Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 24.04.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040424.

html

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej powszechnej powrt drukuj

prowadzcy: dr witek data: 24.04.2004 aktualizacja: 24.05.2004 kontakt zapisz

9. Neoklasycyzm niemiecki

Brama Brandenburska
1789-91, Carl Gotthard Langhans. Inspirowana rekonstrukcj Propylejw, element dziaalnoci
Fryderyka II, ktry chcia uczyni z Berlina centrum Niemiec.

Proj. pomnika Fryderyka II Wielkiego

W 1797 r (10 lat po mierci Fryderyka) idea wybudowania go w Berlinie, proj. Friedrich Gilly,
niezrealizowany. Planowano cay kompleks z bram triumfaln, Panteonem umieszczonym na wysokim
podium.

Proj. teatru w Berlinie

Proj. 1798, Friedrich Gilly, niezrealizowany. Nawizania do projektw Claude Ledoux.

Wizienie eskie w Wrzburgu

1809-10, Peter Speeth. Na I kondygnacji boniowanie, II kondygnacja gadka, z portykiem
kolumnowym. Koatka z gow lwa. Poczenie rnych elementw - paac florencki, witynia grecka
i in.

Proj. urbanistyczny dla Karlsruhe

Autor Friedrich Weinbrenner, jest to kolejny wany projekt niemiecki - przeksztacenie miasta w stylu
klasycystycznym. Styl klasyczny odzwierciedla denie Niemiec do bycia centrum - miao nastpi
przeksztacenie z miasta dworskiego na klasycystyczny orodek buruazji.
1797 - I projekt, 1806-26? - prace. Na Rynku: wybudowana piramida (pomnik miejski), ujednolicono
fasad kocioa ewangelickiego. Ujednolicono fasady domw wzdu gwnej alei i fasad paacu
margrabiego. Widok zamykaa brama triumfalna (niezachowana), podobne zaoenie zrealizowano w
Monachium [patrz dalej].

inspiracje arch. niemieckiej I po XIX w:

- staroytna Grecja i Rzym
- gotyk
- woskie quattrocento

Rundbogenstil
Efekt takich inspiracji nazywano stylem arkadkowym, jego charakterystycznym elementem jest
stosowanie pkolistego uku, szczeglnie w otworach okiennych.
Uwaano, e styl nie jest wiernym naladowaniem jednej stylistyki z przeszoci, nowy styl moe by
wynaleziony - ogoszono nawet konkurs na to (uwaano, e skoro panuje epoka wynalazkw, to
rwnie mona w ten sposb stworzy nowy styl). Taka postawa jest charakterystyczna dla
eklektyzmu, architektury Schinkla. Do powstania teoretycznej podstawy takiego podejcia przyczyni
si francuski architekt i wykadowcaJean-Nicolas-Louis Durand.
Plansza z jego Wykadu architektury (1802-05), przykad inwencji stylu - na przekrojach
architektonicznych ukazywa budowle w kolejnych epokach, w poszczeglnych tomach analizowa
elementy architektoniczne, typy budowli (np. teatr od staroytnoci do wspczesnoci). Takie
systematyczne podejcie jest wynalazkiem dopiero XIX w - przejcie metodologii z bada
biologicznych.

9.1 Karl Friedrich Schinkel (zm. 1841)

Architekt niemiecki dziaajcy gwnie w Prusach, studiowa w Berlinie u Speetha. Przyjani si z
nastpc tronu Fryderykiem Wilhelmem (ksi, mecenas sztuki). 1803-05 by we Woszech i w
Paryu. Pocztkowo pracowa jako malarz panoram, dioram - pocztek XIX w by zym okresem dla
architektw berliskich (brak inwestycji z powodu okupacji francuskiej). Potem zosta architektem w
berliskim departamencie budowli publicznych - jest odpowiedzialny za wygld Berlina w I po XIX
w.
Paac krlowej nocy (z Czarodziejskiego Fletu Mozarta) - zajmowa si take projektowaniem

1z4 2008-03-21 09:18

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 24.04.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040424.html

scenografii.
Katedra, ok. 1813 - wanym elementem na pocztku jego twrczoci byy obrazy romantyczne, w
latach 1810-15 wykona cykl wyobrae wzniosych budowli gotyckich.

Proj. mauzoleum krlowej Luizy

Proj. 1810, niezrealizowany, ale bardzo wany. Mauzoleum dla krlowej utosamianej z prusk walk
przeciw Napoleonowi, miao by utrzymane w nurcie neogotyckim (ostatecznie powstaa budowla
dorycka). Schinkel w stylu gotyckim widzia ucielenienie stylu narodowego - powrt do teorii
Goethego (gotycki=niemiecki).

Pomnik walk wyzwoleczych na Kreuzbergu

1818?, w jednej z dzielnic Berlina, jest to jedna z niewielu realizacji gotyckich. Wykonany z eliwa, na
grze Krzy elazny.

Neue Wache
1816-18, pierwszy zrealizowany projekt Schinkla. Jego debiut by nawizaniem do stylu
grecko-doryckiego - by architektem elastycznym, korespondowao to z jego koncepcj stylu.
Widoczne nawizania do romantycznego klasycyzmu ok. 1800, a nie do czystej klasyki. Formy
oszczdne, kubiczne.

Teatr berliski
1818-21, budowla monumentalna, konstrukcja supowo-belkowa o greckim charakterze, jeden z
waniejszych budynkw berliskich.

Altes Museum
1820-33, arcydzieo Schinkla. Budowa zwizana z debat o roli muzeum, umieszczono w nim kolekcj
krlewsk, bya to te manifestacja pruskiego nacjonalizmu. W budowli widoczna nowa koncepcja
muzeum - jest to wolnostojcy budynek, od pocztku zaprojektowany na cele muzealne. Schinkel
zaprojektowa budowl samodzieln (pocztkowo planowano poczy Muzeum z Akademi), ma to
wpyw na ca symboliczn wymow obiektu. Na fasadzie 18 kolumn - nawizania helleskie, stoa
(wyduona hala kolumnowa, ktr zamykaa z tyu ciana, nierzadko zdobiona malowidami).
Wntrze - w rodku nawizanie do rzymskiego Panteonu.
gwne wejcie - rysunek Schinkla przedstawiajcy je od wewntrz. Fasada kryje dwie kondygnacje,
nie zapowiada rwnie schowanego w rodku Panteonu.
cz centralna - rotunda zwana przez Schinkla sanktuarium, przeznaczona na kolekcj
najwybitniejszych rzeby antycznych, ustawionych bez chronologii. Muz eum nie ma tylko funkcji
edukacyjnej, chodzi o wyeksponowanie kanonu rzeby.
Wewntrz take galeria malarstwa.

Paace dla rodziny Fryderyka Wilhelma IV:

-Poczdam, pod Berlinem, stylistyka klasyczno-romantyczna. Mia du swobod - w Berlinie nie mia
takich moliwoci urbanistycznych, nie mg tworzy od podstaw. Tutaj take brak wielkiej
urbanistyki, ale wiksze moliwoci projektowania.
-Glienicke, 1824-26, dla syna krla - przeksztaci budynek w stylu klasycystyc znym, powsta
elegancki paacyk.
W ogrodzie m.in.Belweder (1835) - wzorowany na budowli z Aten.
-Charlottenhof, 1826-29, dla syna krla - wsppracowa z architektem ogrodw Josephem Lenn
(ogrd w stylu angielskim), oprcz paacu zaprojektowa te zesp budowli ogrodowych (Dom
nadwornego ogrodnika, Pawilon Herbaciany, Rzymskie anie). Pojawiaj si nowe inspiracje - nurt
neorenesansowy, wykorzystany typ woskiej willi wiejskiej, wzory z florenckiego quattrocenta, nawet
elementy wczesnobizantyjskie, take styl arkadkowy. Schinkel duo czerpa z publikacji Duranda, jego
inwencji stylu. By w Anglii, mg inspirowa si take angielskimi willami w stylu woskim.
Gwna cz zaoenia pooona u zbiegu dwch kanaw, brya budowli nieracjonalna
(wkomponowa istniejc, starsz budowl), niesymetryczna, malownicza, w centrum wiea.
-Babelsberg, od 1833, dla syna krla - te zaoenie niesymetryczne, inspirowane nurtem
malowniczym architektury angielskiej - Robert Adam itd.
..................

Akademia Architektury
1832-35, Berlin, nieukoczona. Bardzo wana budowla Schinkla, siedziba Akademii i Departamentu

2z4 2008-03-21 09:18

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 24.04.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040424.html

budownictwa publicznego - Schinkel tam pracowa i mieszka. Budynek wolnostojcy, jak paac
florencki: cztery kondygnacje, inspiracje woskim quattrocento, cztery fasady po osiem przse,
odpowiadaj podziaom wewntrznym. Na elewacjach wykorzystana czerwona cega, dekoracje z
terakoty - nawizania historyczne. Plan, formy elewacji s inspirowane Durandem.

Proj. paacu na Akropolu

1834, niezrealizowany, w pnym okresie tworzy liczne projekty-wizje paacw - tu poczenie
elementw greckich i malowniczych, "Partenon zredukowany do greckiej ozdoby".

Proj. paacu Orianda

1838, na Krymie dla carycy (ksiniczki pruskiej), podkrelenie elementw horyzontalnych.

Wystpujca u Schinkla wielorako stosowanych stylw jest charakterystyczna dla architektury okresu
historyzmu. Idea stylu wizaa si dla niego z inwencj twrcz, a nie kompilowaniem elementw.
Uwaa, e styl jest stopniowym rozwojem. Intencj architekta powinno by stworzenie prawdziwie
historycznego dziea, czyli charakterystycznego dla swych czasw - celem nie powielanie, lecz
tworzenie nowego stylu. Grecja jest tez, gotyk antytez, a wspczesno syntez.

9.2 Ludwig Persius

Ucze Schinkla, wsppracowa z nim w Charlottenhofie i Babelsbergu, by silnie zwizany z
neorenesansem, stylem arkadkowym.
Oraneria w Poczdamie, 1851 - monumentalne formy, rne inspiracje, ale stylistyka oglnie woska.
Friedenskirche (Koci pokoju), 1845 - jak bazylika wczesnochrzecijaska.
wntrze - rozwizania neorenesansowe, surowy styl baz. wczesnochrz.
Stacja pomp - architektura przemysowa w obudowie wschodniej, stylistyka a la meczet.

9.3 Heinrich Hbsch

Bardzo wany architekt, autor pytania: w jakim stylu powinnimy budowa? By architektem i
teoretykiem, przeciwnikiem rygorystycznego klasycyzmu a la Winckelmann, podobnie jak Schinkel
opowiada si za relatywizmem - celem nie powinno by niewolnicze naladowanie, lecz rundbogenstil.
Interesowa si architektur redniowieczn i staroytn, uwaa, e podstaw stylu nie jest jego
symboliczne znaczenie, lecz konstrukcja (w antyku konstrukcja belkowa, w redniowieczu ebrowa).
Ich poczenie daje nowy styl - rundbogenstil.
Pijalnia wd, Baden Baden, 1837.

BAWARIA
Drugi obok Berlina silny orodek jednoczcych si Niemiec, gwne miasto Monachium. Krlem
Ludwik I Bawarski, mecenas sztuki - prowadzi polityk antyfrancusk, co widoczne te w
architekturze - nawizania do architektury Cesarstwa Niemieckiego.

9.4 Leo von Klenze

Studiowa w Berlinie i w Paryu u Duranda, od 1816 r by w Monachium u Ludwika I. Dogmatyczny
klasycysta o "greckiej duszy", styl grecko-dorycki stosowa w konstrukcji, statyce, materiale - podejcie
charakterystyczne dla tego pokolenia. Poza inspiracjami greckimi take neorenesansowe.
Gliptoteka (galeria rzeby), Monachium, 1816-34 - jedno z wczeniejszych muzew wolnostojcych,
stylistyka grecka.
Walhalla nad Dunajem, proj. 1816-21, realizacja od 1830 r. Nazwa z nordyckiej mitologii - miejsce
chway polegych wojownikw. Ludwik I nazwa tak hal sawy pangermaskich bohaterw kultury
(te Kopernik). Forma Partenonu - model doskonaoci, te dodatkowa interpretacja - pocztki
greckiego Partenonu kojarzono ze zwycistwem nad Persami, pocztkiem zjednoczenia Grecji - mia
by symbolem zjednoczenia Niemiec.
wntrze - barwne, nawizania do polichromii - odrzucenie biaej Grecji Winckelmanna.
Nowe skrzyda Ermitau, Sankt Petersburg, od 1836 - stylistyka grecka, wsppracowa Vasily Stasov
- gwny architekt Petersburga.
Gliptoteka i Propyleje, Monachium, od 1816 - realizacja pna, jak na tak czyst doryk.
Paac Leuchtenberg, Monachium, od 1816 - najwczeniejsza realizacja neorenesansowa w Niemczech.
Trzy kondygnacje, elewacja bez ornamentu, paska, paski dach - inspiracje paacami Florencji XV w.
Plan syntetyczny, nawizuje do architektury woskiej.
Knigsbau, 1826-35 - renesansowy, inspirowany Palazzo Pitti, wzorem publikacja z 1815 r o

3z4 2008-03-21 09:18

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 24.04.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040424.html

architekturze Toskanii. Trzy kondygnacje, surowa fasada, na dole rustyka.

Alte Pinakothek Monachium - nawizania neorenesansowe.

Monachium tego okresu to miasto-muzeum, bdce przegldem architektury

grecko-rzymsko-renesansowej.

9.5 Friedrich von Grtner

Kolejny architekt odpowiedzialny za nadanie Monachium charakteru renesansowego.
Ludwigstrasse, 1829-44 - przebudowa, ujednolicenie budynkw wzdu ulicy:
-koci w. Ludwika - elementy renesansowe i gotyckie
-Biblioteka Pastwowa - typ paacu florenckiego, kompozycja surowa, za to ciepa kolorystyka (cega,
kamie).
-Uniwersytet, 1835-40 - trzy kondygnacje, okna ujte w biforia a la Palazzo Medici.
-Hala wodzw - zamyka perspektyw ulicy, jest kopi loggi florenckiej.
-uk triumfalny, 1843 - odpowiednik Hali, zamyka perspektyw drugiego koca ulicy.
Aschaffenburg - dom pompejaski dla Ludwika I - wany przykad inspiracji odkryciami
archeologicznymi.
I Opera Drezdeska, 1838 - nowy model architektury neorenesansowej - sansovinowski: realizacja o
bogatej ornamentyce elewacji, brak surowoci. Plan owalny.
II Opera Drezdeska - nowy budynek po spaleniu I - wzory neorenesansowe, sansovinowskie, ale styl
bardziej barokowy.
powrt kontakt drukuj zapisz

4z4 2008-03-21 09:18