You are on page 1of 24

Tytuy oryginaw:

Chronological and Background Charts of the Old Testament


Chronological and Background Charts of the New Testament
Charts of the Gospels and the Life of Christ
Charts of Bible Prophecy

Przekad:
Zbigniew Kociuk
Opracowanie redakcyjne:
Cyprian Wilanowski
Konsultacja, dodatki i poprawki do wydania polskiego:
Micha Wojciechowski
Redakcja techniczna:
Tadeusz Zawadzki
Korekta:
Elbieta Augustyniak
Opracowanie graficzne okadki:
Joanna Zonkiewicz

Copyright 1978, 1994 by John Walton


Copyright 1981 by Zondervan
Copyright 2000 by Robert L. Thomas
Copyright 2003 by H. Wayne House and World of the Bible Ministries, Inc. All rights reserved
Copyright for the Polish edition 2007 by Oficyna Wydawnicza Vocatio
All rights to the Polish edition reserved

Wszelkie prawa zastrzeone.


Ksika ani adna jej cz nie moe by przedrukowywana
ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie,
zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana
w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

W sprawie zezwole naley zwraca si do:


Oficyna Wydawnicza Vocatio
02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1
e-mail: vocatio@vocatio.com.pl
Redakcja: fax (22) 648 63 82, tel. (22) 648 54 50
Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78
Ksigarnia Wysykowa Vocatio:
02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54
tel. (603) 861 952
e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl
www.vocatio.com.pl
ISBN 978-83-7492-044-5
Spis treci
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI I.1.32. Rodzaje Psalmw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
I.1.33. Rodzaje hebrajskiego paralelizmu . . . . . . . . . . . 28
Tablice chronologiczne i historyczne I.1.34. Klasyfikacja Psalmw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
do Starego Testamentu I.1.35. Psalmy: Kantata Dawidowego przymierza . . . . 33
John H. Walton I.1.36. Rola prorokw Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
I.1. Elementy kanonu Starego Testamentu I.1.37. Chronologia prorokw Izraela . . . . . . . . . . . . . . 34
I.1.1 Pismo wite Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . 3 I.1.38. Prorockie przesanie i jego wypenienie . . . . . 35
I.I.2. Rodowody od Adama do Abrahama* . . . . . . . . . . . 4 I.1.39. Rodzaje przepowiedni prorockich . . . . . . . . . . . 35
I.I.3. Czas trwania poszczeglnych faz potopu . . . . . . . . 5 I.1.40. Tematy przepowiedni nastpczych . . . . . . . . . . 36
I.I.4. Chronologia okresu patriarchw . . . . . . . . . . . . . . . . 6 I.1.41. Porwnanie przesania przedwygnaniowych
I.I.5. Drzewo genealogiczne patriarchw . . . . . . . . . . . . . 7 prorokw mniejszych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
I.I.6. Teofanie z Ksigi Rodzaju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 I.1.42. Paralelny ukad Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . 38
I.I.7. Synowie Jakuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 I.1.43. Budowa pierwszych siedmiu rozdziaw
I.I.8. Kalendarz ydowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Ksigi Zachariasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
I.I.9. witeczne dni ydowskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 I.2. Staroytny Bliski Wschd
I.I.10. Prawa ze Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . 10 I.2.1. Porwnawcza historia Bliskiego Wschodu
I.I.11. Starotestamentalny system ofiarny . . . . . . . . . . . 11 (10 0002100 przed Chr.) . . . . . . . . . . . . . . 40
I.1.12. Zwierzta czyste i nieczyste . . . . . . . . . . . . . . . . 12 I.2.2. Porwnawcza historia Bliskiego Wschodu
I.1.13. Dekalog i Ksiga Powtrzonego Prawa . . . . . . 13 (2100322 przed Chr.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
I.1.14. Paralele midzy Prawem I.2.3. Chronologia staroytnego Egiptu . . . . . . . . . . . . . 42
a tradycj mdrociow . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 I.2.4. Historia wczesnej Mezopotamii . . . . . . . . . . . . . . 43
I.1.15. Chronologia okresu sdziw . . . . . . . . . . . . . . . . 14 I.2.5. Najwaniejsze wydarzenia z historii Asyrii . . . . 43
I.1.16. Korelacja Ksig Samuela/Ksig Krlewskich I.2.6. Krlowie Asyrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
z Ksigami Kronik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 I.2.7. Zasady asyryjskiej polityki zagranicznej . . . . . . 45
I.1.17. Rodzina i przodkowie Dawida . . . . . . . . . . . . . . 17 I.2.8. Krlowie Izraela i Judy, o ktrych wzmianki
I.1.18. Narracyjne akcenty w dziejach zjednoczonej pojawiaj si w asyryjskich inskrypcjach
monarchii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 krlewskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
I.1.19. Krlowie Judy (Poudniowe Krlestwo) . . . . . . 18 I.2.9. Najwaniejsze wydarzenia z historii
I.1.20. Dynastie Pnocnego Krlestwa . . . . . . . . . . . . . 19 Babilonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
I.1.21. Linia sukcesji oraz maestwa midzy I.2.10. Krlowie Syrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
rodami krlewskimi Izraela i Judy w IX w. I.2.11. Krlowie Nowego Pastwa Babiloskiego . . . . 47
przed Chr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 I.2.12. Chronologia okresu perskiego . . . . . . . . . . . . . . 48
I.1.22. Ksigi rdowe cytowane I.2.13. Ssiedzi Izraela (od wyjcia z Egiptu
w Starym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 do Podzielonego Krlestwa) . . . . . . . . . . . . 49
I.1.23. Etapy powrotu z wygnania . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 I.2.14. Ssiedzi Izraela (od Podzielonego Krlestwa
I.1.24. Chronologiczne przedstawienie wydarze do podboju babiloskiego) . . . . . . . . . . . . . . . 50
z Ksigi Ezdrasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 I.2.15. Ssiedzi Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
I.1.25. Bitwy stoczone przez Izraelitw na pustyni I.2.16. Staroytne narody w proroctwach
(14461406 przed Chr.) . . . . . . . . . . . . . . . . 22 biblijnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
I.1.26. Bitwy z okresu podboju Kanaanu I.2.17. Chronologia okresu midzytestamentalnego
przez Jozuego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 (czasy przed Chrystusem) . . . . . . . . . . . . . . 53
I.1.26. Bitwy z okresu sdziw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 I.2.18. Gwne inskrypcje staroytne wane
I.1.27. Wojny prowadzone przez Saula dla Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
(10501010 przed Chr.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 I.2.19. Gwne tabliczki staroytne majce znaczenie dla
I.1.28. Ustanowienie krlestwa Dawidowego . . . . . . . . 23 Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
I.1.29. Konflikty militarne Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 I.2.20. Okresy archeologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
I.1.30. Konflikty militarne Judy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 I.2.21. Rozwj broni i uzbrojenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
I.1.31. Gwne kampanie neoasyryjskie prowadzone I.2.22. Porwnanie biblijnej i babiloskiej relacji
na obszarze Syro-Palestyny . . . . . . . . . . . . . . . 26 o stworzeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
VI Spis treci

I.2.23. Porwnanie biblijnej i babiloskiej relacji II.1.2 Tytuy ksig Nowego Testamentu w jzyku
o potopie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 polskim, acinie i po grecku . . . . . . . . . . . . . . 94
I.2.24. Staroytne utwory literackie z obszaru II.1.3 Literacka klasyfikacja utworw z Nowego
Bliskiego Wschodu zawierajce paralele Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
do Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 II.1.4. Ksigi Nowego Testamentu uporzdkowane
I.2.25. Staroytni bogowie z obszaru Bliskiego pod wzgldem zawartoci doktrynalnej . . . . 95
Wschodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 II.1.5. Teologiczne akcenty i porzdek utworw
I.2.26. Gwne rnice teologiczne pomidzy Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Izraelem a ssiednimi krajami . . . . . . . . . . . . 61 II.1.6. Kanon ksig z Nowego Testamentu
I.2.27. Plagi egipskie i bstwa staroytnego w cigu czterech pierwszych wiekw
Egiptu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 historii Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
I.2.28. Forma staroytnego traktatu a biblijne II.1.7. Cytaty z Nowego Testamentu w pismach
przymierza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 wczesnych Ojcw Kocioa . . . . . . . . . . . . . . 100
I.2.29. Staroytne teksty prawne z obszaru II.1.8. Teorie historii tekstu Nowego Testamentu . . . 101
Bliskiego Wschodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 II.1.9. Miary substancji pynnych i sypkich . . . . . . . 102
I.3. Badania biblijne II.1.10. Wagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
I.3.1. Rodzina jzykw semickich . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 II.1.11. Pienidze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
I.3.2. Wersje i rkopisy Starego Testamentu . . . . . . . . 66 II.1.12. Miary dugoci/odlegoci . . . . . . . . . . . . . . . . 104
I.3.3. Krytyka tekstu: rodzaje bdw . . . . . . . . . . . . . . 67 II.1.13. Cytaty ze Starego Testamentu w Nowym
I.3.4. Formy analizy krytycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
I.3.5. Rozwj tekstu Starego Testamentu . . . . . . . . . . . 68 II.1.14. Wybrane proroctwa Nowego Testamentu
I.3.6. Teorie stworzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 i ich wypenienie w okresie
I.3.7. Zasady analizy sw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 nowotestamentalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
I.3.8. Teorie wyjaniajce tosamo synw Boych II.1.15. Modlitwy z Nowego Testamentu . . . . . . . . . . 114
(Ksiga Rodzaju 6,1-2) . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 II.1.16. Kazania i mowy z Nowego Testamentu . . . . 116
I.3.9. Porwnanie systemw chronologicznych . . . . . . 74 II.1.17. Starotestamentalne postaci na kartach
I.3.10. Zasig potopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
I.3.11. Data wyjcia Izraelitw z Egiptu . . . . . . . . . . . . 76 II.1.18. Znane postaci Nowego Testamentu . . . . . . . . 119
I.3.12. Teorie dotyczce losu crki Jeftego . . . . . . . . . 78 II.2. To historyczne Nowego Testamentu
I.3.13. Teorie w sprawie czterech imperiw II.2.1. Historia Rzymu w ukadzie
z Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 chronologicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
I.3.14. Pogldy na temat siedemdziesiciu tygodni II.2.2. Historia Grecji w ukadzie
z Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 chronologicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
I.3.15. Posta Mesjasza w Starym Testamencie . . . . . 79 II.2.3. Historia Palestyny w ukadzie
I.3.16. Posta Anioa Paskiego chronologicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
w Starym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 II.2.4. Struktura spoeczestwa rzymskiego . . . . . . . . 128
I.3.17. Sowo szatan w Starym Testamencie . . . . . . 80 II.2.5. Rzymski system polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . 128
I.3.18. Arka Przymierza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 II.2.6. Rzymski system wojskowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
I.3.19. By nad nim duch Pana . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 II.2.7. Bstwa greckiego i rzymskiego
I.3.20. Widzenia i sny ze Starego Testamentu . . . . . . 82 panteonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
I.3.21. Lud Boy a przymierze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 II.2.8. Wybrane utwory z literatury ydowskiej
4. Tablice rne i chrzecijaskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
I.4.1. Wagi i miary ze Starego Testamentu . . . . . . . . . 85 II.2.9. Miasta Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . 131
I.4.2. Odlegoci pomidzy miastami w Starym II.2.10. Rzymscy cesarze, prokuratorzy Judei
Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 i wadcy Palestyny z I w. po Chr. . . . . . . . 133
I.4.3. Pisma rabinackie. Tora spisane Prawo . . . . . 86 II.2.11. Rzymscy cesarze czasw
Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
II.2.12. Rzymscy prokuratorzy Judei
Tablice chronologiczne i historyczne
z I w. po Chr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
do Nowego Testamentu II.2.13. Dynastia Ptolemeuszw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
H. Wayne House II.2.14. Dynastia Seleucydw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
sowo wstpne Harold W. Hoehner II.2.15. Dynastia Machabeuszw . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
II.1. Materia oglny II.2.16. ydowscy arcykapani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
II.1.1. Ksigi Nowego Testamentu (uporzdkowane II.2.17. Drzewo genealogiczne dynastii Heroda . . . . 139
w kolejnoci powstania) . . . . . . . . . . . . . . . . 92 II.2.18. ydowskie sekty z I w. po Chr. . . . . . . . . . . . 140
Spis treci VII

II.2.19. Chrystus i chrzecijastwo w rdach II.4.52. Interpretacje Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196


ydowskich i pogaskich . . . . . . . . . . . . . . . . 142 II.4.53. Teologiczne perspektywy w interpretacji
II.2.20. ydowski kalendarz religijny i wiecki . . . . . 146 Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
II.2.21. Sposb liczenia szabatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 II.4.54. Teorie literackiej budowy Apokalipsy . . . . . . 197
II.2.22. Zwoje znad Morza Martwego . . . . . . . . . . . . . 149 II.4.55. Tre i zwizek pomidzy sdami pieczci,
II.2.23. Utwory rabinackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 trb i kielichw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
II.3. Ewangelie II.5. Bibliografia do tablic Nowego Testamentu
II.3.24. Zwizki literackie czce Ewangelie
synoptyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Tablice do Ewangelii i ycia Chrystusa
II.3.25. Dwa rozwizania problemu Robert L. Thomas
synoptycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
II.3.26. Zawarto hipotetycznego rda Q . . . . . . . 153
III.1. Przegld i podzia tablic z ycia Chrystusa
III.1.1. Okresy i podokresy ycia Chrystusa . . . . . . . 208
II.3.27. Unikalny materia Ewangelii Mateusza . . . . . 154
III.1.2. Przegld treci czterech Ewangelii
II.3.28. Unikalny materia Ewangelii Marka . . . . . . . 155
w ukadzie harmonicznym/paralelnym . . . . 216
II.3.29. Unikalny materia Ewangelii ukasza . . . . . 155
III.1.3. Fragmenty wystpujce w jednej z czterech
II.3.30. Paralelny ukad Ewangelii
Ewangelii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
synoptycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
III.1.4. Fragmenty wystpujce w dwch z czterech
II.3.31. Porwnanie czterech Ewangelii . . . . . . . . . . . . 158
Ewangelii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
II.3.32. Rnice midzy Ewangeliami synoptycznymi
III.1.5. Fragmenty wystpujce w trzech z czterech
i Ewangeli Jana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Ewangelii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
II.3.33. Rodowd Jezusa Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . 158
III.1.6. Fragmenty wystpujce we wszystkich czterech
II.3.34. Starotestamentalne proroctwa dotyczce
Ewangeliach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Chrystusa i chrzecijastwa . . . . . . . . . . . . . . 161
III.1.7. Fragmenty wystpujce jedynie w Ewangelii
II.3.35. ydowski motyw objcia tronu
Mateusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
a posta Jezusa Mesjasza . . . . . . . . . . . . . . . 163
III.1.8. Fragmenty wystpujce jedynie w Ewangelii
II.3.36. Chronologiczny ukad wydarze ycia
Marka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Jezusa Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
III.1.9. Fragmenty wystpujce jedynie w Ewangelii
II.3.37. Alternatywna tablica chronologiczna
ukasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
wydarze z ycia Jezusa Chrystusa . . . . . . . 166
III.1.10. Fragmenty wystpujce jedynie w Ewangelii
II.3.38. Publiczna suba Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . 167
Jana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
II.3.39. Czas trwania publicznej suby Jezusa
Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 III.2. Tablice ukazujce to Ewangelii ycia
II.3.40. Przypowieci Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Chrystusa
II.3.40. Cuda Jezusa zwizane z siami natury . . . . . 172 III.2.11. Starotestamentalne cytaty
II.3.41. Cuda uzdrowienia dokonane w Ewangeliach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
przez Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 III.2.12. Stronnictwa istniejce w ramach judaizmu w
II.4. Okres apostolski czasach Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
II.4.42. Gwne wydarzenia w historii Nowego III.2.13. Lata panowania wadcw z dynastii
Testamentu I w. po Chr. . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Heroda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
II.4.43. Kerygma wczesnego Kocioa . . . . . . . . . . . . . 178 III.2.14. Rodzina Heroda w czasach Nowego
II.4.44. Moliwe rda Dziejw Apostolskich . . . . . 178 Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
II.4.45. Przedstawienie rozwoju chrzecijastwa III.2.15. Wadcy i namiestnicy terytoriw Palestyny
przez ukasza w Dziejach za czasw Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Apostolskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 III.2.16. Rzymscy wadcy ziem, na ktrych y
II.4.46. Podre misyjne Pawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Chrystus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
II.4.47. Chronologiczny zapis wydarze z czasw III.2.17. rda Ewangelii wedug wczesnych Ojcw
apostolskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
II.4.48. Alternatywna chronologia wydarze III.2.18. Rodowd Ewangelii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
z I w. historii Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 III.2.19. Kolejno powstania Ewangelii wedug
II.4.48. Dwunastu Apostow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 wczesnych Ojcw Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . 276
II.4.49. Wizyty Pawa w Koryncie oraz jego listy III.3. Tablice chronologiczne obrazujce ycie
do tamtejszego Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Chrystusa
II.4.50. Adresaci Listu do Galatw . . . . . . . . . . . . . . . 190 III.3.20. Okresy ycia Jezusa Chrystusa . . . . . . . . . . . 278
II.4.51. Teorie na temat autorstwa Listu do III.3.21. Gwne okresy publicznej dziaalnoci
Hebrajczykw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
VIII Spis treci

III.3.22. Tablica chronologiczna mw Chrystusa . . . 280 IV.1.7. Koncepcje krlestwa Boego


III.3.23. Linia czasu ukazujca uywanie w Pimie witym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
przypowieci przez Chrystusa IV.1.8. Posuga Ducha witego w czasach Starego
w obecnoci Jego nieprzyjaci . . . . . . . . . . 284 i Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
III.3.24. Linia czasu ukazujca uywanie IV.1.9. Pogldy na temat Nowego Przymierza . . . . . 388
przypowieci przez Chrystusa IV.1.10. Rnice pomidzy przymierzem zawartym
pod nieobecno Jego nieprzyjaci . . . . . . . 285 z Abrahamem a przymierzem
III.3.25. Gwne wydarzenia Mojeszowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
Wielkiego Tygodnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 IV.1.11. Znaki przymierza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
III.3.26. Chronologia wydarze IV.1.12. Amillenarystyczny obraz celw krlestwa
Wielkiego Tygodnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Boego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
III.4 Tablice tematyczne IV.1.13. Etapy krlestwa Boego . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
III.4.27. Jezus ukazany jako Krl w Ewangelii IV.2. Hermeneutyka i proroctwo
Mateusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 IV.2.14. Biblijna typologia (typy) . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
III.4.28. Jezus ukazany jako Suga IV.2.15. Sposoby interpretacji proroctwa biblijnego
w Ewangelii Marka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 w teologii chrzecijaskiej . . . . . . . . . . . . . . . 395
III.4.29. Jezus ukazany jako Syn Czowieczy IV.2.16. Wczesna eschatologia ydowska . . . . . . . . . . 396
w Ewangelii ukasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 IV.2.17. Podsumowanie podstawowych zasad
III.4.30. Jezus ukazany jako Bg interpretacji proroctwa:
w Ewangelii Jana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Siedemnacie cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
III.4.31. Cuda dokonane przez Jezusa IV.2.18. Interpretacja proroctwa biblijnego przez
w Kafarnaum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 wczesnych Ojcw Kocioa . . . . . . . . . . . . . . 397
III.4.32. Czyny Jezusa dokonane w Kafarnaum IV.2.20. Rozwj typologii Antychrysta . . . . . . . . . . . . 399
i jego okolicach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 IV.2.21. Profetyczne pojmowanie miejsca wasnej
III.4.33. Wydarzenia dokonane w Jerozolimie wsplnoty w kontekcie dziejw przez
przed Wielkim Tygodniem . . . . . . . . . . . . . . 314 czonkw spoecznoci z Qumran . . . . . . . . 400
III.4.34. Przeomowe momenty w yciu IV.2.22. Eschatologia widziana z perspektywy
Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 Zwojw z Morza Martwego . . . . . . . . . . . . . . 402
III.4.35. Siedem nauk Jezusa na temat IV.2.22. Podstawowe sposoby podejcia do biblijnej
uczniostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 problematyki eschatologicznej . . . . . . . . . . . . 404
III.4.36. Krlestwo Boe w nauczaniu Jezusa IV.2.23. Okres 483 lat w kalendarzu ydowskim
i Ewangeliach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334 i gregoriaskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
III.4.37. Podobne wydarzenia opisane IV.3. Wypenienie proroctwa
w Ewangeliach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 IV.3.24. Proroctwa biblijne, ktre nie zostay
III.4.38. Wypowiedzi Jezusa i innych osb wypenione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
powtrzone przy wicej ni IV.3.25. Psalmy mesjaskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
jednej okazji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350 IV.3.26. ydowski motyw objcia tronu i Jezusa
III.4.39. Wzrastajcy sprzeciw wobec Jezusa . . . . . . . 364 Mesjasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
III.4.40. Sze faz procesu Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . 374 IV.3.27. Proroctwa mesjaskie wypenione przez
III.4.41. Siedem ostatnich sw Chrystusa Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
na krzyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374 IV.3.28. Starotestamentalne proroctwa dotyczce
III.5. Wybrana bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 Chrystusa i chrzecijastwa . . . . . . . . . . . . . 413
IV.3.29. Zapowiedzi prorockie Jezusa . . . . . . . . . . . . . 415
Tablice biblijnego proroctwa IV.3.30. Wybrane proroctwa z Nowego Testamentu
H. Wayne House i Randall Price oraz ich wypenienie w okresie
Podzikowania nowotestamentalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
IV.1. Wprowadzenie do biblijnego proroctwa IV.4.4. Teksty prorockie
IV.1.1. Proroctwo biblijne i archeologia . . . . . . . . . . . 380 IV.4.31. Podzia strukturalny siedemdziesitego
IV.1.2. Dane statystyczne dotyczce proroctw tygodnia z Ksigi Daniela
biblijnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381 oraz Kazania na Grze Oliwnej . . . . . . . . . . 418
IV.1.3. Prorocy i proroctwo biblijne . . . . . . . . . . . . . . 381 IV.4.32. Zharmonizowanie tekstu
IV.1.4. Przegld ksig prorockich . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 z Ksigi Daniela 2 i 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
IV.1.5. Przypowieci odnoszce si do biblijnego IV.4.33. Antytetyczne porwnanie maego rogu
proroctwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 i Syna Czowieczego z Ksigi Daniela 2 . . 419
IV.1.6. Praktyczne cele biblijnego proroctwa . . . . . . . 385 IV.4.34. Dwie interpretacje Ksigi Joela 2 . . . . . . . . . 420
Spis treci IX

IV.4.35. Pogldy w sprawie zwizku czcego IV.7.62. Prorockie znaczenie dorocznych wit
Jl 3,1-4 i Dz 2,14-21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
IV.4.36. Porwnanie tekstu Ewangelii ukasza 21,20-24 IV.7.63. Prorockie znaczenie ofiar ze Starego
i Ksigi Zachariasza 1214 . . . . . . . . . . . . . . 422 Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453
IV.4.37. Interpretacje odnonikw do Babilonu IV.7.64. witynia Izraela w okresie panowania
pojawiajcych si w Pimie witym . . . . 423 islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
IV.4.38. Siedemdziesit tygodni IV.7.65. Rola wityni w mesjaskim programie
z Ksigi Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424 odkupienia Izraela i Kocioa . . . . . . . . . . . . 456
IV.5. Systemy eschatologiczne IV.7.66. Czasy pogan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458
IV.5.39. Rne pogldy na natur spraw IV.7.67. Przymierze Boga z Izraelem . . . . . . . . . . . . . 459
ostatecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425 IV.7.68. Gwne fragmenty
IV.5.40. ydowska/wczesnochrzecijaska ze Starego Testamentu dotyczce
perspektywa prorocka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 ziemi Izraela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
IV.5.41. Historyczny rozwj teologii IV.7.69. Obecne i trwae zgromadzenie Izraela
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 ukazane w ksigach prorockich
IV.5.42. Okresy w teologii Starego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 IV.7.70. Dwa eschatologiczne zgromadzenia
IV.5.43. Dyspensacjonalistyczna chronologia czasw Izraela w jego ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
ostatecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428 IV.7.71. Okres odrzucenia narodu Izraela . . . . . . . . . 461
IV.5.44. Boy plan wiekw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428 IV.8. Okres ucisku
IV.5.45. Porwnanie teologii przymierza i teologii IV.8.72. Zestawienie tekstw ze Starego i Nowego
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 Testamentu powiconych
IV.5.46. Eschatologiczny program teologii okresowi ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
zastpczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 IV.8.73. Biblijne cele okresu ucisku . . . . . . . . . . . . . . . 463
IV.5.47. Dyspensacjonalizm w pogldach wczesnych IV.8.74. Gwne wydarzenia z okresu ucisku . . . . . . 463
Ojcw Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 IV.8.75. Nowotestamentalne terminy i wyraenia
IV.5.48. Dyspensacje/ekonomie zbawienia w teologii dotyczce okresu ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
Justyna Mczennika (ok. 100165) . . . . . . . 435 IV.8.76. Starotestamentalne terminy i wyraenia
IV.5.49. Elementy teologii dyspensacjonalistycznej dotyczce okresu ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
z okresu patrystycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 IV.8.77. Porwnanie postaci Chrystusa
IV.5.50. Interpretacja fragmentw stwarzajcych i Antychrysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
problemy dla teologii IV.8.78. Ohyda ziejca pustk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
dyspensacjonalistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 IV.8.79. Tosamo Antychrysta na przestrzeni
IV.5.51. Trzy etapy dyspensacjonalizmu . . . . . . . . . . . 438 wiekw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
IV.6. Pochwycenie Kocioa i drugie przyjcie IV.8.80. Bitwa pod Armageddonem . . . . . . . . . . . . . . . 467
Chrystusa IV.8.81. Rne interpretacje dotyczce czasu,
w ktrym dojdzie do starcia
IV.6.52. Pogldy na temat Pochwycenia
z Gogiem i Magogiem (Ez 38-39) . . . . . . . . 468
Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
IV.8.82. Biblijne przykady Boskiego sprawstwa
IV.6.53. Przegld drugiego przyjcia Chrystusa . . . . 444
(podstawy sdu prorockiego) . . . . . . . . . . . . 469
IV.6.54. Powody drugiego przyjcia Chrystusa . . . . . 444
IV.6.55. Znaki wskazujce na blisko przyjcia IV.9. Kazanie na Grze
Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 IV.9.83. Kazanie na Grze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
IV.6.56. Terminologia biblijna zwizana z drugim IV.9.84. Futurystyczna interpretacja
przyjciem Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446 Kazania na Grze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
IV.6.57. Rnice w pogldach IV.9.85. Zestawienie znakw i pieczci
na Pochwycenie Kocioa . . . . . . . . . . . . . . . . 446 z Kazania na Grze i Apokalipsy . . . . . . . . 474
IV.6.58. Rnice pomidzy Pochwyceniem IV.9.86. Niespjnoci preterystycznej interpretacji
a Objawieniem Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . 448 Ewangelii Mateusza 24
IV.6.59. Graficzne przedstawienie pogldw i Ewangelii ukasza 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
na temat pochwycenia Kocioa . . . . . . . . . . 449 IV.10. Nauka o tysicletnim krlestwie
IV.6.60. Nauka o pochwyceniu Kocioa przed IV.10.87. Interpretacje tysicletniego krlestwa . . . . . 475
nastaniem ucisku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450 IV.10.88. Wyrniki biblijnego okresu
IV.7. Izrael nard wybrany tysicletniego krlestwa . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
IV.7.61. Przybytek/witynia w ksigach historycznych IV.10.89. Premilenarystyczna interpretacja
i prorockich ze Starego Testamentu . . . . . . 451 znakw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
X Spis treci

IV.10.90. Porwnanie tysicletniego krlestwa IV.11.106. Grecka/machabejska chronologia wydarze


i nieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480 z okresu siedemdziesiciu tygodni
IV.11. Ksiga Daniela i Apokalipsa Daniela (Dn 9,24-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
IV.11.91. Ocena sposobw interpretacji tekstu IV.11.107. Amillenarystyczna tablica
z Ksigi Daniela 9,24-27 . . . . . . . . . . . . . . . . 481 Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496
IV.11.92. Historystyczna chronologia okresu IV.12. mier i ycie przysze
siedemdziesiciu tygodni IV.12.108. Eschatologiczne nagrody przed
Daniela (Dn 9,24-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 sdziowskim tronem Chrystusa
IV.11.93. Futurystyczna chronologia okresu (1 Kor 3,14; 2 Kor 5,10) . . . . . . . . . . . . . . . . 497
siedemdziesiciu tygodni IV.12.109. Biblijne wzmianki na temat nieba . . . . . . 497
Daniela (Dn 9,24-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484 IV.12.110. Biblijne wzmianki na temat pieka . . . . . 499
IV.11.94. Tre i korelacja pieczci, trb IV.12.111. Przysze sdy i zmartwychwstania . . . . . . 500
i czasz sdu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486 IV.12.112. Pogldy w sprawie anihilacjonizmu . . . . . 502
IV.11.95. Porwnanie Ksigi Rodzaju i Apokalipsy . 486 IV.12.113. Wieczna kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502
IV.11.96. Podobiestwa w Ksidze Rodzaju IV.12.114. Wielowarstwowa teoria ycia
i Apokalipsie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487 pomiertnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
IV.11.97. Interpretacje Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . 487 IV.12.115. Pi gwnych pogldw w sprawie
IV.11.98. Perspektywy teologiczne w interpretacji pieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487 IV.13. Eschatologia porwnawcza
IV.11.99. Liczba siedem w Apokalipsie . . . . . . . . . . . . 488 IV.13.116. Podobiestwa w pogldach
IV.11.100. Sdy pieczci, trb i czasz eschatologicznych islamu, judaizmu
z Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489 i chrzecijastwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505
IV.11.101. Siedem czasz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490 IV.13.117. Rnice w pogldach eschatologicznych
IV.11.102. Siedem Kociow z Apokalipsy . . . . . . . . 491 islamu, judaizmu i chrzecijastwa . . . . . . . 506
IV.11.103. Szsta i sidma piecz ukazane IV.13.118. Eschatologia chrzecijaska i eschatologia
w trbach i czaszach z Apokalipsy . . . . . . . 492 hinduska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508
IV.11.104. Siedem pieczci z Apokalipsy . . . . . . . . . . 493 IV.13.119. Eschatologia chrzecijaska i eschatologia
IV.11.105. Teorie dotyczce budowy literackiej buddyjska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Apokalipsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
Wprowadzenie

Ksika Tablice biblijne. Chrzecijaskie tablice encyklopedyczne tom I jest publikacj nietypow,
a ju zwaszcza wrd publikacji w jzyku polskim. Przyjta w niej metoda prezentacji zagadnie biblijnych
w postaci tabel i wykresw nie bywa szerzej stosowana. Ma jednak ona due walory.
Po pierwsze, taka technika prezentacji pozwala zgromadzi stosunkowo duo treci w umiarkowanej
objtoci. Sporo z zebranych tu informacji trudno wyszuka i zestawi innym sposobem, wystpuj one
bowiem w rozproszeniu w rozmaitych opracowaniach. Po drugie, technika ta zapewnia znaczn przej-
rzysto, nietrudno wic znale to, czego szukamy. Po trzecie, zapewnia dobr komunikatywno, gdy
rozumienie i zapamitywanie materiau odbywa si dziki prostym metodom graficznym, szybciej ni przy
lekturze tekstu cigego. Autorzy posuguj si jzykiem zwizym i zrozumiaym, takim jak w wydawnic-
twach encyklopedycznych, do ktrych ta ksika waciwie naley. Znajdziemy tu zatem bogaty materia,
przydatny przy wykadaniu i studiowaniu przedmiotw biblijnych. Prezentacja w formie tabel pomc moe
te przygotowaniu katechez i homilii.
Ksika nie jest jednak adresowana wycznie do tych, ktrzy studiowali lub studiuj teologi. Moe by
wykorzystana przez wszystkich, ktrzy po prostu z uwag czytaj Pismo wite, a take przez zaintereso-
wanych nim humanistw. Poniewa zgromadzony materia ma charakter do szczegowy, trzeba przy
korzystaniu z niej mie ogln orientacj odnonie do zasad chrzecijastwa oraz w zakresie staroytnej
historii, jednak wiedza szkolna w zasadzie wystarczy.
Dobrze byoby przy tym uzmysowi sobie, e niniejsza ksika prezentuje materia bdcy przedmiotem
egzegezy biblijnej i zakada respektowanie jej najwaniejszych zasad. Przypomnijmy je zatem. Egzegeza
zmierza zasadniczo do ustalenia dosownego (wyrazowego), historycznie waciwego sensu tekstu, czyli
takiego, ktry zosta zamierzony przez autora ksigi i wyraony na pimie. Jednoczenie trzeba by wia-
domym, e w tekcie biblijnym odkry da si take gbsze pokady sensu. Pniejsze teksty biblijne nieraz
nadaj wczeniejszym now, twrcz interpretacj. Taka interpretacja, typologiczna bd alegoryczna, jest
w tej ksice czasem odnotowywana, zwaszcza przy tekstach prorockich, ktre jako otwarte na przyszo
z natury rzeczy mog nie sens ukryty.
Sama metoda postpowania przy ustalaniu zasadniczego sensu tekstu wyglda nastpujco. Pierwszy
niezbdny krok to krytyka tekstu, czyli ustalenie brzmienia tekstu oryginalnego. Pomoc s tu zwaszcza
rkopisy staroytne i przekady staroytne oraz pniejsze. Nastpny etap to analiza jzykowa i literacka,
czyli poprawne sownikowo i gramatycznie odczytanie tekstu, zrozumienie jego budowy oraz ustalenie za-
stosowanego w nim gatunku literackiego. Moe to by np. relacja historyczna, opowiadanie budujce, tekst
prawny, poezja z elementami symbolicznymi itd. Zrozumiawszy tekst jako dzieo pisane, naley go umieci
na tle epoki, co wymaga ustalenia daty i innych okolicznoci powstania (miejsce, autor, adresaci, osadzenie
w yciu spoecznoci religijnej). Naley te rozpozna proces powstawania ksigi i znale jej powizania
z innymi utworami. Trzeba j wreszcie zobaczy na szerszym tle, czyli odnie do pimiennictwa i caego
wiata wczesnego. Pojawiaj si tu wiadomoci geograficzne, archeologiczne, z historii politycznej i spo-
ecznej, z historii kultury i literatury, z religioznawstwa i z historii filozofii. Egzegeza pyta o sens pojedynczej
XII Wprowadzenie

wypowiedzi czy ksigi. Biblia jako podstawa wiary i teologii chrzecijaskiej ma jednak sens czny, gdy jako
cao gosi prawd Bo. Jej przedstawienie wymaga pewnego syntetycznego ujcia przesania caej Biblii.
Prawidowo zrozumiane teksty biblijne mona i trzeba zestawia, by dotrze do caoci nauczania prorokw,
Jezusa, staroytnego Kocioa, caego Pisma witego. Taki jest punkt dojcia bada biblijnych.
Ksika przedstawia materia zwizany z rnymi etapami studiowania Biblii. Najwicej uwagi powica
historii, tak jak przedstawia j Biblia, dziejom ksig i postaci biblijnych oraz wiatu Biblii. Duo jest rwnie
tablic problemowych, teologicznych, ktre zestawiaj teksty biblijne i ich tematy, a take rozmaite rozwiza-
nia problemw biblijnych. Wydanie polskie oparte zostao na czterech ksikach amerykaskich. Pierwsza
z nich zawiera tablice dotyczce Starego Testamentu. Po jej duym sukcesie wydawca zaprezentowa tablice
do Nowego Testamentu, a potem dwie pozycje bardziej szczegowe: tablice do ycia Jezusa i Ewangelii
oraz do proroctw biblijnych. Wszystkie te ksiki zyskay znaczn popularno.
Poniewa przetumaczone w kolejnych czciach ksiki to pozycje osobne, cho pokrewne, pewne ich
elementy si powtarzaj. Cz trzecia, o Jezusie i Ewangeliach, uszczegawia cz materiau z czci
drugiej, o Nowym Testamencie. Pewne kwestie dyskusyjne autorzy kolejnych czci widz troch inaczej,
na przykad dokadn chronologi ycia Jezusa. Zestawienie wydarze z Jego ycia wymagao przyjcia
pewnego datowania. Wobec rozmaitych pogldw na ten temat autorzy mieli prawo wybra jedn koncepcj,
nawet jeli tego rodzaju datowanie uwaa si najczciej za niemoliwe do definitywnego ustalenia.
Od powstania tych publikacji upyno trzydzieci lat. Z tego powodu wydanie polskie zawiera pewn
liczb poprawek i uzupenie, odzwierciedlajcych nowszy stan wiedzy historycznej. Poza tym, orygina
powsta w rodowisku amerykaskim, w ktrym w wielu przypadkach popularne s inne szkoy i autorytety
ni w Europie. Amerykaski protestantyzm wyksztaci te swoist terminologi teologiczn, uwzgld-
nion w tej ksice. To rwnie wymagao pewnych zabiegw adaptacyjnych. Ma te on po czci swoiste
zainteresowania, na przykad du uwag zwracajc na eschatologi. Teorie z tej dziedziny bywaj bardzo
rozbudowane. Orygina, cho uwzgldnia i zestawia rozmaite pogldy teologiczne, znane w katolicyzmie
i protestantyzmie, ze wzgldu na swoich odbiorcw rozwija spraw rnic pogldw midzy rnymi
odmianami protestantyzmu amerykaskiego.
Specyficzna angielska terminologia teologiczna, mao znana u nas, stworzya pewien problem przy
tumaczeniu. Dla nieznanych nam koncepcji brakuje po polsku nazw. Stosujc spolszczone nazwy amery-
kaskie, dodawano im objanienia. Poniewa przewijaj si one w ksice, warto je zatem objani.
W odniesieniu do caych dziejw zbawienia wystpuj w tym rodowisku dwie interpretacje. Jedna, zwana
teologi przymierza, blisza obecnej teologii katolickiej, traktuje relacj midzy Bogiem a ludmi jako pewn
cao. Na przeciwnym biegunie stoi dyspensacjonalizm, ktry kadzie nacisk na kolejne dyspensacje,
czyli istotnie rne okresy historii zbawienia; ta teoria nawizuje do pogldw czci Ojcw Kocioa.
W krgu amerykaskim klasyfikuje si cztery sposoby interpretacji proroctw biblijnych. 1. preteryzm, czyli
odnoszenie ich do przeszoci, jest to pogld, e przedmiotem proroctw byy zasadniczo zdarzenia z dziejw
biblijnych, a proroctwa speniy si najdalej w I w.; 2. na przeciwlegym biegunie stoi futuryzm, czyli odnosze-
nie ich gwnie do eschatologii, do czasw ostatecznych; 3. idealizm, ktry traktuje proroctwa symbolicznie,
kojarzc je z ideami, a nie z wydarzeniami historycznymi; 4. jego przeciwiestwo to historycyzm, sztuczne
odnoszenie proroctw do zdarze i osb z historii, np. Apokalipsy wedug w. Jana do hitleryzmu.
Z poj z tej dziedziny odnotowa jeszcze trzeba pochwycenie czy te zabranie (rapture) Kocioa,
porwanie zbawionych do nieba przed katastrof wiata, oraz okres ucisku (tribulation), jaki ma poprze-
dzi paruzj Jezusa Chrystusa. Koncepcje te wyniky ze zbyt literalnego odczytania proroctw Apokalipsy.
W odniesieniu do tysicletniego krlestwa (Ap 20) stanowiska nazywa si nastpujco: amillenaryzm
(rozumienia symboliczne); postmillenaryzm (krlestwo to Koci lub niebo, Chrystus przychodzi po
upywie odpowiedniej epoki); premillenaryzm (waciwy millenaryzm, dosownie rozumiane tysicletnie
krlestwo Chrystusa na ziemi).
Wprowadzenie XIII

Wymiemy na koniec zasadnicze czci tej ksiki. Tablice chronologiczne i historyczne do Starego
Testamentu (I) dotycz ksig biblijnych i ich treci z pierwszej czci Biblii chrzecijaskiej, zwaszcza
ksig historycznych, a obok znalazy si rwnie tabele z wiadomociami o staroytnym Wschodzie oraz
o wybranych tematach i problemach studiw biblijnych. Tablice chronologiczne i historyczne do Nowego
Testamentu (II) dziel si na ogln prezentacj jego ksig i waniejszych motyww, wiadomoci z historii
czasw Nowego Testamentu, prezentacj treci Ewangelii oraz tabele historyczne i problemowe z okresu
Kocioa apostolskiego. Tablice do Ewangelii i ycia Chrystusa (III) dotycz porwna midzy nimi, ich
ta historycznego, oraz historycznej rekonstrukcji ycia Jezusa w porzdku chronologicznym i tematycz-
nym. Tablice biblijnego proroctwa (IV) obejmuj midzy innymi przegld ksig i tekstw prorockich,
zasady ich interpretacji oraz wybrane zagadnienia szczegowe; osobn sekcj tworz wspomniane powyej
zestawienia dotyczce tekstw i teorii eschatologicznych.
prof. Micha Wojciechowski
Tablice chronologiczne
i historyczne
do Starego Testamentu
John H. Walton

Kim, z wyrazami mioci


2 Tablice do Starego Testamentu

Wprowadzenie

Pomys opracowania ksiki zawierajcej tablice do Starego Testamentu przyszed mi po raz pierwszy do
gowy, gdy jako absolwent seminarium rozpoczynaem karier naukow. Sdziem, e byaby ona bardzo
przydatna zarwno dla nauczycieli, jak i studentw. Przyjcie, z jakim si spotkaa, potwierdzio, e nie
mylia mnie intuicja. Ukazanie si kolejnych tablic z innych dziedzin teologii (wiele z nich przeoono na
jzyki obce) oraz ponad dwadziecia wyda tego tomu jest wystarczajcym wiadectwem, e pomys ten
zosta dobrze przyjty.
Ju w pierwszych latach po ukazaniu si tej ksiki na rynku ludzie zaczli sugerowa, e mona by
zrobi znacznie wicej. Pniej, gdy sam zaczem naucza, opracowaem coraz wicej materiau do uytku
na zajciach. W kocu nadszed czas na poszerzenie pierwotnego tomu Chronological and Background
Charts of the Old Testament (Chronologicznych i historycznych tablic do Starego Testamentu). W wyda-
niu poprawionym liczba tablic wzrosa niemal dwukrotnie. Kilka nowych tablic ukazao si drukiem ju
wczeniej, w ksice Survey of the Old Testament, ktr kilka lat temu napisaem wsplnie z Andrew Hillem.
Dodano take wiele innych (np. Chronologi Egiptu), czasami odzwierciedlajcych odmienne podejcie
do materiau (np. Chronologia krlw Izraela i Judy; Klasyfikacja Psalmw).
Tablice zostay pogrupowane nieco inaczej ni w pierwszym wydaniu. Mam nadziej, e nowy ukad
materiau bdzie bardziej wygodny. Skorzystaem rwnie z okazji i dodaem indeks rzeczowy, ktry
powinien okaza si przydatny.
Mam nadziej i modl si o to, aby to nowe wydanie pogbio zrozumienie Starego Testamentu i jego
ta historycznego, wzmacniajc mio do tej Ksigi jako wanej czci Boego Objawienia, ktre zostao
nam przekazane.
John H. Walton
Czerwiec 1994
Tablice do Starego Testamentu 3

I.1. Skadniki kanonu Starego Testamentu

I.1.1a. Pismo wite Starego Testamentu

Nazwy ksig Ukad i klasyfikacja Wspczesny ukad Przyblione daty


ksig hebrajskiego i klasyfikacja ksig opisywanych wyda-
Starego Testamentu Starego Testamentu rze
Na pocztku TORA Rdz PRAWO (Picioksig) Rdz Od stworzenia do
Oto imiona Wj Wj 1406 przed Chr.
Pan wezwa Kp Kp
Na pustyni Lb Lb
Tymi sowami Pwt Pwt
Joz WCZENIEJSI Joz KSIGI HISTORYCZNE Joz 14061380 przed Chr.
Sdz PROROCY Sdz Sdz 13801050 przed Chr.
1 Sm 1 Sm Rt 12001150 przed Chr.
2 Sm 2 Sm 1 Sm 11001010 przed Chr.
1 Krl 1 Krl 2 Sm 1010971 przed Chr.
2 Krl 2 Krl 1 Krl 971853 przed Chr.
2 Krl 853560 przed Chr.
1 Krn 1010971 przed Chr.
2 Krn 971539 przed Chr.
Ezd 539450 przed Chr.
Ne 445410 przed Chr.
Est 483474 przed Chr.
Iz PNIEJSI PROROCY Iz KSIGI POETYCKIE Hi Brak odniesienia do
Jr Jr Ps konkretnego okresu
I MDROCIOWE
Ez Ez Prz historycznego
Oz Oz Koh
Jl Jl Pnp
Am Am Iz 739700 przed Chr.
KSIGI PROROKW
Ab Ab Jr 627580 przed Chr.
WIKSZYCH
Jon Jon Lm 586 przed Chr.
Mi Mi Ez 593570 przed Chr.
Na Na Dn 605530 przed Chr.
Ha Ha Oz 760730 przed Chr.
KSIGI PROROKW
So So Jl 500 przed Chr.
MNIEJSZYCH
Ag Ag Am 760 przed Chr.
Za Za Ab 500 przed Chr.
Ml Ml Jon 770 przed Chr.
Uwielbienia/Chway PISMA Ps Mi 737690 przed Chr.
Hi (hagiografa) Hi Na 650 przed Chr.
Prz Prz Ha 630 przed Chr.
Rt Rt So 627 przed Chr.
Pnp Pnp Ag 520 przed Chr.
Koh Koh Za 520518 przed Chr.
Lm Lm Ml 433 przed Chr.
Est Est
Dn Dn
Ezd Ezd
Ne Ne
1 Krn 1 Krn
2 Krn 2 Krn
4 Tablice do Starego Testamentu

I.I.1b. Ksigi deuterokanoniczne (greckie ST*)


Nazwy ksig Przynaleno do grupy we Przybliony czas Przybliona data powstania
wspczesnej klasyfikacji opisywanych wydarze
Ksiga Tobiasza (Tb) Ksigi historyczne VII przed Chr. III przed Chr.
Ksiga Judyty (Jdt) VI przed Chr. ? II przed Chr.
Fragmenty Ksigi Estery (Est) V przed Chr. ? III przed Chr.
1 Ksiga Machabejska (1 Mch) 175130 przed Chr. ok. 100 przed Chr.
2 Ksiga Machabejska (2 Mch) 180160 przed Chr. ok. 100 przed Chr.
Ksiga Mdroci Ksigi mdrociowe nie dotyczy I przed Chr.
Mdro Syracha (Syr) nie dotyczy II przed Chr.
Fragmenty Ksigi Daniela (Dn) Ksigi prorockie VI przed Chr. ? do II przed Chr.
Ksiga Barucha (Ba, przy czym VI przed Chr. IVI przed Chr.
Ba 6 = List Jeremiasza)
Tb i Jdt zalicza si te do literatury mdrociowej, jako nowele dydaktyczne; charkter mdrociowy raczej ni prorocki ma te Ba.
Ksigi deuterokanoniczne to te, ktrych przynaleno do kanonu bya lub jest kwetionowana. Powysze ksigi i fragmenty zaliczane
s do kanonu w katolicyzmie i prawosawiu, ale nie w judaizmie i protestantyzmie przyczyn ich pomijania jest to, e zachoway
si w caoci tylko po grecku. Prawosawni zaliczaj ponadto do kanonu 3 Ksig Machabejsk i 3 Ksig Ezdrasza, z fragmentw
Modlitw Manassesa (w 2 Krn), w Rosji take 4 Ksig Ezdrasza; jako dodatek do Biblii drukuj 4 Ksig Machabejsk i Psalm 151.
Utwory te protestanci nazywaj Apokryfami, a waciwe apokryfy okrelaj zwykle jako pseudoepigrafy.

I.I.2. Rodowody od Adama do Abrahama*


Imi Wiek w chwili urodzin Liczba lat przeytych Cakowita dugo Wzmianka
syna po urodzeniu syna ycia w Ksidze Rodzaju
Adam 130 800 930 5,3-5
Set 105 807 912 5,6-8
Enosz 90 815 905 5,9-11
Kenan 70 840 910 5,12-14
Mahalaleel 65 830 895 5,15-17
Jered 162 800 962 5,18-20
Henoch 65 300 365 5,21-24
Metuszelach 187 782 969 5,25-27
Lamek 182 595 777 5,28-31
Noe liczy 600 lat w chwili rozpoczcia potopu 950 7,11; 9,29
Sem liczy 98 lat w chwili rozpoczcia potopu 600 11,10-11
Sem 100 500 600 11,10-11
Arpachszad 35 403 438 11,12-13
Szelach 30 403 433 11,14-15
Eber 34 430 464 11,16-17
Peleg 30 209 239 11,18-19
Reu 32 207 239 11,20-21
Serug 30 200 230 11,22-23
Nachor 29 119 148 11,24-25
Terach** 70 135 205 11,26-32
*Autor nie sugeruje, e lata ycia kolejnych osb umieszczonych w rodowodach naley liczy od chwili mierci poprzednika.
**Terach by ojcem Abrahama, Nachora i Harana.
Tablice do Starego Testamentu 5

I.I.3. Czas trwania poszczeglnych faz potopu


Data Liczba dni Wydarzenie Odnonik
w Ksidze Rodzaju
Miesic 2, dzie 10 Czekano 7 dni Wejcie do arki 7,4.10
Poziom wody *Miesic 2, dzie 17 Trwa 40 dni Pocztek deszczu 7,4-6.11.12
utrzymywa si przez Miesic 3, dzie 26 Koniec okresu 40 dni Koniec deszczu 7,4.11
150 dni (Rdz 7,24)
*Miesic 7, dzie 17 Koniec okresu 150 dni Arka osiada na zboczu gry 7,24; 8,4
Ararat
Woda opadaa przez *Miesic 10, dzie 1 Czekano 40 dni Ukazuj si wierzchoki gr 8,5-6
150 dni (Rdz 8,3) Miesic 11, dzie 10 Czekano 1 dzie Posanie kruka 8,7
Miesic 11, dzie 11 Czekano 7 dni Posanie gobka i jego 8,8-9
powrt
Miesic 11, dzie 19 Czekano 7 dni Posanie gobka i jego 8,10-11
powrt z gazk oliwn
Miesic 11, dzie 27 Posanie gobka; ptak nie 8,12
wraca
Miesic 12, dzie 17 Koniec okresu 150 dni Wody zupenie opady 8,3
Okres wysychania *Miesic 1, dzie 1 Zdjcie dachu arki 8,13
ziemi *Miesic 2, dzie 27 Koniec okresu 70 dni Ziemia jest sucha; wyjcie 8,14-19
z arki
Dane statystyczne Jeden miesic to 30 dni
Cakowity czas spdzony w arce = 1 rok i 17 dni = 360 + 17 = 377 dni
7 dni oczekiwania + 150 dni + 150 dni + 70 dni = 377 dni
woda utrzymuje si woda opada ziemia wysycha

* Wzmianki dotyczce czasu pojawiajce si w tekcie Pisma witego (inne zostay z nich wywnioskowane).
6 Tablice do Starego Testamentu

I.I.4. Chronologia okresu patriarchw


Wydarzenie Wiek Data Odnonik Wiek Data Odnonik
w Ksidze w Ksidze
Rodzaju Rodzaju
Abraham 21661991 przed Chr.
Wejcie do Kanaanu 75 2091 12,4
Narodziny Izmaela 86 2080 16,3
Narodziny Izaaka 100 2066 21,5 Izaak 20661886 przed Chr.
Gra Moria (?) 115 2051 22 15 2051 22
Izaak polubia Rebek 140 2026 25,20 40 2026 25,20
Jakub 20061859 przed Chr. 60 2006 25,26
mier Abrahama 15 1991 25,7 75 1991 25,7
Jakub wyrusza do Charanu 77 1929 28,5 137 1929 28,5; 30,1.22-26
Jakub polubia Le i Rachel 84 1922 29,21-30; 144 1922 29,21-30
30,1.22-26
Narodziny Jzefa 91 1915 30,25; 31,38-41 Jzef 19151805 przed Chr.
Jakub wraz z rodzin wraca 97 1909 31,17-21 6 1909 31,17-21
do Kanaanu
Jzef zostaje sprzedany 108 1898 37,2-36 17 1898 37,2-36
do niewoli
mier Izaaka 120 1886 35,28-29 29 1886 35,28-29
Jzef otrzymuje zaszczytne 121 1885 41,39-40 30 1885 41,49-40
stanowisko
Jakub wraz z rodzin przenosi 130 1876 45,6; 47,9 39 1876 45,6; 47,9
si do Egiptu
mier Jakuba 147 1859 47,28 56 1859 47,28
mier Jzefa 110 1805 50,26

Uwaga: Ramy chronologiczne przedstawione w tej tablicy, zawierajcej wczesne datowanie, przedstawiono tutaj na podstawie
dosownego brzmienia tekstu masoreckiego. Ze wzgldu na trudno zrekonstruowania najwczeniejszego tekstu hebrajskiego,
symboliczno czci liczb oraz trudnoci historyczne uczeni umieszczaj ycie Abrahama w XVIII albo XV wieku przed Chr.,
i odpowiednio pniej ycie jego potomkw.
Tablice do Starego Testamentu 7

I.I.5. Drzewo genealogiczne patriarchw

Terach

Haran Nachor Abraham

Jiska, Milka, Lot Betuel z Hagar: z Saraj:


Izmael Izaak

Laban, Rebeka

Lea, Rachela

Moab, Ammon
z Rebeki

Ezaw Jakub (Izrael)

z Lei z Zilpy z Bilhy z Racheli

Ruben, Symeon, Gad, Aser Dan, Neftali Jzef, Beniamin


Issachar, Zebulon,
Lewi Juda

Kochat Efraim, Manasses

Amram

Mojesz Peres Chesron Ram Aminadab Nachszon


Salmon Booz Obed Jesse Dawid
8 Tablice do Starego Testamentu

I.I.6. Teofanie z Ksigi Rodzaju


Jestem Jahwe Jestem El Szaddaj
Zainicjowanie przymierza Zainicjowanie spenienia przymierza
Abraham
Ksiga Rodzaju 15,7-11 Ksiga Rodzaju 17,1-8
1. Okolicznoci: 1. Okolicznoci:
Ratyfikowanie przymierza Znak przyjcia przymierza (obrzezanie)
2. Gwny element: 2. Przyjcie zmienionego imienia; obietnica urodzin Izaaka
Nadanie ziemi w cigu nastpnego roku
3. Gwny element:
Dasz pocztek wielu potomkom, narodom i krlom
Jakub
Ksiga Rodzaju 28,13-15 Ksiga Rodzaju 35,10-12
1. Okolicznoci: 1. Okolicznoci:
Pierwsza obietnica bogosawiestw przymierza udzielona Znak przyjcia przymierza (zniszczenie obcych bogw,
Jakubowi ustawienie steli)
2. Gwny element: 2. Przyjcie zmienionego imienia
Sprowadzenie do ziemi i jej przekazanie 3. Gwny element:
Dasz pocztek wielu potomkom, narodom i krlom

I.I.7. Synowie Jakuba


Matka Syn Znaczenie Wzmianka Kolejno Symbol Wzmianka
imienia o narodzinach udzielenia bogosawiestwa o udzieleniu
(Ksiga bogosawiestwa bogosawiestwa
Rodzaju) (Ksiga Rodzaju)
Lea Ruben Oto syn 29,32 1 Zuchwao 49,3-4
Symeon Usyszenie 29,33 2 Przemoc 49,5-7
Lewi Przywizanie 29,34 3 Przemoc 49,5-7
Juda Chwaa 29,35 4 Lew 49,8-12
Bilcha Dan Sd 30,6 7 W 49,16-18
Neftali Zmagania 30,8 10 Gob 49,21
Zilpa Gad Pomylny los 30,11 8 Napastnik 49,19
Aszer Szczcie 30,13 9 Bogaty gupiec 49,20
Lea Issachar Nagroda 30,18 6 Osio 49,14-15
Zebulon Miejsce 30,20 5 Okrty 49,13
przebywania
Rachela Jzef Niech przyda 30,24 11 Owocno 49,22-26
Beniamin Syn prawicy 35,18 12 Wilk 49,27
Tablice do Starego Testamentu 9

I.I.8. Kalendarz ydowski


Rok litur- Rok wiecki Miesic Odpowiednik Pora Klimat Dni witeczne
giczny hebrajski w kalendarzu w rolnictwie
zachodnim
1 7 Nisan Marzec Zbiory Pne deszcze 14 wito Paschy
kwiecie jczmienia (Malkosz) 21 wito Pierwocin
2 8 Ijar Kwieciemaj Zbiory
3 9 Siwan Majczerwiec Zbiory pszenicy, Pora sucha 6 Zielone witki (Pi-
pielgnacja dziesitnica)
winnej latoroli
4 10 Tamuz Czerwieclipiec Pierwsze zbiory
winogron
5 11 Aw Lipiecsierpie Winogrona, figi, 9 wito upamitniajce
oliwki zniszczenie wityni
6 12 Elul Sierpiewrze- Zbiory winogron
sie
7 1 Tiszri Wrzesiepa- Pora orki, 1 Nowy Rok
dziernik koniec 10 dzie Przebagania
winobrania 1521  wito
Namiotw
8 2 Marcheszwan Padziernik Sianie zb
listopad
9 3 Kislew Listopad Wczesne deszcze 25 dzie Powicenia
grudzie (Jorech) wityni
10 4 Tewet Grudzie Wiosenny wzrost
stycze rolin
11 5 Szewat Styczeluty Zimowe figi Pora
12 6 Adar Lutymarzec Zbieranie lnu, deszczowa 1314 wito Purim
kwitnienie
migdaw
Adar Szeni Miesic dodany

W epoce tworzenia Biblii hebrajskiej Izraelici uywali innego kalendarza, sonecznego. Powyszy kalendarz ksiycowy przyjto pod
koniec ery Starego Testamentu).

You might also like