Ukady pocze transformatorw

Ukady pocze uzwoje w transformatorach trjfazowych s oznaczane symbolem pocze tego ukadu.
Symbol skada si z liter i cyfr.
Symbol literowy okrela sposb pocze uzwoje:
- due litery Y gwiazda ; D trjkt - dla napi pierwotnych
- mae litery y gwiazda ; d trjkt ; z zygzak - dla napi wtrnych
- litera N oznacza wyprowadzenie zacisku neutralnego uzwojenia pierwotnego na listw zaciskow
- litera n oznacza wyprowadzenie zacisku neutralnego uzwojenia wtrnego na listw zaciskow
Symbol cyfrowy okrela wzajemne przesunicie wskazu napicia wyjciowego (np. 2U) w stosunku do
wskazu napicia wejciowego (1U). Przesunicie fazowe wyraone jest w godzinach od 0 do 11, zgodnie z
ruchem wskazwek zegara. Np.; ukad pocze Dy5 oznacza przesunicie fazowe napicia 2U w
stosunku do napicia 1U o 5 godzin. Jedna godzina jest rwna przesuniciu o 30 stopni elektrycznych.

Wybr grupy pocze uzwoje w transformatorach trjfazowych

W praktyce najczciej spotykamy si z nastpujcymi ukadami pocze: Yy, Dy, Yd, Yz oraz Dz.
Dodatkowo uzwojenia poczone w gwiazd i zygzak posiadaj punkt zerowy, ktry moe by
wyprowadzony bd utajniony. Prawidowy wybr ukadu pocze transformatorw trjfazowych
uzaleniony jest od kilku czynnikw:
ukadu zasilajcego transformator:
- transformator zasilany z sieci (trjprzewodowej, czteroprzewodowej)
- transformator zasilany z przeksztatnika
mocy transformatora
poziomu napi
niesymetrii obcienia
- niesymetria obcienia przy zasilaniu symetrycznym ukadem napi
- niesymetria obcienia wynikajca z niesymetrycznego ukadu napi zasilajcych
wzgldw ekonomicznych (koszt budowy transformatora o rnych ukadach pocze)

1. Ukad Yy pocze uzwoje stosuje si gwnie w transformatorach o maych mocach

znamionowych zasilajcych symetryczne odbiory trjfazowe. Czasami poczenie to stosuje si do
ukadw o duych mocach znamionowych, w ktrych zachodzi potrzeba uziemienia punktw zerowych
pocze gwiazdowych.
Ukad ten jest niekorzystny ze wzgldu na konieczno ograniczania szkodliwego wpywu braku
harmonicznych rzdu v=3n (n=1,3,7) w prdzie jaowym przy zasilaniu z sieci trjprzewodowej. Ukad
ten jest niekorzystny rwnie przy obcieniu niesymetrycznym (prdy skadowej zerowej), gdy
wyprowadzony jest punkt zerowy poczenia w gwiazd uzwoje wtrnych. Stwarza to konieczno
wprowadzenia dodatkowego uzwojenia, tzw. kompensacyjnego, poczonego
w trjkt.

2. Ukad Dy pocze uzwoje stosuje si gwnie w transformatorach obniajcych napicie, z reguy

o wikszych mocach znamionowych. Transformatory z takimi ukadami pocze uzwoje pracuj w
ukadach zasilania sieci rozdzielczych niskiego napicia i maj zwykle wyprowadzony punkt zerowy
poczenia gwiazdowego, by mona byo korzysta z napi midzyprzewodowych i fazowych.
Poczenie to jest bardzo korzystne ze wzgldu na zmniejszenie strumieni trzecich harmonicznych oraz
prdw skadowej zerowej przy obcieniu niesymetrycznym.

3. Ukad Yd pocze uzwoje stosuje si gwnie w transformatorach podwyszajcych napicie.

Transformator z takim ukadem pocze jest korzystny, gdy punkt zerowy poczenia w gwiazd strony
pierwotnej ma by uziemiony bezporednio lub przez dawik. Poczenie uzwoje w trjkt po stronie
pierwotnej lub wtrnej jest ze wzgldu na prd magnesujcy bardzo korzystne, gdy prd trzeciej
harmonicznej pynie w zwartym obwodzie trjkta i strumie trzeciej harmonicznej praktycznie nie
pojawia si.

4. Ukad Yz oraz Dz pocze uzwoje stosuje si w transformatorach obniajcych napicie o maych

mocach znamionowych. W ukadach tych punkt zerowy poczenia uzwoje w zygzak jest
wyprowadzony, aby mona byo korzysta z napi fazowych. Rozwizanie takie stosowane jest
rzadko, gwnie ze wzgldw ekonomicznych. Porwnujc np. gwiazd z zygzakiem, przy tych samych
prdach znamionowych oraz takich samych przekrojach przewodw, dochodzimy do wniosku, e liczba
zwojw zygzaka przy tym samym napiciu midzyprzewodowym jest 2 / 3 razy wiksza od liczby
zwojw gwiazdy, a zatem koszt miedzi w zygzaku jest o ponad 15% wikszy ni przy gwiedzie.
Dlatego zastosowanie tych ukadw pocze ogranicza si przede wszystkim do zasilania odbiorw
niesymetrycznych (np. przy znaczcym udziale odbiorw jednofazowych), a zaley nam na
symetrycznym rozkadzie napi fazowych po stronie wtrnej transformatora.

Prawidowy wybr grupy pocze ma bardzo duy wpyw na prawidow prac transformatora. Powyej
przedstawiono tylko podstawowe waciwoci i cechy poszczeglnych ukadw pocze. Czsto
zachodzi potrzeba gbszej analizy caego ukadu pod wzgldem wsppracy transformatora z ukadami
przeksztatnikowymi, niesymetrycznym obcieniem lub zasilaniem.
1
Najczciej stosowane ukady pocze transformatorw 3-fazowych, dwuuzwojeniowych

Yyn0
1U1
1U1 2U1

2U1

1V1 2V1
2W1 2N 2V1

1W1 1V1

1W1 2W1

2N

Yd1
1U1 1
1U1 2U

2U

1V1 2V 2W

2V
1W1 1V1

1W1 2W

Yd5
1U1
1U1 2U

2W

1V1 2V 2V

2U
1W1 1V1

1W1 2W
5

Yd11
11 1U1
1U1 2U

2U

1V1 2V 2V

2W
1W1 1V1

1W1 2W

2
Dd0
1U 2U
1U

2U
1V 2V

2W 2V
1W 2W 1W 1V

Dyn1
1U 2U1
1
1U

1V 2V1
2U1

2W1 2N

2V1
1W 2W1 1W 1V

2N

Dyn5
1U 2U2
1U

1V 2V2
2W2

2V2 2N

2U2
1W 2W2 1W 1V

2N

Dyn11
1U 2U1
11 1U

1V 2V1 2U1

2N 2V1
2W1
1W 2W1 1W 1V

2N

3
Yz1
1U1 1
1U1 2U

2U

1V1 2V 2W

2V
1W1 1V1

1W1 2W

Yz5
1U1
1U1

2U 2W

1V1 2V

2V 2U
1W1 1V1

1W1
5
2W

Yz11
11 1U1
1U1 2U1

2U1

1V1 2V1 2V1

2W1
1W1 1V1

1W1 2W1

Dz0
1U 2U
1U

1V 2V 2U

2V
2W
1W 2W 1W 1V