Mechanizmy obronne organizmu:
Odporno wrodzona:
Tkanka limfoidalna
i ukad limfatyczny
Komrki uczestniczce w nieswoistych reakcjach
obronnych posiadaj receptory rozpoznajce wzorzec
(RRW) wzorce molekularne wystpujce
w mikroorganizmach, natomiast nieobecne u czowieka
RRW rozpoznaj:
specyficzne zwizki obecne w komrkach bakteryjnych
(lipopolisacharyd, peptydoglikan, glikany bogate
w mannoz, flagellina, pilina)
specyficzne zwizki obecne w komrkach grzybw (glikolipidy, zymosan)
bakteryjny DNA
wirusowe kwasy nukleinowe (DNA i RNA)
Dotychczas zidentyfikowano receptory rozpoznajce ponad 100 wzorcw
Typy RRW:
RRW zwizane z endocytoz po zwizaniu wzorca indukuj
selektywn endocytoz zawierajcego go mikroorganizmu
RRW sygnalizacyjne po zwizaniu wzorca przekazuj do komrki
sygna, uruchamiajcy ekspresj genw i syntez cytokin
Do tej klasy receptorw nale:
- receptory typu toll (toll-like receptors, TLR)
- receptor CD14
- receptory NOD (cytoplazmatyczne)
Subpopulacje limfocytw:
Limfocyty B - odpowiedzialne za humoraln
reakcj immunologiczn, BCR
receptor BCR (immunoglobulina)
Limfocyty T - odpowiedzialne za komrkow
reakcj immunologiczn,
receptor TCR
limfocyty T pomocnicze (T H)
limfocyty T cytotoksyczne (T C)
limfocyty T regulatorowe (T reg) = supresyjne (T S)
Limfocyty NK (natural killers)
Specyficzne biaka (antygeny) powierzchniowe limfocytw:
CD20, CD40 limfocyty B
CD4 limfocyty T H
CD8 limfocyty T C
CD4, CD25 limfocyty T reg
CD16, CD56 limfocyty NK
bariery nabonkowe
komrki fagocytujce
receptory rozpoznajce wzorzec
ostre stany zapalne
(neutrofile, makrofagi, inne granulocyty,
mastocyty)
limfocyty NK
ukad dopeniacza
Odporno adaptatywna (nabyta)
reakcje immunologiczne
(limfocyty B, T, komrki prezentujce antygen,
makrofagi)
RRW Antygen: substancja (zazwyczaj biako) wywoujca
reakcj immunologiczn
Epitop: fragment antygenu rozpoznawany przez
receptory limfocytw i/lub wicy si
z przeciwciaem
Przeciwciao (immunoglobulina): biako
(produkowane gwnie przez komrki
plazmatyczne) swoicie wice epitop
Klasy: IgG, IgM, IgD, IgE,
IgA - zmodyfikowane przez
komrki wydzielnicze
Antygeny:
wasne (tolerowane przez ukad immunologiczny;
wane: antygeny zgodnoci tkankowej MHC I i II)
obce (atakowane przez ukad immunologiczny,
np. bakteryjne, wirusowe, pasoytnicze, przeszczepu)
Limfocyty NK (natural killers):
nie maj cech limfocytw B ani T
due (12 m)
TCR zawieraj do liczne, due pcherzyki hydrolazowe
staa gotowo cytotoksyczna
receptory pobudzajce aktywno cytotoksyczn:
rozpoznaj odcinki Fc immunoglobulin
receptory hamujce aktywnocytotoksyczn:
rozpoznaj antygeny MHC I
zabijaj:
- komrki obce antygenowo, zwaszcza pokryte przeciwciaami
- komrki bez wasnych antygenw MHC lub z ich obnion
ekspresj (komrki zainfekowane wirusami, komrki
nowotworowe)
mechanizm zabijania taki jak limfocytw Tc
1
Komrki prezentujce antygen (APC):
antygen
1. Profesjonalne (dziaaj spontanicznie)
makrofagi
komrki dendrytyczne
- kom. dendrytyczne w tkance limfoidalnej
- kom. splatajce si w tkance limfoidalnej
- kom. Langerhansa w naskrku i innych
nabonkach (jama ustna, drogi oddechowe)
limfocyty B
MHC II
2. Nieprofesjonalne (wymagaj stymulacji
cytokinami)
komrki nabonkowe zrbu grasicy
komrki rdbonka naczy
fibroblasty
komrki mikrogleju
Komrki APC pochaniaj antygen, nadtrawiaj go (w lizosomach,
Profesjonalne APC z wyjtkiem limfocytw B niekiedy w proteasomach) i wystawiaj jego fragmenty (epitopy)
maj receptory rozpoznajce wzorzec na swoj bon komrkow razem z antygenem MHC II - prezentujc
w ten sposb antygen limfocytom T.

Typy reakcji immunologicznych: odpowied humoralna Typy reakcji immunologicznych: odpowied komrkowa

Komrka
APC

cytokiny: IL-4, plazmocyty

IL-5, IL-6, IL-10
IL-2 cytokiny

granzymy perforyny

limfocyty B pamici
1. Przyczenie obcego antygenu do receptora limfocytu B
2. Pobranie i prezentacja antygenu przez limfocyt B (peni rol APC)
limfocytowi TH2 aktywacja limfocytu TH2 (wydziela cytokiny)
3. Aktywacja limfocytu B przez cytokiny limfocytu TH2
4. Proliferacja limfocytu B (powstaje klon identycznych limfocytw B)
5. Transformacja limfocytw B w plazmocyty
6. Plazmocyty produkuj przeciwciaa (immunoglobuliny) skierowane
przeciw antygenowi, ktry wywoa reakcj
! Niektre limfocyty B nie przeksztacaj si w komrki plazmatyczne,
pozostajc jako limfocyty B pamici
1. Rozpoznanie obcego antygenu zwizanego z komrk
przez limfocyt TC i limfocyt TH1
2. Limfocyt TH 1 aktywuje limfocyt TC
3. Proliferacja limfocytu TC
4. Kontakt limfocytw TC z komrkami obcymi antygenowo
5. Limfocyty TC zabijaj obce antygenowo komrki, wydzielajc
specjalne biaka: perforyny i granzymy
! Niektre limfocyty TC pozostaj jako limfocyty T pamici

Perforyny wbudowuj si w bon

komrkow atakowanej komrki
i tworz w niej stale otwarte kanay

Granzymy wnikaj do wntrza

atakowanej komrki i indukuj
proces apoptozy

Wirus HIV atakuje limfocyty TH , co powoduje znaczne zmniejszenie

ich liczby w wyniku:
mierci zakaonych limfocytw spowodowanej obecnoci wirusw
zwikszonej apoptozy zakaonych limfocytw
zabijania zakaonych limfocytw przez limfocyty Tc, ktre atakuj
je jako obce antygenowo

atak... i zwycistwo

2
 wirus z przyczonym przeciwciaem IgG
Tkanka limfoidalna =
cytoplazmatyczny tkanka czna siateczkowata +
receptor dla IgG
bardzo liczne limfocyty
Przeciwciaa mog
rwnie dziaa przyczenie
receptora
wewntrz komrki

ubikwitynacja
proteasom wirusa

Tkanka czna siateczkowata:

zniszczenie
sie wkien srebrochonnych
wirusa
tworzcych rusztowanie dla
Nowy mechanizm komrek z wypustkami
eliminacji wirusw (fibroblasty, makrofagi,
z ywych komrek komrki dendrytyczne)

Umiejscowienie tkanki limfoidalnej: Formy tkanki limfoidalnej:

narzdy limfatyczne:
grudkowa
(gwnie limfocyty B)

rozproszona
(limfocyty T i B)

wzy chonne ledziona grasica*

Grudki chonne:
pierwotne (jednolite kuliste skupisko
tkanka limfoidalna bon luzowych: limfocytw)
- migdaki wtrne (po kontakcie z obcym antygenem)
- przewd pokarmowy wraz z wyrostkiem - mankiet
robaczkowym - orodek odczynowy (namnaanie
- drogi oddechowe limfocytw B i przeksztacanie si
w komrki plazmatyczne)

T
Wze chonny B

zrb cznotkankowy:
- torebka
- beleczki/przegrody kora i
pas przykorowy
promienista
obszary:
- kora (grudki chonne,
gwnie limfocyty B)
- pas przykorowy (tkanka
limfoidalna rozproszona,
gwnie limfocyty T)
- rdze (sznury rdzenne,
limfocyty B, T, komrki rdze
plazmatyczne)

Wzy chonne s filtrami na przebiegu naczy limfatycznych, monitoruj

antygeny obecne w chonce i w razie potrzeby inicjuj reakcje immunologiczne

3
 Drogi 1
Naczynia chonne przepywu chonki
przez wze chonny 3

1. Naczynia chonne
doprowadzajce
2. Zatoki brzene 3
3. Zatoki przybeleczkowe
(promieniste) 2
4. Zatoki rdzenne
5. Naczynie chonne
wyprowadzajce 4
Zatoki: przestrzenie wycielone 5
fibroblastycznymi komrkami
siateczkowymi

Kapilary: Wiksze naczynia chonne:

kom. rdbonkowe (ciana ciga, budowa ciany jak w cienko-
ale o znacznej przepuszczalnoci) ciennych yach
blaszka podstawna obecne zastawki
zatoki brzene i przybeleczkowe zatoki rdzenne

Recyrkulacja
limfocytw

tkanka limfoidalna wza

zatoki przykorowe
i rdzenne wza
wyprowadzajce naczynie
chonne
krew
yki o wysokim
rdbonku HEV
tkanka limfoidalna wza
Wzy chonne mog by miejscem:
procesw zapalnych
tworzenia si przerzutw nowotworowych
S wwczas powikszone, twarde i/lub bolesne.
yki o wysokim rdbonku (HEV) Dlatego podczas rutynowego badania pacjenta
postkapilary wycielone szeciennymi lub zawsze naley zbada dostpne wzy chonne.
walcowatymi komrkami rdbonkowymi.
Komrki te maj w bonie czsteczki adhezyjne
(adresyny) rozpoznawane przez receptory
(receptory powrotu do domu, homing
receptors) limfocytw

ledziona Miazga biaa: tkanka limfoidalna jest rozmieszczona na przebiegu

maych ttnic (ttniczek centralnych) i tworzy:
mankiety okoottnicze (gwnie limfocyty T)
lokalne zgrubienia mankietw - grudki chonne ledzionowe
(gwnie limfocyty B)

Zrb
cznotkankowy:
torebka
beleczki TC

Obszary:
miazga biaa (tkanka limfoidalna)
miazga czerwona (tkanka czna siateczkowata z licznymi Tkanka limfoidalna miazgi biaej monitoruje skad antygenowy
cienkociennymi naczyniami krwiononymi) przepywajcej krwi

4
 Miazga czerwona:

sznury ledzionowe: tkanka czna

siateczkowata z licznymi makrofagami,
obecna krew (otwarte krenie)
zatoki ledzionowe: kapilary
o niecigej cianie)
yy miazgowe

Zatoka ledzionowa:
T. centralna
wrzecionowate komrki rdbonkowe
ya beleczkowa (komrki prcikowe) z szerokimi
szczelinami midzykomrkowymi
T. beleczkowa
okrne wkna srebrochonne
Strefa brzena
Beleczka nieciga blaszka podstawna

Makrofagi miazgi czerwonej fagocytuj

i trawi stare erytrocyty, ktre:
Strefa brzena (pogranicze miazgi biaej i czerwonej) jest miejscem s sztywniejsze, z trudem przeciskaj
pierwszego kontaktu antygenw z tkank limfoidaln ledziony si przez tk. siateczkowat, maj
liczne niewielkie naczynia zatokowe duszy kontakt z makrofagami,
liczne komrki prezentujce antygen maj zmieniony skad reszt cukrowcowych
glikokaliksu, rozpoznawany przez makrofagi

Krenie krwi w ledzionie dwa systemy miazga biaa

Krenie otwarte miazga czerwona
(eliminacja erytrocytw): 4
6
ttnice beleczkowe (1) 3
ttniczki centralne (2)
ttniczki pdzelkowe (3) 5
ttniczki osonkowe* (4)
OTWARTE prekapilary 2
9
przestrzenie midzykomrkowe
sznurw ledzionowych (5) 7 10
OTWARTE zatoki ledzionowe (6)
yy miazgowe (7) Uraz ledziony moe powodowa zagraajce yciu krwawienie
yy beleczkowe (8) strefa wewntrzne niekiedy konieczne jest wwczas usunicie ledziony.
brzena Co ciekawe, nie powoduje to istotnych szkd dla zdrowia:
8 1
Krenie zamknite (reakcje immunologiczne):
funkcje immunologiczne przejmuj inne skupiska tkanki limfoidalnej
ttnice beleczkowe (1) beleczka eliminacj starych erytrocytw przejmuj makrofagi w wtrobie
ttniczki centralne (2)
gazki t. centralnych (9)
zatoki strefy brzenej (10)
yy miazgowe (7)
yy beleczkowe (8) *osonka z dojrzewajcych makrofagw

Wewntrzne rusztowanie zrazikw grasicy buduj komrki nabonkowe

Grasica (nabonkowo-siateczkowe) rnych typw:
rni si od innych narzdw
limfatycznych: komrka
gwiadzista gwiadziste
pochodzenie nabonkowe barierowe
brak tkanki cznej siateczkowatej ciaek Hassalla
brak grudek chonnych
wycznie limfocyty T
nie zachodz reakcje immunologiczne
skierowane przeciw obcym antygenom
funkcja: szkoa dla niedojrzaych
limfocytw T

Budowa pseudozrazikowa:
torebka cznotkankowa
niekompletne przegrody cznotkankowe
dzielce misz na obszary (zraziki) Komrki nabonkowo-siateczkowe
o podobnej budowie tworz sie, w jej przestrzeniach
le:
Strefy zrazika grasiczego: limfocyty T
kora (bardzo liczne limfocyty) makrofagi
rdze (mniej liczne limfocyty) komrki dendrytyczne

5
 1. Komrki gwiadziste
prezentuj antygeny MHC i inne wasne
2 antygeny dojrzewajcym limfocytom T

2. Komrki barierowe
S poczone strefami zamykajcymi,
tworzc bariery oddzielajce kor
kora 1
zrazika od tkanki cznej, naczy
krwiononych (bariera krew-grasica)
i od rdzenia. Bariera uniemoliwia
dostp obcych antygenw na teren
kory (przedwczesna aktywacja limfocytw
prowadziaby do ich apoptozy).

2
Ciaka Hassalla
rdze
tylko w rdzeniu zrazikw
koncentryczny ukad komrek nabonkowych,
czsto degenerujacych (rogowacenie)
wydzielaj cytokiny kontrolujce dojrzewanie limfocytw Treg

Dojrzewanie limfocytw w grasicy Inwolucja grasicy

komrka gwiadzista
W korze zrazikw: prezentujca MHC W okresie pokwitania w grasicy
ekspresja receptorw TCR zanika utkanie limfoidalne, ktre
ekspresja antygenw CD jest zastpowane tkanka tuszczow.
(rnicowanie w TH, TC lubTreg) receptory
selekcja
W korze i rdzeniu zrazikw: U osb dorosych pozostaj
selekcja: komrki gwiadziste nieliczne mae wysepki utkania
i komrki dendrytyczne limfoidalnego.
sabe
prezentuj limfocytom antygeny wizanie
MHC i inne wasne antygeny W organizmie zmniejsza si liczba
niedojrzae limfocyty T przechodz nowych naiwnych limfocytw T.
limfocyty, ktre ich nie do krwi
rozpoznaj albo rozpoznaj, mocne
wizanie
ale atakuj gin (kom. gwiadziste (atak) apoptoza i
zmuszaj je do apoptozy) eliminacja przez
brak makrofagi
Przeywa zaledwie ok. 2 %! wizania

Komrki nabonkowo-siateczkowe grasicy produkuj peptydy wpywajce

na proliferacj i rnicowanie limfocytw T (tymozyna, tymopentyna, tymulina,
zrbowa limfopoetyna grasicza).

Limfocyty B dojrzewaj w szpiku krwiotwrczym, gdzie ulegaj Migdaki

krypty
podobnej selekcji wasne antygeny s im prezentowane przez
komrki zrbowe s wbudowane w bon luzow
(nale do tzw. tkanki limfoidalnej
bon luzowych)
ich powierzchni pokrywa
nabonek, ktry tworzy
wpuklenia krypty)
krypta otoczona tkank
limfoidaln = mieszek
obecne grudki chonne
komrka zrbowa szpiku
i rozproszona tkanka limfoidalna
przewaaj limfocyty B
brak doprowadzajcych naczy
chonnych, obecne naczynia
wyprowadzajce
Tkanka limfoidalna migdakw reaguje
na antygeny obecne w jamie gardowej
(powietrze, pokarm), jeeli przejd one
przez barier nabonkow

6
Migdaki podniebienne
Migdaek gardowy
najwiksze
wpuklenia nabonka (rowki
otoczone cznotkankow torebk
oddzielajce fady bony
liczne (ok. 20) gbokie krypty
luzowej)
nabonek wielowarstwowy paski
nabonek drg oddechowych
(wieloszeregowy z migawkami
i komrkami kubkowymi)

krypta
Migdaki trbkowe
Migdaek jzykowy
zlokalizowane u ujcia
pojedyncza,
trbek suchowych
rozgaziona krypta
brak wpukle nabonka
nabonek
nabonek drg oddechowych
wielowarstwowy paski