ARCHITEKTURA TOTALITARNA

Totalitaryzm system polityczny, oparty na obowizujcej wszystkich

ideologii i na nieograniczonej wadzy jednej partii, kontrolujcej wszystkie
dziedziny ycia.
Systemy totalitarne charakteryzuj si tym, i obywatele poddani s
kontroli wadzy, ktra wyznacza status socjalny tych obywateli, normy i wzorce
ich ycia osobistego. Wszechobecna jest propaganda i cenzura. Ludzie s
indoktrynowani. amane s ich prawa. Nie istnieje pluralizm polityczny rzdzi
jedna partia kierowana przez jednostk otaczan kultem. Stosowany jest terror i
ludobjstwo .
Systemy totalitarne uksztatoway si po I wojnie wiatowej, kiedy to w
pastwach europejskich coraz wiksz rol odgrywaa dyktatura. Zmagania z
powojennym kryzysem gospodarczym, politycznym i spoecznym, niezadowolenie
wynikajce z poniesionej klski w pastwach, ktre przegray wojn lub brak
korzyci dla wygranych, przyczyniy si do stworzenia podatnego gruntu dla hase
nowej ideologii. W najpotniejszych krajach totalitarnych do wadzy dochodziy
partie faszystowskie we Woszech, III Rzeszy i Hiszpanii, oraz komunistyczne w
ZSRR. Ruch faszystowski nawoywa do jednoci narodu, a komunistyczny do
jednoci klasowej.
Architektura jest chyba najlepsz z form artystycznych, jak faszyci, nazici czy
komunici mogli wybra do zaznaczenia swojej obecnoci, gdy czowiek chcc
nie chcc z ni obcuje, yje, jest zmuszany oglda. Architektura ma wpyw na
wygld otoczenia, w ktrym czowiek yje tym samym wpywa te na ludzki
nastrj. Architektura miaa suy ideologii i cho do tworzenia projektw
czerpano z przeszoci, nie chciano tej przeszoci rekonstruowa, wzorce miay
pomc w stworzeniu sztuki nowych czasw. Architektura miaa te budzi
midzynarodowy podziw dla reimu.
Faszyzm ideologia skrajnie nacjonalistyczna i rasistowska; te: totalitarna
forma rzdw oparta na tej ideologii
Miejscem narodzin faszyzmu s WOCHY. Postaci, ktr naley wiza z
tym krajem jest Benito Mussolini. Pocztkowo nalea do Woskiej Partii
Socjalistycznej, po wojnie jego pogldy przybray inne zabarwienie. Najpierw
bliskie byy mu hasa patriotyczne, nawoujce do sprawiedliwoci terytorialnej,
ktr odebray Wochom postanowienia Traktatu Wersalskiego koczcego I
wojn wiatow, z czasem goszone przekonania miay wydwik
nacjonalistyczny. Mussolini dziaa w Narodowej Partii Faszystowskiej (od 1921r.).
W padzierniku 1922r. zdoby wadz dokonujc zamachu stanu podczas tzw.
Marszu na Rzym. Chcia odbudowa Imperium Rzymskie.
Mussolini chcia przywrci Wochom poczucie patriotyzmu m.in. przez
przebudow Rzymu. W 1925 roku ogosi: "Za pi lat Rzym zadziwi cay wiat.
Rzym musi sta si rwnie wielki, uporzdkowany i potny jak by za Cezara
Augusta." Podjto dziaania majce na celu oczyszczenie Placu Weneckiego i
odsonicie terenu przed pomnikiem Wiktora Emanuela II (Otarz Ojczyzny).
Marzeniem Mussoliniego byo stworzenie Rzymu archeologicznego - odsonito
cztery staroytne witynie na Largo di Torre Argentina, na zachd od Placu
Weneckiego, kiedy nakaza usunicie dzielnicy ndzy, aby usprawni ruch w
miecie i poprawi warunki higieniczne. Kiedy w 1928 roku sam Mussolini
odwiedzi ten plac, przysig e nowoczesne budynki nie zasoni i nie przymi
citych kolumn i potrzaskanych kapiteli wity z okresu Republiki. Jednym z
podstawowych celw w latach rzdw Mussoliniego stao si odkopanie
wszystkich tych staroytnych ruin i umoliwienie dostpu do nich zwiedzajcym.
Chodzio przede wszystkim o pozostaoci z czasw Cezara Augusta. W efekcie
zniszczono wiele barokowych kociow i redniowiecznych budynkw, a take
krte uliczki na zachodnim brzegu Tybru, ktre prowadziy do Bazyliki w. Piotra.
W 1936 roku wyburzono je i zastpiono prost Via della Conciliazione.
"Wyzwalanie" stanowisk archeologicznych osigno szczyt w okolicach Forum
Romanum zrwnano z ziemi gsto zaludniony teren pomidzy Palatynem a
Kwirynaem. Potem poprowadzono tdy Via dei Fori Imperiali.
Zainspirowany staroytnoci Mussolini zleci wybudowanie kompleksu
sportowego Foro Italico (nawizujce do Forum Romanum). Kompleks jest
uwaany za wybitne dzieo architektury faszystowskiej. W obrbie forum znajduj
si posgi sportowcw, mozaiki przedstawiajce staroytnych i wspczesnych
pracownikw oraz faszystowskie ory. Na uwag zasuguje obelisk postawiony na
cze Mussoloniego z napisem Mussolini Dux.
Mimo tego, i staroytno fascynowaa Mussoliniego, architektura
faszystowska znalaza wyraz w racjonalizmie i monumentalizmie. Mona
wyszczeglni zatem dwie fazy ksztatowania architektury faszystowskiej.
Najistotniejszym przedstawicielem pierwszej by Giuseppe Terragni. By zwizany
z powsta w 1926r. GRUP 7 ( gruppo 7). Tworzyli j racjonalici, ktrzy kreowali
wosk odmian funkcjonalizmu - Luigi Figini , Guido Frotte , Sebastiano Larco ,
Gino Pollini , Carlo Enrico Rava , Giuseppe Terragni i Ubaldo Castagnola
zastpiony rok pniej przez Adalberto Libera. Ich gwne zaoenia to
architektura czysta w swej formie, pozbawiona ornamentw i ozdb, cile
odpowiadajca funkcji budynku. Jej cechy to powtarzalno form geometrycznych
szecianw, cylindrw, a take kontrastowa biel. Mimo prostoty budynki
wyraay ide wzniosoci. W 1930r. Grupa powikszya si i powsta wwczas
MIAR ( woski ruch racjonalistycznej architektury), ktry obj 50 architektw z
caego kraju.
Giuseppe Terragni:
- Novocomum
- Casa del Fascio budynek planie prostokta; czysta geometria, prostota; filary
daj efekty zaskakujce efekty wiatocieniowe. Harmoni tworz rwnolege i
prostopade ksztaty. Wntrza zdobiy propagandowe plakaty.
(- Palazzo della Farnezina - budynek zosta zaprojektowany w 1935r. Mia peni
rol siedziby partii faszystowskiej. Budowa zostaa wstrzymana w 1943r. do
koca II wojny wiatowej. Pomimo, i w nazwie obiektu jest okrelenie paac, co
wskazuje na to, i jego forma powinna by ozdobna, gmach ma struktur
funkcjonaln. Jest w nim ponad 1300 pomieszcze, ma 169m szerokoci i 51m
wysokoci. Jest jednym z najwikszych budynkw we Woszech. Budynek
ukoczono w 1959r. bez wikszych zmian w projekcie. Od tego czasu jest siedzib
woskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.)
Pocztkowo faszyci uwaali, e nowoczesna architektura odpowiada
zaoeniom ideologicznym i doskonale spenia rol propagandow stanowic to
faszystowskich wiecw i przemwie Mussoliniego. Na pocztku lat 30. Mussolini
zmieni postaw i postawi nowe wymagania wobec architektw. Nowopowstajce
reprezentacyjne gmachy gwnie rzdowe, miaa cechowa symetria i
stabilno. Miay wyraa wielko systemu, budzi podziw. Budynki nabieray
coraz bardziej teatralnego charakteru - modernistyczne obiekty uzupeniano o
uproszczone portyki, balkony, maszty flagowe. Najwaniejszym dla nurtu
architektury monumentalnej by Marcello Piacentini. Stworzy on nowy rodzaj
architektury zwanej czasami uproszczonym klasycyzmem bya to forma
porednia midzy klasycyzmem a racjonalizmem.
- Sapienza - Universit di Roma
- Budynek sdu w Mediolanie
- EUR (Esposizione Universale Roma) teraz podmiejska biznesowa dzielnica
Rzymu. Inicjatorem jej powstania by Benito Mussolini. Zostaa rozpoczta w
1935r., planowano j ukoczy do 1942r. Miaa si tam wwczas odby wystawa
organizowana dla uczczenia 20 lat faszyzmu. Dzielnica zostaa zaprojektowana
tak, aby miasto zwikszyo swj obszar na terenach pooonych na poudniowym-
zachodzie i zyskao dostp do morza. Z powodu II wojny wiatowej wystawa si
nie odbya.
Realizacj koncepcji urbanistyczno-architektonicznych powierzono Marcello
Piacentini (wymyli uproszczony klasycyzm) i Giuseppe Pagano (zwolennik
racjonalizmu), ktrzy ze sob rywalizowali, a ktrzy stali si gwnymi
architektami w subie faszystowskiego reimu. Projektowane przez nich budynki
naday charakter dzielnicy, ktra dzi pokazuje jak wygldayby Wochy, gdyby
reim nie upad. Cechuj j szerokie, symetryczne ulice i surowo budynkw.
Znajdujce si tam obiekty moemy zaklasyfikowa do dwch typw jedne
nawizuj do architektury dawnego Rzymu, a inne s racjonalistyczne
(modernistyczne) nowoczesne w swej formie, cho do ich wzniesienia uyto
tradycyjnych materiaw wapienia, tufu i marmuru.
*Najbardziej reprezentacyjnym budynkiem w EUR jest Palazzo della Civilt
Italiana,nazywane Kwadratowym Koloseum. Budynek ten jest wrcz symbolem
faszystowskiej architektury. Paac zosta zaprojektowany przez architektw:
Giovanniego Guerrini , Ernesto Bruno La Padula i Mario Romano. Wybudowano go
w latach 1938-43. Stanowi centralny punkt dzielnicy i jest jej najbardziej
charakterystycznym budynkiem. Jego konstrukcja jest uwaana za jedn z
najbardziej reprezentacyjnch przykadw architektury faszystowskiej w EUR.
Napis na szczycie: nard poetw, artystw, bohaterw, witych, mylicieli,
naukowcw, eglarzy, podrnikw. Rzeby s personifikacjami takich poj jak:
Bohaterstwo, Medycyna, Praca, Muzyka, Handel etc. (ale te Porzdek Spoeczny i
Polityczny Geniusz).
* Muzeum Cywilizacji Rzymskiej (Museo della Civilta Romana) mieci si w dwch
bliniaczych budynkach poczonych majestatycznym portykiem z kolumnad. W
rodku mona podziwia ogromn kolekcj zabytkw z czasw rzymskich, midzy
innymi odlewy Kolumny Trajana, a take "Plastico di Roma", ogromny,
trjwymiarowy model stolicy Imperium przygotowany w 1937 roku na specjaln
wystaw powicon rzymskim korzeniom faszystowskich Woch.
* We wschodniej czci EUR stoi Palazzo dei Ricevimenti e dei Congressi,
faszystowskie centrum kongresowe zaprojektowane przez Adalberto Liber pod
koniec lat 30. XX wieku doskonay przykad modernistycznej architektury
woskiej z kopu przypominajc Panteon.
* W EUR poza nawizaniami do Koloseum, Panteonu znajdziemy take nawizanie
do bazyliki w. Piotra. Przynajmniej w partii fasady. witynia w. Piotra i Pawa
jest na planie centralnym krzya greckiego. Kopua ma rednic 32m. Na
zewntrz znajduj si posgi Piotra i Pawa.
Po wojnie dzielnica nabiera biznesowego charakteru. W latach 50. I 60.
Ukoczono niedokoczone wczeniej budynki oraz wzniesiono nowe
przeznaczone na biura i siedziby ministerstw, w otoczeniu ogrodw i parkw.

W NIEMCZECH (III Rzesza)od 1919r. kluczow rol w rozwoju systemu

faszystowskiego odegra Adolf Hitler, sprawujcy od 1933r. funkcj kanclerza
Rzeszy, a od 1934r. take przywdcy Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotnikw
(NSDAP).
Po przejciu wadzy przez NSDAP (pocztek 1933r.) zlikwidowano Bauhaus,
ktrego architektura bya utosamiana ze spoeczestwem demokratycznym z
Republik Weimarska. Teraz uznawano jedynie sztuk suc goszonym ideom.
Cz budynkw zniszczono. Architekci musieli si podporzdkowa do wymaga
nowej wadzy, a jeli nie chcieli tego uczyni, zmuszeni byli opuci kraj. Obok
oficjalnej architektury faszystowskiej nie miaa prawa istnie architektura
niezalena.
Hitler by zafascynowany architektur staroytnego Rzymu. Uwaa, e to
wanie stamtd wzia swj pocztek kultura aryjska. Styl jaki stworzy by
inspirowany sztuk staroytn, ale te klasycyzmem i art deco. Nowe okazae
budowle byy wznoszone z myl o partii niemale jako miejsca kultu. Fuhrer
czerpa take od Grekw stworzy mit, i Grecy s przodkami Niemcw.
W przedwojennych Niemczech w latach 30. Popularne byy obiekty zwane
Thingplatz lub Thingsttte. Byy miejscem spotka, gdzie odbyway si widowiska
teatralne, ale take przedstawienia propagandowe, nad ktrych form czuwa
Joseph Goebbels (- minister propagandy i owiecenia publicznego w rzdzie
Adolfa Hitlera, czonek cisego kierownictwa partii narodowosocjalistycznej, w
ostatnich dniach swojego ycia kanclerz Rzeszy. Jeden z najbliszych
wsppracownikw oraz doradcw Hitlera.) Przedstawienia najczciej dotyczyy
niemieckiej przeszoci i miay za zadanie budzi w ludziach poczucie wizi z
krajem i jego histori (nazistowska ideologia krwi i ziemi). Thingplatze byy
budowane w moliwie najbardziej naturalnej scenerii. Do ich wykonania uywano
kamieni. Ksztatem nawizyway do teatrw greckich. Nawizanie to miao na
celu podkrelenie rzekomego zwizku nazizmu z przeszoci. Obiektw tych nie
mona jednoznacznie scharakteryzowa, gdy byy projektowane przez
architektw pracujcych w rnych regionach. Symbolika jednak zawsze bya ta
sama. Thingplatze s przykadami budownictwa socjalistycznego. Przedsiwzicie
nie zyskao jednak zamierzonej skali planowano wzniesienie ok. 1200
amfiteatrw, a zrealizowano jedynie okoo 40 z nich. Ju po 1936r. suyy jako
miejsca festiwali, koncertw czy przedstawie teatralnych na wolnym powietrzu
(ju nie propagandowych).
Hitler zaplanowa wybudowanie stadionu nawizujcego do Koloseum.
Zaplanowa, e bd si na nim odbywa przysze igrzyska olimpijskie. Liczy na
to, e po wygranej wojnie III Rzesza bdzie mocarstwem, a podlege pastwa
bd musiay wysya do Niemiec swoich sportowcw. Budowa miaa miejsce w
latach 1934-36.
Wyksztaciy si dwa podstawowe typy architektury nazistowskiej
(narodowej architektury socjalistycznej) jedne budynki nawizyway form do
budowli klasycystycznych, drugie natomiast odnosiy si do folkloru (etnicznoci)
i do narodowego romantyzmu.
Styl neoklasycystyczny by stosowany gwnie w budynkach pastwowych.
W owym czasie znaczcym architektem by Paul Troost ucze Petera Behrensa
i Waltera Gropiusa, ktrzy jeszcze przed 1914r. opowiedzieli si za surow form
architektoniczn, niemal pozbawion ozdb.
Budynki wznoszone przez nazistw miay by funkcjonalne, jednak przewanie
ich forma zaprzeczaa tej funkcjonalnoci. Przykadem takiego zaprzeczenia moe
by HAUS DER KUNST w Monachium Dom Sztuki, ktry mia peni funkcj
muzeum, natomiast jego forma, styl i wzornictwo sugeroway, e jest on czym w
rodzaju wityni sztuki niemieckiej. Budynek powsta w latach 1934-37 wedug
planw Paula Ludwiga Troosta i jest pierwszym monumentalnym dzieem
architektury i propagandy nazistowskiej, pierwszym budynkiem reprezentacyjnym
narodowo-socjalistycznego pastwa. Jest to konstrukcja stalowa oboona
kamieniem.
Troost by te autorem EHRENTEMPEL wityni Honoru na
Knigsplatz w Monachium, ktre byo stolic NSDAP. Przy placu powstaa
caa dzielnica budynkw partyjnych. Dwie witynie Honoru powstay we
wschodniej czci placu. Spoczywali tam czonkowie partii polegli podczas puczu
monachijskiego. Do wystroju naleeli take stojcy na baczno onierze oraz
przechodnie, ktrzy musieli wykonywa hitlerowskie pozdrowienie. Budynki
zostay zniszczone w 1947r. przez wojska amerykaskie.
We wschodniej czci Knigsplatz znajduje si budynek zaprojektowany
przez Troosta dla NSDAP nazywany Fuhrerbau.
Innym wanym dla architektury totalitarnej III Rzeszy twrc by Albert
Speer. W 1932 Speer podj pierwsze zlecenia projektowe dla partii, za po
mierci Paula Ludwiga Troosta w 1934 zosta gwnym architektem Hitlera.
Jednym z waniejszych jego dzie jest Trybuna honorowa w
Norymberdze centrum zjazdowe NSDAP. Przy jej projektowaniu nawiza do
Otarza Pergameskiego.
W 1937 Speer zosta przez Hitlera mianowany generalnym inspektorem
budowlanym stolicy Rzeszy (Generalbauinspektor fr die Reichshauptstadt) i na
jego zlecenie przygotowa plany przebudowy miasta na stolic wiata tzw. Plan
Germania. Speer odwiedzi Pary w 1940 roku z Hitlerem, by omwi plany
budowy miasta przewyszajcego rozmachem stolic Francji.
Speer zamierza wytyczy now o pnoc - poudnie, ktra przecinaaby
dzisiejsz dzielnic parlamentarn. Na pnocy dominowaaby przeznaczona na
partyjne wiece Hala Ludowa (hala zgromadze), naladujca rzymski Panteon o
kopule w wysokoci 300 metrw. Pod kopu miao si zmieci 180 tys. osb. Na
poudniu stanby potny uk triumfalny, za nim w dwch rzdach dziaa zdobyte
przez Wehrmacht na wrogich armiach. Przestrze midzy hal a ukiem
wypeniayby potne dworce i gmachy rzdowe. By mc wyburzy du cz
berliskiego centrum, Speer osobicie nadzorowa na przeomie padziernik 1941
kwiecie 1942 deportacj z Berlina 23 tysicy ydw, ktrych mieszkania
potrzebne byy dla przesiedlenie mieszkacw z wyburzanych budynkw. Ciar
wojny spowodowa, e Hitler skierowa Speera do innej pracy a plany przebudowy
Berlina musiano odoy.
W ramach planu przebudowy Berlina zdyo powsta par budynkw.
Godne uwagi s te autorstwa Ernsta Sabiegela. Mowa o budynku Ministerstwa
Lotnictwa. Jest on doskonaym przykadem architektury narodowego socjalizmu.
Ma 250m dugoci. Mieci 2800 pokoi, 7km korytarzy. Szkielet powsta z elbetu,
wierzchnia warstwa jest z wapienia i marmuru.
Sabiegel jest autorem nowego terminalu lotniska Tempelhof w Berlinie. Zosta
zaprojektowany jako siedziba Deutsche Lufthansa - niemieckiego narodowego
przewonika. Uwaany jest za prekursora nowoczesnych lotnisk. Kompleks
budynkw zosta zaprojektowany na wzr ora w locie, gdzie hangary stanowi
jakby lini rozpostartych w locie skrzyde.

W 1938r. Speer otrzyma zlecenie zaprojektowania i wzniesienia nowego

gmachu kancelarii Rzeszy. Rok pniej budynek by gotowy mia surowy,
monumentalny charakter. Hitler by pod wraeniem gdy go zobaczy, nazwa
wtedy Speera geniuszem. Wewntrz zdobiy go marmury. Po wojnie zosta
rozebrany przez sowietw.
Typowym przykadem architektury III Rzeszy jest kompleks budynkw
wypoczynkowych Prora na wyspie Rugia. Byy one przewidziane jako tanie
miejsca noclegowe dla pracownikw wyjedajcych na wakacje. Hitler mia plan
uczyni z Prory najwikszy tego typu budynek, jaki do tej pory istnia z 20 tys.
miejsc. Centralnym punktem zaoenia miaa by hala widowiskowa, jednak jej
budowa nigdy nie zostaa rozpoczta. W przypadku wojny gmach mia by
zamieniony na szpital wojskowy. Nigdy nie by wykorzystywany do celw w jakich
powsta.
Najciekawszym przykadem budynku w drugim typie, w ktrym forma budynkw
odnosia si do folkloru (etnicznoci) i do narodowego romantyzmu jest kompleks
zamkowy Wawelsburg. Zamek zosta wzniesiony w 1po.XIIw. W 1933 zosta
wydzierawiony na okres 100 lat przez SS. Za jeden rok dzierawy SS pacia
jedynie jedn mark. Rozpoczto jego przebudow, wykorzystujc w tym celu
winiw przetrzymywanych w utworzonym niedaleko obozie koncentracyjnym.
Szczeglnie pnocna wiea uzyskaa kreacj nadajc jej charakter po trosze
romaski, po trosze gotycki. Zamek by uywany przez kilku niemieckich oficerw
jako miejsce okultystycznych praktyk. W jednej z sal ustawiono dbowy okrgy
st, przy ktrym miao si spotyka 12 obergruppenfhrerw najwyszych
dostojnikw tej organizacji.
NSDAP postawio kilka zamkw krzyackich, ktre suyy jako miejsca
szkole czonkw partii osb powicajcych si ideologii, majcych tworzy
nowy ad. Architektura nawizywaa do zamkw krzyackich (ktrzy mieli niegdy
cywilizowa ludno na terenach na wschd od aby) bya symboliczna.
Jednym z nich jest zamek Sonthofen wzniesiony w 1934r.
Warto wspomnie, e Hitler, aby zmniejszy bezrobocie przyj plan, ktry
zakada budow autostrad. Jego realizacj rozpoczto w latach 30.

Komunizm 1. ideologia i doktryna spoeczna postulujca zbudowanie

spoeczestwa bezklasowego, opartego na spoecznej wasnoci rodkw
produkcji i rwnym podziale dbr; 2. ustrj totalitarny realizowany w ZSRR,
narzucony krajom Europy rodkowej i Wschodniej po II wojnie wiatowej, oparty
na monopolu wadzy skupionej w rkach jednej partii

W ROSJI totalitarny system zaczli budowa bolszewicy po rewolucji w

1917r. Na ich czele sta Lenin, za ktrego spraw w 1922r. powstao ZSRR. Jego
nastpc by Jzef Stalin, ktry od 1922r. by sekretarzem generalnym
Wszechrosyjskiej Partii Komunistycznej RKP(b), pniej Wszechzwizkowej Partii
Komunistycznej WKP(b) i Komunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego (KPZR).
Formalnie zawsze peni obieralne, kadencyjne funkcje, by premierem ZSRR,
faktycznie jednak by doywotnim dyktatorem Zwizku Radzieckiego, majcym
nieograniczon wadz.
W 1932r. Stalin zlikwidowa zwizki artystw, by ustawowo powoa do
ycia zhierarchizowan organizacj o nazwie Komitet do Spraw Sztuki
propagujc ide nowego socjalistycznego czowieka. Za spraw komitetu
zamiast funkcjonalnych budynkw mieszkalnych powstaway okazae budowle
reprezentacyjne z kolumnadami zlecane wybranym architektom.
Architektura doby Stalina nazywana bywa stalinowskim gotykiem lub
klasycyzmem socjalistycznym. Obejmuje lata 1933 (kiedy zaaprobowano projekt
Paacu Sowietw) 1955 (kiedy rozpada si sowiecka Akademia Architektury).
Wywodzi si ze sztuki socrealizmu (realizmu socjalistycznego). Wedug zaoe
partii architektura miaa wyraa si i potg pastwa, a nie pikno czy
elegancj. Architektura socrealistyczna bya przewidziana jako styl pastwowy
ZSRR. Budynki cechuje monumentalne przeskalowanie, symetria, oraz
stosowanie wielu rozmaitych elementw zdobniczych attyki, kolumnady, pilastry
wysokie partery nadaj bryle charakter monumentalnoci. Zaoenia
urbanistyczne, to szerokie trakty i ogromne place majce w zaoeniu skupia
ycie mieszkacw.
Styl krytykowany gwnie za brak funkcjonalnoci, nieekonomiczne
wykorzystanie materiaw i surow form, przez lata realnego socjalizmu
ograniczajcy postp w architekturze pastw ZSRR.
Cho Stalin nie by entuzjast konstruktywizmu, za okres jego rzdw
przypady kocowe etapy budowli zaprojektowanych wczeniej obiektw. W
pocztkowej fazie rozwoju architektury socjalistycznej powstaway budynki
wolnostojce. Najwaniejsze realizacje tego okresu to: Budynek przy ul
Mokhovaya, Kino Moskwa i budynek STO. Widzimy w nich jeszcze nawizania do
Art Deco czy rodzimego konstruktywizmu prostoktne ksztaty, due szklane
powierzchnie, ale forma powoli ewoluuje dodane s ozdobne balkony, kolumny,
portyki.
Projektowanie wolnostojcych budynkw nioso ze sob zagroenie, i bd
niejednorodne stylistycznie oraz nie bd odpowiaday sobie rozmiarami. Dlatego
nowy plan rozbudowy Moskwy obj cae zespoy obiektw, ktre powinny mie
co najmniej 6 piter. Za przykad moe posuy Dorogomilowo dzielnica w
zachodniej czci Moskwy.
Na uwag zasuguje Wystawa wiatowa, ktra odbya si w 1937r. w
Paryu. Naprzeciw siebie zostay usytuowane pawilony radziecki i niemiecki.
Radziecki by zaprojektowany przez Borisa Jofana. Zwieczony by rzeb Wiery
Muchiny robotnik i kochonica, ktrzy symbolizowali prac. Wntrza
charakteryzowa kich i kult wodza. Pawilon niemiecki by autorstwa Alberta
Speera bya to kosztowna konstrukcja oboona naturalnym kamieniem. Przy
wejciu ustawiono rzeb grupow duta Josefa Thoraka. Przez wie, podobn do
kocielnej, przechodzio si do centralnego, pozbawionego okien pomieszczenia
wystawowego. Wntrza zaprojektowa Woldemar Brinkmann.
Skrajnym przykadem estetyki socrealizmu staa si moskiewska Wystawa
Osigni Gospodarki Narodowej ZSRR. Na obszarze 237 hektarw zbudowano
obiekty wystawowe bez umiaru ozdobione detalami nawizujcymi do
budownictwa republik ZSRR. Przykadem tego jest fontanna Przyja narodw.
Pocztkiem wystawy byo rozporzdzenie Stalina z 17 lutego 1935. Wybrano
teren na peryferiach Moskwy przy Szosie Jarosawskiej. Wystaw, wwczas
noszc nazw Wszechzwizkowa Wystawa Rolnicza, otwarto oficjalnie 1 sierpnia
1939. Obok jej wschodniego wejcia umieszczono pomnik robotnika i kochonicy
Wiery Muchinej. Po wybuchu wojny z Niemcami zostaa zamknita na kilka lat. W
1959 nazw wystawy zmieniono na: Wystawa Osigni Gospodarki Narodowej
ZSRR. Obok gwnego wejcia w 1964 umieszczono Pomnik Zdobywcw Kosmosu.
Przy budowie pawilonw wystawy przestrzegano wymaga realizmu
socjalistycznego. Pawilony byy obficie zdobione szczegami zaczerpnitymi z
architektury klasycznej i z budownictwa poszczeglnych republik zwizkowych.
Na obszarze wystawy rozmieszczono elementy dekoracyjne, m.in. pozacane
fontanny. Bogata oprawa wystawy miaa wywrze silne wraenie na
zwiedzajcych.

Architektura powojenna cho charakteryzuje si do jednolitym stylem,

rozwijaa si na wielu paszczyznach. Obejmowaa budownictwo mieszkalne
(zastosowanie tanich technologii zwizane z kryzysem mieszkaniowym),
luksusowe apartament owce i biurowce w Leningradzie i Moskwie, poprzez ktre
starano si wyrazi swoj pozycj spoeczn, zamono, projekty
infrastrukturalne takie jak metro, odbudow zniszcze wojennych w miastach
ZSRR.

Pierwszy projekt moskiewskiego metra powsta w 1901. Do wybuchu I

wojny wiatowej powstay take inne, nowe projekty. Realizacj odwlekano w
czasie i dopiero 15 maja 1935 uruchomiono pierwsz lini moskiewskiego metra.
Byo rozbudowywane przed wojn, a potem po wojnie. Metro moskiewskie
wyrniaj przede wszystkim stacje, ktrych cz uwaana jest za wzorcowy
przykad architektury socrealizmu, wntrza stacji przypominaj paace, pod
sufitami wisz misterne yrandole.
W latach 50. powstao tzw. 7 sistr. Jest to 7 budynkw wybudowanych w
stylu socrealistycznym, ktre miay pokazywa potg Stalina. S to drapacze
chmur. Najwysza z sistr, bya w latach 1953-2005 najwyszym budynkiem w
miecie, kraju, oraz najwyszym budynkiem uytecznoci edukacyjnej na wiecie.
Spord tych 7 sistr - do ktrych obecnie zalicza si jako sm Triumph Palace -
6 ma ponad 150 metrw wysokoci. Budynki te powstay jako poczenie
rosyjskiego baroku, stylu gotyckiego, a take technologii stosowanych w
budownictwie amerykaskich wieowcw. Ich wielokondygnacyjne elewacje s
artykuowane pilastrami i supami. Wiecz je smuke wiee.

POLSKA

MDM Obowizujcy w architekturze od roku 1949 realizm socjalistyczny

wymaga monumentalnej skali budowli i ich obfitego wystroju. W parterach
budynkw zaprojektowano szerokie podcienia oraz lokale usugowe o czsto
nadmiernej wysokoci. Rozmieszczono dziesitki rzeb i paskorzeb
przedstawiajcych przedstawicieli przodujcej klasy robotniczej. ciany oboono
pytami piaskowca i polerowanego granitu. Budynki zwieczono potnymi
gzymsami i attykami.
Projektanci do swobodnie potraktowali wystrj architektoniczny budynkw. Nie
zastosowali form architektury klasycystycznej, lecz ich daleko idce transpozycje.
Mimo popiechu budowy i prymitywnych warunkw uzyskali dobr jako robt
wykoczeniowych.
Paac kultury i nauki w Warszawie - wybudowany w trzy lata i oddany do
uytku w 1955. Wzniesiony jako dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego,
budynek jest dzieem radzieckiego architekta Lwa Rudniewa, inspirowany jest
chicagowskimi i moskiewskimi budowlami. Architektonicznie jest mieszank art
dco, socrealizmu i polskiego historyzmu.

NRD

Aleja pocztkowo nosia nazw Groe Frankfurter Strae, jednak 21

grudnia 1949 roku zostaa przemianowana na Stalinallee (z niem. Aleja Stalina, z
okazji 70. rocznicy urodzin wodza). Bya sztandarowym projektem odbudowy
Niemiec Wschodnich po II wojnie wiatowej. Zostaa zaprojektowana przez takich
architektw jak: Hermann Henselmann, Egon Hartmann, Hanns Hopp, Kurt
Leucht, Richard Paulick, Karl Souradny.
W 1961 dokonano kolejnej zmiany nazwy na Karl-Marx-Allee (obowizujc do
dzi).