Program Nauczania PDF

Danuta Biczewska, Jadwiga Jaworska
FIZYKA I ASTRONOMIA
Program nauczania
w zakresie podstawowym
dla dwuletniego uzupeniajcego liceum
oglnoksztaccego
i trzyletniego technikum uzupeniajcego
(na podbudowie zasadniczej szkoy zawodowej)
Kr akw 2006
ZamKor
Redakcja naukowa:
Barbara Sagnowska
Projekt okadki:
Joanna Wypir
Program dopuszczony do uytku szkolnego przez ministra waciwego do spraw

owiaty i wychowania i wpisany do wykazu programw szkolnych przeznaczonych dla
uzupeniajcego liceum oglnoksztaccego i technikum uzupeniajcego, na pod-
stawie opinii rzeczoznawcw: prof. dr. hab. Bronisawa Sowiskiego i mgr. Marka Sa-
dowskiego.
Numer dopuszczenia: DKOS-5002-46/05
Copyright by ZamKor, Spka Jawna

ul. Tetmajera 19, 31-352 Krakw
tel.: (0 prefiks 12) 623 25 20
faks: (0 prefiks 12) 623 25 13
e-mail: zamkor@zamkor.pl
http://www.zamkor.pl
ISBN 83-88830-73-2
Druk i oprawa:
P.W. STABIL, Krakw, tel. (0 prefiks 12) 410-28-20, 410-28-21
Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
I. Oglne zaoenia programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
II. Cele edukacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
III. Zadania szkoy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
IV. Treci nauczania fizyki i astronomii . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
V. Propozycja realizacji materiau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
VI Propozycje rozkadu materiau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Propozycja rozkadu materiau w zakresie kursu podstawowego. . . . 19
Propozycja rozkadu materiau w zakresie kursu podstawowego
z elementami rozszerzajcymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
VII. Zamierzone osignicia uczniw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
VIII. Procedury osigania celw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
IX. Propozycje metod oceny osigni . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
X. Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Wstp
Niniejszy program kierujemy do nauczycieli fizyki, uczcych w dwuletnich

liceach lub trzyletnich technikach uzupeniajcych na podbudowie zasadniczej
szkoy zawodowej. Uczniowie tych szk chc uzyska wyksztacenie rednie,
cz z nich przystpi do egzaminu dojrzaoci.
Uczniowie, ktrzy nie maj zamiaru zdawa matury z fizyki uczc si jej po-
winni pozna metody naukowe opisu przyrody i zapozna si z oglnymi pra-
wami jej funkcjonowania.
Inaczej naley pracowa z tymi uczniami, ktrzy przygotowuj si do matury
z fizyki i do studiw technicznych lub przyrodniczych. Tu naley zwrci uwag
nie tylko na jakociowy, ale take na ilociowy opis zjawisk, wyksztacenie
umiejtnoci rozwizywania zada, planowania eksperymentw, przeprowa-
dzania obserwacji, opracowywania wynikw i wnioskowania.
Uwzgldniajc rnorodno potrzeb uczniw, dajemy nauczycielom mo-
liwo wyboru sposobu realizacji treci ksztacenia.
Program nasz zawiera dwie propozycje:
a. propozycja rozkadu materiau w zakresie kursu podstawowego;
b. propozycja rozkadu materiau w zakresie kursu podstawowego z ele-
mentami rozszerzajcymi.
Uwaamy, e nie ma koniecznoci przygotowywania specjalnych podrcz-
nikw dla uczniw liceum lub technikum uzupeniajcego. Proponujemy korzys-
tanie z podrcznikw wydawnictwa ZamKor odpowiednio:
a. do realizacji propozycji rozkadu materiau w zakresie kursu podsta-
wowego podrcznik: Fizyka dla szk ponadgimnazjalnych w zakresie
podstawowym (nr dopuszczenia 46/02) autorstwa: M. Fiakowskiej,
K. Fiakowskiego, B. Sagnowskiej;
b. do realizacji propozycji rozkadu materiau w zakresie kursu podstawo-
wego z elementami rozszerzajcymi podrcznik: Fizyka dla szk po-
nadgimnazjalnych kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego
koniecznymi do podjcia studiw technicznych i przyrodniczych (nr do-
puszczenia 90/04) pod redakcj Jadwigi Salach.
Korzystajc z nich uczniowie bd mieli moliwo przypomnienia sobie
treci realizowanych w szkole zawodowej i uzupenianie wiedzy.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 5
Nasz program zawiera jedno, wsplne opracowanie wymaga szczego-
wych w zakresie zdobytej wiedzy i umiejtnoci. W stosunku do uczniw
zdajcych matur z fizyki wymagania te powinny by pogbione przez rozwizy-
wanie trudniejszych zada i zagadnie problemowych.
Prezentowany program nauczania opracowaymy z myl o nauczycielach

majcych do jego realizacji 2 godziny w cyklu ksztacenia.
Autorki
Copyright by ZamKor
6 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
I. Oglne zaoenia programu
Program powsta w oparciu o:

1. Podstawy Programowe Ksztacenia Oglnego i programy nauczania fizyki
i astronomii dla:
a) zasadniczych szk zawodowych (rozp. MENiS z dnia 26 lutego 2002 r.
w sprawie podstawy programowej, zacznik nr 5)
b) liceum oglnoksztaccego w zakresie podstawowym (jw., zacznik nr 4)
c) liceum i technikum uzupeniajcego (rozp. MENiS z dnia 6 listopada
2003 r. w sprawie podstawy programowej dla liceum uzupeniajcego).
2. Ramowe Plany Nauczania dla wymienionych w pkt.1. typw szk (zawarte
w rozp. MENiS z dnia 21 maja 2001 r. i rozp.z dnia 26 lutego 2004 r.).
3. Dotychczas wydane programy nauczania fizyki Wydawnictwa ZamKor dla za-
sadniczej szkoy zawodowej, liceum oglnoksztaccego w zakresie podsta-
wowym oraz dla szk ponadgimnazjalnych, program ksztacenia w zakresie
podstawowym z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podj-
cia studiw technicznych i przyrodniczych (nr dop.: DKOS-5002-74/03,
DKOS-4015-89/02, DKOS-5002-38/04).
II. Cele edukacyjne
Nadrzdnym celem pracy edukacyjnej nauczyciela jest wspomaganie i sty-

mulowanie wszechstronnego rozwoju ucznia, a w szczeglnoci przygotowanie
go do ycia i pracy w warunkach wspczesnego wiata i spoeczestwa
informacyjnego.
Nauczanie i wychowanie na kadym kolejnym etapie ksztacenia powinno
si opiera na wynikach nauczania i wychowania z poprzedniego etapu. Daje to
niezbdny efekt cigoci rozwoju i przyrostu wiedzy.
Szkoa kadego typu, w zakresie nauczania powinna zapewni uczniom
przede wszystkim:
1. nauk poprawnego i swobodnego wypowiadania si w mowie i w pimie
z wykorzystaniem rnorodnych rodkw wyrazu,
2. poznawanie wymaganych poj i zdobywanie rzetelnej wiedzy w zakresie
umoliwiajcym podjcie studiw wyszych bd uatwiajcym zdobycie
zawodu,
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 7
3. dochodzenie do rozumienia, a nie tylko do pamiciowego opanowania prze-
kazywanych treci,
4. rozwijanie zdolnoci dostrzegania rnego rodzaju zwizkw i zalenoci
(przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, czasowych i przestrzennych itp.),
5. rozwijanie zdolnoci mylenia analitycznego i syntetycznego,
6. traktowanie wiadomoci przedmiotowych, stanowicych warto poznaw-
cz sam w sobie, w sposb integralny, prowadzcy do lepszego rozumie-
nia wiata, ludzi i siebie,
7. poznawanie zasad rozwoju osobowego i ycia spoecznego,
8. poznawanie dziedzictwa kultury narodowej postrzeganej w perspektywie
kultury europejskiej.
Nauczyciele tworz uczniom, w kadego typu szkole, warunki do nabywania
nastpujcych umiejtnoci:
1. planowania, organizowania i oceniania wasnej nauki, przyjmowania za ni
odpowiedzialnoci,
2. skutecznego porozumiewania si w rnych sytuacjach, prezentacji was-
nego punktu widzenia i uwzgldniania pogldw innych ludzi, poprawnego
posugiwania si jzykiem ojczystym, przygotowywania do publicznych wy-
stpie,
3. efektywnego wspdziaania w zespole, budowania wizi midzyludzkich,
podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego dziaania
na gruncie zachowania obowizujcych norm,
4. rozwizywania problemw w twrczy sposb,
5. poszukiwania, porzdkowania i wykorzystywania informacji z rnych r-
de, efektywnego posugiwania si technologiami informacyjnymi i komuni-
kacyjnymi,
6. odnoszenia do praktyki, zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych do-
wiadcze i nawykw,
7. rozwijania sprawnoci umysowych oraz osobistych zainteresowa,
8. przyswajania sobie metod i technik negocjacyjnego rozwizywania kon-
fliktw i problemw spoecznych.
Praca nauczyciela zawiera zawsze aspekt wychowawczy. Nauczyciele zobo-
wizani s do tworzenia w szkole rodowiska sprzyjajcego zarwno wszech-
stronnemu rozwojowi osobowemu uczniw, jak i ich rozwojowi spoecznemu,
wspierajc przy tym:
1. rozwijanie dociekliwoci poznawczej, ukierunkowanej na pogbianie wiedzy
o wiecie,
Copyright by ZamKor
8 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
2. poczucie uytecznoci zarwno poszczeglnych przedmiotw nauczania,
jak i caej edukacji na danym etapie,
3. denie do dobra w jego wymiarze indywidualnym i spoecznym, umiejtne
godzenie dobra wasnego z dobrem innych, odpowiedzialnoci za siebie
z odpowiedzialnoci za innych, wolnoci wasnej z wolnoci innych,
4. poszukiwanie, odkrywanie i denie na drodze rzetelnej pracy do osigni-
cia wielkich celw yciowych i wartoci wanych dla odnalezienia wasnego
miejsca w wiecie,
5. przygotowywanie si do ycia w rodzinie, w spoecznoci lokalnej i w pa-
stwie,
6. denie do rozpoznawania wartoci moralnych, dokonywania wyborw i hie-
rarchizacji wartoci,
7. ksztatowanie w sobie postawy dialogu, umiejtnoci suchania innych i ro-
zumienia ich pogldw.
Wymienione zadania w zakresie nauczania, ksztacenia umiejtnoci i wy-
chowania modziey s wsplne w rnych typach szk na etapie ponadgim-
nazjalnym i konieczne jest uwzgldnianie ich w programie liceum i technikum
uzupeniajcego.
Cele edukacyjne w zakresie nauczania fizyki i astronomii dla zasadniczej
szkoy zawodowej s nieco inne ni dla liceum oglnoksztaccego. Z ich po-
rwnania wynika, i cele stawiane uczniom liceum oglnoksztaccego, liceum
profilowanego i technikum s sformuowane szerzej, daj peniejsze i bardziej
wiadome spojrzenie na rzeczywisto przyrodnicz oraz szersz wiedz.
Ponisza tabela ukazuje porwnanie celw edukacyjnych w zakresie na-
uczania fizyki i astronomii dla zasadniczej szkoy zawodowej oraz liceum
oglnoksztaccego, liceum profilowanego i technikum.
Zasadnicza szkoa zawodowa Liceum oglnoksztacce
1. Poznanie podstawowych praw 1. wiadomo istnienia praw

i zasad rzdzcych mikro- rzdzcych mikro- i makrowiatem
i makrowiatem opisujcych oraz wynikajca z niej refleksja
przebieg zjawisk fizycznych filozoficzno-przyrodnicza.
i astronomicznych.
2. Ksztacenie umiejtnoci badania 2. Dostrzeganie natury i struktury fizyki
i opisywania zjawisk fizycznych oraz astronomii, ich rozwoju
i astronomicznych. i zwizku z innymi naukami
przyrodniczymi.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 9
3. Ksztacenie umiejtnoci 3. Przygotowanie do rozumnego

wykorzystania zdobytej wiedzy odbioru i oceny informacji, a take
fizycznej do rozwizywania typowych podejmowania dyskusji
problemw ycia codziennego. i formuowania opinii.
4. Ksztacenie umiejtnoci 4. Rozumienie znaczenia fizyki dla
krytycznego korzystania ze rde techniki, medycyny, ekologii, jej
informacji. zwizkw z rnymi dziedzinami
dziaalnoci ludzkiej oraz implikacji
spoecznych i moliwoci kariery
zawodowej.
5. Ksztacenie umiejtnoci 5. Zainteresowanie fizyk
wycigania wnioskw z obserwacji i astronomi.
i dowiadcze.
III.Zadania szkoy
Zadania szkoy wedug Podstawy programowej ksztacenia oglnego dla za-

sadniczej szkoy zawodowej oraz Podstawy programowej ksztacenia oglnego
dla licew oglnoksztaccych, licew profilowanych i technikw przedstawiaj
si nastpujco:
1. Stworzenie warunkw do 1. Nauczanie fizyki w sposb kontekstowy w

wykonywania dowiadcze oparciu o zagadnienia wystpujce w yciu
i obserwacji. codziennym, w przyrodzie, w technice.
2. Umoliwienie korzystania 2. Rozszerzenie wiedzy fizycznej ucznia w celu
z rnych rde informacji pogbienia rozumienia nauki, jej
i technologii informacyjnych. moliwoci i ogranicze.
3. Ukazanie roli eksperymentu, obserwacji i
teorii w poznawaniu przyrody. Zapoznanie
uczniw z budowaniem modeli oraz ich rol
w objanianiu zjawisk i tworzeniu teorii.
4. Ksztacenie umiejtnoci krytycznego
korzystania ze rde informacji przez
analiz treci dotyczcych nauki, zawartych
w prasie, radio i telewizji.
Copyright by ZamKor
10 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
5. Wdraanie uczniw do samodzielnego

formuowania wypowiedzi o zagadnieniach
fizycznych i astronomicznych, prowadzenia
dyskusji w sposb terminologicznie i
merytorycznie poprawny oraz rozwizywania
prostych problemw fizycznych.
6. Pokazywanie znaczenia, moliwoci i pikna
fizyki.
7. Inspirowanie dociekliwoci i postawy
badawczej uczniw.
8. Stworzenie warunkw do planowania i
prowadzenia eksperymentw oraz analizy
ich wynikw.
9. Wykorzystywanie metod komputerowych do
budowania modeli i analizy wynikw
dowiadcze.
10. Zapoznanie z moliwociami wspczesnych
technik badawczych.
Z powyszych porwna wynika, e cele edukacyjne oraz zadania szkoy

typu licealnego s sformuowane znacznie szerzej i to one wraz z treciami na-
uczania, stanowi waciw baz, dla konstrukcji programu liceum i technik-
um uzupeniajcego.
IV.Treci nauczania fizyki i astronomii
Treci nauczania fizyki i astronomii w interesujcych nas typach szk po-

nadgimnazjalnych przedstawiaj si nastpujco:
1. Rodzaje oddziaywa 1. Ruch, jego powszechno i wzgldno.

w mikro- i makrowiecie. Pojcie ruchu w historii filozofii i w naukach
Prawa opisujce przyrodniczych. Ruch w rnych ukadach
oddziaywania midzy odniesienia. Maksymalna szybko
ciaami. przekazu informacji w przyrodzie i jej
konsekwencje. Efekty relatywistyczne.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 11
2. Pola si i ich wpyw na 2. Oddziaywania w przyrodzie.

charakter ruchu. Rodzaje oddziaywa w mikro-
i makrowiecie. Pola si i ich wpyw na
charakter ruchu.
3. Zasada zachowania energii 3. Makroskopowe waciwoci materii a jej
cakowitej. Przemiany form budowa mikroskopowa.
energii. Model oscylatora harmonicznego i jego
zastosowanie w opisie przyrody, ruch
drgajcy (amplituda, okres, czstotliwo,
przemiany energii). Mikroskopowe modele
cia makroskopowych o rnorodnych
waciwociach mechanicznych,
elektrycznych, magnetycznych, optycznych
oraz ich zastosowanie w urzdzeniach
codziennego uytku.
4. Energia pola grawitacyjnego, 4. Porzdek i chaos w przyrodzie.
elektrostatycznego, Procesy termodynamiczne, ich przyczyny
magnetycznego. i skutki. Procesy odwracalne
i nieodwracalne, druga zasada
termodynamiki, entropia, statystyczny
charakter makroskopowych prawidowoci
w przyrodzie.
5. Przyrzdy pomiarowe 5. wiato i jego rola w przyrodzie.
i urzdzenia wykorzystujce wiato jako fala, dugo fali, szybko
oddziaywania magnetyczne rozchodzenia si fali, interferencja
(galwanometr, amperomierz, i dyfrakcja, widmo fal
woltomierz, silnik elektryczny elektromagnetycznych, barwa, odbicie
na prd stay). i zaamanie wiata, rozszczepienie wiata
biaego, polaryzacja wiata. Kwantowy
model wiata, zjawisko fotoelektryczne
i jego zastosowania. Budowa atomu,
analiza spektralna, laser i jego
zastosowania.
6. Elementy kinetycznej teorii 6. Energia i jej przemiany, transport energii.
gazw. Druga zasada Przegld poznanych form energii.
termodynamiki. Sprawno Rwnowano masy i energii. Elementy
silnikw cieplnych. fizyki jdrowej. Energetyka jdrowa,
reaktory a bro jdrowa.
Promieniotwrczo, jej zastosowania
i zagroenia. Transport energii w ruchu
falowym. Konwekcja. Przewodnictwo
cieplne. Przewodnictwo elektryczne.
Copyright by ZamKor
12 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
7. Lokalizacja obiektw na 7. Budowa i ewolucja Wszechwiata.

sferze niebieskiej. Ruch Czas przestrze materia energia.
Soca na sferze niebieskiej. Czstki elementarne a historia
Wszechwiata. Obserwacyjne podstawy
kosmologii. Modele kosmologiczne.
Galaktyki i ich ukady. Ewolucja gwiazd.
8. Jedno mikro- i makrowiata.
Fale materii, dowody eksperymentalne
falowych cech czstek elementarnych,
dualizm falowo-korpuskularny. Pomiar
makroskopowy w fizyce a pomiary w
mikrowiecie kwantowym, niepewnoci
pomiarowe a zasada nieoznaczonoci.
9. Fizyka a filozofia.
Zakres stosowalnoci teorii fizycznych.
Determinizm i indeterminizm w opisie
przyrody. Elementy metodologii nauk,
metoda indukcyjna
i hipotetyczno-dedukcyjna, metody
statystyczne.
10. Narzdzia wspczesnej fizyki i ich rola
w badaniu mikro- i makrowiata.
Laboratoria i metody badawcze
wspczesnych fizykw. Wspczesne
obserwatoria astronomiczne. Osignicia
naukowe minionego wieku i ich znaczenie.
Z porwnania wynikaj treci konieczne do realizacji w 2-letnim liceum

uzupeniajcym i 3-letnim technikum uzupeniajcym, ktrych brak w pod-
stawie programowej nauczania fizyki w zasadniczej szkole zawodowej.
Absolwenci dwuletniego uzupeniajcego liceum oglnoksztaccego i trzy-
letniego technikum uzupeniajcego mog wybra fizyk i astronomi jako je-
den z przedmiotw egzaminu maturalnego. Obowizuje ich taki sam egzamin
maturalny z tego przedmiotu, jak absolwentw liceum oglnoksztaccego,
dlatego te uczniom liceum i technikum uzupeniajcego naley stworzy okaz-
j do zdobywania wiadomoci i umiejtnoci wymienionych w standardach
wymaga egzaminacyjnych.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 13
Standardy wymaga, bdce podstaw przeprowadzenia egzaminu matu-
ralnego z fizyki i astronomii, obejmuj trzy obszary:
I. Wiadomoci i rozumienie
1. posugiwanie si pojciami i wielkociami fizycznymi do opisywania
zjawisk,
2. na podstawie znanych zalenoci i praw wyjanianie przebiegu zjawisk
oraz wyjanianie zasady dziaania urzdze technicznych.
II. Korzystanie z informacji,
III. Tworzenie informacji.
Dla poziomu podstawowego standardy wymaga egzaminacyjnych maj na-

stpujce brzmienie:
I. WIADOMOCI I ROZUMIENIE
Zdajcy zna, rozumie i stosuje terminy, pojcia i prawa oraz wyjania pro-
cesy i zjawiska:
1. posuguje si pojciami i wielkociami fizycznymi do opisywania zjawisk
zwizanych z:
1) ruchem, jego powszechnoci i wzgldnoci:
a) ruchem i jego wzgldnoci,
b) maksymaln szybkoci przekazu informacji,
c) efektami relatywistycznymi;
2) oddziaywaniami w przyrodzie:
a) podstawowymi rodzajami oddziaywa w przyrodzie,
b) polami si i ich wpywem na charakter ruchu;
3) makroskopowymi waciwociami materii a jej budow mikroskopow:
a) oscylatorem harmonicznym i przykadami wystpowania ruchu drga-
jcego w przyrodzie,
b) zwizkami midzy mikroskopowymi i makroskopowymi waciwocia-
mi cia oraz ich wpywem na waciwoci mechaniczne, elektryczne,
magnetyczne, optyczne i przewodnictwo elektryczne;
4) porzdkiem i chaosem w przyrodzie:
a) procesami termodynamicznymi, ich przyczynami i skutkami oraz za-
stosowaniami,
b) drug zasad termodynamiki, odwracalnoci procesw termodyna-
micznych,
c) konwekcj, przewodnictwem cieplnym;
Copyright by ZamKor
14 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
5) wiatem i jego rol w przyrodzie:
a) widmem fal elektromagnetycznych, wiatem jako fal,
b) odbiciem i zaamaniem wiata, rozszczepieniem wiata biaego,
barw wiata,
c) szybkoci wiata,
d) dyfrakcj, interferencj i polaryzacj wiata,
e) kwantowym modelem wiata, zjawiskiem fotoelektrycznym i jego za-
stosowaniem,
f) budow atomu i wynikajc z niej analiz widmow,
g) laserami i ich zastosowaniem;
6) energi, jej przemianami i transportem:
a) rwnowanoci masy i energii,
b) rozszczepieniem jdra atomowego i jego zastosowaniem,
c) rodzajami promieniowania jdrowego i jego zastosowaniami;
7) budow i ewolucj Wszechwiata:
a) modelami kosmologicznymi i ich obserwacyjnymi podstawami,
b) galaktykami i ich ukadami,
c) ewolucj gwiazd;
8) jednoci mikro- i makro wiata:
a) falami materii,
b) dualizmem korpuskularno-falowym materii,
c) zasad nieoznaczonoci,
d) pomiarami w fizyce;
9) narzdziami wspczesnej fizyki i ich rol w badaniu mikro- i makro-
wiata:
a) metodami badawczymi wspczesnych fizykw,
b) obserwatoriami astronomicznymi;
2. na podstawie znanych zalenoci i praw wyjania przebieg zjawisk oraz
wyjania zasad dziaania urzdze technicznych.
II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdajcy wykorzystuje i przetwarza informacje:
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione w formie:
a) tekstu o tematyce fizycznej lub astronomicznej,
b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku;
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 15
2) uzupenia brakujce elementy (schematu, rysunku, wykresu, tabeli),
czc posiadane i podane informacje;
3) selekcjonuje i ocenia informacje;
4) przetwarza informacje wedug podanych zasad:
a) formuuje opis zjawiska lub procesu fizycznego, rysuje schemat uka-
du dowiadczalnego lub schemat modelujcy zjawisko,
b) rysuje wykres zalenoci dwch wielkoci fizycznych (dobiera odpo-
wiednio osie wsprzdnych, skal wielkoci i jednostki, zaznacza
punkty, wykrela krzyw),
c) oblicza wielkoci fizyczne z wykorzystaniem znanych zalenoci fi-
zycznych.
III.TWORZENIE INFORMACJI
Zdajcy rozwizuje problemy i tworzy informacje:
1) interpretuje informacje przedstawione w formie tekstu, tabeli, wykresu,
schematu,
2) stosuje pojcia i prawa fizyczne do rozwizywania problemw prak-
tycznych,
3) buduje proste modele fizyczne i matematyczne do opisu zjawisk,
4) planuje proste dowiadczenia i analizuje opisane wyniki dowiadcze.
V. Propozycja realizacji materiau
Rozkad materiau dla liceum i technikum uzupeniajcego zawiera te treci,

ktre s uzupenieniem nauczania w zasadniczej szkole zawodowej. Naley
pamita, e podstaw do realizacji treci nauczania fizyki w liceum i techni-
kum uzupeniajcym s elementarne wiadomoci i umiejtnoci z zakresu me-
chaniki, elektromagnetyzmu, fizyki czsteczkowej i optyki wyniesione przez
ucznia z gimnazjum oraz z zasadniczej szkoy zawodowej. Nawizanie do nich
w trakcie realizacji poszczeglnych hase jest niezbdne.
W naszych propozycjach rozkadu materiau wystpuj zagadnienia, ktrych
szczegowa realizacja wymagaaby kilku jednostek lekcyjnych. Ograniczona
ilo godzin fizyki zakada konieczno samodzielnego powtarzania i cz-
ciowo uczenia si tych zagadnie. W liceum lub technikum uzupeniajcym
podejmuj nauk uczniowie penoletni. Konieczno samodzielnego przygoto-
Copyright by ZamKor
16 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
wania si przez nich do lekcji ma dodatkowo walor wdraania do aktywnego sa-
moksztacenia i przygotowania do edukacji permanentnej. W ten sposb s
aktywnie urzeczywistniane standardy wymaga egzaminacyjnych. W tym celu
uczniowie mog skorzysta z proponowanych podrcznikw wydawnictwa
ZamKor.
Dla lepszego zobrazowania, ktre treci stanowi powtrzenie, a ktre
nios now wiedz, wprowadzamy rny krj czcionki. I tak:
kursywa oznacza treci, ktre ucze powinien zna z wczeniejszych
etapw nauki. Jeli treci szczegowe lekcji s w wikszoci zapisane tak
czcionk oznacza to lekcj typowo powtrzeniow lub zagadnienia do sa-
modzielnego przygotowania przez uczniw.
normalny krj czcionki oznacza nowe treci na poziomie podstawowym;
czcionka pogrubiona oznacza nowe treci z kursu rozszerzonego, przy-
datne dla uczniw chccych podj studia techniczne lub przyrodnicze;
o ich sposobie i poziomie realizacji decyzj podejmuje nauczyciel.
Do wielu lekcji polecamy wykorzystanie apletw (symulacji komputerowych)
dostpnych na stronie internetowej wydawnictwa ZamKor.
Proponujemy, aby niektre zagadnienia, ze wzgldu na ma ilo godzin
oraz fakt, e uczniowie s ju na kolejnym etapie edukacyjnym, realizowane
byy tylko w jednym z dziaw. S to midzy innymi:
1. Ruch po okrgu. Siy w ruchu po okrgu realizacja w dziale: Dynamika
z uwzgldnieniem niezbdnych zagadnie kinematycznych.
2. Oglne wiadomoci z termodynamiki zawieraj zagadnienia z dziaw: Fi-
zyka czsteczkowa i termodynamika oraz Transport energii.
3. Waciwoci elektryczne cia zawieraj zagadnienia z dziaw: Elektro-
statyka, Prd elektryczny i Transport energii.
Omawianie zagadnie wymagajcych kilku jednostek lekcyjnych proponuje-
my ograniczy do opisu jakociowego i analizy wzorw bez ich wyprowadzania.
S to midzy innymi (oznaczone czcionk pogrubion):
1. Przemiany gazowe.
2. Opis ruchw w pobliu Ziemi.
3. Cinienie.
4. Prawo Archimedesa.
Szczegow wiedz ucze powinien uzyska w procesie samoksztacenia.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 17
VI. Propozycje rozkadu materiau
Przedstawiamy dwie propozycje rozkadu materiau. Obydwie opieraj si

na programach wydanych przez wydawnictwo ZamKor dla zasadniczej szkoy
zawodowej oraz:
propozycja pierwsza na programie w zakresie podstawowym dla liceum
oglnoksztaccego, liceum profilowanego i technikum. Problemowy ukad
treci.
propozycja druga na programie dla szk ponadgimnazjalnych w zakresie
podstawowym z elementami kursu rozszerzonego, koniecznymi do podjcia
studiw technicznych i przyrodniczych. Tradycyjny ukad treci.
Materia mona realizowa wykorzystujc podrcznik wydawnictwa ZamKor:
dla propozycji pierwszej: podrcznik Fizyka dla szk ponadgimnazjalnych
w zakresie podstawowym (nr dopuszczenia 46/02) autorstwa: M. Fiakow-
skiej, K. Fiakowskiego, B. Sagnowskiej,
dla propozycji drugiej: podrcznik Fizyka dla szk ponadgimnazjalnych
kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego, koniecznymi do po-
djcia studiw technicznych i przyrodniczych (nr dopuszczenia 90/04) pod
redakcj Jadwigi Salach.
Ramowe plany nauczania fizyki i astronomii przewiduj na realizacj nie-
zbdnych treci nauczania nastpujce liczby godzin dla poszczeglnych ty-
pw szk:
(wg rozporzdze z dnia 21. maja 2001 r. i z dnia 26. lutego 2004 r.)
2-letnie liceum
uzupeniajce
Zasadnicza Liceum
L.p. i 3-letnie
szkoa zawodowa oglnoksztacce
technikum
uzupeniajce
Liczba godzin w 2 3 2
cyklu ksztacenia.
Ogem 2 35 = 70 3 35 = 105 2 35 = 70
Copyright by ZamKor
18 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Obejmuje ona 59 jednostek lekcyjnych. Pozostae godziny pozostawiamy do
dyspozycji nauczycieli, celem wykorzystania przez nich wedug ich potrzeb.
Warto zwrci uwag na dzia dwunasty, ktry mona zrealizowa w innym
miejscu programu.
1. Ruch, jego powszechno i wzgldno
Liczba
Temat Treci szczegowe
godzin
Lekcja organizacyjna. 1
Elementy dziaa na 1 Przykady wielkoci skalarnych

wektorach. i wektorowych.
Cechy wektora.
Dodawanie wektorw.
Rozkad wektora na skadowe o zadanych
kierunkach.
Podstawowe pojcia 1 Powtrzenie poj: ukad odniesienia, ukad
zwizane z ruchem. wsprzdnych, tor, droga, przemieszczenie.
Ruch jednostajny prostoliniowy i wielkoci
opisujce go).
Wykres szybkoci od czasu oraz drogi od
czasu dla ruchu jednostajnego
prostoliniowego.
Ruchy zmienne i wielkoci opisujce je).
Wykresy przyspieszenia, szybkoci i drogi
w zalenoci od czasu dla ruchw
prostoliniowych jednostajnie zmiennych.
Ruch w rnych 1 Rozumienie pojcia: wzgldno ruchu.
ukadach odniesienia. Przykady z ycia opisujce ruch tego
samego ciaa w rnych ukadach
odniesienia.
Pojcie ukadu inercjalnego
i nieinercjalnego.
Obliczanie pooenia i prdkoci ciaa
w jednym ukadzie odniesienia, gdy znamy
pooenie i prdko ciaa w innym ukadzie
transformacja Galileusza.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 19
Liczba
godzin
Zaoenia szczeglnej 1 Granica stosowalnoci transformacji

teorii wzgldnoci. Galileusza.
Najwiksza szybko w przyrodzie.
Relatywistyczne prawo skadania szybkoci.
Efekty relatywistyczne. 1 Czas w rnych ukadach odniesienia.
Energia spoczynkowa ciaa.
Lekcja powtrzeniowa. 1
Sprawdzian 1
Razem 8
2. Oddziaywania w przyrodzie
Liczba
godzin
Ruch po okrgu. 1 Ruch jednostajny po okrgu.

Wielkoci charakteryzujce ruch jednostajny
po okrgu.
Szybko ktowa.
Zwizek pomidzy szybkoci liniow
i ktow.
Przyspieszenie dorodkowe.
Sia dorodkowa.
1 Powtrzenie o rodzajach oddziaywa oraz o
Oddziaywania skutkach oddziaywa.
grawitacyjne w Ukadzie Przypomnienie treci zasad dynamiki.
Sonecznym. Prawo powszechnej grawitacji.
rda pola grawitacyjnego.
Ciar ciaa.
Pierwsza prdko kosmiczna.
Moliwoci odkrywania nieznanych cia
niebieskich.
Oddziaywania 1 Rodzaje adunkw elektrycznych.
elektrostatyczne. adunek elementarny.
Copyright by ZamKor
20 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Liczba
godzin
Oddziaywania cia naelektryzowanych.

Prawo Coulomba.
Sposoby elektryzowania cia (przez tarcie,
dotyk i indukcj).
Oddziaywania 1 Pole magnetyczne magnesu staego i Ziemi.
elektromagnetyczne. Dowiadczenie Oersteda.
Pole magnetyczne przewodnika
prostoliniowego i zwojnicy.
Sia elektrodynamiczna.
Sia Lorentza.
Oglna zasada dziaania silnika
elektrycznego i prdnicy.
Mikroskopowe 1 Sia sprystoci, siy tarcia oraz siy
oddziaywania hamujce ruch cia staych w cieczach jako
elektromagnetyczne wynik oddziaywa elektromagnetycznych
i ich efekty midzy czsteczkami cia.
makroskopowe. Efekty spryste tylko dla cia staych.
Tarcie kinetyczne.
Sprawdzian 1
Razem 7
3. Energia i jej przemiany
Liczba
godzin
Praca i energia 1 Ukad cia. Siy wewntrzne i zewntrzne.

mechaniczna Praca mechaniczna definicja, jednostka,
(powtrzenie sens fizyczny.
wiadomoci).
Moc urzdzenia.
Energia mechaniczna i jej rodzaje i sposoby
obliczania.
Zasada zachowania energii mechanicznej.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 21
Liczba
godzin
1 Wybr poziomu, ktremu przypisujemy

Energia potencjalna E p 0 = 0.
i energia kinetyczna Energia potencjalna ciaa znajdujcego si
w oddziaywaniach w duej odlegoci od Ziemi.
grawitacyjnych. Energia kinetyczna ciaa o masie m.
Energia ukadu: Ziemia ciao.
Sens drugiej prdkoci kosmicznej.
Energia 1 Prawo Coulomba.
w oddziaywaniach Analogie i rnice midzy oddziaywaniami
elektrostatycznych. grawitacyjnymi i elektrostatycznymi.
Energia oddziaywa elektrostatycznych.
Wykres zalenoci energii potencjalnej od
odlegoci.
Rodzaje pl elektrostatycznych.
Ruch czstek naadowanych w jednorodnym
polu elektrostatycznym.
Rwnowano masy 1 Ukady zoone i energia wizania.
i energii. Pojcie deficytu masy.
Wykorzystanie czci energii spoczynkowej
na inne formy energii.
Rozwizywanie 2
problemw i zada
zwizanych ze
zmianami energii,
energi wizania oraz
ruchem obiektw
odlegych od Ziemi.
Sprawdzian 1
Razem 7
Copyright by ZamKor
22 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
4. Makroskopowe waciwoci materii a jej budowa mikroskopowa
Liczba
godzin
Wahado 1 Przykady ruchu drgajcego w przyrodzie.

matematyczne. Opis Pojcia suce do opisu ruchu drgajcego.
ruchu oscylatora
Pojcie wahada matematycznego.
harmonicznego.
Gwne cechy ruchu drgajcego.
Wzr na okres drga wahada
matematycznego.
Zamiany energii w ruchu harmonicznym
wahada matematycznego.
Drgania wasne i wymuszone.
Zjawisko rezonansu.
1 Waciwoci gazw.
Gazy jako ukady Pojcie gazu doskonaego.
prawie swobodnych Ruchy Browna.
czsteczek a ciecze
Waciwoci cieczy.
jako ukady
oddziaujcych ze sob Skutki dziaania si midzyczsteczkowych.
czsteczek. Zjawisko dyfuzji dla gazw i cieczy.
Zjawisko menisku.
Waciwoci cia 1 Waciwoci cia staych.
staych. Podzia cia staych ze wzgldu na budow
wewntrzn.
Rodzaje odksztace.
Prawo Hooke'a.
Mikroskopowy model przewodnictwa prdu
w metalach.
Mikroskopowy model izolatora.
Gwne waciwoci pprzewodnikw
i nadprzewodnikw.
Atomy para- i diamagnetyczne.
Podstawowe rnice w budowie substancji
dia-, para- i ferromagnetycznych.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 23
Liczba
godzin
Zastosowanie rnych 1 Przykady zastosowa rnych materiaw

materiaw w w urzdzeniach codziennego uytku.
urzdzeniach Powtrzenie wiadomoci.
codziennego uytku
lekcja powtrzeniowa.
Sprawdzian 1
Razem 6
5. Porzdek i chaos w przyrodzie
Liczba
godzin
Oglne wiadomoci 1 Zwizek temperatury ciaa ze redni

z termodynamiki. energi kinetyczn jego czsteczek.
Energia wewntrzna ciaa.
Pojcie ciepa.
Pierwsza zasada termodynamiki.
Przemiany gazu.
Druga zasada termodynamiki.
Sprawno urzdzenia.
Procesy odwracalne 1 Procesy samorzutne i ich przykady.
i nieodwracalne, Pojcie: entropii.
entropia.
Razem 2
6. Transport energii
Liczba
godzin
Przewodnictwo cieplne. 1 Przykady dobrych i zych przewodnikw

ciepa.
Copyright by ZamKor
24 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Liczba
godzin
Przewodnictwo cieplne rnych substancji

(na podstawie kinetyczno-molekularnej
teorii budowy materii).
Wspczynnik cieplnego oraz elektrycznego
przewodnictwa waciwego.
Konwekcja.
1 Fala mechaniczna jej rdo, rodzaje (z
Fala jako sposb przykadami), podstawowe wielkoci, ktre
przenoszenia energii. j opisuj.
Powierzchnia falowa.
Zjawisko (efekt) Dopplera.
Energia unoszona przez fal.
Fale 1 Pojcie fali elektromagnetycznej.
elektromagnetyczne. Rodzaje fal elektromagnetycznych.
Praktyczne zastosowania fal o rnych
zakresach dugoci zwizane z transportem
energii przez te fale.
Lekcja powtrzeniowa. 1 W trakcie lekcji powinny zosta powtrzone
wiadomoci z dwch dziaw: Porzdek
i chaos w przyrodzie oraz Transport
energii.
Sprawdzian 1
Razem 5
7. wiato i jego rola w przyrodzie
Liczba
godzin
Zjawiska optyki 1 Zjawisko odbicia wiata.

geometrycznej. Zjawisko zaamania wiata.
Cakowite wewntrzne odbicie.
Zwierciado paskie.
Przejcie wiata przez pytk
rwnolegocienn.
Przejcie wiata przez pryzmat.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 25
Liczba
godzin
Konstrukcja obrazw, 2 Zwierciada kuliste i obrazy otrzymywane za

przyrzdy optyczne. ich pomoc; rwnanie zwierciada.
Soczewki ich rodzaje; zdolno
skupiajca.
Obrazy otrzymywane za pomoc soczewek;
rwnanie soczewki.
Przyrzdy optyczne.
Zjawiska falowe 1 Zjawisko dyfrakcji wiata.
i korpuskularne. Zjawisko interferencji wiata.
Siatka dyfrakcyjna.
Polaryzacja wiata (jakociowo) sposoby
polaryzacji wiata oraz praktyczne
wykorzystanie zjawiska polaryzacji.
Zjawisko fotoelektryczne jego praktyczne
zastosowanie.
Pojcia: kwant energii i praca wyjcia.
Model Bohra budowy Widmo cige.
atomu wodoru. Widmo liniowe (dyskretne); wzr Balmera.
Model budowy atomu zaproponowany przez
Bohra.
Postulaty Bohra. Model Bohra na tle
podejcia kwantowo-mechanicznego.
Stan podstawowy i wzbudzony atomu.
Analiza spektralna, 1 Pojcie: analiza spektralna.
laser i jego Spektroskop.
zastosowania.
Widmo emisyjne a widmo absorpcyjne.
Linie Fraunhofera.
Emisja spontaniczna i emisja wymuszona.
Oglna zasada dziaania lasera.
Zastosowanie lasera.
Waciwoci optyczne cia.
Sprawdzian 1
Razem 8
Copyright by ZamKor
26 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
8. Fizyka jdrowa i jej zastosowania
Liczba
godzin
Jdro atomu i jego 1 Budowa atomu.

budowa. Promieniotwrczo naturalna.
Rodzaje promieniowania i ich gwne
waciwoci.
Liczba porzdkowa i masowa.
Siy jdrowe.
Przyczyna rozpadu cikich jder.
Izotopy, prawo rozpadu, 1 Budowa jdra atomu.
deficyt masy. Izotopy.
Rozpad, oglny schemat zapisu rozpadw.
Prawo rozpadu.
Czas poowicznego rozpadu.
Pojcia: deficyt masy i energia wizania jder.
Reakcje jdrowe, bilans 1 Pojcia: reakcje jdrowe, reakcje
energii. rozszczepienia, reakcja egzoenergetyczna,
reakcja endoenergetyczna, reakcja
acuchowa, masa krytyczna.
Zapis reakcji jdrowej.
Prawa zachowania w reakcjach jdrowych.
Wykorzystanie energii 1 Reakcja termojdrowa.
jdrowej i jej wpyw na Rola energii sonecznej na Ziemi.
zdrowie czowieka.
Oglna budowa i zasada dziaania reaktora
jdrowego.
Reakcja niekontrolowana, bomba atomowa.
Bomba wodorowa.
Wpyw promieniowania na tkank
biologiczn.
Zalety i perspektywy wykorzystania energii
jdrowej oraz zwizane z tym obecne
problemy.
Przykady wykorzystania promieniowania
jdrowego w diagnostyce i terapii medycznej.
Razem 4
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 27
9. Budowa i ewolucja Wszechwiata
Liczba
godzin
Budowa Wszechwiata 1 Pojcia: elementarno czstki, stabilno

i wspczesne teorie czstki.
jego powstania Rodziny czstek: hadrony i leptony i ich
i rozwoju. przykady.
Czstki uwizione kwarki.
Budowa plazmy i warunki jej wystpowania
Plazma kwarkowo-glonowa.
Zmiany stanu skupienia materii zwizane ze
wzrostem temperatury.
Obserwacje Jednostki odlegoci w astronomii (rok
astronomiczne wietlny, parsek).
i obserwacyjne Zjawisko paralaksy i jego wykorzystanie do
podstawy kosmologii. obliczania odlegoci gwiazdy.
Cefeidy.
Struktura hierarchiczna Wszechwiata.
Aleksander Wolszczan i jego odkrycie.
Prawo Hubble'a jego interpretacja
i wnioski z niego pynce.
Promieniowanie ta.
Szybko rozszerzania si Wszechwiata
i gsto materii.
Ciemna materia.
1 Model Wielkiego Wybuchu.
Modele kosmologiczne. Wszechwiat zamknity czy otwarty?
Gwiazdy i galaktyki. Modele powstawania galaktyk i ich
ukadw.
Ewolucja gwiazd.
Razem 4
Copyright by ZamKor
28 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
10. Jedno mikro- i makrowiata
Liczba
godzin
Kwantowy opis ruchu 1 Dualizm korpuskularno-falowy.

czstek. Zakres zastosowania klasycznych (czyli
makroskopowych) praw fizyki.
Zjawiska 1 Hipoteza de Broglie'a fal materii.
interferencyjne Idea dowiadczenia potwierdzajcego.
w rozpraszaniu czstek. hipotez de Broglie'a.
Wykorzystanie waciwoci falowych
czstek do badania struktury krysztaw.
Wpyw pomiaru 1 Zasady dokonywania pomiaru
w mikrowiecie na stan w makrowiecie (z przykadami).
obiektu. Fizyka Przykad wpywu pomiaru w mikrowiecie na
makroskopowa jako stan obiektu.
granica fizyki ukadw
Zasada (relacja) nieoznaczonoci
kwantowych.
Heisenberga.
Stosowalno opisu klasycznego dla ciaa
lub zjawiska.
Razem 4
11. Fizyka a filozofia
Liczba
godzin
Zakres stosowalnoci 1 Problemy filozofii fizyki.

teorii fizycznych. Rozumowanie indukcyjne i przykady tego
Determinizm typu rozumowania w fizyce na wybranych
i indeterminizm przykadach.
w opisie przyrody.
Stosowalno praw Newtona.
Determinizm w opisie przyrody.
Fizyka kwantowa jako przykad
indeterministycznego opisu przyrody.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 29
Liczba
godzin
Elementy metodologii 1 Czym jest metodologia nauk.

nauk. Metoda Metoda hipotetyczno-dedukcyjna i przykady
indukcyjna jej stosowania w tworzeniu teorii fizycznych.
i hipotetyczno-
Rnica midzy metodami: indukcyjn
-dedukcyjna.
a hipotetyczno-dedukcyjn.
Wpyw pomiaru 1 Zasady dokonywania pomiaru
w mikrowiecie na stan w makrowiecie (z przykadami).
granica fizyki ukadw
Zasada (relacja) nieoznaczonoci
kwantowych.
Heisenberga.
lub zjawiska.
Razem 2
12. Narzdzia wspczesnej fizyki
Liczba
godzin
Laboratoria i metody 1 Do wyboru przez nauczyciela.

badawcze wspczesnej
fizyki i astronomii.
Osignicia naukowe 1 Do wyboru przez nauczyciela.

minionego wieku i
wkad fizykw polskich.
Razem 2
Copyright by ZamKor
30 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
z elementami rozszerzajcymi
Obejmuje ona 67 jednostek lekcyjnych. I tak, jak w wersji poprzedniej, po-
zostae godziny pozostawiamy do dyspozycji nauczycieli. W wersji tej zostay
uwzgldnione zagadnienia rozszerzajce w celu lepszego przygotowania ucz-
nia do matury z fizyki. Materia programowy jest uoony tradycyjnie.
1. Kinematyka
Liczba
godzin
Lekcja organizacyjna. 1
Elementy dziaa na 1 Przykady wielkoci skalarnych i wektorowych.

wektorach. Cechy wektora.
Dodawanie wektorw.
Rozkad wektora na skadowe o zadanych
kierunkach.
Podstawowe pojcia 1 Wzmianka o pojciu ruchu w historii filozofii
zwizane z ruchem. i naukach przyrodniczych.
Powtrzenie poj: ukad odniesienia, ukad
wsprzdnych, tor, droga, przemieszczenie,
prdko.
Ruch jednostajny prostoliniowy i wielkoci
go opisujce.
Ruchy zmienne i wielkoci je opisujce.
Wykresy dla ruchw prostoliniowych
jednostajnych i jednostajnie zmiennych.
Droga w dowolnym ruchu.
Skadanie ruchw. 1 Przykady wystpowania ruchw zoonych
Sumowanie prdkoci.
Zmiana ukadu odniesienia, w ktrym
opisujemy ruch.
Rozwizywanie problemw zwizanych ze
skadaniem ruchw.
Sprawdzian 1
Razem 8
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 31
2. Dynamika
Liczba
godzin
Ruch po okrgu. Siy 1 Ruch jednostajny po okrgu.

w ruchu po okrgu. Wielkoci charakteryzujce ruch jednostajny
po okrgu.
Szybko ktowa.
Zwizek pomidzy szybkoci liniow
i ktow.
Przyspieszenie dorodkowe.
Sia dorodkowa.
Druga zasada dynamiki 1 Przypomnienie rodzajw oddziaywa oraz ich
w postaci oglnej. skutkw.
Przypomnienie treci zasad dynamiki.
Powtrzenie wiadomoci o pdzie ciaa
i zasadzie zachowania pdu ukadu.
Sformuowanie II zasady dynamiki
w postaci uoglnionej.
Tarcie. 1 Powtrzenie wiadomoci o tarciu
przyczyny wystpowania tarcia, rodzaje
tarcia.
Wspczynnik tarcia statycznego
i kinetycznego.
Opis ruchu ciaa z uwzgldnieniem siy
tarcia posuwistego.
Opis ruchu w ukadzie 1 Przykady opisu ruchw w ukadach
nieinercjalnym. inercjalnych i nieinercjalnych.
Siy bezwadnoci.
Praca. Moc. 1 Powtrzenie wiadomoci o pracy i mocy.
Ukad cia. Siy wewntrzne i zewntrzne.
Uoglnienie pojcia pracy jego
matematyczny zapis.
Energia mechaniczna 1 Energia mechaniczna i jej rodzaje oraz
i jej rodzaje. sposoby obliczania.
Obliczanie energii potencjalnej ciaa
w pobliu Ziemi z wykorzystaniem definicji
pracy.
Copyright by ZamKor
32 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Liczba
godzin
Zwizek midzy prac siy zewntrznej

rwnowacej si wewntrzn a prac
siy wewntrznej.
Zasada zachowania 1 Powtrzenie wiadomoci o zasadzie
energii mechanicznej. zachowania energii mechanicznej.
Przykady wykorzystania zasady
zachowania energii mechanicznej do
rozwizywania problemw.
Sprawdzian. 1
Razem 9
3. Grawitacja
Liczba
godzin
Oddziaywania 1 Prawo powszechnej grawitacji.

grawitacyjne. Ruchy rda pola grawitacyjnego.
planet i satelitw.
Ciar ciaa.
Wpyw wielkoci G na warto siy grawitacji
i obserwowalne skutki jej wystpowania.
Rnica midzy ciarem ciaa a si
grawitacji (ujcie jakociowe).
Wzmianka o trzecim prawie Keplera.
Pierwsza prdko kosmiczna.
Moliwoci odkrywania nieznanych cia
niebieskich.
Natenie pola grawitacyjnego.
Opis ruchw w pobliu 1 Pole centralne a jednorodne.
Ziemi. Swobodne spadanie.
Rzut pionowy.
Rzut poziomy.
Rzut ukony.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 33
Liczba
godzin
Energia potencjalna 1 Wybr poziomu, ktremu przypisujemy

i energia kinetyczna E p 0 = 0.
w oddziaywaniach Energia potencjalna ciaa znajdujcego si
grawitacyjnych. w duej odlegoci od Ziemi.
Energia kinetyczna ciaa o masie m.
Energia ukadu: Ziemia ciao.
Sens drugiej prdkoci kosmicznej.
Razem 9
4. Elementy szczeglnej teorii wzgldnoci
Liczba
godzin
Ruch w rnych 1 Pojcie wzgldnoci ruchu.

ukadach odniesienia. Przykady z ycia opisujce ruch tego
samego ciaa w rnych ukadach
odniesienia.
Obliczanie pooenia i prdkoci ciaa w
jednym ukadzie odniesienia, gdy znamy
pooenie i prdko ciaa w innym ukadzie
transformacja Galileusza.
Zaoenia szczeglnej 1 Granica stosowalnoci transformacji
teorii wzgldnoci. Galileusza.
Efekty relatywistyczne. Najwiksza szybko w przyrodzie.
Relatywistyczne prawo skadania szybkoci.
Czas w ronych ukadach odniesienia.
Rwnowano masy 1 Ukady zoone i energia wizania.
i energii. Wzr Einsteina na energi spoczynkow.
Pojcie deficytu masy.
Zamiana czci energii spoczynkowej na
inne formy energii.
Lekcja powtrzeniowa 1
lub sprawdzian.
Razem 9
Copyright by ZamKor
34 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
5. Hydrostatyka. Fizyka czsteczkowa i termodynamika
Liczba
godzin
Cinienie 1 Pojcie cinienia.

hydrostatyczne. Prawo Parcie i cinienie hydrostatyczne.
Pascala. Naczynia
Paradoks hydrostatyczny.
poczone.
Prawo Pascala i jego praktyczne
zastosowanie.
Naczynia poczone.
Prawo Archimedesa 1 Sia wyporu i jej obliczanie.
i jego zastosowanie. Prawo Archimedesa.
Warunek pywania cia.
Areometr.
Gazy jako ukady 1 Waciwoci gazw.
prawie swobodnych Pojcie gazu doskonaego.
czsteczek a ciecze
Ruchy Browna.
jako ukady
oddziaujcych ze sob Waciwoci cieczy.
czsteczek. Skutki dziaania si midzyczsteczkowych.
Zjawisko dyfuzji dla gazw i cieczy.
Zjawisko menisku.
Oglne wiadomoci 1 Zwizek temperatury ciaa ze redni
z termodynamiki. energi kinetyczn jego czsteczek.
Energia wewntrzna ciaa.
Pojcie ciepa.
Przewodnictwo cieplne.
Konwekcja.
Zerowa zasada termodynamiki.
Pierwsza zasada termodynamiki.
Ciepo waciwe i molowe.
Przejcia fazowe.
Cieplny przepyw energii.
Przemiany gazw. 1 Cinienie gazu w zbiorniku zamknitym.
Rwnanie stanu gazu doskonaego.
Przemiana izotermiczna.
Przemiana izochoryczna.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 35
Liczba
godzin
Przemiana izobaryczna.
Przemiana adiabatyczna.
Procesy odwracalne 1 Procesy samorzutne i ich przykady
i nieodwracalne. w przyrodzie.
Entropia. Silniki Druga zasada termodynamiki.
cieplne.
Pojcie: entropii.
Silniki cieplne.
Sprawno urzdzenia.
Sprawdzian. 1
Razem 8
6. Elektrostatyka. Prd elektryczny
Liczba
godzin
Budowa materii i 1 Budowa atomu.

elektryczne waciwoci adunek elementarny.
cia. Pole
Ciao naelektryzowane dodatnio bd
elektrostatyczne.
ujemnie.
Wzajemne oddziaywanie cia
naelektryzowanych.
Prawo Coulomba zapis matematyczny.
Przenikalno elektryczna.
Pole elektrostatyczne.
rda pola elektrostatycznego.
Rodzaje pl elektrostatycznych.
Natenie pola elektrostatycznego.
Zasada superpozycji pl.
Elektryzowanie cia.
Zasada zachowania adunku elektrycznego.
Copyright by ZamKor
36 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Liczba
godzin
Praca w centralnym i 1 Analogie i rnice oddziaywa

jednorodnym polu grawitacyjnych i elektrostatycznych.
elektrostatycznym. Potencjalna energia elektrostatyczna
Energia potencjalna czstki posiadajcej adunek.
elektrostatyczna
Potencja pola elektrostatycznego.
czstki posiadajcej
adunek. Napicie.
Praca w jednorodnym polu
elektrostatycznym.
Oglne wiadomoci 1 Pojcie prdu elektrycznego w
zwizane z prdem przewodnikach.
elektrycznym. Natenie prdu elektrycznego i jego
jednostka.
Warunki przepywu prdu elektrycznego w
przewodniku i w obwodzie.
Napicie elektryczne i jego jednostka.
Praca i moc prdu elektrycznego.
Prawo Ohma.
Opr elektryczny i jego jednostka.
czenie oporw.
I prawo Kirchhoffa.
Waciwoci 1 Budowa mikroskopowa przewodnikw
elektryczne cia. i izolatorw.
Waciwoci pprzewodnikw
i nadprzewodnikw.
Zaleno oporu elektrycznego od
waciwoci makroskopowych
i mikroskopowych przewodnika.
Pojemno elektryczna przewodnika.
Kondensator.
Sprawdzian. 1
Razem 5
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 37
7. Magnetyzm. Indukcja elektromagnetyczna
Liczba
godzin
Oglne wiadomoci o 1 Pole magnetyczne magnesu staego i Ziemi.

waciwociach Dowiadczenie Oersteda.
magnetycznych materii.
Pole magnetyczne przewodnika
Sia elektrodynamiczna.
Sia Lorentza.
Pojcie indukcji pola magnetycznego.
Tesla.
Oglna zasada dziaania silnika
elektrycznego na prd stay.
Pole magnetyczne wok przewodnika
Przenikalno magnetyczna.
Waciwoci magnetyczne substancji: dia-,
para- i ferromagnetyki.
Strumie indukcji 1 Pojcie strumienia magnetycznego.
magnetycznej. Weber.
Zjawisko indukcji Zjawisko indukcji elekromagnetycznej.
elektromagnetycznej.
Regua Lenza.
Sia elektromotoryczna indukcji
jakociowo.
Oglna zasada dziaania prdnicy prdu
przemiennego.
Prd przemienny. 1 Pojcie prdu przemiennego.
Transformator. Wielkoci charakteryzujce prd
przemienny.
Natenie i napicie skuteczne.
Oglna budowa i zasada dziaania
transformatora.
lub sprawdzian.
Razem 5
Copyright by ZamKor
38 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
8. Ruch drgajcy. Fale
Liczba
godzin
Wahado 1 Przykady ruchu drgajcego w przyrodzie.

matematyczne. Opis Pojcia suce do opisu ruchu drgajcego.
ruchu oscylatora
Wahado matematyczne.
harmonicznego.
Gwne cechy ruchu drgajcego.
Wzr na okres drga wahada
matematycznego.
Przemiany energii w ruchu wahada
matematycznego.
Inne przykady oscylatora harmonicznego.
Drgania wasne i wymuszone.
Zjawisko rezonansu.
Waciwoci spryste 1 Waciwoci cia staych.
cia staych. Rodzaje odksztace.
Prawo Hooke'a.
Modu Younga.
Fala jako sposb 1 Fala mechaniczna jej rdo, rodzaje
przenoszenia energii. (z przykadami), podstawowe wielkoci,
ktre j opisuj.
Powierzchnia falowa.
Natenie fali.
Dyfrakcja i interferencja fal.
Fala stojca.
Dwik jako fala. 1 rdo dwiku.
Cechy dwiku.
Zjawisko (efekt) Dopplera.
Rodzaje wrae suchowych.
Prg syszalnoci i prg blu.
Poziom natenia fali akustycznej.
Fale 1 Pojcie: fali elektromagnetycznej.
elektromagnetyczne. Rodzaje fal elektromagnetycznych.
Praktyczne zastosowania fal o rnych
zakresach dugoci zwizane z transportem
energii przez te fale.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 39
Liczba
godzin
lub sprawdzian.
Razem 6
9. wiato i jego rola w przyrodzie
Liczba
godzin
Zjawiska optyki 1 Zjawisko odbicia wiata.

geometrycznej. Zjawisko zaamania wiata.
Wspczynnik zaamania wiata.
Cakowite wewntrzne odbicie.
Zwierciado paskie.
Przejcie wiata przez pytk
rwnolegocienn.
Przejcie wiata przez pryzmat.
Konstrukcja obrazw, 2 Zwierciada kuliste i obrazy otrzymywane za
przyrzdy optyczne. ich pomoc.
Rwnanie zwierciada.
Soczewki ich rodzaje; zdolno skupiajca.
Rwnanie soczewki.
Obrazy otrzymywane za pomoc soczewek;
rwnanie soczewki.
Przyrzdy optyczne i ich wady.
Zjawiska falowe 1 Zjawisko dyfrakcji wiata.
(dyfrakcja, Zjawisko interferencji wiata.
interferencja,
Siatka dyfrakcyjna.
polaryzacja). wiato
jako fala Polaryzacja wiata (jakociowo) sposoby
elektromagnetyczna. polaryzacji wiata oraz praktyczne
wykorzystanie zjawiska polaryzacji.
Zjawisko fotoelektryczne jego praktyczne
zastosowanie.
Pojcia: kwant energii i praca wyjcia.
Model Bohra budowy 1 Widmo cige.
atomu wodoru. Widmo liniowe (dyskretne); wzr Balmera.
Copyright by ZamKor
40 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Liczba
godzin
Model budowy atomu zaproponowany przez

Bohra.
Postulaty Bohra. Model Bohra na tle
podejcia kwantowo-mechanicznego.
Stan podstawowy i wzbudzony atomu.
zastosowania.
Linie Fraunhofera.
lub sprawdzian.
Razem 7
10. Fizyka jdrowa i jej zastosowania
Liczba
godzin
Jdro atomu i jego 1 Budowa atomu.

budowa. Promieniotwrczo naturalna.
Rodzaje promieniowania i ich gwne
waciwoci.
Liczba porzdkowa i masowa.
Siy jdrowe.
Przyczyna rozpadu cikich jder.
Izotopy, prawo rozpadu, 2 Budowa jdra atomu; izotopy.
deficyt masy. Rozpad, oglny schemat zapisu rozpadw.
Prawo rozpadu.
Czas poowicznego rozpadu i czas ycia
jder atomowych.
Pojcia: deficyt masy i energia wizania jder.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 41
Liczba
godzin
Reakcje jdrowe, bilans 1 Pojcia: reakcje jdrowe, reakcje

energii. rozszczepienia, reakcja egzoenergetyczna,
reakcja endoenergetyczna, reakcja
acuchowa, masa krytyczna.
Zapis reakcji jdrowej .
Prawa zachowania w reakcjach jdrowych.
Wykorzystanie energii 1 Reakcja termojdrowa.
jdrowej i jej wpyw na Rola energii sonecznej na Ziemi.
zdrowie czowieka.
Oglna budowa i zasada dziaania reaktora
jdrowego.
Reakcja niekontrolowana, bomba atomowa.
Bomba wodorowa.
Wpyw promieniowania na tkank
biologiczn.
Zalety i perspektywy wykorzystania energii
jdrowej oraz zwizane z tym obecne
problemy.
Przykady wykorzystania promieniowania
jdrowego w diagnostyce i terapii
medycznej.
zastosowania.
Linie Fraunhofera.
Razem 4
Copyright by ZamKor
42 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
11. Budowa i ewolucja Wszechwiata
Liczba
godzin
Budowa Wszechwiata 1 Pojcia: elementarno czstki, stabilno

i wspczesne teorie czstki.
jego powstania Rodziny czstek: hadrony i lepiony i ich
i rozwoju. przykady.
Czstki uwizione kwarki.
Budowa plazmy i warunki jej wystpowania.
Plazma kwarkowo glonowa.
Zmiany stanu skupienia materii zwizane ze
wzrostem temperatury.
Obserwacje 2 Jednostki odlegoci w astronomii (rok
astronomiczne wietlny, parsek).
i obserwacyjne Zjawisko paralaksy i jego wykorzystanie do
podstawy kosmologii. obliczania odlegoci gwiazdy.
Cefeidy.
Struktura hierarchiczna Wszechwiata.
Aleksander Wolszczan i jego odkrycie.
Prawo Hubble'a jego interpretacja
i wnioski z niego pynce.
Promieniowanie ta.
Szybko rozszerzania si Wszechwiata
i gsto materii.
Ciemna materia.
Modele kosmologiczne. 1 Model Wielkiego Wybuchu.
Gwiazdy i galaktyki. Wszechwiat zamknity czy otwarty?
Modele powstawania galaktyk i ich
ukadw.
Ewolucja gwiazd.
Razem 4
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 43
12. Jedno mikro- i makrowiata
Liczba
godzin
Kwantowy opis ruchu 1 Dualizm korpuskularno-falowy.

czstek. Zjawiska Stosowalno klasycznych praw fizyki.
interferencyjne
Hipoteza de Broglie'a fal materii.
w rozpraszaniu czstek.
Idea dowiadczenia potwierdzajcego
hipotez de Broglie'a.
Wykorzystanie waciwoci falowych
czstek do badania struktury krysztaw.
Wpyw pomiaru w 1 Zasady dokonywania pomiaru
mikrowiecie na stan w makrowiecie (z przykadami).
granica fizyki ukadw Zasada (relacja) nieoznaczonoci
kwantowych. Heisenberga.
lub zjawiska.
Razem 2
13. Fizyka a filozofia
Liczba
godzin
Zakres stosowalnoci 1 Problemy filozofii fizyki.

teorii fizycznych. Rozumowanie indukcyjne i przykady tego
Determinizm typu rozumowania w fizyce na wybranych
i indeterminizm przykadach.
w opisie przyrody. Stosowalno praw Newtona.
Determinizm w opisie przyrody.
Fizyka kwantowa jako przykad
indeterministycznego opisu przyrody.
Elementy metodologii 1 Czym jest metodologia nauk.
nauk. Metoda Metoda hipotetyczno-dedukcyjna i przykady
indukcyjna i jej stosowania w tworzeniu teorii fizycznych.
hipotetyczno- Rnica midzy metodami: indukcyjn
-dedukcyjna. a hipotetyczno-dedukcyjn.
Razem 2
Copyright by ZamKor
44 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
14. Narzdzia wspczesnej fizyki
Liczba
godzin
Laboratoria i metody 1 Do wyboru przez nauczyciela.

badawcze wspczesnej
fizyki i astronomii.
Osignicia naukowe 1 Do wyboru przez nauczyciela.

minionego wieku
i wkad fizykw
polskich.
Razem 2
VII. Zamierzone osignicia uczniw
Tak jak treci nauczania fizyki i astronomii s nieco inne dla uczniw zasad-
niczej szkoy zawodowej oraz liceum oglnoksztaccego, liceum profilowane-
go i technikum, tak samo rne s, przewidziane w podstawach programowych
dla tych typw szk, oczekiwane osignicia uczniw.
1. Korzystanie z praw i zasad 1. Umiejtno obserwacji i opisywania

fizyki do wyjaniania zjawisk fizycznych i astronomicznych.
wybranych zjawisk
zachodzcych w przyrodzie.
2. Wyjanianie zasad dziaania 2. Umiejtno posugiwania si ze
wybranych urzdze zrozumieniem wybranymi pojciami
technicznych. fizycznymi.
3. Bezpieczne uytkowanie 3. Umiejtno wykorzystywania modeli do
wybranych urzdze wyjaniania zjawisk i procesw fizycznych
technicznych. oraz wiadomo granic stosowalnoci
wybranych modeli.
4. Posugiwanie si jzykiem 4. Umiejtno planowania i wykonywania
fizyki w opisie zjawisk dowiadcze fizycznych i prostych
fizycznych oraz obserwacji astronomicznych, zapisywania
rozwizywaniu prostych i analizowania ich wynikw.
problemw fizycznych.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 45
5. Stosowanie pomiaru 5. Umiejtno sporzdzania i interpretacji

fizycznego i wykonywanie wykresw.
obserwacji jakociowej.
6. Korzystanie z technologii 6. Umiejtno korzystania z praw i zasad
informacyjnej do budowania fizyki do wyjaniania wybranych zjawisk
modeli, analizy wynikw zachodzcych w przyrodzie.
dowiadcze, symulacji
przebiegu procesw
fizycznych.
7. Umiejtno wykorzystywania wiedzy
fizycznej do wyjaniania zasad dziaania i
bezpiecznego uytkowania wybranych
urzdze technicznych.
8. Umiejtno wskazania przykadw
degradacji rodowiska wynikajcej z
technicznej dziaalnoci czowieka oraz
moliwych sposobw zapobiegania tej
degradacji.
9. Oglna znajomo prawidowoci
przyrodniczych i metod ich poznawania.
Wymagania (osignicia) szczegowe w zakresie zdobytej wiedzy i umie-

jtnoci przedstawiamy dla poszczeglnych dziaw.
Ruch, jego powszechno i wzgldno
WIADOMOCI UMIEJTNOCI
Ucze wie, zna, rozumie Ucze potrafi
zna cechy wektora, zilustrowa przykadem kad z cech
rozumie, ktre wielkoci s wektora,
wektorowe, a ktre skalarne, doda dwa wektory o jednakowym
wie, e znak wsprzdnej zaley od kierunku a zwrotach zgodnych lub
wyboru zwrotu odpowiedniej osi, przeciwnych,
zna wielkoci opisujce ruch, doda dwa wektory o rnych
rozumie pojcie prdkoci, kierunkach,
rozumie pojcie przyspieszenia, rozoy wektor na skadowe
w dowolnych kierunkach,
Copyright by ZamKor
46 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
rozumie pojcie wzgldnoci ruchu, objani co to znaczy, e ciao
zna pojcie ukadu inercjalnego, porusza si ruchem jednostajnym,
wie, czego dotyczy transformacja jednostajnie przyspieszonym
Galileusza, i jednostajnie opnionym (po linii
wie, e znajc pooenie i prdko prostej),
ciaa w jednym ukadzie odniesienia, obliczy drog przebyt w czasie t
mona obliczy pooenie i prdko ruchem jednostajnym oraz
w innym ukadzie i e wielkoci te jednostajnie przyspieszonym
maj rne wartoci, i opnionym,
zna najwiksz szybko w obliczy szybko ciaa po czasie t
przyrodzie, trwania ruchu jednostajnego,
wie o relatywistycznym prawie jednostajnie przyspieszonego
skadania szybkoci, i opnionego,
zna efekty relatywistyczne, sporzdza wykresy s (t ), u (t ), a (t ) w
wie, co to jest rok wietlny. ruchu jednostajnym oraz jednostajnie
przyspieszonym i opnionym jak
rwnie oblicza wielkoci fizyczne na
podstawie wykresw,
rozwizywa zadania dotyczce
ruchw,
obliczy w dowolnej chwili pooenie
ciaa (szybko) w ukadzie
zwizanym z Ziemi jeli zna jego
pooenie (szybko) w ukadzie
poruszajcym si wzgldem Ziemi
ruchem jednostajnym prostoliniowym
(gdy u << c ),
wykaza, e przy zaoeniu
niezalenoci szybkoci wiata od
ukadu odniesienia, czas upywajcy
midzy dwoma tymi samymi
zdarzeniami w rnych ukadach
odniesienia jest inny,
uzasadni fakt, e obserwacje
astronomiczne daj nam informacje
o stanie obiektw przed milionami
lub miliardami lat,
przedstawi przykad skutkw
rnego upywu czasu w rnych
ukadach odniesienia.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 47
Oddziaywania w przyrodzie
zna rodzaje oddziaywa, poda przykady skutkw statycznych
zna skutki oddziaywa, i dynamicznych rnych oddziaywa,
wie, e miar oddziaywania jest sia, poda natur siy dorodkowej,
wie, e o tym, co dzieje si z ciaem, wskaza ciaa wzajemnie na siebie
decyduje sia wypadkowa dziaajca oddziaujce i poda natur ich
na to ciao, oddziaywania,
zna wielkoci charakteryzujce ruch rozrni siy wzajemnego
jednostajny po okrgu, oddziaywania od si rwnowacych
zna pojcie siy dorodkowej i umie si,
j obliczy, rozwizywa problemy wymagajce
zna trzy zasady dynamiki Newtona, stosowania zasad dynamiki,
wie, e oddziaywania na odlego to poda przykady zjawisk, do opisu
oddziaywania przez odpowiednie ktrych stosuje si prawo grawitacji,
pola, rozwizywa problemy wymagajce
zna rda pola grawitacyjnego, znajomoci prawa powszechnej
elektrostatycznego i magnetycznego, grawitacji,
zna prawo powszechnej grawitacji, opisa sposoby elektryzowania cia,
umie obliczy ciar ciaa, rozwizywa problemy zwizane z
wie, co nazywamy pierwsz oddziaywaniami elektrostatycznymi,
prdkoci kosmiczn i jak j opisa i wyjani dowiadczenie
obliczy, Oersteda,
wie, e dla wszystkich planet Ukadu okreli kierunek i zwrot siy
Sonecznego sia grawitacji elektrodynamicznej w konkretnych
sonecznej jest si dorodkow, przykadach,
wie, e badania ruchu jednych cia znajdowa kierunek i zwrot siy
niebieskich mog doprowadzi do Lorentza w przykadach,
odkrycia innych, nieznanych cia znajdowa kierunek prdu
niebieskich, indukcyjnego w konkretnych
zna rodzaje adunku elektrycznego, przykadach,
wie, e adunek elektronu jest objani zasad dziaania prdnicy,
adunkiem elementarnym, rozwizywa problemy dotyczce
zna sposoby elektryzowania cia, makroskopowych oddziaywa
wie, e ciaa naadowane wzajemnie elektromagnetycznych,
oddziaywaj i wie jak oddziaywaj, objani, dlaczego efekty spryste
zna i rozumie prawo Coulomba, wystpuj tylko dla cia staych,
zna rda pola magnetycznego, rozwizywa problemy dynamiczne
wie, e oddziaywania z uwzgldnieniem tarcia
elektromagnetyczne to oddziaywania kinetycznego.
midzy poruszajcymi si czstkami
naadowanymi,
Copyright by ZamKor
48 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
wie, jak si nazywamy si
elektrodynamiczn,
wie, jak si nazywamy si
Lorentza,
wie, na czym polega zjawisko indukcji
elektromagnetycznej,
zna sposoby wzbudzania prdu
indukcyjnego,
wie, e siy sprystoci, siy tarcia
oraz siy hamujce ruch cia staych
w cieczach wynikaj z oddziaywa
elektromagnetycznych midzy
czsteczkami cia,
rozumie pojcie siy tarcia
kinetycznego,
wie, od czego zaley warto siy
tarcia kinetycznego.
Energia i jej przemiany
zna pojcia: ukad cia, siy poda przykady ukadw cia i
wewntrzne w ukadzie cia, siy dziaajcych w nich si wewntrznych,
zewntrzne, przedyskutowa rne przypadki
zna wzr definicyjny na prac staej zwizane z prac staej siy,
siy, stosowa zasad zachowania energii,
wie, kiedy ciao posiada energie naszkicowa wykres zalenoci
potencjaln a kiedy kinetyczn, energii potencjalnej oddziaywania
wie, z czym si wie zmiana energii grawitacyjnego dwch cia
potencjalnej a z czym zmiana punktowych od ich wzajemnej
energii kinetycznej, odlegoci,
rozumie definicj energii wyprowadzi wzr na energi
mechanicznej, kinetyczn,
wie, kiedy energia mechaniczna rozwizywa problemy zwizane
ukadu jest zachowana, z przemianami energii,
wie, jak zmienia si warto siy objani sens drugiej prdkoci
grawitacji w zalenoci od odlegoci, kosmicznej,
wie, jak obliczy energi potencjaln rozwizywa problemy zwizane
ciaa w pobliu Ziemi, z ruchem obiektw odlegych od
Ziemi (wykorzystujc zasad
zachowania energii),
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 49
wie, jak obliczy energi potencjaln objani wyraenie na energi czstki
ciaa znajdujcego si w dowolnej, naadowanej w polu wytworzonym
duej odlegoci od Ziemi, przez inn czstk naadowan,
wie, od czego zaley energia kinetyczna naszkicowa i objani wykres
ciaa i zna wzr na jej obliczenie, zalenoci energii potencjalnej od
rozumie, jak prdko nazywamy odlegoci dla czstek naadowanych
drug prdkoci kosmiczn, rno- i jednoimiennie,
wie, kiedy energia potencjalna opisa rnice midzy polem
oddziaywa elektrostatycznych jest centralnym i jednorodnym,
dodatnia, a kiedy ujemna, dostrzec i opisa analogie i rnice
wie, jak obliczamy energi oddziaywa grawitacyjnych
potencjaln ukadu punktowych cia i elektrostatycznych,
naadowanych odlegych o r od poda przykady ukadw zwizanych,
siebie, poda przykady pokazujce fakt, e
wie, co nazywamy energi wizania rdo energii wykorzystuje zamian
ukadu, czci energii spoczynkowej na inne
wie, dlaczego cakowita energia formy energii.
ukadu zwizanego jest mniejsza od
sumy energii rozdzielonych
skadnikw ukadu,
wie, co nazywamy deficytem masy,
wie, e wszystkie rda energii
uywane przez ludzko pochodz
z energii spoczynkowej jakich cia.
Makroskopowe waciwoci materii a jej budowa mikroskopowa
zna wielkoci opisujce ruch drgajcy, poda przykady wystpujcych
zna gwne cechy ruchu w przyrodzie ruchw drgajcych,
harmonicznego, wyjani, dlaczego ruch harmoniczny
wie, od czego zaley warto siy jest ruchem niejednostajnie zmiennym,
sprystoci, opisa przemiany energii, jakie
wie, jakie ciao nazywamy zachodz podczas drga
oscylatorem harmonicznym, harmonicznych,
wie, od czego zaley okres drga wyjani, na czym polega zjawisko
wahada matematycznego, rezonansu,
wie, na czym polega izochronizm poda przykady ukazujce
i gdzie go si wykorzystuje, waciwoci gazw,
wie, kiedy mamy do czynienia wyjani, na czym polega zjawisko
z drganiami wymuszonymi, dyfuzji,
Copyright by ZamKor
50 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
zna podstawowe waciwoci gazu, poda przykady waciwoci
zna definicj gazu doskonaego, charakteryzujcych ciecze,
rozumie, na czym polegaj ruchy opisa skutki dziaania si
Browna, midzyczsteczkowych,
zna waciwoci cieczy, wyjani zjawisko menisku,
wie, jakie siy nazywamy siami poda skutki zmniejszania napicia
napicia powierzchniowego, powierzchniowego,
zna czynniki zmniejszajce napicie wyjani wpyw lepkoci na ruch cia
powierzchniowe, staych w cieczach,
zna waciwoci cia staych, omwi i poda przykady grup cia
wie, na jakie grupy dzielimy ciaa staych wyrnionych ze wzgldu na
stae ze wzgldu na ich budow, ich budow,
zna rodzaje odksztace, poda przykady zachowania si cia
wie, czego dotyczy prawo Hooke'a, pod dziaaniem siy i po ustaniu jej
wie, jak waciwoci spryste cia dziaania,
staych zale od temperatury, omwi zachowanie si prta
zna wielkoci fizyczne, od ktrych (w podczas jego wyduania lub
ujciu makroskopowym) zaley opr zginania,
elektryczny przewodnika, objani mikroskopowy model
zna gwne waciwoci przewodnictwa prdu elektrycznego
pprzewodnikw i nadprzewodnikw, w metalach,
wie, e kademu elektronowi objani mikroskopowy model
przypisany jest moment izolatora (dielektryka),
magnetyczny. objani, co to znaczy, e atom jest
para- lub diamagnetyczny,
objani rnice w budowie
substancji dia-, para-
i ferromagnetycznych,
poda przykady zastosowania
ferromagnetykw,
poda przykady wykorzystania
rnych materiaw ze wzgldu na ich
szczeglne waciwoci mechaniczne,
elektryczne i magnetyczne.
Porzdek i chaos w przyrodzie
zna zwizek temperatury ciaa ze przelicza temperatur w skali
redni energi kinetyczn jego Celsjusza na temperatur w skali
czsteczek. Kelvina i odwrotnie,
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 51
rozumie pojcie energii wewntrznej zinterpretowa pierwsz zasad
ciaa, termodynamiki,
rozumie pojcie ciepa, stosowa pierwsz zasad
zna pierwsz zasad termodynamiki termodynamiki w konkretnych,
i potrafi zapisa j wzorem, prostych przykadach,
zna zaoenia modelu gazu objani zasad dziaania turbiny
doskonaego, parowej,
wie, e urzdzenia posiadaj pewn objani zasad dziaania silnika
sprawno, spalinowego,
wie, e w przyrodzie samorzutnie objani istot drugiej zasady
mog zachodzi tylko procesy termodynamiki.
nieodwracalne,
rozumie sens fizyczny pojcia
entropii.
Transport energii
zna kinetyczno-molekularn teori wyjani na podstawie
budowy materii, kinetyczno-molekularnej budowy
rozumie pojcie wspczynnika materii rnice przewodnictwa
cieplnego oraz elektrycznego cieplnego rnych substancji,
przewodnictwa waciwego, objani analogie midzy
wie, na czym polega zjawisko przewodnictwem ciepa i prdu
konwekcji, elektrycznego,
wie, co jest rdem fali wymieni praktyczne wykorzystanie
mechanicznej, zjawiska konwekcji,
zna rodzaje fali mechanicznej, wyjani, na czym polega
zna podstawowe wielkoci opisujce rozchodzenie si fali mechanicznej,
fal mechaniczn, objani pojcie powierzchni falowej,
wie od czego zaley ilo energii poda przykady fali poprzecznej i
unoszonej przez fal, podunej,
rozumie pojcie fali wyjani, na czym polega zjawisko
elektromagnetycznej, (efekt) Dopplera,
zna rodzaje fal wymieni praktyczne zastosowania
elektromagnetycznych. fal o rnych zakresach dugoci
zwizane z transportem energii przez
te fale.
Copyright by ZamKor
52 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
wiato i jego rola w przyrodzie
zna pojcia: promie padajcy, objani zjawisko odbicia wiata,
promie odbity, promie zaamany, wyjani i poprze przykadami
kt padania, kt odbicia, kt zjawisko rozproszenia wiata,
zaamania, zwierciado paskie, objani, na czym polega zjawisko
zna prawo odbicia wiata, zaamania wiata i kiedy zachodzi,
zna prawo zaamania wiata, rozrni wzgldny wspczynnik
wie, kiedy zachodzi cakowite zaamania wiata od bezwzgldnego
wewntrzne odbicie wiata, wspczynnika zaamania wiata,
wie, co nazywamy zwierciadem objani, na czym polega zjawisko
kulistym i jakie rozrniamy jego cakowitego wewntrznego odbicia
rodzaje, wiata,
zna pojcia: ognisko, ogniskowa, poda warunki, przy ktrych zachodzi
promie krzywizny zwierciada, o cakowite wewntrzne odbicie
optyczna, wiata,
zna rwnanie zwierciada, poda przykady praktycznego
wie, kiedy zachodzi zjawisko aberracji zastosowania cakowitego
sferycznej zwierciada, wewntrznego odbicia wiata,
wie, e w zwierciadle kulistym konstrukcyjnie znale obraz za
wypukym otrzymujemy obraz pomoc zwierciada paskiego,
pozorny, zinterpretowa rwnanie zwierciada,
umie wytumaczy, co to znaczy, e korzysta z rwnania zwierciada,
obraz jest pozorny, narysowa wykres funkcji y(x) dla
wie, co nazywamy pytk zwierciada wklsego i poda jego
rwnolegocienn, interpretacj,
rozumie powstawanie zjawiska objani wzr na powikszenie
mirau (fatamorgany), obrazu,
wie, co nazywamy pryzmatem i umie opisa przejcie wiata przez pytk
wymieni jego elementy, rwnolegocienn, korzystajc
wie, co to jest soczewka, z prawa zaamania,
zna rodzaje soczewek, opisa przejcie wiata przez
zna elementy opisujce soczewk, pryzmat, korzystajc z prawa
wie, od czego zaley ogniskowa zaamania wiata,
soczewki, poda moliwoci praktycznego
wie, co nazywamy zdolnoci wykorzystania pryzmatw,
skupiajc soczewki, oblicza zdolno skupiajc
zna rwnanie soczewki, soczewki,
umie zinterpretowa rwnanie oblicza zdolno skupiajc
soczewki, ukadw soczewek,
wie, na czym polega krtko- sporzdza konstrukcje obrazw
i dalekowzroczno, w soczewkach,
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 53
zna sposoby korygowania wyej wymieni cechy obrazw otrzymanych
wymienionych wad, za pomoc soczewek,
zna zasad dziaania lupy, wyjani dziaanie oka jako przyrzdu
wie, co rozumiemy przez pojcie: optycznego,
powikszenie ktowe, rozwizywa problemy jakociowe
wie, e mikroskop suy do i ilociowe wizane z praktycznym
uzyskiwania duych powiksze, wykorzystaniem soczewek,
zna ogln budow i zasad wyjani powstawanie barw
dziaania mikroskopu, przedmiotw w wietle odbitym
wie, jak oblicza si powikszenie i barw cia przezroczystych,
w mikroskopie, wyjani, na czym polegaj zjawiska
wie, e w orodku materialnym dyfrakcji i interferencji wiata,
wiato o rnych barwach waciwie zinterpretowa wzr
(czstotliwociach) rozchodzi si wyraajcy zaleno pooenia
z rnymi szybkociami, prka n-tego rzdu od dugoci fali
wie, jak zachowuje si wiato i odlegoci midzy szczelinami dla
monochromatyczne, a jak soneczne wiata monochromatycznego oraz
lub biae ze zwykej arwki podczas biaego,
przejcia przez pryzmat, objani zjawisko polaryzacji wiata
wie, e wiato biae skada si (jakociowo),
z wielu barw, wymieni sposoby polaryzowania
wie, e przy przejciu z jednego wiata,
orodka do drugiego, czstotliwo poda przykady praktycznego
wiata nie ulega zmianie, wykorzystania zjawiska polaryzacji,
wie, ze wspczynnik zaamania wyjani, na czym polega zjawisko
wiata zaley od czstotliwoci fotoelektryczne,
wiata, objani zasad dziaania
zna historyczne pogldy na natur fotokomrki,
wiata, omwi zjawisko fotoelektryczne na
wie, co to jest siatka dyfrakcyjna podstawie kwantowego modelu
wie od czego zaley energia wiata,
kinetyczna fotoelektronw, sformuowa warunek zajcia efektu
wie od czego zaley liczba fotoelektrycznego dla metalu o pracy
fotoelektronw wybitych w jednostce wyjcia W,
czasu, narysowa i objani wykres
wie, e zjawiska fotoelektrycznego zalenoci energii kinetycznej
nie mona wytumaczy na gruncie fotoelektronw od czstotliwoci dla
falowej natury wiata, kilku metali,
wie, e Planck wprowadzi pojcie skomentowa wzr Balmera,
kwantu energii,
Copyright by ZamKor
54 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
wie, e wyjanienie zjawiska (efektu) wykaza zgodno wzoru Balmera
fotoelektrycznego poda Einstein i za z modelem Bohra budowy atomu
to osignicie otrzyma nagrod wodoru,
Nobla, wyjani, jak powstaj serie
wie, co to jest praca wyjcia widmowe, korzystajc z modelu
elektronu z metalu, Bohra atomu wodoru,
wie, jakie ciaa wysyaj zamieni energi wyraon
promieniowanie o widmie cigym, w elektronowoltach na energi
wie, e pierwiastki w stanie wyraon w dulach i odwrotnie,
gazowym, pobudzone do wiecenia wyjani ogln zasad dziaania
wysyaj widmo liniowe (dyskretne), wietlwek i jarzeniwek,
wie, e angielski fizyk Ernest omwi etapy akcji laserowej,
Rutherford, na podstawie wymieni zastosowania lasera,
dowiadcze, pierwszy poda model omwi przyczyn, dla ktrej fala
atomu z jdrem w jego rodku, elektromagnetyczna nie moe
wie, e duski fizyk Niels Bohr rozchodzi si w przewodnikach,
stworzy model atomu wodoru wyjani, dlaczego tylko niektre
podajc pewne postulaty sprzeczne ciaa s przezroczyste,
z fizyk klasyczn, wyjani, dlaczego szko jest
zna podstawowe postulaty Bohra najlepszym materiaem optycznym,
dotyczce modelu budowy atomu, wymieni niektre zastosowania
wie, e cakowita energia elektronu ciekych krysztaw.
w atomie wodoru jest ujemna,
wie, co to znaczy, e atom jest
w stanie podstawowym,
wie, co to znaczy, e atom jest
w stanie wzbudzonym,
wie, e energi elektronu w fizyce
jdrowej i atomowej wyraa si
w elektronowoltach,
wie, co nazywamy elektronowoltem,
wie, e model Bohra zosta
zastpiony przez now teori
mechanik kwantow,
wie, e model Bohra jest do dzi
wykorzystywany do intuicyjnego
wyjaniania niektrych wynikw
dowiadczalnych, gdy stanowi dobre
przyblienie wynikw uzyskiwanych na
gruncie mechaniki kwantowej,
wie, na czym polega analiza
spektralna,
wie, do czego suy spektroskop,
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 55
wie, co to s widma absorpcyjne
i emisyjne,
wie, jak powstaj linie Fraunhofera
w widmie sonecznym,
wie, e kady pierwiastek w stanie
gazowym pobudzony do wiecenia
wysya charakterystyczne dla siebie
widmo liniowe.
Fizyka jdrowa i jej zastosowania
wie, e niektre izotopy pierwiastkw poda rys historyczny ksztatowania
samorzutnie emituj promieniowanie si modelu budowy atomu,
zwane promieniowaniem jdrowym, przedstawi najwaniejsze
zna niektre pierwiastki osignicia noblistki
promieniotwrcze, M. Skodowskiej-Curie,
zna dokonania polskiej uczonej (Marii poda gwne waciwoci
Skodowskiej-Curie), poszczeglnych rodzajw
zna rodzaje promieniowania, promieniowania,
wie, z jakich skadnikw zbudowany opisa jdro pierwiastka za pomoc
jest atom, a zwaszcza jdro liczby porzdkowej (atomowej)
atomowe, i masowej,
wie, jakie siy nazywamy siami wyjani, czym rni si izotopy
jdrowymi, danego pierwiastka i poda przykady
wie, co to s izotopy, najbardziej znanych izotopw,
wie, o czym informuje prawo rozpadu, objani i zapisa oglne schematy
zna pojcia: staa rozpadu i czas rozpadw a i b posugujc si reguami
poowicznego rozpadu, przesuni Soddy'ego i Fajansa,
rozumie pojcie deficytu masy objani i zapisa prawo rozpadu
i energii wizania w fizyce jdrowej, promieniotwrczego,
wie, e energie wizania jder s zinterpretowa wykres zalenoci
znacznie wiksze od energii wizania N (t ), czyli liczby jder danego izotopu
innych ukadw, w prbce od czasu,
wie, e wnioski pynce z analizy objani metod datowania za
wykresu E w A od A maj istotne pomoc izotopu 14 C,
znaczenie ze wzgldu na moliwo zinterpretowa wykres zalenoci
pozyskiwania energii jdrowej, energii wizania przypadajcej na
rozumie na czym polegaj reakcje jeden nukleon w jdrze, od liczby
jdrowe (jako przemiany jder nukleonw w nim zawartych (E w A )
nastpujce w wyniku zderze), od A,
Copyright by ZamKor
56 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
umie zapisa reakcj jdrow, objani, na czym polega reakcja
uwzgldniajc zasad zachowania rozszczepienia jdra,
adunku i liczby nukleonw, sporzdzi bilans energii w reakcji
wie, e aby dwa jdra atomowe rozszczepienia,
zaczy oddziaywa midzy sob objani, jak reakcj nazywamy
siami jdrowymi, musi by pokonana egzoenergetyczn, a jak
bariera energetyczna zwizana endoenergetyczn,
z odpychaniem kulombowskim, objani, co to znaczy, e reakcja
wie, e wodr jest gwnym jest acuchowa,
skadnikiem materii sonecznej, wyjani, co to znaczy, e materia
wie, e rdem energii Soca s soneczna jest w stanie plazmy,
reakcje czenia jder wodoru w jdra objani schematycznie reakcj
helu (reakcje fuzji jdrowej zwane termojdrow,
inaczej reakcjami termojdrowymi), objani pochodzenie energii
wie, jakie czstki nazywamy wyzwalanej w reakcjach
pozytonami, termojdrowych,
zna ogln budow i zasad objani, na czym polega zjawisko
dziaania reaktora jdrowego, anihilacji,
wie, e bomba atomowa, to wymieni gwne zalety i zagroenia
urzdzenie, w ktrym zachodzi zwizane z wykorzystaniem energii
niekontrolowana reakcja acuchowa, jdrowej do celw pokojowych,
wie, e bomba wodorowa to rozrni zasad dziaania bomby
urzdzenie, w ktrym zachodzi atomowej od bomby wodorowej,
gwatowna fuzja jdrowa (reakcja poda przykady wykorzystania
termojdrowa), promieniowania jdrowego
wie, e promieniowanie jdrowe w diagnostyce i terapii medycznej.
o okrelonych charakterystykach
(rodzaj, dawka, emergia) moe
dziaa szkodliwie na komrki ywe
i powodowa zmiany genetyczne.
Budowa i ewolucja Wszechwiata
wie, e wszystkie czstki rozrni pojcia stabilnoci
o niezerowej masie dzielimy na i elementarnoci czstki,
hadrony i leptony, poda przykady hadronw i leptonw,
wie, e hadrony skadaj si wyjani, dlaczego kwarki nie
z kwarkw, wystpuj jako swobodne czstki,
wie, jak zbudowana jest plazma, potrafi objani zmiany stanu materii
zna warunki wystpowania plazmy, przy wzrocie temperatury,
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 57
wie, co to jest plazma poda kilka kolejnych obiektw
kwarkowo-gluonowa i w jakich w hierarchii Wszechwiata,
warunkach wystpuje, wymieni argumenty na rzecz idei
wie, czym zajmuje si kosmologia, rozszerzajcego si i stygncego
zna astronomiczne jednostki Wszechwiata,
odlegoci (rok wietlny, parsek), objani wpyw gstoci materii na
zna sposoby obliczania odlegoci losy Wszechwiata jego
gwiazdy (za pomoc paralaksy, za rozszerzanie si lub kurczenie,
pomoc zmiany jasnoci gwiazd omwi metod polskiego
metoda cefeid), astrofizyka, Bohdana Paczyskiego,
wie, e pierwsz planet znajdowania obiektw ciemnej
pozasoneczn odkry Polak materii,
Aleksander Wolszczan, poda hipotezy dotyczce przeszoci
wie, z jakimi obserwacjami wie si i przyszoci Wszechwiata,
odkryte przez Hubble'a prawo wymieni procesy fizyczne, ktre
zwizane ze wzgldnymi doprowadziy do powstania galaktyk
przesuniciami dugoci fali, i ich gromad.
wie, e prawo Hubble'a pozwala na
wyznaczanie odlegoci odlegych
galaktyk,
wie, e odkryto promieniowanie
elektromagnetyczne, zwane
promieniowaniem reliktowym (lub
promieniowaniem ta), ktre
potwierdza teori rozszerzajcego si
Wszechwiata,
wie o istnieniu ciemnej materii,
wie, e neutrina maj niezerow
mas.
Jedno mikro- i makrowiata
wie, e klasyczne prawa fizyki nie uzasadni, dlaczego dla cia
stosuj si do mikrowiata, makroskopowych nie obserwujemy
wie, e w chwili obecnej najlepiej zjawisk falowych,
opisuj funkcjonowanie caego opisa, jak wykorzystuje si
Wszechwiata prawa fizyki waciwoci falowe czstek do
kwantowej, badania struktury krysztaw,
zna hipotez de Broglie fal materii,
Copyright by ZamKor
58 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
wie, e dokonywanie pomiaru poda przykady braku wpywu
w makrowiecie nie wpywa na stan pomiaru w makrowiecie na stan
obiektu, obiektu,
wie, e pomiar w mikrowiecie poda przykad wpywu pomiaru
wpywa na stan obiektu, w mikrowiecie na stan obiektu,
rozumie zasad (relacj) zinterpretowa zasad
nieoznaczonoci Heisenberga nieoznaczonoci Heisenberga,
i potrafi j sformuowa, uzasadni za pomoc przykadw, e
wie, jak fizycy sprawdzaj, czy dla opis kwantowy jest istotny dla
danego zjawiska opis klasyczny jest pojedynczych obiektw
wystarczajcy. mikroskopowych, a pomijalny dla
ukadw skadajcych si z wielkiej
liczby tych obiektw.
Fizyka a filozofia
wie, e dla szybkoci bliskich objani, na czym polega
szybkoci wiata prawa mechaniki rozumowanie indukcyjne,
Newtona si nie stosuj, poda przykady rozumowania
wie, e przy szybkociach bliskich indukcyjnego w mechanice Newtona,
szybkoci wiata w prni pierwsza objani, dlaczego adnej teorii nie
i druga zasada dynamiki Newtona mona uwaa za ostateczn
jest suszna, jeli stosujemy i absolutnie prawdziw,
relatywistyczn definicj pdu poda przykady determinizmu
czstek, w klasycznym opisie przebiegu
wie, na czym polega redukcjonizm, zjawisk fizycznych,
rozumie, na czym polega determinizm uzasadni, e fizyka kwantowa nie
w opisie przyrody, jest deterministyczna (jest
wie, czym zajmuje si metodologia indetermistyczna),
nauk, opisa, na czym polega metoda
wie, e metody tworzenia hipotetyczno-dedukcyjna,
i formuowania teorii naukowych s objani rnic midzy metodami:
wsplne dla wszystkich nauk indukcyjn i hipotetyczno-dedukcyjn,
przyrodniczych. poda przykad stosowania metody
hipotetyczno-dedukcyjnej w tworzeniu
teorii fizycznych.
Narzdzia wspczesnej fizyki do decyzji nauczyciela.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 59
VIII. Procedury osigania celw
W nauczaniu fizyki konsekwentne realizowanie procedur pozwala w sposb
spjny i uporzdkowany osiga zaoone cele. Przy wyborze odpowiednich
procedur naley uwzgldni przede wszystkim nadrzdny cel pracy edukacyjnej
nauczyciela, jakim jest wspomaganie i stymulowanie wszechstronnego rozwoju
ucznia. Naley take wzi pod uwag moliwoci czasowe realizacji programu,
moliwoci intelektualne i zainteresowania uczniw, stopie ich dojrzaoci
i samodzielno w kierowaniu wasn edukacj oraz ich preferencje dotyczce
dalszego ksztacenia.
Uczniowie liceum lub technikum uzupeniajcego s ju najczciej oso-
bami penoletnimi i maj za sob kilka etapw nauki szkolnej. Zakadamy, e
maj ju opanowane podstawowe umiejtnoci w zakresie planowania i rea-
lizacji wasnej nauki.
Biorc pod uwag powysze przesanki, proponujemy, by w miar moliwoci
nauczyciel stosowa rne metody nauczania, midzy innymi problemowe,
w miar moliwoci praktyczne, ale take przekazujce. Rnorodno metod
aktywizuje uczniw, uatrakcyjnia lekcj i powoduje szybsze i trwalsze zapami-
tanie opracowanego materiau. Do kadej z wybranych i stosowanych metod
pracy nauczyciela naley wykorzysta odpowiednie do danego zagadnienia
rodki dydaktyczne przyrzdy, modele, filmy video, programy komputerowe.
Do realizacji naszego programu zarwno uczniowie, jak i nauczyciele mog
wykorzystywa podrczniki wydawnictwa ZamKor i ich obudow dydaktyczn,
czyli testy, oglnodostpne symulacje komputerowe, filmy, zestawy dowiad-
czalne, foliogramy i zbiory zada.
Reforma edukacji preferuje w nauczaniu fizyki metody problemowe, ktre
wymagaj aktywnoci intelektualnej uczniw i ich samodzielnoci organi-
zacyjnej w procesie rozwizywania problemw. Uczniowie powinni czsto by
stawiani w sytuacji problemowej integrujcej rne dziay fizyki, a take integru-
jcej fizyk z innymi dziedzinami nauki. Do rozwizania problemw uczniowie
winni zbiera informacje, korzystajc z literatury fachowej, popularno-naukowej,
telewizji, Internetu itp.
Poza tym mona stosowa szerzej metod sytuacyjn. Naley stawia
uczniowi problemy nie tylko jako sytuacje wymagajce dokonywania oblicze,
ale przede wszystkim wymagajce wyjaniania, oceniania, szacowania, prze-
widywania, rozstrzygania, poszukiwania argumentw, itp.
Do rozwizywania typowych zada fizycznych uczniowie powinni tworzy
i stosowa konsekwentnie i ze zrozumieniem okrelone algorytmy post-
powania.
Ze wzgldu na obserwowane u duych grup modziey trudnoci w rozumie-
niu tekstu czytanego, uwaamy, e naley stosowa metod pracy z tekstem.
Copyright by ZamKor
60 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
Wedug M. nieyskiego, metoda ta posiada du warto dydaktyczn.
Stosowanie jej w nauczaniu fizyki na poziomie liceum lub technikum uzupenia-
jcego przyczyni si moe do wyksztacenia u uczniw umiejtnoci popraw-
nego posugiwania si jzykiem fizyki i ksztatowania umiejtnoci precyzyjne-
go formuowania myli.
Podstawa programowa zakada, e ucze zdobywa umiejtnoci:
obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych
planowania i wykonywania dowiadcze fizycznych i prostych obserwacji
astronomicznych, zapisywania i analizowania wynikw
sporzdzania i interpretacji wykresw
Te umiejtnoci mona ksztatowa posugujc si na przykad pokazem
poczonym z obserwacj lub dowiadczeniem. Mona rwnie odwoa si do
zamieszczonych na stronach wydawnictwa ZamKor symulacji komputerowych
niektrych zjawisk. Uczniowie samodzielnie mog korzysta z tych programw,
np. jako zada domowych. Jest to korzystne przy maej liczbie godzin zaj.
Modelowanie i symulacje komputerowe szczeglnie przydatne s w reali-
zacji treci dotyczcych zjawisk mikroskopowych oraz astronomii i kosmologii.
Ze wzgldu na sw natur i skal, treci tych nie mona zilustrowa realnym
dowiadczeniem.
Konieczne jest jednak wykonanie choby kilku dowiadcze (pokazw) pod-
stawowych z pen obudow dydaktyczn, czyli m.in. wykonaniem pomiarw
i analiz wynikw. Proponujemy np.:
pomiar wartoci przyspieszenia ziemskiego;
sprawdzanie drugiej zasady dynamiki;
wyznaczanie wspczynnika tarcia;
pomiar oporu elektrycznego metod Wheatstone'a;
wyznaczanie wspczynnika zaamania wiata.
W zreformowanej szkole kluczowymi umiejtnociami s umiejtnoci
efektywnego wspdziaania w zespole i pracy w grupie, budowanie wizi mi-
dzyludzkich, podejmowanie indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego
dziaania na gruncie zachowania obowizujcych norm; rozwizywanie proble-
mw w twrczy sposb; poszukiwanie, porzdkowanie i wykorzystywanie infor-
macji z rnych rde, odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenie
potrzebnych dowiadcze i nawykw; rozwoju osobistych zainteresowa.
Mona je ksztatowa wykorzystujc rne metody. Szczeglne miejsce zaj-
muje wrd nich metoda projektw. Wedug K.Chaas, metoda projektw po-
siada wszechstronne walory edukacyjne:
przyczynia si do wielostronnego ksztacenia osobowoci ucznia,
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 61
przyczynia si do realizacji zada zreformowanej szkoy przez ksztatowanie
umiejtnoci,
wdraa uczniw do pracy naukowo badawczej,
przyczynia si do rozwoju zainteresowa uczniw,
posiada due walory wychowawcze.
Zakadamy, e od uczniw liceum i technikum uzupeniajcego, rwnie ze
wzgldu na ich wiek, moemy wymaga:
samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiaw sucych do opra-
cowania wybranych zagadnie z fizyki lub tematw interdyscyplinarnych,
korzystania z literatury popularnonaukowej i zasobw Internetu,
sporzdzania konspektw, notatek i referatw na zadany temat.
T metod nauczyciele fizyki powinni szerzej uwzgldnia w swojej pracy.
Zawiera ona element niezbdnej samodzielnoci oraz konieczno waciwej
prezentacji swojej pracy i autoprezentacji, z czym styka si wspczesny
czowiek w kadym rodzaju aktywnoci zawodowej.
Proponujemy, aby w nauczaniu fizyki (zwaszcza przy maej liczbie godzin)
wykorzystywa jak najczciej komputer i Internet. Modzie chtnie uczy si
za pomoc interaktywnych programw komputerowych, a gwnym rdem
informacji stay si dla uczniw zasoby Internetu. Osignicia wspczesnej
nauki prezentowane s bardzo szybko w wiatowej sieci i mog dociera do za-
interesowanych uczniw bezporednio. Istnieje duo moliwoci wczenia si
uczniw, nawet z najmniejszych miejscowoci, do midzynarodowych bada
astronomicznych lub rnych internetowych projektw badawczych. Warto
przekazywa uczniom wiadomoci o takich przedsiwziciach informacji tego
typu dostarczaj czasopisma popularno-naukowe lub fachowe dla nauczycieli
oraz internet.
Szkoa powinna stwarza jak najlepsze warunki do realizacji zaoonych ce-
lw dydaktycznych i wychowawczych. Powinna wspiera nauczyciela, stwarza-
jc jak najlepsze warunki do wszechstronnej aktywnoci uczniw na lekcjach
fizyki i zajciach pozalekcyjnych przez:
odpowiednie wyposaenie pracowni fizycznej;
stworzenie uczniom moliwoci pracy z komputerem z dostpem do in-
ternetu;
gromadzenie w bibliotece encyklopedii (take multimedialnych), poradni-
kw encyklopedycznych, leksykonw, literatury popularno-naukowej, cza-
sopism popularno-naukowych (Wiedza i ycie, Mody Technik, Foton, wiat
Nauki, wiat Techniki itp.), kaset video z filmami edukacyjnymi.
Copyright by ZamKor
62 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00
IX. Propozycje metod oceny osigni uczniw
Zadaniem nauczyciela powinno by sterowanie przebiegiem uczenia si

uczniw. Wwczas moe znikn rozdwik pomidzy nauczaniem i spraw-
dzaniem osigni uczniw.
Pamita naley, e sterowanie wymaga staego dopywu informacji o po-
oeniu sterowanego obiektu wzgldem celu i konsekwentnego korygowania
kursu. Informacji dostarcza stae obserwowanie i rejestrowanie osigni
uczniw.
Program nie przewiduje adnych nietypowych czy nadzwyczaj nowoczesnych
form kontroli wynikw nauczania. Reforma edukacji w naszym kraju i nowa
forma egzaminu maturalnego si rzeczy spowodowaa pewne przesunicie ak-
centw. Kontroli i ocenie podlega wiedza i umiejtnoci, szczeglnie umoli-
wiajce spenienie standardw egzaminacyjnych nowej matury.
Z drugiej strony, nie wszyscy uczniowie stan przed koniecznoci bezpo-
redniego wykorzystania w toku egzaminu maturalnego wiadomoci i umie-
jtnoci w zakresie fizyki. Trzeba jednak pamita, e czowiek wspczesny
musi by przez edukacj szkoln przygotowany do edukacji permanentnej
przez cae swoje ycie zawodowe i osobiste. Musi wic mie rwnie uksztato-
wan umiejtno uczenia si. Formy kontroli i oceny, stosowane w liceum lub
technikum uzupeniajcym, tak jak cae nauczanie, musz uwzgldnia i od-
zwierciedla t rnorodno przyszych losw uczniw.
Warto odchodzi od atwych w stosowaniu i wygodnych dla nauczyciela, ale
ograniczonych form kontroli i oceny, jakimi s odpowied ustna i zadania ra-
chunkowe. Formy te kad gwny nacisk na opanowanie wiadomoci i wymu-
szaj encyklopedyczny charakter uczenia si.
Proponujemy, aby przeprowadza:
1. Sprawdziany pisemne rnorodne, take w formie zblionej do stosowanej
podczas egzaminu maturalnego; mog to by np.:
testy wyboru jednokrotnego,
testy wyboru wielokrotnego,
testy uzupenie (luk),
zestawy zada o zrnicowanym stopniu trudnoci,
sprawdziany oparte na pracy z tekstem.
2. Kontrol umiejtnoci formuowania poprawnych merytorycznie wypowiedzi
na zadany temat, zwizany z realizowanymi treciami programowymi z fizyki
i zagadnieniami interdyscyplinarnymi.
3. Kontrol umiejtnoci przeprowadzenia samodzielnie dowiadczenia fi-
zycznego.
Copyright by ZamKor
tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00 63
4. Kontrol umiejtnoci opracowania i prawidowego przedstawiania wynikw
pomiarw, np. sporzdzania wykresw, diagramw itp. oraz waciwego
szacowania niepewnoci pomiarowych.
Ocena powinna peni te funkcj motywujc ucznia i zachcajc do
samodzielnoci w zdobywaniu wiedzy.
Proponujemy, by ocenie rwnie podlegay:
Praca indywidualna ucznia na zajciach.
Opracowania pisemne przygotowane samodzielnie na podstawie do-
stpnych rde informacji.
Prace badawcze ucznia, np. wykonane metod projektw.
Ocena kocowa (rdroczna i roczna) powinna by wystawiona przez na-
uczyciela zgodnie z przyjtym w danej szkole WSO i nie powinna by redni
z ocen uzyskanych przez ucznia w danym czasie.
X. Bibliografia
1. R. Rozenbajgier, E. Misiaszek Fizyka i astronomia dla zasadniczej

szkoy zawodowej program nauczania, wyd. ZamKor, Krakw 2003.
2. M. Fiakowska, B. Sagnowska, J. Salach Fizyka dla szk ponadgimna-
zjalnych program ksztacenia w zakresie podstawowym dla liceum
oglnoksztaccego, liceum profilowanego i technikum, wyd. ZamKor, Kra-
kw 2002.
3. M. Fiakowska, B. Sagnowska, J. Salach Fizyka i astronomia dla szk
ponadgimnazjalnych program ksztacenia w zakresie podstawowym
z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podjcia studiw tech-
nicznych i przyrodniczych, wyd. ZamKor, Krakw 2004.
4. B. Niemierko Midzy ocen szkoln a dydaktyk, bliej dydaktyki, WSiP,
Warszawa 1997.
5. Pod kierunkiem Cz. Dresler Zastosowanie teorii pomiaru dydaktycznego
w praktyce szkolnej. Materiay pomocnicze dla nauczycieli fizyki szk po-
nadpodstawowych, Wojewdzki Orodek Metodyczny w odzi, d 1993.
Copyright by ZamKor
64 tel./faks (0 prefiks 12) 623-25-00

Program Nauczania PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Program Nauczania PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Danuta Biczewska, Jadwiga Jaworska

Program dopuszczony do uytku szkolnego przez ministra waciwego do spraw

Copyright by ZamKor, Spka Jawna

Niniejszy program kierujemy do nauczycieli fizyki, uczcych w dwuletnich

Prezentowany program nauczania opracowaymy z myl o nauczycielach

Program powsta w oparciu o:

II. Cele edukacyjne

Nadrzdnym celem pracy edukacyjnej nauczyciela jest wspomaganie i sty-

Zasadnicza szkoa zawodowa Liceum oglnoksztacce

1. Poznanie podstawowych praw 1. wiadomo istnienia praw

3. Ksztacenie umiejtnoci 3. Przygotowanie do rozumnego

Zadania szkoy wedug Podstawy programowej ksztacenia oglnego dla za-

Zasadnicza szkoa zawodowa Liceum oglnoksztacce

1. Stworzenie warunkw do 1. Nauczanie fizyki w sposb kontekstowy w

5. Wdraanie uczniw do samodzielnego

Z powyszych porwna wynika, e cele edukacyjne oraz zadania szkoy

IV.Treci nauczania fizyki i astronomii

Treci nauczania fizyki i astronomii w interesujcych nas typach szk po-

Zasadnicza szkoa zawodowa Liceum oglnoksztacce

1. Rodzaje oddziaywa 1. Ruch, jego powszechno i wzgldno.

2. Pola si i ich wpyw na 2. Oddziaywania w przyrodzie.

7. Lokalizacja obiektw na 7. Budowa i ewolucja Wszechwiata.

Z porwnania wynikaj treci konieczne do realizacji w 2-letnim liceum

Dla poziomu podstawowego standardy wymaga egzaminacyjnych maj na-

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

V. Propozycja realizacji materiau

Rozkad materiau dla liceum i technikum uzupeniajcego zawiera te treci,

Przedstawiamy dwie propozycje rozkadu materiau. Obydwie opieraj si

1. Ruch, jego powszechno i wzgldno

Elementy dziaa na 1 Przykady wielkoci skalarnych

Zaoenia szczeglnej 1 Granica stosowalnoci transformacji

Ruch po okrgu. 1 Ruch jednostajny po okrgu.

Oddziaywania cia naelektryzowanych.

3. Energia i jej przemiany

Praca i energia 1 Ukad cia. Siy wewntrzne i zewntrzne.

1 Wybr poziomu, ktremu przypisujemy

Wahado 1 Przykady ruchu drgajcego w przyrodzie.

Zastosowanie rnych 1 Przykady zastosowa rnych materiaw

5. Porzdek i chaos w przyrodzie

Oglne wiadomoci 1 Zwizek temperatury ciaa ze redni

Przewodnictwo cieplne. 1 Przykady dobrych i zych przewodnikw

Przewodnictwo cieplne rnych substancji

7. wiato i jego rola w przyrodzie

Zjawiska optyki 1 Zjawisko odbicia wiata.

Konstrukcja obrazw, 2 Zwierciada kuliste i obrazy otrzymywane za

Jdro atomu i jego 1 Budowa atomu.

Budowa Wszechwiata 1 Pojcia: elementarno czstki, stabilno

Kwantowy opis ruchu 1 Dualizm korpuskularno-falowy.

11. Fizyka a filozofia

Zakres stosowalnoci 1 Problemy filozofii fizyki.

Elementy metodologii 1 Czym jest metodologia nauk.

12. Narzdzia wspczesnej fizyki

Laboratoria i metody 1 Do wyboru przez nauczyciela.

Osignicia naukowe 1 Do wyboru przez nauczyciela.

Elementy dziaa na 1 Przykady wielkoci skalarnych i wektorowych.

Ruch po okrgu. Siy 1 Ruch jednostajny po okrgu.

Zwizek midzy prac siy zewntrznej

Oddziaywania 1 Prawo powszechnej grawitacji.

Energia potencjalna 1 Wybr poziomu, ktremu przypisujemy

4. Elementy szczeglnej teorii wzgldnoci

Ruch w rnych 1 Pojcie wzgldnoci ruchu.

Cinienie 1 Pojcie cinienia.

6. Elektrostatyka. Prd elektryczny