Daniel Bensaid

Permanentny skandal

TEATR CIENI
Teatrem cieni okrelano scen walki midzy dwiema abstrakcjami Demokracj i
Totalitaryzmem.
Demokracja, cho niewtpliwie rnica si od Totalitaryzmu, odznaczaa si rwnie
strachem przed samym ludem. Bya jedynie fikcj. W latach 70 zostaa zastpiona przez to,
czego obawia si Hannah Arendt e w miejsce konfliktowego pluralizmu polityki wejdzie
zarzdzanie. Wanie w poowie lat 70-tych autor widzi schyek epoki kompromisu
fordowskiego i wejcie hegemonii rozrostu gospodarczego utosamianego z Zachodem.

POWRT DOBRYCH PASTERZY

Dobrymi pasterzami autor ironicznie nazywa republikaskich demokratw, ktrzy
narastajcej wieloci towarw i swobd obywatelskich, starali si narzuci hierarchi i
porzdek, tylko oficjalnie opowiadajc si za legitymizacj wszelkiej demokratycznej wadzy.
Bensaid uwaa ich za przewrotnych politykw, ktrzy mwic o demokracji jako podstawie
wszelkiego dialogu midzy ludmi, demokracj t chc zlikwidowa od rodka (niepokojcy
artyku Nie lkajmy si! w Le Monde z 1998 r).

PROBLEMY Z DEMOKRACJ RYNKOW

Rozwj ekonomiczny wiza si rwnie z przemianowaniem wartoci rzdzcych rynkiem
od teraz mwio si o demokracji rynkowej. Wolny rynek zastpi niejako polityk ta
przestaa si liczy: nieistotny by centralny aparat administracyjny, niewanym sta si
urzdnik pastwowy. Polityka znikna kosztem powierzchownego zaniku klas spoecznych
nie warto ju mwi o rnicach dzielcych poszczeglne klasy, gdy mowa jest tylko i
wycznie o autonomicznych, stale rywalizujcych ze sob jednostkach. W takim czasach
demokracja, jako narzdzie polityczne, nie ma wikszego znaczenia, jest bez waciwoci
dla czowieka bez waciwoci. Wraz ze mierci polityki w si ronie sam system jako
aparat zarzdzajcy, jako machina.

WIDMO PRAWDZIWEJ DEMOKRACJI

W wielu proponowanych definicjach demokracji zaznacza si, e jest ona zwizana z
kapitalizmem (w definicjach tych mwi si o niezakconej konkurencji, jak to ma miejscu
u Raymonda Arona). Na czym polega relacja tych poj? Gdzie demokracja, stanowic jego
krytyk, moe przekracza kapitalizm? Mody Marks uwaa, e demokracja jest zniesieniem
politycznoci, jest rewolucj. Zniesienie to ma charakter przemianowania polityki do czego
momentalnego, czego, co Bensaid nazywa strategiczn sztuk mediacji.
Prawdziwa demokracja jest wic intuicj postpowania w przypadku zaistnienia konfliktu
(sytuacyjnego?).

WYJTKOWO POLITYKI, NIECIGO DEMOKRACJI?

Jednake demokracja ujawnia swoje sprzecznoci i ambiwalencje w globalizacji liberalnej.
W tak nadwtlonej posturze demokracja podatna jest na wszelkie krytyki, ktre odwracaj
nasz uwag od niej samej. Std bierze si np. krytyka Carla Schmitta. Demokracja uchodzi
ju raczej za trway, ekspansywny ruch, a polityka, ujmowana w kategorii wyjtkowoci
zdarzenia (czyli podobnie jak prawdziwa demokracja?), jest w opinii Ranciere'a i Badiou
czym, co zdarza si rzadko i ma charakter niecigy. Std te krytyczny stosunek do
wszelkich demokratycznych wyborw, ktre polegaj na obserwacji statystyk, na wierze w
liczb.
FILOZOF KRLEM
Wybory nie s wic adn wartoci dodatni demokracji, zaley jak s przeprowadzane jak
pisze Badiou. Bensaid zauwaa, e Badiou zbyt silnie utosamia demokracj z kapitalizmem,
z rynkiem, z wycen gosw i ustalaniem liberalnej prawdy. Demokracja, o ile ma mie
form reprezentacji czyjej woli, reprezentuje sam kapitalizm, a wic ju u swego rda jest
skaona korupcj. W tak pojtej demokracji zrozumiae jest wyraenie Lenina o dyktaturze
demokratycznej.
Zdaniem Badiou, demokracja musi porzuci despotyzm jednej partii i skupi si na trzecim
etapie komunizmu, ktry skoncentruje si na tym, by koczy z socjalistycznym
separatyzmem i znie egoistyczn roszczeniowo, podj krytyk konceptu tosamoci oraz
stworzy inn ni militarna dyscyplin. Badiou nie odpowiada, jak mogaby wyglda ta
dyscyplina. DODATEK: Zdaniem Bensaida, Badiou niesusznie chwali Stalina (za sianie
postrachu u kapitalistw to masy siej postrach), a jego krytyka komunizmu bya
powierzchowna, bo dotyczya formy partyjnej, wadzy skupionej.

NIEUSUWALNY NADMIAR DEMOKRACJI

Demokracja jest dla Ranciere'a paradoksalnym warunkiem polityki; ma ona za zadanie stae
podwaanie porzdku oligarchicznego. Demokracja to tryb subiektywizacji podug woli
podmiotw politycznych. Polityka jest wic w jego ujciu nastawiona na swoj cig zmian;
nie jest w adnym razie ustalona. W tym rozumieniu demokracja jest wanie instytucj
stojc na stray cigego przeksztacania si polityki, ktra powinna by anarchistyczna, tzn.
pozbawiona pierwotnego fundamentu.

ZANIK PASTWA I/LUB ZANIK POLITYKI

Jednak pozbawienie pierwotnego fundamentu jest tylko wyraeniem, wcale nie musi
oznacza rozwizanie samego pastwa. Pastwo zdaje si by czym innym od demokracji,
cho wcale tak nie jest. Naley przy tym pamita, e CYT: Gdy spoeczestwo zostaje
wchonite przez pastwo, wolnoci demokratyczne musz znikn. Kiedy mowa jest wic o
pastwie jako narodzie wyraajcym t sam wol i wolnym od podziaw, mowa jest o
utopii. Utopia ta jest pozbawiona naszej dziurawej, cho czasami uwzgldniajcej nasze
zdanie demokracji.
Nie chodzi jednak o to, aby cakowicie znie pastwo. Bensaid mwi za Engelsem, e chodzi
raczej o odbiurokratyzowanie pastwa i umieszczenie rzeczy publicznej w ogniu
permanentnej debaty. W takiej myli przejcie pastwa, rewolucja jego administrowaniem
bdzie polega na otwarciu si pastwa na t permanentn moliwo zmiany i
odbiurokratyzowanie jego struktur.

SPRAWDZIJ