Ukryte Anteny

Anteny atwe do ukrycia Krzysztof Dbrowski OE1KDA
13.11.2016 1
Krzysztof Dbrowski OE1KDA

Wiede 2016
Opracowanie niniejsze moe by rozpowszechniane i kopiowane na zasadach niekomercyjnych

w dowolnej postaci (elektronicznej, drukowanej itp.) i na dowolnych nonikach lub w sieciach
komputerowych pod warunkiem nie dokonywania w nim adnych zmian i nie usuwania nazwiska
autora. Na tych samych warunkach dozwolone jest tumaczenie na jzyki obce i rozpowszechnianie
tych tumacze.
Na rozpowszechnianie na innych zasadach konieczne jest uzyskanie pisemnej zgody autora.
13.11.2016 2
Anteny atwe do ukrycia
Wydanie 1
Wiede, wrzesie 2016
13.11.2016 3
Spis treci
Wstp 8
1. Rozwaania oglne 10
1.1. Skrcone dipole 10
1.2. Anteny magnetyczne 11
1.3. Anteny szczelinowe 12
1.4. Projektowanie anten skrconych 13
2. Anteny linkowe 16
2.1. Anteny zaamane na kocach 16
2.2. Anteny zasilane na kocu 18
2.2.1. Antena z obwodem Fuchsa na pasmo 30 m 19
2.2.2. Antena z obwodem Fuchsa na pasmo 20 m 20
2.2.3. Obwd Fuchsa duej mocy 21
2.2.4. Skrzynka antenowa QRP dla anten krtkich na pasmo 20 m 22
2.2.5. Antena J dla pasma 10 m 23
2.2.6. Anteny J dla rnych pasm amatorskich 24
2.2.7. Transformator magnetyczny 25
2.2.8. Krtka antena na wszystkie pasma KF 28
2.2.9. Siedmiopasmowa antena J 33
2.3. Antena przeduona za pomoc odcinkw rwnoleglego kabla paskiego 35
2.4. Dipole spiralne 38
2.4.1. Nawinita spiralnie antena dipolowa na pasmo 40 m 38
2.5. Antena SQ7MZL 39
2.6. Antena aperiodyczna bez obcienia opornociowego 41
2.7. Ptlowy dipol aperiodyczny 42
2.8. Krtka antena niesymetryczna 42
2.9. Antena Isotron 46
2.10. Anteny Moxona 49
2.10.1. Antena dwuelementowa na pasmo 15 m 50
2.10.2. Wieloelementowe anteny Moxona 51
2.11. Kwadratowa antena VK2ABQ 54
2.12. Kierunkowa antena W8YIN wykonana z elementw nawinitych
spiralnie 56
2.13. Antena plenerowa na pasmo 80 m 56
2.14. Skrcona antena na pasmo 30 m wykonana z kabla koncentrycznego 58
2.15. Wielopasmowa antena skrcona 58
2.16. Fabryczne anteny skrcone 59
3. Anteny pionowe 60
3.1. Antena pionowa ukryta wewntrz plastikowego masztu 60
3.2. Anteny pionowe ukryte w domu i na drzewach 61
3.3. Anteny typu odwrcone L 64
3.4. Magiczna paeczka QRP 66
3.5. Krtka antena pionowa na pasma 40 10 m 71
3.6. Krtka antena pionowa na pasma 10, 15 i 20 m 73
4. Anteny ptlowe 75
4.1. Monta anteny ptlowej na cianie domu 75
4.2. Ptlowa antena na pasmo 80 m 75
5. Anteny magnetyczne 77
5.1. Urlopowa antena magnetyczna QRP 77
5.2. Magnetyczna antena QRP 80
5.3. Przenona antena magnetyczna na pasmo 20 m 80
5.4. Antena magnetyczna na pasmo 6 m 82
5.5. Anteny magnetyczne dl a pasm 6 i 10 m 83
5.6. Elementy konstrukcji anten magnetycznych 83
13.11.2016 4
5.7. Kablowe anteny magnetyczne z rezonansem wasnym 85

5.8. Zdalnie przestrajana antena o rednicy 80 cm 87
5.9. Anteny magnetyczne produkcji fabrycznej 88
6. Anteny szczelinowe 90
6.1. wierfalowe anteny DDRR 90
6.2. Pfalowe anteny DDRR 91
6.3. Antena dla pasm 20 10 m wykonana z obrczy rowerowych 92
6.4. Antena dla pasma 10 m wykonana z obrczy rowerowych 94
6.5 Antena DDRR na pasmo 6 m wykonana z obrczy rowerowych 95
6.6. Szczegy konstrukcyjne anten wykonanych z obrczy rowerowych 95
7. Anteny samochodowe 96
7.1 Konstrukcje anten samochodowych 97
7.2. Antena samochodowa do pracy na postoju 99
7.3. Fabrycznie produkowane anteny samochodowe i plenerowe 101
7.3.1. Antena Little Tarheel II 101
7.3.2. Antena ATX-1080 101
8. Anteny typu T 102
8.1. Budowa 102
8.1.1. Zasada konstrukcji anteny T 103
8.1.2. Antena T na pasmo 160 m 105
8.1.3. Antena T na pasma 160 40 m 106
9. Anteny UKF 108
9.1. Antena magnetyczna dla pasm 2 m i 70 cm 108
9.2. Antena magnetyczna wykonana z rurek od instalacji wodnych 110
9.3. Anteny ramowe 111
9.3.1. Dwupasmowa antena okienna 111
9.3.2. Antena okienna na pasmo 2 m 114
9.3.3. Antena okienna na pasmo 70 cm 116
9.4. Antena szczelinowa dla pasma 70 cm 118
9.5. Anteny szczelinowe dla pasm 50, 144 i 430 MHz 118
9.6. Antena HB9CV dla pasm 2, 6 i 10 m 121
9.7.Antena HB9CV dla pasm 2 m, 70 cm i 23 cm 122
9.8. Antena ptlowa dla pasm 2 m, 70 cm i 23 cm 127
9.9. Pfalowa antena ptlowa 128
9.10. Antena pionowa na 144 MHz z transformatorem koncentrycznym 129
9.11. Pfalowa antena DDRR 129
9.12. Pfalowa antena DDRR na pasmo 144 MHz wykonana z obrczy
rowerowych 131
9.13. Podwjna antena DDRR na pasmo 144 MHz 131
9.14. Antena paska o polaryzacji pionowej 133
9.15. Anteny Moxona na pasma 70 cm, 2 i 6 m 134
9.16. Ventenna 137
9.17. Antena okrga Big Wheel 137
9.18. Anteny J na pasma 144 i 430 MHz 140
9.19. Antena J na pasmo 50 MHz 142
9.20 Ptlowe anteny Halo na pasma 50, 144 i 430 MHz 143
9.21. Wieloelementowe anteny M na pasmo 50 MHz 147
9.22. Uzyskanie impedancji 50 przez zagicie kocw dipola 151
9.23. Dwuelementowa antena ptlowa na pasmo 70 cm 152
Dodatek A. Parametry wybranych rdzeni piercieniowych firmy Amidon 153
Dodatek B. Puapki antenowe nawijane na rdzeniach piercieniowych 157
Dodatek C. Ukad sterowania silnika do zdalnego przestrajania obwodw
dopasowujcych i dostrajania anten 159
Dodatek D. rednice przewodw wg norm AWG i BWG 160
Dodatek E. Pojemnoci i wspczynniki skrcenia kabli koncentrycznych 161
13.11.2016 5
Dodatek F. Transformatory dopasowujce o dugoci 1/12 fali 162

Adresy internetowe 167
13.11.2016 6
Sommaire
Antennes faciles chacher
Prface 8
1. Considrations gnrales 10
2. Antennes filaires 16
3. Antennes verticales 60
4. Antennes en boucle 75
5. Antennes magntiques 77
6. Antennes fente 90
7. Antennes mobiles 96
8. Antennes T 102
9. Antennes THF 108
Annexe A. Paramtres des noyaux torodales dAmidon 153
Annexe B. Trappes torodales 157
Annexe C. Tlcommande de moteur lectrique laccord des antennes 159
Annexe D. Diamtres de fil daprs des normes AWG et BWG 160
Annexe E. Capacits et facteurs de raccourcissement des cbles coaxiales 161
Annexe F. Rseaux dadaptation /12 162
Les pages WEB et bibliographie 167
13.11.2016 7
Wstp
Fizyki nie da si oszuka. Najskuteczniejsze s zawsze anteny penowymiarowe dostrojone do dugoci
nadawanej fali i adne anteny skrcone (mechanicznie i przeduane elektrycznie) nie mog im dorw-
na. W niektrych sytuacjach anteny penowymiarowe maj jednak zasadnicz wad trudno je ukry
przed niepowoanymi oczami w nieprzyjaznym krtkofalarstwu rodowisku ssiadw, ktrych sam
widok anten nabawia najrniejszych dolegliwoci i to mimo, e rednia liczba telefonw komrko-
wych na osob w rodzinie po wyczeniu niemowlt przekracza jedno, w sytuacjach gdy waciciele
i administracje domw prbuj zbi majtek na krtkofalowcach-krezusach (w ich mniemaniu) dajc
wygrowanych opat za moliwo zainstalowania anteny na dachu budynku lub w innym dogodnym
miejscu. Samorzdy miejskie i gminne w Szwajcarii, Niemczech i niektrych innych krajach uchwalay
ju wielokrotnie zakazy instalowania anten (w tym amatorskich) i budowy masztw pod pretekstem
dbania o wygld miejscowoci. Jako dziwnym trafem nie utrudniao to rozwoju sieci telefonii
komrkowej...
W takich i podobnych sytuacjach krtkofalowcy radz sobie maskujc anteny, tak aby dla niefacho-
wego oka wyglday jak inne niewinne konstrukcje czy ozdoby, montujc je w miejscu majcym
charakter prywatny na wasnych balkonach, tarasach albo parapetach okiennych, na cianach
budynkw od strony moliwie jak najmniej widocznej, na strychach, poddaszach itp.
W takich sytuacjach przewanie nie da si zainstalowa anten penowymiarowych i konieczne jest
signicie po rnego rodzaju rozwizania zastpcze polegajce albo na nietypowym sposobie roz-
wieszenia anteny, albo najczciej na korzystaniu z anten o mniejszych wymiarach. Tak wic pomimo
gorszych parametrw technicznych anteny takie mog by jedyn moliwoci wyjcia w eter.
A w kocu szkoda przecie entuzjazmu i wysiku woonego w uzyskanie licencji, gdyby miaa ona
spocz na dnie szuflady.
Ze wzgldu na dugoci fal i co za tym idzie rozmiary anten sprawa jest znacznie trudniejsza na falach
krtkich anieli na UKF-ie. W sytuacji, gdy na falach krtkich nie da si ju nic osign pozostaje
zwrcenie si w kierunku fal ultrakrtkich. Dziki sprzeniu przemiennikw w sieciach Echolinku, D-
Starowych, DMR lub innych dostp do najbliszego takiego przemiennika otwiera okno na prawie cay
wiat.
Gorsz skuteczno anten zastpczych na falach krtkich mona w jakim stopniu skompensowa
korzystajc z cznoci cyfrowych. Wiele z nich bd to zostao specjalnie opracowanych na potrzeby
cznoci przy uyciu sabych sygnaw bd te dodatkowo do innych zalet daje te lepsze wyniki
przy niskich stosunkach sygnaw uytecznych do szumw i zakce.
Poprawa syszalnoci wasnych sygnaw przez podwyszenie mocy nadawania nie zawsze okazuje si
najlepszym pomysem, poniewa nie poprawia wasnych warunkw odbioru, a dodatkowo moe spo-
wodowa zakcenia utrudniajce ycie wasnej rodzinie i ssiadom. I wtedy protesty nie bd
bezpodstawne...
W sytuacji coraz czstszych utrudnie w instalacjach anten, koniecznoci zgaszania stacji itp. warto
spojrze inaczej take na rol i znaczenie klubw. Kluby majce uregulowane warunki instalacji anten
i wypenione obowizki zgaszania stacji mog sta si ponownie atrakcyjnym miejscem pracy na
falach krtkich, zwaszcza w zawodach gdzie stosowane s wiksze moce nadawania. W poprzednich
okresach o atrakcyjnoci klubw decydoway w pierwszym rzdzie ograniczone moliwoci zaopatrze-
nia si w sprzt i podzespoy. Praca w domu odbywaaby si w takich szczeglnych sytuacjach gwnie
w pasmach UKF. Rozwaania na te tematy nie s jednak tematem obecnego skryptu.
Drug z moliwoci ominicia tych utrudnie jest praca z terenowego QTH. W dogodnych miejscach
mona na krtki czas zainstalowa rwnie anteny penowymiarowe, chocia w wielu przypadkach
wygodniejsze bywa uycie anten o mniejszych rozmiarach. Praca terenowa nie wymaga te adnych
zgosze poniewa stacje pracuj tam przez krtki czas. Oczywicie naley zabezpieczy anteny przed
kontaktem z nimi przez osoby postronne.
Ograniczenia antenowe mona omin take pracujc z samochodu, co oznacza w praktyce koniecz-
no uycia specjalnie do tego celu opracowanych anten samochodowych. Anteny te mona take
zainstalowa w domu na balkonie, tarasie lub w innym dogodnym miejscu. Nie wolno wwczas zapom-
nie o ewentualnych przeciwwagach poniewa o ile w samochodzie suy za nie karoseria o tyle na
tarasie czy balkonie brak jest takich powierzchni metalowych i trzeba je zastpi przeciwwagami
wykonanymi z drutu.
13.11.2016 8
Tematem obecnego skryptu s rozwizania anten zajmujcych moliwie mao miejsca, atwych do
zainstalowania na tarasach, balkonach, poddaszach, strychach itp., a take anten atwych do zamas-
kowania, przykadowo udajcych maszty dla flag, suszarki do bielizny, rury wylotowe wentylacji lub
jakiekolwiek inne konstrukcje albo po prostu dajacych si zakry jakimi osonami. W wielu przy-
padkach anteny o mniejszych wymiarach mog by atwiej umieszczone od strony budynku niewidocz-
nej z ulicy tak, zby byy nim zaslonite. Czasami, zwaszcza w przypadku anten UKF dobrym pomy-
sem jest zasonicie anteny jakim elementem przykrywajcym.
Nie wszystkie przedstawione anteny mona uzna dosownie za atwe do ukrycia ale dziki mniejszym
wymiarom s one jednak atwiejsze do zamaskowania ni klasyczne anteny penowymiarowe.
Autor zakada, e czytelnicy posiadaj podstawow wiedz na temat anten, ich konstrukcji, dopaso-
wania i obwodw dopasowujcych i dlatego rezygnuje z ich szczegowego omwienia. Podobnie te
autor rezygnuje z przedstawiania klasycznych penowymiarowych anten, ich konstrukcji i prametrw.
S one szeroko omawiane w literaturze, w internecie i katalogach sklepw albo producentw, a ich
uwzgldnienie tutaj oznaczaoby, e zamiast porcznego skryptu powstaaby uniwersalna biblia
antenowa, co w rodzaju ksigi Antennenbuch Rothamela. A to wydawnictwo warto byoby i tak
przetumaczy i wyda drukiem w jednym z renomowanych wydawnictw. Ale to ju zupenie inna
historia...

Wiede
23 wrzenia 2016
13.11.2016 9
1. Rozwaania oglne
Oporno promieniowania anten zaley w silnym stopniu od stosunku ich wymiarw do dugoci
promieniowanej fali. Zaleno ta ma charakter kwadratowy lub wyraa si nawet wyszymi potgami
dla rnych rodzajw anten.
Sprawno anten obliczana jest ze wzoru
h = Rp / (Rp + Rs) gdzie Rp jest zastpcz opornoci promieniowania anteny, a Rs opornoci strat
w antenie i w jej otoczeniu. Oporno strat w otoczeniu jest trudna do oszacowania z gry i w znacz-
nym stopniu zalena od lokanych warunkw, ale konstruktorzy anten maj przecie wpyw, przynaj-
mniej do pewnych granic, na oporno strat samej konstrukcji anteny. Jak wynika z tych rozwaa
sprawno anten o wymiarach maych w stosunku do dugoci fali szybko maleje i konieczne staje si
zwrcenie szczeglnej uwagi na maksymalne obnienie opornoci strat konstrukcji, przez zastosowanie
materiao o moliwie duych powierzchniach, duych przewodnociach waciwych, zapewnienie jak
najlepszych kontaktw midzy elementami, unikanie kontaktw lizgowych w kondensatorach itp.
Pogorszenie sprawnoci anten powoduje, e coraz wiksza cz mocy nadajnika jest tracona w postaci
ciepa zamiast zosta wypromieniowana. Przy stosunkowo nieduych mocach nadajnikw stacji
amatorskich sprawa odprowadzenia ciepa nie stanowi istotnego problemu i najwaniejsze dla operatora
staje si osabienie nadawanego sygnau. Jak wynika jednak z tabeli 1.1. przynajmniej do pewnych
granic i to nie jest a tak wielkim mankamentem.
Tabela 1.1. Rnica siy sygnau w stopniach S w zalenoci od sprawnoci anteny. Jeden stopie S
odpowiada 6 dB
Sprawno anteny [%] 0,1 0,5 1,0 5 10 25 50 80 100

Spadek w stopniach S 5 3,8 3,3 2,2 1,6 1 0,5 0,2 0
1.1. Skrcone dipole
Jako dipole skrcone lub minidipole uwaane s anteny dipolowe o dugociach mniejszych od powki
fali. W praktyce moliwe jest skrcenie anteny dipolowej o prawie poow bez istotnego pogorszenia
waciwoci anteny. Ujemn stron skracania anten jest zawenie ich zakresu pracy, tym silniejsze im
bardziej antena zostaje skrcona.
Antena skrcona (zarwno pozioma jak i pionowa) nie pracuje w rezonansie, a jej impedancja wejcio-
wa zawiera skadow pojemnociow. Dla uzyskania rezonansu, a co za tym idzie rzeczywistej impe-
dancji wejciowej konieczne jest przeduenie anteny bd za pomoc wczonych w szereg indukcyj-
noci, wczonych rwnolegle strojnikw bd te za pomoc obcienia pojemnociowego na ich
kocach.
Impedancja indukcyjnoci wczonych w szereg musi by rwna impedancji pojemnociowej skrconej
anteny dla jej kompensacji czyli dla uzyskania rezonansu. Wpyw indukcyjnoci na skrcenie anteny
ronie w miar zbliania miejsca jej wczenia do brzuca prdu w przypadku dipola oznacza to pod-
czenie indukcyjnoci bezporednio do zaciskw wejciowych. Jednoczenie oznacza to wzrost strat
energii w cewce, co odbija si ujemnie na sprawnoci anteny.
Odsunicie cewki od zaciskw, czyli przesuwanie jej w kierunku kocw oznacza konieczno zwik-
szenia ich indukcyjnoci dla uzyskania takiego samego skrcenia. Jeli chodzi o straty to wystpuj
tutaj dwa przeciwstawne efekty. Z jednej strony wzrost indukcyjnoci oznacza zwikszenie lioczby
zwojw a co za tym idzie rwnie strat. Z drugiej strony przez cewk pynie mniejszy prd co skut-
kuje obnieniem strat. Jako optymalne miejsce umieszczenia cewki przeduajcej podawana bywa
w literaturze odlego 2/3 dugoci ramienia od rodka dipola, czyli od zaciskw anteny. W praktyce
w konstrukcjach wasnych wygodniejsze okazuje si jednak umieszczenie mniejszej indukcyjnoci
(cewki o mniejszej liczbie zwojw) w pobliu punktw zasilania anteny anieli wikszej (czyli cewki
o wikszej liczbie zwojw) w innych miejscach.
Lepszym, od strony elektrycznej, rozwizaniem jest pojemnociowe obcienie kocw dipola.
Stratno kondensatorw powietrznych jest maa, co oznacza, e sprawno anteny i jej impedancja
wejciowa rni si tylko nieznacznie w porwnaniu z anten penowymiarow. Niestety rozwizanie
13.11.2016 10
to pociga za sob wicej problemw mechanicznych. Umieszczonymi na kocu elementami obci-

ajcymi s najczciej tarcze metalowe albo konstrukcje ze skrzyowanych przewodw lub prtw,
ktre niestety trudniej ukry. Przykadowo dla dipola na pasmo 40 m skrconego do dugoci 14 m
podawana jest w literaturze konstrukcja zoona z trzech prtw o dugociach 1 m an kadym kocu.
Czasami spotykane s take rozwizania kombinowane zawierajce zarwno cewk jak i obcienie
pojemnociowe.
1.2. Anteny magnetyczne
Anteny magnetyczne s maymi antenami ptlowymi o obwodzie nie przekraczajcym 1/4 dugoci fali
dla najwyszej czstotliwoci pracy. Anteny te odbieraj i promieniuj w pierwszym rzdzie skadow
magnetyczn fali, std pochodzi ich nazwa. W pocztkowym okresie rozwoju radiotechniki wytpo-
way one w postaci anten ramowych i suyy gwnie jako odbiorcze. W zalenoci od zakresu odbie-
ranych fal antena skadaa si z jednego lub wikszej liczby uzwoje. Obecnie najczciej spotykan
form jest piercie metalowy wykonany z rurki, paskownika lub grubego przewodu. Po jednej stronie
okrgu znajduje si kondensator dostrojczy, a po drugiej obwd sprzgajcy rwnie przewa nie
w postaci ptli. Cz konstrukcji ma te ksztat omiokta i bardzo rzadko rwnie prostokta czy
kwadratu.
Dziki stosunkowo maym, w porwnaniu z innymi rodzajami anten, wymiarom s one czsto uywane
przez krtkofalowcw na niszych pasmach 160 40 m, ale na rynku s dostpne modele dla wszyst-
kich pasm amatorskich.
Oporno promieniowania anten magnetycznych ley poniej 1 , a w praktyce najczciej jest rzdu
miliomw. Oznacza to, e dla osignicia moliwej do przyjcia sprawnoci ich konstrukcja musi za-
pewnia moliwie mae opornoci strat. Antena powinna by wic skonstruowana z materiau o jak
najwikszej powierzchni (dlatego najczciej stosowane s rurki lub tamy) i duej przewodnoci
(z miedzi lub aluminium). Szczegln uwag trzeba zwrci na to, aby kontakty kondensatora miay jak
najmniejsz oporno. Oporno kontaktw lizgowych w kondensatorach obrotowych jest ju prze-
wanie zbyt dua i najczciej stosowane s kondensatory o podzielonym statorze lub motylkowe. Na
kondensatorze wystpuj ju przy niewielkich mocach wysokie napicia dlatego te powinien on mie
wystarczajc wytrzymao napiciow (odpowiednio duy odstp okadek). Dla kondensatorw
powietrznych przyjmuje si przewanie odstp 1 mm/kV. Znacznie wieksz wytrzymao napiciow
maj kondensatory prniowe. Pojawiaj si one czasami na giedach krtkofalarskich.
Oporno promieniowania jednozwojowych okrgych anten magnetycznych oblicza si ze wzoru
Rp = 197 (O / )4 = 31171 (A / 2)2 gdzie O jest obwodem ptli, a A jej powierzchni.
Dla anten wielozwojowych o tym samym ksztacie
Rp = 197 n2 (O / )4
Gdzie O jest obwodem ptli, a n liczb zwojw.
Jak wynika ze wzoru oporno promieniowania maleje bardzo szybko w miar obniania czstotliwoci
pracy odwrotnie proporcjonelnie do czwartej potgi dugoci fali.
Sprawno anteny, nie tylko magnetycznej, jest obliczana ze wzoru
h = Rp / (Rp + Rs), gdzie Rp jest opornoci promieniowania, a Rs opornoci strat.
W zalenoci od jakoci konstrukcji magnetycznej moliwe jest osignicie w grnym zakresie spraw-
noci przekraczajcych 50%, a nawet 80%, ale w dolnej czci zakresu pracy maleje ona nawet do kilku
procent. Zasadniczo sprawno anten nadawczych ley w moliwym do przyjcia zakresie tylko
w grnej oktawie czstotliwoci tzn. od 1/2 fmaks do fmaks. W przypadku anten odbiorczych jest to
sprawa mniej istotna.
Poniewa oporno promieniowania jest zalena od kwadratu powierzchni wic porwnujc ptle
o rnych ksztatach i tym samym obwodzie przyjmujc dla anteny kwadratowej powierzchni 1 otrzy-
mujemy dla anteny omioktnej powierzchni 1,2, a dla koowej 1,29. Oznacza to, e dla anteny
omioktnej oporno promieniowania jest o 44% wiksza w stosunku do kwadratowej, a dla koowej
o 66% wiksza. Najkorzystniejszym ksztatem anteny magnetycznej jest wic okrg. Najczciej kons-
truowane s anteny jednozwojowe chocia jeden z producentw oferowa swego czasu anten dwuzwo-
jow ze zwieraczem sucym do zmany zakresu pracy.
Anteny magnetyczne stanowi obwd rezonansowy o duej dobroci i w konsekwencji wskim
zakresie przenoszenia. Przykadowo zakres zapewniajcy WFS poniej 2 moe wynosi w pamie 80 m
13.11.2016 11
ok. 20 kHz, a w pamie 10 m kilkaset kHz. Przy zmianach czstotliwoci pracy w ramach pasma
anteny wymagaj wic dostrajania, zwaszcza na niszych pasmach. Jednoczenie dziki wskiej
charakterystyce czstotliwociowej i kierunkowej charakterystyce skutecznie eliminuj wikszo
sygnaw zakcajcych i zmiejszaj niebezpieczestwo wystpienia modulacji skronej w odbiorniku.
Konieczno dostrajania anteny na bieco przy zmianie czstotliwoci pracy stanowi pewne utrudnie-
nie w konstrukcjach wasnych. Konstruktor musi zadba dodatkowo o bardziej skomplikowan stron
mechaniczn, chyba e chodzi o anten urlopow umieszczon w pobliu stacji i przestrajan rcznie.
Anteny magnetyczne s antenami symetrycznymi nie wymagajcymi uziemienia ani przeciwwag. S
te one stosunkowo mniej wraliwe na wpywy otoczenia. Dziki temu, e w otoczeniu rde zakce
w odlegociach do 1/6 dugoci fali przewaa skadowa elektryczna anteny magnetyczne s mniej
wraliwe na lokalne sygnay zakcajce.
Przy wikszych mocach nadawania w pobliu anteny panuj stosunkowo silne pola elektromagnetyczne
dlatego te w przypadku anten wewntrznych lub balkonowych naley stara si ograniczy jak najbar-
dziej moce nadawania najlepiej do 5 10 W.
Zysk kierunkowy anten magnetycznych i skrconych anten dipolowych jest zawsze niszy od zysku
dipola pfalowego wynoszcego ok. 2,15 dBi. Przykadowo dla anten magnetycznych mona spo-
dziewa si rnicy ok. -0,4 dB.
1.3. Anteny szczelinowe
Podstawowa antena szczelinowa jest prostoktn szczelin w powierzchni przewodzcej i ma dlugo

rwn powce fali.W odrnieniu od dipola jest ona zasilana na duszych krawdziach, tak e pomi-
dzy tymi krawdziami powstaje pole elektryczne. Jest wic ona spolaryzowana w poprzek, a nie wzdu
pfalowej krawdzi. Szczelina leca poziomo promieniuje wic fale o polaryzacji pionowej. Dopaso-
wanie anteny szczelinowej osiga si dziki dobraniu punktu podczenia linii zasilajcej w odpowied-
niej odlegoci od krtszego boku stanowicego zwarcie.
W praktyce wiksza powierzchnia przewodzca wok szczeliny nie jest konieczna i wystarczy tylko
przewodzca krawd z wygldu przypominajca dipol ptlowy i rnica si od niego tylko sposobem
zasilania.
Antena ta ma wprawdzie dugo powki fali ale zwinicie jej w okrg pozwala uzyska anteny o wy-
miarach sprzyjajcych ich ukryciu lub przynajmniej dyskretnemu umieszczeniu. Przykadem takiego
rozwizania s opisane dalej anteny DDRR.
Oglnie rzecz biorc zwinicie lub zaamanie anteny do postaci ptli jest dogodnym sposobem zmniej-
szenia jej wymiarw i uatwia jej ukrycie.
13.11.2016 12
1.4. Projektowanie anten skrconych
Jednym ze sposobw zmniejszenia wymiarw anteny jest stosowanie cewek przeduajcych j

elektrycznie. Poniej przedstawiony jest sposb obliczania cewek i ich wpywu na przykadzie dipola
pfalowego. Ilustracja pierwsza przedstawia rozkad prdu w.cz. w dipolu pfalowym znajdujcym
si w rezonansie ma on ksztat sinusoidy. Dla uatwienia dalszych rozwaa antena jest podzielona na
kilka segmentw przy czym ich dugo jest podana w stopniach dla uniezalenienia si od dugoci fali
(cakowita dugo dipola wynosi 180 czyli ). Naley zwrci uwag, e najsilniej promieniuj
segmenty, w ktrych pynie duy prd i dlatego nieopacalne jest zastpowanie ich przez skupione
indukcyjnoci. W podanym na rysunku 1.4.1 przykadzie bardziej opaca si zastpienie indukcyjnoci
segmentw B lub C anieli A. Wartoci indukcyjnoci niezbdych do zastpienia segmentw koco-
wych mog okaza si niepraktycznie due dlatego te w dalszych przykadach ograniczono si do
oblicze dla segmentu rodkowego B przy czym jego dugo mona przyj dowolnie nie ograniczajc
si do poprzedniego przykadowego podziau.
Obliczenia indukcyjnoci zastpczej rozpoczynamy od obliczenia wartoci reaktancji na kocach
zastpowanego segmentu. Reaktanja X w punktach B i C obliczana jest ze wzoru:
X = -j Z0cot (dla reaktancji w punkcie C przyjmijmy oznaczenie X1, a w punkcie B X2)
gdzie jest ktem odpowiadajcym punktom B i C, a impedancja charakterystyczna Z0 jest obliczana
ze wzoru:
Z0 = 138log(4h/d), w ktrym h jest wysokoci zawieszenia anteny, a d rednic przewodu.
Mechaniczna wysoko zawieszenia anteny nie musi odpowiada dokadnie jej wartoci "elektrycznej"
ze wzgldu na wpyw pobliskich obiektw dlatego te obliczenia daj wyniki przyblione i w praktyce
konieczne jest dostrojenie anteny.
Wypadkowa reaktancja cewki wynosi wic XL = X1 X2.
Rys. 1.4.1.
Przykad 1 (rys. 1.4.2, ramiona anteny podzielone na trzy segmenty o rwnej dugoci 30 )
Antena dostrojona do czstotliwoci 7070 kHz, zawieszona na wysokoci 6 m i wykonana z przewodu
o rednicy 2 mm. Jej dugo bez uwzgldnienia wspczynnika skrcenia (w przypadku przewodu
w izolacji moe on by mniejszy od jednoci) wynosi l = 150/f = 150/7,07 = 21,22 m.
Impedancja Z0 = 138 log(4(6000/2)) = 138 x 4,08 = 563 .
X1 = 563 x cot30 = 563 x 1,732 = 975 .
X2 = 563 x cot60 = 563 x 0,577 = 325 .
XL = X1 X2 = 975 - 325 = 650 .
Indukcyjno cewki obliczamy ze wzoru:
XL = 2 f L
L [H] = XL / (2 f [MHz]) = 650 / (2 7,07) = 14,63 H czyli w przyblieniu 15 H.
13.11.2016 13
Dugoci segmentw A, B i C 3,54 m.

Zastpienie segmentw B przez cewki powoduje skrcenie anteny do 14,14 m czyli do ok. 2/3
pierwotnej dugoci.
Rys. 1.4.2
Przykad 2 (rys. 1.4.3, segment C skrcony do 15 , segment B przeduony do 45 )

Wysoko zawieszenia i przewd antenowy identyczne jak w przykadzie poprzednim - Z0 = 563 .
X1 = 563 x cot15 = 563 x 3,732 = 2101 .
X2 = 563 x cot60 = 563 x 0,577 = 325 .
XL = X1 - X2 = 2101 325 = 1776 .
L [H] = XL / (2 f [MHz]) = 1776 / (2 7,07) = 40 H.
Dugo segmentw A 3,54 m, C 1,77 m, cakowita dugo anteny 10,61 m.
Rys.1.4.3
Przykad 3 (rys. 1.4.4, podzia anteny na 8 odcinkw po 22,5 segment B skada si z dwch
odcinkw)
Punktom B i C odpowiadaj wartoci ktw 22,5 i 67,5
X1 = 1359
13.11.2016 14
X2 = 233
XL = 1126
L = 25 H
Rys. 1.4.4
Przykad 4 (rys. 1.4.5, segment A o dugoci 30 )
Obliczenie dugoci segmentw B i C dla obliczonej poprzednio indukcyjnoci cewki 25 H.
X2 = 325 (z przykadu 1)
XL = 1126 (z przykadu 3)
X1 = X2 + XL = 1451 X1 = -j Z0cot cot = 1451/563 = 2,577
= 21,20
Odcinek C2 = 21,20 (21,22/180) = 2,5 m.
Cakowita dugo anteny wynosi wic 12,1 m, a wic nieco powyej poowy dugoci dipola
pfalowego.
Rys. 1.4.5
Uwagi praktyczne:
Cewki mona wykona nawijajc przewd antenowy na odcinki rur plastikowych np. o rednicy ok. 50
mm i odpowiedniej dugoci dziki czemu unika si strat w punkach pocze.
Opracowanie oparte jest na artykule CT1EOJ zamieszczonym w oryginale w QST, a w tumaczeniu
niemieckim w numerze specjalnym CQ/DL "Antennen international".
13.11.2016 15
2. Anteny linkowe
Rozdzia ten jest powicony antenom linkowym (drutowym) w dowolnej postaci: zasilanych na rodku
anten dipolowych prostych lub wielopasmowych wyposaonych w dodatkowe filtry-puapki, anten
zasilanych na kocach lub te w punktach poloonych niesymetrycznie. Do anten zasilanych na kocu
nale przykadowo anteny J (z dopasowaniem za pomoc odcinka linii zasilajcej paskiej lub
koncentrycznej), anteny Fuchsa (z dopasowaniem za pomoc obwodu rezonansowego) i anteny
Zeppelin. Do grupy anten zasilanych w punkcie pooonym asymetrycznie nale przykadowo anteny
Windom. Nie wnikajc w tym momencie w rnice pomidzy nimi i szczegy wykonania elementu
dopasowujcego ich cech wspln jest to, e w wykonaniu jednopasmowym maj one dugo zblio-
n do powki promieniowanej fali, i e mog one rwnie pracowa na nieparzystych harmonicznych.
W przypadku anten, w ktrych wielopasmowo osiga si dziki dodatkowym filtrom-puapkom
dugo anteny jest mniejsza od powki fali na najniszym zakresie pracy, a to dziki waciwociom
(elektrycznie) przeduajcym tych filtrw.
2.1. Anteny zaamane na kocach
W typowych wykonaniach linka stanowica anten jest rozcignita w linii prostej, a gwne kierunki
promieniowania le w paszczynie prostopadej do niej.
Koce anteny (lub tylko jeden z nich) mona zaama pod ktem prostym w dowolnym kierunku
w bok lub w d bez wikszej zmiany waciwoci anteny jeeli dugoci zaamanych (zagitych)
odcinkw wynosz 15 20 % cakowitej dugoci anteny. Pozwala to w wielu przypadkach na lepsze
wykorzystanie dostpnego miejsca bez koniecznoci fizycznego skracania anteny albo na umieszczenie
anteny w miejscu, w ktrym mniej rzuca si ona w oczy.
Przykady tak zaamanychh konstrukcji przedstawia rys. 2.1.1. Rysunek 2.1.2 ilustruje natomiast bdne
konstrukcje zaamanie kocw pod ktem ostrym (A), tworzenie ptli trjktnych (C) lub
prostoktnych o zbyt maej odlegoci przewodw (D). W konstrukcjach takich pola promieniowane
przez rodkow cz anteny i zagite lub rwnolegle koce czciowo si kompensuj obniajc jej
skuteczno.
Rys. 2.1.1. Przykady zaamywania kocw anten. Nie musz one by zaamane pod ktem prostym,
w wielu przypadkach s poprowadzone pod katem rozwartym. Kt zaamania ramion wywiera
w pewnym stopniu wpyw na impedancj wejciow anteny
13.11.2016 16
Rys. 2.1.2. Przykady bdnej realizacji anten
Rys. 2.1.3. Anteny umieszczone na poddaszu
Rys. 2.1.4. Zaamana antena konstrukcji F6CYV
Cewki nawinite na korpusach o rednicy 7,8 cm skadaj si z 18 zwojw przewodu o rednicy 2 mm.
Antena jest zasilana telewizyjnym kablem 75 omowym ale dobrze jest zastosowa symetryzator,
ewentualnie o przekadni dopasowujcej do kabla 50 .
13.11.2016 17
2.2. Anteny zasilane na kocu
Rys. 2.2.1. Zasilana na kocu antena rozwieszona midzy balkonem a drzewem
Rys. 2.2.2. Antena zasilana na kocu rozwieszona pomidzy oknem i pobliskim drzewem
13.11.2016 18
Rozwieszona midzy oknem albo balkonem i pobliskim drzewem antena wykonana z cienkiego prze-
wodu te moe nie rzuca si nadmiernie w oczy ssiadom lub przechodniom. Ich wielk zalet jest to,
e wymagaj tylko jednego oddalonego od stacji punktu zawieszenia.
Anteny te maj dugo rn od powki fali na wszystkich zakresach pracy, do ich dopasowania
dobrze nadaje si transformator magnetyczny, a niektre praktyczne dugoci pracuj w takim ukadzie
skutecznie na wielu pasmach krtkofalowych. Jednym z takich praktycznych zakresw dugoci jest 11
13,5 m, a wic antena taka jest krtsza od dipola pfalowego dla pasm niszych.
Innym wariantem s anteny pfalowe dopasowane za pomoc odcinka linii zasilajcej (anteny J,
Zeppelin itp.) lub obwodu rezonansowego (antena Fuchsa).
2.2.1. Antena z obwodem Fuchsa na pasmo 30 m
Antena Fuchsa, opracowana w latach 20-tych ubiegego wieku cieszyla si przez dugi czas znaczn
popularnoci, poniej jednak popada w zapomnienie. Antena ta skada si z dipola pfalowego lub
o dugoci rwnej wielokronoci powki fali, ale w odrnieniu od klasycznego dipola jest zasilana nie
w rodku, a na jednym z kocw. W wielu wypadkach moe to by rozwizanie korzystne ze wzgl-
dw mechanicznych. W celu dopasowania niskoomowej linii zasilajcej do wysokiej opornoci
wejciowej anteny zastosowano rwnolegy obwd rezonansowy. Dipol pfalowy nie wymaga
przeciwwagi, a wic antena taka jest niewraliwa na wpyw przewodnoci ziemi. Moe by ona
rozwieszona zarwno poziomo jak i pionowo.
Poniewa na kocach dipola panuje maksimum (strzaka) napicia, a prd przyjmuje teoretycznie
warto zerow w praktyce jest ona jedynie bliska zeru poniewa do anteny trzeba doprowadzi moc
w.cz. oporno wejciowa anteny nie jest wprawdzie nieskoczenie wielka ale przyjmuje znaczne
wartoci. W literaturze podawane s przyblione wielkoci: powyej 1500 dla dipoli zawieszonych
pionowo i co najmniej 2500 dla dipoli zawieszonych poziomo (czasami podawana jest warto 4
k). Do zasilania dipola mona w miejsce podanych poprzednio rozwiza zastosowa transformator
w.cz., ktrego uzwojenie wtrne stanowi rwnolegy obwd rezonansowy dostrojony do czstotliwoci
pracy. Obwd ten reprezentuje sob wwczas wysok impedancj. Transformator ten jest znany
w literaturze pod nazw obwodu Fuchsa (Jzef Fuchs, UO1JF; OE1JF przedwojenny krtkofalowiec
austriacki). Rozwizanie to ma wiele zalet ukad dopasowujcy znajduje si we waciwym miejscu,
a mianowicie na zaciskach anteny, a nie jak to jest najczciej spotykane - na kocu kabla zasilajcego,
gdzie suy do dopasowania konstrukcji obejmujcej anten wraz z kablem zasilajcym zamiast do
dopasowania samej anteny. Ukad zawiera w najprostszym przypadku tylko jeden element dostrojczy
(najczciej kondensator). Dla szerszego zakresu pracy moe by koniecznie dodatkowe przeczanie
indukcyjnoci obwodu albo take odczepw zasilajcych.
Rys. 2.2.3. Antena z obwodem Fuchsa QRP dla pasma 30 m
13.11.2016 19
Cewka obwodu z odczepem wejciowym jest nawinita na rdzeniu piercieniowym T80-2 (czerwonym)
firmy Amidon. Przy pojemnoci obwodu 50 pF uzwojenie skada si z 35 zwojw z odczepem na 4
zwoju. Dla pasm wyszych (od 20 m wzwy) korzystniej jest stosowa rdzenie T80-6 (te). Zamiast
autotransformatora (cewki z odczepem) mog to by dwa oddzielne uzwojenia.
Ze wzgldu na wysok impedancj obwodu w rezonansie panuje na nim wysokie napicie w.cz., a wic
konieczne jest uycie transformatora o odpowiedniej wytrzymaoci napiciowej, zwaszcza przy wik-
szych mocach nadajnikw. Przy mocy 10 W napicie na obwodzie przekracza 200 V, a przy mocy 100
W 700 V. Dla stacji QRP sprawa ta jest jak wida niekrytyczna. Napicie panujce na obwodzie obli-
cza si jak zwykle jako pierwiastek z iloczynu mocy i opornoci (w tym przypadku opornoci wejcio-
wej anteny). Dla kondensatorw powietrznych naley przyj odstp pytek 1 mm / 1000 V.
2.2.2. Antena z obwodem Fuchsa na pasmo 20 m
Ilustracja 2.2.4 przedstawia rozwizanie obwodu Fuchsa na pasmo 20 m i przeznaczonego do pracy

QRP, pochodzce z nru 1/2001 miesicznika "Funk". W ukadzie zastosowano rdze T50-2 (czerwony)
firmy Amidon, na ktrym jako uzwojenie pierwotne nawinito 2 zwoje przewodu o rednicy 1 mm,
a jako uzwojenie wtrne 24 zwoje przewodu emaliowanego o rednicy 0,5 mm. Jako kondensatora do-
strojczego mona uy trymera foliowego o pojemnoci maksymalnej 50 pF. Jako anteny uyto prze-
wodu instalacyjnego 16 x 0,2 mm o dugoci 10,14 m (powka fali minus 5 % wspczynnik
skrcenia 95%). Konstrukcja ta jest dostatecznie maa i mona j umieci nawet w plastikowym
pojemniku od filmu maoobrazkowego.
Rys. 2.2.4. Antena QRP na pasmo 20 m
Jako linii zasilajcej mona na falach krtkich przy mocach w zakresie QRP uy nawet kabla RG-174
o dowolnej, zalenej od potrzeb, dugoci. Sam obwd dopasowujcy moe by umieszczony albo
w pobliu radiostacji albo w pobliu wyprowadzenia anteny na zewntrz. W przypadku obwodw prze-
strajanych do pracy wielopasmowej wygodne moe by umieszczenie go w nieduej odlegoci od
radiostacji. Jak wynika z ilustracji rozwizanie takie moe by szczeglnie przydatne podczas wyjaz-
dw i pracy z przypadkowego, wczeniej nie znanego QTH.
Fot. 2.2.5. Konstrukcja obwodu Fuchsa
13.11.2016 20
2.2.3. Obwd Fuchsa duej mocy na KF
Rys. 2.2.6. Schematy ideowe Fot. 2.2.7. Obwd w obudowie
W ukadzie (opisanym w CQDL 6/2005) zastosowano dwusekcyjny obrotowy kondensator powietrzny

z sekcjami poczonymi szeregowo, co dao wypadkowo maksymaln pojemno rzdu 90 pF, przy
13.11.2016 21
pojemnoci minimalnej okoo 5 pF. Cewka o 6 zwojach i indukcyjnoci 1,7 H nawinita na proszko-
wym rdzeniu piercieniowym T200-2 (czerwonym) pozwalaa na pokrycie pasm 20, 17 i 15 m. Odczep
zasilajcy znajduje si na trzecim zwoju, ale autor konstrukcji przeprowadzi te prby z odczepem na
1,5 zwoja, ktry zapewni rwnie dobre rezultaty. W literaturze podawane jest przewanie pooenie
odczepu na ok. 15% cakowitej liczby zwojw, ale jak wyniko z dowiadcze rwnie 25 33 % jest
do przyjcia. Obwd zosta umieszczony w obudowie plastikowej o wymiarach 12,7 x 6 x 4,6 cm.
W kolejnej wersji zostay dodane pasma 30 i 40 m co wymagao powikszenia liczby zwojw o 12 do
18 zwojw. Grna cz cewki jest zwierana za pomoc przecznika uyto tutaj przecznika samo-
chodowego o obcialnoci prdowej 10 A do pracy w pasmach wyszych i rozwierana dla pasm 40
i 30 m. Odczep zasilajcy pozostaje w tym samym miejscu na 3 zwoju aby nie komplikowa nad-
miernie ukadu. Konstruktor nie zaobserwowa adnych negatywnych efektw. Przy duych mocach
nadawania w obwodzie Fuchsa pyn znaczne prdy.
W wersji trzeciej dodane zostao pasmo 80 m co wymaga podczenia za pomoc drugiego przecznika
rwnolegego kondensatora (ceramicznego) o pojemnoci 330 pF. Rwnie i w tej konstrukcji pooe-
nie odczepu nie ulego zmianie.
Dugo dipola nie jest krytyczna, nie musi ona odpowiada dokadnie powce fali, a jedynie w przy-
blieniu. Dla jej obliczenia konstruktor posugiwa si wspczynnikiem skrcenia 0,97. Przykadowo
dla pasma 20 m antena o dugoci 9,7 10,2 m nie sprawiaa adnych trudnoci w dostrojeniu.
Fot.2.2.8. Konstrukcja wewntrzna
2.2.4. Skrzynka antenowa QRP dla anten krtkich na pasmo 20 m
Skrzynka antenowa zawiera obwd typu L i jest przeznaczona w pierwszym rzdzie do dopasowania
krtkich anten zasilanych na kocu (anten o wysokiej impedancji wejciowej). Zakres dopasowania
mona rozszerzy przez dodanie przecznika umoliwiajcego doczenie kondensatora po obu stro-
nach cewki.
Dla mocy QRP mona uy kondensatora strojeniowego od odbiornikw przenonych po poczeniu
rwnolegle obu sekcji.
Cewka zawiera 36 zwojw przewodu 0,5 mm w emalii nawinitych na rdzeniu piercieniowym T50-2
z odczepami na co trzecim zwoju. Do przeczania indukcyjnoci autor opracowania DJ3RW ("Funk"
9/2004) uy 12-pozyzyjnego przecznika. Sposb umieszczenia cewki na przeczniku jest widoczny
na fotografii. W zalenoci od rozmiarw zastosowanego przecznika mona uy take rdzeni T68
lub T80 po ew. przeliczeniu liczby zwojw (wspczynnik AL zmienia si w zalenoci od materiau
i wymiarw rdzeni). Podana na schemacie indukcyjno wystarczaa do uzyskania dopasowania anteny
o dugoci 6-7 m w pamie 20 m.
Regulacji dopasowania naley dokona najpierw zgrubnie przez przeczanie odczepu cewki, a nastp-
nie skorygowa je za pomoc kondensatora obserwujc wskazania miernika fali stojcej.
Ukad mona umieci w obudowie metalowej ew. razem z miernikiem WFS wasnej konstrukcji.
13.11.2016 22
Rys. 2.2.9. Schemat ideowy skrzynki
Fot. 2.2.10. Konstrukcja mechaniczna skrzynki
2.2.5. Antena J dla pasma 10 m
Anteny J skadaj si z dowolnej konstrukcji dipola pfalowego (lub rwnego wielokrotnoci powki
fali) i wierfalowego (ew. 3/4 falowego) transformatora zwartego na jednym kocu pozwalajcego na
dopasowanie wysokiej opornoci wejciowej dipola zasilanego na kocu do opornoci falowej linii za-
silajcej. Jak wynika z rysunku 2.2.11 poprzez dobr miejsca przyczenia linii mona uzyska dopaso-
wanie do linii o dowolnej opornoci falowej.Nie wymagaj stosowania przeciwwag. W przypadku
oglnym dipol moe by umieszczony poziomo, pionowo lub nawet zwisa w d. Zysk kierunkowy
i charakterystyka promieniowania s oczywicie identyczne jak w przypadku dipola zasilanego na
rodku. Transformatory dopasowujce s wykonywane zarwno z kabli paskich jak i koncentrycznych,
a dla anten UKF rwnie przez zaamanie koca promiennika. Transformatory wykonane z kabla
koncentrycznego wnosz wiksze straty od obu pozostaych wymienionych rodzajw.
Antena z rys. 2.2.12 wykonana jest z kabla koncentrycznego i jej cakowita dugo dla pasma 10 m
wynosi 6,7 m dla czstotliwoci rezonansowej 28,5 MHz. Gniazdo koncentryczne mona wbudowa do
plastikowego pudeka np. od filmu maoobrazkowego. Na rysunku pudeko to przedstawiono lini prze-
rywan. Zmieniajc proporcjonalnie dugoci poszczeglnych odcinkw anteny mona dostosowa j
do pracy w innych pasmach amatorskich, np. w pasmach 12 lub 15 m albo w pamie CB 11 m.
Rozwizanie, opracowane przez DL1GQG pochodzi z nru 2/2003 miesicznika "Funk".
13.11.2016 23
Rys. 2.2.11. Antena J zasilana rwnolegle (a) i szeregowo (b)
Rys. 2.2.12. Antena J na pasmo 10 m
2.2.6. Anteny J dla rnych pasm amatorskich
Tabela 2.2.1. Wymiary anten J wykonanych z drabinkowego kabla 450
Pasmo [m] Dugo Dugo Odlego Szeroko pasma

promiennika [m] strojnika [m] punktu zasilania [kHz]
od zwarcia [cm]
40 20,02 9,46 73,0 100
30 13,96 6,61 58,5 150
20 9,98 4,73 35,0 200
17 7,80 3,70 26,5 250
15 6,66 3,15 22,5 300
12 5,67 2,67 18,5 350
10 4,96 2,45 15,5 500
6 2,815 1,33 6,5 1000
2 0,975 0,47 3,5 1500
13.11.2016 24
Dla kabla drabinkowego 450 typu CQ552 o wspczynniku skrcenia 0,905 dugoci promiennika
i strojnika wyraaj si odpowiednio wzorami 0,471 i 0223 .
Dla dipola wykonanego z goego, nieizolowanego przewodu jego dugoci dla wszystkich pasm
dugoci s o 1 2 % wiksze od podanych w tabeli.
Dla strojnika wykonanego z kabla koncentrycznego RG-58, itp. odcinek kabla od zwarcia do punktu
podczenia zasilania ma dugo 0,034 , a pozostaa cz 0,216 . Obie czci i kabel zasilajcy
najwygodniej jest poczy ze sob za pomoc trjnika typu T.
2.2.7. Transformator magnetyczny
Transformator magnetyczny jest waciwie autotransformatorem zoonym najczciej z trzech lub

czterech sekcji uzwojenia nawinitych odpowiednio tri- lub kwadrofilarnie. Linia zasilajca 50 jest
podczona do sekcji dolnej, a transformator magnetyczny transformuje wysok impedancj anteny
zasilanej na kocu w d odpowiednio 9- lub 16-krotnie. Konstruowane s take transformatory
o dwch odrbnych uzwojeniach.
Rys. 2.2.13. Schematy pocze transformatora magnetycznego
W odrnieniu od omawianych poprzednio rozwiza anten z obwodem Fuchsa lub anten J dugo
anteny zasilanej przez transformator magnetyczny nie powinna by rwna /2 ani /4. W idealnym
przypadku gdy impedancja wejciowa takiej anteny jest dla czstotliwoci pracy zbliona do 450 (dla
przekadni 9:1) lub 800 (dla przekadni 16:1) jest ona transformowana w d na impedancj zbli-
on do 50 co zapewnia dobre dopasowanie. W przypadku oglnym wysoka impedancja anteny zasi-
lanej na kocu jest transformowana w d o tyle, e wbudowana do radiostacji skrzynka antenowa lub
skrzynka zewntrzna bezporednio z ni poczona moe zapewni prawidowe dopasowanie.
Pojemnoci wasne uzwojenia nawinitego pojedyczo ograniczaj zakres zastosowa transformatorw
przewanie do okolic pasma 15 m, ale jest to zalene od sposobu ich wykonania. Dla wyszych
czstotliwoci pracy do pasma 6 m wcznie konieczne jest nawijanie try- lub kwadrofilarnie.
Dugoci przewodw s dowolne w szerokich granicach ale naley unika przypadkw (kombinacji
dugoci anteny i pasma pracy), w ktrych impedancja wejciowa anteny jest niska nisza od 50 100
poniewa po transformacji w d otrzymuje si impedancj na tyle nisk, e uniemoliwia to prak-
tycznie jej dopasowanie. Transformatory magnetyczne s nawijane na rdzeniach piercieniowych,
a przy ich wyborze naley zwrci uwag na to, aby nie ulegy one przecieniu. Dla mocy 100 W
dobrym wyborem bdzie wic rdze proszkowy T200-2 lub rdze o zblionej rednicy. Dla QRP mog
13.11.2016 25
by to rdzenie o mniejszych wymiarach np. T130-2. Transformatory magnetyczne pn. MTFT s

wprawdzie dostpne w sklepach ale ich konstrukcja jest na tyle prosta, e mona je wykona samo-
dzielnie. Jeeli maj one by umieszczone na zewntrz naley zamkn je w obudowie chronicej przed
deszczem, wilgoci i innymi wpywami rodowiska. Ze wzgldu na wymagane stosunkowo due
indukcyjnoci uzwojenia korzystne jest stosowanie rdzeni ferrytowych (np. FT240-43) zamiast
proszkowych. Daje to zmniejszenie liczby zwojw, a co za tym idzie rwnie pojemnoci wasnych
uzwoje.
Rys. 2.2.14. Sposb zasilania anteny. Zamiast na maszcie zasilany koniec anteny moe znajdowa si
na balkonie, przy oknie itp.
Tabela 2.2.2. Praktyczne dugoci anten dla poszczeglnych pasm amatorskich dla transformatora
o przekadni 9:1
Pasmo [m] Dugoci [m] dla min WFS Zbliony zakres dugoci [m]
160 11 9 13,5
80 9 15; 50 54 6,5 22; 50 54
40 13,5; 54 9 16; 50 54
30 9; 22; 54 6,5 13,5; 18 27; 35 54
20 6,5; 16; 35; 54 6,5 9; 13,5 35; 45 50
17 13,5; 30; 54 6,5 54
15 11; 18; 30;45 7,5 54
12 9; 16; 22; 45 6,5 54
10 13,5; 45; 50; 54 6,5 54
6 6,5; 13,5; 22; 30; 41,5; 50 6,5 54
Tabela pochodzi z nr 7/2005 miesicznika Funk i zostaa tam zacytowana z austriackiego organu
OEVSV QSP.
Na wyjciu antenowym transformatora wystpuj wysokie napicia od kilkuset V do ponad kilowolta

w zalenoci od przekadni i mocy nadajnika, a pynce w transformatorze prdy zalenie od mocy
nadawania rzdu od 1,5 do kilku A przy mocach QRP s one wyranie mniejsze. Dla wikszych mocy
konieczne moe by te sklejenie ze sob dwch rdzeni. Uzwojenie mona, a przy wikszych mocach
nawet naley owin tam teflonow. Reaktancja uzwojenia pierwotnego lub dolnej sekcji transfor-
matora dla najniszego pasma powinna by orientacyjnie rzdu 200 dla pasma 160 m odpowiada to
indukcyjnoci 17,5 H. Przy przekadni 9:1 reaktancja caego uzwojenia wynosi wic ok. 1800 . Dla
rdzenia FT240-43 o AL = 1075 nH/zw.2 kada z sekcji ma po trzy zwoje.
13.11.2016 26
Fot. 2.2.15. Przykad wykonania Fot. 2.2.16. Transformator z odczepami dla przekadni 1:6,
transformatora kwadryfilarnego 1:9, 1:12 i 1:16.
nawinitego kablem paskim
Fot. 2.2.17. Cztery przewody licy 1,5 mm2 w izolacji teflonowej sklejone tam przygotowane do
nawinicia uzwojenia kwadryfilarnego transformatora magnetycznego (rdo Funkamateur 4/2015)
Fot. 2.2.18. Kwadryfilarny transformator magnetyczny o trzech przekadniach na rdzeniu FT240-43

obciony opornikiem na czas pomiarw (rdo Funkamateur 4/2015)
Rys. 2.2.19. Schemat pocze transformatora (rdo Funkamateur 4/2015)
13.11.2016 27
Zamiast oddzielnych wyprowadze mona take w transformatorze magnetycznym zastosowa prze-

cznik odczepw jak to wida na ilustracji 2.2.20. Transformator jest nawinity na rdzeniu FT240-43.
Uzwojenie pierwotne skada si z 3 zwojw, a wtrne z 12, z odczepami po kadym zwoju od 3 do 12.
Pozycj przecznika lub odczep w innych rozwizaniach dobiera si tak aby uzyska moliwie najni-
szy wspczynnik fali stojcej (WFS). W zalenoci od posiadanego przecznika mona te ograniczy
liczb odczepw albo take i liczb zwojw uzwojenia wtrnego. W wielu sytuacjach wystarczy
ograniczenie liczby zwojw do dziewiciu, a co za tym idzie liczby pozycji przecznika do szeciu.
Fot. 2.2.20. Transformator magnetyczny z obrotowym przecznikiem odczepw
Rys. 2.2.21. Schemat transformatora magnetycznego
2.2.8. Krtka antena na wszystkie pasma KF
Skonstruowana przez DJ3RW ("Funk" 10/2004) antena skada si z przewodu o dugoci 10,2 m
i wymiennych moduw dopsowujcych jej dugo elektryczn do poszczeglnych pasm amatorskich
(rys. 2.2.22). Przewd 10,2 m odpowiada w przyblieniu dugoci /4 dla pasma 40m, 3/4 dla pasma
15 m, /2 dla pasma 20 m i dla pasma 10 m. Po dodaniu cewek przeduajcych mona uzyska
13.11.2016 28
rezonans /4 dla pasm 160 i 80 m oraz 3/4 dla pasma 17 m. Kondensatory skracajce pozwalaj na
uzyskanie rezonansw /4 w pamie 30 m i 3/4 w pamie 12 m. Zmiana pasma wymaga wymiany
moduu zawierajcego odpowiednie elementy, dlatego te najwygodniej jest rozwiesi anten tak aby
jeden z jej kocw znajdowa si w atwo dostpnym miejscu np. przy oknie lub na balkonie jak to
wida na ilustracji 2.2.22. Dla prawidowej pracy anteny konieczne jest dobre uziemienie lub
przeciwwagi (rys. 2.2.23).
Rys. 2.2.22. Konstrukcja anteny
Rys. 2.2.23
Antena i zasilajcy j kabel koncentryczny s podczone do puszki zawierajcej gniazdo koncentry-

czne i gniazdka bananowe, do ktrych wtykane s rwnie moduy (fot. 2.2.24). Moduy pasmowe
wykonane s na pytkach z pleksiglasu, do ktrych przymocowane s ew. karkasy cewek. Wygld mo-
duw przedstawiono na kolejnych fotografiach.
Elementy moduw oblicza si w oparciu o nastpujce zalenoci:
1. Dugo fali: [m] = 300 / f [MHz]
2. Dugo przewodu antenowego w stopniach ktowych: H = 1 / x 360 [], gdzie l jest dugoci
przewodu w metrach
3. Wspczynnik smukoci anteny: S = l / d, gdzie l jest dugoci przewodu, a d jego rednic.
4. Impedancja falowa przewodu antenowego: Z = 60 ln(1,15 S) []
5. Reaktancja pojemnociowa anteny (bez kompensacji): XC = Z / tan H []
6. Reaktancja elementu kompensujcego XL = -XC
7. Indukcyjno cewki: L = XL / (6,28 x f) [H]
8. Liczb zwojw (dla cewki powietrznej o dugoci uzwojenia rwnej rednicy cewki lub do 4 razy
wikszej) oblicza si ze wzoru:
L = (n2 x 1,256 x 3,14 x r2) / (l + 0,9 x r) [H]
gdzie n jest liczb zwojw, l dugoci uzwojenia [m], a r promieniem cewki (z uwzgldnieniem
gruboci przewodu nawojowego) [m]
13.11.2016 29
9. Odczep dopasowujcy anten do impedancji kabla zasilajcego:

n1 = n x (Z1 / XL)0,5
gdzie n jest liczb zwojw cewki, n1 liczb zwojw od dou do miejsca odczepu, Z1 impedancj
kabla zasilajcego (50 ) i XL reaktancj cewki.
Fot. 2.2.24
Przykad oblicze cewki dla pasma 160 m (fot.2.2.25 poniej):

l = 10,2 m, d = 2 mm (0,002 m), f = 1,85
MHz
1. = 300 / 1,85 = 162 m
2. H = 10,2 / 162 x 360 = 22,7
3. S = 10,2 / 0,002 = 5100
4. Z = 60 x ln (1,15 x 5100) = 521
5. XC = -521 / tan 22,7 = -1246
6. XL = -XC = 1246
7. L = 1246 / (6,28 x 1,85) = 107 H
8. Przy zaoeniu nawinicia cewki
powietrznej przewodem 1,45 mm na
karkasie pleksiglasowym o rednicy 60 mm
otrzymujemy promie cewki
r = (60 + 1,45) / 2 = 61,45 mm / 2 =
0,030725 m.
Dla uproszczenia oblicze autor opracowa-
nia zaoy w pierwszym kroku liczb 50
zwojw i ze wzoru 7 otrzyma indukcyjno 93 H. W nastpnym przyblieniu autor przyj 56 zwojw
co dao L = 107,3 H.
9. Odczep dopasowujcy do 50 kabla znajduje si w odlegoci 11,2 zwoja od uziemionego koca
cewki.
13.11.2016 30
Pasmo 80 m (fot. 2.2.26):

Indukcyjno cewki wynosi 22,9 H. Cewka
nawinita lic o rednicy 3 mm na karkasie j.w.
zawiera 24 zwoje z odczepem na 7 zwoju.
Fot. 2.2.26
Pasmo 40 m (fot. 2.2.27):

Antena jest poczona bezporednio z kablem zasilajcym. Pomidzy anten i mas wczony jest
dawik 2,5 mH odprowadzajcy do ziemi adunki statyczne.
Fot. 2.2.27
Pasmo 30 m (fot. 2.2.28):

Dugo dipola pfalo-
wego dla czstotliwoci
10,125 MHz wynosi 14,32
m natomiast wierfalo-
wego 7,16 m. W oparciu
o podane powyej zale-
noci obliczamy pojem-
no kondensatora skra-
cajcego anten do dugo-
ci 1/4 fali.
Fot. 2.2.28
= 300 / f = 300 / 10,125 = 29,63 m

H = 1 / x 360 = 10,2 / 29,63 x 360 = 123,9
S = l / d = 10,2 / 0,002 = 5100
Z = 60 x ln (1,15 x S) = 60 x ln(1,15 x 5100) = 520,6
XL = Z / tan H = 520,6 / tan 123,9 = 349,9
XC = 1 / (6,28 x f x C)
C = 1 / (6,28 x 10,2 x 349,9) = 44,9 pF
W module zastosowano trymer powietrzny oraz dawik uziemiajcy 2,5 mH analogicznie jak w module
dla pasma 40 m.
13.11.2016 31
Pasmo 20 m (fot. 2.2.29):

Antena stanowi dipol pfalowy i charakteryzuje si wysok impedancj wejciow. W celu dopasowa-
nia jej do impedancji kabla zastosowano obwd Fuchsa z dodatkowym uzwojeniem sprzgajcym.
Indukcyjno obwodu wynosi 4,8 H (8 zwojw lic 3 mm), pojemno skada si z kondensatora
ceramicznego 20 pF/3 kV i rwnolegego trymera powietrznego 12,5 pF. Cewka sprzgajca zawiera
dwa zwoje.
Fot. 2.2.29
Pasmo 17 m (fot. 2.2.30):

Dipol pfalowy dla 18,1 MHz powinien mie dugo 8,01 m. Dla otrzymania dipola 3/4 falowego
naley przeduy go o pozostae 2,19 m za pomoc cewki o indukcyjnoci 3,44 H. Cewka skada si
z 7 zwojw nawinitych lic 3 mm z odczepem po 2,5 zwoja.
Fot. 2.2.30
Pasmo 15 m (fot. 2.2.27):

Wykorzystywany jest ten sam modu co dla pasma 40 m, antena ma dugo 3/4 fali.
13.11.2016 32
Pasmo 12 m (fot. 2.2.31):

Powka fali ma dugo 5,81 m, 1/4 fali 2,91 m, a wic dla uzyskania rezonansu naley skrci
pozostae 4,39 m do 2,91 m za pomoc kondensatora. Z oblicze przeprowadzonych w sposb iden-
tyczny jak dla pasma 30 m otrzymujemy pojemno 14,5 pF. W module zastosowano trymer powietrz-
ny 30 pF i dawik uziemiajcy 2,5 mH. W odrnieniu od kondensatorw stosowanych w obwodzie
Fuchsa nie musz one wytrzymywa wysokich napi pracy.
Fot. 2.2.31
Pasmo 10 m (fot. 2.2.32):

Dla czstotliwoci 28,4 MHz antena stanowi dipol caofalowy i moe by dopasowana za pomoc ob-
wodu Fuchsa. Obwd skada si z cewki o indukcyjnoci 2,8 H (5 zwojw lic 3 mm), kondensatora
ceramicznego 8 pF/3 kV i trymera powietrznego 4,5 pF. Uzwojenie sprzgajce stanowi pojedyczy
zwj.
Fot. 2.2.32
2.2.9. Siedmiopasmowa antena J
Antena skada si z wibratora (dipola) pionowego o dugoci 9,4 m dopasowanego do nadajnika za

pomoc wierfalowego, zwartego na kocu, strojnika wykonanego z odcinka kabla koncentrycznego.
Wibrator ma, przy uwzgldnieniu wspczynnika skrcenia dugo penej fali dla pasma 10 m, 1/2 -
dla pasma 20m, 3/4 - dla pasma 15 m, 5/8 - dla pasma 17 m i 1/4 - dla pasma 40 m. Dla pasm 12 m (5/8
fali), 15 m (1/2 fali) i 30 m (1/4 fali) mona zamiast niego uy wibratora o dugoci 7,00 m. Zasada
pracy strojnika jest przedstawiona na rys. 1. Dla kabli RG58, RG59, RG62, RG213 i RG174 (o wsp-
czynniku skrcenia 0,66), dugoci odcinkw B i A wynosz odpowiednio:
C = V x 0,216 = 0,66 x 0,216
B = V x 0,034 = 0,66 x 0,034
gdzie dugo fali w wolnej przestrzeni.
Wymiary anteny i elementw dopasowujcych podano w tabeli poniej:
13.11.2016 33
Tabela 2.2.3
Pasmo Wibrator [m] Przeciwwaga [m] B [m] C [m]

10 m 9,40 0,24 1,46
12 m 7,00 2,84 0,34 1,46
15 m 7,00 0,34 2,03
15 m 9,40 9,40 - -
17 m 9,40 3,93 0,48 2,03
20 m 9,40 0,48 2,98
30 m 7,00 7,00 - -
40 m 9,40 9,40 - -
Rys. 2.2.33. Zasada dopasowania anteny Fot. 2.2.34. Linia dopasowujca ze strojnikiem
Jak wynika z tabeli 2.2.3 dla wszystkich wymienionych pasm wastarczy zastosowanie trzech dugoci
odcinkw B i C. Odcinki B, C i kabel zasilajcy najlepiej
poczy ze sob za pomoc trjnika T. Sposb wykonania
przedstawiono na rys. 2.2.34, a widok przykadowej anteny
na fot. 2.2.35. Wibrator jest umocowany na maszcie z tworzy-
wa sztucznego, ew. przeciwwaga na pionowym prcie np.
wdce. Uycie kilku przeciwwag zwiksza sprawno anteny.
Przestrojenie anteny na inne pasmo wymaga w wikszoci
przypadkw jedynie wymiany odcinkw kabla B i C. Dla
pasm 15 i 40 m odpada uycie obu odcinkw kabla
i rozganika T.
Konstrukcja anteny (DL8LBK; "Funkamateur" 6/2002) jest na
tyle prosta, e moe by ona atwo stosowana w warunkach
urlopowych lub polowych.
Przygldajc si nieco dokadniej sposobowi zasilania anteny
atwo zauway, e jest to w zasadzie odmiana anteny typu J,
stosowanej czsto w zakresach UKF i czasami KF. W ante-
nach tego typu zwarty na kocu transformator wierfalowy
suy do dopasowania anteny o dugoci /2 - lub jej wielo-
krotnoci zasilanej na kocu, czyli do transformacji wyso-
kiej opornoci wejciowej anteny do linii zasilajcej (50 ).
Wibrator moe by zawieszony poziomo lub pionowo, a nawet moe zwisa w d.
13.11.2016 34
2.3. Antena przeduona za pomoc odcinkw rwnolegego kabla paskiego
Ilustracja 2.3.1 przedstawia sposb elektrycznego przeduenia skrconej mechanicznie anteny dipolo-
wej na pasmo 40 m. W konstrukcji opisanej przez OE3REB w numerze 12/2002 austriackiego mie-
sicznika QSP jako element przeduajcy zastosowano odcinki paskiego kabla drabinkowego 450
o dugoci 2 x 3,57 m (7,14 m). Ramiona dipola o dugoci 2 x 8,77 m (13,54 m) wykonanego z prze-
wodu o rednicy ok. 2 mm s przecignite przez otwory w linii drabinkowej. Uzyskano w ten sposb
skrcenie anteny do 13,54 m w porwnaniu z dugoci 20,85 m dla dipola penowymiarowego.
Opisane rozwizanie jest jedynie przykadem i mona je atwo dostosowa do innych pasm amator-
skich. Dokadne dugoci odcinkw przeduajcych i skrconego dipola ustala si na podstawie
pomiarw za pomoc analizatora antenowego lub reflektometru.
Rys. 2.3.1. Antena na pasmo 40 m przeduona liniowo.
Rys. 2.3.2. Szczegy konstrukcyjne anteny
Rys. 2.3.2 przedstawia sposb wykonania anteny przy uyciu paskiej linii drabinkowej o opornoci
falowej 450 . W rozprkach kabla wykonano otwory (np. w co trzeciej), przez ktre przewleczony
jest przewd stanowicy anten. Przewody kabla s zwarte na kocach. Jako symetryzatora mona uy
transtormatora nawinitego na rdzeniu piercieniowym lub symetryzatora wykonanego z kabla koncent-
rycznego. W porwnaniu z przeduaniem anteny za pomoc cewek sposb ten zapewnia zmniejszenie
strat.
Rys. 2.3.3. Dawik nawinity kablem RG-174 na rdzeniu piercieniowym
13.11.2016 35
Fot. 2.3.4. Dawik w puszce od instalacji elektrycznych (rdo Funkamateur 4/2015)
Antena jest zasilana symetrycznie co oznacza konieczno zastosowania albo symetryzatora 1:1, albo
dawika zapobiegajcego pyniciu prdw w.cz. po zewntrznej stronie ekranu kabla (prdw asymet-
rii). Oba sposoby zaliczaj si do standardowych metod zasilania dipoli.
Dawik z rys. 2.3.3 jest nawinity na rdzeniu piercieniowym FT140-77 i skada si 2 x 4 zwojw. Dla
mocy nie przekraczajcych 150 W wystarczy nawin do kablem koncentrycznym RG-174. Mona
zastosowa take rdze FT140-43 i nawin 2 x 4 zwoje kablem RG-178 w izolacji teflonowej dla
mocy 100 W. Dla mocy 750 W konieczny jest rdze FT240 -43 i do nawinicia kabel Aircell 5.
Dawik z ilustracji 2.3.4 jest nawinity na rdzeniu FT240-43 o wspczynniku AL = 1075 nH/zw.2.
Dawik opisany w FA 4/2015 pracuje w zakresie od 160 do 6 m w zakresie mocy do 1 kW. Wedug
danych fabrycznych rdze FT240-43 z ferrytu niklowo-cynkowego jest przewidziany do nawijania
symetryzatorw (o dowolnych przekadniach) pracujcych w zakresie 1,5 50 MHz i dawikw
w zakresie 20 250 MHz.
Fot. 2.3.5. Dawik powietrzny KF Fot. 2.3.6. Dawik na pasmo 2 m nawinity

powstay przez nawinicie kabla kablem RG-174. Dopuszczalna obialno
na rurce plastikowej 100 W
13.11.2016 36
Dawik z fot. 2.3.5 zawiera 15 20 zwojw kabla na rurce o rednicy 40 50 mm. Na zdjciu rurka jest
naoona na maszt anteny terenowej. Koce kabla s przewleczone przez otwory w niej. Dla mocy 250
W moe to by take 10 zwojw kabla RG-188 nawinitych na rurze z PCV o rednicy 25 mm.
Fot. 2.3.7. Dawik zoony z 20 rdzeni piercieniowych FK20 nawleczonych na kabel wsposiowy.
Typ rdzenia zaley od rednicy kabla
Rys.2.3.8. Sposb dostrajania anteny przez zmian dugoci zagitego odcinka bez koniecznoci jego
obcinania
Rys. 2.3.9. Symetryzator nawinity na rdzeniu piercieniowym (rdo: FA 3/2009)
Symetryzator ze schematu 2.3.9 jest nawinity tryfilarnie na rdzeniu piercieniowym. Dla mocy nie
przekraczajcych 200 W mona uy rdzenia FT140-77 firmy Amidon. Uzwojenie skada si z nawi-
nitych tryfilarnie przewodem Cuem 1 mm 7 zwojw. Tak wykonany symetryzator pracuje zakresie 3,5
50 MHz.
13.11.2016 37
2.4. Dipole spiralne
Dla zmniejszenia wymiarw anteny dipolowe nawija si spiralnie na noniku mechanicznym najcz-
ciej z zachowaniem jednakowego odstpu midzy zwojami. Na tej zasadzie konstruowane s rwnie
anteny pionowe. Charakterystyka promieniowania tak wykonanej anteny spiralnej nie rni si w spo-
sb istotny od charakterystyki anteny rozcignitej. Elementy spiralne mona zastosowa rwnie
w dwu- lub wicej elementowych antenach kierunkowych.
Rys. 2.4.1
Rys. 2.4.2. Dipol nawinity stokowo
Na ilustracji 2.4.2 przedstawiony jest wariant anteny spiralnej, w ktrym przewd jest nawinity na
nonikach o ksztacie stoka. Dla podanych dugoci przewodu antena pracuje poza rezonansem
i wymaga dodatkowego dopasowania. Charakterystyka promieniowania ma ksztat elipsoidy.
2.4.1. Nawinita spiralnie antena dipolowa na pasmo 40 m
Opisana w numerze 1/1985 miesicznika CQDL antena ma dugo 4,35 m. Promiennik jest nawinity
na plastikowej rurze o rednicy 11 cm. Kade z ramiona anteny zawiera 34 zwoje licy o przekroju 1,5
mm2 (dugo przewodu wynosi 15,5 m) plus 8 zwojw od strony zasilania. Odstp pomidzy zwojami
uzwojenia rodkowego wynosi 2 cm, a midzy pozostaymi 5,5 cm.
Antena jest zasilana kablem wsposiowym o opornoci falowej 50 75 .
13.11.2016 38
Rys. 2.4.3. Nawinity spiralnie dipol na pasmo 7 MHz
2.5. Antena SQ7MZL
Fot. 2.5.1. Antena SQ7MZL na Zjedzie Technicznym w Burzeninie (2016 r.)
W antenie konstrukcji SQ7MZL, pokrywajcej zakres fal krtkich i 50 MHz wystpuje tylko jedno
stokowe rami, na ktrym nawinito 7,5 m tamy metalowej lub przewodu. Od zasilanego koca prze
wodu do masy wczona jest indukcyjno wykonana z rurki miedzianej, na ktr naoono cztery
rdzenie piercieniowe F2001 produkcji Polferu antena jest wic zasilana rwnolegle do tej
indukcyjnoci. Aby otrzyma wystarczajc indukcyjno rdzenie musz mie dostatecznie du
przenikalno magnetyczn.
Prba wyjanienia zasady dziaania naprowadzia nas na aperiodyczn anten skrcon obcion
(tumion) opornoci na zaciskach zwan w poz. [2] promieniujcym sztucznym obcieniem (ang.
Dummy-Load-Antenne).
13.11.2016 39
Na wejciowych zaciskach skrconego aperiodycznego dipola wczony jest bezindukcyjny opornik

obciajcy, i zarazem tumicy rezonanse. W wykonaniu przedstawionym na rys. 2.5.2 ma on
oporno 200 i jest dopasowany za pomoc autotransformatora o przekadni 1:4 nawinitego na
rdzeniu piercieniowym. Dla zakresu fal krtkich podawane s w literaturze dugoci ramion 2,5 do 7,5
m. Moliwe jest take wykonanie niesymetryczne posiadajce tylko jedno rami. Drugi z zaciskw jest
wwczas uziemiony. Zalecana w literaturze dugo przewodu dla fal krtkich powinna w tej konstruk-
cji lee w zakresie 5 15 m. Przewd moe by nie tylko poprowadzony w linii prostej, ale rwnie
zwinity np. na noniku stokowym jak to wida na zdjciu 2.5.1.
Dla mocy nadawania rzdu 100 W moc strat opornika powinna wynosi co najmniej 20 W. Podawana
w literaturze sprawno wynosi okoo 50%, a WFS w caym zakresie czstotliwoci nie przekracza 2.
Sprawno ta maleje w miar obniania czstotliwoci pracy. W innych rdach podawana jest nawet
sprawno 10%.
Wydaje si, e w konstrukcji SQ7MZL rol opornika obciajcego peni indukcyjno o niskiej dobro-
ci. Obciajca anten zastpcza oporno strat, wczona rwnolegle do indukcyjnoci (jak w opisa-
nym dalej ptlowym dipolu aperiodycznym) powstaje dziki stratom w rdzeniach. Hipoteza ta jest bar-
dzo prawdopodobna gdy wedug sw konstruktora antena funkcjonuje tylko przy niektrych dobra-
nych rodzajach rdzeni, np. wanie F2001.
W konstrukcji SQ7MZL nie wystpuje transformator dopasowujcy, a zasilanie jest podczone bez-
porednio do indukcyjnoci, ktr naley sobie wyobrazi w miejscu opornika 200 .
Rys. 2.5.2. Aperiodyczna antena skrcona obciona opornoci
W artykule opublikowanym w numerze 11/1999 Funkamateura DL1AYJ proponuje take wariant

z opornikiem 300 i symetryzatorem o przekadni 1:6.
W numerze 4/2013 Funkamateura przedstawiony jest wariant transformatora symetryzujcego z rys.
2.5.2 obciony opornikiem 50 /30 W. Symetryzator ten, opisany przez DL8OL, ma przekadni 1:1.
Sprawno takiego rozwizania ley oczywicie poniej 50%. Zaznaczone na ilustracji na czerwono
uzwojenie daje wg DL8OL pewne usprawnienie symetryzatora.
Rys. 2.5.3. Modyfikacja symetryzatora DK4XU
13.11.2016 40
2.6. Antena aperiodyczna bez obcienia opornociowego
Antena jest skrconym dipolem o dugoci 13 m (2 x 6,5 m), ktry moe by wykorzystany na wszyst-
kich krtkofalowych pasmach amatorskich od 80 do 10 m, wcznie z pasmami WARC. W odrnieniu
od poprzedniej nie jest ona obciona opornoci dziki czemu unika si strat energii i powanego
zmniejszenia sprawnoci.
Dla wyjanienia jej dziaania poniej przedstawiono rozkad prdu w ramionach anteny. Jak wynika
z ilustracji jedynie na dwch najwyszych pasmach prd w czci dipola jest w przeciwfazie co powo-
duje powstanie listkw bocznych. Antena jest zasilana za pomoc powietrznej linii symetrycznej lub
kabla o opornoci falowej 450 omw. Dugo linii zasilajcej jest dowolna (rdo: "Funk" 8/1999 -
DL1VU).
Rys. 2.6.1. Antena aperiodyczna
Rys. 2.6.2. Szczegy konstrukcyjne anteny Rys. 2.6.3. Rozkady prdu
13.11.2016 41
2.7. Ptlowy dipol aperiodyczny
W przedstawionym na ilustracji 2.7.1 dipolu szerokopasmowo uzyskuje si dziki obcieniu anteny

za pomoc opornika, w ktrym tracone jest nawet do 50 % mocy nadajnika. Za t cen uzyskuje si
szerokopasmowo 4:1 6:1 co pozwala np. na pokrycie wszystkich pasm amatorskich w zakresie 7-28
MHz. antena ta znama pod nazw T2FD bya dawniej stosowana przez marynark USA, a obecnie
dziki swojej prostocie jest stosowana w wielu sytuacjach awaryjnych.
Dugo anteny L wynosi /3 dla najniszej czstotliwoci pracy, a odlego ramion dipola S 1 %
dugoci tej fali. Dla pasm od 20 m wzwy antena miaaby wic dugo w przyblieniu 7 m przy odst-
pie ramion 20 cm co uatwiaoby jej ukrycie.
Zasada pracy tego rodzaju anten polega na tym, e dziki obcieniu opornociowemu (w niektrych
konstrukcjach stosowane jest rwnolege poczenie opornika i indukcyjnoci) uzyskuje si prawie
liniowy rozkad prdu na caej dugoci anteny niewiele zmieniajcy si w szerokim zakresie czstotli-
woci pracy. Wspczynnik fali stojcej (WFS) ley poniej 3:1, a przewanie nawet poniej 2:1. Opis
pochodzi z nru 3/2003 austriackiego miesicznika "QSP". Publikowane w literaturze wyniki pomiarw
fabrycznych anten T2FD wskazuj na rnice w stosunku do dipola -3,5 -8 dB w zalenoci od
pasma. Spotyka si take zalecenia aby przekadni symetryzatora we wanych konstrukcjach obniy
do 4:1.
Rys. 2.7.1. Wymiary i zawieszenie anteny
Tabela 2.1.7. Wymiary anteny dla rnych zakresw czstotliwoci
Zakres czstotliwoci [MHz] Dugo L [m] Szeroko S [m]

1,8 9 55,5 1,6
3,6 18 27,7 0,8
7 35 14,2 0,4
10 50 10,0 0,3
14 70 7,1 0,2
2.8. Krtka antena niesymetryczna
Antena ta znana rwnie pod nazw Micro Vert jest krtkim (a przez to nie rzucajcym si
w oczy) dipolem obcionym pojemnociowo. Zasad jej dziaania moemy wyjani wyobraajc
sobie obwd rezonansowy, ktry stopniowo przeksztacamy oddalajc od siebie okadki kondensatora,
jak to wida na ilustracji 2.8.1. Skupione w pierwszym przypadku midzy okadkami pole elektromag-
netyczne rozchodzi si coraz dalej w przestrzeni w miar oddalania okadek. Po zastpieniu jednej
13.11.2016 42
z paskich okadek kondensatora z trzeciego rysunku przez pojemno rurki metalowej otrzymujemy
przedstawion poniej anten. Elementem promieniujcym anteny jest wanie ta rurka stanowica jej
pojemno obcienia. Poprzez odpowiedni dobr elementw mona otrzyma anten pracujc w do-
wolnym pamie amatorskim pomidzy 3,5 i 30 MHz. Antena charakteryzuje si maymi rozmiarami
(przykadowo dla pasma 40 m wystarczy dugo rurki ok. 86 cm), zyskiem -6 -10 dBd, sprawnoci
ok. 50 % i moliwoci uzyskania opornoci wejciowej 50 omw. Podobnie jak antena magnetyczna
wykazuje ona wasnoci selektywne.
Jako przeciwwaga suy odcinek kabla zasilajcego o podanej dalej dugoci. Odcinek stanowicy prze-
ciwwag moe by poczony z kablem zasilajcym o dowolnej dugoci ale nie bezporednio, a po-
przez dawik zapobiegajcy dalszemu rozchodzeniu si energii w.cz. po zewntrznej stronie ekranu.
Dawik taki mona uzyska przez nawinicie kilku zwojw kabla na rdzeniu ferrytowym) np. piercie-
niowym). Ekran przeciwwagi nie jest poczony z anten. Przeciwwaga jest elementem promieniuj-
cym i dlatego nie powinna by zwijana.
Rys. 2.8.1 Rys. 2.8.2
Rys. 2.8.3. Wykres L/C (H/pF) w funkcji czstotliwoci
13.11.2016 43
Na ilustracji 2.8.2 przedstawiona jest konstrukcja anteny dla pasma 40 m. Jest ona wykonana z rury
aluminiowej o rednicy 22 mm. U gry widoczny jest odcinek rurki o mniejszej rednicy, sucy do
strojenia pojemnoci anteny. U dou widoczna jest cewka nawinita na rurce z PCV i podczony do
niej 50-omowy kabel koncentryczny.
Dugo rurki stanowicej pojemno anteny mona obliczy w przyblieniu ze wzoru:
ls [mm] = 4700 / f [MHz].
Wzr ten uwzgldnia przedstawione na wykresie 2.8.3 granice stosunku L/C (decydujcego o dobroci,
a wic i o szerokoci pasma pracy anteny) i stanowi dobre przyblienie dla caego zakresu KF.
Pojemno rurki jest obliczana ze wzoru:

1
C [pF] = 19,1 x ls x ------------------
log 0,575 x (ls/d)
gdzie ls i d s wyraone w metrach. Stosunek ls/d wspczynnik smukoci moe lee (jak to wida
na wykresie) w granicach od 6 (pasmo 10 m) do 60 (pasmo 80 m).
Po obliczeniu pojemnoci mona obliczy ze wzoru Thompsona indukcyjno niezbdn do uzyskania
rezonansu:
(159/f)2
L [H] = ------------------
C [pF]
Czstotliwo podana jest w MHz. Cewka nie musi mie zbyt duej dobroci. Przykadowo cewka dla
pasma 40 m i przy zaoeniu 100 W mocy nadawania moe by nawinita przewodem 1 mm na kor-
pusie o rednicy 20 mm zwj obok zwoju.
Dugo kabla stanowicego przeciwwag wynosi: lp [m] = 55 / f [MHz]. O ile element promieniujcy
(rurka) powinen by oddalony od cian i innych obiektw mogcych zakci rozkad pola elektromag-
netycznego o tyle przebieg i pooenie przeciwwagi nie jest krytyczne.
Rys. 2.8.4. Wspczynnik smukoci ls/d w funkcji czstotliwoci
Dla zabezpieczenia anteny przed wpywami atmosferycznymi mona naoy na ni plastikow rur od
instalacji wodnych lub elekrycznych zasonit na kocu.
Na zakoczenie warto zaznaczy, e opierajc si na przedstawionej na pocztku zasadzie przeksztaca-
nia obwodu rezonansowego w anten przez rozsuwanie okadek kondensatora skonstruowano rwnie
anteny typu Isotron (fot. 2.9.1). W wyniku dualnego przeksztacenia rozcignicia cewki stanowi-
cej indukcyjno obwodu przy pozostawieniu kondensatora bez zmian otrzymuje si anten magnety-
czn. Antena magnetyczna jest wic komplementarna do dipola obcionego pojemnociowo.
Antena DL7PE zostaa opisana w numerach 10 i 11/2000 miesicznika "Funk".
13.11.2016 44
Fot. 2.8.5. Widok anteny bez osony
Fot. 2.8.6. Anteny Micro Vert wasnej konstrukcji na pasma 80 20 m (rdo QRP Report
1/2002)
13.11.2016 45
Rys. 2.8.7. Antena Micro Vert wasnej konstrukcji na pasmo 40 m (rdo QRP Report 1/2002)
2.9. Antana Isotron
Fot. 2.9.1. Antena typu Isotron na pasma 20 i 40 m
Antena Isotron jest potwartym szeregowym obwodem rezonansowym. Pojemno obwodu zawiera
rwnie pojemno midzy anten, a ziemi i masztem i w ten sposb dokonuje si jej zgrubnego do-
13.11.2016 46
strojenia. Precyzyjnego dostrojenia anteny do czstotliwoci pracy dokonuj si za pomoc dodatkowej

pojemnoci lub paka strojeniowego.
Antena ma dookokln charakterystyk promieniowania, a polaryzacja jest zalena od jej pooenia
w stosunku do powierzchni ziemi i nie moe by okrelona z gry. Fabrycznie produkowane s anteny
na poszczeglne pasma amatorskie od 160 do 6 m, na pasmo CB (11 m) oraz kombinacje 80/40 m
i 20/15/10 m. W porwnaniu z innymi rozwizaniami anten skrconych charakteryzuj si one szer-
szym zakresem pracy (dla WFS < 2) od 100 kHz w pamie 160 m do 1 MHz w pamie 10 m i dopusz-
czalnej mocy dla pracy cigej 300 W. Anteny powinny by zasilane symetrycznie, a wic albo przez
symetryzator albo kabel z dawikiem w.cz. na kocu. Anteny Isotron nie wymagaj zasadniczo ani
uziemienia ani przeciwwag ale dobre uziemienie poprawia przewanie uzyskiwane rezultaty. Zyski
antenowe le w zakresie -15 -10 dBd.
Dopuszczalne jest rwnolege czenie dwch lub trzech anten i zasilanie ich poprzez wsplny kabel 50
70 .
Tabela 2.9.1 Dane techniczne niektrych produkowanych fabrycznie anten typu Isotron
Pasmo 80 m 40 m 20 m
Wysoko [mm] 800 550 520
Szeroko [mm] 450 450 200
Gboko [mm] 370 370 100
Szeroko pasma [kHz] > 110 > 250 > 350
Maksymalna moc obcienia [W] > 1500 > 1500 > 1500
Maksymalna szybko wiatru [km/h] > 130 > 130 > 130
Charakterystyka promieniowania dooklna dooklna dooklna
Masa [kg] 3 2 0,8
Fot. 2.9.2. Antena Isotron konstrukcji PA0UNT i PA1AMS
Cewka dla pasma 80 m jest nawinita przewodem izolowanym 1,5 mm2 od instalacji elektrycznych.
Jego cakowita dugo wynosi 10 m. Szeroko pasma anteny dla zakresu 80 m jest rwna 22 kHz.
Elektrody grna i dolna s wykonane z paskownikw aluminiowych o gruboci 1,5 mm lub
z miedzianych. Mona je te wykona z pyt laminatu jednostronnego zlutowanych ze sob, zwaszcza
dla anten na wysze pasma, czyli o mniejszych wymiarach.
13.11.2016 47
Rys. 2.9.3. Konstrukcja anteny Isotron na pasma 40 i 80 m
13.11.2016 48
2.10. Anteny Moxona
Anteny Moxona (ich nazwa pochodzi od nazwiska konstruktora L. Moxona G4XL) s prostoktnymi
konstrukcjami zoonymi najczciej z zaamanych na kocach promiennika i reflektora.
Zajmuj one w przyblieniu 2/3 miejsca wymaganego przez klasyczn kierunkow anten 2-elemen-
tow, charakteryzuj si bardzo dobrym stosunkiem tumienia w kierunku tylnym (stosunek przd/ty
dochodzi do 25 dB i przewysza ten stosunek dla dwuelementowej anteny Yagi), praktycznie nie wy-
maga elementw dopasowujcych do kabla 50 . W zalenoci od wykonania i wysokoci nad po-
wierzchni ziemi mona spodziewa si zysku ok. 5,5 11 dBi. Szeroko wizki promieniowanej
dochodzi do 80 stopni. Impedancja wejciowa anteny zmienia si wraz z odlegoci E i dla 0,13
osiga si oporno 50 .
Tabela 2.10.1
Wymiary anteny Moxona dla pasm amatorskich wykonanej z przewodu o rednicy 1 mm dla KF
i 3 mm dla pasma 2 m. Wartoci dotycz pocztkw pasm. Druga cz tabeli zawiera wymiary dla
anteny wykonanej z rurki o rednicy 16 mm
Pasmo [m] A [m] B [m] C [m] D [m] E [m]

30 10,85 1,68 0,24 2,00 3,92
20 7,82 1,20 0,18 1,44 2,83
17 6,06 0,93 0,14 1,12 2,20
15 5,21 0,80 0,13 0,97 1,89
12 4,39 0,67 0,11 0,82 1,60
10 3,90 0,59 0,10 0,73 1,42
6 2,18 0,33 0,06 0,41 0,80
2 0,75 0,10 0,03 0,14 0,23
6 2,170 0,285 0,110 0,405 0,800
10 3,850 0,530 0,160 0,730 1,420
12 4,350 0,595 0,170 0,840 1,605
15 5,140 0,735 0,165 1,000 1,900
Rys. 2.10.1. Szkic konstrukcyjny anteny Moxon
Pokrewn konstrukcj zaproponowa N0KHQ z t jedynie rnic, e rodki ramion s do siebie

zblione przez co wygldaj one odpowiednio jak litery M i odwrcone M. Wykonujc anten
z odcinkw kabla koncentrycznego zwartego na kocach (RG-58 itp.) uzyskuje si zmniejszenie
wymiarw w stosunku odpowiadajcym wspczynnikowi skrcenia dla RG-58, RG-213 itp.
w stosunku 0,66. Na rys. 2.10.2 przestawiono te dwa warianty zasilania anteny poprzez jej y
rodkow lub ekran kabla.
13.11.2016 49
Rys. 2.10.2. Antena N0KHQ
2.10.1 Antena dwuelementowa na pasmo 15 m
Konstrukcja opisanej w nr 10/2007 Funkamateura anteny stanowi zmodyfikowany wariant anteny

Moxona. W odrnieniu od oryginau zasilane s tutaj jednak zarwno promiennik jak i reflektor.
Zasilanie obu elementw w przeciwnych fazach uzyskuje si dziki skrzyowaniu ich poczenia.
Anten t mona wic uzna za odmian anteny HB9CV o zaamanych kocach elementw.
Konstrukcja anteny jest przedstawiona na rys. 2.10.3. Kabel zasilajcy jest podczony do punktw S1
i S2, skd prowadzi skrzyowana linia zasilajca do punktw R2 i R3 na reflektorze. Koce promien-
nika i reflektora s poczone mechanicznie przez wsplne izolatory.
Wymiary zewntrzne anteny wymosz 4 x 1,8 m, a jej promie obrotu 2,3 m. Stosunek promienio-
wania przd/ty jest rwny w przyblieniu 2 stopnie S (ok. 12 dB). Antena jest wykonana z linki
antenowej licy o przekroju 1,5 mm2 i nie zawiera adnych puapek ani dodatkowych elementw.
Rys. 2.10.3. Wymiary i schemat anteny
13.11.2016 50
Tabela 2.10.2. Wymiary anteny (dla pasm 20 i 10 m moliwe jest ich proporcjonalne przeliczenie; dla
ssiadujcych pasm 17 i 12 m moliwa jest praca bez zmiany wymiarw)
Element, odcinek Opis Wymiar [mm]

R1 R2 Reflektor 3225
R3 R4 Reflektor 3225
S1 S2 Promiennik 3125
S3 S4 Promiennik 3125
R2 S3 Linia zasilajca 1664
R3 SS2 Linia zasilajca 1664
S1 R1 Odstp 434
S4 R4 Odstp 434
R2 R3 Odstp punktw zasilania reflektora 40 50
S2 S3 Odstp punktw zasilania promiennika 40 50
Fot. 2.10.4. Konstrukcja mechaniczna anteny
2.10.2. Wieloelementowe anteny Moxona
Konstrukcje anten typu Moxona nie musz si ogranicza do dwch elementw promiennika i reflek-
tora o zaamanych (zagitych) kocach. Dodanie do nich jednego lub kilku direktorw o tej samej
konstrukcji daje wzrost zysku kierunkowego identycznie jak w przypadku klasycznych anten Yagi.
Dziki zagiciu kocw elementw powierzchnia zajmowana przez anten jest rwna w przyblieniu
poowie powierzchni zajmowanej przez klasyczn anten Yagi, a efektem dodatkowym jest zwik-
szenie szerokoci pasma pracy. Impedancja wejciowa ma charakter w przewaajcym stopniu rze-
czywisty z niewielkimi skadowymi urojonymi z caych pasmach pracy.
Anteny Moxona dla pasm powyej 300 MHz mona wykonywa na pytkach drukowanych. Wymiary
i dugoci anten pochodz z nru 7/2013 miesicznika Funkamateur.
13.11.2016 51
Tabela 2.10.3. Wymiary trzy-, cztero- i picioelementowych anten Moxona pasma amatorskie
Parametr Rodzaj anteny

Liczba elementw 3 3 3 4 4 4 5
Pasmo [m] 20 15 6 6 6 20 2
Zysk [dBd] 4,8 4,8 5,9 6,8 7,6 5,7 7,1
Stosunek przd/ty [dB] 22,4 22,4 18,9 20 34 21,5 44
Dugo [m] 6,3 4,2 2,25 2,5 2,25 8,8 1,09
Szeroko [m] 7,9 5,3 1,89 2,24 2,24 8 0,77
Maksymalny WFS 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
Szeroko pasma [kHz] 500 750 1000 4000 1000 700 8500
Wzgldna szer. pasma [%] 3,5 3,5 2 8 2 5 6
Impedancja wejciowa [] 50 50 25 50 11,5 50 50
rednica elementw d [mm] 3 (1*) 1* 10 10 10 10 2
* wymiary elementw dla przewodu 1 mm s lekko zmodyfikowane
Szkice konstrukcyjne anten 3 elementowych przedstawia ilustracja 2.10.5, 4-elementowych 2.10.6

i 5-elementowych 2.10.7. rednica elementw dla anteny z rys. 2.10.5 wynosi 0,014 % , a dla pozo-
staych 0,1 % . Liniowe wymiary na ilustracjach podano dla rodkw pasm. Oznaczenia: R
reflektor, S wibrator (promiennik), D, D1, D2, D3 direktory, Sp zaciski wejciowe.
Rys. 2.10.5. Antena 3-elementowa. Wymiary absolutne dla czstotliwoci 14,2 MHz
Rys. 2.10.6. Antena 4-elementowa. Wymiary absolutne dla pasma 6 m
13.11.2016 52
Rys. 2.10.7. Antena 5-elementowa
Rys. 2.10.8 Dalsze warianty anten Moxona

a) dodatkowe direktory
b) elementy o rnych rednicach
c) Elementy zaamane pod innymi ktami
d) elementy zakrzywione
e) dodatkowe pitrowe reflektory i direktory (widok z boku).
13.11.2016 53
2.11. Kwadratowa antena VK2ABQ
Inn spokrewnion z antenami Moxona konstrukcj jest antena VK2ABQ majca ksztat kwadratu
o boku rwnym w przyblieniu /4. Element bierny anteny peni w niej rol reflektora. Impedancja
wejciowa wynosi 50 60 , a zysk kierunkowy w przyblieniu 4 dBd.
Rys. 2.11.1
Kolejna ilustracja przedstawia konstrukcj trzypasmowej anteny na pasma 14, 21 i 28 MHz. Jej ele-
menty s umocowane na noniku w ksztacie litery X. Mona wykona go z drewna lub wkna
szklanego, a jego czci s umocowane na drewnianej pycie rodkowej. rednica przewodu jest
praktycznie dowolna. Antena moe by zasilana kablem 50-, 75- lub nawet 300-omowym.
Dla pasma 14 MHz cakowita (sumaryczna) dugo elementw powinna lee w granicach 9,30
10,40 m, dla pasma 21 MHz w granicach 6,70 7,20 m, a dla pasma 28 MHz w granicach 4,95
5,20 m. Antena wymaga zasilania przez symetryzator lub przynajmniej z wykorzystaniem dawika
w.cz. tumicego prdy pynce po zewntrznej stronie ekranu kabla (prdy asymetrii). Dobierajc
izolatory naley pamita, e na kocach elementw wystpuj maksima napicia jak w kadej
zreszt antenie dipolowej, a przy wikszych mocach nadawania napicie w nich osiga znaczne
wartoci.
W widocznej na rys. 2.11.3a zminiaturyzowanej trzypasmowej antenie VK2ABK brakujce (po skr-
ceniu) dugoci elementw s uzupeniane przez przewody rwnolege. Podobnie jak poprzednia
rwnie i ta antena moe by bezporednio zasilana kablem 50-omowym z zachowaniem oglnie
znanych zasad. Lepszym rozwizaniem jest zastosowanie strojnika jak to ilustruje rys. 2.11.3b.
Konstruktor podaje dla niej zysk ok. 3 dBd. Zestrojenia elementw na pasma 21 i 28 MHz dokonuje si
przez przesuwanie ich punktw poczenia z przewodami rwnolegymi.
13.11.2016 54
Rys. 2.11.2. Konstrukcja trzypasmowej anteny VK2ABQ
Rys. 2.11.3. Zminiaturyzowana wersja anteny trjpasmowej
13.11.2016 55
2.12. Kierunkowa antena W8YIN wykonana z elementw nawinitych spiralnie
Na ilustracji 2.12.1 przedstawiono przykad dwuelementowej anteny W8YIN na pasmo 20 m. Przewd

o rednicy 4 6 mm ze wzgldu na ciar najlepiej aluminiowy jest tutaj nawinity na noniki
z materiau izolacyjnego (tworzywa sztucznego itp.) o dugociach po 2,55 m, a odstp obu elementw
wynosi /10 czyli dla pasma 20 m ok, 2,05 m. Element bierny anteny pracuje jako direktor.
Przykadowo wic dla czstotliwoci pracy 14,10 MHz musi on by dostrojony do 14,50 MHz. Linia
zasilajca jest sprzona z wibratorem (promiennikiem) indukcyjnie.
Rys. 2.12.1. Konstrukcja kierunkowej anteny W8YIN
2.13. Antena plenerowa na pasmo 80 m
Antena skada si z trzech ramion zawieszonych ukonie na umieszczonym centralnie maszcie. Dwa
z nich stanowi powki skrconego dipola anteny odwrcone V, a trzecie jest drabinkow lini zasi-
lajc. W odrnieniu od klasycznych rozwiza anteny odwrcone V ramiona nie s zawieszone
w linii prostej, a pod ktem 120. W porwnaniu z dugoci fali antena jest zawieszona nisko i dlatego
znaczna cz energii jest promieniowana pionowo lub prawie pionowo zapewniajc dobre pokrycie
terenu w promieniu kilkuset km. Antena ta moe suy take do komunikacji ratunkowej. Drabinkowa
linia zasilajca pozwala na umieszczenie skrzynki zasilajcej dogodnej wysokoci. Opisana w numerze
7/2015 Funkamateura (FA) antena jest wykonana z miedzianej linki antenowej wzmocnionej
w rodku stalowym przewodem. Oczywicie dokadny sposb wykonania pozostawiamy czytelnikom
do wasnego wyboru.
Drabinkowa linia zasilajca jest wykonana z tego samego materiau co ramiona anteny. Jej rozprki za
wyjtkiem pierwszej (grnej) maj dugoci po 120 mm, rozprka grna natomiast 50 mm.
Skrzynka antenowa zawiera dodatkowo kondensator o pojemnoci okoo 1300 pF sucy do kompen-
sacji skadowej indukcyjnej impedancji wejciowej anteny. Kondensator jest wczony rwnolegle do
zaciskw linii zasilajcej. Jego wytrzymao napiciowa dla mocy do 1 kW powinna wynosi co naj-
mniej 500 V. Przy 100 W moe by to dowolny kondensator mikowy (lub ich rwnolege poczenie
w celu uzyskania podanej pojemnoci).
13.11.2016 56
Rys. 2.13.1
Rys. 2.13.2
Do gniazdek telefonicznych 4 mm mona po usuniciu zwory podczy symetryczn skrzynk

antenow.
Fot. 2.13.3. Widok skrzynki zasilajcej
13.11.2016 57
2.14. Skrcona antena na pasmo 30 m wykonana z kabla koncentrycznego
Kade z ramion anteny przedstawionej w numerze 3/2009 QRP Reportu skada si z odcinka kabla
koncentrycznego RG-58 i z odcinka linki. W sumie do jej skonstruowania niezbdny jest odcinek kabla
RG-58 o dugoci 7 m i odcinek dowolnej linki o dugoci 4,5 m. Jak kada antena dipolowa take i ta
moe by wprawdzie zasilana bezporednio ale znacznie lepiej jest zasila j przez symetryzator
o przekadni 1:1.
Antena dobrze nadaje si zarwno do uytku stacjonarnego jak i w terenie.
Podobn konstrukcj skadajc si z odcikw kabla koncentrycznego i kocwek z linki lub prtw
maj anteny Bazooka, s to jednak anteny penowymiarowe lub skrcone tylko w niewielkim stopniu.
Rys. 2.14.1. Skrcona antena z odcinkami kabla koncentrycznego
2.15. Wielopasmowa antena skrcona
Antena zoona z trzech elementw promieniujcych pokrywa pasma 6, 10, 20 i 40 m. Na najduszym

z nich w bliskiej odlegoci od koca znajduj si cewki-puapki. W pamie 20 m ich wysoka impedan-
cja odcina elektrycznie kocwki promiennika, natomiast w pamie 40 przeduaj go.
Powietrzna cewka skada si z 35 zwojw przewodu o przekroju 1,5 mm2 nawinitego na korpusie
o rednicy 40 mm. Antena jest zasilana przez symetryzator.
Tabela 2.15.1. Wymiary anteny

Zakres [m] Element Dugo [m]
6 A 1,5
10 B 2,8
20 C 5
40 D 1,5
Rys. 2.14.1. Wymiary i konstrukcja anteny
13.11.2016 58
2.16. Fabryczne anteny skrcone
Dobrym rozwizaniem anten skrconych przeznaczonych do pracy zarwno w staym QTH jak
i w plenerze s anteny Mini-Dipolz serii R1. Seria obejmuje jednopasmowe dipole dla pasm od 160
do 6 m. Maj one dugoci 3,4 m a na czas transportu rozkadane sa na elementy o dugoci maksymal-
nej 1,2 m. Dostpne s dwa rodzaje montowanych na maszcie lub statywie uchwytw dla pojedy-
czego dipola lub dla dwch skrzyowanych. Maksymalna dopuszczalna moc nadawania wynosi 500 W
PEP.
Fot. 2.16.1 Widok anteny pojedyczej Fot. 2.16.2. Widok anteny dwupasmowej
Fot. 2.16.3. rodkowy uchwyt dla dwch dipoli
Antena I-Pro Traveller jest natomiast skrconym dipolem z obcieniem pojemnociowym na jego
kocach. W wersji podstawowej pokrywa ona pasma 20 10 m, a z dodatkow cewk take 40 m. Jest
ona przeznaczona w pierwszym rzdzie do pracy terenowej, chocia dopuszczalna moc 1500 W
sugeruje take zastosowania stacjonarne.
13.11.2016 59
3. Anteny pionowe
Anteny pionowe daj si atwo ukry ale ich skuteczno zaley od waciwoci gruntu albo jakoci za-
instalowanych przeciwwag. Dobrym sposobem ich ukrycia jest umieszczenie wewntrz plastikowego
masztu przeznaczonego oficjalnie dla flagi albo te umieszczenie wewntrz rynien pod warunkiem,
e s to rynny plastikowe. Oczywicie przewd powinien by podparty wspornikami dowolnego rodza-
ju, a nie lee w rynnie, co naraaoby go na zamoknicie.
Przeciwwagi i kabel zasilajcy mona pytko zakopa w ziemi lub ukry w trawie albo pod ni. Prze-
ciwwagi powinny mie dugo co najmniej /4 najniszego zakresu, a jeszcze lepiej aby j prze-
kraczay.
Oprcz anten prostych w uyciu s te konstrukcje anten zagitych przykadem moe by antena typu
odwrcone L. Skrcenie czci pionowej mona uzyska take za pomoc cewki przeduajcej u pod-
stawy anteny lub za pomoc obcienia pojemnociowego na jej szczycie (przypadkiem szczeglnym
pionowych anten obcionych pojemnociowo s anteny typu T).
Cewki s elementami stosunkowo najbardziej stratnymi i mimo stawiania wysokich wymaga odnonie
ich dobroci uycie obcienia pojemnociowego lub anten Odwrcone L jest zawsze korzystniejsze
o ile nie ma ku temu innych przeszkd.
Rys. 3.0.1. Sposoby elektrycznego przeduania anten pionowych. W dalszej czci skryptu przedsta-
wione s rwnie anteny typu T
3.1. Antena pionowa ukryta wewntrz plastikowego masztu
Maszt skada si z dwch rurek plastikowych poczonych ze sob teleskopowo. Wewntrz niego
umieszczonych jest jeden lub wicej promiennikw wierfalowych na wybrane pasma krtkofalowe
w tym przykadzie na pasma 20, 17, 15, 12 i 10 m. Przeciwwagi dla kadego z pasm s ukryte w traw-
niku, a poczenia w wodoszczelnym pudeku u podna masztu. Przeciwwagi dla poszczeglnych
pasm mona uoy w tym samym kierunku lub kad z nich w innym. Dla kadego z pasm mona te
uoy po kilka przeciwwag w rnych kierunkach albo te kilka jednakowych przeciwwag o dugoci
przekraczajcej 0,25 dla najniszego zakresu.
Przykad konstrukcji przedstawia rys. 3.1.1. Maszt mona pomalowa dowoln nieprzewodzc farb
aby wyglda lepiej i mniej antenowo. Dla uszczelnienia go u gry na szczycie naklejona jest piecz-
ka plastikowa.
Jeeli kabel zasilajcy jest ukryty w ziemi powinien on by odporny na wilgo lub przed ni zabezpie-
czony np. przez umieszczenie go wewntrz wa wodnego.
Dostrojenie anteny wielopasmowej na minimum WFS moe by czaso- i pracochonne. U podna
masztu mona umieci automatyczn skrzynk antenow w hermetycznej obudowie.
Antena na pasma nisze ni 20 m wymaga wyszej i solidniejszej konstrukcji masztu, ale maszt taki
moe te niepotrzebnie zwraca na siebie uwag ssiadw.
13.11.2016 60
Jako promiennika mona te uy metalowego masztu do flagi pod warunkiem izolowania go u dou od
ziemi. Powstaje w ten sposb klasyczna antena pionowa wymagajca oczywicie uoenia pod ziemi
lub na jej powierzchni kilku przeciwwag.
Rys. 3.1.1. Antena pionowa ukryta w plastikowym maszcie
3.2. Anteny pionowe ukryte w domu i na drzewach
Sposb instalacji anteny wielopasmowej ukrytej w drzewie przedstawia rys. 3.2.1. Dla pokrycia pasm
od 20 m wzwy, jak w przykadzie poprzednim, drzewo powinno mie wysoko przekraczajc 5 m.
Drzewa wysze pozwalaj na ukrycie dziki nim anten na nisze pasma: 30, 40 i nawet 80 m. Wpraw-
dzie drzewo pochania cz energii w.cz. ale za to unika si koniecznoci budowy masztu z poprzed-
niego przykadu. Na rysunku promiennik na pasmo 20 m wychodzi wprawdzie poza obrb korony
drzewa ale w przypadku wykonania go z cienkiego przewodu nie powinien on rzuca si w oczy.
Skrzynk dopasowujc mona zasoni kamieniami, ozdobnymi elementami ogrodowymi, cegami lub
umieci wewntrz lecego na ziemi pustaka.
13.11.2016 61
Rys. 3.2.1. Wielopasmowa antena ukryta na drzewie
W odrnieniu od pionowych dipoli wierfalowych w rodzaju Ground Plane anteny pfalowe nie
wymagaj ani uziemienia ani przeciwwag co, zwaszcza w przypadku krtkich (skrconych) anten na
wysze pasma KF lub anten UKF moe uatwi ich zamontowanie w sposb nie rzucajcy si w oczy
(rys. 3.2.2). Do tego celu dobrze nadaj si opisane dalej anteny z serii R1 (Mini-Dipole) lub rne
modele anten samochodowych. W wariancie A na rys. 3.2.2 kabel zasilajcy powinien by w miar
moliwoci poprowadzony poziomo (prostopadle do anteny).
Metalowa rynna z rys. .3.2.3 jest odizolowana od ziemi za pomoc kawaka rury plastikowej. Zasadni-
czo odcinek ten powinien mi tak dlugo (wysoko) aby uniemoliwi przypadkowe dotknicie
metalowej czci przez osoby postronne 2,5 m lub zblion. Mona te na doln cz rynny naoy
tylko plastikow rur jako izolacj. Zalenie od rozmieszczenia rynien otrzymuje si w ten sposb
konstrukcje anten typu odwrcone L, T lub zblionych. Antena znajduje si w rezonansie gdy suma-
ryczna dugo odcinkw pionowego i poziomego jest rwna 0,25 lub jej wielokrotnoci. W kadym
innym przypadku konieczne jest jej dopasowanie za pomoc skrzynki antenowej najwygodniej aby
13.11.2016 62
bya to skrzynka automatyczna. Zasadniczo czym dusza rynna tym atwiej daje si dopasowa na
wielu pasmach. W jednym z opracowa zalecano nawet 12 m jako minimaln dugo.
Rys. 3.2.2. Sposoby nie rzucajcego si w oczy montau pionowych dipoli symetrycznych (rdo: FA
8/2012) na maszcie (A), w jego wntrzu, na strychu (B) czy balkonie (C)
Rys. 3.2.3. Wykorzystanie rynien jako anteny
13.11.2016 63
W sytuacjach gdy niemoliwe jest uoenie i co najwaniejsze dobre ukrycie przeciwwag mona sko-
rzysta z uziemienia instalacji odgromowej domu albo wbi do ziemi samemu prty uziemiajce
w dogodnym nie rzucajcym si w oczy miejscu.
W przypadku rynien starszych i pokrytych nalotem (niedzi) konieczne moe okaza si (elektryczne)
poczenie segmentw rynien za pomoc blachowkrtw.
W rynnach plastikowych mona natomiast umieci kabel koncentryczny suacy jako antena. ya
rodkowa i ekran kabla s zwarte i podczone do obwodu dopasowujcego. Uziemienie lub przeciwagi
s zrealizowane tak jak dla rynny metalowej. Rozwizanie to ma dodatkowy plus na rynnie nie
wystpuj wysokie napicia w.cz.
W numerze UKW-Antennen z serii CQDL

Spezial przedstawiony jest z kolei sposb wykorzy-
stania rynny jako anteny pionowej dopasowanej za
pomoc transformatora gamma. Jako element trans-
formatora suy widoczna po prawej stronie zdjcia
3.2.4 rura miedziana, do ktrej podczona jest ya
rodkowa. Ekran kabla jest podczony do rynny,
a do zwarcia obu elementw suy przesuwana po-
dwjna obejma metalowa. Autor opracowania osig-
n dla widocznej na zdjciu konstrukcji wystarcza-
jco dobre dopasowanie dla pasm 11, 10 i 2 m. Jest
to oczywicie zalene od rozmiarw rynny.
Fot. 3.2.3. Pionowa rynna dostrojona za pomoc

transformatora gamma
3.3. Anteny typu odwrcone L
Anteny typu odwrcone L s w rzeczywistoci zaamanymi antenami pionowymi ale dziki temu
atwiej jest zainstalowa rwnie nie rzucajace si w oczy anteny i na nisze pasma krtkofalowe,
zwaszcza w przypadku uycia do ich konstrukcji cienkiego przewodu. Ilustracje 3.3.1 3.3.3
przedstawiaj sposb ukrycia anteny w drzewach, pod okapem dachu lub na nim. Dach w takich
przypadkach nie moe oczywicie by metalowy lub pokryty blach.
Impedancje wejciowe takich anten przy wysokociach zawieszenia do 10 12 m dochodz najwyej
do 20 25 , a wic konieczne jest zastosowanie obwodw dopasowujcych.
Anteny odwrcone L wymagaj stosowania przeciwwag.
13.11.2016 64
Rys. 3.3.1. Antena typu Odwrcone L
Rys. 3.3.2. Ukrycie anteny w drzewach
Rys. 3.3.3. Antena ukryta pod okapem lub na dachu. Linia zasilajca jest umieszczona na wspornikach
izolujcych j od ciany po najmniej rzucajcej si w oczy osobom postronnym stronie budynkw
13.11.2016 65
3.4. Magiczna paeczka QRP
Antena Miracle Whip czyli Magiczna paeczka konstrukcji VA2ERY skada si z promiennika
o dugoci ok. 1 m (ewentualnie teleskopowego) zasilanego przez cewk z przesuwanym odczepem
(a raczej kontaktem) tworzca autotrans-
formator o pynnie zmiennej przekadni.
Zasad jej pracy ilustruje rys. 3.4.1.
Cewka jest nawinita na rdzeniu piercie-
niowym F82-61 i skada si z 60 zwojw.
W wykonaniu fabrycznym od kadego
zwoju doprowadzone jest poczenie do
kontaktu na pytce drukowanej, po ktrej
lizga si sprzynowy kontakt przeczni-
ka. Anteny s produkowane na pasma od
80 do 2 m dla mocy nadawania do 10
15 W. Na zakresie fal krtkich podane
jest uycie przeciwwagi.
W wykonaniu amatorskim mona wybra
jaki inny sposb konstrukcji przeczni-
ka. Naley jedynie zwrci uwag aby
lizgacz nie zwiera ssiadujcych zwojw
co powodowaoby znaczny wzrost strat
i spadek sprawnoci anteny.
Rys. 3.4.1. Magiczna paeczka QRP
Fot. 3.4.2. Przykad fabrycznej konstrukcji anteny Fot. 3.4.3. Konstrukcja amatorska
13.11.2016 66
W przedstawionej na fotografii 3.4.3 konstrukcji amatorskiej lizgacz porusza si bezporednio po

uzwojeniu cewki. Przecznik na fotografii nastpnej ma mniejsz liczb pozycji i dlatego przecza po
kilka zwojw autotransformatora. Maksymalna indukcyjno wynosi 140 H, a minimalna 4 H.
Cewka jest nawinita przewodem emaliowanym 0,6 mm.
W konstrukcjach amatorskich stosowane s m.in. czci mechaniczne (lizgacze) od uywanych
dawniej potencjometrw drutowych. W antenach czysto odbiorczych wykorzystywane s nawet
bezporednio takie potencjometry.
Fot. 3.4.4. Konstrukcja amatorska z przecznikiem o mniejszej liczbie pozycji
Fot. 3.4.5 a i b. Szczegy wykonania cewki i poczenia z przecznikiem. Cewka jest nawinita na
ferrytowym rdzeniu piercieniowym FT114-61
13.11.2016 67
Rys. 3.4.6. Schemat anteny konstrukcji I6IBE
Zamiast trudniejszego do zdobycia przecznika o duej liczbie pozycji mona zastosowa dwa po-
czone tak aby w ostatniej pozycji pierwszego z nich by podczony drugi identyczny co podwaja liczb
moliwych pozycji (rys. 3.4.8) lub inn kombinacj przecznikw jak w konstrukcji I6IBE przeznaczo-
nej dla FT-817. Cewka autotransformatora skada si z 75 zwojw z odczepami co 4 zwoje nawini-
tych na rdzeniu piercieniowym T200-6 (tym). Jak wynika z rysunku 3.4.7. moe by uyty take
rdze T200-2 (czerwony). Odczepy rozmieszczone s co 4 zwoje, a przecznik ma 12 pozycji.
W dolnej czci cewki autotransformatora znajduje si przecznik zwierajcy w razie potrzeby jej
mniejsz lub wiksz cz do masy. Elementem dodatkowym nie zawsze koniecznym odczanym
za pomoc wycznika jest kondensator zmienny o pojemnoci 350 pF. Konstruktor zastosowa w niej
anten teleskopow o dugoci 1,5 m przeduon za pomoc cewki zoonej z 20 zwojw przewodu
o rednicy 1 mm w emalii. Cewka ta jest nawinita na korpusie o rednicy 15 mm.
Na schemacie z rys. 3.4.7 konstruktor proponuje uycie rdzenia czerwonego dla zakresu 1,5630 MHz,
tego dla zakresu 3,5 50 MHz.
13.11.2016 68
Rys. 3.4.7. Przykadowe rozmieszczenie elementw w obudowie
Rys. 3.4.8. Schemat anteny z dwoma przecznikami
13.11.2016 69
Fot. 3.4.9.Antena podczona do FT-817 Fot. 3.4.10. Rne warianty wykonania
Podobnym amatorskim rozwizaniem jest antena opisana w numerze 6/2012 miesicznika Funk-
amateur. Cewka obwodu ma tylko dwa odczepy, za to rwnolegle do niej wczony jest kondensator
zmienny o pojemnoci maksymalnej 300 500 pF (dla zakresu 40 10 m). Cewka nawinita jest
powietrznie na rurce plastikowej o rednicy okoo 3 cm izolowanym przewodem od instalacji
elektrycznych, o przekroju 1,5 mm2. Cakowita dugo potrzebnego przewodu wynosi 1,5 m.
Na prac anteny i uzyskiwane wynik korzystnie wpywa uycie dawika tumicego prdy asymetrii
oraz zastosowanie przeciwwag. Promiennik teleskopowy ma dugo 3 m i jest poczony rubowo ze
skrzynk zasilajc. Promiennik mona take wykona z rurek aluminiowych albo w dowolny inny
sposb i rwnie zastosowa dowolne inne rozwizanie poczenia go ze skrzynk. Opisana
konstrukcja nadaje si do pracy z mocami nie przekraczajcymi 25 W.
Rys. 3.4.11. Schemat obwodu dopasowujcego Fot. 3.4.12. Wykonanie skrzynki
13.11.2016 70
3.5. Krtka antena pionowa na pasma 40 10 m
Podrna antena do zainstalowania na balkonie albo tarasie przedstawiona w numerze 11/2011 mie-
sicznika Funkamateur i w CQDL Spezial. Antennen skada si z czci nawinitych spiralnie,
czci teleskopowej i cewki przeduajcej przeciwwag. Dziki zastosowaniu wymiennych moduw
pozwala ona na prac w rnych pasmach krtkofalowych przy zachowaniu elektrycznej dugoci
wiartki fali. Dla pasma 40 m konieczne jest uycie dwch czci nawinitych spiralnie (oznaczonych
dalej jakio L1 i L2) i krtkiej rurki na szczycie przeduonej za pomoc cewki L3, dla pozostaych
pasm poza pasmem 10 m antena skada si z dwch czci nawinitych spiralnie i z czci teleskopowej
a dla pasma 10 m jedynie z dwch czci nawinitych spiralnie. Antena wymaga uycia przeciwwagi
o dugoci 2,5 m lub podobnej.
Dolne czci anteny (L1, i L2) s nawinite na rurach z wkna szklanego o renicach 10 mm i dugo-
ciach 0,5 m, ale jest to tylko jedna z moliwoci. Na pierwszym elemencie u dou zamontowana jest
wtyczka koncentryczna, a nawinity przewd jest poczony z jej kontaktem rodkowym. Koce i ro-
dek nawinitego przewodu s umocowane na rurach za pomoc koszulki termokurczliwej. Na kocach
elementw znajduj si krtkie rurki aluminiowe suce do umieszczenia elementw jeden na drugim
i do zapewnienia ich kontaktu elektrycznego. Przewd anteny jest poczony z rurkami metalowymi
za pomoc blachowkrtw.
Cewka przeduajca L3 ma indukcyjno 45 H i skada si ze 130 zwojw przewodu Cuem 0,5 mm
nawinitych scile na rurce plastikowej o rednicy 16 mm. Rwnie i jej koce s poczone z kontak-
towymi rurkami metalowymi za pomoc blachowkrtw.
Dokadnego dostrojenia przeciwwagi do czstotliwoci pracy (elektrycznej dugoci 0,25 ) dokonuje
si za pomoc zmiennej indukcyjnoci umieszczonej w pudeku zasilajcym. Cewka ta jest nawinita
na ceramicznym korpusie starego potencjometru drutowego.
Fot. 3.5.1. Elementy anteny, od gry: cz teleskopowa S2, przeduenie dla pasma 40 m (L3 i S1),
dwie podstawowe czci L2 i L1, a poniej skrzynka zasilajca z przeciwwag i kablem koncentrycz-
nym
Fot.3.5.2. Skrzynka zasilajca
13.11.2016 71
Rys. 3.5.3. Kombinacje elementw dla Rys. 3.5.4. Schemat skrzynki zasilajcej
poszczeglnych pasm
Tabela 3.5.1. Elementy anteny
Element Wykonanie
L1 1,6 m przewodu Cuem 0,5 mm na rurze z wkna szklanego o dugoci 0,5 m i rednicy
10 mm
L2 5 m przewodu Cuem 0,5 mmna rurze z wkna szklanego j.w.
L3 130 zw. (7,55 m) przewodu Cuem 0,5 mm na rurce instalacjnej o dugoci 120 mm
i rednicy 16 mm
S1 Rurka mosina o dugoci okoo 600 mm
S2 Cz teleskopowa 1,2 m
R Przeciwwaga, 2,5 m licy w izolacji
L4 4 lub 6 m przewodu Cuem 0,5 mm nawinita na korpusie potencjometru drutowego
o rednicy 30 lub 40 mm
Tabela 3.5.2. Kombinacje elementw dla poszczeglnych pasm
Pasmo Elementy
[m] L1 L2 L3 S1 S2 L4 R
40 x x x x x x
30 x x 0,65 m x x
20 x x 1,15 m x x
17 x x 0,70 m x x
15 x x 0,36 m x a
12 x x 0,13 m x a
10 x x x a
Uwagi:
a) Przeciwwaga moe by krtsza
x) Element uywany
13.11.2016 72
3.6. Krtka antena pionowa na pasma 10, 15 i 20 m
Antena skada si z pionowego promiennika o dugoci 1,75 2 m przeduonego za pomoc cewek

nawinitych na rdzeniach piercieniowych. Cewki te s zdalnie przeczane przy uyciu przekanikw
A1, A2, B1 i B2, przy czym przeczane napicie zasilajce przekaniki jest doprowadzone przez kabel
koncentryczny, dziki czemu unika si koniecznoci prowadzenia dodatkowego kabla kilkuyowego.
W opisanej w miesiczniku Funk 3/2005 antenie promiennik zosta wykonany z aluminiowej rurki
o rednicy 16 mm i dugoci 1,75 m, ale mona tutaj zastosowa rurki o zblionej lub mniejszej redni-
cy i dugoci do 2 m.
Cewki zostay nawinite na proszkowych rdzeniach piercieniowych o wymiarach dostosowanych do
mocy nadawania. Mog by to rdzenie z materiau nr 6 (tego) lub ewentualnie nr 2 (czerwonego)
firmy Amidon. Dla mocy nadawania 100 W powinny by to rdzenie T130, T157 lub T200.
W oryginalnym rozwizaniu uyto rdzeni T200-2. Cewka dla pasma 10 m o indukcyjnoci 0,94 H
miaa 8,5 zwoja z odczepem na 5 zwoju, dla pasma 15 m cewka o indukcyjnoci 2,19 H miaa 13
zwojw z odczepem na 6 zwoju, a dla pasma 20 m cewka o indukcyjnoci 5,67 H miaa 22 zwoje
z odczepem na 7 zwoju. Indukcyjno cewek daje si zmienia w granicach kilku procent przez zbli-
anie do siebie lub rozsuwanie zwojw. Pooenia odczepw s orientacyjne i warto dobra je dla
otrzymania jak najlepszego dopasowania do kabla 50 . Z tego te wzgldu praktycznie jest wykona
uzwojenia z goego nieizolowanego przewodu.
Przy mocy nadajnika 100 W kontakty przekanikw musz mie obcialno prdow co najmniej 8
A. W opisanej konstrukcji zastosowano przekaniki grzebieniowe 24 V/16 A i opornoci cewki 700 .
Dla uniknicia pojemnociowych sprze midzy kontaktami zastosowano cztery odzielne przekaniki
zamiast dwch podwjnych.
Przekaniki zasilane s napiciem zmiennym 24 V przez przecznik trjpozycyjny. W pozycji 2 dla
pasma 15 m na przekaniki podawane s dodatnie powki napicia co powoduje zadziaanie przekani-
kw A. W pooeniu 3 dodatnia powka powoduje przycignicie przekanikw A, a ujemna prze-
kanikw B. Kondensatory elektrolityczne zapobiegaj drganiom kotwiczek przekanikw. W pozycji
1 przecznika wszystkie przekaniki pozostaj w stanie spoczynkowym.
Rys. 3.6.1. Schemat ideowy
Kondensatory separujce w torze sygnau musz przy 100 W w.cz. przewodzi prd 1,5 A, a w przy-
padku niedopasowania wytrzymywa napicia przekraczajce 400 V. Ich impedancja dla najniszego
pasma nie powinna przekracza 1 . W oryginalnej konstrukcji zastosowano kondensatory mikowe
13.11.2016 73
10 nF/1 kV. Dawiki powinny mie indukcyjno tak dobran, aby przy mocy nadawania 100 W
pyncy przez nie prd wielkiej czstotliwoci nie przekracza 1 mA. Obliczenia przeprowadzone dla
najniszego pasma 14 MHz daj w wyniku indukcyjno okoo 1 mH. Mona w tym miejscu
wykorzysta gotowe dawiki nawinite na na rdzeniach ferrytowych lub te nawin je we wasnym
zakresie na ferrytowych rdzeniach piercieniowych o duej przenikalnoci magnetycznej. rednica
przewodu powinna by dobrana tak, aby spadek napicia na dawikach przy prdzie nominalnym
pobieranym przez przekaniki by pomijalny.
Antena wymaga przeciwwagi, przy czym w wielu przypadkach wystarcza dach pokryty blach.
Fot. 3.6.2. Modu antenowy w obudowie
13.11.2016 74
4. Anteny ptlowe
4.1. Monta anteny ptlowej na cianie domu
Rys. 4.1.1. Przykad montau anteny ptlowej na cianie domu. Dugo bokw powinna wynosi co
najmniej 0,7 1 m. Skuteczno anteny zaley od powierzchni obejmowanej przez ptl, co oznacza, e
warto dobrze wykorzysta dostpne miejsce
Anten tak mona zainstalowa na zewntrz budynku lub wewntrz o ile ciany nie tumi nadmiernie
fal elektromagnetycznych. Zamiast ciany moe by to oczywicie sufit lub powierzchnia dachu na
strychu. Umieszczenie anten wewntrz moe powodowa nadmierne zakcenia i naraa mieszkacw
na silne pola elektromagnetyczne przy pracy z wikszymi mocami nadawania. Problemy te nie wyst-
puj praktycznie przy pracy QRP.
4.2. Ptlowa antena na pasmo 80 m
Opisana w numerze 2/2012 Funkamateura antena ma wymiary 1,2 x 1,2 m i skada si z piciu zwo-
jw przewodu zamocowanych na krzyaku. Anteny o tej konstrukcji byy dawniej bardzo popularne
jako anteny odbiorcze, ale antena konstrukcji SM0VPO jest rwnie anten nadawcz. Dostrojenia do
czstotliwoci pracy dokonuje si za pomoc kondensatora obrotowego o pojemnoci 3 25 pF lub 5
50 pF, a szeroko pasma w zakresie 80 m wynosi okoo 10 kHz. Odstp pytek kondensatora powinien
wynosi co najmniej 2 mm.
Do wykonania krzyaka potrzebne s dwa elementy drewniane o dugociach po 1,8 m lub cztery o du-
gociach po 90 cm. Do nawinicia uzwojenia potrzebne jest okoo 20 m licy o rednicy 2 mm, ale
mona take wykorzysta zwyky przewd od instalacji elektrycznych. Odstp midzy zwojami wynosi
4 cm.
Dla zmniejszenia pojemnoci wasnej uzwojenia mona te doda prciki-rozprki pionowe i poziome
i przeprowadzi przewd na przemian po jednej i po drugiej ich stronie tak aby si krzyoway
w powietrzu identycznie jak byo to praktykowane w nawijaniu danych cewek. Przy nawiniciu anteny
bez krzyowania przewodw jej rezonans wasny ley pomidzy 4,1 4,7 MHz.
13.11.2016 75
Antena jest dostrajana do czstotliwoci pracy za pomoc kondensatora obrotowego. Naley zwrci
uwag, e ju przy niskich mocach nadawania (QRP) wystpuj na nim do wysokie napicia, co wy-
maga zachowania ostronoci. Po dostrojeniu anteny do podanego wycinka pasma mona zmierzy
pojemno kondensatora i zastpi ko przez kondensator wykonany z odcinka kabla koncentrycznego
RG-213. Pojemno kabla wynosi w przyblieniu 1 pF/cm.
Opisana antena ramowa nie jest oczywicie anten DX-ow ale dobrze sprawuje si jako antena balko-
nowa, plenerowa lub w ogle jako pomocnicza. Do jej zasilania suy ptla sprzgajca.
Rys. 4.2.1. Konstrukcja anteny ramowej. Kolorem zielonym zaznaczono element (listewk)
umieszczon midzy przewodami ptli tak, aby si krzyoway
13.11.2016 76
5. Anteny magnetyczne
Jak wynika z rozwaa z rozdziau pierwszego najkorzystniejsz form anten magnetycznych jest
okrg, a po nim omiokt. Dla anten kwadratowych, romboidalnych itp. naley liczy si z mniejsz
sprawnoci. W wikszoci konstrukcji kondensator strojeniowy znajduje si u gry anteny, a obwody
sprzgajco-dopasowujce u dou. Ze wzgldu na wysokie napicia wystpujce na kondensatorze rcz-
ne dostrajanie anteny jest zasadniczo moliwe tylko przy maych mocach. W antenach przewidzianych
do pracy z wikszymi mocami konieczne jest uycie kondensatorw o wytrzymaoci napiciowej
wielu kilowoltw. Najlepszym rozwizaniem jest uycie specjalnie do tych celw przewidzianego kon-
densatora prniowego dostpnego na rnego rodzaju giedach i pchlich targach krtkofalarskich.
Do zasilania i dopasowania anteny su przewanie ptle o rednicy ok. 1/5 1/6 rednicy ptli anteny
ale spotyka si te ukady dopasowania za pomoc kondensatora szeregowego lub transformatory typu
gamma.
Anteny magnetyczne spotyka si najczciej w zakresie fal krtkich ale tu i wdzie publikowane s
take konstrukcje anten dla pasm 6 i 2 m.
Ze wzgldu na opisane uprzednio zalety anteny magnetyczne s produkowane fabrycznie i s stosunko-
wo atwo dostpne na rynku. Typowe rednice fabrycznych anten dla pasm 80 i 40 m le w granicach
3 3,5 m, dla pasm 40 20 m ok, 1,5 m, a dla wyszych pasm KF ok. 80 cm.
Anteny magnetyczne mona montowa w pozycji lecej lub stojcej. W pierwszym przypadku maj
one dookln charakterystyk promieniowania, a w drugim kierunkow zblion do semki. Wymaga
to albo uycia obrotnicy albo wybrania preferowanych kierunkw cznoci. Moliwo obracania
anteny uatwia take w pewnym stopniu eliminacj sygnaw zakcajcych.
W zalenoci od mocy nadawania i czstotliwoci pracy prdy pynce w antenach mog dochodzi do
kilkudziesiciu lub nawet do ponad 100 A, a panujce wok anten pola magnetyczne osigaj znaczne
natenia, mogce wywiera niekorzystny wpyw na organizm ludzki. Dlatego te jeeli osoby postron-
ne mog si zbliy do anteny na odlego mniejsz ni 5 m naley ograniczy moc nadajnika do 5
10 W. To samo dotyczy rwnie operatora, ktry nie powinien w trakcie nadawania znajdowa si
bliej ni w podanej odlegoci, a wic szczeglnie korzystanie z anten znajdujcych si w pokoju
wymaga take ograniczenia mocy.
5.1. Urlopowa antena magnetyczna QRP
Rys. 5.1.1. Schemat anteny urlopowej
13.11.2016 77
Przedstawiona na rys. 5.1.1 antena magnetyczna jest wykonana z odcinka kabla koncentrycznego
dowolnego typu np. RG58 albo telewizyjnego 75-omowego o dugoci ok. 3 m dla zakresu 7 21 MHz
albo ok. 2 m dla pasm 12 i 10 m. Na kocach kabla umieszczono wtyki koncentryczne BNC lub inne.
Kabel ten mona zwin na czas transportu dziki czemu antena zajmuje mao miejsca w bagau.
Zamiast ptli sprzgajcej zastosowano w tym rozwizaniu sprzenie pojemnociowe, a oba kondensa-
tory (dwusekcyjne o pojemnociach 330 pF na sekcj) zamontowano w hermetycznej skrzynce od
instalacji elektrycznych o wymiarach ok. 14 x 14 cm stosowanej w instalacjach elektrycznych (fot.
5.1.2). Na jej bocznych ciankach umocowane s gniazda koncentryczne. Przy maych mocach nadaj-
nika (autor opracowania korzysta z radiostacji FT-817 o mocy 5 W) w ukadzie dopasowania i stroje-
nia mona uy powietrznych kondensatorw strojeniowych np. od odbiornikw lampowych.
Metalowe oki kondensatorw s przeduone za pomoc osiek plastikowych, na ktrych drugich
kocach znajduj si gaki. Autor opracowania DL9DWR zastosowa gaki od potencjometrw 10-
obrotowych, ale mona je zastpi dowolnymi innymi posiadanymi lub atwiej dostpnymi, ew.
z dodatkow przekadni dla zwikszenia precyzji strojenia.
Wstpnego dostrojenia anteny naley dokona przy odbiorze kierujc si si odbieranego sygnau
a nastpnie po przejciu na nadawanie dokona korekty w celu uzyskania minimalnego wspczynnika
fali stojcej (WFS).
Ptla anteny jest zawieszona na stojaku zoonym z dwch skrzyowanych rurek od instalacji elektrycz-
nych (fot. 5.1.3), z ktrych pozioma ma dugo 70 cm a pionowa 1 m. Dla uatwienia transportu pio-
nowa cz konstrukcji moe by podzielona na dwie czci np. majce dugoci 70 i 30 cm. Do po-
czenia rurek poziomej i pionowej najlepiej jest uy dwch skrzyowanych uchwytw sucych do
mocowania rurek na cianach jak to przedstawia fot. 5.1.4. Rurka pionowa jest umocowana do skrzynki
strojeniowej za pomoc takiego samego uchwytu. Na kocach rurek wykonano wgbienia zapobiega-
jce zsuwaniu si ptli. Ostatnie zdjecie przedstawia anten rozoon na czci i gotow do transportu.
Opis pochodzi z nr 8/2004 miesicznika Funkamateur, a antena zostaa praktycznie wyprbowana
przez OE1KDA.
Przy solidniejszej konstrukcji krzyaka, uyciu sztywniejszego (grubszego) kabla i zabezpieczeniu
kondensatorw strojeniowych przed deszczem i wilgoci antena nadaje si do pracy stacjonarnej.
Fot. 5.1.2. Skrzynka strojeniowa
13.11.2016 78
Fot. 5.1.3. Widok rozpitej anteny
Fot. 5.1.4. Szczeg konstrukcji krzyaka
Fot. 5.1.5. Antena przygotowana do transportu
13.11.2016 79
5.2. Magnetyczna antena QRP
Antena o rednicy 800 mm (rys. 5.2.1) jest wykonana z miedzianej rurki wodocigowej o rednicy 14
mm. Jako kondensatora strojeniowego uyto radiowego kondensatora zmiennego o izolacji powietrznej
i pojemnoci ok. 500 pF. Pozwala on na strojenie anteny w zakresie od 40 do 10 m. O ile przy wik-
szych mocach (np. 100 W) konieczne jest stosowanie kondensatorw wysokonapiciowych, o tyle przy
mocach rzdu 5 W wystarcz zwyke kondensatory powietrzne.
Do zasilania anteny suy ptla sprzgajca o rednicy 160 mm (1/5 rednicy anteny) wykonana z kabla
koncentrycznego RG-213. Konstrukcja ptli jest przedstawiona na rys. 5.2.2. Przykad konstrukcji me-
chanicznej anteny przedstawia rys. 5.2.3. Autor (DL8DCA, "Funk" 1/2002) przywiza anten do drew-
nianej ramki za pomoc wizade do kabli. Ptla zasilajca jest przymocowana do anteny w ten sam
sposb.
Rys. 5.2.1. Magnetyczna antena QRP Rys. 5.2.2. Poczenia yy rodkowej i ekranu
Rys. 5.2.3. Konstrukcja anteny w ramce drewnianej
5.3. Przenona antena magnetyczna na pasmo 20 m
Antena wykonana jest z tamy stalowej o dugoci 202 cm, szerokoci 60 mm i gruboci 0,4 mm.
Dziki ograniczeniu si do pasma 20 m mona zrezygnowa z oddzielnego kondensatora. Kondensator
13.11.2016 80
skada si z zachodzcych na siebie kocw tamy, a jako izolator su dwie warstwy folii teflonowej
o gruboci po 0,25 mm. Dugo okadek wynosi w przyblieniu 55 mm co daje pojemno ok. 120 pF.
W jednym z kocw tamy lepiej jest wykona otwory podune, pozwalajce na niewielk zmian
dugoci okadek, a wic i pojemnoci kondensatora. Do skrcenia ze sob kocw tamy uyto rub
z tworzywa sztucznego 4 x 20 mm. Stopie ich dokrcenia wpywa rwnie w niewielkim stopniu na
pojemno kondensatora, co pozwala na precyzyjne dostrojenie anteny do czstotliwoci pracy.
Szeroko pasma przenoszenia wynosi ok. 80 kHz, co oznacza, e przy ograniczeniu si do wybranego
odcinka pasma, np. telegraficznego lub cyfrowego konieczne jest tylko jednorazowe jej dostrojenia. Po
odkrceniu rub tama daje si zwin na czas transportu anteny.
Ptla zasilajca wykonana jest z izolowanego przewodu miedzianego o rednicy 1,5 mm i ma rednic
19 mm (ok. 1/3 rednicy anteny, zamiast przyjmowanej najczciej 1/5). rednica anteny wynosi ok.
62,5 cm. Ptla sprzgajca jest umocowana do prostoktnej pytki z tworzywa sztucznego przypitej do
anteny za pomoc plastikowej szczypawki do bielizny. Dla utrzymania kolistego ksztatu tamy jej d
jest podwizany do najwyszego punktu za pomoc linki z tworzywa sztucznego.
Teoretycznie wytrzymao napiciowa kondensatora pozwala na prac w moc nadawania 100 W,
jednak ze wzgldu na stosunkowo du stratno teflonu nagrzewa si on wwczas co powoduje prze-
strajanie anteny. W praktyce mona wic korzysta z mocy nadawania nie przekraczajcych 25 W.
Pierwsza z ilustracji przedstawia widok oglny anteny, a nastpne kolejno konstrukcj ptli sprzgaj-
cej, anten w stanie zwinitym i kondensator w zblieniu. Opis konstrukcji (autor DJ3RW) pochodzi
z magazynu "Funk" 09/2002.
Rys 5.3.1. Wygld anteny Rys. 5.3.2. Ptla sprzgajca
Rys. 5.3.3. Antena gotowa do transportu Rys. 5.3.4. Wykonanie kondensatora
13.11.2016 81
5.4. Antena magnetyczna na pasmo 6 m
Antena zostaa wykonana przez DJ3RW z przecitej 16" obrczy rowerowej i opisana w numerze
12/1998 miesiecznika "Funk". Pokrywa ona zakres czstotliwoci 50 - 52 MHz i charakteryzuje si
sprawnoci ok. 36 %. Przy ograniczeniu mocy wyjciowej nadajnika do 10 W jako kondensatora
mona uy kondensatora strojeniowego od odbiornikw UKF o pojemnoci 2 x 10 pF lub podobnej.
Dwie sekcje kondensatora s poczone szeregowo tak, e wyprowadzenia rotorw s poczone ze
sob, a wyprowadzenia statorw z kocwkami anteny. Dla uzyskania pojemnoci ok. 17 pF do
kondensatora strojeniowego doczono rwnolegle odcinek kabla koncentrycznego (1 cm = 1 pF).
Zamiast niego mona oczywicie uy odpowiedniego kondensatora staego. Jego wytrzymao
napiciowa powinna dla mocy 10 W wynosi 1000 V. W podanym przykadzie antena jest dostrajana
rcznie, a szeroko jej pasma przenoszenia wynosi ok. 250 kHz. Zmierzona przez autora opracowania
indukcyjno obrczy wynosia 0,52 H.
Ptla sprzgajca wykonana jest z drutu miedzianego o rednicy 3 mm bez izolacji. Drut jest przyluto-
wany do bezporednio do gniazda koncentrycznego.
Anten na pasmo 50 MHz mona take wykona z obrczy o rednicy 24". Zmierzona indukcyjno
obrczy wynosia ok. 0,98 H. Konieczn do dostrojenia anteny pojemno ok. 7 pF uzyskano przez
poczenie szeregowo dwch sekcji kondensatora strojeniowego UKF o pojemnoci 2 x 20 pF. Dziki
zwikszeniu rednicy anteny uzyskuje si wyrany wzrost jej sprawnoci do 80 %.
Rys. 5.4.1. Antena magnetyczna na pasmo 6 m
13.11.2016 82
Rys 5.4.2. Kondensator strojeniowy Rys. 5.4.3. Ptla zasilajca
5.5. Antena magnetyczna dla pasm 6 i 10 m
Obrcz o rednicy 26" (ok. 1,15 H) pozwala na skonstruowanie anteny pokrywajcej zakres 27 51
MHz przy uyciu kondensatora o pojemnoci 5,5 28 pF. Dla mocy 100 W, ktr dysponuj przewa-
nie radiostacje krtkofalowe wytrzymao napiciowa kondensatora musi wynosi 4,2 kV, a dla 50 W
2,1 kV. Uzyskiwana jest sprawno od 35 % dla dolnego zakresu czstotliwoci do 86 % dla grnego.
Pasmo przenoszenia wynosi odpowiednio od 100 do 700 kHz.
Antena dla zakresu 14 29,7 MHz moe by skonstruowana z obrczy 28" (ok. 1,35 H) w poczeniu
z kondensatorem pokrywajcym zakres pojemnoci 94 18 pF. Uzyskiwana jest sprawno od 5,6 do
53 % i szeroko pasma 60 140 kHz.
5.6. Elementy konstrukcji anten magnetycznych
Fot. 5.6.1. Skrzynka strojeniowa anteny magnetycznej
Plastikowa obudowa skrzynki zawiera kondensator strojeniowy o pojemnoci 15 430 pF i wytrzy-

maoci napiciowej 2,3 kV (dla mocy nadawania do 100 W) i silniczek elektryczny z przekadni. Na
ciankach obudowy znajduj si zaciski do podczenia anteny i zasilania (zdalnego sterowania)
silniczka. Silniczek 12 V jest w trakcie strojenia zgrubnego zasilany napiciem 9 V, a w trakcie precy-
13.11.2016 83
zyjnego napiciem 4,5 V. Do jego zasilania uyto dwch kompletw baterii R6 lub akumulatorkw
tej samej wielkoci. Zasilanie ze wsplnego kompletu po wyprowadzeniu napicia 4,5 V jest mniej
praktyczne poniewa oznaczaoby to niejednakowe wyadowanie ogniw baterii lub akumulatorkw.
Rys. 5.6.2. Zasilanie i zdalne sterowanie silniczka
Rys. 5.6.3. Poczenia ptli sprzgajcej. Miejsca lutowa naley zaizolowa
Linia zailajca anteny magnetyczne moe by dopasowana do ptli na rne sposoby. Do najczciej
uywanych nale ptle sprzgajce, ale czsto stosowane s te transformatory gamma lub ukady
z dodatkowym kondensatorem dopasowujcym. rednica ptli sprzgajcych wynosi przewanie 1/5
rednicy ptli antenowej, a optimum dopasowana uzyskuje si przez wyginanie i lekkie przemieszcza-
nie ptli sprzgajcej.
Konstrukcje pochodz z nru 5/2014 miesicznika Funkamateur.
Fot. 5.6.4. Kondensator prniowy o wysokim napiciu przebicia
13.11.2016 84
5.7. Kablowe anteny magnetyczne z rezonansem wasnym
Opisane w numerze 1/2010 Funkamateura anteny wykonane z kabla koncentrycznego s obliczone

zasadniczo tak aby indukcyjno ptli wraz z jej pojemnoci wasn daway rezonans w podanym
pamie amatorskim. Ewentualny kondensator dostrojczy o niewielkiej pojemnoci jest tylko dodatkiem
i mona z niego zrezygnowa zwaszcza w przypadku trudnoci w zdobyciu kondensatora o wymaganej
wytrzymaoci napiciowej. Przy rezygnacji z kondensatora strojeniowego naley anten dostroi na
stae do interesujcego wycinka pasma: telegraficznego, DX-owego lub dla emisji cyfrowych.
Zamiast stosowanych przewanie ptli indukcyjnych albo transformatorw gamma do ich zasilania
zastosowano transformatory symetryzujce nawinite na rdzeniach piercieniowych.
Rys. 5.7.1. Schemat pocze anteny Fot. 5.7.2. Antena o rednicy 0,39 m na pasmo 20
m
Fot. 5.7.3. Transformator zasilajcy anten Fot. 5.7.4. Zasilanie anteny 40 m

na 20 m. U gry widoczny kondensator
motylkowy wasnej roboty
13.11.2016 85
Ptl najlepiej jest wykona z moliwie sztywnego kabla wsposiowego o wikszej gruboci dla
zapewnienia stabilnoci mechanicznej konstrukcji. Konstruktor DK8ZV uy do tego celu kabla
Cellflex LCF58-50 o rednicy 5/8 cala (21,4 mm), ale dobrze spisuje si take Ecoflex 15. Impedancja
falowa kabla jest natomiast bez znaczenia. Kabel LCF58-50 ma izolacj piankow, pojemno wasn
76 pF/m, nieistotny w tym zastosowaniu wspczynnik skrcenia 0,88 i wytrzymao napiciow 2,11
kV, natomiast Ecoflex 15 i Ecoflex 15 plus maj rednic 15 mm, pojemno wasn 77 pF/m,
wspczynnik skrcenia 0,86 i wytrzymao napiciow 1,55 kV.
Antena na pasmo 20 m wykonana z kabla LCF58-50 ma rednic 0,39 m, dla pasma 40 m 0,73 m,
a dla pasma 80 m okoo 1,4 m.
Transformator zasilajcy dla anteny na pasmo 20 m jest nawinity na rdzeniu piercieniowym T130-2.
Uzwojenie pierwotne skada si z 7 zwojw kabla RG-174. rodkowa ya kabla jest z jednej strony
poczona ze rodkowym kontaktem gniazdka, a jego ekran z mas gniazdka, natomiast z wdrugiej
strony ya rodkowa jest poczona z mas, a ekran pozostaje nie podczony. Uzwojenie wtrne za-
wiera dwa zwoje gitkiej licy w izolacji. Do precyzyjnego dostrojenia uyto tutaj dodatkowego kon-
densatora wykonanego z materiau drukowanego FR4 (widocznego u gry). Maksymalna dopuszczalna
moc nadawania w tej konstrukcji wynosia 50 W. Transformator jest umieszczony w obudowie
z tworzywa sztucznego.
Powietrzny transformator dla anteny na 40 m jest nawinity na rurze z PCV o rednicy 54 mm.
Uzwojenie pierwotne skada si z 2 zwojw kabla koncentrycznego RG-223 poczonego identycznie
jak w transformatorze na pasmo 20 m. Uzwojenie wtrne skada si z 2 zwojw kabla koncentrycznego
ale do zaciskw anteny magnetycznej podczony jest jedynie jego ekran. Dostrajanie anteny odbywa
si za pomoc kondensatora powietrznego o dzielonym statorze.
Transformator dla pasma 80 m jest nawinity na rdzeniu piercieniowym T130-2 przy czym jego ozwo-
jenie pierwotne skada si z 8 zwojw nawinitych na caym obwodzie rdzenia, a wtrne z trzech zwo-
jw umieszczonych pomidzy zwojami uzwojenia pierwotnego. Szeroko pasma bez przestrajania
anteny w zakresie 20 m wynosi w przyblieniu 100 kHz, w zakresie 40 m 40 kHz, a w zakresie 80 m
20 kHz. Do dostrajania anteny zamontowanej na stae mona uy sterowanego zdalnie silniczka
elektrycznego z przekadni, ale przy pracy terenowej nie jest to konieczne.
Fot. 5.7.5. Elementy kondensatora
Kondensator motylkowy daje si stosunkowo atwo wykona we wasnym zakresie. Konstruktor

wykona go z dwustronnego laminatu z materiau FR4. Pytki statora maj boki o dugoci 55 mm.
Odstp midzy osi rotora i plytkami statora musi wynosi co najmniej 1 mm. Na elektrody statora
naoone sa patki cienkiej (0,1 mm) folii teflonowej) co zapewnia wymagan wytrzymao napi-
13.11.2016 86
ciow 2 kV. Elementy konstrukcji s poczone ze sob za pomoc rub M3. W ten sposb uzyskano
kondensator o pojemnoci 5 15 pF.
Dla skorzystania z innych rodzajw kabli indukcyjno i pojemno obwodu mona obliczy
z podanych poniej wzorw dobierajc L i C tak aby antena znalaza si w rezonansie na wybranej
czstotliwoci.
Indukcyjno ptli oblicza si ze wzoru:
8 a
L = a ln 2
b
Gdzie L jest indukcyjnoci w H, a promieniem ptli w m, b promieniem materiau w m, w tym
przypadku kabla koncentrycznego, a przenikalnoci magnetyczn rwn 4 P x 10-7.
Pojemno obwodu jest obliczana ze wzoru
C = C P D
Gdzie C jest pojemnoci jednostkow kabla w pF/m, a D rednic ptli w m.
5.8. Zdalnie przestrajana antena o rednicy 80 cm
Antena jest wykonana z rurki miedzianej o rednicy 8 mm i dugoci 250 cm, a ptla sprzgajca
z kabla wsposiowego RG-213/U o dugoci 2 x 25 cm. rednica ptli wynosi 80 cm, a wic jest ona
zasadniczo przeznaczona do pracy w wyszych pasmach KF.
Opis pochodzi z numeru 1/1998 kwartalnika QRP Report.
13.11.2016 87
5.9. Anteny magnetyczne produkcji fabrycznej
Zamieszczone w tym punkcie dane maj suy jedynie jako orientacyjne, obrazujce moliwoci fab-
rycznie produkowanych anten magnetycznych dobrej klasy i jako podstawa do porwna z wasnymi
konstrukcjami. Mog one take uatwi decyzj odnonie wyboru wymiarw anten wasnej konstrukcji.
Zamiarem autora nie jest natomiast ani reklamowanie konkretnych produktw, ani zamieszczanie pe-
nej oferty rynkowej, ani aktualizacja danych w miar zmian asortymentw. Biecych informacji
o asortymencie, parametrach technicznych i cenach naley szuka w katalogach i witrynach interne-
towych sklepw krtkofalarskich i producentw anten.
Cz fabrycznie produkowanych antem musi by dostrajana rcznie przez operatora, a niektre
drosze modele s strojone automatycznie lub te sterowniki automatyczne s dostpne za dopat.
Tabela 5.9.1. Anteny magnetyczne AMA firmy Kferlein. Szeroko pasma podana dla WFS < 2. Dane
pochodz z witryny firmy Wimo
Typ anteny AMA21DH AMA31D AMA41 AMA45D

rednica [m] 0,8 0,8 0,8 1,3
Maksymalna moc [W] 500 250 100 250
Pasma 20 10 m 30 10 m 40 10 m 40 15 m
Zysk (pasmo najnisze) [dBi] 0,6 -1,3 -4,9 -1,0
Zysk (pasmo najwysze) [dBi] 1,7 1,7 1,7 1,7
Sprawno (pasmo najnisze) [%] 76 49 21 53
Sprawno (pasmo najwysze) [%] 97 97 97 97
Szer. pasma (pasmo najnisze) [kHz] 20 11 7 11
Szer. pasma (nasmo najwysze) [kHz] 80 80 97 87
Typ anteny AMA42DH AMA85 AMA87 AMA84DH
rednica [m] 1,7 0,8 1,3 3,4
Maksymalna moc [W] 500 100 100 500
Pasma 40 20 m 80 15 m 80 17 m 80 40 m
Zysk (pasmo najnisze) [dBi] 0,4 -13,5 -6,9 0,2
Zysk (pasmo najwysze) [dBi] 1,6 1,4 1,6 1,6
Sprawno (pasmo najnisze) [%] 72 2 10 69
Sprawno (pasmo najwysze) [%] 96 92 96 95
Szer. pasma (pasmo najnisze) [kHz] 12 4 3 9
Szer. pasma (nasmo najwysze) [kHz] 38 68 75 28
Typ anteny AMA163 AMA164
rednica [m] 1,7 3,4
Maksymalna moc [W] 100 100
Pasma 160 30 m 160 40 m
Zysk (pasmo najnisze) [dBi] -10,9 -5,8
Zysk (pasmo najwysze) [dBi] 1,3 1,6
Sprawno (pasmo najnisze) [%] 2 17
Sprawno (pasmo najwysze) [%] 89 95
Szer. pasma (pasmo najnisze) [kHz] 3 4
Szer. pasma (nasmo najwysze) [kHz] 33 28
13.11.2016 88
Tabela 5.9.2. Strojone automatycznie anteny firmy Mazzoni. Dane pochodz z witryny firmy Wimo
Model BABY MIDI Jednostki

Zakres czstotliwoci 6,6 29,8 3,5 14,5 MHz
rednica 1,0 2,0 m
Impedancja 50 50
Maksymalna moc 250 250 W
Stos. przd/bok 2535 2535 dB
Indukcyjno 3 H
Dobro 1100 (7 MHz)
Masa 12 20 kg
rednica rury 50 x 2 75 mm
Powierzchnia anteny 0,25 m2
Maks. redn. masztu 76 76 mm
Uwaga: ze wzgldu na siln koncentracj pola elektromagnetycznego w pobliu anteny naley ograni-
czy moc nadawania do 10 W o ile istnieje moliwo zblienia si do anteny na odlego mniejsz ni
5 m przez osoby postronne (zakadajc, e operator w trakcie nadawania znajduje si w dostatecznej
odlegoci). Sprawa ta jest szczeglnie istotna wtedy, gdy anteny s instalowane na balkonach, tarasach
lub wewntrz pomieszcze.
Fot. 5.9.1. Antena MFJ-1786 (X) ze sterownikiem
Antena MFJ-1786 (X) pokrywa zakres 10 30 MHz, ma rednic 91 cm i jest wykonana z rury alumi-
niowej o rednicy ok. 2,5 cm. Maksymalna dopuszczalna moc nadawania wynosi 150 W. Model MFJ-
1788 (X) przy tej samej rednicy pokrywa natomiast zakres 7 21 MHz.
13.11.2016 89
6. Anteny szczelinowe
6.1. wierfalowe anteny DDRR
Anteny DDRR (ang. Directional Discontinuity Ring Radiator) skadaj si z niedomknitego piercie-
nia wierfalowego umieszczonego nad metalow powierzchni reflektora na wysokoci ok. 0,07 .
Jeden z kocw wibratora jest zwarty z reflektorem, natomiast drugi jest obciony pojemnociowo.
Kondensator (C1 na rysunku) ten suy do dostrojenia anteny do czstotliwoci pracy. Kabel zasilajcy
jest doczony do wibratora w pewnej odlegoci od zwarcia w miejscu, w ktrym wystpuje dopaso-
wanie do jego opornoci falowej (punkt X na rysunku, transformator typu gamma). Anteny DDRR s
odmian anten szczelinowych, w ktrych konstrukcja stanowica obrzee szczeliny jest zwinita
w piercie. Z samej zasady pracy wynika, e moliwe jest dopasowanie anteny do kabli o dowolnych
opornociach falowych, a nie tylko do kabli 50-omowych. Przy zaoeniu, e obwd piercienia jest
rwny wierci dugoci fali jego rednica wynosi 0,078 . rednica reflektora jest co najmniej o 25 %
wiksza (moe by nawet 1,5 2 razy wiksza, o ile pozwala na to miejsce lub czstotliwo pracy),
a wysoko H jest zbliona do 0,007 . Anteny DDRR charakteryzuj si wic stosunkowo niewielkimi
rozmiarami i mog by instalowane w miejscach, w ktrych niemoliwe jest zainstalowanie anten
dipolowych lub innych anten penowymiarowych. Anteny DDRR s stosowane nie tylko w zakresach
krtkofalowych, ale i w zakresach UKF. Ptle o wikszych rozmiarach musz by podparte za pomoc
izolatorw (oznaczonych na rysunku liter I). Jako reflektor moe suy dach pokryty blach.
Pomimo poziomej pozycji wibratora anteny DDRR promieniuj fal o polaryzacji pionowej. Zysk
antenowy jest o ok. 2,5 dB niszy od zysku pionowej anteny wierfalowj np. typu Ground Plane.
Anteny DDRR maj dookln charakterystyk promieniowania. Szeroko pasma pracy wierfalo-
wych anten DDRR bez przestrajania nie przekracza 2 %. Oczywicie dostrajanie za pomoc konden-
satora C1 pozwala na pokrycie znacznie szerszego zakresu.
Dla otrzymania moliwie wysokiej sprawnoci anteny naley do jej konstrukcji stosowa materiay
dobrze przewodzce (mied, aluminium) oraz izolatory o niskich stratach w zakresie pracy. rednica
prtw lub przewodw, z ktrych wykonana jest antena (d3 na ilustracji 1, d2 na drugiej) powinna
by moliwie dua poniewa zmniejsza to oporno strat anteny. Oporno promieniowania anteny jest
stosunkowo niska (rzdu uamkw oma np. 0,3 ) dlatego te naley zwrci szczegln uwag na
minimalizacj jej opornoci strat. Sprawno anteny ronie te w miar zwikszania rednicy reflektora.
Naley rwnie stosowa kondensatory o moliwie maych stratach najlepiej powietrzne. Ze wzgldu
na to, e kondensator znajduje si w miejscu, w ktrym wystpuje maksimum napicia musi on mie
wystarczajc wytrzymao napiciow.
Zamiast reflektora penego mona zastosowa drugi piercie o tej samej rednicy co wibrator jak to
wida na nastpnej ilustracji. Pozostae wymiary anteny s identyczne jak w przypadku pierwszym. Dla
uproszczenia na drugiej ilustracji opuszczono podprki.
Rys. 6.1.1. Antena z penym reflektorem
13.11.2016 90
Rys. 6.1.2. Antena z reflektorem

piercieniowym
W tabeli 6.1.1 podano wymiary anten i przyblion warto pojemnoci obcienia dla krtkofalowych
pasm amatorskich. Dane te s identyczne dla obu wariantw anteny.
Tabela 6.1.1
Pasmo amatorskie [m]

10 12 15 17 20 30 40 80
Obwd piercienia [m] 2,58 2,95 3,47 4,09 5,19 7,26 10,42 20,14
d1 [m] 0,82 0,94 1,11 1,29 1,65 2,31 3,32 6,41
H [m] 0,08 0,09 0,10 0,12 0,15 0,21 0,30 0,65
A [m] 0,05 0,05 0,05 0,06 0,08 0,10 0,15 0,30
X [m] 0,15 0,20 0,30 0,40 0,50 0,80 1,00 2,00
d3 (d2) [mm] 7 8 8,5 9 10 12 14 20
C1 [pF] 25 30 35 40 50 60 75 100
Wartoci X i C1 naley traktowa jako przyblione. Dostrojenia anteny za pomoc pojemnoci C1

naley dokona przy uyciu grid-dip-metra lub analizatora antenowego po odczeniu od niej kabla
zasilajcego. Nastpnie po podczeniu kabla zasilajcego poszukuje si miejsca, w ktrym wsp-
czynnik fali stojcej osiga minimum. Miejsce podczenia kabla pozostaje stae w trakcie pracy,
a anten dostraja si w miar potrzeby do czstotliwoci roboczej za pomoc kondensatora C1.
Kondensator C1 mona wykona we wasnym zakresie z pytek z blachy miedzianej przylutowanych do
wibratora i reflektora. Przyblione wymiary pytek oblicza si ze wzoru na pojemno kondensatora
paskiego. Strojenie polega wwczas na odpowiednim przyginaniu pytek w celu ich zblienia lub
oddalenia od siebie. Orientacyjnie dla anteny na zakres 10 m przy podanych w tabeli wymiarach
elektrody kondensatora maj rozmiary 60 x 60 mm.
6.2. Pfalowe anteny DDRR
Przez dwukrotne zwikszenie obwodu piercienia (ma on wwczas dugo poowy fali) uzyskuje si
powikszenie opornoci promieniowania a wic zmniejszenie wpywu opornoci strat na sprawno
anteny i poszerzenie zakresu pracy bez przestrajania do 10 %. Dodatkowo w wyszych zakresach
pracy (np. dla pasma 2 m) wymiary staj si praktyczniejsze do realizacji. Punkt podczenia kabla 50
ley w przyblieniu w odlegoci 0,01 od zwarcia, odlego ta nie jest jednak krytyczna i jej
powikszenie do 0,02 nie daje zauwaalnych zmian w dopasowaniu. Odstp h powinien by rwnie
13.11.2016 91
rzdu 0,01 , jego zmiany wywieraj wpyw zarwno na oporno wejciow anteny jak i na jej
czstotliwo rezonansow.
Rys. 6.2.1. Pfalowa antena DDRR
Tabela 6.2.1
Pasmo amatorskie [m]

10 12 15 17 20 30 40 80
Obwd piercienia [m] 5,56 6,00 7,08 8,29 10,60 14,80 21,30 41,10
d [m] 1,68 1,92 2,25 2,64 3,38 4,72 6,78 13,00
h [m] 0,53 0,60 0,70 0,83 1,06 1,48 2,13 4,11
X [m] 1,47 1,68 1,98 2,32 2,97 4,15 5,95 11,51
6.3. Antena dla pasm 20 10 m wykonana z obrczy rowerowych
Fot. 6.3.1. Widok anteny z kondensatorem powietrznym
W tym i w nastpnych punktach przedstawiono anteny wykonane przez DJ3RW z obrczy rowerowych
i opisane w numerze 10/1998 miesicznika "Funk". Pierwsza z nich jest wykonana z obrczy o rednicy
13.11.2016 92
28" i chocia jest zasadniczo przeznaczona do pracy w pamie 10 m to jednak mona j take dostroi
do pasma 20 m i oczywicie do pasm porednich. Dla uzyskania rezonansu w pamie 10 m wystarczy
pojemno ok. 10 pF, natomiast dla pasma 20 m 97 pF. Autor zastosowa kondensator powietrzny
o pojemnoci 8 100 pF/2,1 kV. Szeroko pasma dla WFS < 2 wynosi w pamie 20 m ok. 40 kHz,
a w pamie 10 m ok. 400 kHz. Konstruujc anten dostrojon jedynie do wybranego, wskiego pod-
zakresu mona zrezygnowa z kondensatora zmiennego i zamiast niego uy odpowiedniego odcinka
kabla koncentrycznego o wystarczajcej wytrzymaoci napiciowej jak to przedstawiono na nastpnej
ilustracji. Dla kabli 50 pojemno wasna wynosi w przyblieniu 100 pF/m (1 pF/cm). Ostatnia
z trzech ilustracji sugeruje uycie miniaturowych krokodylkw w trakcie poszukiwania punktu opty-
malnego dopasowania anteny do kabla zasilajcego.
Fot. 6.3.2. Widok anteny z kondensatorem wykonanym z kabla koncentrycznego
Fot. 6.3.3. Podczenie kabla w trakcie strojenia
13.11.2016 93
6.4. Antena dla pasma 10 m wykonana z obrczy rowerowych
Widoczne poniej anteny dla pasma 10 m zostay wykonane z obrczy o rednicy 26" i zastosowano
w nich kondensator stay wykonany z odcinka kabla koncentrycznego RG-213. Pojemno kabla
wynosi w przyblieniu 1 pF/cm. Dugo kabla dla czstotliwoci 28,5 MHz wynosi w przyblieniu 20
cm. Odstp obrczy wynosi 70 mm. W obrczy reflektora mona pozostawi cz szprych. Szeroko
zakresu pracy zmniejsza si wwczas ze 130 do 110 kHz. Anteny te mog pracowa take w pamie
CB 27 MHz.
Fot. 6.4.1. Anteny dla pasma 10 m
Fot. 6.4.2. Zakoczenie kabla stanowicego kondensator
Dla zwikszenia wytrzymaoci napiciowej kondensatora wykonanego z kabla koncentrycznego ya

rodkowa w izolacji powinna wystawa poza zakoczenie ekranu. Na koniec kabla naley naoy
koszulk izolacyjn np. termokurczliw.
13.11.2016 94
6.5. Antena DDRR na pasmo 6 m wykonana z obrczy rowerowych
Przykad konstrukcji pochodzi z artykuu DJ3RW ("Funk" 10/1998). Dipol wykonany jest z obrczy
18", a reflektor - z 20", w ktrej pozostawiono szprychy. Kondensator dostrojczy ma pojemno 15 pF.
Uzyskiwana szeroko pasma (bez dostrajania) dochodzi do 140 kHz.
Fot. 6.5.1. Antena DDRR na pasmo 6 m
6.6. Szczegy konstrukcyjne anten wykonanych z obrczy rowerowych
Na zdjciach poniej przedstawione s przykady rozwiza przydatnych w konstrukcji anten.
Fot. 6.6.1. Przykad montau kondensatora w antenie QRP Fot. 6.6.2. Przykad wykonania ptli
13.11.2016 95
7. Anteny samochodowe
Rys. 7.0.1. Miejsca zamocowania anten na samochodach
Przed omwieniem konkretnych rozwiza, ktre zreszt nadaj si rwnie do umieszczenia ich na
balkonach, loggiach, tarasach i w innych podobnych miejscach (konieczne moe by wwczas zainsta-
lowanie przeciwwag; w samochodzie rol t peni karoseria) warto zastanowi si nad waciwym miej-
scem ich montau. Przydatno poszczeglnych miejsc na karoserii samochodu ilustruje rys. 7.0.1.
W praktyce jednak, zalenie od wysokoci anteny konieczne bywa pjcie na kompromis i umieszcze-
nie anteny w troch gorszym miejscu.
Na rynku dostpnych jest wiele modeli anten samochodowych ale s one take konstruowane przez
krtkofalowcw. Wykorzystywane sa take czasem skrcone anteny opracowane pocztkowo do uyt-
ku stacjonarnego, j.np. Micro Vert.
Rys. 7.0.2. Wykorzystanie anteny samochodowej do pracy z domu (rd QST 7/2013)
13.11.2016 96
7.1. Konstrukcje anten samochodowych
Przedstawione w nr 4/2014 Funkamateura anteny samochodowe konstrukcji DL2MHW pn. Mini-

Mob s przeznaczone do pracy wpasmach 10 20 i 40 m.
Anteny MiniMob s szeregowym obwodem rezonansowym zoonym z grnej czci promiennika
stanowicej pojemno obwodu i dolnej, cewki nawinitej na rurze PCV. Zmierzona przez konstruk-
tora ich sprawno jest wedug niego porwnywalna ze sprawnoci anten Hustler. Przy montau na
samochodzie za przeciwwag suy karoseria.
Z pomiarw wykonanych przez konstruktora przy uyciu analizatora FA-NWT01 wynika, e:
zwikszanie rednicy rurki promiennika daje wzrost skutecznoci anteny,
naley stara si aby pojemno anteny w stosunku do dachu (karoserii) samochodu bya moliwie
maa tzn. stara si j umieci moliwie jak najwyej nad jego powierzchni,
dugo promiennika nie powinna by mniejsza od pewnej granicy aby stosunek pojemnoci anteny
do pojemnoci antena-dach nie wypad niekorzystnie,
dla uzyskania wikszej szerokoci pasma naley stara si aby stosunek L/C wypada moliwie may.
Idealnym rozwizaniem, do ktrego naley dy jest antena moliwie duga, gruba i umieszczona jak
najwyej nad dachem samochodu. W praktyce kade z rozwiza stanowi pewien kompromis midzy
nakadem materiaowym i uzyskiwanymi parametrami.
Impedancja wejciowa anteny wynosi w przyblieniu 8 9 dlatego te do jej dopasowania do linii
zasilajcej 50-omowej zastosowano symetryzator o przekadni 1:6. Symetryzator nawinity na rdzeniu
FT140-43 skada si z 5 zwojw licy 2 x 2,5 mm2 z odczepem po drugim zwoju.
Tabela 7.1.1. Wymiary i parametry anten Mini-Mob
Pasmo Typ anteny Promiennik Cewka

l2 [mm] d2 [mm] l1 [mm] d1 Liczba Przewd
[mm] zwoi [mm]
20 m mini, dawny typ 330 22 60 20 51 1,0 Cuem
20 m mini, krtka 360 22 235 25 75 1,5 Cuem
20 m mini, normalna 530 22 260 25 61 1,5 Cuem
20 m mini, super 560 28,5 330 32 56 2,0 CuAg
20 m puszkowa 880 65 100 25 32 1,2 Cu/PCV
40 m mini, dawny typ 580 22 150 20 134 1,0 Cuem
40 m mini, nowa 730 22 350 32 114 1,5 Cuem
40 m mini, super 760 34 350 32 105 1,5 Cuem
13.11.2016 97
Rys. 7.1.1. Wymiary i konstrukcja anteny Fot. 7.1.2. Seria anten Mini-Mob. Po lewej
stronie anteny dla pasm 10 do 17 m, po prawej
trzy wykonania dla pasma 40 m i na rodku
antena dla pasma 20 m
13.11.2016 98
7.2. Antena samochodowa do pracy na postoju
Rys. 7.2.1. Zasada konstrukcji anteny wielopasmowej
Antena skada si z teleskopowego masztu z tworzywa sztucznego z dodatkowym elementem przedu-

ajcym, na ktrym zawieszona jest linka antenowa ze zworka na wysokoci ok. 4,3 m. Dolny koniec
linki jest doprowadzony do stopy magnetycznej znajdujcej si na dachu samochodu. W zalenoci od
zakresu pracy na stopie tej montowane s cewki przeduajce.
Fot. 7.2.2. Stopa magnetyczna. Widoczna na zdjeciu antena teleskopowa suy do precyzyjnego
dostrojenia anteny na niszych pasmach. Antena pokrywa cakowicie pasma wysze 40 i 20 m z WFS
poniej 1,5 i nie wymaga w nich dostrajania
13.11.2016 99
Fot. 7.2.3. Cewki przeduajce dla pasm 80 i 160 m
Transformator dopasowujcy jest nawinity na rdzeniu 4C6 i skada si z 13 zwojw z odczepem dla
podczenia nadajnika na 10 zwoju. Odczepy dla podczenia anteny
znajduj si na zwojach 6 12.
Cewka przeduajca dla pasma 80 m ma indukcyjno 22 H i jest na-
winita na trzech rdzeniach proszkowych T200-2 (czerwonych). Uzwoje-
nie wykonane posrebrzan lic miedzian o przekroju 1,5 mm2 w izolacji
teflonowej skada si z 25 zwojw.
Cewka dla pasma 160 m ma indukcyjno 75 H i zawiera 41 zwojw
nawinitych na czterech takich samych rdzeniach proszkowych podobn
lic o przekroju 0,75 mm2.
Cewki naoono na rurki plastikowe przeduone na obu kocach rurkami
aluminiowymi.
Opis konstrukcji pochodzi z nru 8/2014 Funkamateura.
Fot. 7.2.4. Widok oglny anteny. Antena sama w sobie jest wprawdzie dobrze widoczna i trudno j
ukry ale ucieczka w plener jest dobrym sposobem na uniknicie ssiedzkich problemw
i dodatkowo take lokalnych zakce
13.11.2016 100
7.3. Fabrycznie produkowane anteny samochodowe i plenerowe
Podobnie jak w innych rozdziaach powiconych konstrukcjom fabrycznym autor nie stawia sobie za
cel zaprzezentowanie penej i aktualnej oferty rynkowej, a jedynie wybranie niektrych przykadowych
konstrukcji, co moe uatwi uytkownikom orientacj w osiganych parametrach bd stanowi
inspiracj dla wasnych opracowa.
7.3.1. Antena Little Tarheel II
Fot. 7.3.1. Antena zamontowana na samochodzie Fot. 7.3.2. Antena zamaskowana w ogrdku
Antena o dugoci 1,37 m pracuje w zakresie 3,5 54 MHz przy dopuszczalnych mocach
200 W PEP. Jej dolna cz ma rednic 40 mm i dugo 40 cm, a znajdujcy si powy-
ej stalowy prt dugo ok. 80 cm. Dodatkowo dostpny jest te promiennik o dugoci
1,5 m co daje zyski ok. 3 dB w pamie 40 m i okoo 5 dB w pamie 80 m w stosunku do
standardowego. Zakres pracy tego wyduonego promiennika wynosi 3,4 30 MHz.
Typowa warto WFS podawana przez producenta nie przekracza 1,5, a masa anteny jest
rwna 0,9 kg. Oprcz nej dostpne s take inne modele pokrywajce zakres KF lub
take i pasmo 6 m o maksymalnych dopuszczalnych mocach nadawania dochodzcych do
1,5 kW.
7.3.2. Antena ATX-1080
Konstrukcja wielopasmowej anteny ATX-1080 jest oparta o znane od duszego czasu

rozwizanie anten Outbacker, w ktrych w zalenoci od pasma nadawania cz du-
goci jest zwierana za pomoc przewodu wtykanego do znajdujcych si z boku gniaz-
dek. Wierzchoek anteny jest wysuwany teleskopowo dla jej dostrojenia do czstotliwoci
pracy. Na czas transportu antena ma dugo 32 cm, a w stanie roboczym 1,6 m.
Maksymalna dopuszczalna moc nadawania wynosi 25 W.
Fot. 7.3.3. Antena z wtykiem BNC u dou. Dostpne s take anteny z wtykiem PL
13.11.2016 101
8. Anteny typu T
8.1. Budowa
W sytuacji gdy warunki zewntrzne uniemoliwiaj lub utrudniaj zainstalowanie penowymiarowej

anteny pionowej (anteny wierfalowej) lub poziomej (dipola pfalowego) wyjciem z kopotw moe
by korzystanie ze skrconej anteny pionowej obcionej pojemnociowo przez element poziomy.
Dobierajc odpowiednio dugoci czci poziomej i pionowej mona stosunkowo dobrze wykorzysta
bdce do dyspozycji miejsce. Anten pionow mona wprawdzie przeduy elektrycznie za pomoc
cewki ale po pierwsze straty w cewce obniaj znacznie sprawno anteny, a po drugie cewki monto-
wane u dou zastpuj cz anteny, w ktrej pynie najwikszy prd w.cz., a wic cz najbardziej
promieniujc co dodatkowo przyczynia si do obnienia skutecznoci takiego rozwizania. Obcienie
pojemnociowe natomiast przyczynia si wanie do zwikszenia prdu w czci promieniujcej anteny.
Planujc konstrukcj anteny pionowej obcionej pojemnociowo u gry naley zwrci uwag na to,
aby odcinek pionowy by moliwie najduszy. Oporno promieniowania anteny, a co za tym idzie jej
sprawno ronie w miar powikszania si stosunku dugoci (wysokoci) elementu pionowego do
dugoci fali. Zaleno t ilustruje rys. 8.1.1.
Rys. 8.1.1. Zaleno zysku anteny pionowej w odniesieniu do anteny izotropowej od jej dugoci
w stosunku do promieniowanej fali. O pionowa dBi, pozioma h/
Ze wzgldw oczywistych anteny typu s stosowane przez krtkofalowcw na falach dugich i rednich
ale w wielu przypadkach wygodne moe by ich uycie rwnie na falach krtkich i to nie tylko w pa-
mie 160 m ale take i w wyszych szczeglnie w warunkach polowych lub przy braku miejsca.
Wykorzystanie anten typu T na falach dugich i rednich oraz zwizan z tym teori omwiono w tomie
18 Biblioteki polskiego krtkofalowca.
Rys. 8.1.2. Rozmaite typy anten obcionych pojemnociowo. Od lewej kolejno antena odwrcone L,
antena T, antena parasolowa, antena T obciona pojemnociowo kilkoma rwnoleglymi przewodami
Jak wynika z rys. 8.1.2 okrelenie anteny typu T jest pewnego rodzaju skrtem mylowym poniewa
w rzeczywistoci konstrukcje mog wyglda nieco inaczej. Ich oglna zasada dodanie do anteny
pionowej elementu poziomego zapewniajcego dodatkow pojemno w stosunku do ziemi pozostaje
niezmienna. Konstrukcje elementu pojemnociowego mog mie zreszt i inne ksztaty dokadniej
przedstawione w tomie 18 Biblioteki.
13.11.2016 102
Dla czci pionowej anteny T przyjmuje si orientacyjnie pojemno ok. 6 pF/m dugoci, dla pojedy-
czego przewodu poziomego ok. 5 pF/m, natomiast dla kilku przewodw poziomych zawieszonych
rwnolegle ok. 15 pF/m. Te orientacyjne wartoci stanowi dobre przyblienie do obliczania cewek
przeduajcych w sytuacjach kiedy nie mona tego unikn.
Charakterystyki kierunkowe krtkich anten obcionych pojemnociowo odpowiadaj charakterysty-
kom anten pionowych nawet wtedy, gdy dugo elementw poziomych znacznie przekracza dugo
elementu pionowego: w paszczynie poziomej charakterystyka jest dooklna, a pionowej zbliona do
kosinusoidy z maksimum nachylonym w stosunku do horyzontu, a minimum w kierunku zenitu. Kt
promieniowania anten T jest korzystny dla cznoci na rednie i dugie dystanse. Jak kada antenia
pionowa rwnie antena T wymaga dobrego uziemienia albo przeciwwag.
8.1.1. Zasada konstrukcji anteny T
Rys. 8.1.3. Przeksztacenie pionowej anteny wierfalowej w anten T
Konstrukcja anteny typu T powstaje dziki zastpieniu pionowego dipola wierfalowego przez piono-
wy dipol krtki (o wymiarach mniejszych od ) obciony pojemnociowo u gry. Na ilustracji 8.1.3
pod numerem 1 przedstawiony jest wyjciowy dipol wierfalowy. Pod numerem 2 widoczny jest jego
podzia na dwa odcinki: krtki odcinek pionowy (dopuszczalne A 0,1 ) i pozostay B uzupeniaj-
cy do dugoci . Pod numerem 3 przedstawiono funkcj odcinka B jako obcienia pojemnocio-
wego krtkiego dipola, a pod nr 4 dla porwnania konstrukcj rwnowan, w ktrej obcienie po-
jemnociowe zostao zastpione przez cewk przeduajc.
Rys. 8.1.4. Rozkad prdw w antenie T. Przeciwne kierunki prdw w obu ramionach poziomych
powoduj kompensowanie si promieniowanej przez nie fali. Jedynym skutecznie promieniujcym
elementem jest element pionowy; a krtka antena pionowa, b ta sama antena obciona
pojemnociowo. rednie natenie prd pyncego w elemencie pionowym wzrasta
13.11.2016 103
Wspczynnik skrcenia K ley w zakresie 0,7 0,8. Ramiona odcinka B powinny by umocowane
poziomo a nie ukonie gdy przy montau ukonym zmniejsza si obcienie pojemnociowe,
a ponadto wzrasta jego sprzenie z pobliskimi obiektami co powoduje wzrost strat w otoczeniu.
Dla powikszenia pojemnoci obcienia mona zamiast pojedyczego przewodu B uy wikszej licz-
by przewodw. Ich wpyw na wypadkow pojemno jest zaleny od wysokoci rozwieszenia anteny
i gruboci przewodw ale przykadowo dla wysokoci anteny 10 m i przewodu o rednicy 1 mm mona
przy odlegoci midzy przewodami wynoszcej 10 cm oczekiwa wzrostu pojemnoci o 29 % a przy
odstpie 1 m o 68%. W przypadku anten wierfalowych (w warunkach amatorskich sytuacja taka
moe wystpi przykadowo w pamie 160 lub 80 m, a tym bardziej na wyszych pasmach) pozwala to
na skrcenie odcinka B.
Poniewa oporno promieniowania (RR we wzorze poniej) zaley od wysokoci zawieszenia anteny
co w praktyce wie si z dugoci odcinka pionowego naley dy do tego aby by on moliwie naj-
duszy w danych warunkach:
L wysoko zawieszenia anteny T, dlugo fali.
Przykadowy sposb konstrukcji anteny T przedstawiono na ilustracji 8.1.5 (jej podpis i numeracja
zostay wzite z opr. [6]). Cz pionow anteny
moe stanowi zwyky przewd lub w przypadku
wykorzystania anteny na wysze pasma do pracy na
pasmach niszych koncentryczny kabel zasilajcy,
w ktrym ekran i ya rodkowa zostay u dou zwar-
te ze sob. Podobnie wyglda sprawa dla symetrycz-
nych linii zasilajcych.
Cewka przeduajca moe by niezbdna gwnie
dla anten na pasmo 160 m lub anten znacznie skr-
conych. Cz pionowa moe by take podczona
do jednego z kocw anteny powstaje wwczas
antena typu odwrcone L.
Rys. 8.1.5. Przykad konstrukcji anteny T
Rys. 8.1.6. Wymiary pfalowej anteny typu T
13.11.2016 104
Rys. 8.1.7. Ptlowa antena typu T
8.1.2. Antena T na pasmo 160 m
Rys. 8.1.8. Antena na 160 m
Antena o dugoci 2 x 8,47 m i wysokoci czci pionowej 12,75 m jest zawieszona nad dobrze prze-
wodzcym gruntem. W razie potrzeby korzystne jest uoenie na lub tu pod powierzchni ziemi przy-
najmniej kilku przeciwwag moliwie najduszych w danych warunkach lub w ostatecznoci wbicie
w ziemi rury uziemiajcej o dugoci co najmniej 5 m i rednicy 1,5 cala lub zblionej.
Cewka L ma indukcyjno 42 H i dobro 300.
13.11.2016 105
Tabela 8.1.1. Zmierzone przez autora opr. [4] impedancje wejciowe anteny wykonanej z przewodu
o rednicy 2 mm wynosz:
Czstotliwo [MHz] Impedancja Kt promieniowania Polaryzacja

wejciowa [] []
1,810 10 j70 25 pionowa
1,840 11 j49 25 pionowa
1,860 11 j33 25 pionowa
1,880 11 j17 25 pionowa
1,900 12 + j0 25 pionowa
1,920 12 + j12 25 pionowa
1,950 13 + j35 25 pionowa
8.1.3. Antena T na pasma 160 40 m
Rys. 8.1.9. Antena T na nisze pasma amatorskie
Tabela 8.1.2.
Wymiary
Pasmo [m] Odcinek poziomy [m] Odcinek pionowy [m]

160 2 x 23 12
80 2x7 10
40 2x3 6
13.11.2016 106
8.1.4. Antena T na pasmo 20 m
Rys. 8.1.9. Antena T na pasmo 20 m
Dla anteny AA5TB [5] wykonanej z przewodu 0,65 mm w izolacji teflonowej obliczona impedancja
wejciowa anteny wynosia 24,3 + j6,2 dla czstotliwoci 14,050 MHz, a wyniki pomiarw byy
bardzo zblione do tej wartoci. W celu dopasowania anteny do linii 50-omowej uyty zosta
kondensator o pojemnoci 240 pF. W skad systemu wchodzio te 9 przeciwwag o dugoci 3 m. Kt
maksimum promieniowania wynosi ok. 30, a zysk antenowy ok.0 dBd.
Fot. 8.1.10. Konstrukcja przeciwwag
13.11.2016 107
9. Anteny UKF
Mniejsze rozmiary anten UKF-owych oznaczaj, e sprawa ich ukrycia staje si mniej krytyczna,
anieli na falach krtkich. Niemniej jednak w niektrych sytuacjach konieczne moe by ich zaka-
muflowanie i wtedy by moe przydadz si niektre z opisanych dalej konstrukcji.
9.1. Antena magnetyczna dla pasm 2 m i 70 cm
Antena wykonana z rurki miedzianej o rednicy 6 mm pracuje w pamie 2 m jako ptlowa antena mag-
netyczna przestrajana w zakresie 90 170 MHz. Jednoczenie jej ptla dopasowujca suy jako prze-
duony (obciony pojemnociowo) dipol wierfalowy dla zakresu 400 450 MHz. Szeroko pasma
w dolnym zakresie wynosi 4 MHz, a osigany wspczynnik fali stojcej (WFS) nie przekracza warto-
ci 1,2 1,5. W grnym zakresie szeroko pasma wynosi 15 MHz przy WFS nie przekraczajcym 1,5.
Antena jest dostosowana do pracy z mocami do 30 W, moe by wic podczona do radiostacji
przenonych jak to przedstawiono na fotografii lub do radiostacji domowych po odpowiednim
ograniczeniu mocy wyjciowej.
Rurka, z ktrej wykonano anten jest spaszczona na kocach (najlepiej zrobi to w imadle) i spaszcze-
nia te tworz kondensator dostrajajcy. Do zmiany odstpu okadek kondensatora uyto ruby M4 wy-
konanej z materiau o dobrych waciwociach izolacyjnych najlepiej z teflonu lub pleksiglasu. Jeden
z kocw rurki musi by nagwintowany. Zamiast gwintowania mona przylutowa do niego nakrtk
M4. Sposb wykonania kondensatora przedstawiono na ilustracji poniej. Zakres zmian pojemnoci
wynosi 1 5 pF.
Autor konstrukcji DJ3UGA podaje ("Funk" 6/1999) nastpujce jej parametry:
dobro anteny 36,
oporno strat 14 ,
oprno promieniowania powyej 5 ,
sprawno powyej 36 %.
Antena jest podczana do kabla lub radiostacji za pomoc przejciwki BNC/wtyki bananowe.
Rys. 9.1.1. Wymiary anteny Rys. 9.1.2. Wykonanie kondensatora
13.11.2016 108
Fot. 9.1.3. Widok kondensatora
Fot. 9.1.4. Poczenie z przejciwk
Fot. 9.1.5. Widok anteny umieszczonej na radiostacji rcznej
13.11.2016 109
9.2. Antena magnetyczna wykonana z rurek od instalacji wodnych
Antena magnetyczna G0JXU ("UKW Berichte" 2/1990) wykonana jest ze standardowych rur miedzia-
nych i elementw stosowanych w instalacjach wodnych. S to kolejno wg numeracji na rysunku kons-
trukcyjnym:
(1) kolanka 22 mm,
(2) trjnik 22 mm, do ktrego doprowadzone jest zasilanie i przymocowana ptla pobudzajca (11)
przez gumowy przepust (10);
(3), (4) i (5) prosty cznik i reduktor (22/15 mm) wraz z wkrcon rub stanowi pojemno
obwodu, odcinek o mniejszej rednicy (15 mm) naley skrci w razie potrzeby;
(6) odcinek rurki o rednicy 15 mm i dugoci 27 mm,
(7) odcinek rurki o rednicy 22 mm i dugoci 36 mm,
(8) proste odcinki o rednicy 22 mm i dugoci 102 mm,
(9) - plastikowy cznik o rednicy 22 mm izolujcy anten od masztu, na ktrym jest zamocowana,
(10) gumowy przepust,
(11) ptla pobudzajca wykonana z miedzianego drutu o rednicy 1,5 2 mm (ew. emaliowanego).
Rys. 9.2.1. Wymiary anteny
Przy zachowaniu przedstawionych na rysunku wymiarw konstruktor uzyska czstotliwo rodkow

144,3 MHz i szeroko pasma ok. 200 kHz (WFS < 1,5). W celu obnienia strat i zarazem zwikszenia
dobroci obwodu zastosowano rurki o stosunkowo znacznej gruboci i rednicy 22 mm. Jednoczenie
taka solidna konstrukcja zapewnia odporno anteny na wstrzsy co pozwala na uycie jej nie tylko
jako anteny stacjonarnej ale i jako samochodowej.
Rurki s zlutowane ze sob w miejscach pocze. W przypadku gdy antena jest przeznaczona do pracy
na zewntrz naley zabezpieczy j przed dostawaniem si wody do szpary kondensatora np. Nakada-
jc w tym miejscu rurk lub inn oson plastikow.
13.11.2016 110
Dostrojenia anteny dokonuje si wkrcajc rub dostrojcz, a w miar potrzeby take lekko j zginajc
lub rozginajc w celu zmiany dugoci kondensatora.
Fot. 9.2.2. Widok anteny w pooeniu poziomym promieniowana jest fala o tej samej polaryzacji
Fot. 9.2.3. Widok od strony pojemnoci Fot. 9.2.3. Widok od strony ptli zasilajcej
9.3. Anteny ramowe
9.3.1. Dwupasmowa antena okienna
Dwupasmowa antena ramowa (dla pasm 2 m i 70 cm; fot. 9.3.1) skada si z dwch elementw kwadra-
towych zasilanych rwnolegle przez transformatory dopasowujce typu gamma. Dziki temu antena
moe by poczona z dwupasmow radiostacj bez porednictwa zwrotnicy antenowej.
Do wykonania anteny naley uy paskownikw aluminiowych o szerokoci 15 i gruboci 2 mm.
Sumaryczna dugo wszystkich elementw wynosi 3230 mm. W miejscu zaznaczonym na rysunku
strzak naley podoy midzy paskowniki dwie podkadki. Uatwiaj one skadanie anteny na czas
transportu. W celu zoenia anteny naley tylko poluzowa ruby w jej rogach.
13.11.2016 111
Otwory w elementach 6, 7 i 8 (przekrj A) naley nagwintowa gwintownikiem M5 i wkrci w nie

plastikowe ruby. Dostrojenia transformatora gamma dokonuje si zmieniajc odlego elementu 6 od
pozostaych. Przekrj B ilustruje sposb montau gniazda koncentrycznego.
Anten mona zawiesi w dowolnym miejscu
i w dowolny sposb, np. na przyssawkach na
szybie okiennej.
Fot. 9.3.1. Widok anteny dwupasmowej
Prosta antena ramowa (rys. 9.3.3) moe by

wykonana nawet ze zwykego drutu (izolo-
wanego lub goego) stosowanego w insta-
lacjach elektrycznych o przekroju rzdu 1,5
mm kw. Jednym z naprostszych rozwiza
moe by rozcignicie i zawieszenie ptli na
dwch wieszakach jak to przedstawiono na
fotografii (nie mona uywa wieszakw
metalowych).
Dla pasma 2 m rozmiary obliczone rozmiary prostokta wynosz 36,5 x 73,0 cm. W praktyce s one
w pewnym stopniu zalene od wykonania (uytego drutu). Dla drutu izolowanego korzystniejsze oka-
zuje si zmniejszenie anteny do rozmiarw 36,0 x 72,0 cm, a dla goego zwikszenie do rozmiarw
37,0 x 74,0 cm (wysoko rwna jest podwjnej szerokoci prostokta). Obwd prostokta wynosi 1,06
dugoci fali w wolnej przestrzeni. Biorc po uwag atwo wykonania anteny eksperymentalne
znalezienie optymalnych rozmiarw nie powinno nastrcza wikszych trudnoci.
Ptla, pomimo e z zasady symetryczna moe by zasilana bezporednio za pomoc kabla koncentrycz-
nego o opornoci falowej 50 omw. W zalenoci od potrzeb kabel mona przylutowa bezporednio
lub podczy poprzez gniazdo BNC.
Umieszczenie anteny w pozycji pionowej powoduje, e promieniowana fala ma polaryzacj poziom.
Konstrukcj HB9BBR zaprezentowano w nr 7/1994 miesicznika "Funk".
Rys. 9.3.3. Prosta antena Fot. 9.3.4. Antena zawieszona na drzwiach

ramowa na pasmo 144 MHz
13.11.2016 112
Rys. 9.3.2. Elementy konstrukcyjne anteny dwupasmowej

13.11.2016 113
9.3.2. Antena okienna na pasmo 2 m
W numerze 5/2014 Funkamateura opisana jest ramowa antena okienna na pasmo 2 m. Najwygodniej-
szym sposobem jej umocowania na oknie jest przymocowanie na szybie przy uyciu przyssawek.
Antena jest wykonana z paskownikw oksydowanych aluminiowych o szerokoci 15 i gruboci 2 mm.
W skad konstrukcji wchodz 4 elementy o dugoci 530 mm, 2 elementy o dugoci 55 mm i jeden
o dugoci 200 mm. rednice otworw wynosz 4,1 mm. W trakcie montau naley usun warstw
oksydacji wok otworw aby zapewni dobry kontakt elekryczny elementw.
Antena promieniuje fal o polaryzacji zgodnej z pooeniem elementu nr 4, mona wic atwo dobra
polaryzacj fali poprzez zmian pooenia anteny.
Tabela 9.3.1. Materia montaowy
Element Liczba
ruby M4 z gwk z 6-ktnym wgbieniem 7
Nakrtki samonacinajce M4 3
Nakrtki motylkowe M4 4
ruby M3 krzyowe lub z prost szczelin 4
Nakrtki M3 4
Gniazdo N z konierzem 1
Trymer 2,5 22 pF 1
Pytka drukowana z otworami 15 x 35 mm 1
Kocwka kabla dla ruby M3 1
Fot. 9.3.6. Widok oglny anteny Fot. 9.3.7. Szczegy montau gniazdka
13.11.2016 114
Rys. 9.3.5. Konstrukcja i sposb podczenia anteny
13.11.2016 115
9.3.3. Antena okienna na pasmo 70 cm
Opis ramowej anteny okiennej na pasmo 70 cm pochodzi z numeru 10/2013 miesicznika Funkama-
teur. Do je konstrukcji potrzebne s dwa elementy o dugoci 400 mm, 3 elementy o dugoci 195 mm,
dwa elementy o dugoci 53 mm i jeden o dugoci 50 mm z aluminium 15 x 2 mm.
Rys. 9.3.8. Konstrukcja anteny. Paskowniki aluminiowe maj grubo 2 mm
Fot. 9.3.9. Widok gotowej anteny
13.11.2016 116
Fot. 9.3.10. Szczegy konstrukcyjne mocowania gniazdka i trymera 20 pF
Fot. 9.3.11. Umocowanie gniazdka N i trymera 20 pF
Fot. 9.3.12a i b. Fabryczna rozkadana antena ramowa na pasma 2 m i 70 cm w stanie rozoonym i zo-
onym. Antena o wymiarach 54 x 54 cm i zysku 1 dBd jest zawieszana na przyssawkach
13.11.2016 117
9.4. Antena szczelinowa dla pasma 70 cm
Rys. 9.4.1. Antena szczelinowa wykonana z czaszy satelitarnej
Niewykorzystywana czasza anteny sateliternej nie zwraca na siebie uwagi i moe suy jako utajniona
antena szczelinowa na pasmo 70 cm. Dugo poziomej szczeliny (promienujcej fal o polaryzacji
pionowej) wynosi dla tego pasma 34 cm, co wymaga aby antena satelitarna miaa rednic co najmniej
60 cm. Szeroko szczeliny wynosi 3 4mm. 50-omowy kabel zasilajcy jest podczony w odlegoci
3,5 cm od jednego z kocw szczeliny.
Sposb obliczenia punktu zasilania:
impedancja wejciowa na rodku 34-centymetrowej szczeliny wynosi 493
pooenie obliczane jest z proporcji: 493 odpowiada 34 cm, a wic 50 3,448 cm.
Kocwki kabla s podczone do anteny za pomoc dwch rub nierdzewnych M3 x 10 mm. Otwory
dla nich s wywiercone w odleglociach po 5 mm od krawdzi szczeliny i 3,5 cm od jej koca. Dla
zapewnienia dobrego kontaktu elektrycznego naley usun lakier wok otworu. Dawik tumicy
prdy asymetrii jest wykonany w postaci 3 zwojw kabla RG-58/U na rednicy ok. 5 cm. Kabel jest
zwizany plastikowymi wizadami jak to pokazano na zdjciu 9.4.1.
Konstrukcja DL6FFB zostaa opublikowana w numerze 7/2016 CQDL.
Zamiast czaszy anteny satelitarnej mona uy dowolnej blachy metalowej udajcej element dekoracyj-
ny (nawet pomalowany w jakie motywy lub o odpowiednio powycinanych krawdziach). W takiej
konstrukcji atwiej jest te utajni anten na pasmo 2 m.
9.5. Anteny szczelinowe dla pasm 50, 144 i 430 MHz
Anten szczelinow mona najprociej wyobrazi sobie jako szczelin o wymiarach dostosowanych do
czstotliwoci pracy wykonan w przewodzcej (metalowej) paszczynie. W szczeglnej postaci
redukuje si ona jedynie do przewodzcego obramowania szczeliny, a paszczyzna przewodzca staje
si zbdna. Cech charakterystaczn anten szczelinowych jest to, e skadowa elektryczna pola w.cz.
przyjmuje kierunek zgodny z kierunkiem krtszych bokw szczeliny (odwrotnie ni np. w przypadku
dipoli ptlowych), a wic szczelina pionowa promieniuje fal o polaryzacji poziomej i odwrotnie.
Szczelina (lub pozostaa z niej ramka) jest zasilana od strony duszych bokw. Zasada konstrukcji jest
przedstawiona na ilustracji 9.5.1.
Wymiary szczeliny nie s krytyczne dlatego te jej wykonanie mechaniczne nie powinno przysporzy
wikszych trudnoci. Ze wzrostem szerokoci szczeliny otrzymuje si szersze pasmo przenoszenia.
Antena jest zasilana za pomoc kabla koncentrycznego przez symetryzator 1:1. Zasilanie niesymetrycz-
ne powoduje natomiast niesymetri charakterystyki promieniowania. Waciwe dopasowanie uzyskuje
si przesuwajc punkty podczenia symetryzatora wzdu bokw szczeliny jak to wida na ilustracji.
Jest to sposb analogiczny do stosowanego w antenach typu J. Dla dopasowania do kabla 50 punkty
zasilania znajduj si w odlegoci ok. /6 od krtszego boku. Anteny szczelinowe s czsto stosowane
w wyszych pasmach UKF i w zakresach mikrofalowych. Po zwiniciu konstrukcji w piercie
13.11.2016 118
otrzymuje si anten typu DDRR (rys. 9.5.4). Obliczony na podstawie symulacji komputerowych zysk
wynosi okoo 4,7 dBi.
Przykady wykonania:
6m Na maszcie drewnianym lub z tworzywa sztucznego umieszczone s dwie poprzeczki z rurki
aluminiowej (np. ze starych kijkw narciarskich), a pomidzy nimi przecignito link stalo-
w. Przewody zasilajce s podczone za pomoc zaciskw (kostek) stosowanych w instalac-
jach elektrycznych. Antena jest przedstawiona na fotografii 9.5.3. Elementy pionowe mona
te wykona z rurek aluminiowych, a poziome z przecignitego midzy nimi przewodu
miedzianego.
Przykadowo przyjmujc wysoko /2, szeroko /6 i punkt zasilania na wysokoci /10
otrzymujemy dla czstotliwoci 51,1 MHz odpowiednio wysoko 300 cm, szeroko 100 cm
i punkt zasilania na wysokoci 84 cm. Antena taka daje w przyblieniu zysk 3 dBd. Wymiary
anteny mona te zmieni tak aby wysoko wynosia 0,6 i szeroko 0,15 . Zasilanie
pozostaje na tej samej wysokoci /10. Dla otrzymania anteny reflektorowej na wysokoci
elementw poziomych w odlegoci 975 mm od nich umieszcza si reflektory o dugoci 2900
mm (dane dla rurki o rednicy 12 mm)
4m Podobnie mona te zbudowa anten dla pasma 70 MHz. Przykadowo dla konstrukcji wyko-
nanej z rurki o rednicy 12 mm wymiary wynosz: 1679 mm dla elementw pionowych, 645
mm dla poziomych, punkt zasilania ley na wysokoci 448 mm. Ewentualne reflektory
o dugoci 2072 mm umieszcza si w odlegoci 680 mm od poziomych elementw anteny.
2m Antena (fot. 9.5.3) jest wykonana z przewodu aluminiowego o rednicy 8 mm stosowanego
w instalacjach odgromowych. Przewody zasilajce podczono za pomoc rub z podkadkami
zbatymi. Dla zabezpieczenia przed wpywami otoczenia miejsca pocze pokryto klejem.
Na wysokoci elementw poziomych w odlegoci 325 mm od anteny mona umieci reflek-
tory o dugoci 1003 mm. Dane te dotycz rurki o rednicy 10 mm, dla rurki 12 mm s to
odpowiednio 320 mm i 1006 mm. Otrzymuje si wwczas anten reflektorow. Mona take
uy rurek o rednicach 6 mm lub podobnych.
70 cm Antena (fot. 9.5.2) jest wykonana z goego przewodu miedzianego o rednicy 2 mm, do
ktrego przylutowane s przewody zasilajce.
23 cm Anten mona wykona z przewodu miedzianego lub z kawaka blachy, w ktrym jest wycita
szczelina.
Pomiary anten dla pierwszych trzech pasm przeprowadzone przez DJ3RW ("Funk 4/2003") wykazay,
e zysk antenowy takiej konstrukcji jest zbliony do zysku anteny HB9CV. Naley jednake zwrci
uwag, e promie obrotu anteny wynosi 1/3 promienia dla anteny HB9CV. Przykady konstrukcji
pochodz z tego samego rda. Anteny te wystpuj take pod fabryczn nazw Hentenna.
Rys.9.5.1. Wymiary anteny szczelinowej UKF
13.11.2016 119
Rys. 9.5.2. Antena na pasmo 430 MHz Rys. 9.5.3a i b. Anteny na pasma 144 i 50 MHz
Rys. 9.5.4. Przeksztacenie szczelinowej anteny prostej w koow DDRR
Rys. 9.5.5 a i b. Szczegy konstrukcji skrzynki przyczeniowej i rurkowej anteny na 144 MHz
13.11.2016 120
Rys. 9.5.6. Reflektorowa antena szczelinowa na 144 MHz
W numerze 6/2010 FA podano odstp reflektorw 0,15 0,16 od paszczyzny promiennika, co dao
anten o zysku 7 dBd i szerokoci wizki poziomej 72 stopnie. W tym samym miejscu podano take
wymiary anten rurkowych dla pasm 2 i 6 m.
Tabela 9.5.1. Wymiary anten reflektorowych wykonanych z rurek instalacyjnych
Pasmo [m] 2 6
rednica rurek [mm] 6 10 12
Elementy poziome [mm] 314 314 900
Elementy pionowe dolne [mm] 218 218 625
Elementy pionowe grne [mm] 817 822 2343
Reflektory [mm] 1008 1003 2900
Odstp reflektora od anteny [mm] 330 330 975
9.6. Antena HB9CV dla pasm 2, 6 i 10 m
Antena HB9CV cieszy si zasuon popularnoci w krgach amatorskich. Jej zaletami s stosunkowo
znaczny zysk 4,2 dBd (w stosunku do dipola pfalowego) i tumieniem w kierunku wstecznym 20 dB
przy niewielkich wymiarach dziki czamu stosowana jest czsto do pracy z terenowych QTH. Najcz-
ciej spotykane s wykonania dla pasm 2 m i 70 cm ale nic nie stoi na przeszkodzie dla konstrukcji anten
dla innych zakresw czstotliwoci i to zarwno krtkofalowych jak i np. pasma 23 cm.
Antena skada si z dwch aktywnych (zasilanych) elementw direktora i reflektora oddalonych od
siebie o /8. Dugo direktora (w m) wynosi 139/f, a reflektora 150/f gdzie czstotliwo podana jest
w MHz. Oba elementy s zasilane za pomoc odcinka linii powietrznej z dopasowaniem typu gamma.
Kabel zasilajcy jest podczony do elementu krtszego (direktora) poprzez szeregowy kondensator
kompensujcy. Korzystne jest stosowanie tutaj kondensatorw ceramicznych lub styrofleksowych.
Rys. 9.6.1. Antena HB9CV
Anten dla pasma 2 m mona take wykona z dwch rurek aluminiowych o rednicy 10 mm umoco-
wanych w elemencie nonym wykonanym z ksztatownika aluminiowego 20 x 20 x 280 mm. Miejsce
13.11.2016 121
podczenia kabla i kondensator kompensujcy mog by chronione przez plastikow puszk rozdziel-
cz od instalacji elektrycznych.
Tabela 9.6.1. Wymiary anten dla pasm 28, 50 i 144 MHz
Pasmo [m] R [mm] S [mm] A [mm] RS [mm] SS [mm] C [pF]

10 5300 4900 1330 800 760 56
6 3000 2770 750 450 430 30
2 1020 945 260 190 190 12
2 1034 964 260 190 190 12
9.7. Antena HB9CV dla pasm 2 m, 70 cm i 23 cm
Na rysunku 9.7.1 przedstawiona jest konstrukcja anteny HB9CV dla pasm 145, 432 i 1296 MHz.
W przypadku trudnoci z nabyciem trymera o maych pojemnociach mona na pasmach 70 cm i 23 cm
zastosowa miniaturowe kondensatory wasnej konstrukcji wykonane z dwch pytek metalowych
przylutowanych do gniazda BNC i przewodu bocznika. Zmieniajc rozchylenie tych pytek zmienia si
pojemno kondensatora. Jako bocznik fazujcy w pamie 2 m moemy stosowa przewd w izolacji
PCW, w pasmach 70 i 23 cm stosuje si goy posrebrzany przewd, odpowiednio przylutowany do
dipoli.
Tabela 9.7.1.
Pasmo
a [mm] b [mm] d [mm] e [mm] f [mm] g [mm] h [mm] i [mm] C [pF]
[MHz]
144 1030 950 130 120 251 5 1,4 6x4 10
432 336 306 57 53 83 4 1 5 3
1296 112 103 19 17,7 27 2,5 1 3 0,7
13.11.2016 122
Fot. 9.7.2. Skrzynka przyczeniowa anteny na pasmo 2 m
Fot. 9.7.3. Dwupasmowa rozkadana antena HB9CV produkcji fabrycznej na pasma 2 m i 70 cm.
W sprzeday dostpne s rwnie anteny jednopasmowe w caoci lub rozbierane
Fot. 9.7.4. Fabryczna antena HB9CV na pasmo 70 cm
Ciekawe rozwizanie anteny dla pasma 2 m opublikowano w poz. [9]. Zastosowano w nim sposb
konstrukcji spotykany w rozwizaniach profesjonalnych, zwaszcza anten logarytmiczno-periodycz-
nych. Element nony stanowicy jednoczenie lini zasilajc reflektor jest wykonany z dwch profili
o ksztacie litery C ceownikw o wymiarach 15 x 15 mm lub zblionych. Do ceownikw przykrcone
s (naprzemian do dolnego i grnego dziki czemu uzyskuje si odwrcenie fazy o 180 stopni) powki
reflektora i direktora. Wygld anteny w wykonaniu rozkadanym przedstawia fot. 2.7.5. Elementy mog
by oczywicie przymocowane na stae, a w konstrukcjach skadanych mona te zamiast prtw zasto-
sowa elementy teleskopowe. Wymiary anteny dla pasma 2 m podano na rys. 2.7.6, pene wymiary
konstrukcji na rys. 2.7.7, a na rys. 2.7.9 i 2.7.10 przedstawiona jest konstrukcja anteny dla pasma 70
cm [10].
13.11.2016 123
Fot. 9.7.5. Widok oglny
Rys. 9.7.6. Antena na pasmo 2 m
Fot 9.7.8. Szczegy konstrukcyjne
13.11.2016 124
Rys. 9.7.7. Antena na pasmo 2 m
13.11.2016 125
Rys. 9.7.9 (u gry) i 9.7.10 (z lewej). Antena na

pasmo 70 cm
13.11.2016 126
9.8. Antena ptlowa dla pasm 2 m, 70 cm i 23 cm
Przykad caofalowej anteny ptlowej wykonanej z obrczy koa rowerowego o rednicy 28" pochodzi
z nru 5/1998 miesicznika "Funk". rednica obrczy wynosi 622 mm co oznacza, e jej obwd jest o 13
cm (6 %) krtszy od penej dugoci fali, ale autor konstrukcji DJ3RW twierdzi, e wspczynnik
fali stojcej ulega tylko nieznacznemu pogorszeniu. Antena wykonana jest z obrczy rowerowej po
usuniciu z niej szprych i przeciciu w miejscu spawania a dokadniej po wyciciu 1 cm kawaka za-
wierajcego spaw. Koce obrczy s poczone ze sob za pomoc kawaka materiau izolujcego np.
plastiku. W tym miejscu jest te doprowadzone zasilanie za pomoc odcinka kabla koncentrycznego.
Oporno wejciowa caofalowej anteny ptlowej ley w zakresie 90 120 omw, co oznacza koniecz-
no dopasowania jej do kabla 50-omowego za pomoc wierfalowego odcinka kabla o opornoci
falowej 75 np. RG 59 lub telewizyjnego. Wspczynnik skrcenia dla kabli o dielektryku polietyle-
nowym wynosi 0,66 natomiast dla kabli o dielektryku z pianki polietylenowej od 0,78 do 0,89 i naley
go uwzgldni przy obliczaniu dugoci kabla (transformatora wierfalowego). Jak wida na fotografii
drugi koniec kabla jest podczony do gniazda koncentrycznego.
Obwd ptli odpowiada (znowu w przyblieniu) trzykrotnej dugoci fali 70 cm dziki czemu moe by
ona stosowana take i w zakresie 432 MHz. Transformator dopasowujcy nie wymaga wymiany ani
przeczania poniewa jego dugo wynosi 3/4 . Jak atwo zauway dla czstotliwoci 1296 MHz
antena odpowiada 9-krotnej dugoci fali, a transforamator dopasowujcy ma dugo 2,25 .
Antena moe by montowana pionowo lub poziomo w zalenoci od potrzeb. Zysk wynosi ok. 2 dBd.
Rys. 9.8.1. Konstrukcja anteny Rys. 9.8.2. Widok oglny
Rys. 9.8.3. Zasilanie anteny
13.11.2016 127
9.9. Pfalowa antena ptlowa
Oprcz caofalowych anten ptlowych konstruowane s rwnie anteny pfalowe. Na rysunkach 9.9.1
i 9.9.2 przedstawiono wymiary anteny pfalowej dla pasma 2 m z zasilaniem gamma i indukcyjnym.
Fotografie przedstawiaj anten wykonan przez DJ3RW z 16" obrczy od roweru dziecicego oraz
szczegy sprzgacza gamma i ptli indukcyjnej ("Funk" 3/1999).
Rys. 9.9.1. Antena z transformatorem gamma Rys. 9.9.2. Antena zasilana ptl
Fot.. 9.9.3. Widok oglny
Fot. 9.9.4. Transformator gamma
13.11.2016 128
Fot. 9.9.5. Ptla sprzgajca
9.10. Antena pionowa na 144 MHz z transformatorem koncentrycznym
Antena o dugoci p fali skada si z dwch czci: piono-

wego dipola i transformatora koncentrycznego o dugociach
1/4 fali. Ekran zasilajcego kabla koncentrycznego jest po-
czony z grnym denkiem transformatora. Transformator
wykonany jest z rurki metalowej o rednicy 0,008 - 0,013
i gruboci cianek 0,5 1,5 mm. rednica ta zapewnia pokrycie
pasma 144 146 MHz.
9.11. Pfalowa antena DDRR
Pfalowa antena DDRR dla pasma 144 - 146 MHz moe mie nastpujce rozmiary: rednica reflek-
tora z blachy miedzianej 500 mm, rednica piercienia 288 mm, rednica przewodu miedzianego 6 mm,
wysoko H 25 mm, punkt zasilania X 15 mm. Dla czstotliwoci 145 MHz pojemno kondensatora
wynosi 7,5 pF. Anteny umieszczone poziomo maj polaryzacj pionow jak zawsze w przypadku
anten szczelinowych.
Na ilustracji 9.11.1 przedstawiono jedno z ciekawych i atwych do wykonania rozwiza pfalowej
anteny DDRR dla zakresu 144 - 146 MHz. Widoczna po prawej stronie ruba spenia funkcj kondensa-
tora o zmiennej pojemnoci. Kolejne ilustracje przedstawiaj przekrj anteny DDRR produkcji firmy
UNTENNA, alternatywne wykonanie anteny produkcji tej samej firmy i dalsze przykady konstrukcji
amatorskich.
13.11.2016 129
Fot. 9.11.1
Fot. 9.11.2 Fot. 9.11.3
Fot 9.11.4 Fot. 9.11.5
Fot. 9.11.6
13.11.2016 130
9.12. Pfalowa antena DDRR na pasmo 144 MHz wykonana z obrczy rowerowych
Antena DJ3RW ("Funk" 10/1998) wykonana jest z obrczy 16" (dipol) i 28", w ktrej pozostawiono
szprychy (reflektor). Odlego piercieni wynosi 0,05 czyli 10 cm. Punkt podczenia 50-omowego
kabla zasilajcego jest oddalony o 70 na obwodzie od zwarcia. Antena pracuje poprawnie rwnie na
trzeciej harmonicznej czyli w pamie 70 cm bez zmiany punktu optymalnego dopasowania.
9.13. Podwjna antena DDRR na pasmo 144 MHz
Antena konstrukcji I0HOU i IZ0QAV (fot. 9.13.1 9.13.4) skada si z dwch jednakowych elemen-
tw co powoduje, e ma ona wysoko dwa razy wiksz od anteny klasycznej. Grny element jest
zasilany za porednictwem transformatora dopasowujcego gamma a przeciwlege koce promienni-
kw s sprzone za pomoc pojemnoci. W wykonaniu do uytku domowego przedstawionym na
zdjciach kondensator o pojemnoci min. ok. 2 pF jest wykonany ze skrconych kawakw przewodu
w izolacji. Zamiast tego mona oczywicie zastosowa trymer ceramiczny. Antena jest wykonana
z miedzianej rurki od instalacji wodnych o rednicy 6 mm. Zestrojenie anteny polega na dostrojeniu jej
do czstotliwoci pracy za pomoc trymera i nastpnie dobranie (przesuwanie) punktu zasilania dla
uzyskania minimum wspczynnika fali stojcej (WFS). Proces strojenia mona ewentualnie powtrzy
po pierwszym razie dla uzyskania jak najlepszych wynikw.
Obwd anteny wynosi 35,7 cm, a jej wysoko 5 cm. Cakowita dugo rurki rwna jest wic
w przyblieniu 90 cm. Transformator jest wykonany z przewodu o przekroju kwadratowym 2 x 2 mm.
13.11.2016 131
Fot. 9.13.2. Widok kondensatora
Fot. 9.13.3. Punkt zasilania
Fot. 9.13.4. Gniazdko wejciowe
13.11.2016 132
9.14. Antena paska o polaryzacji pionowej
Rys. 9.14.1. Zasada konstrukcji anteny
Jest to odmiana anteny szczelinowej,

w ktrej elementami promieniujcymi s
szczeliny znajdujce si pomidzy zasilan
czci centraln i otaczajc j przeciw-
wag poczon z mas (rys. 9.14.1). Jak
wynika z przedstawionego na nastpnym
rysunku (przekroju wzdu linii A-B z ry-
sunku 9.14.1) rozkadu pola elektromag-
netycznego linie pola elektrycznego prze-
biegaj w przewaajcej czci prostopadle
do paszczyzny anteny, a wic w przypadku
jej poziomego usytuowania (np. na dachu
samochodu) promieniowana jest fala o po-
laryzacji pionowej. Dla zapewnienia
symetrii charakterystyki promieniowania
w paszczynie poziomej zarwno szczelina jak i cz centralna anteny maj ksztat okrgu. rednica
elementu centralnego powinna by moliwie dua i nie jest ona zwizana z czstotliwoci pracy.
Szeroko szczeliny musi by znacznie mniejsza od /4, przykadowo dla pasma 430 MHz 3 cm.
Rys. 9.14.2. Rozkad pola wok anteny
Rys. 9.14.3. Przykad konstrukcji anteny z przeciwwag cig
Na ilustracjach 9.14.3 i 9.14.4 przedstawiono przykady wykonania anteny z przeciwwag cig i zo-
on z dwch zachodzcych na siebie paszczyzn. Jako izolatora uyto warstwy styropianu o gruboci
20 mm. Oporno wejciowa anteny jest stosunkowo niska, ale oprcz niej wystpuje rwnie
13.11.2016 133
skadowa o charakterze idukcyjnym. Autor opisu DJ5AT ("UKW-Berichte" 2/1991) uy dopasowania

pojemnociowego (C1 i C2) i uzyska w caym pamie wspczynnik fali stojcej poniej 1,5.
Rys. 9.14.4. Antena z przeciwwag zoon z dwch paszczyzn
Podane przez autora wymiary anteny wynosz:

- rednica d = 2 * l / PI (l ) = 45 cm,
- szeroko szczeliny s = 0,1 * d / 2 = 4 cm,
- pojemnoci dopasowujce C1 = 1,7 pF, C2 = 5,4 pF.
9.15. Anteny Moxona na pasma 70 cm, 2 i 6 m
Rys. 9.15.1. Szkic konstrukcyjny anteny Moxona
Jako uzupenienie do opisanej uprzednio konstrukcji anteny Moxona dla pasm gwnie krtkofalowych
w tabeli 9.15.1 przedstawiany kilka wariantw anteny dla pasm 70 cm, 2 i 6 m. Zysk kierunkowy
wynosi ok. 4 dBd, stosunek tumienia ty/przd 25 dB, szeroko listka gwnego w poziomie 78
stopni, a w pionie 140 stopni; impedancja wejciowa okoo 50 i WFS poniej 1,2.
Tabela 9.15.1
Pasmo 70 cm 2m 6m
rednica elementu [mm] 2,4 3,2 4 5 1
A [mm] 249 744 744 744 742 2180
B [mm] 32 104,5 102 99,5 98 323
C [mm] 17 37 39 42 43
D [mm] 46 141,5 141 141,5 141 400
E [mm] 95 275,5 275,5 275,5 276 795
W numerze 5/2013 Funkamateura opisana jest konstrukcja atwych do wykonania anten Moxona na
pasma 2 m i 70 cm. Opisane anteny daj zysk kierunkowy okoo 3,5 dB i charakteryzuj si stosunkiem
13.11.2016 134
przd/ty mniej wicej 20 dB. Ich wymiary podane s w tabeli 9.15.2. Do ich konstrukcji uyto prtw
aluminiowych o rednicy 4 mm. rodkowe kocwki promiennika s wyklepane motkiem na pask
i wykonano w nich otwory o rednicy 2,5 mm. Mona w nich nawierci gwint M3. Antena jest zamon-
towana na plastikowej obudowie z przepustami M12 dla kabli. Kocwki reflektora i promiennika sa
dla ich mechanicznego ustabilizowania poczone za pomoc rurki plastikowej. Szczegy konstrukcyj-
ne anteny i sposb podczenia kabla RG-58 pokazano na ilustracjach. Wywiercony w dolnej ciance
obudowy otworek o rednicy 2 mm zapewnia wymian powietrza i usuwanie gromadzcej si wilgoci.
Przy montau anteny na zewntrz dobrze jest zabezpieczy ruby przed korozj za pomoc silikonu.
Tabela 9.15.2
Element Pasmo 2 m Pasmo 70 cm

Cakowita dugo promiennika 2 x 464,5 mm 2 x 147 mm
Cakowita dlugo reflektora 1029 mm 342 mm
A dugo prostego odcinka reflektora 743 mm 246 mm
B zagity odcinek promiennika 99 mm 30 mm
C odstp kocw elementw 34 mm 14 mm
D zagity odcinek reflektora 143 mm 48 mm
E odstp elementw 276 mm 92 mm
F rodkowy odstp elementw promiennika 12 mm 12 mm
Rys. 9.15.2. Wymiary anteny dla obu pasm UKF
13.11.2016 135
Fot. 9.15.3 9.15.5 Konstrukcja mechaniczna
Fot. 9.15.6. Anteny Moxona na pasma 2 m i 70 cm
13.11.2016 136
9.16. Ventenna
Pod nazw Ventenna sprzedawane s anteny ukryte w rurce plastikowej i udajce wylot kanau wen-
tylacyjnego. Producent nie podaje wprawdzie szczegw dotyczcych konstrukcji wewntrznej ale
sam pomys ukrycia w ten sposb anteny UKF jest godny uwagi i moe stanowi inspiracj dla kons-
truktorw dowolnych rozwiza.
Fot. 9.16.1. Ventenna na dachu domu
9.17. Antena okrga Big Wheel
Fot. 9.17.1. Konstrukcja anteny na pasmo 70 cm Fot. 9.17.2. rodkowy element anteny
Antena Big Wheel skada si z trzech caofalowych ptli poczonych rwnolege w punkcie zasilania
(ptle s zasilane synfazowo w tej samej fazie). Czci kadej z ptli o dugoci powki fali stanowi
1/3 okrgu zewntrznego, ktry ma w sumie dugo 1,5 . Pozostae dwie czci kadej z ptli maj
dugoci /4 i s uoone promienicie stanowi swego rodzaju szprychy koa. Ich promieniowanie
kompensuje si wic faktycznie promieniujcymi czciami anteny s zewntrzne pfalowe fragmenty
ptli. Rwnolege poczenie ptli powoduje, e impedancja wejciowa anteny wynosi w przyblieniu
20 . Dla dopasowania do standardowej linii zasilajcej o impedancji falowej 50 ptle zostay lekko
skrcone a dla skompensowania powstajcej w wyniku tego skadowej pojemnociowej uyto rwno-
legego strojnika.
Przy montau poziomym antena ma polaryzacj poziom, a w literaturze podawany jest zysk rzdu 2,7
dBd. Na rys. 9.17.3 podane s wymiary strojnika dla pasma 2 m. Dla pasma 70 cm wymiary anteny
i strojnika s trzykrotnie mniejsze.
Anteny Big Wheel s stosunkowo szerokopasmowe, i tak przykadowo dla anten na pasmo 2 m
uzyskuje si WFS poniej 1,5 w zakresie 142 150 MHz.
Gotow anten daje si atwo ukry w jakiej obudowie plastikowej.
13.11.2016 137
Rys. 9.17.3. Konstrukcja anteny. Kocwki A s poczone ze rodkowym kontaktem gniazdka, a E

z mas
Fot. 9.17.4. Antena na 430 MHz w plastikowym pudeku
Fot. 9.17.5. Szczegy konstrukcji strojnika i rodkowej czci anteny
13.11.2016 138
Fot. 9.17.6. Antena Big Wheel na 145 MHz wykonana z drutu
Rys. 9.17.7. Wymiary anteny na pasmo 2 m
Fot. 9.17.8. Anteny na wysze pasma mona wykona na pytce drukowanej
13.11.2016 139
9.18. Anteny J na pasma 144 i 430 MHz
Anteny typu J s pfalowymi dipolami zasilanymi na jednym z kocw poprzez wierfalowy odcinek
dopasowujcy. Nie wymagaj wic stosowania przeciwwag. Dalsz ich zalet jest stosunkowa atwo
wykonania z odcinka kabla paskiego itp. Po zwiniciu jest ona atwa do zabrania z rczn radiostacj
i do rozwieszenia w rnych warunkach.
W przedstawionym przykadzie antena na pasmo 430 MHz wykonana jest z 43 cm odcinka kabla pas-
kiego o opornoci falowej 300 . Dla obliczenia dugoci odcinka transformujcego przyjto warto
katalogow wspczynnika skrcenia 0,85. Dla czstotliwoci 435 MHz (fala 0,689 m) otrzymuje si
jego dugo 13,18 cm. Dla przewodu nieizolowanego wspczynnik ten wynosi 0,95 dlatego te dla
pfalowej czci anteny, skadajcego si tylko z jednego zasilanego przewodu kabla przyjto warto
redni 0,9. Std te otrzymuje si dugo czci pfalowej rwn 31 cm i cakowit dugo anteny
43 cm. Obie yy kabla s ze sob zwarte i zlutowane na kocu odcinka transformujcego. Punkt
o opornoci falowej 50 ley w przyblieniu w odlegoci 1,5 cm od zwarcia. W tym miejscu naley
ostronie usun izolacj i przylutowa kabel zasilajcy jak to pokazano na ilustracji. W miejscu
zakoczenia transformatora naley przeci y kabla paskiego, do ktrej doczony jest ekran.
Najlepiej wyci w tym miejscu odcinek o dugoci 2 cm.
Rys. 9.18.1. Antena typu J wykonana z kabla paskiego
Antena J dla pasm 2 m i 70 cm (rys. 9.18.2) wykonana jest z telewizyjnego kabla paskiego o opornoci
falowej 240 . Wymiary podane na rysunku przed nawiasami odnosz si do pasma 2 m, a wymiary
w nawiasach do pasma 70 cm. W odrnieniu od zwykych anten J skada si ona z dwch kolinear-
nych dipoli poczonych ze sob za pomoc paskiego elementu dopasowujcego. Zysk antenowy jest
o 4 dB wikszy ni dla pionowej anteny wierfalowej.
Rys. 9.18.2. Wymiary anteny dla pasm 2 m i 70 cm (w nawiasach)
Przedstawiona na ilustracji 9.18.3 antena J pracujca w pamie 2 m jest wykonana z paskiego kabla
o opornoci falowej 300 , ktry moe by umieszczony wewntrz rury plastikowej dla ochrony przed
wpywami otoczenia. Zasadniczo antena taka powinna pracowa prawidowo rwnie na trzeciej
harmonicznej czyli w pamie 70 cm i na pozostaych nieparzystych harmonicznych. W pamie 70 cm
obserwuje si jednak straty dochodzce do 6-7 dB w stosunku do czstotliwoci podstawowej.
Charakterystyka promieniowania anteny zmienia si w sposb przedstawiony na ilustracji 9.18.4. Jak
13.11.2016 140
wida znaczna cz energii jest promieniowana pod ktem 45 w stosunku do anteny, a nie w kierun-
ku poprzecznym jak dla czstotliwoci podstawowej. Przyczyn zmiany charakterystyki promieniowa-
nia jest fakt, e na dugoci wibratora odkadaj si trzy powki fali przy czym jedna z nich ma faz
przeciwn do dwch pozostaych.
Rys. 9.18.3. Wymiary anteny Rys. 9.18.4. Charakterystyki promieniowania
13.11.2016 141
9.19. Antena J na pasmo 50 MHz
Antena, opisana w miesiczniku "Funk" 7/2000 przez DJ3RW jest wykonana z odcinka kabla paskiego
o opornoci 450 . W wykonaniu klasycznym (z odkrytego przewodu lub rurki) miejsce optymalnego
dopasowania atwo znale przesuwajc punkt podczenia kabla i mierzc wspczynnik fali stojcej
(WFS). W przedstawionej konstrukcji jest to utrudnione przez izolacj kabla, dlatego te konstruktor
zrezygnowa z zasilania rwnolegego stosujc przedstawione na drugiej ilustracji zasilanie szeregowe.
Przyjmujc dla dostpnego w handlu kabla wspczynnik skrcenia 0,905 otrzymujemy dugoci obu
czci kabla odpowiednio 1,35 m i 2,57 m dla czstotliwoci 50,2 MHz. Znacznie lepsze dopasowanie
konstruktor uzyska jednak skracajc odcinek dwuprzewodowy do 1,21 m i ekperymentujc nieco
z dugoci odcinka jednoprzewodowego. Odcinek ten moe mie dugo wielokrotnoci /2, jeeli
pozwala na to miejsce. Antena jest zawieszona pionowo.
Dla zwikszenia skutecznoci anteny autor zaleca aby kabel zasilajcy mia dugo rwn wielokrot-
noci powki fali. Obliczajc dugo kabla naley uwzgldni wspczynnik skrcenia, ktry dla kabli
z pen izolacj polietylenow (np. RG-58, RG-213) wynosi 0,66. Poprawa skutecznoci anteny jest
spowodowana tym, e kabel zasilajcy suy jednoczenie jako przeciwwaga.
Fot. 9.19.1. Podwizanie i zabezpieczenie kabla zasilajcego przed wpywami atmosferycznymi
Fot. 9.19.2. Widok czci anteny
13.11.2016 142
9.20. Ptlowe anteny Halo na pasma 50, 144 i 432 MHz
Antena Halo jest anten dipolow, w ktrej ramiona zostay zagite tak aby tworzyy okrg. Dziki
temu antena ma nie tylko mniejsze wymiary w porwnaniu z prostym dipolem ale zapewnia rwnie
prawie dookln charakterystyk promieniowania. Do konstrukcji anten mona uy oprcz pokaza-
nych dalej prtw i rurek metalowych rwnie paskownikw.
Opisana w nr 8/2007 miesicznika Funkamateur antena zostaa skonstruowana z prtw o rednicy
4 mm i o dugoci 2 x 490 mm (dla czstotliwoci 144,3 MHz). rednica okrgu wynosi 38 cm co poz-
wala na utrzymanie wystarczajco duego odstpu midzy kocami ramion.
Oporno promieniowania dipola wynosi w przyblieniu 25 , co pozwala na dopasowanie jej do kabla
50 w sposb stosowany w technice 28-omowej, tzn. za pomoc dwch poczonych rwnolegle
wierfalowych odcinkw koncentrycznego kabla 75 .
Fot. 9.20.1. Antena Halo
Fot. 9.20.2. Skrzynka przyczeniowa z transformatorem dopasowujcym
13.11.2016 143
Rys. 9.20.3. Symetryzator koncentryczny z dopasowaniem z 28 na 50 . VF jest wspczynnikiem

skrcenia
Do wykonania symetryzatora mona uy poczonych rwnolegle odcinkw 75-omowego kabla RG-

179 lub odcinkw sztywnego kabla 35 typu SM141-35.
Rys.9.20.4. Symetryzator koncentryczny z dopasowaniem z 28 na 50 . (rdo FA 2/2010)
W symetryzatorze z rys. 9.20.4 zastosowano odcinki kabla RG-179. Uycie kabla o impedancji falowej
50 umoliwia dopasowanie anteny o impedancji wejsciowej 12,5 do linii zasilajcej 50 .
Rwnie i w tym wykonaniu konieczne jest uwzgldnienie wspczynnika skrcenia.
Rys. 9.20.5. Dopasowanie impedancji 28 do 50 za pomoc odcinkw kabla RG-179 bez

symetryzacji (rdo FA 2/2010), V oznacza wspczynnik skrcenia
13.11.2016 144
Dostrojenie anteny do czstotliwoci pracy (na minimum WFS) odbywa si przez skracanie dugoci
elementw (dlatego kady z nich powinien by pocztkowo o 5 mm duszy od wartoci podanej
wyej) i przez zmian odlegoci kocw.
W numerze 3/2012 FA opisana jest z kolei antena Halo na pasmo 432,200 MHz. Antena ma rednic 11
cm i jest wykonana z miedzianego przewodu lub prta o rednicy 3,6 mm. Dugo promiennika wynosi
340 mm. 50-omowa linia zasilajca jest dopasowana za pomoc transformatora gamma.
Konierz gniazdka koncentrycznego jest przylutowany do promiennika na dlugoci 4 mm. Transforma-
tor gamma ma dugo 66 mm i jest wykonany z posrebrzanego przewodu miedzianego o rednicy
2 mm. Jego koniec jest przylutowany do promiennika w odlegoci 78 mm od rodka. Dla czstotliwo-
ci 432,200 MHz uzyskano WFS = 1,0, a dla 432,800 MHz (czyli w pamie radiolatarni) 1,08. Szero-
ko promieniowanej wizki na poziomie -3 dB wynosi w przyblieniu 100.
Fot. 9.20.6. Antena Halo na 432 MHz
Przedstawiona w numerze 6/2011 FA antena Halo na pasmo 50 MHz ma rednic 930 mm i jest
zasilana kablem 50-omowym poprzez transformator gamma. Jej zysk kierunkowy wynosi -3 dBd. Ptla
anteny jest umieszczona na krzyaku drewnianym wykonanym z poprzeczek o wymiarach 890 x 34 x
18 mm. Do konstrukcji promiennika uyto rurki miedzianej o rednicy zewntrznej 6 mm, gruboci
scianek 1 mm i dugoci 2,91 m, a na transformator gamma 60 cm rurki lub przewodu o rednicy
4 mm. rednica anteny wynosi 0,927 m.
Fot. 9.20.7. Antena Halo na pasmo 6 m
Gniazdko koncentryczne jest przylutowane do promiennika na rodku jego dugoci, a do poczenia

transformatora gamma z promiennikiem uyto paskownika miedzianego o gruboci 0,8 mm, wygitego
13.11.2016 145
tak, aby stanowi dwie poczone obejmy (mona go wyci z blachy miedzianej). Pooenie zwieracza
naley dobra na minimum WFS. Odlego przewodu transformatora od promiennika wynosi 40 mm.
Fot. 9.20.8. Szczegy montau transformatora Fot. 9.20.9. Szczegy montau na kocach krzyaka
Fot. 9.20.10. Prostoktna antena Halo z transformatorem gamma wykonana z rurki aluminiowej
Rys. 9.20.11. Konstrukcja anteny Halo z transformatorem gamma na pasmo 50 MHz
13.11.2016 146
9.21. Wieloelementowe anteny M na pasmo 50 MHz
Elementy opisanej w nrach 2/2012 i 3/2012 Funkamateura anteny s zaamane na ksztat litery M
i std pochodzi jej nazwa. Konstrukcja na pierwszy rzut oka wykazuje pewne podobiestwo z antenami
Moxona i pochodnymi ale tutaj wszystkie elementy s zwrcone w tym samym kierunku, a wic
konstrukcja stanowi pewn odmian anten Yagi. Podobnie jak tam dziku zaamaniu elementw
uzyskuje si znaczne zmniejszenie zewntrznych wymiarw anteny do 2,46 m dugoci i 2,56 m
szerokoci. Oprcz instalacji w staym QTH mantena M jest take wygodna do uytku w plenerze.
Wymiary trzyelementowej anteny M zoonej z promiennika, reflektora i pojedyczego direktora
podano w tabeli 9.21.1.
W podanym wykonaniu antena pokrywa zakres 50 52 MHz z zyskiem 6 dBd i szerokoci wizki
gwnej okoo 60 stopni. Stosunek siy sygnaw przd/ty jest lepszy od 22 dB. Impedancja wejciowa
wynosi 12,5 , co wymaga zastosowania transformatora dopasowujcego o przekadni 1:4. Szeroko
pokrywanego pasma przy WFS poniej 1,5 jest rwna 450 kHz, a przy WFS nie przekraczajcym 2
780 kHz.
Rys. 9.21.1. Wymiary anteny 3-elementowej
Tabela 9.21.1
Wymiary 3-elementowej anteny M dla pasma 6 m dla prta aluminiowego o rednicy 810 mm.
Symbole wymiarw zgodne z rysunkiem 9.21.1
Wymiar Direktor Promiennik Reflektor

Cakowita dugo przewodu lub prta [m] 3,091 3,186 3,235
Dugo ramienia [m] 1,083 1,090 1,103
Odstp reflektor-promiennik A1 [m] 1,136
13.11.2016 147
Odstp promiennik-direktor A2 [m] 0,913

Poprzeczka 1 A01 [m] 0,510
Szeroko z przodu Bv [m] 1,533
Szeroko na rodku Bm [m] 1,593
Szeroko z tyu Bh [m] 1,561
Poprzeczka 3 [m] 1,583
Dugo nonika lBoom [m] 2,461
Cakowita dugo nonika GeslBoom [m] 2,476
Minimalne odstpy w gr/d [m] 0,48
Minimalny odstp do tyu [m] 1,00
Fot. 9.21.2. Widok gotowej anteny Fot. 9.21.3. Skrzynka przyczeniowa z transformatorem 4:1
Fot. 9.21.4. Transformatory nawinite na jednym lub dwch rdzeniach FT114-61 pokrywajce zakres
10 160 MHz
13.11.2016 148
Do nawinicia transformatora dopasowujcego (w opisie transformatora na zasadzie Guanelli) mona

uy rdzeni ferrytowych FT z materiau 61 (dla zakresu 10 160 MHz), 43 (dla zakresu 1 50 MHz)
lub 77 (dla zakresu 0,5 30 MHz). Autor konstrukcji uy tutaj dwch rdzeni FT114-61, co umoliwia
prac z moc 100 W.
Rys. 9.21.5
Symetryzator o przekadni 4:1 jest nawinity kablem koncentrycznym TF25 o izolacji teflonowej i za-
wiera dwa razy po cztery zwoje na rdzeniach lub rdzeniu piercieniowym. Nawijajc transformator na
pojedyczym rdzeniu naley zwrci uwag aby oba uzwojenia znajdoway si moliwie daleko od
siebie. Opornik 1 k suy do odprowadzenia adunkw statycznych do uziemionego nonika i do
masztu anteny.
Transformator dopasowujcy pokrywa zakres 10 160 MHz ale jego szerokopasmowo mona
porawi za pomoc dodatkowej kompensacji pojemnociowej. Po stronie 50 wymaga to rwnoleg-
ego podczenia kondensatora 3 6 pF, a po stronie wtrnej kondensatora 27 33 pF. Doskonale
nadaj si do tego ceramiczne kondensatory tarczowe o wytrzymaoci napiciowej 500 V.
Fot. 9.21.6. Elementy anteny przygotowane do montau
Dla uniknicia koniecznoci stosowania transformatora dopasowujcego promiennik moe by wyko-

nany jako dipol ptlowy.
W numerze 5/2010 FA DG1KW opisuje dwuelementow anten M rwnie na pasmo 6 m. Antena daje
zysk 3,5 3,8 dBd przy stosunku przd/ty > 20 dB, impedancja wejciowa promiennika wynosi 25
13.11.2016 149
28 , dopasowanie do impedancji 50 za pomoc transformatora wierfalowego wykonanego z kabla

koncentrycznego, szeroko promieniowanej wizki 72 stopnie w paszczynie E i 135 stopni w pasz-
czynie H. Do konstrukcji anteny uyto przewodu miedzianego od instalacji elektrycznych o przekroju
10 mm2 w izolacji PCV. Cakowita dlugo przewodu wynosi 6,7 m. W transformatorze dopasowuj-
cym uyto 2,1 m kabla wsposiowego RG-59 o impedancji falowej 75 .
Tabela 9.21.2. Wymiary dwuelementowej anteny M dla czstotliwoci 50,2 MHz (fali 5,976 m).
Oznaczenia wymiarw z rysunku 9.21.7
Wymiar Promiennik Reflektor

Dugo dla wspczynnika skrcenia 1,000 [m] 3,247 3,383
Dugo dla wspczynnika skrcenia 0,957 [m] 3,107 3,238
Odstp reflektora od promiennika a [m] 0,747
Szeroko anteny z przodu bv [m] 1,494
Szeroko anteny z tyu bh [m] 1,524
Dugo nonika lB [m] 1,494
Wystpy do nacigu linki z przodu i z tyu lc [m] 0,25
Cakowita dugo nonika lBges [m] 1,996
Odstp wierzchokw d [m] 0,699
Rys. 9.21.7. Wymiary anteny dwuelementowej
Moliwe jest oczywicie wykonanie na podobnej zasadzie anten dla pasm 4 m, 2 m i 70 cm, a take na
fale krtkie w wersjach dwu- lub trzyelementowych.
13.11.2016 150
9.22. Uzyskanie impedancji wejciowej 50 przez zagicie kocw dipola
Impedancja wejciowa pfalowego dipola prostego wynosi w wolnej przestrzeni okoo 72 . Daje to
teoretycznie WFS rwny 1,45 co jest wartoci moliw do przyjecia w praktyce amatorskiej. Dla anten
umieszczonych w pobliu ziemi (w stosunku do dugosci fali) czyli w praktyce dla anten krtkofalo-
wych ulega ona obnieniu i zblia si do podanych 50 . Anteny ultrakrtkofalowe s umieszczone
w wikszej odlegoci wzgldnej od ziemi i dlatego te jej wpyw na obnienie impedancji wejciowej
jest mniejszy. Dopasowanie do standardowych kabli mona uzyska za pomoc rnego rodzaju trans-
formatorw dopasowujcych. Inn moliwoci jest zaamanie kocw promiennika, przykadowo tak
jak to pokazano na ilustracjach 9.22.1 9.22.2.
Rys. 9.22.1 Rys. 9.22.2
Fot. 9.22.3. Dipol zaamany na pasmo 2 m Rys. 9.22.4. Skrzynka przyczeniowa anteny na
pasmo 2 m z dawikiem
Tabela 9.22.1
Wymiary anteny z rys. 9.22.1
Pasmo [m] Grubo elementu A [mm] B [mm[

[mm]
2 4 250 258
4 6 505 530
6 8 720 745
13.11.2016 151
9.23. Dwuelementowa antena ptlowa na pasmo 70 cm
Antena (FA 12/2006) skada sie z dwch elementw: reflektora o dugoci 720 mm i promiennika
o dugoci 690 mm zwinitych w ptl. Odlego midzy nimi wynowi 65 mm. Antena pooona
poziomo promieniuje fal o polarzyzcji pionowej, a ustawiona pionowo fal o polaryzacji poziomej.
Moe wic ona suy jako prosta antena do pracy emisjami SSB i CW. Widoczna na zdjciu 9.23.1
antena zostaa wykonana z paskiego prta miedzianego o wymiarach 3 x 1,5 mm ale moe by to inny
dowolny przewd miedziany lub posrebrzany o rednicach 1,5 2 mm. .
Impedancja wejciowa konstrukcji wynosi w przyblieniu 50 , a w miar potrzeby do kompensacji
skadowej urojonej dokonuje si za pomoc kondensatora o maej pojemnoci skrconego z dwch
emaliowanych przewodw (fot. 9.23.2).
Fot. 9.23.1. Konstrukcja anteny
Fot. 9.23.2. Widok pytki nonej z przylutowanymi kocwkami elementw i kondensatorem skr-
conym z przewodw emaliowanych
13.11.2016 152
Dodatek A
Parametry wybranych rdzeni piercieniowych firmy Amidon
Do nawijania cewek obwodw rezonansowych, dawikw w.cz. transformatorw, symetryzatorw itp.

w zakresie fal krtkich i nie tylko szczeglnie praktyczne s rdzenie piercieniowe. W oparciu o poda-
wany przez producenta wspczynnik AL mona z wystarczajc dokadnoci obliczy indukcyjnoci
uzwoje, co w znacznym stopniu skraca i upraszcza proces strojenia obwodw. cienianie lub rozsu-
wanie zwojw na rdzeniu pozwala na niewielkie skorygowanie indukcyjnoci (przewanie rzdu kilku
procent).
Do najczciej uywanych w praktyce krtkofalarskiej rdzeni piercieniowych nale rdzenie proszko-
we i ferrytowe firmy Amidon. Rdzenie wykonywane s z materiaw o rnych przenikalnociach
magnetycznych. Materiay te s w katalogach firmowych oznaczane numerami ale dla uatwienia ich
odrnienia rdzenie proszkowe s lakierowane na rne kolory. W zakresie fal krtkich najczciej
znajduj zastosowanie rdzenie wykonane z materiaw 2 i 6 oznaczone odpowiednio kolorami czerwo-
nym i tym. Rdzenie proszkowe s oznaczone liter T, po ktrej nastpuje liczba oznaczajca redni-
c zewntrzn w setnych czciach cala. Ostatnia liczba, po kresce, jest numerem materiau. Rdze
T50-2 jest wic rdzeniem proszkowym o rednicy 0,5 cala wykonanym z materiau nr 2.
Rdzenie ferrytowe nosz oznaczenia rozpoczynajce si od liter FT po czym nastpuje rednica i ozna-
czenie materiau. O ile przenikalnoci magnetyczne rdzeni proszkowych le poniej 90, o tyle dla
ferrytowych dochodz one do 15000, a dla rdzeni specjalnych nawet do 300000.
Rdzenie proszkowe wchodz w nasycenie przy znacznie wyszych strumieniach magnetycznych i dla-
tego dobrze nadaj si do pracy w obwodach wikszych mocy. Ich waciwoci fizyczne ulegaj te
znacznie mniejszym zmianom w funkcji czasu i czynnikw zewntrznych. Zasadniczo s one bardziej
predystynowane do uytku w obwodach rezonansowych i dopasowujcych anteny, natomiast rdzenie
ferrytowe do uytku w obwodach szerokopasmowych takich jak transformatory, symetryzatory itp.
Indukcyjno uzwojenia obliczna jest ze wzoru:
L = AL N2, gdzie AL jest podawanym przez producenta wspczynnikiem zalenym od rodzaju materia-
u i wymiarw rdzenia, a N liczb zwojw. Wpczynnik AL jest podawany w nH/zw.2 lub
w H/100 zw.2.
Przykadowo dla rdzenia T94-2 o wspczynniku AL = 8,4 nH/zw.2 indukcyjno uzwojenia zoonego
z 20 zwojw wynosi:
L = 8,4 nH/zw.2 (20)2 = 8,4 x 400 = 3360 nH = 3,36 H.
Liczb zwojw potrzebn dla uzyskania wymaganej indukcyjnoci oblicza si natomiast ze wzoru:
N = LAL , gdzie AL jest opisanym powyej wspczynnikiem, a L indukcyjnoci uzwojenia w nH
lub H.
Kade przewleczenie przewodu przez otwr dzenia jest liczone jako jeden zwj. Do nawijania uzwoje
najlepiej jest uywa przewodu miedzianego w emalii o moliwie najwikszej pasujcej rednicy. Dla
zminimalizowania wpywu efektu zblienia zwoje powinny by jak najbardziej oddalone od siebie ale
uzwojenie powinno zajmowa najwyej 75 80 % obwodu rdzenia aby zminimalizowa wpyw
pojemnoci pomidzy jego kocami, o ile w opisie konstrukcji nie podano inaczej.
Dla wikszych obcie (prdw pyncych w uzwojeniu) warto obliczy niezbdn rednic przewodu
z poniszego wzoru:
I [ A]4 f [ MHz ] /
d [mm] = 2,46 , gdzie I jest prdem pyncym w uzwojeniu, f czstotliwoci,
T [ K ]
DT maksymaln dopuszczaln rnic temperatur przewodu i otoczenia w K, a g przewodnoci
waciw materiau wynoszc dla miedzi 57 m / mm2 a dla srebra 67 m / mm2.
Zakadajc maksymaln temperatur powietrza 40 C i maksymaln temperatur uzwojenia 85C,
a wic rnic 45K otrzymujemy przy prdzie w.cz. 3 A w pamie 3,5 MHz minimaln rednic
przewodu 0,48 mm, a dla czstotliwoci 30 MHz 0,94 mm. W obliczeniach przyjmuje si redni
warto prdu wielkiej czstotliwoci. Dla telegrafii jest wic to (z marginesem bezpieczestwa) 50 %
wartoci szczytowej, dla fonii SSB 30%, a dla modulacji FM i czci emisji cyfrowych 100%.
13.11.2016 153
Tabela A.1
Prarametry wybranych rdzeni proszkowych firmy Amidon. Materia czerwony charakteryzuje si
szczeglnie niskimi stratami w zakresie od 160 do 10 m natomiast materia ty w zakresie ok 10
50 MHz. Powyej 10 MHz korzystniej jest stosowa materia nr 6.
Typ rdzenia AL materia 2 AL materia 6 (ty) Przekrj [mm2]

(czerwony) [nH/zw.2] [nH/zw.2]
T25 3,4 2,7 4,2
T30 4,3 3,6 6,5
T37 4,0 3,0 7,0
T44 5,2 4,2 10,7
T50 4,9 4,6 12,1
T68 5,7 4,7 9,6
T80 5,5 4,5 24,2
T94 8,4 7,0 38,5
T106 13,5 11,6 69,0
T130 11,0 9,6 73,0
T157 14,0 11,5 114
T184 24,0 19,5 204
T200 12,0 10,0 133
Rys. A.1. Zalecane zakresy czstotliwoci dla poszczeglnych materiaw proszkowych. Oznaczenia
kolorw firmy Amidon (rdo: FA 6/2015)
Tabela A.2. Maksymalne wartoci strumienia magnetycznego B dla rdzeni proszkowych firmy Amidon
w zalenoci od czstotliwoci wg FA 6/2015. Ich przekroczenie powoduje wejcie w obszar nasycenia
rdzenia i znaczcy wzrost strat w nim
Czstotliwo [MHz] B [mT]

0,1 50
1 15
7 5,7
14 4,2
21 3,6
28 3
13.11.2016 154
Uwaga:. W publikacjach amerykaskich wystpuje czasem przestarzaa i niedopuszczalna wg norm

europejskich jednostka Gauss rwna 10-4 Tesli.
Gsto strumienia magnetycznego w rdzeniu oblicza si ze wzoru:
U [V ]
B[mT ] = 2,255 2
A[cm ]Nf [ MHz ]
Gdzie U jest wartoci skuteczn napicia wystpujcego na cewce w woltach, A przekrojem rdzenia
w cm2, N liczb zwojw, f czstotliwoci w MHz, a B gstoci strumienia magnetycznego
w mT (militeslach). Przykadowo dla cewki 15 zwojowej nawinitej na rdzeniu T200 o przekroju 1,33
cm2, przy napiciu 25 V dla czstotliwoci 7 MHz otrzymujemy z powyszego wzoru B = 0,403 mT.
Wedug tabeli A.2 maksymaln dopuszczaln wartoci jest 5,7 mT, a wic rdze pracuje w bezpiecz-
nym zakresie.
Tabela A.3
Najwaniejsze parametry materiaw ferrytowych firmy Amidon
Parametr Materia
43 61 67 68 75 77
Zakres zastosowa 0,01 1 0,2 10 10 80 80 180 0,001 1 0,001 2
rezonansowych [MHz]
Zakres zastosowa 1 50 10 200 200 1000 0,5 30 0,2 10 0,5 30
szerokopasm. [MHz]
Zakres zastosowa 20 250 200 1000 > 1000 > 10000 10 50 10 40
dawikowych [MHz]
Przenikalno i 800 125 40 20 5000 2000
Granica nasycenia [mT] 275 235 300 200 430 460
Tabela A.4
Wspczynniki AL rdzeni ferrytowych firmy Amidon. Rdzenie nie s lakierowane kolorowo
Typ rdzenia AL materia 43 [nH/zw.2] AL materia 61 [nH/zw.2]

FT16 1,5
FT23 15,8 2,5
FT37 35,0 5,5
FT50 44,0 6,9
FT50A 48,0 7,5
FT50B 96,5 15,0
FT63A 52,0 8,0
FT82 47,0 7,5
FT82A 97,0
FT87 48,5 7,5
FT100 50,0
FT100A 64,5
FT100BN 100,0
FT114 51,0 8,0
FT114A 95,0 14,5
FT125 77,5 12,0
FT140 88,5 14,0
FT240 105,5 17,0
FT290 130,0
FT350 17,8
13.11.2016 155
Tabela A.3. Dugoci pojedyczego zwoju w cm dla rdzeni piercieniowych firmy Amidon (rdo
QRP Report 2/2003)
13.11.2016 156
Dodatek B
Puapki antenowe nawijane na rdzeniach piercieniowych
W konstrukcjach anten wielopasmych wystpuj czsto puapki rezonansowe separujce czci pro-
miennika i skracajce go w ten sposb dla pewnych pasm. Dla pasm pozostaych w zalenoci od
stosunku czstotliwoci pracy do ich czstotliwoci rezonansowej stanowia one albo elementy prze-
duajce (indukcyjne) bd skracajce (pojemnociowe). Zestrojenie anteny wyposaonej w par
puapek (po jednej na kadym ramieniu) moe przysporzy pewnych trudnoci, dajcych si jednak
pokona w warunkach amatorskich. Zestrojenie i dopasowanie anteny majcej dwie lub wicej par
puapek, a co za tym idzie trzy lub wicej par odcinkw promiennika moe by w warunkach amator-
skich praktycznuie niewykonalne ze wzgldu na sprzenia obwodw i odcinkw promieniujcych
midzy sob. Rozwizania takie s jednak spotykane w konstrukcjach fabrycznych. Niezalenie od tego
ich wad s straty energii powstajce w cewkach i obniajce w mniejszym lub wikszym stopniu
sprawnoci anten. Cewki obwodw s nawijane powietrznie lub na rdzeniach magnetycznych. Rwnie
i w tym przypadku korzystne jest uycie rdzeni piercieniowych.
Tabela B.1. Parametry obwodw dla krtkofalowych pasm amatorskich
Pasmo [m] Indukcyjno Pojemno Rdze Liczba Przewd

L [H] C [pF] zwojw Cuem [mm]
10 0,95 33 T94-6 (ty) 11 1,5
12 0,78 47 T94-6 (ty) 10 1,5
15 1,2 47 T94-6 (ty) 13 1,0
17 1,65 47 T94-6 (ty) 15 1,0
20 1,85 68 T94-6 (ty) 16 1,0
30 2,47 100 T94-2 (czerw.) 17,5 1,0
40 5,1 100 T94-2 (czerw.) 24,5 1,0
80 (telegr.) 10,05 200 T100-2 (czerw.) 27 1,0
80 (fonia) 9,25 200 T94-2 (czerw.) 26 1,0
Fot. B.1. Obwd na 28 MHz z konden- Fot. B.2. Obwd na 10,1 MHz z pojedyczym
satorami poczonymi w szereg kondensatorem
W przypadku trudnoci w zaopatrzeniu si w kondensatory o wystarczajcej wytrzymaoci napicio-

wej mona stosowa ich szeregowe poczenie, ale korzystnie jest aby byy to kondensatory o tych
samych pojemnociach ze wzgldu na rwnomierny rozkad napi na takim poczeniu.
13.11.2016 157
Dla mocy 100 W konieczne jest zapewnienie wytrzymaoci napiciowej 2 2,5 kV.
Zblianie do siebie lub rozsuwanie zwojw powoduje zmiany indukcyjnoci w niewielkich granicach,
wystarczajcych jednak do zestrojenia obwodw. W obwodzie przedstawionym na ilustracji B.3
uzyskano zmiany indukcyjnoci w zakresie 2,45 2,80 H. Tabela i zdjcia pochodz z nru 8/2009
Funkamateura.
Fot. B.3. Sposb nawinicia 17,5 zwoja
13.11.2016 158
Dodatek C
Ukad sterowania silnika do zdalnego dprzestrajania obwod dopasowujcych
i dostrajania anten
Opisany w Handbooku ARRL z 2009 r. ukad umoliwia cig prac silnika elektrycznego lub prac
z dwoma szybkociami w obu kierunkach. Silnik ten moe przez przekadni obraca kondensatory
strojeniowe w obwodach dopasowujcych anteny lub w obwodach dostrajania anten magnetycznych
lub innych typw. Zmiany szybkoci pracy uzyskuje si dziki modulacji szerokoci impulsw prdu
zasilajcego silnik. Zasilany prdem zmiennym silnik B suy do ewentualnego przestrajania drugiego
elementu zmiennego.
Rys. C.1. Schemat ukadu sterujcego
13.11.2016 159
Dodatek D
rednice przewodw wg norm AWG i BWG
W publikacjach amerykaskich i brytyjskich rednice przewodw nawojowych s przewanie poda-

wanie nie w jednostkach dugoci, a odpowiednio w skalach AWG (American Wire Gauge) lub BWG
(British Wire Gauge). Najczciej spotykane wymiary podano w tabeli D.1. Tabela pochodzi z nru
1/1998 QRP Reportu.
Tabela D.1. rednice przewodw nawojowych wedug norm AWG (USA) i BWG (Wielka Brytania)
13.11.2016 160
Dodatek E
Pojemnoci i wspczynniki skrcenia kabli koncentrycznych
Tabela E.1. Pojemnoci wasne i wspczynniki skrcenia najczciej uywanych kabli

koncentrycznych
Typ kabla Pojemno Wspczynnik

[pF/m] skrcenia
Aircell 7, Aircom Plus 74 0,83
Ecoflex 10, Ecoflex 15, Ecoflex 15 Plus, Ecoflex 15 Plus HTX 77 0,86
Ecoflex 10 Plus, Ecoflex 10 Plus HTX 78 0,85
H155, H500 82 0,81
H1001, H2000-Flex 80 0,83
RG-174, RG-58, RG-213, RG-214, RG-223 101 0,66
RG-142, RG-178, RG-196 93 0,7
RG-188, RG-316 95 0,7
Aircell 5 82 0,82
13.11.2016 161
Dodatek F
Transformatory dopasowujce o dugoci 1/12 fali

Alternatyw do stosowanych powszechnie w zakresach krtkofalowych obwodw dopasowujcych
o staych skupionych (elementach LC), takich jak obwody typu L, T lub Pi s obwody o staych roz-
oonych. Skadaj si one z odpowiednio dobranych odcinkw linii przesyowej wczonych rwno-
legle do toru sygnau lub w szereg z nim. Rozwizanie pierwsze, w ktrym w odpowiednio dobranej
odlegoci od dopasowywanego obcienia wczony jest rwnolegle (bocznikowo) strojnik zwarty lub
rozwarty na kocu i posiadajcy odpowiednio dobran dugo pozostawmy na razie na uboczu
i zajmijmy si rozwizaniem dualnym czyli strojnikiem szeregowym.
Do najbardziej znanych przedstawicieli tej grupy rozwiza naley transformator wierfalowy (rys.
F.1). Jest on szeroko stosowany w technice w.cz. i skada si z odcinka linii zasilajcej o dugoci
elektrycznej /4 (dla obliczenia dugoci mechanicznej naley uwzgldni wspczynnik skrcenia linii
mnoc wymagan dugo elektryczn przez niego) i impedancji falowej rwnej redniej geometry-
cznej obu dopasowywanych impedancji (czyli pierwiastkowi kwadratowemu z ich iloczynu):
_______
Z0 = V Z1 x Z2
Rys. F.1.
Pewn wad transformatorw wierfalowych jest fakt, e wymagana (obliczona z powyszego wzoru)
impedancja falowa transformatora nie zawsze da si osign z dostateczn dokadnoci przy wyko-
rzystaniu standardowych dostpnych kabli lub ich prostych pocze rwnolegych albo szeregowych
(przykadowo dla dopasowania obcienia 50 do kabla o opornoci falowej 75 impedancja falowa
transformatora wierfalowego musiaaby wynosi 61,2 ). Drug wad takiego transformatora
(w zakresach niszych czstotliwoci) moe by ich znaczna niepraktyczna dugo.
Wiksz liczb stopni swobody czyli wariantw doboru parametrw linii dopasowujcych (strojnikw)
daje rozwizanie przedstawione na rysunku F.2. Zastosowano w nim dwa odcinki dopasowujce o du-
gociach L1 i L2 oraz impedancjach falowych Z1 i Z2. Pozwala to na dobranie impedancji falowych
moliwych do osignica za pomoc typowych dostpnych na rynku kabli. Nie wnikajc w szczegy
oblicze wyczuwamy ju intuicyjnie, e moliwa jest w tym przypadku wiksza liczba rozwiza (do-
kadniej rzecz biorc opisany powyej transformator wierfalowy jest jednym z nich przypadkiem
szczeglnym, w ktrym dugo jednego z odcinkw linii wynosi zero).
Jednym ze szczeglnych przypadkw rozwizania szeregowego transformatora dopasowujcego jest
take transformator o dugoci /12. Skada si on, jak wida na rys. F.3 z dwch odcinkw linii zasi-
lajcej o impedancjach falowych rwnych obydwu dopasowywanym i o dugociach rwnych w przy-
blieniu /12. Dokadna dugo (elektryczna) obydwu odcinkw jest w pewnym stopniu zalena od
stosunku dopasowywanych impedancji i moe by obliczona ze wzoru podanego na rys. F.3 lub
odczytana z wykresu z rys. F.4. W przypadku prowadzenia oblicze w mierze ukowej, a nie w stop-
niach podzia przez 360 we wzorze z rys. F.3 naley zastpi przez podzia przez 2 Pi. Wykres
13.11.2016 162
z rysunku F.4 jest wprawdzie ograniczony do zakresu stosunku impedancji od 1 do 4, ale oczywicie
moliwe jest uzyskanie dopasowania w szerszym zakresie. Dugo mechaniczn odcinkw linii
otrzymuje si w wyniku przemnoenia uzyskanej na powysze sposoby dugoci elektrycznej przez
wspczynnik skrcenia kabla, z ktrego s wykonane: Lm = L x Kskr. Dla popularnych kabli
z izolacj polietylenow RG-58, RG-213 itp. wynosi on 0,66.
Rys. F.2
Rys. F.3
Podstawiajc we wzorze z rys. F.3 ujemn warto pierwiastka z M otrzymujemy w wyniku rwnie
ujemn dugo L co po dodaniu powki fali daje wynik zbliony do 5/12 . Moe on by wygodn
alternatyw w zakresach wyszych czstotliwoci gdzie odcinki /12 s ju zbyt krtkie do
praktycznego wykonania.
Z samej zasady dziaania ukady oparte na odcinkach linii zasilajcych charakteryzuj si ograniczo-
nym zakresem czstotliwoci pracy ale jak wynika z wykresu przedstawionego na rysunku F.5 dla nie-
wielkich stosunkw impedancji sprawa nie jest krytyczna. Kolejn zalet omwionych transformatorw
jest ich niewielka dugo co minimalizuje wprowadzane przez nie straty.
Poszczeglne odcinki linii mog by ze sob poczone za pomoc wtykw w.cz. lub nawet bezpored-
nio zlutowane jak to wida na fot. F.6.
13.11.2016 163
Jedn z sytuacji kiedy uycie transformatora /12 okazuje si szczeglnie wygodne, jest dopasowanie
kilku rwnolegle poczonych anten do wsplnego kabla zasilajcego. Na rysunku F.7 widoczny jest
przykad dopasowania dwch anten 50 do kabla o tej samej impedancji falowej. Jak wida cay
obwd dopasowujcy skada si z odcinka kabla 50 i poczonych rwnolegle odcinkw tego samego
kabla w liczbie odpowiadajcej liczbie anten (na ilustracji dwie). Dla dopasowania impedancji 12,5
konieczne jest rwnolege poczenie czterech odcinkw kabla 50 .
Sam pomys nie jest nowoci, ale niestety jest on zbyt mao znany w rodowiskach krtkofalarskich.
Czytelnikom obeznanym z wykresem Smitha autor proponuje przeanalizowanie powyszego rozwiza-
nia za jego pomoc.
Rys. F.4
Rys. F.5
13.11.2016 164
Fot. F.6
Rys. F.7
13.11.2016 165
13.11.2016 166
Literatura i adresy internetowe

[1] Stealth amateur radio, Kirk Kleinschmidt, NT0Z, wyd. ARRL 2001
[2] Rothammels Antennenbuch, Alois Krischke, DJ0TR, wydanie 13, wyd. DARC 2013
[3] Roczniki czasopism Funk (Niemcy), Funkamateur (Niemcy), CQDL (Niemcy), CQDL Spezial
(Niemcy)UKW-Berichte (Niemcy), QRP Report (Niemcy), QSP (Austria), QST (USA), QEX
(USA),
[4] TAntenne fr das 160 m Band, Mitteilungen aus dem Institut fr Umwelttechnik, Nonnweiler-
Saar, dr Walter Schau, DL3LH, www.rs-systems.info
[5] 20 m T-Monopole, Steve Yates, AA5TB www.aa5tb.com
[6] Biblioteka polskiego krtkofalowca, tom 18 cznoci na falach dugich, Krzysztof Dbrowski,
OE1KDA
[7] ARRL Handbook 2009, wyd. ARRL
[8] Die HB9CV Antenne, Franz Sichla, DL7VFS, wyd. VTH, Baden-Baden 2003, ISBN 3-88180-
392-0
[9] Zerlegbare HB9CV-Antenne fr das 2 m Band, Ulrich Graf, DK4SX, Funkamateur 4/2002, str.
394
[10] Einfache HB9CV Antenne fr das 70 cm Band, Ulrich Graf, DK4SX, Funkamateur 5/2001,
str. 564
[11] "Try a Twelfth-Wave Transformer", Darrel Emerson, QST, czerwiec 1997, nr 6
[12] "A Convenient Transformer for Matching Coaxial Lines", B. Bramham, Electronic Engineering,
stycze 1961, str. 42-44
[13] "Series-Section Transmission-Line Impedance Matching", QST, czerwiec 1978, str. 14-16
[14] "Impedance Matching with a Series Transmission Line Section" Proceedings of the IEEE,
czerwiec 1971, str. 1133-1134
[15] "The Series-Section Transformer," Electronic Engineering, sierpie 1973, str. 33-34
13.11.2016 167
13.11.2016 168
13.11.2016 169
W serii Biblioteka polskiego krtkofalowca dotychczas ukazay si:

Nr 1 Poradnik D-STAR, wydanie 1 i 2
Nr 2 Instrukcja do programu D-RATS
Nr 3 Technika sabych sygnaw Tom 1
Nr 4 Technika sabych sygnaw Tom 2
Nr 5 cznoci cyfrowe na falach krtkich Tom 1
Nr 6 cznoci cyfrowe na falach krtkich Tom 2
Nr 7 Packet radio
Nr 8 APRS i D-PRS
Nr 9 Poczta elektroniczna na falach krtkich Tom 1
Nr 10 Poczta elektroniczna na falach krtkich Tom 2
Nr 11 Sownik niemiecko-polski i angielsko-polski Tom 1
Nr 12 Radiostacje i odbiorniki z cyfrow obrbk sygnaw Tom 1
Nr 14 Amatorska radioastronomia
Nr 15 Transmisja danych w systemie D-STAR
Nr 16 Amatorska radiometeorologia
Nr 17 Radiolatarnie maej mocy
Nr 18 cznoci na falach dugich
Nr 19 Poradnik Echolinku
Nr 20 Arduino w krtkofalarstwie Tom 1
Nr 21 Arduino w krtkofalarstwie Tom 2
Nr 22 Protok BGP w Hamnecie
Nr 23 Technika sabych sygnaw Tom 3, wydanie 1 i 2
Nr 24 Raspberry Pi w krtkofalarstwie
Nr 25 Najpopularniejsze pasma mikrofalowe
Nr 26 Poradnik DMR
Nr 27 Poradnik Hamnetu
Nr 28 Budujemy Ilera Tom 1
Nr 29 Budujemy Ilera Tom 2
Nr 30 Konstrukcje D-Starowe
Nr 32 Anteny atwe do ukrycia
13.11.2016 170
13.11.2016 171
13.11.2016 172

Ukryte Anteny

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ukryte Anteny

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Anteny atwe do ukrycia Krzysztof Dbrowski OE1KDA

Krzysztof Dbrowski OE1KDA

Opracowanie niniejsze moe by rozpowszechniane i kopiowane na zasadach niekomercyjnych

Anteny atwe do ukrycia

Krzysztof Dbrowski OE1KDA

5.7. Kablowe anteny magnetyczne z rezonansem wasnym 85

Dodatek F. Transformatory dopasowujce o dugoci 1/12 fali 162

Krzysztof Dbrowski OE1KDA

Sprawno anteny [%] 0,1 0,5 1,0 5 10 25 50 80 100

1.1. Skrcone dipole

to pociga za sob wicej problemw mechanicznych. Umieszczonymi na kocu elementami obci-

1.2. Anteny magnetyczne

1.3. Anteny szczelinowe

Podstawowa antena szczelinowa jest prostoktn szczelin w powierzchni przewodzcej i ma dlugo

1.4. Projektowanie anten skrconych

Jednym ze sposobw zmniejszenia wymiarw anteny jest stosowanie cewek przeduajcych j

Dugoci segmentw A, B i C 3,54 m.

Przykad 2 (rys. 1.4.3, segment C skrcony do 15 , segment B przeduony do 45 )

2.1. Anteny zaamane na kocach

Rys. 2.1.2. Przykady bdnej realizacji anten

Rys. 2.1.3. Anteny umieszczone na poddaszu

Rys. 2.1.4. Zaamana antena konstrukcji F6CYV

2.2. Anteny zasilane na kocu

Rys. 2.2.1. Zasilana na kocu antena rozwieszona midzy balkonem a drzewem

2.2.1. Antena z obwodem Fuchsa na pasmo 30 m

Rys. 2.2.3. Antena z obwodem Fuchsa QRP dla pasma 30 m

2.2.2. Antena z obwodem Fuchsa na pasmo 20 m

Ilustracja 2.2.4 przedstawia rozwizanie obwodu Fuchsa na pasmo 20 m i przeznaczonego do pracy

Rys. 2.2.4. Antena QRP na pasmo 20 m

Fot. 2.2.5. Konstrukcja obwodu Fuchsa

2.2.3. Obwd Fuchsa duej mocy na KF

Rys. 2.2.6. Schematy ideowe Fot. 2.2.7. Obwd w obudowie

W ukadzie (opisanym w CQDL 6/2005) zastosowano dwusekcyjny obrotowy kondensator powietrzny

Fot.2.2.8. Konstrukcja wewntrzna

2.2.4. Skrzynka antenowa QRP dla anten krtkich na pasmo 20 m

Rys. 2.2.9. Schemat ideowy skrzynki

Fot. 2.2.10. Konstrukcja mechaniczna skrzynki

2.2.5. Antena J dla pasma 10 m

Rys. 2.2.11. Antena J zasilana rwnolegle (a) i szeregowo (b)

Rys. 2.2.12. Antena J na pasmo 10 m

2.2.6. Anteny J dla rnych pasm amatorskich

Tabela 2.2.1. Wymiary anten J wykonanych z drabinkowego kabla 450

Pasmo [m] Dugo Dugo Odlego Szeroko pasma

2.2.7. Transformator magnetyczny

Transformator magnetyczny jest waciwie autotransformatorem zoonym najczciej z trzech lub

Rys. 2.2.13. Schematy pocze transformatora magnetycznego

by to rdzenie o mniejszych wymiarach np. T130-2. Transformatory magnetyczne pn. MTFT s

Na wyjciu antenowym transformatora wystpuj wysokie napicia od kilkuset V do ponad kilowolta

Fot. 2.2.18. Kwadryfilarny transformator magnetyczny o trzech przekadniach na rdzeniu FT240-43

Rys. 2.2.19. Schemat pocze transformatora (rdo Funkamateur 4/2015)

Zamiast oddzielnych wyprowadze mona take w transformatorze magnetycznym zastosowa prze-

Fot. 2.2.20. Transformator magnetyczny z obrotowym przecznikiem odczepw

Rys. 2.2.21. Schemat transformatora magnetycznego

2.2.8. Krtka antena na wszystkie pasma KF

Rys. 2.2.22. Konstrukcja anteny

Antena i zasilajcy j kabel koncentryczny s podczone do puszki zawierajcej gniazdo koncentry-

9. Odczep dopasowujcy anten do impedancji kabla zasilajcego:

Przykad oblicze cewki dla pasma 160 m (fot.2.2.25 poniej):

Pasmo 80 m (fot. 2.2.26):

Pasmo 40 m (fot. 2.2.27):

Pasmo 30 m (fot. 2.2.28):

= 300 / f = 300 / 10,125 = 29,63 m

Pasmo 20 m (fot. 2.2.29):