJCA (ARCHITEKT)
-BRACIA PRONASZKOWIE ( RZEBIARZE)

-Jednake dominacja problematyki architektonicznej nad dowiadczeniami z "plastyczn


konstrukcj" doprowadzia do kolejnego rozamu. W 1929 Strzemiski, Kobro i Staewski
wsplnie z poetami Janem Brzkowskim i Julianem Przybosiem zaoyli grup "A.R.

*czonkowie Preasensu uczestniczyli w midzynarodowym ruchu architektw, w Polsce wzili


udzia w Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 w Poznaniu jako projektanci pawilonw i
wntrz

-Formici- ( poczatkowa nazwa grupy to Ekspresjonici Polscy) pierwsza awangardowa grupa


modych artystw powstaa 1917 w Krakowie ( obieo take inne miasta), opozycyjna wobec
realizmu, impresjonizmu i postimpresjonizmu. Zorganizowali ekspozycje swych porac pod
nazw Wystawa Ekspresjonistw Polskich. Swoje prace wystawiali we Lwowie, za w 1919 w
Warszawie gdzied wystpili ju pod oficjaln nazws formistw. Schyek twrczoci 1922.

Cechy:
-gwny cel to propagowanie nowych kierunkw w sztuce koystajc ze zdobyczy
wspczesnej sztuki europejskiej przetwaajc na indywidualny styl wypowiedzi
-jak nazwa wskazuje nacisk na form
-kubizacja, uproszczenie, geometryczne jej ksztaty
-brya umieszczona w spaszczonej, pozornej gbi
-zainteresowanie czyst form pozbawion treci i anegdoty ( dlatego sztuka Witkacego jest
najblisza ich programowi)
-inspiracje ekspresjonizmem, kubizmem i futuryzmem ale take polsk sztuk ludow,
drzeworytem

Artyci:
-ANDRZEJ (ucieczka do egiptu) i ZBIGNIEW PRONASZKO ( zaoyciel grupy) (otarz dla kocioa
misjonarzy w Krakowie, Akt- obraz, popiersie Tytusa Czyewskiego- rzeba, projekt pomnika Adama
Mickiewicza dla Wilna )
5
-LEON CHWISTEK (Salamandry, Miasto Fabryczne, Motyle, Szermierka)
-JAN HRYNKOWSKI
-KONRAD WINKLER
-TYTUS CZYEWSKI ( Salome, Zbjnik, Akt z kotem, Madonna)
-TYMON NIESIOOWSKI (Sielanka, Toaleta, Wkpieli)
-WADYSAW SKOCZYLAS
-EUGENIUSZ AK
-WITKACY
-ROMUALD WITKOWSKI
-JACEK MIERZEJEWSKI ( Portret ony, Umarlak, Pogrzeb)
-AUGUST ZAMOYSKI (rzeby: Gowa Pana Lovy, Ich dwoje)

*Przegld twrczoci powyszych artystw naswa wniosek o niejednolitoci ich programu


artystycznego i zaoe formalnych. Ale pomimo krtkotrwaego istnienia grupy utorowaa ona
drog nowym prad poprzez zmian artystycznych zainteresowa.
-Bunt- Poznaska grupa awangardowa reprezentujca czysty ekspresjonizm, czerpica
bezporednio z ekspresjonizmu niemieckiego (DIE BRCKE i DER BLAUE REITER), powizana z
formistami ( razem wystawiali). Zarys Buntu skupiali si wok czasopisma Zdrj
redagowanego przez Jzefa Hulewicza (literet, malarz) + pomoc Przybyszewskiego.
Cechy;
-silne zaangaowanie spoeczno-polityczne
-romantyczny rodowd nurtu ekspresjonistycznego odnaleziony w polskim mesjanimie wg
Przybyszewskiego
-Duchowe posannictwo sztuki stao si zasadniczym przesaniem twrczoci czonkw Buntu
-religijna symbolika podkrea wag moralnego odrodzenia ludzkoci;
-rodki formalne podporzdkowane tematyce (dramat ludzkiego ycia w jego wymiarze
egzystencjonalnym i spoecznym, motywy ikonografii chrzecijaskiej, wtki biblijne
-zrewolucjonizowanie rodkw wyrazu artystycznego: ujednolicona forma, miae
eksperymenty formalne gwnie w zakresie technik graficznych (drzeworyt, linoryt)
-synteza ksztatw doprowadzona zostaa do granic rozpoznawalnoci przedmiotu
-Cakowite spaszczenie form
-operowanie ostrym kontrastem plam czerni i bieli, dodatkowo wzmocnionym poszarpanym
zarysem tzw. "grzebienia"
-brutalna geometryzacja konturw i dynamicznie zderzajce si kompozycyjne diagonale
stanowiy o awangardowym charakterze tych rycin, w ktrych pobrzmiewa jedynie aluzja
figuratywnoci.
-poszukiwa symbolu ludzkiej egzystencji w rzebach o zwartych ukadach przenikajcych si
form geometrycznych abstrahujcych od form natury.

Artyci:
-STANISAW I MAGORZATA KUBICCY
-STEFAN SZMAJ
-JAN JERZY WORONIECKI
-AUGUST ZAMOYSKI

4. A.R. ARTYCI REWOLUCYJNI- 1929 r., "Artyci Rewolucyjni" - wg Przybosia,


"Awangarda Rzeczywista" - wg Strzemiskiego. Grupa powstaa z byych czonkw
"Praesens'u" Strzemiski, Kobro, Starzewski, ktrzy wraz z poetami Julianem Przybosiem i
Janem Brzekowskim stworzyli dzk grup a.r.

*Zaoenia grupy zawieray si w czasopismie Forma oraz w znakomicie opracowanych


typograficznie Komunikatach a.r. ( projekty nowego alfabetu Przybosia, ktry ujednolici
form liter), ktre miay za zadanie prezentacje historii teori nowoczesnej sztuki

*Z inicjatywy Strzemiskiego powstaa w 1931 r. W odzi pierwsza w Polsce, a druga na


wiecie ( po hanowerskiej) Galeria Sztuki Nowoczesnej. Do galerii napyneo bardzo duo prac
z za granicy m.in. Picassa, Ernsta, Arpa, Legera.

*dodatkowo w odzi w tamtejszym muzeum powsta oddzia sztuki wspczesnej ( za spraw


Strzemiskiego)
6
cechy;
-sztuka zaangarzowana w ycie spoeczne
-propagowanie nowoczesnej sztuki i poezji opierajcej si na zasadzie maksymalnej syntezy
formy
-wyrane rozgraniczenie funcji sztuki pomidzy czyst a uytkow
-podejmowanie pionierskich eksperymentw w zakresie typografii
-Prekursorski charakter miaa take wynaleziona przez Karola Hillera technika heliograficzna,
polegajca na malowaniu abstrakcyjnych kompozycji temper i gwaszem na szklanych
kliszach lub bonach celuloidowych i robieniu z nich odbitek fotograficznych.

5. TENDENCJE EKSPRESJONISTYCZNE W RZEBIE

Schyek XIX wieku w rzebie polskiej, podobnie jak w architekturze, przynis nowe formy
wyrazu. Zaznaczyy si w niej due wpywy twrczoci francuskiego rzebiarza Augusta
Rodina (1840-1917). Akademick statyk zastpiono form ekspresyjn, a dotychczas
uywana alegoria odchodzia na rzecz nie do koca jasnego symbolu. Mikki finezyjny
modelunek, kontrastowanie szorstkich i nie obrobionych paszczyzn z gadkimi i
wykoczonymi - to powszechny wwczas jzyk rzeby.

Tym torem szy poszukiwania Konstantego Laszczki (1865-1956), Wacawa


Szymanowskiego (1859-1930), Xawerego Dunikowskiego (1875-1964) czy Bolesawa
Biegasa (1877-1954).

Xawery Dunikowski- we wczesnym okrsie by symbolist, pniej czoowy


reorezentant ekspresjonizmu, bdcy, we wczesnej fazie twrczoci, pod duym wpywem
Przybyszewskiego, obra wyranie ekspresjonistyczny program. Jego rzeby jak
Macierzystwo, Fatum, Tchnienie czy Kobiety Brzemienne miao deformoway i
syntetyzoway rzeczywisto. Charakteryzowaa je te geometryzacja i pewna surowo
bryy. Xawery Dunikowski (1875-1964) Jeden z najwybitniejszych rzebiarzy polskich
pierwszej poowy XX wieku rozpocz swoj dziaalno artystyczn na przeomie wiekw. Jego
poszukiwania wykraczay poza powierzchowny, a modny wwczas teatralny symbolizm.
Drenie podstaw bytu czowieka, jego losu i przeznaczenia znalazo rzebiarskie
uzewntrznienie w poszukiwaniu formy zarazem ekspresyjnej i syntetycznej. Ju
pierwsze prace (Portret matki, Portret Henryka Szczygliskiego) wskazuj na przeamywanie
tradycyjnej formy. Nastpne dziea jak Prometeusz, Jarzmo, Fatum, Tchnienie czy
Macierzystwo ju w samych tytuach odwouj si do filozoficznych przemyle i
oglnoludzkich uniwersalnych problemw. S to najczciej postacie ludzkie ukazane w
sposb niezwykle uproszczony, oddziaujce na widza gestem, ale take bry. Dramatyczny
wydwik kompozycji Fatum czy Macierzystwo uzyskuje Dunikowski dziki deformacji cia,
ekstatycznym pozom i gestom, ale take dziki bryle o niespokojnych, ekspresyjnych
formach. Charakterystyczne jest rwnie wizanie ludzkich cia w jednolit cao,
jakby dwa rne ciaa wychodziy z jednego. Inne prace: Grobowiec Bolesawa miaego-
forma monumetalna, dramatyczna, prawdziwie pomnikowa w charakterze, surowa
brya, cika, geometryczne uproszczenie jak w I fazie kubizmu, posg Dietla w
Krakowie, Pomnik Czynu Powstaczego na Grze w. Anny, pomnik wyzwolenia ziemi
warmisko- mazurskiej

August Zamoyski obok Dunikowskiego najwybitniejszy przedstawiciel rzeby XXw, tworzy


prace ekspresjonistyczne, kubizujce, wypracowa indywidualny dojrzay styl, operuje syntez
waciw ekspresjonizmowi, kubizmowi i fowizmowi, rezygancja z opisowoci zewntrznego
wygl.du ksztatw, wydobycie istotnych cech wewntrznych studiowanych form, lekkie
deformacje uogulnienie, wraednie monumentalizmu, synteza. Prace: za, Ich dwoje,
wWniebowstpienie, Zmartwychwstanie, Pieta, Portret Wierki, Rhea

Jan Szczepokowski- artysta modopolski o ekspresjonistycznej formie wyrazu (pod


silnym wpywem Rodina- pobyt w Paryu). Stworzy m.in. szereg rzeb portretowych
(Edwarda Leszczyskiego, Rudolfa Starzewskiego), figurk aktorki Sulimy (inaczej zwan "Na

7
schodach"), dziewi gipsowych gw-karykatur wykonanych dla kabaretu Zielony Balonik
oraz rzeby tematyczne: "Macierzystwo", "Nad przepaci" i "Dziewki.

Okres ekspresjonistyczny- Okoo 1915 roku w twrczoci Szczepkowskiego zaznacza si


tendencja do geometryzacji formy i operowania kanciastym konturem. Przykadem
zmian zachodzcych w twrczoci artysty jest wykonane przez niego epitafium matki,
postacie aniow adoracyjnych z powstaego okoo 1918 roku otarza dla kocioa w
Krzeszowicach oraz projekt sarkofagu Andrzeja Potockiego (opracowywany dwukrotnie - w
1913 i 1922 roku). Indywidualny styl Szczepkowskiego uksztatowa si w latach dwudziestych
i trzydziestych XX wieku. Cechowa si on dekoratywn, uproszczon, zgeometryzowan
form, nawizujc do sztuki ludowej, zwaszcza snycerki gralskiej.
Jan Szczepkowski nalea do ugrupowania "Rytm". Domen jego twrczoci staa si wwczas
monumentalna rzeba architektoniczna. Do najwybitniejszych dzie z tego okresu nale:
paskorzeby na fasadzie Banku Gospodarki Krajowej (1927-1928) oraz na elewacji gmachu
Sejmu RP w Warszawie (1927-1928) i zniszczony w 1939 roku fryz dla Teatru Ateneum (1929).
W roku 1936 zrealizowa pomniki Stanisawa Moniuszki i Wojciecha Bogusawskiego na placu
Teatralnym. Artysta zdejmowa te mask pomiertn Jzefa Pisudskiego. Po II wojnie
wiatowej bra udzia w rekonstrukcji zabytkw warszawskich (m.in. pomnika Adama
Mickiewicza przy Krakowskim Przedmieciu). W latach pidziesitych wykona projekty
zespou paskorzeb dla Huty "Warszawa" oraz gmachu Ministerstwa Energetyki (paskorzeby
przedstawiajce cztery ywioy: Wod, Ogie, Powietrze i Ziemi).

Wacaw Szymanowski- artysta modopolski o ekspresjonistycznej formie wyrazu;


jednym z najciekawszych rzebiarzy modopolskich by, twrca pomnika Chopina w
Warszawie. Artysta ten poszed w stron ekspresjonizmu, dynamizujc form i temat
przedstawienia, ukazujc ruch, walk z ywioem. Jego postaci ludzkie wyaniajce si z
nieforemnych bry s czci dynamicznie rozwijajcej si kompozycji jak w Improwizacji
Mickiewicza, pomniku Chopina czy niezwykle spektakularnym pomyle Pochodu na Wawel.
Mia to by gigantyczny korowd krlw, krlewien, biskupw, chopw i rycerzy zawierajcy
52 figury, nigdy jednak nie zrealizowany. W. Szymanowski nurt ekspresyjno - secesyjny,
Pomnik Chopina Stojcy w Parku azienkowskim w Warszawie pomnik synnego kompozytora
jest dzieem jednego z najciekawszych rzebiarzy okresu Modej Polski, Wacawa
Szymanowskiego (1859-1930). Mimo, e nalea do starszego pokolenia, sta si on jednym z
protagonistw nowego secesyjno-ekspresjonistycznego nurtu. Projekt pomnika Chopina
powsta w 1904 roku, jednak realizacji doczeka si on dopiero po 22 latach i to tylko dziki
uporowi artysty oraz grupy popierajcych go osb. Pynna, ale rwnoczenie ekspresyjna
forma charakteryzuje zarwno posta wielkiego kompozytora jak i stylizowanej, targanej
wiatrem wierzby. Jest ona symbolicznym odniesieniem do muzyki Chopina, czerpicej
natchnienie z polskiego krajobrazu i nastroju. Wierzba tworzy dynamiczn i zarazem
dekoracyjn ram dla postaci Chopina, ktrej odchylenie tworzy z drzewem kompozycyjny
trjkt. W pomniku pobrzmiewa nuta romantyzmu, tak charakterystyczna dla muzyki Chopina,
ale take dla postawy modopolskich artystw. Podczas realizacji odzyway si gosy przeciwne
pomnikowi, bowiem w latach 20. secesja nie cieszya ju zbytni popularnoci i szacunkiem.
Dzisiaj jednak pomnik sta si jedn z wizytwek stolicy.

Konstanty Laszczka artysta modopolski o ekspresjonistycznej formie wyrazu.Rzeb


wyrnia silny adunek ekspresji, cho nie jest ona pozbawiona teatralizacji, tak
charakterystycznej dla pomnikw tego czasu. Zrozpaczona Rzeba Konstantego Laszczki
zainspirowana zostaa bezporednio Danaid Augusta Rodina. Uleg on wpywom wybitnego
francuskiego rzebiarza przebywajc w Paryu w latach 1891-96. Zrozpaczona z 1901 roku,
znajdujca si dzi w Muzeum Narodowym w Krakowie, jest prb naladowania wielkiego
mistrza. Przedstawia nag kobiet, w dramatycznym gecie padajc na ziemi. Laszczka,
podobnie jak Rodin, wykorzystuje kontrast surowego, nie do koca obrobionego materiau, z
gadk, mistrzowsko uformowan powierzchni ciaa kobiety. Porednikami midzy tymi
powierzchniami s rce i wosy, ktre zdaj si stapia z ziemi tworzc jedn cao.
Efektowna jest gra wiata, ktre odbija si od gadkich powierzchni, a pochaniane jest w
miejscach nie opracowanych. Symboliczny wydwik rzeby by te udziaem innych prac
Laszczki, w ktrych ju same tytuy epatoway niejednoznacznoci i ekspresj: Potpiona,

8
Bdny ognik, Demon, W nieskoczono. By on take twrc portretw, syncych z
doskonaego wykonawstwa i subtelnoci przedstawienia.

6.UNIZM ( od aciskiego sowa unus= jeden) skrajny wraz czystej formy, wyzbycie si
wszystkiego, ujednoliczenie rodkow plastycznych, jedno, cakowity minimalizm, brak
zrncowania w zakresie obrau, ociera si o antysztuk

Nowy kierunek proponowany przez Strzemiskiego dotyczy malarstwa, ktrego koncepcje


zawarte w publikacji Unizm w malarstwie. S to obrazy nieprzedstawiajce pozbawione
temetu, operujce elementami niekojarzacymi si z adnymi znanymi ksztatami natury, nie
wywoujce adnych skojae ze wiata nazw, przey znanych czowiekowi. Nie jest to jednak
abstrakcja geometryczna, operuje si wycznie elementami plastycznymi tkimi jak kolor,
podzia paszczyzny, powierzchnie ptna pokrywa minimalnie zrnicowany kolorystycznie i
walorowo jeden ton barwy. Cao pozbawiona konturw, odniesie, napi,
przeciwstawiestw. Denie do ukazania czystej plastyki. Tak rozumiany obraz niemajcy
odniesie do niczego co uprzednio zostao prze czowieka zrnicowane i nazwane. Jest
manifestacj czystej formy pozbawionej choby najmniejszych podtekstw. Obrazy unistyczne
nie s wyrazeniem rzeczywistoci lecz wyrazem duszy artysty. rda swe ma w
suprematymie Kazimierza Malewicza i neoplastycyzmu Pieta Mondriana oraz Theo van
Doesburga. Za istotn waciwo obrazu uzna pasko powierzchni, ktremu to
oczywistemu faktowi zaprzeczano, dajc iluzj perspektywy lub iluzj wypukoci ksztatw
(wiatocie). Drugim elementarnym faktem s granice obrazu. W unimie chodzio o obraz,
ktry by by jednolity, w ktrym by jego skadniki plastyczne (kolor i ksztat) byy w
zgodzie z istotnymi waciwociami obrazu jako paszczyzny ograniczonej ram. Kolory i
ksztaty powinny by tak zestrojone ze sob, eby nie tworzyy kontrastw i eby
zamykay si doskonale w ramach.
Strzemiski namalowa okoo 10 obrazw unistycznych. Po czy zarzuci unizm na rzecz
malarstwa przedstawieniowego- pejzau.
Prace: projekty typograficzne, projekty kroju czcionek.

7.CZYSTA FORMA EKSPRESJONIZMU


jedno z kluczowych poj estetyki S.I. Witkiewicza: konstrukcja elementw (barw,
dwikw, sw, dziaa scenicznych) oderwanych cakowicie od motywacji praktyczno-
yciowych i treciowych, zapewniajca dzieu jedno i integralno. C.F. w koncepcji
Witkiewicza stanowi czynnik decydujcy o autonomii utworu i o jego piknie; czyni
ona z dziea "jedno w wieloci" zdoln wywoa satysfakcj estetyczn odbiorcy.
Dotyczy takich dziedzin sztuki jak: muzyka malarstwo abstrakcyjne, poezja, teatr.
W okresie formistycznym Witkacy sformuowa teori sztuki, ktrej kluczowym pojciem bya
"forma absolutna", istniejca w sposb jedyny i niepowtarzalny; wprowadzi kategori
estetyczn Czystej Formy, ktra stanowi istot dziea sztuki jako jedno
skadajcych si na ni wielu rozmaitych elementw jakociowych. Dla Witkacego, w
przeciwiestwie do pozostaych formistw, miaa ona znaczenie symboliczne.
Odzwierciedlaa si w niej na zasadzie analogii struktura uniwersum - Tajemnica Istnienia. W
myl teorii Czystej Formy w twrczoci artystycznej wyraa si metafizyczny niepokj "istnie
poszczeglnych", bronicych si przed poczuciem osamotnienia poprzez kreacj dzie sztuki.
Niepokj metafizyczny wywoany przez tajemnic istnienia z punktu widzenia religii i filozofii
nie daje penych odpowiedzi na nurtujce czowieka pytania. Sztuka ma temu suy.
Prawdziwe dzieo sztuki jest jednoci zoon z wieloci elementw, zatem symbolicznie
odzwierciedla istot bytu, zdolne jest wzbudzi poczucie tajemnicy i wywoa niepokj
metafizyczny. Dzieo sztuki nie ma adnych celw informacyjnych, dydaktycznych ani
ludycznych. Istnieje tylko jako Czysta Forma i jako taka peni swoj waciw funkcj.
Pogldy Witkacego na sztuk znajduj si przede wszystkim w pracach: "Nowe formy w
malarstwie i wynikajce std nieporozumienia", "Szkice estetyczne", "Teatr. Wstp do do teorii
Czystej Formy w teatrze" (1923).
Zdaniem Witkacego sztuka dawna bya harmonijna: Czysta Forma odzwierciedlaa
przeywan przez twrc harmoni bytu. Obecnie artysta dowiadcza wiata jako
penego sprzecznoci i zagroe, tote dzieo sztuki zawiera elementy wynaturzone i
perwersyjne, dysharmonijne i brzydkie. Ludzkoc zmiea do zatracenia uczu metafizycznych.
Sprzeczno midzy indywidualizmem twrczym a tendencjami ycia spoecznego
9
zmierzajcymi do wygody, gdzie wszyscy s rwni i zadowoleni. Witkacy doprowadzi ten
konflikt do tragicznej skrajnoci. W dwudziestoleciu midzywojennym wyranie zaznaczy si
nurt katastroficzny, krry w rodzcej si kulturze masowej dostrzega zagroenie dla kultury
wysokiej.

Witkacy - wykona seri rysunkw, w ktrych posta ludzk podda groteskowej deformacji,
kreujc demoniczne istoty uczestniczce w irrealnych epizodach (KOMPOZYCJA FIGURALNA,
1914). Rodowd swych na poy imaginacyjnych kompozycji wywid z fantasmagorii Goi,
Ropsa i Beardsleya - czoowych, jego zdaniem, "demonologw" XIX wieku. Gwnymi
bohaterami tych pozbawionych klarownej narracji scen s kobieta demoniczna i jej
ofiara - bezwolny, zrozpaczony i skazany na zagad mczyzna. Kompozycje te nosiy
enigmatyczne, niekiedy ironiczne tytuy, ktre miay pobudza wielorakie skojarzenia i
kreowa zoon metaforyk. W swych rysunkach Witkacy dokona trawestacji motyww
zaczerpnitych z ekspresjonistycznego malarstwa Edvarda Muncha odzwierciedlajcego
gwne tezy "metafizyki pci" goszonej przez Stanisawa Przybyszewskiego.
W wykonanych przed 1914 wizerunkach zwanych "psychologicznymi" tytu peni
funkcj ironicznego komentarza okrelajcego osobowo modela. W czasie pobytu
artysty w Rosji powsta cykl rysowanych pastelami kompozycji astronomicznych
Pynny kontur i zgrzytliwe zestawienia paskich plam koloru budoway obsesyjne,
eschatologiczne wizje o onirycznym nastroju (RBANIE LASU. WALKA, 1921-22).
Bohaterami fantasmagorycznych scen w malarstwie Witkacego byy na poy ludzkie, na
poy zwierzce istoty kbice si w przestrzeni artystycznej wizji
W 1924 Witkacy zadeklarowa rezygnacj z twrczoci artystycznej na rzecz wykonywania na
zamwienie portretw - Koncepcja Firmy Portretowej.Robi portrety w typie A, B,( realistyczne
odwzorowanie fizjonomii) C, D lub E. Z umowy kupna-sprzeday zosta wykluczony typ C
traktowany jako obszar dalszego eksperymentowania z Czyst Form. W ramach
regulaminowej klasyfikacji zosta on okrelony jako: "Charakterystyka modela subiektywna -
spotgowania karykaturalne tak formalne jak psychologiczne nie wykluczone. W granicy
kompozycja abstrakcyjna, czyli tzw. 'Czysta Forma'." (AUTOPORTRET, 1930).

Postacie modeli upozowane byy te niekiedy na tle fantastycznych pejzay zaskakujcych


bogactwem wybujaej rolinnoci bd spitrzeniem ska i ruin; dekoracyjny linearyzm te
sprawia, i przypominay one teatraln kurtyn (JADWIGA WITKIEWICZOWA NA TLE
EGZOTYCZNEGO PEJZAU, 1925). Te obfitujce w szczegy kompozycje niosy symboliczne
treci, przekazyway metaforyczne sensy

8.MECHANOFAKTURA (mechanizczna faktura)

Rodzaj abstrakcyjnej kompozycji na paszczynie uzyskanej przez zestawienei elementw


geometrycznych, rytmizacja ukadw, przypomina uproszczone forym typograficzne w
zakresie kolorw: czerni, bilei i czerwonego ( kolor jego znak rozpoznawczy). Mechanofaktura
to koncepcja Henryka Berlewiego (czonek Blok) prekursora malarstwa abstrakcyjnego w
Polsce- konstruktywistycznego, stworzy koncepcje malarstwa bezprzedmiotowego opartego
na zasadzie abstrakcji geometrycznej, ktr ogosi w broszurze mechano- faktura

Zafascynowany piknem i magi maszyny wprowadzi do malarstwa technik inspirowan jej


precyzj. Bya to mechanofaktura, ktrej teori opracowa jeszcze w Berlinie, a ktra polegaa
na mechanicznym odtwarzaniu uporzdkowanych, schematycznych form (linii prostych i form
geometrycznych) za pomoc perforowanych szablonw. Kolorystyka ograniczaa si do czerni i
bieli, oywionych niekiedy czerwieni. Mechanofakturowe elementy pozwalaj go uwaa za
prekursora pniejszego popartu i optycznego kinetyzmu.

9.SUPREMATYZM -jest to kierunek w sztuce abstrakcyjnej, zainicjowany przez Kazimierza


Malewicza (manifest suprematystw zosta opublikowany w 1915) ok. 1913 roku. Wysun on
pogld o wyszoci ( supremacji) czystego odczucia ( formy nad treci) w sztukach
plastycznych, cakowicie niezalenego od otoczenia. Aby to uzyska naleao wyeliminowa
tradycyjne rodki wyrazu oraz wszelkie objawy przedmiotowoci, granicza stosowane formy
do kwadratu, prostokta, prostej linii, koa i krzya. Ilustracj tego byy bezprzedmiotowe
ukady podstawowych geometrycznych form, pocztkowo o charakterze statycznym (Czarny
10
kwadrat na biaym tle- 1915), pniej sugerujcy ruch- dziki diagonalnym osiom. W 1924-
1926 Malewicz zastosowa koncepcje suprematyzmu w pracach trjwymiarowych
(architekony, planity). Sum przemyle dotyczcych suprematyzmu Malewicz zawar w pracy
pt. Die Gegendstandlose Welt (1928). Suprematyzm oddziaa znaczco na rozwj abstrakcji
geometrycznej, a take na kierunek konstruktywizmu w architekturze.
Malwicz dy do uwolnienia sztuki od warstwy iluzjonistyczno- przedstawieniowej. Od 1913
pracowa nad zasadami tego nowego kierunku- suprenatyzmu, ktry sprowadzi sztuk
abstrakcyjn do najprostszych form geometrycznych. Namalowa w 1913 Czarny kwadrat na
biaym tle- sta si on pierwszym dzieem suprematyzmu, a pniej punktem kulminacyjnym-
Biay kwadrat na biaym tle(1918), w ktrym biay kwadrat rni si od biaego ta jedynie
faktura.
Suprematyzm odegra znaczn rol w dziejach architektury nowoczesnej. Zwszcza
"architektony" Malewicza - trjwymiarowe, eksperymentalne ukady bry w przestrzeni, miay
wpyw na wyzwalanie si architektury od obcie dekoracyjnych i osignicie prostych,
funkcjonalnych form przestrzennych.

-TWRCA SUPREMATYZMU- Kazimierz Malewicz (1878-1935) rosyjski malarz polskiego


pochodzenia, teoretyk sztuki, twrca suprematyzmu. Studiowa w Kijowie i Moskwie.
Pocztkowo malowa w duchu postimpresjonistycznym, pniej zainteresowa si sztuka
fowistw, P. Cezannea i F.Legera; od 1912r. ukazywa motywy wiejskie czce kubistyczne
rozbicie form z powielaniem obrazw- typowym dla futuryzmu ( Ostrzyciel noy). Malwicz
dy do uwolnienia sztuki od warstwy iluzjonistyczno- przedstawieniowej. Od 1913 pracowa
nad zasadami tego nowego kierunku- suprenatyzmu, ktry sprowadzi sztuk abstrakcyjn do
najprostszych form geometrycznych. Namalowa w 1913 Czarny kwadrat na biaym tle- sta
si on pierwszym dzieem suprematyzmu, a pniej punktem kulminacyjnym- Biay kwadrat
na biaym tle(1918), w ktrym biay kwadrat rni si od biaego ta jedynie faktura. W tym
czasie waciwie porzuci malarstwo i zaj si nauczaniem, pisaniem i tworzeniem
trjwymiarowych, abstrakcyjnych kompozycji , zwaszcza planitami lub architektonami, ktre
przyczyniy si do rozwoju konstruktywizmu. W 1919 zacz uczy w wolnych pracowniach w
Witeburgu, gdzie z jego inicjatywy powstaa grupa Unowis, do ktrej nalea m.in. E. Lissitky,
N.Sujetin, I Czasznik. W 1922 przenis si do Piotrogrodu- gdzie mieszka do koca ycia. W
1927 tworzc wystaw swoich prac, odwiedzi Warszaw i Berlin oraz Bauhaus. W pnych
latach 20 powrci do malarstwa przedstawieniowego, nie uzyska jednak uznania w dobie
socrealizmu- umar w zapomnieniu. W dziejach sztuki abstrakcyjnej Malewicz jest artyst o
zasadniczym znaczeniu. Jako prekursor, teoretyk i artysta wywar wpyw nie tylko na
awangard rosyjska, ale take na rozwj sztuki abstrakcyjnej w Europie rodkowej. Sta na
czele ruchu, ktry po I wojnie wiatowej promieniowa z Rosji na Zachd i czc si z
tendencjami holenderskiej grupy De Stijl zamieni architektur, meblartwo, typografi i sztuki
uytkowe w znacznej czci Europy.

10.KAPICI- KP (koloryci)

Dominujca tendencja w sztuce Polski od 1931 r.


Ugrupowanie zoone z modych polskich artystw, ktre celem podjecia kontunuacji studi
wyjechao na nauki do Parya. Jeszcze jako studenci w wiekszoci wywodzcy si z ASP w
Krakowie zawizali w 1923r tzn Kompitet Paryski- KP w celu zdobycia funduszy na wyjazd.
Czonkowe: Jan Cybis, Zygmund Waliszewski, Piotr Potworowski, Jzef Czapski, Artur Nacht-
Samborski, Hanna Rudzka- Cybisowa, Jan Szczepaski zaoyli parysk fil Akademi sztuk
piknych prowadzon przez Jzefa Pankiewicza; z czasme nazwano ich kapistami- kolorystami-
termin obejmuje denia artystw do tworzenia dzie opartych na tradycji kolorystycznych
dowiadcze romantykw, impresjonistw,postimpresjoonistw ( w tym take Polakw:
Podkowiskiego, Wyczkowskiego, Pnakiewicza) neoimpresjonistw lecz przede wszystkim
Pierra Bonarda- nabista. Budowali paszczyzny czystaymi barwami unikajc czerni,
mieszania barw dopeniajcych przekadano relacje walorowe nad kolorystyczne,
rozbijano plam barwn. Tematami prac byy: portrety przewanie najbliszych osw,
martwe natury, wntrza i pejzae. Nastrj prac lekki radosny i pogodny. Silnie
oddziaywa na formistw.
Prekursorem koloryzmu w Polsce- Jzef Pankiewicz (Wizyta)

11
Prace wszystkich kolorystw odznaczaj si pewnym podobiestwem pod wzgldem wyboru
tematw i rozwizywania zagadnie formalnych oraz priorytetowej barwy w obrazie.
Przykdy prac: J. Cybis ( Martw natura czerwona, Bukiet i waza, Kobieta przy stole z
kwiatami), Piotr Potworowski ( Owalna konstrukcja plastyczna, Zdarzenie- kornwalia), Artur
Nacht- Samborski ( Martwa natura ze storczykiem), Wacaw Taranczewski (Maa malarka,
Pracownia, Koncert w atelier), Zygmunt Waliszewski (Matwa natura z melonem, Malarz i
modelka, Uczta, Wyspa mioci, Wenus z lustrem)

- "Melancholik (Totenmesse)" - Wojciech Weiss


- Autoportret z modelk Waliszewki
- Widok na kopiec Kociuszki St. Wyspiaski
- Wdrowcy F. Szczsny Kowarski
- Kompozycja unistyczna Strzemiski
- Mona Lisa w sleepingu J. Janisch
- Diana W. Borowski
- Dyngus Z. Stryjeska
- Portret Marii Stroskiej R. Kramsztyk
- Bne Koo Malczewski Jacek
- Europa Jubilans Mehoffer
- Ucieczka do Egiptu chwistek
- Sza Uniesie W. Podkowiski
- Promienisty zachd soca W. Weiss
- Mechanofaktura Berlewi
- W kapieli T. Niesioowski
- Wyspa mioci Waliszewski Zygmu
- Klucz wiolinowy T. Czyewski
- Portret ony z kotem K. Krzyanowski
Berlewi(malarstwo),Szczuka(Fotomonta), Flaum (rzeba), Kubicki(Grafika), Kobro(rzeba),
reszta co bya to malarze...ale nie pamitam kto
Gdzie dziaali?
-Jzef Machoffer- ASP krakw/ polskierodowisko w Paryu/ malarstwo/
-Adolf Szyszko-Bohusz- ASP Krakw/architekt i konserwator
-Adolf Hiller- rodowisko dzkie/malarstwo, rysunek, litografia, linoryt, plakat, wynaleziona przez
siebie technika heliograficzna- polegaa na malowaniu na szklanej lub celuloidowej pycie przewanie
gwaszem i odbijaniu powstaego malowida technik fotograficzn, faktury, mikkoc plamy, przetarcia
uzyskiwa nakdajc farb pdzlem odbijajc j za pomoc tkniny o wyranym splocie, zdrapujc,
rozcierjc palcami
-August Zamoyski- poznaska grupa Bunt/ wielokrotnie powraca do Parya/rzeba
-Zdzisaw Mczeski- czoowy architekt warszawski
-Maria Jarema- grupa krakowska/ kontynuacja pierwszej grupy krakowskiej z okresu
midzywojennego/reliefy, malarstwo, grafika- monotypia
-Mela Muter- Z warszawy, osiad w Paryu/malarka
-Franciszek Mczyski- Krakw/ architekt/ przedstawiciel secesji
-Henryk Staewski- Warszawa/prekursor abstrakcji geometrycznej, tworzy reliefy
-Alina Szapocznikow- studia zagraniczne Praga, Pary- zostaa tam do koca ycia rzebiarka
Przyporzdkuj nazwiska do grupy artystycznej
1.Jan Jerzy Wroniecki
2.Jan Cybis- KAPICI
3.Szymon Syrkus
4.Teresa arnower
5.Jan Gotard
6.Kazimierz Mikulski
7.Ludwik Wojtyczko
8.Tytus Czyewski- FORMIZM
9.Henryk Kuna
10.Jan Stanisawski
11. Nacht- Samborski- KAPICI
12.Zofia Stryjeska- RYTM
13.Mieczysaw Szczuka- KONSTRUKTYWIZM

- Szkoa PONT - AVEN


malarski "syntetyzmu" szkoy Pont-Aven w Bretanii, szkoa z Pont-Aven nazwa nadana
grupie malarzy (m.in. C. Amiet, E. Bernard, Ch. Laval, M. de Haan, A. Sguin, P.
12
Srusier), skupionych 18881900 wok P. Gauguina, w czasie jego pobytu w
Bretanii w Pont-Aven i Le Pouldu; twrczo ich, inspirowana przez grafik jap., sztuk
archaiczn i lud., bya jednym z przejaww symbolizmu; charakteryzowaa j syntet.
forma, nadawanie linii i barwie znacze symbol., posugiwanie si pask plam
barwn obwiedzion dekor. konturem; pierwszym wystpieniem grupy bya wystawa
1889 w kawiarni Volpini w Paryu; cisy zwizek ze szko z Pont-Aven czy grup
nabistw; szkoa z Pont-Aven rozpada si po wyjedzie Gauguina na Tahiti, ale jej tradycje
kontynuowa E. Bernard wyksztaci teori syntetyzmu; ze szko z Pont-Aven wizaa si
twrczo W. lewiskiego.

Intymizm- tendencja stylistyczna w malarstwie ukazujca wntrza z umieszczonymi w nich


postaciami, scenki bardzo kameralne jak gdyby podejane. Przedstawiciel to m.in. Bonnard-
nabista, Leon Wyczkowski- nurt buduarowy, konwencjonalne ukady, czsto ukazuje te same
wntrza a w nich zastan intymna rzeczywisto (W buduarze, Ujrzaem raz wejrzeie
skromne), te Axentowicz panny z wyszych sfer w buduarach, chwilowo Podkowiski
malujc sceny buduarowe z salonw warszawskich

13

You might also like