Professional Documents
Culture Documents
PISMO:
Petrogramy- namalowane, np. sceny z polowań, sceny rytualne
Petroglify- obrazki ryte, np. w drzewie, w kamieniu, najsłynniejsze w Hiszpanii i we Francji
Piktogramy- pismo obrazkowe, za pomocą kolejnych sekwencji obrazków – całe historie
Ideogramy- pismo wyrazowe czyli jeden obrazek zaczyna oznaczać jedno pojęcie, jeden
wyraz, używane w alfabecie chińskim
Pismo sylabiczne- jeden znak oznacza jedną sylabę, np. JDDN (jadłodajnia). Długo pismem
sylabicznym było pismo hebrajskie
Pismo alfabetyczne- jeden znak oznacza jedną głoskę, wynaleźli je FENICJANIE ok.1000 r
p.n.e., a rozwinęli je GRECY i EGIPCJANIE dopiero ok. 2500 lat temu
PAPIER:
Wynalezienie papieru poprzedzało wynalezienie pergaminu i papirusu:
- Papirus- wynaleziony ok. 3000 r p.n.e. , produkowany z trzciny, która rosła w
dorzeczu Nilu, trzcinę cięto na szerokie i cienkie paski
- Pergamin- ok. III/II w p.n.e., na bliskim Wschodzi, powstawał w procesie
wyprawiania skóry zwierzęcej
- Papier czerpany- r. 105 n.e. – wynaleziony w CHINACH, przez Czai Lun’a. Został
wynaleziony przypadkiem przy okazji produkcji jedwabiu, potem wykorzystywano
łyko, korę drzewną itp.
Do Europy papier dotarł dopiero w 1120, ponieważ Chińczycy strzegli tajemnicy, do Europy
przemycili go Włosi. Od ok. XIV. Posługiwano się młynem papierniczym, jednym z
wynalazków, które przyspieszały produkcję papieru. W 1790 wynaleziono tzw. maszyny
papiernicze produkującej papier. Do tej pory papier powstawał metodą czerpania.
DRUK:
Od ok. VII w.n.e. w Chinach stosowano drzeworyty całostronicowe, które poprzedzały
czcionkę- ryto na desce całą stronę tekstu, aby go potem odbijać.
W 1445 powstała I-sza drukowana przez Guttenberga książka- tzw. „KSIĘGA SYBILLI”.
Czcionki Gutenberga były żelazne. Wynalazek ten sprawił, że książka stała się 10 razy tańsza.
1
I-sza polska drukarnia powstała w 1473, w Krakowie
„Raj duszy” – I-sza polska wydrukowana książka w 1513
Tuż przed prasą, w XVI w. pojawiły się druki ulotne np. ulotka z opisem turnieju rycerskiego
w Bolonii i 1493 – ulotka o planowanej wyprawie Kolumba
Pierwsze czasopisma zawierały 4-8 stron. Nie posiadały one stron tytułowych, tytułów
artykułów, a jedynie data i miejsce skąd artykuł pochodził. Miały format książki. Przez długi
czas proces powstawania czasopism był elitarny. Pojawiały się tam głównie art. informacyjne,
bez opinii i komentarzy.
2
W 1487r. papież Innocenty VIII wydał zarządzenie wprowadzający prewencyjną cenzurę
wszystkich druków.
W 1515r. papież Leon X, wydał polecenie palenia na stosie książek wydanych bez zgody
władz kościelnych.
W 1534r. król Francji- Franciszek I polecił zlikwidować część drukarń, pozostawiając tylko
12, poddanych ścisłej kontroli.
W 1534r. Anglii powstała Izba Gwieździsta, która miała za zadanie sprawować kontrole nad
drukarniami i drukami każdego rodzaju. Ściśle przestrzegany monopol królewski na
gromadzenie informacji i ich powielanie, był bardzo uciążliwy dla drukarzy, wydawców itd.
Rok po zwołaniu Długiego Parlamentu zaczęły pojawiać się pisma i druki samodzielne. Na
nic zdawała się decyzja Izby o likwidacji tych wydawnictw, które nie posiadały zezwolenia
na druk.
3
W 1644r. w obronie ciężko wywalczonych swobód, ukazał się traktat Johna Miltona o
wolności druku i swobodzie wypowiadania poglądów.
4
7. Prasa USA i pozostałych krajów europejskich w XVIII wieku.
NIEMCY
Niemcy w XVIII to mnóstwo małych państewek, państw- miast, co utrudniało komunikację,
wymianę wiadomości i nie sprzyjało rozwojowi prasy. W Prusach- Fryderyk Wilhelm
występował przeciwko prasie, co spowodowało istnienie tylko 2 czasopism. Fryderyk II
rozwijał nowe tytuły, drukował czasopisma kolportowane do innych kolonii, w tym też do
Polski.
Czasopismem skierowanym za granicę było : „Gazette do Cologne”
AUSTRIA
Podobnie jak w Niemczech było w Austrii. Maria Teresa ograniczyła liczbę czasopism do 6.
W 1781 - Józef II wprowadził reformę dotyczącą swobody słowa i liczba czasopism
wzrosła z 6 do 50.
AMERYKA
Była ona kolonią angielską i wszystkie decyzje podejmowała Anglia. Przez czynniki takie jak
mało ludności, brak dużych aglomeracji itp.- ludność nie mogła sobie pozwolić na towary
luksusowe, w tym prasę. Brakowało materiałów poligraficznych, trzeba było je sprowadzać z
Anglii.
- 1690r.- pierwsze czasopismo- „Public Occurances Both Foreign And
Domestic”
- 1704r.- oficjalna gazeta kolonii- „The Boston News Letter”
- 1783 – I-szy dziennik – „The Pensylvania Evening Post”
W XVIII prasa w USA miała lokalny charakter, nie było zapotrzebowania na ogólnokrajowe
informacje. Ogół był niewielki nakład, bardzo agresywny styl wypowiedzi, wyciągano brudy
itp. Czasopisma stały się elementami gry o władzę. Istniało dużo prasy ulotnej. Powstała tez
prasa moralna – poruszała aktualną, doniosła politykę. Pojawiła się potrzeba nowych
informacji, np. ekonomicznych. Prasa zaczęła wychodzić poza elitarne środowiska dworskie i
arystokratyczne.
W 1831 pojawił się projekt nowej prasy. Reformę zgłosił Emil de Girardini. Prasa miała być
tańsza o połowę, miała przynosić zyski. Miała mieć charakter informacyjny a nie tylko
polityczny.
5
- „La Siecle”- posiadała stałe działy, miała ciekawą szatę graficzną. Drukowała
powieści w odcinkach, adresowana była do szerokiego grona odbiorców oraz była w
niskiej cenie.
w tym czasie istniały intensywne przemiany polityczne. Po roku ’25 zaczęły tworzyć się
związki zawodowe. Rozszerzono dostęp do wyborów szerszym kręgom społecznym.
6
- 1835- „The New York Morning Herald”- podawała informacje z giełdy Wall Street.
Twórcy chcieli dotrzeć do wyższych warstw społecznych. Kreowano wydarzenia
historyczne i polityczne na potrzeby prasy. Stworzono sieć korespondentów w stylu
europejskim. Wykorzystywano telegraf. Pierwszy raz w historii dziennikarstwa ukazał
się wywiad.
- 1836- „The Boston Daily Times”- podawała informacje polityczne.
Powstały koncerny medialne, w obrębie jednego przedsiębiorstwa skupiało się wiele gazet.
Rynek był nasycony, rzadko pojawiały się nowe tytuły. Pojawiła się tendencja do
wykupywania i przejmowania czasopism, przez już istniejące gazety. Powstawały agencje
informacyjne i wytwórnie filmowe. W dużej liczbie ukazały się wielkie magazyny
rozpoznawalne na całym świecie np. „Newsweek”, czy „Reader’s Digest”.
W 1920 przekroczono punktu krytyczny na ryneku prasy. Ukazało się wiele nowinek
technicznych w procesie produkcji. Ukazała się też pierwsza relacja korespondenta
wojennego z wojny krymskiej.
Hitler – po jego dojściu do władzy pojawiało się dużo ulotek o spotkaniach jego partii.
Pojawiały się też druki ogłoszeniowe o zebraniach partii w najbardziej poczytnej gazecie-
„Deutschland Erwache”. Gazety partyjne wciąż zwiększały nakłady. Nastąpiła likwidacja
1500 gazet opozycji. Pojawiła się cenzura, ograniczenia szczególnie dla żydowskich
7
dziennikarzy . Ukazały się element propagandy – defilady, wielkie widowiska plenerowe.
Umieszczano karykatury Żydów, Anglików, Francuzów na plakatach. Nastąpił zalew tanich
odbiorników radiowych, aby każdy mógł odbierać przemówienia dyktatora.
J.Goebbels – nazistowski minister i jeden z doradców Hitlera- miał dobre kontakty z Żydami,
ale później występował przeciwko nim. Był dobrze wykształcony, podziwiał kościół katolicki
i jego wpływ na wiernych. Wiedział, że prasa musi być atrakcyjna i przyciągać ludzi.
Dostrzegał zagrożenie ze strony mediów kościelnych, np. radio Watykan.
Gazety sesyjne powstały w latach 1686- 1705, były to np. „nowiny” i „Awizy”. Drukowano
na nich datę wydania, istniał stały odstęp czasu pomiędzy kolejnymi wydaniami, a wydawał
je sekretarz Jana III Sobieskiego.
W latach 1729– 1761 powstały „Nowiny Polskie”- serwis wiadomości krajowych) oraz
„Relata Refero”- serwis wiadomości europejskich – wydawane przez Zakon Pijarów.
Czasopisma te często zmieniały tytuł:
„Nowiny polskie” „Kurier Polski” „Kurier Warszawski”
W 1736 na łamach jednego z czasopism pojawiła się informacja o królowej Marii Józefinie-
nastąpił błąd w drukarni i zamiast słowa „królowa” pojawiła się „krowa”. Po tym incydencie
odebrano Pijarom przywilej drukowania prasy na rzecz Jezuitów.
8
Po 1729 do Polski zaczynają docierać gazety międzynarodowe.
Istniały też gazety pisane – łatwo było w ich przypadku omijać system kontroli, a znajdowały
się w nich informacje o charakterze poufnym, kompromitującym- „Particularia
cudzoziemskie”, „Particularia z Warszawy”.
PRZEGLĄD PRASY:
- „Gazeta Warszawska”- sprzyjała magnaterii i szlachcie, występowała przeciw
nurtom oświeceniowym.
- „Gazeta Narodowa i Obca”- gazeta miała duży format i bardzo szybki serwis
informacyjny, rozbudowaną siatkę korespondentów. Znalazł się w niej też m.in.
przedruk konstytucji z 3 maja, a w okresie Sejmu Wielkiego drukowano informacje z
obrad. Informacje zdobywane były w sposób nieformalny. Jednym z redaktorów był
Julian Niemcewicz.
W 1792 pojawiła się w ten sposób informacja o dezercji polskich żołnierzy do Galicji. Przez
to informacje z zagranicy też przestały móc się ukazywać.
9
14. Prasa polska pod zaborami- najważniejsze cenzury i podobieństwa.
- 1818- „Gazeta Narodowa i Obca” – gazeta miała niską cenę, ukazywała się 6 razy w
tygodniu. Była starannie redagowana, z odważną publicystyką, charakteryzowała się
bardzo dobrą jakością.
- 1821- „Kurier Warszawski” – był bardzo tani, mógł być kupowany przez wszystkie
warstwy społeczne. Artykuły były pisane przystępnym językiem. Próbowano włączyć
wydarzenia sensacyjne.
Prasa żydowska:
- 1823 - „Dostrzegacz nadwiślański” – była to I-sza gazeta żydowska w Warszawie,
wydawana była w dwóch językach (polski i jidysz)
Podczas powstania listopadowego prasa uległa przemianom, na czoło wysunął się dziennik:
- 1831 -„Nowa Polska”
10
Wydawano głównie:
W połowie lat 60-tych cenzura zmalała i pojawiły się takie pisma jak:
- 1834 - „Magazyn powszechny” - początkowo tygodnik, potem miesięcznik
Prasa satyryczna:
- „Mucha”
- „Tandeciarz”
- „Wiadomości brukowe”
- „Kolce”
11
- „Niwa”
- „Prawda”
Czasopisma poświęcone wsi:
- „Zorza”
- „Gazeta Świąteczna”
- „Kółko domowe”
- „Kronika Rodzinna”
W 1904 po klęsce Rosji w wojnie z Japonią, carat zmienił politykę wewnętrzną. Skorzystała
na tym prasa polska. Na łamach tygodników i niektórych dzienników zaczęły się pojawiać
odważne artykuły publicystyczne i wiele informacji
Od 1905r. zaczęła rozwijać się prasa lokalna w Częstochowie, Kielcach, Wilnie itd.
- „Rozwój”
- „Goniec Łódzki”
- „Kurier Zagłębia
W 1850 wprowadzono rozporządzenie o tym, że jeżeli chce się założyć redakcje trzeba
wpłacić kaucję
Istniała prasa gadzinowa – czyli prasa dywersyjna, która krytykowała polskie czasopisma,
np.:
- „Mazurski Kurek”
- „Przyjaciel Ludu”
- „Przyjaciel Chłopów”
- „Pruski Przyjaciel Ludu”
- „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego”
Przez długi czas niepowodzeniem kończyły się próby wydawania czasopism kulturalno –
literackich
- „Tygodnik Literacki”
- „Przyjaciel Ludu”
12
Władze pruskie były zaniepokojone dynamika i skuteczności rozwoju prasy.
Dopiero epoka liberalizacji stworzyła pomyślne warunki dla rozwoju prasy:
- „Dziennik Poznański”- pismo to było znane i długowieczne. Pisał w
nim Sienkiewicz. Dziennik posiadał dużą sieć korespondentów zagranicznych.
W ostatnich dekadach XIX nastąpił rozwój prasy politycznej, rosły nakłady, powstawały
wydawnictwa, w prawie wszystkich miastach pojawiły się pisma codzienne
Pod koniec wieku Śląsk stał się drugim po poznańskim centrum prasy polskiej
Doskonale rozwijała się prasa lokalna, która działała w swobodnych warunkach, zmniejszono
nawet opłaty stemplowe, by obniżyć cenę wydawania:
- „Dziennik Kujawski”
- „Lech”
- „Gazeta Brodnicka”
13
- „Dziennik Patriotycznych Polityków”- była znakomitą gazetą informacyjną, przez 4
lata ukazywała się codziennie. Po jej upadku lwów został skazany jedynie na prasę
niemiecką.
W Krakowie dzięki statutowi wolnego miasta możliwy był większy rozwój prasy, ale kontrola
była także surowa:
- „Kurier Krakowski”
- „Dziennik Krakowski”
Po Wiośnie Ludów sytuacja się polepszyła: na pół roku znikła cenzura prewencyjna, powstały
nowe tytuły:
- „Jutrzenka”
- „Gazeta Narodowa”
- „Czas”
- „Teka Stańczyka”
14
relacje z katastrof na I-szej stronie. Gazety podawały wiadomości polityczne w
telegraficznym skrócie. Założeniem było dostarczanie czytelnikowi jak najwięcej sensacji, a
język był wypowiedzi bardziej prosty i potoczny. Pojawiły się nowe gatunki dziennikarskie:
reportaż, wywiad itp. Gazety te stały się informatorem o życiu kulturalnym i sportowym.
Czasopisma kulturalne:
- 1897 , Kraków- „Życie” – pismo drukowano na specjalnym papierze, zrezygnowano
z reklam handlowych na rzecz kulturalnych. W rezultacie gazeta zbankrutowała.
- „Ateneum”
- „Muzejon”
- „Ilustrowany Kurier Codzienny”
- „Republika”
- „Bluszcz”
Czasopisma rozrywkowe:
- „Mucha”
- „Diabeł”
- „Liberum Veto”
Prasa gadzinowa
Prasa gadzinowa to niemiecka prasa wydawana w języku polskim. Punkt wyjścia niemieckiej
polityki prasowej stanowił zakaz wydawania jakichkolwiek druków informacyjnych i
odcięcie społeczeństwa od wszelkich informacji innych niż niemieckie. Po zlikwidowaniu
dotychczasowego rynku prasy, Niemcy przystąpili do tworzenia nowego aparatu prasowego,
zakładali niewielką liczbę tytułów. Największymi ośrodkami prasowymi stały się Kraków i
Warszawa, a ich najpopularniejsze pisma to:
- „Nowy Kurier Warszawski”
- „Goniec Kulturalny”
- „Dziennik Poranny”
15
W przypadku Rosjan system prasy był podobny, zlikwidowano wszystkie dotychczasowe
tytuły
- „Czerwony Sztandar”- krytykowano w nim dawną sytuację Polski, dawne władze i
propagowano idee stworzenia państwa rosyjskiego na dawnych terenach Polski.
- „Prawda Wileńska”
Pisma stronnictw i niezależne tygodniki stanowiły trzon prasy we Francji, po roku 1940 prasa
przeniosła się do Anglii. Londyn stał się emigracyjnym centrum prasowym, gdzie istniały
takie pisma jak:
- „Dziennik Polski”
- „Robotnik Polski”
- „Zielony Sztandar”
- „Myśl Polska”
- „Nowa Polska”
16
W 1941r. podpisano układ Sikorski- Majski co spowodowało ograniczenia prasowe,
likwidacje lub połączenie wielu tygodników.
Na prasę wielki wpływ miały ugrupowania polityczne, dużą aktywność wykazywała prasa
polityczna i partyjna. W celu uzyskania poparcia stronnictwa same zakładały gazety.
Największy nakład miały pisma Stronnictwa Narodowo – Demokratycznego, które przejęło
tytuły sprzed wojny i stworzyło nowe.
17
Prasa po I wojnie światowej zmienia się , pojawiło się więcej fotografii, ilustracji
Po 1926 wydane zostało nowe prawo prasowe w postaci rozporządzenia o ochronie interesów
państwa. Nastąpiły działania w celu monopolizacji i ograniczenia swobody prasy. Ostra
cenzura powodowała usuwanie wielu tekstów (czasem gazety pozostawiały białe plamy, by
pokazać zakres cenzury). Nałożono obowiązek drukowania ogłoszeń rządowych. Napadano
na dziennikarzy opozycji.
18
Istniały czynniki, które utrudniały bardzo rozwój prasy np. zakaz reklamowania się firm w
pismach opozycyjnych, rożne szykanowania, przejmowanie oficyn wydawniczych,
koncernów.
Po 1918 dziennikarze zatrudnieni na stałe lub współpracujący, stali się grupą nabierającą
spoistości i profesjonalnej wyrazistości. Kiedy w 1924 sprzedano „Rzeczypospolitą”
wywołało to protest dziennikarzy. Oprócz działaczy politycznych w prasie pojawiały się
nazwiska typowych publicystów, którzy żyli z pisania.
Uformowała się elita dziennikarzy i publicystów, którzy pisali do kilku pism jednocześnie:
- Ksawery Pruszyński
- Tadeusz Boy – Żeleński
- Stanisław Cat – Mackiewicz
19
Punktem wyjścia stał się zakaz wydawania jakichkolwiek informacyjnych druków i odcięcie
społeczeństwa od wszystkich oprócz niemieckich źródeł informacji. Niemcy zlikwidowali
dotychczasowy system informacji, izolując polskie społeczeństwo, budując nowy, oparty na
zasadzie polityki propagandowej III Rzeszy. Stworzono kilka tytułów i przyjęto zasadę
wydawania dzienników informacyjnych w większych miastach.
W czasie powstania warszawskiego prasę tworzono jawnie, po jego upadku większość pism
tez upadła
Po roku 1945 prasa konspiracyjna wbrew pozorom nie przeszła do prasy jawnej
20
Prasa po 1944 r. dzięki powszechnej dostępności miała swój udział w likwidacji
analfabetyzmu, rozwoju cywilizacyjnym i kulturalnym.
Związek Patriotów Polskich określił podstawowe cele propagandowe zawierające się hasłach:
budowy demokratycznego państwa, wojny z Niemcami i sojuszu z ZSRR.
21
Inwestowano w poprawienie jakości mediów aby zwiększyć efektywność. Porządkowano
system prasowy likwidując pisma o podobnym profilu.
Ogromną rolę odegrał Komitet ds. Radia i Telewizji w kreowaniu partyjnej „propagandy
sukcesu”.
24czerwca 1976 r. premier Piotr Jaroszewicz ogłosił kolejną podwyżkę cen żywności co
wywołało gwałtowny sprzeciw robotników. Rozpoczęto kampanię propagandową potępiającą
uczestników zajść, aby udowodnić poparcie dla kierownictwa partii.
Jerzy Andrzejewski, Jan Lipski, Jacek Kuroń utworzyli grupę, która stanęła w obronie
prześladowanych robotników. W tym czasie ukazał się pierwszy „Biuletyn Informacyjny i
powstała prasa niezależna.
W 1980 r. pojawiła się prasa sygnowana słowem „Solidarność”, która bardzo spontanicznie
rozprzestrzeniała się w zakładach pracy, spychając do defensywy oficjalne gazety i
radiowęzły.
22
Szybko rozwinął się nie koncesjonowany ruch wydawniczy. Największymi oficynami
niezależnymi były m.in. „Kos”, „Nowa”, „CDN”.
Cała prasa drugiego obiegu poruszała te same problemy, pisano o pozbawieniu społeczeństwa
podmiotowości, o fasadowości instytucji politycznych, nieudolności rządzących. Domagano
się wolności słowa, prawa do zrzeszania się i wyrażania swoich poglądów.
W drugiej połowie 1981 r. zaczęły się pojawiać nowe pola konfliktów z „Solidarnością”, a
stroną rządową, Jednym z powodów były media – związek narzucał władzy utrzymywanie
cenzury.
12grudnia 1981 r. wyszedł dekret o stanie wojennym. Zawiesił on prawo do wolności słowa
i druku. Na czas nieokreślony przestały wychodzić główne dzienniki. Ograniczono
działalność radia i telewizji oraz je zmilitaryzowano.
2 czerwca 1982 r. wyszedł tygodnik „Tu i Teraz” i spotkał się z chłodnym przyjęciem
czytelników – pismo zlikwidowano 1985 r. i utworzono tygodnik „Kultura”.
W latach 1980-1982 obniżył się stopień zaufania do mediów „rządowych”, ponieważ stały
się one dla odbiorców niewiarygodnym źródłem. Spadł poziom czytelnictwa prasy.
Utrzymały się dzienniki partyjne takie jak „Trybuna Ludu” i „Trybuna Robotnicza”, „Życie
Warszawy” i „Rzeczpospolita”. Nowym zjawiskiem medialnym stało się korzystanie z video i
telewizji satelitarnej.
23
26 I 1984 uchwalono ustawę o prawie prasowym. Nowe przepisy wprowadziły ustawowe
prawo dziennikarza do informacji i krytyki prasowej oraz instytucję tajemnicy zawodowej.
Okres PRL-owskiej prasy zamknęły ustalenia Okrągłego Stołu w marcu 1989r. Uznano wtedy
polski system komunikacji za przestarzały.
Przyczyną afery były nielegalne działania administracji Nixona skierowane przeciwko jego
przeciwnikom politycznym. Działania te rozpoczęły się na kilka lat przed wyborami w 1972 r.
Nixon, zagrożony utratą poparcia wyborców przez kontynuowanie udziału Stanów
Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej, podjął decyzję o użyciu wyjątkowych środków, by
zapewnić sobie wybór na drugą kadencję. . Z początku działania te, nawet jeśli wykryte,
uchodziły bezkarnie. Nikt nie mógł wykazać amerykańskiej opinii publicznej i amerykańskim
organom sprawiedliwości prawdziwego źródła tych operacji.
Pierwszą z tych operacji, która zakończyła się wpadką jej uczestników, która w rezultacie
doprowadziła do wyjścia na jaw całego łańcucha nielegalnych działań i do dymisji Nixona,
była nieudana próba zainstalowania podsłuchu w siedzibie sztabu wyborczego jednej z partii
w Waszyngtonie. Nie było jednak twardych dowodów na udział w tej sprawie samego
Nixona. Jednocześnie w tamtych czasach było jeszcze niewyobrażalne, by amerykański
prezydent wydał zgodę na tak ryzykowne i skandaliczne działania podczas kampanii
wyborczej, szczególnie w wykonaniu tak nieudolnej ekipy włamywaczy. Sprawa nie zdobyła
szerszego rozgłosu przed wyborami prezydenckimi jesienią. W 1972r. Nixon wygrał dużą
większością głosów, zdobywając drugą kadencję.
Zainteresowanie sprawą jednak nie zniknęło i z biegiem czasu zaczęły powoli docierać do
opinii publicznej kolejne kompromitujące dowody na powiązania administracji Nixona z
włamywaczami i rewelacje o kolejnych nielegalnych działaniach ludzi prezydenta. Główną
role odegrali tutaj dziennikarze gazety Washington Post wspierani przez przecieki od
anonimowego źródła- wysoko ulokowanego współpracownika administracji, którego
nazywano pseudonimem Głębokie Gardło. Dopiero 31 maja 2005 wyszło na jaw, że był nim
Mark Felt, w tamtym okresie wicedyrektor FBI, bezpośrednio zaangażowany w dochodzenie
tej agencji w sprawie włamania w kompleksie Watergate. Felt był zaszokowany próbami
24
zatuszowania włamania przez administrację i dlatego zdecydował się współpracować z
dziennikarzami.
Do postawienia prezydenta w stan oskarżenia nie doszło, gdyż Nixon 9 sierpnia 1974 roku
sam ustąpił z urzędu.
Afera ta miała znaczenie także ze względu na osłabienie pozycji urzędu prezydenta w USA
oraz ukazała, jak silną władzą stały się media
Za pierwszą fotografię uważa się obraz stworzony w 1826 przez Nicéphore'a Niepce'a na
wypolerowanej płycie metalowej. Jako substancję światłoczułą wykorzystał on związki
bitumiczne wytworzone z ropy naftowej
19 sierpnia 1839 fizyk Dominique Arago przedstawił we Francuskiej Akademii Nauk raport
o wynalazku dagerotypii. Ten dzień został przyjęty za datę narodzin fotografii.
W 1925r. nastąpiła masowa produkcja aparatu Leica, która zapoczątkowała rozwój fotografii
amatorskiej na świecie
25
W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nastąpiła masową produkcja
zautomatyzowanych lustrzanek jednoobiektywowych, o doskonałych parametrach
optycznych: Nikon, Minolta, Canon.
Telegraf.
W 1665r. powstał telegraf drucikowy.
W 1820 Amper wytworzył możliwość przesłania myśli na drucie. Prototypem stał się
telegraf bąbelkowy.
Sama idea telegrafu jest była prosta. Należało użyć prostych odpowiedników liter (np. krótkie
i długie sygnały), a potem zakodowane sygnały elektryczne przesłać do adresata drogą
przewodową. Tam cewki elektromagnetyczne zmieniały sygnał na dźwięki lub symbole.
Na przełomie lat 1809- 1810 powstał pierwszy telegraf elektryczny, skonstruowany przez
Samuela von Soemmering’a.
Telefon
Na powstanie telefonu wpłynęły m.in. drapacze chmur, ponieważ ludzie musieli
porozumiewać się między piętrami.
26
Telefon wynalazł Antonio Meucci, ale zasługę tą przypisano Aleksandrowi Bell’owi. W
1876r. Bell opatentował telefon jako swój wynalazek.
Wynalazek ten został zaskarżony przez innego wynalazcę Elishę Greya, który w kilka godzin
po zgłoszeniu Bella, przedstawił w urzędzie patentowym swój nawet technicznie lepszy
projekt,
Słuchawka telefonu Bella była zbudowana tak jak mikrofon i dopiero Edison skonstruował
osobny mikrofon węglowy wykorzystujący odporność pyłku węglowego pod wpływem
drgania membrany. U Bella nadajnik i odbiornik był jeden, dopiero Edison wpadł na pomysł
rozdzielenia tych dwóch konstruując nowoczesny aparat telefoniczny.
Radio:
Radio to kolejne urządzenie, którego zasada była znana znaczenie wcześniej niż
wykorzystano ją w praktyce.
Radio Marconiego nadawało się jednak tylko do przekazywania sygnałów, a nie muzyki i
głosu
W 1906r. w USA nadaje się program radiowy składający się ze słów i muzyki
27
Pierwsze próby transmisji dźwięku podjęto podczas występu w Metropolitan Opera w
Nowym Yorku występu śpiewaka Caruso
W 1909r. po raz pierwszy z tonącego statku przekazano droga radiową sygnał SOS, dzięki
czemu zdołano uratować 1700 osób
W 1909r. odbyła się pierwsza, transmitowana w radiu rozmowa „na żywo” na temat
wyzwolenia kobiet
W 1925r. Polskie Radio Spółka z.o.o. w Warszawie rozpoczęło działalność radiową, zaraz
po tym także Rozgłośnia Polskiego Radia w Krakowie
Telewizja:
Transmisja na odległość nieruchomych obrazów, fotografii i rysunków ma początek w
połowie XIX. Jej ogólna idea została przedstawiona przez Aleksandra Bayna, ale to
niemiecki inżynier Paul Nipkow w 1884 wynalazł urządzenie do mechanicznego wybierania
obrazu telewizyjnego.
Zasadę przetwarzania światła w prąd elektryczny odkrył Anglik – May w 1873r., a Niemiec
Hallwasch odkrył efekt fotoelektryczny. Natomiast oba te zjawiska wykorzystał Baird w
1942r. konstruując z puszek po herbatnikach, silnika elektrycznego i podstawki pod miednicę
prosty aparat umożliwiający przesłanie obrazu na odległość 3 metrów.
Baird w 1925 założył Television Limted, pierwszą instytucję zajmującą się transmisją
obrazów na odległość
28
W 1923r. Władimir Zworykim demonstruje prymitywny, ale w pełni elektroniczny system
telewizyjny, z ikonoskopem.
Pierwsze transmisje telewizyjne miały niska jakość odbioru, ale stale to udoskonalano
Jako pierwsza zaczęła nadawać Polska Agencja Telegraficzna- pierwsze audycje były krótkie,
o określonych godzinach.
Początkowo trwała walka o uzyskanie koncesji, tak więc radio nadawało i znikało
29
18.08.1925 Spółka Polskie Radio uzyskała koncesję. Uroczystego otwarcia Polskiego Radia
Warszawa dokonał ówczesny premier– Aleksander Skrzyński
Od 1926r. pojawił się dział literacko – dramatyczny pod kierunkiem Woronicza. Najlepiej od
samego początku były przygotowane audycje dla dzieci pod kierunkiem Wandy Tatarkiewicz
– Małkowskiej.
Pierwsze audycje reklamowe pojawiły się w 1926 w bloku znanym jako „Chwilka
reklamowa”
W latach 1929 – 1935 radio się coraz bardziej rozpowszechniało. Powstały nowe studia
radiowe i o wiele lepsze warunki pracy. Zaczęto rozwijać się nie tylko pod względem
technicznym, ale także programowym. Przełomową rolę odegrała Główna Rada Programowa,
kontrolującą programy, zatwierdzająca je i omawiająca. Uznano, że programy są przegadane
dlatego też należy rozszerzyć zakres muzyki w radiostacjach. Zamiast muzyki klasycznej
zaczęto puszczać muzykę popularną. Program dzienny z godzin do 12, potem do 24
W lutym 1931r. uruchomiono Polskie Radio Raszyn, które ruszyło z pełną mocą i objęło
całkowity program rozgłośni warszawskich. Miało ono zasięg pokrywający 90% kraju i była
to najsilniejsza radiostacja na świecie.
30
- „Lwowska wesoła hala”
W 1935r. powstała mała orkiestra radia oraz radiowa orkiestra symfoniczna.
W lipcu 1935r. rząd wykupił większość udziałów Polskiego radia i upaństwowił rozgłośnię,
by mieć na nią większy wpływ. Program radiowy w tych latach wprowadził podział na
sezony: letni i zimowy. Zaczęto wprowadzać transmisje spoza studia. W radiu następowały
zmiany w charakterze programów, ludzi tam pracujących. Przez radio podano informację o
śmierci Piłsudskiego, relacjonowano komunikaty i pogrzeb.
W latach 1935-1939 rząd przejął 96% spółki Polskie Radio. Nowym dyrektorem został
Roman Starzyński związany z sanacją. Swój program ujął w kilku punktach. Chciał
zbudować tani odbiornik, oraz wznieść nowy gmach radia w Warszawie itp. Nowy dyrektor
interesował się przede wszystkim techniczną stroną radia. Po jego śmierci dyrektorem został
Konrad Libicki, miał najgorszą opinię wśród dyrektorów.
Ochotniczy zespół nadający programy w broniącej się stolicy w październiku 1939 rozpoczął
działania konspiracyjne mające na celu obronę przed grabieżą Polskiego Radia i jego
pracowników. Audycje w języku polskim nadawały stacje radiowe państw koalicji
antyhitlerowskiej, m.in. „Świt” w Anglii.
W okresie okupacji majątek Polskiego Radia przejęli okupanci. Radio trzeba było
odbudować od podstaw. Początek powojennej radiofonii datuje się na 11 sierpnia 1944.
Studio i radiostacja mieściły się w dwóch wagonach kolejowych na bocznicy.
31
Otwarcie nastąpiło w 1945r.
Poruszano poprzednie tematy jak i zagadnienia związane z wojną, ziemiami odzyskaniu itd.
Wprowadzono tzw. „fale 49” gdzie odpowiadano na listy słuchaczy. Radio stanowiło
przekaźnik polityczny, dostarczało wiadomości z każdej dziedziny.
W latach 1956 – 1957 radio rozszerzało swoja działalność. Miasta wojewódzkie otrzymały
swoje rozgłośnie
Po roku 1980 Polskie radio znalazło się w kryzysie, miał na to wpływ stan wojenny i
działalność „Solidarności”.
Mimo, że do 1989 radio działało w warunkach monopolistycznych, przez cały czas docierały
do kraju polskojęzyczne rozgłośnie z Zachodu.
Dopiero w 1993 w życie weszła Ustawa o RiTV, która pozwoliła na utworzenie prywatnych
rozgłośni radiowych
Utworzono je w 1949 roku w Nowym Jorku, a swoją siedzibę miało w Monachium. Pierwszy
program został wyemitowany na falach krótkich do Czechosłowacji, 1 czerwca 1950 roku.
32
Radio Wolna Europa nadawało do krajów tzw. demokracji ludowej, które po 1945 roku
dostały się pod wpływy Moskwy oraz republik bałtyckich. Radio Wolność transmitowało
swoje audycje do pozostałych 13 republik Związku Radzieckiego.
W latach 90-tych rozgłośnie wpadły w tarapaty finansowe, rozważano nawet poważnie plany
ich likwidacji. Ostatecznie skończyło się na przeniesieniu z Monachium do Pragi. Serwisy
czeski, słowacki i węgierski zostały włączone w struktury krajowych rozgłośni tych państw.
Na bazie Rozgłośni Polskiej została utworzona prywatna instytucja pod kierownictwem
ostatniego dyrektora Rozgłośni Polskiej P. Mroczyka. Rozgłośnia Mroczyka starała się przez
kilka lat o koncesję w Polsce, ale jej nie otrzymała mimo braku innych rozgłośni o
charakterze czysto informacyjnym.
Od 3 maja 1952 r. istniała także Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa, która w okresie PRL
była najczęściej słuchanym (i systematycznie zagłuszanym) radiem zagranicznym. Polska
RWE nadawała audycje informacyjne oraz bloki programowe o tematyce politycznej,
ekonomiczne, rolniczej, kulturalnej, religijnej itp.
Ostatnie audycje RWE Inc. na falach krótkich zostały nadane w styczniu 1996 r. Potem przez
kilka lat audycje i dzienniki tej stacji były retransmitowane przez polskie stacje lokalne.
I-szy program nadano 5 października 1938, gdy 27-metrowa antena umożliwiła odbiór filmu
„Barbara Radziwiłłówna”. Jakość filmu nie była najlepsza, a w Polska była mała ilość
odbiorników.
33
I-szy publiczny pokaz aparatury telewizyjnej połączony z demonstracją obrazu odbył się w
1951 w Warszawie.
W 1952r. stacja Instytutu Łączności nadała program inauguracyjny, który trwał 30 minut,
prowadzony był przez I-szą polską spikerkę Marie Krzyżanowską, a odbiór wymagał nie
tylko odbiornika telewizyjnego, ale także radiowego.
W 1953r. powstał nadajnik foniczny i telewizja stała się samowystarczalna. Pierwsze kamery
i sprzęt odbiegały od doskonałości.
Już w 1955 program nadawano 2 razy w tygodniu. Coraz więcej osób posiadało odbiorniki
telewizyjne sprowadzane z ZSRR i NRD.
Transmisje spoza studia zaczęły pojawiać się w 1956 – 1957, po otrzymaniu 2 wozów
transmisyjnych .
W 1963r. telewizja posiadała już milion abonamentów. Program obejmował 63% kraju.
Największym zainteresowaniem cieszył się „Dziennik telewizyjny”, „Pegaz”, „Tele-echo”.
34
Po 1966 roku niezadowoleniu widzów znika „Kabaret starszych panów”
Telewizja zaczęła wywierać wpływ na ludzi, pojawiły się gadżety z prezentowanych filmów i
bajek.
Zmieniały się formy programów- przede wszystkim zmiany zauważono w „Dzienniku TV”.
Zmieniła się forma, ramówka i ogólna zawartość. Powstawały samodzielne bloki programowe
35
Stan wojenny zmienił charakter telewizji. Czasu PRL-u nie były łatwe dla TV. Nastąpiły
zmiany w redakcjach, koniecznością było podawanie informacji podkładanych przez władze
Telewizja przez cały czas była jednak medium dominującym i tak pozostało do dziś.
I – szy film fabularny, należał do braci Lumier i nosił tytuł: „Polewacz polany”.
Uważa się, że kino nieme było widowiskiem jarmarcznym, gdyż jeżdżono po kraju z
przenośnymi aparatami.
George Melis, francuski reżyser, pokazał, że kino nieme nie musi być pokazem krótkich
filmików. To jemu zawdzięcza się I-szą wytwórnie filmową „Star film”. Melis dokonał wielu
odkryć m.in. znikanie obrazów, przenikanie się planów.
Krótko we Francji rozwijał się nurt nazywany „D’art”. Próbowano adaptować sztuki
teatralne, ale w ogóle się w kinie nie sprawdziło.
Istotnym ośrodkiem dla filmu niemego była tez Anglia. To tam poraz pierwszy stosowano
montaż i zbliżenia.
36
Reżyser David Work Griffith zaczął stosować montaż równoległy i stworzył 2 monumentalne
dzieła:
- „Narodziny Narodu”- o kształtowaniu się społeczności amerykańskiej. Pojawiły się
tu rasistowskie elementy
- „Nietolerancja”- bardzo poprawny politycznie, opowiadał 4 historie. Brało w nim
udział 60 tys. Statystów o nakręcono 72 godziny materiału.
I-szą mega gwiazdą Hollywood była Mary Pickford. Inne znaną gwiazdą był np. Rudolf
Valentino.
Istniało coś co nazywano „kammerspiel”, czyli kino kameralne, gdzie przedstawiano historie
ludzi z marginesu, mówiono o tajemnicach ludzkich, np.
• „Portier z hotelu Atlantic”
2 lata później cała produkcja światowa przeszła na film dźwiękowy. Wprowadzenie dźwięku
wszędzie obniżyło, czasem wręcz katastrofalnie, poziom sztuki filmowej.
Każdy film stał się poważną operacją finansową, jednak poniesienie ogromnych kosztów
rewolucji dźwiękowej okazało się historyczną koniecznością. Uważano, że brak kontaktu
słownego nie nadaje się do przedstawiania relacji ludzkich, że może pokazywać co najwyżej
człowieka samotnego bądź przyrodę.
37
Podstawowe znaczenie dla dalszego rozwoju sztuki filmowej miało nie docenione pierwotnie
komentarza bohatera lub twórcy. Nie tylko sfera muzyki i słowa lecz i cała estetyka filmu
uległa głębokim przemianom. Powoli, walcząc z bezmyślną tandetą, kinematografia zdawała
swój drugi egzamin samodzielności.
Skrępowania finansowego sztuka filmu dźwiękowego nie zaznała, stała się formalnie
grzeczniejsza, bardziej zrównoważona.
Można zaobserwować ogromną różnice pomiędzy filmami sprzed owego przełomu, a tymi
które widzimy teraz. Widzimy, że bohaterowie zamiast rozmawiać w ciemnym pokoju
wychodzą na taras, zmieniają się tła, dekoracje i stroje. Ogromnie ewoluowała technika
scenografii.
Włoch Luchino Visconti uważał, że nowy prąd kinematografii zwycięży wtedy gdy sztuka
będzie aktywnie formować nowe uczucia ludzkości. Zaczął podejmować tematy wojenne,
społecznego oblicza wojny itp. Później zaatakował powojenną nędzę i nierówności klasowe.
Fabuła była dla nowych tendencji czymś wstydliwym, niejako złem koniecznym.
Zavanttini uważał, że trzeba odfabularyzować kino, starać się aby filmy nie zajmowały się
tylko wielkimi tematami, ale również detalami z życia codziennego.
Żywiołowy rozwój telewizji spowodował raptowny spadek frekwencji w kinach, wiele kin
zamknięto. Rozwój telewizji miał jednak pewne dobre skutki dla kinematografii. Ogromne
zapotrzebowanie na kadry twórcze pozwalały łatwo debiutować.
Ostatnim zjawiskiem światowym, które odcisnęło swoją pieczęć, stał się burzliwy rozwój
małych kinematografii narodowych, a także pojawienie się kinematografii socjalistycznych.
Zniknęła kinematografia szwajcarska oraz poważnie obniżyła loty angielska, natomiast sławni
stali się Japończycy.
38
35. Wynalazki ery elektronicznej – telefonia komórkowa, satelity, sieci
kablowe, magnetowidy, telewizja cyfrowa.
Telefon komórkowy.
To sieć radiotelefonów przenośnych. Działanie tego urządzenia opiera się na podziale obszaru
przez stacje nadawczo – odbiorczą. Radiotelefon emituje sygnały identyfikujące
dzisiaj telefonia komórkowa dostępna jest prawie wszędzie.
Magnetowidy.
W 1956r. w USA firma Ampex wyprodukował I-szy magnetowid. Zarejestrowany obraz było
od razu gotowy do emisji bez konieczności poprawek. Profesjonalne magnetowidy byłe
jednak początkowo duże i drogie.
Obecnie na rynku znajdują się profesjonalne magnetowidy z wieloma funkcjami lecz mimo to
są one wypierane przez systemy DVD.
Telewizja kablowa.
W 1949r. w Lansdorf (USA) właściciel sklepu telewizyjnego wpadł na pomysł wybudowania
specjalnej anteny, która przechwytywałaby sygnały z głównej stacji telewizyjnej. Na szczycie
najwyższego wzgórza wzniesiono maszt antenowy wyposażony we wzmacniacze sygnału
TV, które przez sieć przewodową doprowadzono do odbiorników domowych – tak powstała
pierwsza spółka sieci kablowej. Abonenci ponosili koszty instalacyjne i wpłacali miesięcznie
pewną kwotę. W zamian mieli doskonały odbiór programów telewizyjnych.
Na podobnych zasadach rozwinęła się sieć kablowa w wielkich miastach. Sieć kablowa
oferowała znacznie więcej programów telewizyjnych.
System telewizji publicznej telewizji pojawił się najpierw w postaci lokalnego systemu
antenowego, potem pojawiły się także telewizje o lokalnej tematyce.
To właśnie system kablowy umożliwił powstanie CNN. Telewizja ta nie tylko emituje
normalne programy, ale również udostępnia studia obywatelom, oferuje poszczególne gatunki
programów.
Satelity.
W latach 70-tych wydawało się, że są one najpoważniejszym konkurentem kablówki. Nowa
forma transmisji pojawiła się w 1975r. kiedy sieć kablowa HBO dostarczająca odpłatnie
programy wynajęła dla swej sieci transpondery satelity Satcom I. Transmitowały one
programy odbierane przez nowy typ anteny TVRO.
39
Pierwsze próby przesyłania sygnałów w kosmos aby następnie odbierać je na Ziemi
prowadzono w latach 1958 – 1963. Początkowo wykorzystano naturalny reflektor – Księżyc,
potem zastąpiono go sztucznymi satelitami odbijającymi.
W lipcu 1962r. satelita Telestar I umożliwiła bezpośrednio, na żywo relację między Europą a
USA.
W ciągu ostatnich 25 lat telewizja satelitarna rozwijała się bardzo szybko- służyła
międzykontynentalnej łączności telefonicznej i telegraficznej, wszystkie kraje dostrzegały
korzyści z tej telewizji, dlatego starano się stworzyć globalną sieć.
Jako pierwszy w 1964r. stworzono Intelsat skupiający ponad 100 krajów członkowskich
Mimo, iż era TV satelitarnej zaczęła się w 1962 to jednak prawdziwa TV satelitarna pojawiła
się w 1989r., gdy dotarła do mieszkań, odbiornik domowy poza anteną dachową musi być
wyposażony w odbiornik satelitarny, obecni głównym systemem satelitarnym Europy jest sieć
Astra
Telewizja cyfrowa.
Metoda transmisji sygnału telewizyjnego w postaci cyfrowej do odbiorników
indywidualnych. Dzięki tej telewizji możliwe jest przesyłanie od 4 do 16 programów
telewizyjnych więcej.
Maszyny liczące.
Wykonując obliczenia człowiek zawsze wykorzystywał pewne proste sposoby i urządzenia.
Poza karbowaniem kresek na kiju było odkładanie kamieni.
Ponad 3000 lat temu wynaleziono abakusa, była to zwykła, prostokątna deska z rowkami, w
których ułożono kamyki oznaczające poszczególne pozycje przestawianej cyfry. Abakusa
używano w Europie do XVIII gdy wyparło go liczydło. Dopiero era nowożytna określiła
zapotrzebowanie na szybsze maszyny. Pierwsze próby podejmowano wynajdując specjalne
sztabki rachunkowe do mnożenia.
40
30 lat później wykorzystując pomysł Pascala, Niemiec Leibniz dodał mechanizm zwany
kołem krokowym co umożliwiło nie tylko dodawanie ale i mnożenie i dzielenie.
W 1937r. Shannon i Stibitz pracując oddzielnie stworzyli według zasad algebry elektryczne
obwody przełączające.
Zwiastunem zmian stał się jednak w 1946r. komputer ENIAC – pierwszy elektroniczny
komputer cyfrowy, z lampami elektronowymi.
Kolejny przełom nastąpił w 1971r. gdy w firmie Intel Ted Hoff skonstruował pierwszy
mikroprocesor. Potem już udoskonalano powstały procesor na coraz lepsze – 16 i32-bitowe.
41
W 1981r. pojawiły się pierwsze laptopy.
Internet.
W 1967r. Teodor Nelson podał definicję hipertekstu – sposobu cyfrowego łączenia ze sobą
plików komputerowych.
W 1996r. nastąpił gwałtowny rozwój Internetu, który zmusił administratorów, a także rządy i
konsorcja do opracowania skutecznych sposobów zabezpieczania przed hackerami. Mnożyły
się doniesienia o włamaniach do kont bankowych, wojskowych i rządowych. Powstały także
systemy zabezpieczenia dostępu do pewnych stron i kanałów internetowych zawierających
treści pornograficzne lub mogące wywołać urazy psychiczne u nieletnich.
W 1997r. jak wynika z raportu, w sieci Internet znajdowało się ok. 55 mln stron WWW
42