. . .

aby
znali Ciebie,
jedynego prawdziwego Boga
oraz Tego, ktrego posae,
Jezusa Chrystusa.
 Redaktor naukowy serii
ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski

Seria otrzymaa
Nagrod Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich
FENIKS
 Przekad interlinearny
z kodami gramatycznymi,
transliteracj
i indeksem sw hebrajskich
 Za zgod Kurii Metropolitalnej Warszawskiej
z dnia 11.12.2007 Nr6414/NK/2007
Przekad:
Ksiga Jozuego Grzegorz Szamocki
Ksiga Sdziw Karol Madaj
1 i 2 Ksiga Samuela Janusz Kaczmarek
1 i 2 Ksiga Krlewska Janusz Kaczmarek
Ksiga Izajasza Sawomir Stasiak
Ksiga Jeremiasza Zbigniew Ziba
Ksiga Ezechiela Ryszard Rumianek
Ksiga Ozeasza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Joela Mariusz Szmajdziski
Ksiga Amosa Mariusz Szmajdziski
Ksiga Abdiasza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Jonasza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Micheasza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Nahuma Mariusz Szmajdziski
Ksiga Habakuka Mariusz Rosik
Ksiga Sofoniasza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Aggeusza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Zachariasza Mariusz Szmajdziski
Ksiga Malachiasza Mariusz Szmajdziski

Przygotowanie komputerowe i skad systemem TEX

Anna i Krzysztof Rudnik
Projekt okadki i obwoluty
Joanna Zonkiewicz

Ksika dofinansowana przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego

Copyright c 2008 by Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa

All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzeone.
Ksika ani adna jej cz nie moe by przedrukowywana, ani w jakikolwiek inny sposb
reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub
magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.
W sprawie zezwole naley zwraca si do:
Oficyna Wydawnicza Vocatio
ul. Polnej Ry 1, 02-798 Warszawa
e-mail: vocatio@vocatio.com.pl
Redakcja: tel. (22) 648 54 50, fax (22) 648 63 82
Dzia handlowy: tel. (22) 648 03 78, fax (22) 648 03 79
Ksigarnia Wysykowa Vocatio
02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54
tel. (603) 861-952
e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl
www.vocatio.com.pl
ISBN 978-83-7492-023-0
 Warszawa, dnia 27 czerwca 1997

Sowo wstpne
Napawa radoci fakt, e wierzcy coraz czciej i chtniej sigaj po Pismo wite. Zawiera
ono bowiem to, co Bg w swoim nieskoczonym miosierdziu zechcia objawi o sobie, i odkry-
wa najwaniejsze potrzeby i tsknoty czowieka. Czytanie i rozwaanie ksig witych zapewnia
wzrost ycia religijnego, odmienia na lepsze ludzkie postpowanie i ukazuje perspektywy wiecz-
noci. ywe bowiem jest sowo Boe, skuteczne i ostrzejsze ni wszelki miecz obosieczny, przeni-
kajce a do rozdzielenia duszy i ducha, staww i szpiku, zdolne osadzi pragnienia i myli serca
czytamy w Licie do Hebrajczykw (4,12).
Koci okazuje pomoc w trudnym zadaniu poznawania i rozumienia Biblii take przez pro-
mowanie rezultatw bada uczonych. Studiuj oni Pismo wite, objaniajc je jako sowo Boe
i ludzkie. W ostatnich latach zgodnie zaleceniem Soboru Watykaskiego II nastpi w tej dzie-
dzinie w Polsce znaczny postp. W nurt tych dokona wpisuje si Prymasowska Seria Biblijna,
obejmujca najbardziej fundamentalne pomoce niezbdne dla rzetelnych studiw biblijnych.
Mona ywi nadziej, e ksiki, ktre si w tej serii ukazuj, przyczyni si do dalszego po-
gbiania i upowszechniania rzetelnych bada biblijnych, a przez to do nowego oywienia dusz-
pasterstwa i duchowoci biblijnej. W ten sposb zwielokrotnia w Kociele bogosawione owoce
pragnienia poznawania i umiowania Trjjedynego Boga.

Jzef Kardyna Glemp

Prymas Polski
 PRYMASOWSKA SERIA BIBLIJNA
Redaktor naukowy serii:
ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski

1. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Greckopolski

Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, Warszawa
1994, 1995, 1996, 1997, 2000, 2003, 2005, 2006.
2. James B. Pritchard (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. wyd.
pol.), Wielki atlas biblijny, Warszawa 1994, 1997, 2001.
3. Remigiusz Popowski SDB, Wielki sownik greckopolski Nowego Testamentu.
Wydanie z pen lokalizacj greckich hase, kluczem polskogreckim oraz in-
deksem form czasownikowych, Warszawa 1994, 1995, 1997, 2006.
4. Jan Flis, Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiclecia,
Warszawa 1991, 1997, 1999, 2004.
5. Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red. nauk.), Waldemar Chrostowski
(konsult. wyd. pol.), Sownik wiedzy biblijnej, Warszawa 1996, 1997, 1999,
2004.
6. Micha Wojciechowski (przek. i oprac.), Synopsa czterech Ewangelii, War-
szawa 1997, 1999, 2004.
7. Remigiusz Popowski SDB, Sownik greckopolski Nowego Testamentu, War-
szawa 1997, 1999, 2007.
8. Bruce Metzger, David Goldstein, John Ferguson (konsult. nauk.), Walde-
mar Chrostowski (konsult. wyd. pol.), Wielkie wydarzenia czasw biblijnych,
Warszawa 1998.
9. Paul J. Achtemeier (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk.
3. wyd. pol.), Encyklopedia biblijna, Warszawa 1998, 1999, 2004.
10. Janusz Frankowski (red. nauk. i wstpy), Biblia w przekadzie ksidza Jakuba
Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu B oryginalnego tekstu z XVI w. i wstpy,
Warszawa 1999, 2000, 2004.
11. Dan Bahat, Waldemar Chrostowski (oprac. wyd. pol.), Atlas biblijnej Jero-
zolimy, Warszawa 1999, 2004.
12. Piotr Briks, Podrczny sownik hebrajskopolski i aramejskopolski Starego
Testamentu, Warszawa 1999, 2000.
13. Ryszard Rubinkiewicz SDB (oprac. i wstpy), Apokryfy Starego Testamentu,
Warszawa 1999, 2000, 2001, 2007.
14. Anna Kumirek (przek. i oprac.), Hebrajskopolski Stary Testament Ksiga
Rodzaju. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, transkrypcj oraz
indeksem rdzeni, Warszawa 2000.
vii Waldemar Chrostowski

15. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Nowy Testament.

Przekad na Wielki Jubileusz Roku 2000, Warszawa 2000.
16. Craig S. Keener, Krzysztof Bardski, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd.
pol.), Komentarz historycznokulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa
2000.
17. Raymond E. Brown SS, Joseph A. Fitzmyer SJ, Roland E. Murphy OCarm
(red. nauk. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Ka-
tolicki komentarz biblijny, Warszawa 2001, 2004.
18. Fritz Rienecker, Gerhard Maier, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd.
pol.), Leksykon biblijny, Warszawa 2001.
19. Stanisaw Gdecki (przek. i oprac.), Greckoaciskopolska synopsa do 1 i 2
Ksigi Machabejskiej, Warszawa 2002.
20. Leland Ryken, James C. Wilhoit, Tremper Longman III (red.), Waldemar
Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Sownik symboliki biblijnej, Warszawa
2003.
21. Bogusaw Wida, Sownik antropologii Nowego Testamentu, Warszawa 2003.
22. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajskopolski Stary Testament Pi-
cioksig. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz
indeksem rdzeni, Warszawa 2003.
23. David H. Stern, Komentarz ydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2004.
24. John H. Walton, Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Waldemar Chro-
stowski (red. nauk. wyd. pol.), Komentarz historycznokulturowy do Biblii
Hebrajskiej, Warszawa 2005.
25. R.J. Coggins, J.L. Houlden (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk.
wyd. pol.), Sownik hermeneutyki biblijnej, Warszawa 2005.
26. J.I. Packer, M.C. Tenney (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk.
wyd. pol.), Sownik ta Biblii, Warszawa 2007.
27. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajskopolski Stary Testament Pro-
rocy. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz in-
deksem sw hebrajskich, Warszawa 2008.
28. Remigiusz Popowski SDB (przekad NT), Lyman Coleman (red. marginaliw
i komentarzy), Nowy Testament dla moderatorw, Warszawa 2008.
29. Remigiusz Popowski SDB, Greckopolski sownik syntagmatyczny Nowego Te-
stamentu, Warszawa 2008.
30. Ludwig Koehler, Walter Baumgartner, Johann Jakob Stamm, Wielki sownik
hebrajskopolski Starego Testamentu z hasami aramejskimi, Warszawa 2008.
31. Micha Wojciechowski (przek. i wstp), Greckopolski Stary Testament
Ksigi Greckie. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi i indeksem
form podstawowych, Warszawa 2008.
 Spis treci

Przedmowa redaktora naukowego Prymasowskiej Serii Biblijnej

Waldemar Chrostowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX
Wprowadzenie Anna Kumirek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI
PROROCY WCZENIEJSI
(#why (Ksiga Jozuego) przekad Grzegorz Szamocki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
{y+p# (Ksiga Sdziw) przekad Karol Madaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
) l)wm# (1 Ksiga Samuela) przekad Janusz Kaczmarek . . . . . . . . . . . . . . . 219
b l)wm# (2 Ksiga Samuela) przekad Janusz Kaczmarek . . . . . . . . . . . . . . . 360
) {yklm (1 Ksiga Krlewska) przekad Janusz Kaczmarek . . . . . . . . . . . . . 475
b {yklm (2 Ksiga Krlewska) przekad Janusz Kaczmarek . . . . . . . . . . . . . 613
PROROCY PNIEJSI
hy(#y (Ksiga Izajasza) przekad Sawomir Stasiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 740
hymry (Ksiga Jeremiasza) przekad Zbigniew Ziba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 952
l)qzxy (Ksiga Ezechiela) przekad Ryszard Rumianek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1190
Ksiga dwunastu
(#wh (Ksiga Ozeasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1401
l)wy (Ksiga Joela) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1429
swm( (Ksiga Amosa) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441
hydb( (Ksiga Abdiasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . 1464
hnwy (Ksiga Jonasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1468
hkym (Ksiga Micheasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . 1477
{wxn (Ksiga Nahuma) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1494
qwqbx (Ksiga Habakuka) przekad Mariusz Rosik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1502
hynpc (Ksiga Sofoniasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . 1511
ygx (Ksiga Aggeusza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1520
hyrkz (Ksiga Zachariasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . . . 1527
yk)lm (Ksiga Malachiasza) przekad Mariusz Szmajdziski . . . . . . . . . . . . 1561
Indeks sw hebrajskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1572
 PRZEDMOWA REDAKTORA NAUKOWEGO
PRYMASOWSKIEJ SERII BIBLIJNEJ

W przedmowie do wydanego w 2003 r. po raz pierwszy przekadu interline-

arnego Picioksigu, ktry ukaza si w ramach projektu Hebrajskopolski Stary
Testament, znalaza si zapowied kontynuowania tego ambitnego przedsiwzi-
cia, czyli przeoenia caej Biblii Hebrajskiej z jzykw oryginalnych (hebrajski
i aramejski) na polski. Rozpoczte kilka lat temu prace trway, za ich owocem jest
niniejszy tom, ktry obejmuje zbir Prorokw. W niedalekiej przyszoci dzieo
interlinearnego przekadu Biblii Hebrajskiej zostanie zakoczone i na rynku wy-
dawniczym pojawi si dwujzyczny zbir Pism. Prymasowska Seria Biblijna
wnosi nowy i trway wkad w dalsze oywienie i promowanie Biblii oraz wiedzy
biblijnej. Wiadomo, e jest doskonale znana i chtnie uywana take w ssied-
nich krajach, takich jak Litwa, Biaoru, Ukraina i Sowacja, oraz w rodowiskach
polonijnych na Zachodzie.
Picioksig, ktrego hebrajska nazwa brzmi Tora, Prorocy, czyli zbir okre-
lany po hebrajsku nazw Neviim, oraz Pisma, nazywane po hebrajsku Ketuvim
to trzy zbiory, ktre skadaj si na Miqra, dosownie To, co naley czyta.
Nazwa Pismo wite, aczkolwiek od wiekw przyjta, nie kadzie tak mocnego
nacisku na dynamiczny i ywotny charakter sowa Boego utrwalonego na kar-
tach ksig witych. Tymczasem mona je porwna do zapisu nutowego, ktry
yje, oddziauje na nas i wzrusza nas nie wtedy, gdy na niego patrzymy, ale
wtedy, gdy suchamy muzyki, ktra po mistrzowsku go odtwarza. Tak samo jest
z ksigami Biblii: od wiekw istniej one w zapisie, starannie strzeonym i wier-
nie przekazywanym z pokolenia na pokolenie, ale oywaj i przemawiaj do nas
wwczas, gdy s czytane, zwaszcza gono i we wsplnocie wierzcych, ktra
stanowi najwaciwszy i najbardziej owocny kontekst ich lektury. Niniejszy prze-
kad interlinearny zawiera transliteracj tekstu hebrajskiego, co znacznie uatwia
jego czytanie, a take podaje kody gramatyczne oraz indeksy rdzeni, co uatwia
jego poprawne zrozumienie. Jest to wic doskonaa pomoc, dziki ktrej ksigi
wite biblijnego Izraela i Kocioa mog do nas przemwi z now skutecznoci
i moc.
Od nazw Tora, Neviim i Ketuvim zosta urobiony w tradycji ydow-
skiej akronim TaNaK, ktry sta si powszechnie stosowanym odpowiednikiem
nazwy Biblia Hebrajska. Kolejno tych trzech zbiorw w kanonie odzwiercie-
dla chronologi ich powstawania, zakoczonego definitywnym zamkniciem po-
szczeglnych zbiorw oraz ich poczeniem w spjny kanon ksig witych. Naj-
pierw powsta zbir Tory, potem zbir Prorokw, a w ostatnich stuleciach ery
przedchrzecijaskiej nastpio zamknicie zbioru Pism. Wzmianki o tych zbio-
rach znajdujemy na kartach Nowego Testamentu, wiemy, e wchodzce w ich
x Waldemar Chrostowski

skad ksigi byy czytane i objaniane w synagogach, przy czym szczeglne zna-
czenie miay czytania z Tory i Prorokw.
Zbir Prorokw w kanonie Biblii Hebrajskiej/Miqra tworz cztery ksigi,
a mianowicie Ksiga Izajasza, Ksiga Jeremiasza, Ksiga Ezechiela oraz Ksiga
Dwunastu, czyli Ksigi: Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza,
Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza i Malachiasza. Niniejszy
tom obejmuje interlinearny przekad wanie tych ksig. Ich hebrajszczyzna jest
bardzo zrnicowana, od prozy po wyszukan poezj oraz od jzyka mwionego
po archaizmy i rozmaite osobliwoci stylistyczne i gramatyczne. Sporzdzenie,
opracowanie i ujednolicenie przekadu tych tekstw nie jest spraw atw, tym
wiksze zatem sowa uznania nale si dr Annie Kumirek, ktra jest adiunk-
tem na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego
w Warszawie.
Zamys wydawcy i redaktora naukowego Prymasowskiej Serii Biblijnej wy-
chodzi poza przyblienie Biblii Hebrajskiej, ktrej ksigi w katolickim kanonie
Starego Testamentu s traktowane jako protokanoniczne. Stary Testament jest
obszerniejszy i obejmuje rwnie ksigi deuterokonanoniczne, napisane bd za-
chowane w jzyku greckim. Majc to na wzgldzie, trwaj prace nad ich interli-
nearnym przekadem na polski, a gdy si zakocz, mionicy i czytelnicy Pisma
witego bd mieli do dyspozycji cay katolicki kanon Starego Testamentu. In-
terlinearne wydanie Nowego Testamentu istnieje ju od kilkunastu lat, ukazao
si bowiem w pocztkach Prymasowskiej Serii Biblijnej. Nie trzeba uzasadnia,
e zanosi si na osignicie, ktre bdzie stanowio kamie milowy w czytaniu
i objanianiu obu czci Biblii, czyli Starego i Nowego Testamentu, wszdzie tam,
gdzie odbywa si to przy uyciu jzyka i kultury polskiej.
Prorocy biblijnego Izraela to ludzie, ktrzy niezomnie podejmowali religijn
ocen dziejw przeszoci i teraniejszoci z myl o tym, by w Boym wietle
ukada przyszo. Nie tyle t przyszo zapowiadali, ile skutecznie wpywali
na jej ksztat, co odbywao si za porednictwem sowa i tekstw, ktre oddziay-
way na wraliwo i sumienia wyznawcw jedynego Boga. Wrd wielu znakw
Boej obecnoci w historii prorocy dostrzegali zapowiadanego i oczekiwanego
Mesjasza, dziki czemu ich ordzie posiadao wymiar eschatologiczny. Przekad
interlinearny zbioru Prorokw to wielka pomoc dla wszystkich, ktrzy decyduj
si na wysiek powanego zgbiania i przyswajania zawartego w nich ordzia
oraz respektowania profetycznego dynamizmu wiary i religii biblijnego Izraela.

Ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski

Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie
Uniwersytet Mikoaja Kopernika w Toruniu
Przewodniczcy Stowarzyszenia Biblistw Polskich

Warszawa, 11 stycznia 2008 r.

 WPROWADZENIE

Kanon Biblii Hebrajskiej dzieli si na trzy zbiory. S to: Tora, inaczej Piciok-
sig, Nebiim Prorocy i Ketubim Pisma. Obecny tom to drugi zbir kanonu,
zawierajcy ksigi prorockie. W tradycji ydowskiej ksigi te dziel si na Pro-
rokw Wczeniejszych i Prorokw Pniejszych. Do Prorokw Wczeniejszych
zalicza si Ksigi: Jozuego, Sdziw, 1 i 2 Samuela, 1 i 2 Krlewsk. Grup Pro-
rokw Pniejszych tworz Ksigi: Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela oraz Ksiga
Dwunastu, czyli Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma,
Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza i Malachiasza, ktre w kanonie
chrzecijaskim nosz nazw Prorokw Mniejszych.
Tom ten to praca zbiorowa, w ktrej uczestniczyo omiu tumaczy. Tekst
hebrajski jest w wielu miejscach trudny i wymaga korzystania z aparatu krytycz-
nego, dlatego te wydanie niniejsze uzupeniono przypisami, w ktrych tuma-
cze podaj przyjte przez nich warianty tekstu, wyjaniaj trudnoci zwizane
z dosownym oddaniem znaczenia sw hebrajskich. Inn trudno w przekadzie
stanowi fakt niezgodnoci rodzajw z oryginaem oraz to, e sowu hebrajskiemu
odpowiadaj rne sowa polskie w zalenoci od kontekstu w jakim zostao uyte
sowo hebrajskie. Tumacze zwracali rwnie uwag na trudnoci zwizane ze
stosowaniem w przekadzie znakw interpunkcyjnych oraz wielkich liter, ktrych
uycie wpywa na interpretacj tekstu. Zastosowanie ich stanowi zatem propozy-
cj odczytania tekstu dla czytelnika.
Form przedstawienia tekstu biblijnego w kolejnych liniach przyjto zgodnie
z zasadami opracowanymi przy dwujzycznej wersji Picioksigu. W linii czwar-
tej zamieszczono transliteracj tekstu hebrajskiego z elementami transkrypcji,
ktra oddaje zapis hebrajski i stanowi pewn pomoc w odczytaniu go, podobnie
jest w odniesieniu do kodw gramatycznych, obie te linie zostay wygenerowane
automatycznie.
Po wydaniu pierwszego tomu Hebrajsko-polskiego Starego Testamentu uka-
zay si recenzje, ktrych autorzy wysunli pewne sugestie i uwagi dotyczce tego
rodzaju publikacji. Uwagi te zostay przyjte z wdzicznoci. Z niektrych sko-
rzystano w opracowaniu niniejszego tomu. Jednak wydanie tak skomplikowanego
dziea stanowi nadal due wyzwanie. Ufamy, e publikacja niniejsza spotka si
z zainteresowaniem czytelnikw i bdzie stanowia pomoc w samodzielnej lektu-
rze tekstu Biblii Hebrajskiej.

Oglne uwagi o biblijnym jzyku hebrajskim

Histori jzyka hebrajskiego mona podzieli na kilka etapw, ktre okrelaj
jzyk: przedbibilijny, biblijny, misznaicki, redniowieczny oraz wspczesny he-
brajski nazywany take hebrajskim izraelskim. Nazw biblijny jzyk hebrajski
xii Anna Kumirek

okrela si jzyk, w ktrym zostay spisane ksigi Starego Testamentu, z wyjt-

kiem fragmentw w jzyku aramejskim. Historia hebrajskiego biblijnego obejmuje
okres prawie tysica lat, ktre s dzielone zasadniczo na dwa etapy. Starszy od
czasw Dawida i Salomona (X w.), trwajcy a do okoo 500 r. przed Chr., to
gwnie jzyk administracji i literatury. Etap ten odpowiada w historii caemu
okresowi Pierwszej wityni (zburzenie w 586 r. przed Chr.) i czasom wygnania
babiloskiego (586538 przed Chr.). Etap pniejszy rozwoju jzyka reprezen-
tuj ksigi powstae po powrocie z wygnania oraz jzyk literacki a do zburzenia
Drugiej wityni przez Rzymian w 70 roku po Chr. Od czasw niewoli babilo-
skiej coraz wiksze znaczenie mia jzyk aramejski, ktry z jzyka urzdowego
sta si jzykiem mwionym, podczas gdy hebrajski pozosta gwnie jzykiem
literackim, co potwierdzaj rkopisy z Qumran. Wrd dokumentw tam odna-
lezionych s teksty spisane w biblijnym hebrajskim, urzdowym aramejskim, ale
take w hebrajskim misznaickim.
Biblijny hebrajski naley do jzykw semickich, zaliczanych do grupy jzykw
pnocno-zachodnich, obejmujcej oprcz hebrajskiego fenicki, aramejski i uga-
rycki. Podobnie jak pozostae jezyki semickie ma on cechy wyrniajce go od
innych grup jzykowych. S to midzy innymi obecno spgosek gardowych,
emfatycznych, aspirowanych i sabych, ktre atwo staj si nieme i su do wy-
duenia samogosek. Rdzenie skadaj si w przewaajcej wikszoci z trzech
spgosek i maj znaczenie podstawowe, gdy z nich buduje si i tworzy rze-
czywisto gramatyczn. Samogoski atwo podlegajce zmianom iloczasowym
i jakociowym wraz z afiksami (prefiksy, infiksy, sufiksy) modyfikuj znaczenie
zwizane z rdzeniem spgoskowym. Zdarzaj si rwnie przypadki, e przy
takim samym ukadzie spgosek to samogoski decyduj o zupenie odrbnym
znaczeniu wyrazw.
System czci mowy jzyka hebrajskiego obejmuje imi, to jest rzeczowniki,
przymiotniki, liczebniki, a take zaimki; czasownik w tym take imiona odcza-
sownikowe oraz niesamodzielne czci mowy: przyimki, spjniki, partykuy i wy-
krzykniki. Te ostatnie docza si w formie przedrostkw lub przyrostkw do po-
zostaych czci, tworzc w ten sposb cao z podstawowym wyrazem. Pewn
trudno stanowi w tym przypadku wyodrbnienie formy podstawowej sowa,
ktre mona odnale w slowniku hebrajsko-polskim.
Inn cech jzyka hebrajskiego jest fakt, e imiona maj wsplne kategorie
gramatyczne rodzaju (mski i eski), liczby (pojedyncza, mnoga, pozostaoci
podwjnej) i stanu (stan zaleny status constructus, poczenie dwch rze-
czownikw; stan niezaleny status absolutus; poczenie imienia z zaimkiem
dzierawczym status pronominalis). Poszczeglne przypadki okrela si za po-
moc przedrostkw i przyrostkw. Wystpujce przy imionach przyrostki zaim-
kowe zastpuj zaimki dzierawcze, a przy formach czasownikowych wskazuj na
przedmiot, ku ktremu zwraca si czynno sowa.
Czasowniki, podobnie jak imiona, tworzy si z rdzeni trjspgoskowych
przez dodanie samogosek i rnych afiksw spgoskowych, dajc odrbne te-
 Wprowadzenie xiii

maty (odmiany), wyraajce w jzyku hebrajskim rne rodzaje czy sposoby wy-
konywania czynnoci oraz rne stany. W jzyku hebrajskim wyrnia si jeden
temat prosty, zwany take koniugacj lub odmian prost nazywan po hebrajsku
qal (dos. lekki). Obok odmiany tematu prostego w hebrajskim wyrnia si
jeszcze sze odrbnych tematw pochodnych odmian czasownika, tworzc formy
strony czynnej i biernej oraz oddajc dany czasownik w czynnoci intensywnej
przyczynowej, lub zwrotnej.
Tematy te tradycyjnie nazywa si od odpowiednio zmodyfikowanych form
czasownika paal (czyni, robi); s to w uproszczonym zapisie: nifal, piel,
pual, hitpael, hifil i hofal.
W jzyku hebrajskim czasy jako kategorie gramatyczne czasownika, oznacza-
jce czynno lub stan w czasie, powstay dopiero po zburzeniu Drugiej wityni
i pojawiaj si dopiero w okresie misznaickim. W jzyku biblijnym istniay dwie
odrbne koniugacje. Jedn charakteryzowao wystpowanie przedrostkw, drug
za przyrostkw. W klasycznych gramatykach hebrajskiego koniugacj z prefik-
sami nazwa si imperfectum, a z sufiksami perfectum, nazwy te jednak nie odpo-
wiadaj kategoriom gramatycznym czasw z jzyka aciskiego, nie umieszczaj
bowiem one czynnoci w czasie, lecz podkrelaj przede wszystkim, czy czynno
dana trwaa, czy te zostaa zakoczona. Koniugacja z prefiksami imperfectum
(czasem okrelana te futurum) wyraaa gwnie dziaanie, czynno na og
niedokonan i niedokoczon, obejmujc wszystkie trzy czasy (czas przyszy,
przeszy i teraniejszy). Koniugacja z sufiksami perfectum wyraaa przewanie
czynno dokonan i zakoczon, odpowiadajac przede wszystkim czasom prze-
szym, ale niekiedy oznaczaa te czas teraniejszy, a nawet przyszy. Koniugacje
hebrajskie wskazuj zatem nie tylko na aspekty, ale take czasy, ktre wyst-
poway w dwch formach: prostej i zwrotnej, to jest poprzedzonej spjnikiem
waw na pocztku zdania. Obok form czasownikowych w trybie oznajmujcym
w jzyku biblijnym wystpuj take inne tryby: rozkazujcy (imperativus), tryby
wolitywne formalnie lub tylko treciowo (cohortativus i iussivus), imiesw czynny
i bierny lub zwrotny (przy sowach oznaczajcych stan przymiotnik odsowny
w miejsce imiesowu). Podobnie jak w przypadku imion mamy do czynienia ze
stanem zalenym i niezalenym bezokolicznika (infinitivus absolutus i infiniti-
vus constructus). Trudnoci widoczne s szczeglnie przy odmianie czasownika,
w ktrym jedna ze spgosek rdzennych jest gardowa albo saba. Wyrnia si
wtedy rne klasy czasownikw sabych lub wielokrotnie sabych odmienianych
jednoczenie wedug rnych grup odmiany.

Zasady przyjte w niniejszym przekadzie

Przekad interlinearny ksig prorockich przedstawia tekst biblijny w czterech
dokadnie odpowiadajcych sobie liniach. W drugiej linii zamieszczono tekst ma-
sorecki, ktry zosta podany wedug: Biblia Hebraica Stuttgartensia, K. Eliiger,
W. Rudolph (red.), wyd. 4, Stuttgart 1990. Znajduj si w nim uwagi masoretw
xiv Anna Kumirek

dziaajcych od VII do X w., ktre znajduj si na marginesie kadej stronicy

tekstu lub kocu kadej ksigi.
W tekcie wydania interlineranego pominito akcenty, meteg oraz odnoniki
do masory, pozostawiono natomiast sof pasuq (; ) oznaczajcy koniec wersetu
oraz litery: p i s, ktre dziel tekst na paragrafy. Znaki te nie maj adnego
opisu w pozostalych liniach.
Masoreci opracowujcy tekst biblijny wprowadzili do tekstu spgoskowego
odmienny sposb odczytania niektrych sw, z innych rkopisw, zaznaczajc
na marginesie te propozycje. Rozrnia si to odpowiednio jako ketiw (napi-
sane) od proponowanego odczytania zwanego qere (odczytane). W niniejszym
wydaniu w tekcie hebrajskim wystpuj w tych miejscach gwiazdki: ketiw (*)
lub qere (**). Cztery zapisy tworz kolumn dla kadego wyrazu hebrajskiego
umieszczonego w drugiej linii, podajc jego odpowiedniki. Pierwsza linia powy-
ej tekstu hebrajskiego zawiera kody gramatyczne wraz numerami poszczegl-
nych sw hebrajskich odsyajcymi do zamieszczonego na kocu ksiki Indeksu
wyrazw hebrajskich. Numery te pochodz z polskiego przekadu Wielkiego sow-
nika hebrajsko-polskiego Starego Testamentu z hasami aramejskimi opracowa-
nego przez L. Koehlera, W. Baumgartnera, J. J. Stamma, wydanie polskie pod
red. P. Deca, Oficyn Wydawnicz Vocatio, Warszawa 2008. Indeks zosta wy-
generowany automatycznie. Niektre leksemy wystpuj w sowniku wielokrot-
nie (z rnym znaczeniem) w takim przypadku w indeksie podane s numery
wszystkich wystpie, ktre trzeba bra pod uwag, by odszuka waciwe haso.
W przekadzie uyty jest wtedy numer pierwszego wystpienia leksemu w sow-
niku, a dla zaznaczenia niejednoznacznoci opatrzony jest gwiazdk. W odniesie-
niu do zoonych nazw wasnych np. Bet EL itp. numer odsya do podstawowego
leksemu bait dom, a samej nazwy naley szuka w treci hasa.
Zamieszczone kody opisuj pod wzgldem gramatycznym kolejne sowa,
z wyjtkiem tych, ktre wystpuj w zoeniach przed kresk (hebr. maqqef )
tak jak to jest w zoeniach z imionami. W opisie uwzgldniono te przyrostki,
natomiast opuszczono przedrostki (gwnie przyimki). Przy odczytywaniu form
gramatycznych czasownika przyjto oznaczenie dwch czasw: perfect hebr.
e
qatal oraz imperfect hebr. jiktol. Jednak zwykle po spjniku w - forma czasu
przeszego jest zastpowana przez zwrotn form czasu przyszego, tworzc w ten
sposb zoenie typu waj-jiqtol. Natomiast forma czasu przyszego jest zastpo-
e
wana po w - przez zwrotn form czasu przeszego i powstaje zoenie typu
e
w -qatal. Zmiany te nie s jednak zaznaczone w kodach.
Druga linia zawiera tekst hebrajski pod ktrym bezporednio znajduje si
dosowne tumaczenie. Zasadniczo nie by tumaczony na jzyk polski tzw. ro-
dzajnik okrelony, ktry jest doczany w jzyku hebrajskim jako przedrostek
ah do rzeczownikw, podobnie jest w przypadku niektrych przyimkw wystpu-
jcych w formie przedrostkw oraz zaimkw osobowych, lub wzgldnych. Sowa
polskie dodane dla lepszego zrozumienia umieszczone s w nawiasie okrgym,
 Wprowadzenie xv

odpowiedniki sw, ktre mog by opuszczone w tumaczeniu, znajduj si w na-

wiasie kwadratowym, w miejscu pominitych w przekadzie przedrostkw oraz
samodzielnych sw hebrajskich wystpuj jedna (*) lub dwie gwiazdki (**).
W przypadku sw hebrajskich, ktre odpowiadaj formie ketiw, znajduj si
trzy gwiazdki (***).
Zapis polskiego tumaczenia oddzwierciedla specyficzn budow sowa he-
brajskiego, czsto zoonego. Kierunek czytania od prawa do lewa uatwi ziden-
tyfikowanie kolejnych czci zoonej struktury hebrajskiej.

Transkrypcja alfabetu hebrajskiego

Alfabet hebrajski skada si z 22 znakw. Tekst hebrajski czytamy z prawej
do lewej.
Transkrypcja spgosek i samogosek zostaa uzupeniona znakami diakry-
tycznymi i jest waciwie jednoznaczna. Natomiast nazwy znakw s podawane
w formie uproszczonej.

Posta litery Nazwa litery Transkrypcja Wymowa Warto cyfrowa

) alef - 1
B b bet bb bw 2
G g gimel gg g 3
D d dalet dd d 4
h he h h 5
W waw w w 6
z zajin z z 7
x chet h. ch 8
+ tet t. t 9
K k | kaf kk k ch 20 500
l lamed l l 30
m { mem m m 40 600
n } nun n n 50 700
s samech s s 60
( ajin - 70
P p V pe pp pf 80 800
c j cade c c 90 900
q qof q q 100
r resz r r 200
& sin s s 300
$ szin s sz
T t taw tt t 400

Pi znakw stawia si tylko na kocu wyrazu (tzw. forma finalna): | { } V j. Li-

tery te posiadaj rwnie swoj warto liczbow. Niektre spgoski wymagaj
objanie, jeli chodzi o wymow: ) naley do spgosek krtaniowych (podobnie
xvi Anna Kumirek

jak h). Jest to spgoska zwarto-wybuchowa, bezdwiczna, ktra bya wyma-

wiana dziki zwarciu strun gosowych, tak jak to jest w jzyku polskim przy
oddzieleniu od siebie dwch samogosek. Najczciej jednak przyjmuje brzmienie
wystpujcej pod ni samogoski; h jest to spgoska bezdwiczna szczelinowa,
ktr na kocu wyrazu nie wymawia si (chyba, e wystpuje kropka w rodku
tzw. mappiq H). W transliteracji h na kocu wyrazu jest zapisane jako h w in-
deksie grnym.
Do spgosek gardowych naley x i (. Pierwsza z nich jest bezdwiczna
i jest wymawiana silniej ni polskie ch, drug za naley wymawia przez zbli-
enie tylnej czci jzyka do podniebienia mikkiego dziki czemu nastpuje tarcie
powietrza przechodzcego przez gardo. Sze spgosek ma wymow podwjn
tzw. zwart B, G, D, K, P, T wtedy znajduje si w nich kropka, w tej formie
wystpuje w nagosie wyrazu lub na pocztku sylaby. Wymow aspirowan maj
one wtedy, gdy s bez kropki w rodku. W praktyce zmiana w wymowie dotyczy
obecnie trzech spgosek: b w, k ch, p f. Kropka w rodku znaku moe
oznacza rwnie podwojenie spgoski tzw. dagesz forte. Podwojenie takie nie
wystpuje w spgoskach gardowych ) h x i ( oraz w spgosce r.

Samogoski
W zapisie Biblii Hebrajskiej przyjto tzw. system tyberiadzki wokalizacji
tekstu, opracowany przez wspomnianych ju masoretw z Tyberiady. Jest to
zestaw znakw diakrytycznych wystpujcych pod spgoskami lub obok nich
u gry. W wokalizacji tyberiadzkiej wystpuje siedem fonemw samogoskowych
(hireq, cere, segol, patach, qamec, cholem, qubbuc) oraz trzy samogoski zreduko-
wane tzw. chatefy szwa zoone (chatef patach, chatef segol, chatef qamec). We
wspczesnych pracach hebraistycznych jest uywana transkrypcja wskazujca
iloczas samogosek. S one dzielone na samogoski dugie, krtkie i zredukowane,
lub te na samogoski dugie, rednie, krtkie i zredukowane.
Zasady transkrypcji samogosek opracowano na podstawie regu zamieszczo-
nych w podrczniku: T. O. Lambdin, Introduction to Biblical Hebrew , wyd. 8,
London 1988.
W tabeli samogosek dla pokazania poprawnego skadania spgosek z sa-
mogoskami uyto przykadowo spgoski B.
W jzyku hebrajskim najpierw odczytuje si spgosk, a nastpnie samo-
gosk podpisan lub stojc obok spgoski (znak cholem). Jedynie samogosk
a pisan jako patach pod samogosk gardow na kocu wyrazu (tzw. patach
furtivum) wymawia si przed t spgosk np.: axUr ruah..
W tekcie hebrajskim litery w, y, h, ) suyy do zapisu samogosek, dziki
czemu powstaway znaki zoone. W gramatykach ta forma zapisu okrelana
jest jako pisownia samogoskowa pena. W przypadku samogosek penych tybe-
riadzki system wokalizacji oddaje jako a nie iloczas samogosek. Iloczas samo-
gosek zaley od miejsca w sylabie i wie si z budow sylab.
 Wprowadzenie xvii

Znak Transkrypcja Nazwa

aB ba patach
fB ba qamac
fB bo qamac qatan
AB ba chatef patach
FB bo chatef qamac
"B be cere
y"B be cere male
eB be segol
yeB be. segol male
EB be chatef segol
iB bi hireq
yiB b hireq gadol
oB bo cholem
OB bo cholem male
uB bu szuruq
UB bu
e
qubbuc
:B b szwa

Jeli chodzi o wymow samogosek zredukowanych maj one t sam jako

co odpowiednie samogoski niezredukowane, rni si tylko pod wzgldem ilo-
czasu, s wymawiane o poow krcej ni samogoski pene. Wystpuj obok
spgoski gardowej i maj uatwi jej wymow.
W jzyku hebrajskim sylaby dzieli si na otwarte (zaczynaj si spgosk,
a kocz samogosk) i zamknite (zaczynaj si i kocz spgosk) oraz akcen-
towane i nieakcentowane. W sylabach zamknitych wystpuj samogoski krtkie,
natomiast w sylabach otwartych lub zamknitych akcentowanych wystpuj sa-
mogoski dugie. Akcent w jzyku biblijnym pada zwykle na ostatni sylab, rza-
dziej na przedostatni. Maqqef czyli pozioma kreska pisana w grnym poziomie
liter midzy dwoma wyrazami to znak, e stanowi one jedn cao akcentow.
Samogoska qamac wymawiana jako a zmienia wymow na krtkie o,
kiedy wystpuje w sylabach zamknitych nieakcentowanych.
W przypadku szwa prostego naley rozrni dwa rodzaje: szwa ruchome
(hebr. szwa na wymawiane jako bardzo krtka samogoska e zapisywana w in-
deksie grnym jako e odwrcone) oraz brak samogoski to jest szwa spoczywa-
jce (hebr. szwa nah niewymawiane, ktre nie jest oznaczane). Szwa ruchome
wystpuje: a) po szwa spoczywajcym z wyjtkiem koca wyrazu; b) kiedy po-
przedzajcj sylabie jest jedna z dugich samogosek (u/u, o/o, , e/e; e./a), po
innych samogoskach jest nie wymawiane i nie transliterowane; c) na pocztku
sowa (T. Lambdin wskazuje jeden wyjtek dla form liczebnika dwa rodzaju
eskiego, gdzie pod szin nie naley wymawia szwa).
Liter jod wystpujc na kocu wyrazu czyta si jedynie po samogosce
a o, u, z ktrymi tworzy dyftongi aj, oj, uj. Natomiast po e i i
xviii Anna Kumirek

wydua ich dugo. Nie czyta si take jej w grupie samogosek wyf , wymowa
aw, ktre rwnie zostao przyjte w tekcie transliteracji.

Kody gramatyczne
Skrty kodw gramatycznych pochodz z jzyka angielskiego. Pierwsza litera
w szeregu symboli okrela kategori gwn odpowiadajc czci mowy: n
rzeczownik, v czasownik.

Tablica kodw gramatycznych

n (noun) grupa C (common) pospolite

rzeczownik P (proper) wasne
rodzaj m (masculine) mski
f (feminine) eski
b (both) oba rodzaje
liczba s (singular) pojedyncza
p (plural) mnoga
d (dual) podwjna
stan c (constructus) zaleny
d (determined) okrelajcy
sufiksy: osobowy 1 pierwsza osoba
2 druga osoba
3 trzecia osoba
rodzaju m (masculine) mski
f (feminine) eski
b (both) oba rodzaje
c (common) wsplny dla obu rodzajw
liczby s (singular) pojedyncza
p (plural) mnoga
d (dual) podwjna
inne d (directional he) he kierunkowe
p (pronoun) grupa T (independent) niezaleny
zaimek ii (interrogative) pytajcy
osoba 1 pierwsza osoba
2 druga osoba
3 trzecia osoba
rodzaj m (masculine) mski
f (feminine) eski
b (both) oba rodzaje
liczba s (singular) pojedyncza
p (plural) mnoga
d (dual) podwjna
 Wprowadzenie xix

stan c (constructus) zaleny

d (determined) okrelajcy
sufiksy: osobowe 1 osoba,
2 osoba,
3 osoba
rodzaju m mski,
f eski,
b oba rodzaje,
c wsplny dla obu rodzajw
liczby s liczba pojedyncza,
p liczba mnoga,
d liczba podwjna
a (adjective) rodzaj m (masculine) mski
przymiotnik f (feminine) eski
/liczebnik b (both) oba rodzaje
liczba s (singular) pojedyncza
p (plural) mnoga
stan d (dual) podwjna
c (constructus) zaleny
d (determined) okrelajcy
P (particle) grupa a (article) rodzajnik
partykua c (conjunction) spjnik
d (adverb) przyswek
g (interrogative) pytajna
i (interjection) wykrzyknik
n (negative) negatywna
o (direct object) dopenienie blisze
p (preposition) przyimek
r (relative) wzgldny
v (verb) osoba 1 pierwsza
czasownik 2 druga
3 trzecia
rodzaj m (masculine) mski
f (feminine) eski
c (common) wsplny dla obu rodzajw
liczba s (singular) pojedyncza
p (plural) mnoga
d (dual) podwjna
forma j (appocopated) apokopowana
forma krtsza
h (cohortative) zachcajaca
przy pierwszych osobach
xx Anna Kumirek

koniugacja q qal
n nifal
p piel
P pual
t hipael
h hifil
H hofal
Q qal forma bierna
aspekt p (perfect) forma qatal
i (imperfect) forma jiqtol
v (imperative) tryb rozkazujcy
c (infinitive construct) bezokolicznik
zaleny
a (infinitive absolute) bezokolicznik
niezaleny
p (participle) imiesw
s (qal pass participle) imiesw bierny
stan c (construct) zaleny
d (determined) okrelajcy
sufiksy: osobowe 1 osoba
2 osoba
3 osoba
rodzaju m. mski
f eski
b oba rodzaje
c wsplny dla obu rodzajw
liczby s liczba pojedyncza
p liczba mnoga
d liczba podwjna
inne h (paragogic he) he przy trybie
rozkazujcym i zachcajcym
n (energicum nun) nun wystpuje
w imperfectum i w trybie rozkazujcym

Przykady odczytania kodw gramatycznych:

nC fsc 1cs rzeczownik pospolity rodzaju eskiego w liczbie pojedynczej
w stanie zalenym z sufiksem 1 osoby liczby pojedynczej;
nC mpc 3fs rzeczownik pospolity rodzaju mskiego w liczbie mnogiej w sta-
nie zalenym z sufiksem trzeciej osoby rodzaju eskiego w liczbie pojedyczej;
v3ms hp czasownik 3 osoba rodzaju mskiego koniugacji hifil, perfect;
Pp partykua przyimkowa
 Wprowadzenie xxi

Oznaczenia w przekadzie polskim

* lub ** wystpuje w miejscu wyrazu hebrajskiego, ktry zosta pominity
w tumaczeniu.
*** sowo pojawia si w innym zapisie ortograficznym.
( ) w nawiasach znajduje si sowo, ktrego nie ma w tekcie hebrajskim,
dodano je dla lepszego zrozumienia polskiego tumaczenia. Czsto w przypadku
uycia zaimkw osobowych(on, oni), kiedy wystpuje w roli sowa posikowego
jest, s.
[ ] w nawiasach kwadratowych znajduj si sowa, ktre wystpuj w tekcie
hebrajskim, natomiast mona je pomin w tekcie polskim.
JHWH cztery spgoski, tzw. Tetragram, stosowany w tradycji ydowskiej
w miejsce starotestamentalnego Imienia Boga zosta uyty zarwno w przekadzie
polskim, jak i w transkrypcji. W nawiasie wystpuje odpowiednia forma Adonaj,
lub Elohim.
Anna Kusmirek

Podstawowa literatura polska

P. Briks, Podrczny sownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testa-
mentu, Warszawa 1999.
L. Koehler, W. Baumgartner, J. J. Stamm, P. Dec (red. wyd. pol.), Wielki sownik
hebrajsko-polski Starego Testamentu z hasami aramejskimi, Warszawa 2008.
G. Deiana, A. Spreafico, Wprowadzenie do hebrajszczyzny biblijnej , oprac. wersji
polskiej S. Bazyliski, Warszawa 2001.
J. W. L. Roson, Podrcznik jzyka hebrajskiego. Kurs podstawowy i kurs wyszy,
Warszawa 1969.
J. W. Roson, Zammeru Maskil. Filologiczny komentarz do Ksiegi Psalmw ze
sownikiem hebrajsko-polskim i aciskim oraz konkordancj i zarysem regu
gramatycznych, Z. 1-3, Warszawa 1985 (szczeg. t. 2 z zarysem gramatyki).
M. Tomal, Jzyk hebrajski biblijny, Warszawa 2000.
W. Tyloch, Gramatyka jzyka hebrajskiego, Warszawa 1985.
 (#why
Ksiga Jozuego

3530 nP 630* v 3ms qi 3530 nP 6567* nC ms 5648 nP 4852 nC msc 357 Pd 2221 v 3msjqi
hwhy rem)oYw hwhy debe( he$om tOm y"rAxa) yihyw 1.1
JHWH rzek i ,JHWH sugi ,Mojesza mierci po si stao I e
a a h a
( donaj) jhwh wajjomer ( donaj) jhwh ebed mose mot ah. re waj h

6567* nC msc 1cs 5648 v ms hP 630* v qc 5648 nP 9747 v ms pP 5925* nP 3549 nP

yiD:ba( he$om 1.2 ;rom)"l he$om t"rf$:m }Un-}iB a(u$Ohy-le)
,mj suga ,Mojesz :mwic ,Mojesza sugi ,Nuna syna ,Jozuego do
e e
h h
abd mose lemor mose m s aret nun bin j hos ua el

6913 nC ms 975 pT ms 2376 pT ms 3882 nP 6599* v ms qv 8102 v ms qv 7249 Pd 4851 v 3ms qp

{f(fh-lfkw hfTa) hZah }"D:rYah-te) robA( {Uq hfTa(w t"m
lud cay i e
ty ten Jordan przez przejd i wsta teraz ie
umar
h h a h
haam w kol atta hazze hajjarden et bor qum w atta met

3941 nP 1240* nC mpc 4388 Pp 3mp 6276 v ms qP 672 pT cs 947 Pr 877 nC bs 2376 pT ms
;l")fr:&y yn:bil {ehfl }"ton yikonf) re$A) jerf)fh-le) hZah
.Izraela synom * ,im daj ja ktr ,ziemi do ten
a h
jisrael libne lahem noten anok s er haarec el hazze

4388 Pp 2mp 994 Pp 3ms 8451 nC fsc 2mp 2117 v 3fs qi 947 Pr 5462 nC ms
{ekfl OB {ek:lgar-vaK |or:diT re$A) {Oqfm-lfK 1.3
wam ,nie na waszej nogi stopa e
zstpi ktre ,miejsce Kade
a
lakem bo ragl kem kap tidrok s er maqom kol

2376 pT ms 4446 nP 4714* nC ms 5648 nP 1903* v 1cs pp 947 Pr 6276 v 1cs qp3ms
hZah }Onfb:Lahw rfB:diMah"m 1.4 ;he$om-le) yiT:raBiD re$A)aK wyiTatn
tego Libanu i pustyni Od
e e
.Mojesza do powiedziaem jak ,je daem e
h h a
hazze w hall banon mehammidbar mose el dibbart ka s er n tattw

1584 a ms 3704 nC ms 3282 nP 877 nC bs 4153 nC ms 7599 nP 1584 a ms 5898 nC ms

lOdGah {Yah-da(w {yiTixah jere) loK tfr:P-rahn lOdGah rfhNah-da(w
wielkiego morza do i Chetytw e
ziemia caa ,Eufrat rzeki e e
,wielkiej rzeki do i e
haggadol hajjam w ad hah.ittm erec kol p rat n har haggadol hannahar w ad
1,49 (#why 2

425* nC ms 3815 v 3ms ti 1523 nC msc 2mp 2221 v 3ms qi 9569 nC bs 4647 nC msc
$yi) b"Cy:ty-)ol 1.5 ;{ek:lUbG hy:hy $emf<ah )Ob:m
1
nikt si ostoi Nie .waszym terytorium e e
bdzie ,** zachodzie (na) e
h
s jitjacceb lo g bul kem jihje hass ames m bo

5648 nP 2221 v 1cs qp 947 Pr 2757* nC mpc 2ms 3583* nC mpc 4153 nC ms 7450 nC bpc 2ms
he$om-{i( yityyfh re$A)aK !yYax y"my loK !ynfp:l
,Mojeszem z byem Jak .twego ycia dni wszystkie (przez)
e
tob przed e
h a
mose im hajt ka s er h.ajje.ka j me kol l pane.ka

2726 v ms qv 6760* v 1cs qi2ms 4391* Pd 8716 v 1cs hi2ms 4391* Pd 6914 Pp 2fs 2221 v 1cs qi
qzAx 1.6 ;ebze(e) )olw !:P:ra) )ol |fMi( hy:he)
mocny Bd .ci porzuc nie i
e
ci opuszcz e
Nie .tob z bd (tak)
a h
h. zaq eezbekka w lo arp ka lo immak ehje

877 nC bs 2376 pT ms 6913 nC ms 5963 v 2ms hi 975 pT ms 4131* Pp 621* v ms qv

jerf)fh-te) hZah {f(fh-te) lyixnaT hfTa) yiK jfmE)w
,ziemi ** temu ludowi ** dziedzictwo jako dasz ty poniewa ,odwany i
h h e
haarec et hazze haam et tanh.l atta k we mac

621* v ms qv 2726 v ms qv 8760* Pd 4388 Pp 3mp 6276 v qc 2 nC mpc 3mp 9119* v 1cs np
jamE)w qzAx qar 1.7 ;{ehfl t"tfl {ftObA)al yiT:(aB:$n-re$A)
odwany i mocny bd Tylko .nich dla da ich ojcom * przysigem ktr
e a a a
we mac h. zaq raq lahem latet la botam nisbat s er

5648 nP 7718 v 3ms pp2ms 947 Pr 9875 nC fs 7195* v qc 9549* v qc 4617 Pd

he$om !Uic re$A) hfrOTah-lfk:K tO&A(al rom:$il do):m
,Mojesz ci nakaza e
co ,prawa caego wedug czyni by ,przestrzega by ,bardzoe e
h a h a
mose ciww ka s er hattora k kol la s o t lismor m od

4153 nC ms 8920* v 2ms hi 5336 Pp 8938 nC ms 3707* nC fs 5182 Pp 3ms 6366 v 2ms qi 6567* nC msc 1cs
lok:B lyiK:&aT }a(am:l lw)om:&U }yimy UNeMim rUsfT-la) yiD:ba(
,wszdzie sukces odnis
e
aby ,lewo na i prawo (na) niego od odstpuj Nie
e e
.mj suga
b kol taskl l maan u s mowl jamn mimmennu tasur al abd

7312 nC msc 2ms 2376 pT ms 9875 nC fs 6519* nC ms 4844* v 3ms qi 2239 v 2ms qi 947 Pr
!yiPim hZah hfrOTah rep"s $Umy-)ol 1.8 ;|"l"T re$A)
ust twoich od ta prawa ksiga si oddali Nie .pjdziesz gdzie
h h a
mippka hazze hattora seper jamus lo telek s er

7195* v qc 9549* v 2ms qi 5336 Pp 4538 nC ms 3585 Pd 994 Pp 3ms 2152* v 2ms qp
tO&A(al rom:$iT }a(am:l hflyalw {fmOy OB ftygfhw
czyni by ,baczy e
aby ,noc i dniem nim nad rozwaa bdziesz i e
a h
la s o t tismor l maan walajla jomam bo w hagta

7814 v 2ms hi 269 Pd 994 Pp 3ms 4369 v ms qs

axyil:caT zf)-yiK OB bUtfKah-lfk:K
powiedzie si ci wtedy gdy ,niej w napisane (jest co) wszystkiego wedug e
taclah. az k bo hakkatub k kol

2726 v ms qv 7718 v 1cs pp2ms 4391* Pd 8920* v 2ms hi 269 Pd 2118 nC bpc 2ms
qzAx !yityUic )OlAh 1.9 ;lyiK:&aT zf)w !ekfr:D-te)
mocny Bd ?ci nakazaem nie Czy .sukces odniesiesz wtedy i twoich drogach na e e
a a
h. zaq ciwwtka h lo taskl w az d rakeka et

1
Dos. na zachodzie soca.
3 Ksiga Jozuego 1,915

947 Pr 4153 nC ms 481 nC mpc 2ms 3530 nP 6914 Pp 2ms 4131* Pp 3298 v 2ms qi 7189 v 2ms qi 621* v ms qv
re$A) lok:B !yeholE) hwhy !:Mi( yiK tfx"T-la)w jorA(aT-la) jfmE)w
gdzie ,wszdzie e
,twj Bg ,JHWH tob z poniewa ,lkaj nie i si bj nie ,odwany i
e e
a e a a e
s er b kol lohe.ka ( donaj) jhwh imm ka k teh.at w al ta roc al we mac

6599* v mp qv 630* v qc 6913 nC ms 9213 nC mpc 3549 nP 7718 v 3ms pi 2239 v 2ms qi
Ur:bi( 1.11 ;rom)"l {f(fh y"r:+o$-te) a(u$Ohy wacyw 1.10 p ;|"l"T
Przejdcie :mwic ludu zwierzchnikom ** Jozue rozkaza I e e e
.pjdziesz
ibru lemor haam s ot. re et j hos ua waj caw telek

7782 nC fs 4388 Pp 2mp 4097 v mp hv 630* v qc 6913 nC ms 7718 v mp pv 4938 nC bs 8296 nC ms

hfdy"c {ekfl Unyikfh rom)"l {f(fh-te) UUacw hnAxaMah bereq:B
,ywno siebie dla Przygotujcie :mwic ludowi ** rozkacie i e
obozu rodek przez e
h a h
ceda lakem haknu lemor haam et w cawu hammah. ne b qereb

2376 pT ms 3882 nP 6599* v mp qP 981 pT mp 3583* nC mp 9473 a msc 6704 Pd 4131* Pp

hZah }"D:rYah-te) {yir:bo( {eTa) {yimy te$ol:$ dO(:B yiK
,ten Jordan przez przechodzi bdziecie e
wy dni trzy
e e
za poniewa
h
hazze hajjarden et ob rm attem jamm s loset b od k

6276 v ms qP 481 nC mpc 2mp 3530 nP 947 Pr 877 nC bs 3935* v qc 1068 v qc

}"ton {eky"holE) hwhy re$A) jerf)fh-te) te$erfl )Obfl
daje ,wasz Bg ,JHWH ktr ,ziemi ** posiadanie w wzi by ,wej aby
e a a
noten lohekem ( donaj) jhwh s er haarec et lareset labo

3065 nC ms 1591 nP 8380 nP 3935* v qc3fs 4388 Pp 2mp

yicAxalw yidGalw yn"bU)rflw 1.12 s ;HfT:$ir:l {ekfl
poowy do i ,Gadytw do i ,Rubenitw do A
e e e
.j posiadanie w wzi by e
,wam
a
w lah. c w laggad w laruben l ristah lakem

947 Pr 1906 nC ms 2431* v qa 630* v qc 3549 nP 630* v 3ms qp 5225 nP 9097 nC ms

re$A) rfbfDah-te) rOkz 1.13 ;rom)"l a(u$Ohy ramf) he<n:mah +eb"$
ktre ,sowo ** Pamitajcie :mwic Jozue
e
powiedzia ,Manassesa pokolenia
a h
s er haddabar et zakor lemor j hos ua amar hamnass e s ebet.

5914* v ms hP 481 nC mpc 2mp 3530 nP 630* v qc 3530 nP 5648 nP 969* Pp 2mp 7718 v 3ms pp
axyn"m {eky"holE) hwhy rom)"l hwhy-debe( he$om {ek:te) hUic
wypocz da ,wasz Bg ,JHWH :mwic ,JHWH suga ,Mojesz wam rozkaza
e a a h h
menah. lohekem ( donaj) jhwh lemor ( donaj) jhwh ebed mose etkem ciwwa

3389* nC msc 2mp 903 nC fpc 2mp 2344 a fs 877 nC bs 4388 Pp 2mp 6276 v 3ms qp 4388 Pp 2mp
{ek:Pa+ {eky"$n 1.14 ;t)oZah jerf)fh-te) {ekfl }atnw {ekfl
wasze dzieci ,wasze Kobiety
e e
.t ziemi ** wam * da i
e
wam
t.app kem n s e kem hazzot haarec et lakem w natan lakem

6601* nC msc 5648 nP 4388 Pp 2mp 6276 v 3ms qp 947 Pr 877 nC bs 3947 v 3mp qi 5474 nC mpc 2mp
reb"(:B he$om {ekfl }atn re$A) jerf)fB Ub:$y {ekyn:qimU
stronie tamtej po Mojesz e
wam da ktr ,ziemi w pozostan wasze trzody i e
h a
b eber mose lakem natan s er baarec jes bu u miqnekem

4153 nC ms 292* nC mpc 2mp 7450 nC bpc 2943* v mp qs 6599* v 2mp qi 981 pT mp 3882 nP
loK {eky"xA) yn:pil {yi$umAx Ur:ba(aT {eTa)w }"D:rYah
wszyscy ,waszych braci przed bojowym szyku w przejdziecie wy a
e
,Jordanu
a a
kol h.e kem lipne h. musm taabru w attem hajjarden

3530 nP 5914* v 3ms hi 6635* Pp 969* Po 3mp 6788* v 2mp qp 2771 nC ms 1526 a mpc
hwhy axyny-re$A) da( 1.15 ;{ftO) {eT:rzA(w lyaxah y"rOBG
JHWH wypocz da ** a ,im pomoecie i ,dzielni wojownicy
a a a
( donaj) jhwh janah. s er ad otam wa zartem hah.ajil gibbore
1,152,1 (#why 4

3530 nP 877 nC bs 2251 pT mp 3935* v 3cp qp 4037 Pp 2mp 292* nC mpc 2mp
hwhy-re$A) jerf)fh-te) hfM"h-{g U$:ryw {ekfK {eky"xA)al
,JHWH ktr ,ziemi ** oni take posiadanie w wezm i ,wam jak waszym braciom * e
a a h a
( donaj) jhwh s er haarec et hemma gam w jarsu kakem la h.e kem

3935* v 2mp qp2mp 877 nC bs 9185 v 2mp qp 4388 Pp 3mp 6276 v ms qP 481 nC mpc 2mp
{ek:ta<ury jere):l {eT:ba$w {ehfl }"ton {eky"holE)
waszego dziedzictwa e
ziemi do e
wrcicie ie
,im dla daje ,wasz Bg
e
j russ atkem l erec w s abtem lahem noten lohekem

6567* nC ms 5648 nP 4388 Pp 2mp 6276 v 3ms qp 947 Pr 969* Po 3fs 3935* v 2mp qp
debe( he$om {ekfl }atn re$A) 1.15 HftO) {eT:$iryw
suga ,Mojesz wam da ktr ,j posiadanie w wemiecie i
h a
ebed mose lakem natan s er otah wristem

6973* v 3mp qi 9569 nC bs 4884 nC msc 3882 nP 6601* nC msc 3530 nP

UnA(Yw 1.16 ;$emf<ah xarzim }"D:rYah reb"(:B hwhy
2
odpowiedzieli I .** wschodzie na Jordanu stronie tamtej po e
,JHWH
a a
wajja nu hass ames mizrah. hajjarden b eber ( donaj) jhwh

9410* v 2ms qi1cp 947 Pr 7195* v 1cp qi 7718 v 2ms pp1cp 4153 nC ms 630* v qc 3549 nP
Un"xfl:$iT re$A)-lfK-le)w he&A(n UnftyUic-re$A) loK rom)"l a(u$Ohy-te)
,nas polesz 3 dokdkolwiek i e
uczynimy nam rozkazae co Wszystko :mwic Jozuemu ** e
a a h a
tislah.enu s er kol w el na s e ciwwtanu s er kol lemor j hos ua et

4212* Pd 5648 nP 9527 v 1cp qp 4153 nC ms 2239 v 1cp qi

}"K he$om-le) Un:(amf$-re$A) lok:K 1.17 ;|"ln
4
tak ,Mojesza ** suchalimy czym (w) ,wszystkim we jak Tak e
.pjdziemy
h a
ken mose el s amanu s er k kol nelek

947 Pr 6914 Pp 2fs 481 nC mpc 2ms 3530 nP 2221 v 3ms qi 8760* Pd 465 Pp 2ms 9527 v 1cp qi
re$A)aK |fMi( !yeholE) hwhy hy:hy qar !yel") (am:$n
jak ,tob z ,twj Bg ,JHWH bdzie niech Tylko .ciebie sucha bdziemy
a e a h
ka s er immak lohe.ka ( donaj) jhwh jihje raq ele.ka nisma

5525 v 3ms hi 425* nC ms 5648 nP 2221 v 3ms qp

her:my-re$A) $yi)-lfK 1.18 ;he$om-{i( hyfh
buntowa si bdzie ktry ,mczyzna Kady .Mojeszem z by
h a h h
jamre s er s kol mose im haja

7718 v 2ms pi3ms 4153 nC ms 1906 nC mpc 2ms 9527 v 3ms qi 7312 nC msc 2ms
UNUac:T-re$A) lok:l !yerfb:D-te) (am:$y-)olw !yiP-te)
,mu rozkaesz co ,wszystkim we ,twoich sw ** sucha bdzie nie i twoim ustom przeciwko
e e e e
a
t cawwennu s er l kol d bare.ka et jisma w lo pka et

5925* nP 9410* v 3ms qi 621* v ms qv 2726 v ms qv 8760* Pd 4851 v 3ms Hi

}Un-}iB-a(u$Ohy xal:$Yw 2.1 p ;jfmE)w qzAx qar tfmUy
,Nuna syn ,Jozue e
wysa I .odwany i mocny bd Tylko .zabity bdzie
e a
nun bin j hos ua wajjislah. we mac h. zaq raq jumat

8374 v mp qv 2239 v mp qv 630* v qc 3216 nC ms 8450 v mp pP 425* nC mp 9314 nP

U):r Uk:l rom)"l $erex {yilGar:m {yi$nA)-{yn:$ {yi+i<ah-}im
zobaczcie e
,Idcie :mwic ,potajemnie szpiegw (jako) ,mczyzn dwch
e e e
Szittim z
a
r u l ku lemor h.eres m ragg lm nasm s najim hass it.m min

2
Dos. na wschodzie soca.
3
Dos. do kadego, ktre.
4
Dos. tak jak wszystko.
5 Ksiga Jozuego 2,17

9482* nC msc 3fs 2474* v fs qP 903 nC fs 1068 v 3mpjqi 2239 v 3mp qi 3898 nP 877 nC bs
Hfm:$U hnOz hf<i)-ty"B U)obYw Uk:lYw Oxyiry-te)w jerf)fh-te)
jej imi a ,nierzdnicy ,kobiety domu (do)
e
weszli i poszli I .Jerycho ** i ziemi **
e e e
h h
u s mah zona iss a bet wajjabou wajjel ku j rh.o w et haarec et

425* nC mp 2274 Pi 630* v qc 3898 nP 5124* nC ms 630* v 3ms ni 9352 v3 mp qi 8518* nP

{yi$nA) hNih rom)"l Oxyiry |elem:l ramf)Yw 2.2 ;hfMf$-Ub:K:$Yw bfxfr
mczyni Oto :mwic Jerycha krlowi * powiedziano I e e
.tam si pooyli i ,Rachab e
a h h
nasm hinne lemor j rh.o l melek wajjeamar s amma wajjisk bu rah.ab

9410* v 3ms qi 877 nC bs 3038* v qc 3941 nP 1240* nC mpc 4538 nC ms 2272* Pd 1068 v 3cp qp
xal:$Yw 2.3 ;jerf)fh-te) roP:xal l")fr:&y yn:Bim hflyaLah hN"h U)fB
posa I .ziemi ** zbada aby ,Izraela synw spord nocy tej e
tutaj przybyli
h h
wajjislah. haarec et lah.por jisrael mibb ne hallajla henna bau

465 Pp 2fs 1068 v mp qP 425* nC mp 3814 v fs hv1cs 630* v qc 8518* nP 3898 nP 5124* nC ms
|yal") {yi)fBah {yi$nA)fh yi)yicOh rom)"l bfxfr-le) Oxyiry |elem
,ciebie do przybyych mczyzn Wyprowad :mwic ,Rachab do Jerycha e
krl
a
elajik habbam ha nasm hoc lemor rah.ab el j rh.o melek

1068 v 3cp qp 877 nC bs 3038* v qc 4131* Pp 1160* nC msc 2fs 1068 v 3cp qp
;U)fB jerf)fh-lfK-te) roP:xal yiK |"ty"b:l U)fB-re$A)
.przyszli ziemi ca ** zbada ,poniewa ,twojego domu do e
weszli ktrzy
a
bau haarec kol et lah.por k l betek bau s er

1068 v 3cp qp 4212* a ms 630* v 3fs qi 7946 v 3fs qi3ms 425* nC mp 9594 a mdc 903 nC fs 4588* v 3fs qi
U)fB }"K rem)oTw On:P:ciTw {yi$nA)fh yn:$-te) hf<i)fh xaQiTw 2.4
przyszli ,Tak :powiedziaa i 5 ich ukrya i mczyzn dwch ** kobieta e
wzia I
a h
bau ken wattomer watticp no ha nasm s ne et haiss a wattiqqah.

9624* nC ms 2221 v 3msjqi 2251 pT mp 418* Pd 3507* v 1cs qp 4391* Pd 425* nC mp 465 Pp 1cs
ra(a<ah yihyw 2.5 ;hfM"h }ya)"m yiT:(ady )olw {yi$nA)fh yal")
bram (gdy) ,si stao I e
.(byli) oni skd wiem nie ale mczyni mnie do
e
h a
hass aar waj h hemma meajin jadat w lo ha nasm elaj

648 pg d 3507* v 1cs qp 4391* Pd 3814 v 3cp qp 425* nC mp 3253 nC ms 6326* v qc

hnf) yiT:(ady )ol U)fcy {yi$nA)fhw |e$oxaB rOG:sil
dokd wiem Nie .wyszli mczyni i
e
,ciemnoci w ,zamkn (miano)
h a
ana jadat lo jacau w ha nasm bah.osek lisgor

6234 v 2mp hi3mp 4131* Pp 357 Pd 3mp 4768* Pd 8472 v mp qv 425* nC mp 2239 v 3cp qp
;{Ugyi>at yiK {ehy"rAxa) r"ham Up:dir {yi$nA)fh Uk:lfh
.ich dogoni moecie gdy ,nimi za szybko Podajcie .mczyni (ci) poszli
a a
tass gum k ah. rehem maher ridpu ha nasm halku

7166 v fp qs 7043 nC ms 7617 nC fpc 3381 v 3fs qi3mp 1570 nC ms d 6867 v 3fs hp3mp 2218 pT fs
tOkurA(fh j"(fh y"T:$ip:B {n:m:+iTw hgGah {atflE(eh )yihw 2.6
6
uoonych odygach lnu w ich ukrya i
e e
dach na ich wprowadzia ona A e
a h e
ha rukot haec b piste wattit.m nem haggaga he latam w h

6861* Pp 3882 nP 2118 nC bs 357 Pd 3mp 8472 v 3cp qp 425* nC mp 1570 nC ms 4388 Pp 3fs
la( }"D:rYah |ereD {ehy"rAxa) Up:dfr {yi$nA)fhw 2.7 ;gGah-la( Hfl
przy Jordanu (do) drog nimi za podali mczyni I e
.dachu na niej dla
a a
al hajjarden derek ah. rehem radpu w ha nasm haggag al lah

5
Ich jest lekcj sugerowan w aparacie krytycznym BHS. TM ma go.
6
Dos. w lnu drewnie.
2,712 (#why 6

357 Pd 3mp 8472 v mp qP 3814 v 3cp qp 947 Pr 357 Pd 6326* v 3cp qp 9624* nC ms 5282 nC fp
;{ehy"rAxa) {yip:dorfh U):cy re$A)aK y"rAxa) Urgfs ra(a<ahw tOr:B:(aMah
.nimi za podajcy e
wyszli jak ,tym po zamknli bram I
e
.brodach e
a a a
ah. rehem harod pm jacu ka s er ah. re sagaru w hass aar hammab rot

1570 nC ms 6861* Pp 3mp 6867 v 3fs qp 2218 pT fs 9352 v 3mp qin 3410 Pd 2251 pT mp
;gGah-la( {ehy"lA( hft:lf( )yihw }UbfK:$y {ere+ hfM"hw 2.8
.dach na nich do wesza ona a e
,si pooyli nie jeszcze ,oni A
e
a h h
haggag al lehem alta w h jiskabun t.erem w hemma

877 nC bs 4388 Pp 2mp 3530 nP 6276 v 3ms qp 3507* v 1cs qp 425* nC mp 630* v 3fs qi
jerf)fh-te) {ekfl hwhy }atn-yiK yiT:(ady {yi$nA)fh-le) rem)oTw 2.9
,ziemi (t) ** wam JHWH da e ,Wiem :mczyzn do powiedziaa I
a a
haarec et lakem ( donaj) jhwh natan k jadat ha nasm el wattomer

877 nC bs 3947 v mp qP 4778 v 3cp np 4131* Pp 6861* Pp 1cp 416 nC fsc 2mp 6149 v 3fs qp
jerf)fh y"b:$oy-lfK Ugomn yikw Uny"lf( {ek:tamy") hfl:pn-yikw
kraju mieszkacy wszyscy e
struchleli e i
e
,nas na wasza groza pada e i e
h
haarec jos be kol namogu w k alenu ematkem napla w k

5006 nC mpc 3530 nP 3459 v 3ms hp 969* Pp 9527 v 1cp qp 4131* Pp 7458 nC mpc 2mp
y"m-te) hwhy $yibOh-re$A) t") Un:(amf$ yiK 2.10 ;{ekyn:Pim
wody JHWH wysuszy e ** ,syszelimy Bo .wami przed e
a a
me et ( donaj) jhwh hobs s er et s amanu k mipp nekem

9594 a mdc 7195* v 2mp qp 947 Pr 5450 nP 3814 v qc2mp 7458 nC mpc 2mp 6361* nC ms
yn:$il {etyi&A( re$A)w {yfr:ciMim {ek:t)"c:B {ekyn:Pim vUs-{y
dwom * uczynilicie co i ,Egiptu z wychodzilicie gdy e e
,wami przed Sitowia Morza
e
a a
lisne s tem wa s er mimmicrajim b cet kem mipp nekem sup jam

6700 nP 6389* nP 3882 nP 6601* nC ms 947 Pr 639 nP 5124* nC mpc

gO(:lU }oxyis:l }"D:rYah reb"(:B re$A) yiromE)fh y"k:lam
,Ogowi * i Sichonowi * ,Jordanu stronie tamtej po (mieszkaj) ktrzy ,Amorytw
e e e
krlom
a e
u l og l sh.on hajjarden b eber s er ha mor malke

8102 v 3fs qp 4420 nC msc 1cp 5260 v 3ms ni 9527 v 1cp qi 969* Po 3mp 3173* v 2mp hp 947 Pr
hfmfq-)olw Un"bfb:l saMYw (am:$Nw 2.11 ;{ftO) {eT:marExeh re$A)
powsta nie i e
nasze serce e
osabo i syszelimy I .ich zniszczylicie e
h e a
qama w lo l babenu wajjimmas wannisma otam heh. ramtem s er

2186 pT ms 481 nC mpc 2mp 3530 nP 4131* Pp 7458 nC mpc 2mp 425* nC ms 8490 nC bs 6704 Pd
)Uh {eky"holE) hwhy yiK {ekyn:Pim $yi):B axUr dO(
(jest) on ,wasz Bg ,JHWH poniewa ,wami przed mczynie w e e
duch wicej
e a
hu lohekem ( donaj) jhwh k mipp nekem b s ruah. od

5775* Pp 7249 Pd 9902* Pp 877 nC bs 5323* Pd 9505 nC mp 481 nC mp

)n-U(:bf<ih hfTa(w 2.12 ;taxfTim jerf)fh-la(w la(aMim {yamf<aB {yiholE)
prosz przysignijcie teraz A e
.dole w ziemi na i ,grze w e
niebie w Bogiem
h e
na hiss abu w atta mittah.at haarec w al mimmaal bass amajim lohm

7195* v 2mp qp 2996* nC ms 6914 Pp 2mp 7195* v 1cs qp 3530 nP 4388 Pp 1cs
{etyi&A(w desfx {ekfMi( yityi&f(-yiK hwhyaB yil
uczynicie i miosierdzie wami z uczyniam poniewa ,JHWH na mi
a
wa s tem h.ased immakem ast k (badonaj) bjhwh l

267* nC bs 4388 Pp 1cs 6276 v 2mp qp 2996* nC ms 2 nC msc 1cs 1160* nC msc 981 pT mp
tO) yil {eTatnU desex yibf) ty"B-{i( {eTa)-{G
znak mi dacie i
e
miosierdzie mego ojca domem z wy take
ot l u n tattem h.esed ab bet im attem gam
7 Ksiga Jozuego 2,1218

578 nC fsc 1cs 2 nC msc 1cs 2762 v 2mp hp 645 nC fs

yiMi)-te)w yibf)-te) {etyAxahw 2.13 ;temE)
,moj matk ** i e
,mojego ojca ** yciu przy zostawicie I e
.prawdziwy
a e
imm w et ab et w hah. jitem met

6186 v 2mp hp 4388 Pp 3mp 947 Pr 969* Pp 311 nC fpc 1cs 311 nC fsc 1cs 292* nC mpc 1cs
{eT:laCihw {ehfl re$A)-lfK t")w yatOy:xa)** yatOxa)*-te)w yaxa)-te)w
uratujecie i ,ich (jest) co ,wszystko
e
** i ,moje siostry
e
*** ** i ,moich braci ** i
e e
a
w hiccaltem lahem s er kol w et ah.jotaj ah.o taj w et ah.aj w et

9902* Pp 2mp 6155 nC fsc 1cp 425* nC mp 4388 Pp 3fs 630* v 3mp qi 4852 nC ms 6155 nC fpc 1cp
{eky"T:xat Un"$:pn {yi$nA)fh Hfl Ur:m)oYw 2.14 ;twfMim Uny"to$:pn-te)
wasze za nasze ycie :mczyni niej do powiedzieli I e
.mierci od nasze ycia **
a
tah.tekem napsenu ha nasm lah wajjom ru mimmawet napsotenu et

2221 v 3ms qp 2376 pT ms 1906 nC msc 1cp 5835 v 2mp hi 4391* Pd 577 Pd 4851 v qc
hyfhw hz Un"rfb:D-te) UdyGat )ol {i) tUmfl
7
,si stanie i e
,tej naszej sprawy ** e
powiecie nie jeeli ,mier na
h h
w haja ze d barenu et taggdu lo im lamut

645 nC fs 2996* nC ms 6914 Pp 2fs 7195* v 1cp qp 877 nC bs 4388 Pp 1cp 3530 nP
;temE)w desex |fMi( Unyi&f(w jerf)fh-te) Unfl hwhy-t"t:B
.prawd i miosierdzie tob z uczynimy i ,ziemi (t) **
e
nam JHWH da gdy e
e a
we met h.esed immak w asnu haarec et lanu ( donaj) jhwh b tet

2676 nC fs 8171* nC ms 1160* nC msc 3fs 4131* Pp 2830 nC bs 1273* Pp 2569* nC ms 3880 v 3fs hi3mp
hfmOxah ryiq:B Hfty"b yiK }OLaxah da(:B lebexaB {"dirOTw 2.15
muru cianie w e
jej dom poniewa ,okno przez e
linie na ich spucia I
h
hah.o ma b qr betah k hah.allon b ad bah.ebel wattoridem

2239 v mp qv 2291 nC ms d 4388 Pp 3mp 630* v 3fs qi 3947 v fs qP 2218 pT fs 2676 nC fs

Uk"L hfrfhfh {ehfl rem)oTw 2.16 ;tebf$Oy )yih hfmOxabU
,idcie gry W :im powiedziaa I .mieszkaa ona murze w i
h h
lleku hahara lahem wattomer jos abet h u bah.o ma

3583* nC mp 9473 a msc 9481 Pd d 2554 v 2mp np 8472 v mp qP 994 Pp 2mp 7290 v 3mp qi
{yimy te$ol:$ hfMf$ {et"B:xnw {yip:dorfh {ekfb U(G:py-}eP
,dni trzy
e
tam si ukrywajcie i e
,cigajcy e
was na si natknli nie aby e
h
jamm s loset s amma w nah.betem harod pm bakem jipg u pen

630* v 3mp qi 2118 nC bsc 2mp 2239 v 2mp qi 357 Pd 8472 v mp qP 9185 v qc 6635* Pp
Ur:m)oYw 2.17 ;{ek:K:rad:l Uk:l"T raxa)w {yip:dorfh bO$ da(
powiedzieli I e
.waszymi drogami * pjdziecie potem i ,cigajcych powrotu do (a)
e e e e e
wajjom ru l dark kem tel ku w ah.ar harod pm s o b ad

947 Pr 2376 pT ms 9090 nC fsc 2fs 664 pT cp 6208 a mp 425* nC mp 465 Pp 3fs
re$A) hZah |"tf(ub:<im Un:xnA) {Yiqn {yi$nA)fh fhyel")
ktr ,tej twojej przysigi od e
(bdziemy) my Wolni
e
:mczyni niej do
a h a a
s er hazze miss buatek nah.nu n qijjim ha nasm ele.ha

877 nC bs 1068 v mp qP 664 pT cp 2274 Pi 9119* v 2fs hp1cp

jerf)fB {yi)fb Un:xnA) hNih 2.18 ;UnfT:(aB:$ih
,ziemi (tej) do wchodzcy (bdziemy) my (gdy) ,Oto .nam zoy kazaa
a h
baarec bam nah.nu hinne hisbatanu

7
Dos. aby umrze.
2,1823 (#why 8

3880 v 2fs hp1cp 947 Pr 2830 nC bs 8366 v 2fs qi 2376 pT ms 9590* nC ms 2667 nC msc 10050* nC fsc
Un"T:darOh re$A) }OLaxaB yir:$:qiT hZah ynf<ah +Ux tw:qiT-te)
nas spucia ktre ,okna u przywiesz e
t karmazynowej nici z lin **
a h
horadtenu s er bah.allon tiqs r hazze hass an h.u .t tiqwat et

1160* nC msc 969* Pp 292* nC mpc 2fs 578 nC fsc 2fs 2 nC msc 2fs 994 Pp 3ms
ty"B-lfK t")w |yaxa)-te)w |"Mi)-te)w |yibf)-te)w Ob
dom cay ** i e
twoich braci ** i e
twoj matk ** i e
twojego ojca ** A e
.nie przez
bet kol w et ah.ajik w et immek w et abk w et bo

3814 v 3ms qi 4153 nC ms 2221 v 3ms qp 1160* nC ms d 465 Pp 2fs 698 v 2fs qi 2 nC msc 2fs
)"cy-re$A) loK hyfhw 2.19 ;hftyfBah |yal") yip:sa)aT |yibf)
wyjdzie kto ,Kady :si stanie i e
.domu do ciebie do wemiesz twojego ojca
a h h
jece s er kol w haja habbajta elajik taasp abk

664 pT cp 8396* nC msc 3ms 2054 nC msc 3ms 2682 nC msc d 1160* nC msc 2fs 2053 nC fdc
Un:xnA)w O$)or:b OmfD hfcUxah |"ty"b y"t:laDim
my a jego gowie na e
jego krew ,zewntrz na twojego domu drzwi z
a h
wa nah.nu b roso damo hah.u ca betek middalte

2054 nC msc 3ms 1160* nC ms 969* Pp 2fs 2221 v 3ms qi 947 Pr 4153 nC ms 6208 a mp
OmfD tyaBaB |fTi) hy:hy re$A) lokw {Yiqn
jego krew ,domu w tob z bdzie kto ,kady a e
;niewinni (bdziemy) e
h a
damo babbajit ittak jihje s er w kol n qijjim

5835 v 2fs hi 994 Pp 3ms 3484* nC fs 8396* nC msc 1cp

yidyGaT-{i)w 2.20 ;OB-hy:hiT dy-{i) Un"$)or:b
powiesz jeeli A e
.niemu przeciwko bdzie rka (jaka) jeeli ,naszej gowie na e
h
taggd w im bo tihje jad im b rosenu

947 Pr 9090 nC fsc 2fs 6208 a mp 2221 v 1cp qp 2376 pT ms 1906 nC msc 1cp
re$A) |"tf(ub:<im {Yiqn Unyyfhw hz Un"rfb:D-te)
ktr ,twojej przysigi od e
wolnie
bdziemy * e
,t nasz spraw ** e
a h
s er miss buatek n qijjim w hajnu ze d barenu et

2186 pT ms 1906 nC mpc 2mp 630* v 3fs qi 9119* v 2fs hp1cp

)Uh-}eK {eky"r:bid:K rem)oTw 2.21 ;UnfT:(aB:$ih
.to (bdzie niech) tak waszych sw Wedug e
:rzeka I .nam zoy kazaa
hu ken k dibrekem wattomer hisbatanu

2239 v 3mp qi 2830 nC bs 9590* nC ms 10050* nC fsc 8366 v 3fs qi 2239 v 3mp qi 9410* v 3fs pi3mp
Uk:lYw 2.22 ;}OLaxaB ynf<ah tw:qiT-te) ro$:qiTw Uk"lYw {"x:La$:Tw
poszli I e
.okna u karmazynow lin ** przywizaa i ,poszli i ich odesaa I e e
wajjel ku bah.allon hass an tiqwat et wattiqsor wajjeleku watt s all h.em

8472 v mp qP 9185 v 3cp qp 3583* nC mp 9473 a msc 9481 Pd 3947 v 3mp qi 2291 nC ms d 1068 v 3mpjqi
{yip:dorfh Ubf$-da( {yimy te$ol:$ {f$ Ub:$Yw hfrfhfh U)obYw
.cigajcy e
wrcili a ,dni trzye
tam pozostali i ,gry w przybyli i
h
harod pm s abu ad jamm s loset s am wajjesbu hahara wajjabou

9594 a mdc 9185 v 3mp qi 5398 v 3cp qp 4391* Pd 2118 nC bs 8472 v mp qP 1364 v 3mp pi
yn:$ Ubu$Yw 2.23 ;U)fcfm )olw |ereDah-lfk:B {yip:dorfh U$:qabyw
dwaj wrcili I .znaleli nie i drodze kadej na
e e
cigajcye
szukali I e
s ne wajjasubu macau w lo hadderek b kol harod pm waj baqsu

5925* nP 3549 nP 1068 v 3mpjqi 6599* v 3mp qi 2291 nC ms 3880 v 3mp qi 425* nC mp
}Un-}iB a(u$Ohy-le) U)obYw Ur:ba(Yw rfhfh"m Ud:rYw {yi$nA)fh
,Nuna syna ,Jozuego do e
przybyli i ,si przeprawili i ,gr z zeszli i ,mczyni
e
a
nun bin j hos ua el wajjabou wajjaabru mehahar wajjer du ha nasm
9 Ksiga Jozuego 2,233,5

3549 nP 630* v 3mp qi 969* Po 3mp 5398 v fp qP 969* Pp 4388 Pp 3ms

a(u$Ohy-le) Ur:m)oYw 2.24 ;{ftO) tO):coMah-lfK t") Ol-Ur:Pasyw
:Jozuego do
e
rzekli I e
.ich spotkao co ,wszystko e
** mu opowiedzieli i e e
j hos ua el wajjom ru otam hammoc ot kol et lo waj sapp ru

3947 v mp qP 4778 v 3cp np 877 nC bs 3484* nC fsc 1cp 3530 nP 6276 v 3ms qp
y"b:$oy-lfK Ugomn-{gw jerf)fh-lfK-te) Un"dy:B hwhy }atn-yiK
mieszkacy wszyscy struchleli take a ,ziemi (t) ca ** nasz rk w
e e e
JHWH da ,Tak
a
jos be kol namogu w gam haarec kol et b jadenu ( donaj) jhwh natan k

9314 nP 6098 v 3mp qi 1360* nC ms 3549 nP 9367 v 3msjhi 7458 nC mpc 1cp 877 nC bs
{yi+i<ah"m U(:sYw reqoBaB a(u$Ohy {"K:$Yw 3.1 s ;UnynfPim jerf)fh
Szittim z wyruszyli i rano * Jozue wczenie wsta I
e
.nami przed ziemi (tej)
mehass it.m wajjisu babboqer j hos ua wajjaskem mippanenu haarec

3410 Pd 9481 Pd 4501* v 3mp qi 3941 nP 1240* nC mpc 2186 pT ms 3882 nP 1068 v 3mpjqi
{ere+ {f$ UnilYw l")fr:&y yn:B-lfkw )Uh }"D:rYah-da( U)obYw
zanim tam przenocowali i ,Izraela synowie wszyscy i e e
on ,Jordan nad przybyli i
t.erem s am wajjalinu jisrael b ne w kol hu hajjarden ad wajjabou

9213 nC mp 6599* v 3mp qi 3583* nC mp 9473 a msc 8256 nC msc 2221 v 3msjqi 6599* v 3mp qi
{yir:+o<ah Ur:ba(Yw {yimy te$ol:$ h"c:qim yihyw 3.2 ;UrobA(y
zwierzchnicy e
przeszli i dni trzech kocem z si stao I
e e
.przeprawili si
h a
hass ot. rm wajjaabru jamm s loset miqce waj h ja boru

829 nC bsc 969* Pp 8374 v qc2mp 630* v qc 6913 nC ms 7718 v 3mp pi 4938 nC bs 8296 nC ms
}OrA) t") {ek:tO):riK rom)"l {f(fh-te) UUacyw 3.3 ;hnAxaMah bereq:B
ark ** ujrzycie Gdy :mwic ludowi ** rozkazali i
e e
obozu rodek przez e
a a h
ron et kirot kem lemor haam et waj cawu hammah. ne b qereb

981 pT mp 969* Po 3ms 6233 v mp qP 4496 nP 4087 nC mp 481 nC mpc 2mp 3530 nP
{eTa)w Oto) {yi):&on {Yw:lah {ynAhoKahw {eky"holE) hwhy-tyir:B
wy (wtedy) i e
,j nioscych lewitw kapanw i waszego Boga ,JHWH przymierza
e e e
a e a
w attem oto nos m halwijjim w hakkoh nm lohekem ( donaj) jhwh b rt

2221 v 3ms qi 8534 a ms 438 Pd 357 Pd 3fs 2239 v 2mp qp 5462 nC msc 2mp 6098 v 2mp qi
hy:hy qOxfr |a) 3.4 ;wyfrAxa) {eT:kalAhw {ek:mOq:Mim U(:siT
bdzie niech odstp Tylko .ni za pjdziecie i waszego miejsca z wyruszycie e e
h a a
jihje rah.o q ak ah. raw wah laktem mimm qom kem tisu

4717* nC fs 580* nC fs 564* a md 1151 Pp 3ms 1151 Pp 3ms 1151 Pp 2ms

hfDiMaB hfMa) {yaP:la):K wyny"b**U** Ony"b*U* {ekyny"B
.dugoci w okci tysicy dwu okoo e
ni midzy i *** wami midzy
h h
bammidda amma k alpajim u benaw u beno benekem

4131* Pp 994 Pp 3fs 947 Pr 2118 nC bs 3507* v 2mp qi 5336 Pp 465 Pp 3ms 8293 v 2mp qi
yiK Hfb-Uk:l"T re$A) |ereDah-te) U(:d"T-re$A) }a(am:l wyfl") Ub:r:qiT-la)
bo ,[niej po] i macie ktr ,drog ** e
znali ** abycie ,niej do si zbliajcie Nie
e e e
a a
k bah tel ku s er hadderek et ted u s er l maan elaw tiqr bu al

6913 nC ms 3549 nP 630* v 3ms qi 9478 Pd 9966 Pd 2118 nC bs 6599* v 2mp qp 4391* Pd
{f(fh-le) a(u$Ohy rem)oYw 3.5 s ;{O$:li$ lOm:Tim |ereDaB {eT:rabA( )ol
:ludu do Jozue
e
rzek I .** 8 przedtem drog t * przemierzalicie
e
nie
a
haam el j hos ua wajjomer s ilso m mitt mol badderek bartem lo

8
Dos. od wczoraj trzy dni temu.