Komputer
P R O J Esamochodowy
K T Y
Komputer samochodowy
AVT434
Jadc w trasie zastanawiamy
si czasami ile ju kilometrw
przejechalimy, czy starczy nam
paliwa do celu, jak dugo ju
jedziemy. Czasami zastanawiamy
si, ktra droga jest krtsza,
ile paliwa spalamy w danej
chwili i czy nie daoby si
moe co czasami zaoszczdzi.
Na wikszo z tych pyta
uytkownicy nowych dobrze
wyposaonych samochodw
mog sobie szybko odpowiedzie
patrzc na wywietlacz
komputera pokadowego.
Rozwizanie dla uytkownikw
starszych samochodw
przedstawiamy w artykule.
Rekomendacje:
doskonae uzupenienie
wyposaenia samochodw
pozbawionych komputerw
pokadowych, atwe do
zastosowania w wikszoci
wspczesnych aut.
PODSTAWOWE PARAMETRY
Pytka o wymiarach 52 x 41 mm
Zasilanie +12 V (instalacja samochodowa)
Pomiar i rejestracja: przebytej drogi, zuy-
cia paliwa, prdkoci, czasu jazdy, napicia
akumulatora
Przypomnienie o wczeniu wiate zim
Moliwo kalibracji zuycia paliwa i
przebytej drogi
10
Komputery pokadowe pokazuj za-
zwyczaj temperatur zewntrzn, we-
wntrzn, ilo spalanego chwilowo
paliwa, dugo przejechanej drogi i in-
ne mniej lub bardziej przydatne dane.
W Skodzie Fabii te dostpny jest taki
komputer, ale w mojej wersji wyposa-
enia niestety go nie byo. Poza tym,
patrzc na moliwoci fabrycznego
komputera pokadowego zawsze cze-
go mi w nim brakowao lub co bym
zrobi inaczej. Dlatego te postanowi-
em wykona samemu ukad, ktry
speniby moje wszystkie oczekiwania.
Po pierwsze, naleao zastanowi si
nad funkcjami, jakie miaby spenia
taki komputerek i co miaby pokazy-
wa. Pierwotne zaoenia jakie mia
spenia, byy nastpujce:
mierzy spalanie chwilowe,
mierzy dugo przejechanej
drogi,
mierzy czas jazdy,
mierzy temperatur zewntrzn
i wewntrzn,
mierzy napicie akumulatora.
Biorc pod uwag te wymaga-
nia, konieczne okazao si doprowa-
dzenie do komputera nastpujcych
sygnaw:
+12 V wystpujce stale (wprost
z akumulatora przez bezpiecz-
nik) stosowane do zasilania
komputerka i pomiaru napicia
akumulatora;
+12 V wczane kluczykiem
stosowane do rozpoznania
pocztku jazdy i zasilania diod
podwietlajcych wywietlacz;
+12 V ze wiate mijania (sy- oraz 15 ms ma charakterystyk nieli-
gna wczenia wiate) niow, midzy innymi ze wzgldu na
stosowany do wykrywania czy
w okresie, kiedy wczenie wia-
te mijania jest obowizkowe, s
one wczone;
sygna przetwornika drogi stoso-
wany do obliczenia przejechanej
drogi, prdkoci chwilowej, itp.;
sygna z wtryskiwacza stosowa-
ny do wyznaczenia iloci zuy-
wanego paliwa i prdkoci obro-
towej silnika;
magistrala 1wire stosowa-
na do podczenia 2 czujnikw
DS18B20, ktre mierz tempera-
tur zewntrzn i wewntrzn.
Zacznijmy od omwienia pierw-
szego trybu pomiarowego, ktry z wie-
lu przyczyn jest najbardziej interesu-
jcy. eby okreli warto spalania
chwilowego musimy zna ilo spa-
lonego paliwa w jednostce czasu oraz
przejechany w tym czasie dystans.
W obecnie produkowanych samocho-
dach benzynowych zazwyczaj jest
stosowany wtrysk paliwa. Uatwia to
bardzo uzyskanie informacji o iloci
spalanego paliwa. W uproszczony spo-
sb wyglda to tak, e paliwo z baku
jest toczone przez pomp paliwa pod
staym cinieniem do wtryskiwaczy.
Wtryskiwacze to elektromagnetyczne
zawory otwierane przez sterownik sil-
nika (ECU). Przyjmujc stae cinienie
wytwarzane przez pomp paliwow
na wejciu wtryskiwaczy, mona po-
wiedzie, e ilo wtrynitego paliwa
jest wprost proporcjonalna do czasu
otwarcia wtryskiwacza. Wprawdzie
wtryskiwacz w zakresie maych i du-
ych czasw otwarcia rzdu 1 ms
bezwadno mechaniczn, lecz w po-
Elektronika Praktyczna 9/2005
 Komputer samochodowy

Rys. 1. Schemat elektryczny komputera samochodowego

Elektronika Praktyczna 9/2005 11

Komputer samochodowy
Rys. 2. Sposb podczenia komputera do instalacji elektrycznej w Fabii
zostaym zakresie od 1..15 ms jest
ona w miar liniowa. Std te mie-
rzc czas otwarcia wtryskiwaczy uzy-
skujemy ilo spalonego paliwa. eby
jeszcze bardziej uproci spraw i nie
mierzy czasw otwarcia 4 (lub 3 dla
silnikw 3 cylindrowych) wtryskiwa-
czy przyjmiemy, e wszystkie wtryski-
wacze w danym cyklu s otwierane
na ten sam czas i bdziemy mierzy
czas otwarcia tylko jednego wtryski-
wacza. Bdzie potrzebna jeszcze sta-
a okrelajca ile paliwa wtryskiwa-
ne jest w jednostce czasu, ale ten
parametr bdziemy wyznaczali sami.
Nie jest niestety moliwy w tak
prosty sposb pomiar zuycia paliwa
w silnikach z zasilaniem ganikowym.
Nastpnie potrzebujemy informa-
cj o przejechanej drodze. W star-
szych samochodach z mechanicznymi
licznikami, trzeba bdzie zamontowa
za prdkociomierzem czujnik zamie-
niajcy zmienne pole magnetyczne
wytwarzane przez magnes napdza-
ny link prdkociomierza na impul-
sy elektryczne. Czujniki tego typu
stosowane s w tachografach i takso-
metrach i naleaoby si o nie pyta
w rmach montujcych takie urzdze-
nia. W nowych samochodach m. in.
z licznikami kilometrw na wywie-
tlaczach LCD, znajduj si ju wbu-
dowane czujniki drogi. Najczciej
znajduj si one w skrzyni biegw
lub korzysta si z czujnikw ABS za-
montowanych na koach. W Skodzie
Fabii nie ma problemu ze znalezie-
niem tego sygnau, gdy znajduje si
on na 1 styku kostki ISO do radia,
12
gdzie suy do zmiany gonoci fa-
brycznego radia w zalenoci od
prdkoci jazdy. Tu rwnie bdzie
potrzebna jeszcze staa okrelajca
jaki dystans przejechany odpowiada
wystpieniu impulsu, ale i ten para-
metr bdziemy wyznaczali sami.
Do pomiaru temperatury zewntrz-
nej jak i wewntrznej zostay uy-
te termometry DS18B20. Wprawdzie
procesor posiada przetworniki A/C
i mona byoby zastosowa czujniki
analogowe, lecz zwikszyoby to licz-
b przewodw wychodzcych z pyt-
ki, spowodowao ewentualn potrzeb
kalibracji i uniemoliwioby zwiksze-
nie w przyszoci iloci czujnikw. Po
drobnych modykacjach programu jest
moliwo zastosowania jako czujni-
ka temperatury wewntrznej czujni-
ka zawartego w strukturze procesora.
Na pocztku take rozwaaem tak
moliwo, jednak po eksperymen-
tach zrezygnowaem z tej opcji, gdy
dziaajcy procesor podgrzewa lekko
czujnik, co dawao przekamania o je-
den, dwa stopnie. Obawiaem si te
duej bezwadnoci zmian temperatu-
ry ze wzgldu na brak swobodnego
przepywu powietrza nad procesorem.
Nastpna sprawa to dobr ele-
mentw. Musz one spenia warun-
ki pracy w rozszerzonym zakresie
temperatur, co najmniej 25...+70oC.
Komputerek pokadowy do samocho-
du zosta oparty na procesorze rmy
Analog Devices ADuC816. Zosta
on wybrany z wielu powodw:
jest to procesor oparty na do-
brze znanym rdzeniu 8051,
pracuje w rozszerzonym zakresie
temperatur od 40oC do +70oC,
ma wbudowane przetworniki A/C,
ma moliwo adowania w pro-
sty sposb pamici programu
Flash,
ma wbudowana pami nieutol-
n Flash/EEPROM,
ma ma obudow,
pracuje z kwarcem zegarkowym
32768 Hz, co skutkuje minimal-
nymi zakceniami EMI,
ma wbudowan ptl PLL, daj-
ca moliwo skalowania warto-
ci zegara taktujcego,
posiada wbudowany licznik TIC,
dajcy moliwo prostej realizacji
zegara czasu rzeczywistego przy
minimalnym poborze prdu.
W urzdzeniu zastosowano wywie-
tlacz LCD LPH7366 stosowany w tele-
fonie komrkowym Nokia 5110. Jest
to wywietlacz graczny z wbudowa-
nym sterownikiem i tym samym daje
moliwoci wywietlania znakw r-
nej wielkoci, a take graki. Jego ste-
rownik PCD8544 ma moliwo pracy
w zakresie temperatur 25...70oC i po-
siada kompensacj temperaturow kon-
trastu wywietlacza. Wprawdzie samo
szkieko tego wywietlacza w tempe-
raturach ujemnych daje bardzo dugi
czas reakcji, ale bdzie to dokuczliwe
tylko do momentu nagrzania si po-
wietrza w kabinie samochodu i tym sa-
mym podgrzaniu wywietlacza. Mona
zastosowa podgrzewanie wywietlacza
rezystorami doczonymi do napicia
+12 V po kluczyku. W temperatu-
rze powyej 40oC wywietlacz staje
si troch mniej kontrastowy, ale nie
przeszkadza to w odczycie. Wpraw-
dzie wywietlacz zasilany jest napi-
ciem 3,3 V, a procesor 5 V i potrzeb-
na byaby konwersja sygnaw, ale po
dokadnej analizie noty katalogowej
procesora okazao si, e mona to
zrobi duo prociej. Wywietlacz zo-
sta podczony bezporednio do linii
I/O procesora, gdy w stanie wysokim
wyprowadzenia procesora s bar-
dzo sabo podcignite do zasilania
(przy 80 mA napicie wyjciowe spada
do 2,4 V) i napicie zostanie ograni-
czone przez diody podoowe wej
sterownika wywietlacza. Z pozosta-
ymi elementami nie ma problemw
temperaturowych, cznie z ukadem
zerujcym U5, pracujcym w zakresie
40...85oC.
Opis dziaania ukadu
Schemat ukadu przedstawiono na
rys. 1. Napicie z akumulatora wpro-
wadzono na stabilizator przez diod
Elektronika Praktyczna 9/2005

D8 zabezpieczajc przed odwrotnym
podczeniem napicia zasilajcego.
Przed stabilizatorem znajduje si tak-
e rezystor R8 i kondensator C15,
ktre tworz ltr dolnoprzepustowy
wycinajcy zakcenia pochodzce od
pracujcego silnika i innych urzdze
w samochodzie. Maksymalny pobr
prdu w czasie pracy nie przekracza
25 mA, co przy wartoci R8 100 V
daje maksymalny spadek 2,5 V. Jako
stabilizator zosta zastosowany ukad
LM2931AZ5, w celu minimalizacji
prdu pobieranego z akumulatora. Jest
to scalony stabilizator 5 V, ktry sam
pobiera tylko okoo 0,5...1 mA prdu
i minimalny spadek napicia pomi-
dzy wyjciem i wejciem moe wyno-
si 0,6 V (czyli napicie w instalacji
samochodu nie moe spa poniej
5+0,6+2,5+0,7=8,8 V). Mona tu za-
stosowa popularny stabilizator 78L05,
ale potrzebuje on sam do pracy ju
okoo 4 mA (a procesor w trybie po-
werdown i pozostae peryferia pobieraj
tylko okoo 1,5 mA) i bdzie bardziej
rozadowywa akumulator samochodu.
Trzeba te zmniejszy R8 do wartoci
okoo 22 V, eby zapewni co naj-
mniej 7 V na wejciu stabilizatora.
Do wyjcia stabilizatora 5 V s
doczone 2 diody krzemowe D9
i D10 oraz jedna dioda Schottkye-
go D11 dajce 3,3 V do zasilania
wywietlacza. Opornik R26 stanowi
wstpne obcienie napicia 3,3 V.
Zasilanie czci analogowej w pro-
cesorze ADuC816 jest zrealizowa-
ne przez dawik L1 i R21 (jest to
zalecenie producenta), ale w razie
kopotw ze zdobyciem elementw
moliwe jest zastosowanie rezystora
1 V zamiast dawika L1. Rozdzie-
lone zostay take masy analogowa
i cyfrowa. Ma to na celu zminima-
lizowanie wpywu zakce czci podczony kondensator C1 ltru-
cyfrowej procesora na cz analo-
gow. Dziki wprowadzeniu rezysto-
ra R18 atwiejsze byo projektowa-
nie cieek mas cyfrowej i analogo-
wej ma pytce drukowanej.
Jako ukad zerujcy zastosowano
DS1819A. Wystawia on sygna zeru-
jcy o poziomie niskim, co jest po-
prawne dla wywietlacza, natomiast
procesor potrzebuje stanu wysokiego.
Stan ten osiga si po zanegowaniu
tego sygnau tranzystorem T3.
Poniewa do komputerka pod-
czono 2 czujniki temperatury w kon-
guracji bez osobnego zasilania, do-
datkowo zosta dooony tranzystor
podcigajcy, na czas konwersji
temperatury, szyn 1Wire do +5 V.
W celu zabezpieczenia wejcia 1Wi-
Elektronika Praktyczna 9/2005
Komputer samochodowy
re procesora zostaa dodana dioda przerwania, w ktrym jest sczytywa-
Zenera 5,6 V. W praktyce okazao na warto zliczona w liczniku T0,
si, e dla dwch czujnikw wystar- a nastpnie jest on zerowany celem
cza rezystor o wartoci 1 kV pod- przygotowania do nastpnego po-
czony do +5 V. Nie trzeba wtedy miaru. Impulsy przetwornika drogi
montowa elementw R45, T4, R44. przyjmuj stany +12 V i 0 V, std
Do sterowania komputerkiem wy- te sygna ten zosta wprowadzo-
korzystaem 2 klawisze. Zostay one ny przez rezystor R6 ograniczajcy
umieszczone na pytce drukowanej, prd bazy na tranzystor T6 i na-
ale ich sygnay zostay rwnie wy- stpnie z kolektora na wejcie pro-
prowadzone na zcze, eby moli- cesora P3.2 (wejcie INT1). Impul-
we byo zastosowanie zewntrznych sy te wystpuj co cile okrelo-
przyciskw. Na zewntrz sygnay kla- ny odcinek drogi. Wykorzystano je
wiszy zostay wyprowadzone przez w ten sposb, e opadajce zbocze
rezystory 10 kV w celu zabezpiecze- tego sygnau wywouje przerwanie,
nia wej procesora przy ewentual- w ktrym zliczana jest przejechana
nym zwarciu ich do +12 V. Dziaa- droga. Tranzystor T1 jest wzmacnia-
nie przyciskw jest nastpujce: czem sygnau sterujcego buzzerem
krtkie przyciniecie prawego BUZ1, poniewa procesor wysta-
przycisku klawisz +, wia fal prostoktn o odpowiedniej
krtkie przyciniecie lewego czstotliwoci, wic zastosowany
przycisku klawisz , buzzer nie powinien mie wbudo-
dugie (ponad 0,3 s) przycini- wanego generatora. Jeeli zastosuje-
cie prawego przycisku klawisz my sam pytk piezoceramiczn to
zatwierdzeniawejcia (ENTER), trzeba rwnolegle do niej zamonto-
dugie (ponad 0,3 s) przycini- wa rezystor 4,7 kV do 10 kV.
cie lewego przycisku klawisz Sygna o wczeniu wiate mija-
rezygnacjiwyjcia (ESC). nia zosta wprowadzony przez ltr
Napicie akumulatora jest mie- dolnoprzepustowy R7 i C4, gdy
rzone na wejciu +12 V stae. jak si okazao, w Fabii wystpu-
Poprzez dzielnik R14, R15 napi- je tam przebieg o modulacji PWM
cie to jest wprowadzane na wejcie o wypenieniu zalenym od pooe-
pierwszego przetwornika procesora. nia pokrta jasnoci podwietlenia
Poniewa wejcie tego przetworni- wskanikw. W innych samochodach
ka jest symetryczne, a my potrze- sygna ten mona wzi wprost
bujemy mierzy napicie wzgldem z przecznika wiate mijania i do-
masy, drugie z wej przetwornika brze byoby wtedy zamontowa re-
zostao zwarte do masy. zystor R13 o wartoci 47 kV w celu
Sygna z wtryskiwacza to napi- obnienia prdu diod podoowych
cie +12 V gdy wtryskiwacz jest wyprowadzenia P0.4 procesora
zamknity i 0,1 V, gdy wtryskiwacz w momencie wystpowania napicia
jest otwarty. Napicie to poprzez +12 V na styku 5 zcza W1.
dzielnik R1 i R2 zostao wprowa- Diody podwietlenia s zasila-
dzone na wejcie bramki tranzysto- ne z napicia +12 V po kluczyku
ra T2. Dodatkowo na bramk zosta i wczaj si zawsze po podaniu
tego napicia. Na pytce zosta do-
jcy zakcenia oraz dioda Zenera dany tranzystor T5 umoliwiajcy
D1 obcinajca szpilki powstajce na dowolne sterowanie diodami np.
indukcyjnoci wtryskiwacza. Zanego- zmiana jasnoci modulacj PWM,
wany sygna z tranzystora T2 zosta wczanie tylko, gdy wczone s
doczony do wejcia P3.2 (wejcie wiata mijania, ale nie jest to za-
bramkujce licznika T0) oraz wej- implementowane w oprogramowaniu.
cia P1.1 (wejcie przerwaniowe). Nie zauwayem te takiej potrze-
Czasu wtrysku jest mierzony w na- by w trakcie eksploatacji. Napicie
stpujcy sposb: otwarcie wtry- +12 V po kluczyku zostao tak-
skiwacza ustawia stan wysoki na e poprzez dzielnik R3, R9 wpro-
wejciu P3.2, co otwiera moliwo wadzone na wejcie P0.3 procesora
zliczania impulsw zegara proceso- w celu poinformowaniu komputerka,
ra podzielonych przez 12 w licz- e nastpuje rozpoczcie lub zako-
niku T0. Po zakoczeniu wtrysku czenie jazdy. Styk 6 zcza W1 zo-
i zmianie stanu na wejciu P3.2 na sta przez dzielnik R19, R20 wpro-
niski nastpuje zakoczenie zlicza- wadzony na nk 12 procesora
nia, ale na wejciu P1.1 wystpuje wejcie przetwornika A/C, pierw-
jednoczenie opadajce zbocze, kt- szego lub drugiego w zalenoci od
re powoduje wejcie w procedur ustawienia wewntrznego multiplek-
13
Komputer samochodowy
sera. Mia tam by wprowadzony
sygna z czujnika paliwa w baku.
Nie zostao to jednak nigdy przete-
stowane i oprogramowane.
Nka 12 procesora jest bardziej
uniwersalna i moe by take zapro-
gramowana jako wyjcie przetwornika
C/A lub zwyky pin I/O. Daje to due
moliwoci dalszych zastosowa, przy
czym trzeba oczywicie odpowiednio
dobra rezystory R19, R20, R23 i C7.
Program sterujcy prac mikro-
kontrolera zosta napisany w jzyku
C i skompilowany kompilatorem Keil.
Zajmuje on 8 kB, a wic ca dostp-
n pami Flash. Chcc dodawa na- ce, wywietlany jest ekran podsta-
stpne funkcje trzeba byoby zoptyma-
lizowa go lub uy procesora z wik-
sz pamici Flash np. ADuC836.
Ilo zuytego paliwa i dugo
przejechanej drogi jest zliczana
w przerwaniach, natomiast w ptli
gwnej, co 1 s nastpuje zliczanie
czasw i wykonywanie oblicze dla
potrzeb bieco wywietlanego ekra-
nu. Po wykonaniu oblicze aktuali-
zowane s wskazania na wywie-
tlaczu. Do oblicze zosta uyta
arytmetyka staoprzecinkowa, co po-
wodowao czasami potrzeb podzia-
u wykonywanych dziaa w celu
uzyskania zadowalajcej dokadnoci
ju od bardzo maych wartoci.
Opis obsugi
Schemat elektryczny ilustrujcy
sposb podczenia komputerka do
instalacji samochodowej pokazano
na rys. 2. Jak ju wczeniej wspo-
mniano, na pocztku komputerek
mia pokazywa tylko kilka parame-
trw. Jednak apetyt ronie w mia-
r jedzenia i w miar uytkowania
dochodziy coraz to nowe funkcje
i obecnie pokazuje on: chwilowe
zuycie paliwa, czas jazdy, napicie
akumulatora, ilo paliwa zuytego
w trasie, dugo przejechanej dro-
gi w trasie, temperatur zewntrzn
z funkcjami dodatkowymi, tempera-
tur wewntrzn, redni prdko kat WIATA i co sekund na chwi-
w trasie, rednie zuycie paliwa
w trasie, maksymaln prdko za-
rejestrowan na trasie, ilo pali-
wa w zbiorniku, dystans moliwy
do przejechania na obecnej w baku
iloci paliwa, cakowit przejecha-
n drog od momentu skasowania
przez uytkownika, cakowit ilo palonych wiatach ma by niewyko-
zuytego paliwa od momentu ska-
sowania przez uytkownika, rednie
zuycie paliwa od momentu skaso-
wania przez uytkownika, aktualn
chwilow prdko, aktualn prd- macie hh:mm:ss, gdzie hh godziny,
ko obrotow silnika, komunikat
14
o nie zapalonych wiatach mijania,
przegldanie pamici tras i wywie-
tlenie aktualnej daty i czasu.
1. Tryb normalnej pracy
Jeeli na wejciu 12 V po klu-
czyku brak jest napicia +12 V,
czyli kluczyk nie znajduje si
w stacyjce, wywietlacz jest wyga-
szony, a procesor wprowadzany jest
w tryb power down i pobr prdu
caego ukadu spada wtedy do oko-
o 1,5 mA.
Po podaniu na wejcie +12 V
po kluczyku napicia +12 V, czyli
po przekrceniu kluczyka w stacyj-
wowy. Jeli rozpoczynamy jazd lub
j kontynuujemy, to jest wywietla-
ny ekran ostatnio uywany.
Kolejne ekrany osigamy krt- zowane co sekund.
ko przyciskajc prawy lub lewy
klawisz. Przy kolejnym naciskaniu
klawisz+ przechodzimy cyklicznie
przez wszystkie ekrany i po ostat-
nim ukazuje si pierwszy podsta-
wowy. Natomiast naciskajc kolejno
klawisz dochodzimy tylko do ekra-
nu pierwszego podstawowego. Daje
to w czasie jazdy moliwo szyb-
kiego znalezienia ekranu podstawo-
wego przez kilkukrotne nacinicie
klawisza bez potrzeby patrzenia na
wywietlacz.
1.1. Ekran podstawowy (Pokazuje
si zawsze po rozpoczciu jazdy)
1.1.1. Chwilowe zuycie paliwa
lub komunikat o nie zapalonych
wiatach mijania
Zuycie paliwa jest wywietla-
ne z dokadnoci 0,01 l/h, gdy sa-
mochd stoi lub jedzie z prdkoci
mniejsz ni 5 km/h. Powyej tej
prdkoci warto zuycia paliwa nym polu, jeeli temperatura ze-
jest wywietlana z dokadnoci 0,01
l/100 km. Warto jest aktualizowa-
na co sekund. Jeeli data wskazuje
na 1 padziernika do 28 (29) lute-
go, a nie s zapalone wiata mijania,
zamiast chwilowego zuycia paliwa
wywietlany jest migajcy komuni-
i wywietlana z dokadnoci 0,1 oC.
l uruchamiany jest brzczyk. Ska-
sowanie tego komunikatu i dwiku
jest moliwe tylko przez zapalenie
wiate (lub zmian ogldanego ekra-
nu), gdy w tym okresie jest to obo-
wizkowe i ich brak grozi mandatem.
(jeeli funkcja ostrzegania o nie za-
rzystywana naley styk 4 zcza W1
podczy na stae do +12 V).
1.1.2. Czas jazdy
Czas jazdy jest podawany w for-
cji wspczynnika wtrysku.
mm minuty, ss sekundy. Jest on
liczony od momentu przekrcenia
kluczyka w stacyjce. Przerywany jest
po wyjciu kluczyka ze stacyjki, po
czym nastpuje procedura odczekania
zaprogramowanego czasu maksymal-
nej przerwy. Jeeli przerwa nie zo-
stanie przekroczona, a kluczyk zostaje
ponownie przekrcony w stacyjce na-
stpuje dalsze odliczanie czasu. Jee-
li czas maksymalnej przerwy zostaje
przekroczony, to trasa zostaje uznana
za zakoczon i jej parametry zostaj
zapisane do pamici nieulotnej, a bie-
cy czas jazdy zostaje wyzerowany.
Uwaga: trasa jest zapamitywana
tylko z niezerowym zuyciem paliwa!
1.1.3. Napicie akumulatora
Napicie akumulatora jest poda-
wane z dokadnoci 0,1 V i aktuali-
1.1.4. Ilo paliwa zuytego
w trasie
Ilo paliwa zuytego w trasie
jest podawana z dokadnoci 0,01 l
i aktualizowana co sekund.
1.1.5. Dugo przejechanej dro-
gi w trasie
Dugo przejechanej drogi w trasie
jest podawana z dokadnoci 0,1 km
i aktualizowana jest co sekund.
1.1.6. Temperatura zewntrzna
z dodatkami
Temperatura jest mierzona czuj-
nikiem DS18B20, ktry powinien
by umieszczony poza kabin kie-
rowcy i wywietlana z dokadnoci
0,1 oC. Aktualizowana jest ona co
16 s. W polach za t temperatur,
jest wywietlana, za pomoc strza-
ek skierowanych w gr lub w d,
tendencja wzrostowa lub spadkowa
temperatury zewntrznej. W nastp-
wntrzna jest nisza od +3 o za-
czyna miga gwiazdka ostrzegajc
o moliwoci gooledzi.
1.1.7. Temperatura wewntrzna
Temperatura jest mierzona czujni-
kiem DS18B20, ktry powinien by
umieszczony w kabinie samochodu
Aktualizowana jest ona co 16 s.
1 . 1 . 8 . Ws k a n i k k a l i b r a c j i
wspczynnika drogi
W prawym grnym rogu ekranu
jest wywietlana literka d na czar-
nym tle, sygnalizujca stan kalibra-
cji wspczynnika drogi.
1 . 1 . 9 . Ws k a n i k k a l i b r a c j i
wspczynnika wtrysku
W prawym grnym rogu ekranu
jest wywietlana literka w na czar-
nym tle, sygnalizujca stan kalibra-
1.2. Pierwszy ekran dodatkowy
Elektronika Praktyczna 9/2005

1.2.1. Czas jazdy (znaki o po-
dwjnej wysokoci)
Czas jazdy jest podawany w for-
macie hh:mm:ss, gdzie hh godziny,
mm minuty, ss sekundy. Jest on
liczony od momentu przekrcenia
kluczyka w stacyjce. Przerywany jest
po wyjciu kluczyka ze stacyjki, po
czym nastpuje procedura odczekania
zaprogramowanego czasu maksymal-
nej przerwy. Jeeli przerwa nie zo-
stanie przekroczona, a kluczyk zostaje
ponownie przekrcony w stacyjce na-
stpuje dalsze odliczanie czasu. Jee-
li czas maksymalnej przerwy zostaje
przekroczony to trasa zostaje uznana
za zakoczon i jej parametry zostaj
zapisane do pamici nieulotnej, a bie-
cy czas jazdy zostaje wyzerowany.
1.2.2. Ilo paliwa zuytego w tra-
sie (znaki o podwjnej wysokoci)
Ilo paliwa zuytego w trasie jest
podawana z dokadnoci 0,01 l i ak-
tualizowana co sekund.
1.2.3. Dugo przejechanej dro-
gi w trasie (znaki o podwjnej wy-
sokoci)
Dugo przejechanej drogi w trasie
jest podawana z dokadnoci 0,1 km
i aktualizowana jest co sekund.
1.3. Drugi ekran dodatkowy
1.3.1. rednia prdko w trasie
Warto ta jest obliczana na
podstawie przejechanej drogi i czasu
trwania jazdy. Jest ona aktualizowa-
na co sekund.
1.3.2. rednie zuycie paliwa
w trasie
Warto ta jest obliczana na
podstawie przejechanej drogi i zuy-
tego paliwa. Jest ona aktualizowana
co sekund.
1.3.3. Maksymalna prdko za-
rejestrowana w trasie
Warto ta jest wyznaczana na
podstawie prdkoci chwilowej. Jest
ona aktualizowana co sekund.
1.4. Trzeci ekran dodatkowy
1.4.1. Ilo paliwa w zbiorniku
(znaki o podwjnej wysokoci)
Ilo paliwa jest podawana z do-
kadnoci 0,01 l i oparta na wartoci
wpisanej przez uytkownika w czasie
programowania. Jest pomniejszana
o biece zuycie. Aktualizacja nast-
puje co sekund. Zliczanie nastpuje
tylko do 0 i taki stan utrzymuje si
do dopisania zatankowanego paliwa
w trybie programowania.
1.4.2. Dystans moliwy do prze-
jechania na paliwie znajdujcym
si w baku (znaki o podwjnej wy-
sokoci)
Warto ta jest wyliczana na
podstawie redniego zuycia w obec-
Elektronika Praktyczna 9/2005
nej trasie. Aktualizacja nastpuje co
sekund.
1.4.3. rednie zuycie paliwa
w trasie (znaki podwjnej wielkoci)
Warto ta jest obliczana na
podstawie przejechanej drogi i zuy-
tego paliwa. Jest ona aktualizowana
co sekund.
1.5. czwarty ekran dodatkowy
1.5.1. Cakowita przejechana
droga od momentu skasowania
przez uytkownika
Warto ta jest cigle zliczana
od momentu ostatniego wyzerowa-
nia przez uytkownika. Aktualizacja
nastpuje co sekund.
1.5.2. Cakowita ilo zuytego Automatycznie zostaj uwzgldnione
paliwa od momentu skasowania
przez uytkownika
Warto ta jest zliczana od mo-
mentu ostatniego wyzerowania przez
uytkownika. Aktualizacja nastpuje
co sekund.
1.5.3. rednie zuycie paliwa
od momentu skasowania przez
uytkownika
Warto jest obliczona na posta-
wie dwch powyszych wartoci.
Aktualizacja nastpuje co sekun-
d. Skasowanie nastpuje poprzez
dugie przytrzymanie klawisz ESC
w czasie ogldania tego ekranu. Ze-
rowane s jednoczenie przejechana
droga i ilo zuytego paliwa.
1.5.4. Aktualna chwilowa prd-
ko
Jest to warto obliczana na
podstawie drogi przejechanej w ci-
gu jednej sekundy. Aktualizacja na-
stpuje co sekund.
1.5.5. Aktualna prdko obro-
towa silnika (warto prawidowa
tylko dla silnikw 4cylindrowych)
Jest to warto obliczana na
postawie czstotliwoci wtryskw.
Dziaa wic tylko w czasie wyst-
powania wtryskw paliwa do cylin-
drw. Np. w czasie hamowania sil-
nikiem wtryskiwacze nie s urucha-
miane i warto ta nie moe zosta kalibracj to zatwierdzamy, jee-
obliczona i wskazywana jest warto
0 obr./min. Aktualizacja nastpuje
co sekund.
2. Tryb programowania parame-
trw i przegldania pamici tras zasygnalizowane zawieceniem litery
Aby wej w tryb programowania
naley dugo (ponad 0,3 s) przy-
trzyma prawy klawisz. Po pusz-
czeniu klawisza ukazuje si pierw-
sza z opcji, numer wersji oprogra-
mowania oraz data i czas. Teraz
krtko naciskajc prawy lub lewy
klawisz poruszamy si po opcjach
programowania. Aby wej w obec-
nie wywietlan opcj wciskamy na
Komputer samochodowy
duej prawy klawisz. Aby wyj
z powrotem na duej przyciskamy
lewy klawisz. Aby wyj z progra-
mowania ponownie duej wciska-
my lewy klawisz.
2.1. Przegldanie pamici tras
i wywietlenie aktualnej daty i czasu
Przed wejciem w t opcj wy-
wietlany jest na dole ekranu aktu-
alny czas i data. Aktualny czas po-
dawany jest w formacie 24godzin-
nym hh:mm:ss, gdzie hh godziny,
mm minuty, ss sekundy. Aktu-
alna data jest podawana w forma-
cie ddmmrrrr, gdzie dd dzie
miesica, mm miesic, rrrr rok.
lata przestpne.
Pami tras ma pojemno 38
pozycji. W kadej pozycji zapami-
tane jest:
data rozpoczcia jazdy,
czas rozpoczcia jazdy,
czas jazdy,
temperatura przy rozpoczynaniu
jazdy,
ilo zuytego paliwa w trasie,
liczba przejechanych kilometrw
w trasie,
maksymalna prdko w trasie.
Na podstawie tych zapamita-
nych parametrw obliczone zostaj:
rednia prdko trasy,
rednie zuycie paliwa w trasie.
Po wejciu w t opcj zosta-
j wywietlone parametry ostatnio
przejechanej trasy. Klawiszami + i
mona przeglda parametry po-
zostaych zarejestrowanych tras.
Uwaga: trasa jest zapamitywana
tylko z niezerowym zuyciem paliwa!
2.2. Programowanie wspczyn-
nika odlegoci
Programowanie wspczynnika
odlegoci przebiega dwuetapowo.
Naley wej w t opcj, wywietli
si wtedy aktualna warto wsp-
czynnika wyraonego w centymetrach
na impuls. Jeeli chcemy rozpocz
li chcielimy tylko obejrze warto
wspczynnika to wychodzimy bez
zatwierdzenia. Jeeli zatwierdzilimy
rozpoczcie kalibracji to zostanie to
d na czarnym tle w prawym grnym
rogu ekranu podstawowego. W tym
momencie naley take wyzerowa
lub zapisa warto licznika dzienne-
go w samochodzie. Od tego momentu
zapamitywane s wszystkie impulsy
drogi przychodzce do komputerka.
Po przejechaniu pewnej liczby kilo-
metrw (od 10 do 500 km) naley
ponownie wej w t opcj. Tym ra-
15
Komputer samochodowy
Rys. 3. Schemat montaowy ukadu
zem zostanie wywietlona liczba im-
pulsw drogi zliczonych od momen-
tu rozpoczcia kalibracji i pojawi si
pytanie o wpisanie dystansu, na ja-
kim zostay zarejestrowane (podajemy
je na podstawie odczytanej wartoci
z licznika dziennego samochodu). Po
wpisaniu i zatwierdzeniu tej wartoci
wspczynnik zostaje obliczony i za-
pisany do pamici nieulotnej.
Uwaga: dla Skody Fabii z opo-
nami 14 175/60 R14 wspczyn-
nik ten wynosi 212, czyli 212/
8=26,5 cm/impuls i jest on domyl-
nie zapisany w kodzie programu.
2.3. Programowanie wspczyn-
nika wtrysku
Programowanie wspczynnika
wtrysku przebiega dwuetapowo. Na-
ley wej w t opcj, wywietli si Po wpisaniu wartoci 00 minut za-
wtedy aktualna warto wspczynni-
ka wyraonego w nastpujcy sposb:
warto *256 impulsw na litr
(1 impuls=0,95367431640625 ms).
Jeeli chcemy rozpocz kalibracj
to zatwierdzamy, jeeli chcielimy
tylko obejrze warto wspczynnika, klawisza ESC w czasie, gdy kluczyk
to wychodzimy bez zatwierdzenia.
Jeeli zatwierdzilimy rozpoczcie ka-
libracji to zostanie to zasygnalizowa-
ne zawieceniem litery w na czarnym
tle w prawym grnym rogu ekranu
podstawowego. Kalibracj t naley
rozpocz np. w momencie zapalenia
lampki rezerwy. Od tego momentu
zapamitywane s wszystkie impulsy
wtrysku przychodzce do komputer-
ka. Nastpnie naley zatankowa na
dobrej stacji pewn ilo paliwa (od
10 do 50 l), poczeka ponownie do
zapalenia lampki rezerwy i ponow-
nie wej w t opcj. Tym razem
zostanie wywietlona ilo impul-
sw wtrysku zliczonych od momen-
tu rozpoczcia kalibracji i pojawi si
pytanie o wpisanie iloci paliwa. Po
wpisaniu i zatwierdzeniu tej wartoci
wspczynnik zostaje obliczony i za-
pisany do pamici nieulotnej.
Uwaga: dla Skody Fabii z silni-
kiem 1,4 60 KM (AZE) wspczyn-
nik ten wynosi okoo 49050, czyli
16
49050*256 impulsw/litr i jest on do-
mylnie zapisany w kodzie programu.
2.4. Ustawianie daty
Po wejciu w t opcj nastpuje
pytanie o wprowadzenie daty w for-
macie dd:mm:rr. Wprowadzona data
nie podlega sprawdzeniu i korekcji
przy zatwierdzaniu. Po zaniku zasi-
lania zostaje wyzerowana.
2.5. Ustawianie czasu
Po wejciu w t opcj nastpuje
pytanie o wprowadzenie aktualnego
czasu w formacie 24godzinnym gg:
mm. Wprowadzony czas nie pod-
lega sprawdzeniu i korekcji przy
zatwierdzaniu. Po zaniku zasilania
zostaje wyzerowany.
2.6. Ustawianie maksymalnego
czasu przerwy w jedzie
Po wejciu w t opcj nastpuje
pytanie o wprowadzenie czasu w za-
kresie od 00 do 99 minut. Wprowa-
dzony czas jest maksymalnym czasem
przerwy w jedzie. Po przekroczeniu
tego czasu trasa zostaje uznana za
zakoczon i nastpuje zapis jej para-
metrw (data i czas rozpoczcia jazdy,
czas jazdy, temperatura przy rozpo-
czynaniu jazdy, ilo zuytego paliwa
w trasie, liczba przejechanych kilome-
trw w trasie, maksymalna prdko
w trasie) do nieulotnej pamici tras.
R42: 1 kV R0603
koczenie trasy nastpuje natychmiast
po wyjciu kluczyka ze stacyjki.
Czasami chcemy rozpocz now R43, R45*: 10 kV R0603
tras, mimo e nie upyn mak-
symalny ustawiony czas. Mona to
zrobi poprzez dugie przytrzymanie
wyjty jest ze stacyjki i nie weszlimy
w programowanie. Potwierdzane jest to
krtkim sygnaem dwikowym.
2.7. Zamiana czujnikw tempe-
ratury
Jako czujniki temperatury s sto-
sowane ukadu DS18B20. S one
podczone do wsplnej magistrali
1Wire. Kady z tych czujnikw po-
siada unikalny numer, na postawie
ktrego jest on identykowany na
magistrali. Z uwagi, e komputerek
obsuguje tylko 2 czujniki nie zasto-
sowano metody rejestracji numerw
doczonych czujnikw, jest moli- D2...D7: KP-2012MGCK KP-2012
wo zamiany ich funkcji midzy
sob. Po kadym potwierdzeniu py-
tania czy zamieni czujniki funkcje
czujnikw temperatury zewntrznej
i wewntrznej zostaj zamienione
i ten fakt zostaje zapamitany w pa-
mici nieulotnej. Sprawdzenie, ktry
czujnik jest ktry dokonujemy biorc
w palce jeden z nich i patrzc ktra
temperatura si zmienia.
2.8. Wpisywanie iloci zatanko-
wanego paliwa
Po wejciu w t opcj nastpu-
je pytanie o wprowadzenie aktualnej
iloci zatankowanego paliwa w forma-
cie xx.x l. Po zatwierdzeniu wpisanej
wartoci nastpuje dodanie jej do ak-
tualnej iloci paliwa w zbiorniku. Ze
wzgldu na niedokadnoci pomiaru
zuycia paliwa moe okaza si ko-
nieczne skorygowanie wpisywanej
wartoci na plus lub minus tak, aby
suma wskazaa faktyczn ilo paliwa
w zbiorniku. W celu szybkiego dost-
pu do tej funkcji po wejciu w pro-
gramowanie jest ona ustawiona jako
ostatnia. Po wejciu w programowanie
naciskamy klawisz i uzyskujemy ju
moliwo wejcia do tej funkcji.
DK
darek3759@tlen.pl
WYKAZ ELEMENTW
Rezystory
R1: 39 kV R0603
R2, R3, R6, R7, R9, R10, R13*, R14,
R26, R46: 47 kV R0603
R5, R12: 470 V R0603
R8, R34: 100 V R0603
R15: 4,3 kV R0603
R18, R28: 0 V R0603
R19*, R20*, R23*, R30, R40,
R21: 1,6 V R0603
R22, R24, R31, R33, R35, R39, R41,
R25, R27, R29, R32, R44*: 100 kV
R0603
Kondensatory
C1...C3: 1 nF C0603
C4, C5, C7*, C11, C12, C17
C21: 100 nF C0603
C6, C15: 100 F/16 V CTSMD C
C8: 1 F/16 V CTSMD B
C9: 100 F/16 V CTSMD B
C10, C16: 10 F/16 V CTSMD B
C13*, C14*: 10 pF C0603
Pprzewodniki
U1: LPH7366 NOKIA5110LCD
U2: LM2931AZ5 TO92
U4: ADUC816 MQFP52
U5: DS1819A SOT753
T1, T5, T6: BC847 SOT23
T2: BSS138 SOT23
T3, T4*: BC857 SOT23
D1, D19: C5V6 MINIMELF
D8...D10: BAV103 MINIMELF
D11: BAS85 MINIMELF
Inne
BUZ1: CFD-06
L1: 10 H *mozna zastapic rezysto-
rem 0 V
G1: goldpin 1x3
SW1*, SW2*: mikroswich
W1: WF10S
X1: 32768 Hz
Elektronika Praktyczna 9/2005