Professional Documents
Culture Documents
Przekad:
Zbigniew Kociuk
Opracowanie redakcyjne:
Cyprian Wilanowski
Konsultacja, dodatki i poprawki do wydania polskiego:
Micha Wojciechowski
Redakcja techniczna:
Tadeusz Zawadzki
Korekta:
Elbieta Augustyniak
Opracowanie graficzne okadki:
Joanna Zonkiewicz
I.2.23. Porwnanie biblijnej i babiloskiej relacji II.1.2 Tytuy ksig Nowego Testamentu w jzyku
o potopie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 polskim, acinie i po grecku . . . . . . . . . . . . . . 94
I.2.24. Staroytne utwory literackie z obszaru II.1.3 Literacka klasyfikacja utworw z Nowego
Bliskiego Wschodu zawierajce paralele Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
do Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 II.1.4. Ksigi Nowego Testamentu uporzdkowane
I.2.25. Staroytni bogowie z obszaru Bliskiego pod wzgldem zawartoci doktrynalnej . . . . 95
Wschodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 II.1.5. Teologiczne akcenty i porzdek utworw
I.2.26. Gwne rnice teologiczne pomidzy Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Izraelem a ssiednimi krajami . . . . . . . . . . . . 61 II.1.6. Kanon ksig z Nowego Testamentu
I.2.27. Plagi egipskie i bstwa staroytnego w cigu czterech pierwszych wiekw
Egiptu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 historii Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
I.2.28. Forma staroytnego traktatu a biblijne II.1.7. Cytaty z Nowego Testamentu w pismach
przymierza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 wczesnych Ojcw Kocioa . . . . . . . . . . . . . . 100
I.2.29. Staroytne teksty prawne z obszaru II.1.8. Teorie historii tekstu Nowego Testamentu . . . 101
Bliskiego Wschodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 II.1.9. Miary substancji pynnych i sypkich . . . . . . . 102
I.3. Badania biblijne II.1.10. Wagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
I.3.1. Rodzina jzykw semickich . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 II.1.11. Pienidze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
I.3.2. Wersje i rkopisy Starego Testamentu . . . . . . . . 66 II.1.12. Miary dugoci/odlegoci . . . . . . . . . . . . . . . . 104
I.3.3. Krytyka tekstu: rodzaje bdw . . . . . . . . . . . . . . 67 II.1.13. Cytaty ze Starego Testamentu w Nowym
I.3.4. Formy analizy krytycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
I.3.5. Rozwj tekstu Starego Testamentu . . . . . . . . . . . 68 II.1.14. Wybrane proroctwa Nowego Testamentu
I.3.6. Teorie stworzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 i ich wypenienie w okresie
I.3.7. Zasady analizy sw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 nowotestamentalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
I.3.8. Teorie wyjaniajce tosamo synw Boych II.1.15. Modlitwy z Nowego Testamentu . . . . . . . . . . 114
(Ksiga Rodzaju 6,1-2) . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 II.1.16. Kazania i mowy z Nowego Testamentu . . . . 116
I.3.9. Porwnanie systemw chronologicznych . . . . . . 74 II.1.17. Starotestamentalne postaci na kartach
I.3.10. Zasig potopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
I.3.11. Data wyjcia Izraelitw z Egiptu . . . . . . . . . . . . 76 II.1.18. Znane postaci Nowego Testamentu . . . . . . . . 119
I.3.12. Teorie dotyczce losu crki Jeftego . . . . . . . . . 78 II.2. To historyczne Nowego Testamentu
I.3.13. Teorie w sprawie czterech imperiw II.2.1. Historia Rzymu w ukadzie
z Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 chronologicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
I.3.14. Pogldy na temat siedemdziesiciu tygodni II.2.2. Historia Grecji w ukadzie
z Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 chronologicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
I.3.15. Posta Mesjasza w Starym Testamencie . . . . . 79 II.2.3. Historia Palestyny w ukadzie
I.3.16. Posta Anioa Paskiego chronologicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
w Starym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 II.2.4. Struktura spoeczestwa rzymskiego . . . . . . . . 128
I.3.17. Sowo szatan w Starym Testamencie . . . . . . 80 II.2.5. Rzymski system polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . 128
I.3.18. Arka Przymierza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 II.2.6. Rzymski system wojskowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
I.3.19. By nad nim duch Pana . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 II.2.7. Bstwa greckiego i rzymskiego
I.3.20. Widzenia i sny ze Starego Testamentu . . . . . . 82 panteonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
I.3.21. Lud Boy a przymierze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 II.2.8. Wybrane utwory z literatury ydowskiej
4. Tablice rne i chrzecijaskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
I.4.1. Wagi i miary ze Starego Testamentu . . . . . . . . . 85 II.2.9. Miasta Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . 131
I.4.2. Odlegoci pomidzy miastami w Starym II.2.10. Rzymscy cesarze, prokuratorzy Judei
Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 i wadcy Palestyny z I w. po Chr. . . . . . . . 133
I.4.3. Pisma rabinackie. Tora spisane Prawo . . . . . 86 II.2.11. Rzymscy cesarze czasw
Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
II.2.12. Rzymscy prokuratorzy Judei
Tablice chronologiczne i historyczne
z I w. po Chr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
do Nowego Testamentu II.2.13. Dynastia Ptolemeuszw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
H. Wayne House II.2.14. Dynastia Seleucydw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
sowo wstpne Harold W. Hoehner II.2.15. Dynastia Machabeuszw . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
II.1. Materia oglny II.2.16. ydowscy arcykapani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
II.1.1. Ksigi Nowego Testamentu (uporzdkowane II.2.17. Drzewo genealogiczne dynastii Heroda . . . . 139
w kolejnoci powstania) . . . . . . . . . . . . . . . . 92 II.2.18. ydowskie sekty z I w. po Chr. . . . . . . . . . . . 140
Spis treci VII
IV.4.35. Pogldy w sprawie zwizku czcego IV.7.62. Prorockie znaczenie dorocznych wit
Jl 3,1-4 i Dz 2,14-21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
IV.4.36. Porwnanie tekstu Ewangelii ukasza 21,20-24 IV.7.63. Prorockie znaczenie ofiar ze Starego
i Ksigi Zachariasza 1214 . . . . . . . . . . . . . . 422 Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453
IV.4.37. Interpretacje odnonikw do Babilonu IV.7.64. witynia Izraela w okresie panowania
pojawiajcych si w Pimie witym . . . . 423 islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
IV.4.38. Siedemdziesit tygodni IV.7.65. Rola wityni w mesjaskim programie
z Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424 odkupienia Izraela i Kocioa . . . . . . . . . . . . 456
IV.5. Systemy eschatologiczne IV.7.66. Czasy pogan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458
IV.5.39. Rne pogldy na natur spraw IV.7.67. Przymierze Boga z Izraelem . . . . . . . . . . . . . 459
ostatecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425 IV.7.68. Gwne fragmenty
IV.5.40. ydowska/wczesnochrzecijaska ze Starego Testamentu dotyczce
perspektywa prorocka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 ziemi Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
IV.5.41. Historyczny rozwj teologii IV.7.69. Obecne i trwae zgromadzenie Izraela
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 ukazane w ksigach prorockich
IV.5.42. Okresy w teologii Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 IV.7.70. Dwa eschatologiczne zgromadzenia
IV.5.43. Dyspensacjonalistyczna chronologia czasw Izraela w jego ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
ostatecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428 IV.7.71. Okres odrzucenia narodu Izraela . . . . . . . . . 461
IV.5.44. Boy plan wiekw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428 IV.8. Okres ucisku
IV.5.45. Porwnanie teologii przymierza i teologii IV.8.72. Zestawienie tekstw ze Starego i Nowego
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 Testamentu powiconych
IV.5.46. Eschatologiczny program teologii okresowi ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
zastpczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 IV.8.73. Biblijne cele okresu ucisku . . . . . . . . . . . . . . . 463
IV.5.47. Dyspensacjonalizm w pogldach wczesnych IV.8.74. Gwne wydarzenia z okresu ucisku . . . . . . 463
Ojcw Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 IV.8.75. Nowotestamentalne terminy i wyraenia
IV.5.48. Dyspensacje/ekonomie zbawienia w teologii dotyczce okresu ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
Justyna Mczennika (ok. 100165) . . . . . . . 435 IV.8.76. Starotestamentalne terminy i wyraenia
IV.5.49. Elementy teologii dyspensacjonalistycznej dotyczce okresu ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
z okresu patrystycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 IV.8.77. Porwnanie postaci Chrystusa
IV.5.50. Interpretacja fragmentw stwarzajcych i Antychrysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
problemy dla teologii IV.8.78. Ohyda ziejca pustk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 IV.8.79. Tosamo Antychrysta na przestrzeni
IV.5.51. Trzy etapy dyspensacjonalizmu . . . . . . . . . . . 438 wiekw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
IV.6. Pochwycenie Kocioa i drugie przyjcie IV.8.80. Bitwa pod Armageddonem . . . . . . . . . . . . . . . 467
Chrystusa IV.8.81. Rne interpretacje dotyczce czasu,
w ktrym dojdzie do starcia
IV.6.52. Pogldy na temat Pochwycenia
z Gogiem i Magogiem (Ez 38-39) . . . . . . . . 468
Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
IV.8.82. Biblijne przykady Boskiego sprawstwa
IV.6.53. Przegld drugiego przyjcia Chrystusa . . . . 444
(podstawy sdu prorockiego) . . . . . . . . . . . . 469
IV.6.54. Powody drugiego przyjcia Chrystusa . . . . . 444
IV.6.55. Znaki wskazujce na blisko przyjcia IV.9. Kazanie na Grze
Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 IV.9.83. Kazanie na Grze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
IV.6.56. Terminologia biblijna zwizana z drugim IV.9.84. Futurystyczna interpretacja
przyjciem Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446 Kazania na Grze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
IV.6.57. Rnice w pogldach IV.9.85. Zestawienie znakw i pieczci
na Pochwycenie Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . 446 z Kazania na Grze i Apokalipsy . . . . . . . . 474
IV.6.58. Rnice pomidzy Pochwyceniem IV.9.86. Niespjnoci preterystycznej interpretacji
a Objawieniem Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . 448 Ewangelii Mateusza 24
IV.6.59. Graficzne przedstawienie pogldw i Ewangelii ukasza 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
na temat pochwycenia Kocioa . . . . . . . . . . 449 IV.10. Nauka o tysicletnim krlestwie
IV.6.60. Nauka o pochwyceniu Kocioa przed IV.10.87. Interpretacje tysicletniego krlestwa . . . . . 475
nastaniem ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450 IV.10.88. Wyrniki biblijnego okresu
IV.7. Izrael nard wybrany tysicletniego krlestwa . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
IV.7.61. Przybytek/witynia w ksigach historycznych IV.10.89. Premilenarystyczna interpretacja
i prorockich ze Starego Testamentu . . . . . . 451 znakw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
X Spis treci
Ksika Tablice biblijne. Chrzecijaskie tablice encyklopedyczne tom I jest publikacj nietypow,
a ju zwaszcza wrd publikacji w jzyku polskim. Przyjta w niej metoda prezentacji zagadnie biblijnych
w postaci tabel i wykresw nie bywa szerzej stosowana. Ma jednak ona due walory.
Po pierwsze, taka technika prezentacji pozwala zgromadzi stosunkowo duo treci w umiarkowanej
objtoci. Sporo z zebranych tu informacji trudno wyszuka i zestawi innym sposobem, wystpuj one
bowiem w rozproszeniu w rozmaitych opracowaniach. Po drugie, technika ta zapewnia znaczn przej-
rzysto, nietrudno wic znale to, czego szukamy. Po trzecie, zapewnia dobr komunikatywno, gdy
rozumienie i zapamitywanie materiau odbywa si dziki prostym metodom graficznym, szybciej ni przy
lekturze tekstu cigego. Autorzy posuguj si jzykiem zwizym i zrozumiaym, takim jak w wydawnic-
twach encyklopedycznych, do ktrych ta ksika waciwie naley. Znajdziemy tu zatem bogaty materia,
przydatny przy wykadaniu i studiowaniu przedmiotw biblijnych. Prezentacja w formie tabel pomc moe
te przygotowaniu katechez i homilii.
Ksika nie jest jednak adresowana wycznie do tych, ktrzy studiowali lub studiuj teologi. Moe by
wykorzystana przez wszystkich, ktrzy po prostu z uwag czytaj Pismo wite, a take przez zaintereso-
wanych nim humanistw. Poniewa zgromadzony materia ma charakter do szczegowy, trzeba przy
korzystaniu z niej mie ogln orientacj odnonie do zasad chrzecijastwa oraz w zakresie staroytnej
historii, jednak wiedza szkolna w zasadzie wystarczy.
Dobrze byoby przy tym uzmysowi sobie, e niniejsza ksika prezentuje materia bdcy przedmiotem
egzegezy biblijnej i zakada respektowanie jej najwaniejszych zasad. Przypomnijmy je zatem. Egzegeza
zmierza zasadniczo do ustalenia dosownego (wyrazowego), historycznie waciwego sensu tekstu, czyli
takiego, ktry zosta zamierzony przez autora ksigi i wyraony na pimie. Jednoczenie trzeba by wia-
domym, e w tekcie biblijnym odkry da si take gbsze pokady sensu. Pniejsze teksty biblijne nieraz
nadaj wczeniejszym now, twrcz interpretacj. Taka interpretacja, typologiczna bd alegoryczna, jest
w tej ksice czasem odnotowywana, zwaszcza przy tekstach prorockich, ktre jako otwarte na przyszo
z natury rzeczy mog nie sens ukryty.
Sama metoda postpowania przy ustalaniu zasadniczego sensu tekstu wyglda nastpujco. Pierwszy
niezbdny krok to krytyka tekstu, czyli ustalenie brzmienia tekstu oryginalnego. Pomoc s tu zwaszcza
rkopisy staroytne i przekady staroytne oraz pniejsze. Nastpny etap to analiza jzykowa i literacka,
czyli poprawne sownikowo i gramatycznie odczytanie tekstu, zrozumienie jego budowy oraz ustalenie za-
stosowanego w nim gatunku literackiego. Moe to by np. relacja historyczna, opowiadanie budujce, tekst
prawny, poezja z elementami symbolicznymi itd. Zrozumiawszy tekst jako dzieo pisane, naley go umieci
na tle epoki, co wymaga ustalenia daty i innych okolicznoci powstania (miejsce, autor, adresaci, osadzenie
w yciu spoecznoci religijnej). Naley te rozpozna proces powstawania ksigi i znale jej powizania
z innymi utworami. Trzeba j wreszcie zobaczy na szerszym tle, czyli odnie do pimiennictwa i caego
wiata wczesnego. Pojawiaj si tu wiadomoci geograficzne, archeologiczne, z historii politycznej i spo-
ecznej, z historii kultury i literatury, z religioznawstwa i z historii filozofii. Egzegeza pyta o sens pojedynczej
XII Wprowadzenie
wypowiedzi czy ksigi. Biblia jako podstawa wiary i teologii chrzecijaskiej ma jednak sens czny, gdy jako
cao gosi prawd Bo. Jej przedstawienie wymaga pewnego syntetycznego ujcia przesania caej Biblii.
Prawidowo zrozumiane teksty biblijne mona i trzeba zestawia, by dotrze do caoci nauczania prorokw,
Jezusa, staroytnego Kocioa, caego Pisma witego. Taki jest punkt dojcia bada biblijnych.
Ksika przedstawia materia zwizany z rnymi etapami studiowania Biblii. Najwicej uwagi powica
historii, tak jak przedstawia j Biblia, dziejom ksig i postaci biblijnych oraz wiatu Biblii. Duo jest rwnie
tablic problemowych, teologicznych, ktre zestawiaj teksty biblijne i ich tematy, a take rozmaite rozwiza-
nia problemw biblijnych. Wydanie polskie oparte zostao na czterech ksikach amerykaskich. Pierwsza
z nich zawiera tablice dotyczce Starego Testamentu. Po jej duym sukcesie wydawca zaprezentowa tablice
do Nowego Testamentu, a potem dwie pozycje bardziej szczegowe: tablice do ycia Jezusa i Ewangelii
oraz do proroctw biblijnych. Wszystkie te ksiki zyskay znaczn popularno.
Poniewa przetumaczone w kolejnych czciach ksiki to pozycje osobne, cho pokrewne, pewne ich
elementy si powtarzaj. Cz trzecia, o Jezusie i Ewangeliach, uszczegawia cz materiau z czci
drugiej, o Nowym Testamencie. Pewne kwestie dyskusyjne autorzy kolejnych czci widz troch inaczej,
na przykad dokadn chronologi ycia Jezusa. Zestawienie wydarze z Jego ycia wymagao przyjcia
pewnego datowania. Wobec rozmaitych pogldw na ten temat autorzy mieli prawo wybra jedn koncepcj,
nawet jeli tego rodzaju datowanie uwaa si najczciej za niemoliwe do definitywnego ustalenia.
Od powstania tych publikacji upyno trzydzieci lat. Z tego powodu wydanie polskie zawiera pewn
liczb poprawek i uzupenie, odzwierciedlajcych nowszy stan wiedzy historycznej. Poza tym, orygina
powsta w rodowisku amerykaskim, w ktrym w wielu przypadkach popularne s inne szkoy i autorytety
ni w Europie. Amerykaski protestantyzm wyksztaci te swoist terminologi teologiczn, uwzgld-
nion w tej ksice. To rwnie wymagao pewnych zabiegw adaptacyjnych. Ma te on po czci swoiste
zainteresowania, na przykad du uwag zwracajc na eschatologi. Teorie z tej dziedziny bywaj bardzo
rozbudowane. Orygina, cho uwzgldnia i zestawia rozmaite pogldy teologiczne, znane w katolicyzmie
i protestantyzmie, ze wzgldu na swoich odbiorcw rozwija spraw rnic pogldw midzy rnymi
odmianami protestantyzmu amerykaskiego.
Specyficzna angielska terminologia teologiczna, mao znana u nas, stworzya pewien problem przy
tumaczeniu. Dla nieznanych nam koncepcji brakuje po polsku nazw. Stosujc spolszczone nazwy amery-
kaskie, dodawano im objanienia. Poniewa przewijaj si one w ksice, warto je zatem objani.
W odniesieniu do caych dziejw zbawienia wystpuj w tym rodowisku dwie interpretacje. Jedna, zwana
teologi przymierza, blisza obecnej teologii katolickiej, traktuje relacj midzy Bogiem a ludmi jako pewn
cao. Na przeciwnym biegunie stoi dyspensacjonalizm, ktry kadzie nacisk na kolejne dyspensacje,
czyli istotnie rne okresy historii zbawienia; ta teoria nawizuje do pogldw czci Ojcw Kocioa.
W krgu amerykaskim klasyfikuje si cztery sposoby interpretacji proroctw biblijnych. 1. preteryzm, czyli
odnoszenie ich do przeszoci, jest to pogld, e przedmiotem proroctw byy zasadniczo zdarzenia z dziejw
biblijnych, a proroctwa speniy si najdalej w I w.; 2. na przeciwlegym biegunie stoi futuryzm, czyli odnosze-
nie ich gwnie do eschatologii, do czasw ostatecznych; 3. idealizm, ktry traktuje proroctwa symbolicznie,
kojarzc je z ideami, a nie z wydarzeniami historycznymi; 4. jego przeciwiestwo to historycyzm, sztuczne
odnoszenie proroctw do zdarze i osb z historii, np. Apokalipsy wedug w. Jana do hitleryzmu.
Z poj z tej dziedziny odnotowa jeszcze trzeba pochwycenie czy te zabranie (rapture) Kocioa,
porwanie zbawionych do nieba przed katastrof wiata, oraz okres ucisku (tribulation), jaki ma poprze-
dzi paruzj Jezusa Chrystusa. Koncepcje te wyniky ze zbyt literalnego odczytania proroctw Apokalipsy.
W odniesieniu do tysicletniego krlestwa (Ap 20) stanowiska nazywa si nastpujco: amillenaryzm
(rozumienia symboliczne); postmillenaryzm (krlestwo to Koci lub niebo, Chrystus przychodzi po
upywie odpowiedniej epoki); premillenaryzm (waciwy millenaryzm, dosownie rozumiane tysicletnie
krlestwo Chrystusa na ziemi).
Wprowadzenie XIII
Wymiemy na koniec zasadnicze czci tej ksiki. Tablice chronologiczne i historyczne do Starego
Testamentu (I) dotycz ksig biblijnych i ich treci z pierwszej czci Biblii chrzecijaskiej, zwaszcza
ksig historycznych, a obok znalazy si rwnie tabele z wiadomociami o staroytnym Wschodzie oraz
o wybranych tematach i problemach studiw biblijnych. Tablice chronologiczne i historyczne do Nowego
Testamentu (II) dziel si na ogln prezentacj jego ksig i waniejszych motyww, wiadomoci z historii
czasw Nowego Testamentu, prezentacj treci Ewangelii oraz tabele historyczne i problemowe z okresu
Kocioa apostolskiego. Tablice do Ewangelii i ycia Chrystusa (III) dotycz porwna midzy nimi, ich
ta historycznego, oraz historycznej rekonstrukcji ycia Jezusa w porzdku chronologicznym i tematycz-
nym. Tablice biblijnego proroctwa (IV) obejmuj midzy innymi przegld ksig i tekstw prorockich,
zasady ich interpretacji oraz wybrane zagadnienia szczegowe; osobn sekcj tworz wspomniane powyej
zestawienia dotyczce tekstw i teorii eschatologicznych.
prof. Micha Wojciechowski
Tablice chronologiczne
i historyczne
do Starego Testamentu
John H. Walton
Wprowadzenie
Pomys opracowania ksiki zawierajcej tablice do Starego Testamentu przyszed mi po raz pierwszy do
gowy, gdy jako absolwent seminarium rozpoczynaem karier naukow. Sdziem, e byaby ona bardzo
przydatna zarwno dla nauczycieli, jak i studentw. Przyjcie, z jakim si spotkaa, potwierdzio, e nie
mylia mnie intuicja. Ukazanie si kolejnych tablic z innych dziedzin teologii (wiele z nich przeoono na
jzyki obce) oraz ponad dwadziecia wyda tego tomu jest wystarczajcym wiadectwem, e pomys ten
zosta dobrze przyjty.
Ju w pierwszych latach po ukazaniu si tej ksiki na rynku ludzie zaczli sugerowa, e mona by
zrobi znacznie wicej. Pniej, gdy sam zaczem naucza, opracowaem coraz wicej materiau do uytku
na zajciach. W kocu nadszed czas na poszerzenie pierwotnego tomu Chronological and Background
Charts of the Old Testament (Chronologicznych i historycznych tablic do Starego Testamentu). W wyda-
niu poprawionym liczba tablic wzrosa niemal dwukrotnie. Kilka nowych tablic ukazao si drukiem ju
wczeniej, w ksice Survey of the Old Testament, ktr kilka lat temu napisaem wsplnie z Andrew Hillem.
Dodano take wiele innych (np. Chronologi Egiptu), czasami odzwierciedlajcych odmienne podejcie
do materiau (np. Chronologia krlw Izraela i Judy; Klasyfikacja Psalmw).
Tablice zostay pogrupowane nieco inaczej ni w pierwszym wydaniu. Mam nadziej, e nowy ukad
materiau bdzie bardziej wygodny. Skorzystaem rwnie z okazji i dodaem indeks rzeczowy, ktry
powinien okaza si przydatny.
Mam nadziej i modl si o to, aby to nowe wydanie pogbio zrozumienie Starego Testamentu i jego
ta historycznego, wzmacniajc mio do tej Ksigi jako wanej czci Boego Objawienia, ktre zostao
nam przekazane.
John H. Walton
Czerwiec 1994
Tablice do Starego Testamentu 3
* Wzmianki dotyczce czasu pojawiajce si w tekcie Pisma witego (inne zostay z nich wywnioskowane).
6 Tablice do Starego Testamentu
Uwaga: Ramy chronologiczne przedstawione w tej tablicy, zawierajcej wczesne datowanie, przedstawiono tutaj na podstawie
dosownego brzmienia tekstu masoreckiego. Ze wzgldu na trudno zrekonstruowania najwczeniejszego tekstu hebrajskiego,
symboliczno czci liczb oraz trudnoci historyczne uczeni umieszczaj ycie Abrahama w XVIII albo XV wieku przed Chr.,
i odpowiednio pniej ycie jego potomkw.
Tablice do Starego Testamentu 7
Terach
Laban, Rebeka
Lea, Rachela
Moab, Ammon
z Rebeki
Amram
W epoce tworzenia Biblii hebrajskiej Izraelici uywali innego kalendarza, sonecznego. Powyszy kalendarz ksiycowy przyjto pod
koniec ery Starego Testamentu).