See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/26712781

Gastrointestinal abnormalities in children with

autism

Article in Polski merkuriusz lekarski: organ Polskiego Towarzystwa Lekarskiego August 2009
Source: PubMed

CITATIONS READS

28 1,590

3 authors:

Jolanta Wasilewska Elzbieta Jarocka-Cyrta

Medical University of Bialystok Medical University of Bialystok
60 PUBLICATIONS 290 CITATIONS 50 PUBLICATIONS 305 CITATIONS

SEE PROFILE SEE PROFILE

Maciej Gustaw Kaczmarski

Medical University of Bialystok
434 PUBLICATIONS 1,619 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Jolanta Wasilewska on 24 February 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

40 J. Wasilewska, E. Jarocka-Cyrta, M. Kaczmarski

Patogeneza zaburze przewodu pokarmowego u dzieci

z autyzmem
JOLANTA WASILEWSKA, ELBIETA JAROCKA-CYRTA, MACIEJ KACZMARSKI
Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Alergologii, kierownik: prof. dr hab. med. M. Kaczmarski

Patogeneza zaburze przewodu pokarmowego u dzieci Gastrointestinal abnormalities in children with autism
z autyzmem
Wasilewska J., Jarocka-Cyrta E., Kaczmarski M. Wasilewska J., Jarocka-Cyrta E., Kaczmarski M.
Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, Klinika Pediatrii, Gastroente- Medical University of Bialystok, Poland, Department of Pediatrics,
rologii i Alergologii Gastroenterology and Allergic Diseases
Autyzm naley do zaburze neurorozwojowych charakteryzujcych The autistic spectrum disorder (ASD) is a neurodevelopmental di-
si klinicznie tzw. triad autystyczn obejmujc zahamowanie roz- sorder characterized by socially aloof behavior and impairment of
woju spoecznego, deficyty i dysfunkcje w komunikacji werbalnej i language and social interaction. This paper is a review of literature
niewerbalnej oraz zaburzenia behawioralne. Objawom tym u 9-54% on gastrointestinal problems in children with ASD. Gastrointestinal
chorych towarzyszy patologia przewodu pokarmowego, ktra w tej symptoms are described in 9-54% of autistic children, among which
grupie chorych czsto pozostaje nierozpoznana z powodu choroby most common are: constipation, diarrhea and abdominal distension.
podstawowej (zaburzenia mowy, zmieniona percepcja blu). Do naj- The gastro-intestinal abnormalities reported in autism include: in-
czciej opisywanych zmian w przewodzie pokarmowym u dzieci z flammation (esophagitis, gastritis, duodenitis, enterocolitis) with or
rozpoznanym autyzmem nale: zaburzenia motoryczne (choroba without autoimmunity, lymphoid nodular hyperplasia, increased in-
refluksowa przeyku, zaparcia, biegunki), zaburzenia trawienia, ze- testinal permeability, low activities of disaccharidase enzymes, im-
sp nadmiernej przepuszczalnoci jelita, zapalenie bony luzowej pairment of detoxification (e.g. defective sulfation of ingested phe-
jelita z cechami autoimmunizacji lub bez, zaburzenie rwnowagi mi- nolic amines), dysbiosis with bacterial overgrowth, food intolerance
krobiologicznej jelita, nietolerancja pokarmowa czy opioidowe dzia- or exorphin intoxication (by opioid derived from casein and gluten).
anie egzorfin pochodzenia pokarmowego uwolnionych z biaek po- A beneficial effect of dietary intervention on behavior and cognition
karmowych (kazeiny lub glutenu). Nadal jednak brak epidemiolo- of some autistic children indicates a functional relationship between
gicznych danych porwnujcych czsto chorb przewodu pokar- the alimentary tract and the central nervous system. There are no
mowego w populacji dzieci z rozpoznanym autyzmem i dzieci bez epidemiologic data concerning the incidence or prevalence of ga-
autyzmu. strointestinal problems within the population of children with ASD in
comparison to the population of non-ASD children.

Sowa kluczowe: autyzm, przewd pokarmowy, zapalenie jelita, od- Key words: autism, gastrointestinal tract, enterocolitis, lymphnodu-
czynowa hiperplazja grudek chonnych, nietolerancja pokarmowa lar hyperplasia, food hypersensitivity

Pol. Merk. Lek., 2009, XXVII, 157, 40 Pol. Merk. Lek., 2009, XXVII, 157, 40

Autyzm naley do zaburze neurorozwojowych obejmujcych
grup schorze o zrnicowanym fenotypie okrelanych jako
spektrum zaburze autystycznych ASD (ang. autism spec-
trum disorders) i zaliczanych wedug DSM-IV do caocio-
wych zaburze rozwoju PDD (ang. pervasive developmen-
tal disorders) (F84 w klasyfikacji ICD-10) [1, 39]. Choroba
ujawnia si klinicznie do 3 roku ycia, a objawy dotyczce 3
osiowych kierunkw rozwoju okrelane s mianem tzw. tria-
dy autystycznej i obejmuj:
zaburzenia rozwoju spoecznego,
deficyty i dysfunkcje w zakresie komunikacji (werbalnej i
niewerbalnej),
zaburzenia behawioralne.
Zmienno fenotypowa autyzmu obejmuje rwnie rny
poziom rozwoju umysowego upoledzenie funkcji poznaw-
czych koreluje z nasileniem objaww autyzmu i wystpuje u
50-75% chorych [39].
Czsto wystpowania ASD zwiksza si na caym
wiecie w 1978 r. w USA rozpoznawano j u 1/10 000
dzieci i modziey, w 1998 r. u 1/250 dzieci od 3 do 10 roku
ycia, w 2007 r. u 1/150 dzieci w wieku 8 lat. Czciej wy-
stpuje u chopcw ni u dziewczt (4:1) [2, 9, 41]. Taka
sytuacja epidemiologiczna sprawia, e w krajach rozwini-
tych autyzm rozpoznawany jest czciej ni np. zesp Do-
wna czy choroby nowotworowe i staje si realnym problem
spoecznym.
Przyczyny tak znacznego zwikszenia zachorowa na
autyzm nie s znane i jedynie czciowym wyjanieniem
jest fakt poszerzenia kryteriw diagnostycznych. Dzisiej-
sze rozumienie patogenezy choroby uwzgldnia etiologi
wieloczynnikow genetyczno-rodowiskow ze szcze-
gln rol interakcji midzy ukadem nerwowym a immu-
nologicznym.
Ujawnieniu si osobniczej predyspozycji genetycznej
sprzyjaj czynniki wyzwalajce (infekcyjne, toksyczne i ura-
zowe) zaburzajce przebieg embriogenezy oraz peri- i post-
natalny rozwj dziecka. W etiopatogenezie choroby wydaj
si rwnie odgrywa rol czynniki genetyczne ze strony matki
i czynniki rodowiskowe oddziaujce na matk, zarwno
przed ci, jak i podczas ciy [38].
Genetyczne uwarunkowania autyzmu nie budz wtpli-
woci, jednak do chwili obecnej nie wykryto jednego kon-
kretnego genu odpowiedzialnego za t chorob, podobnie
jak nie udao si znale jednego regionu mzgu zwizane-
go z chorob [23]. Obecny, wielogenowy model dziedzicze-
nia zakada interakcj, co najmniej 3-15 genw, z ktrych
wikszo zlokalizowana jest na chromosomach 7, 15, 17 i
X. Do genw kandydatw nale m.in.: MECP2 (Xq28; ze-
sp Retta), HOXA-1 (7p15.3) i HOXB-1 (7q21.32; rozwj
embrionalny tyomzgowia), EN2 (7q36.3; regulacja rozwoju
mdku) FOXP-2 (7q31.1; zaburzenia mowy), WNT2 (7q31-
33; rozwj podowy i deficyty socjalne), 5-HTT (17q11.1-q12;
Patogeneza zaburze przewodu pokarmowego u dzieci z autyzmem
hiperserotoninemia), GABRA3-(15q11-q13; neurotransmisja
GABA-ergiczna), OXTR 2 (3p26.2; obnienie stenia oksy-
tocyny w surowicy), ASL (22q13.1-q13.2; zaburzenia biosyn-
tezy puryn) [27, 37]. Z polimorfizmem genw wie si zmien-
no obrazu klinicznego poszczeglnych podtypw ASD. U
10-15% chorych na ASD wspistniej inne choroby gene-
tyczne, np. zesp kruchego chromosomu X, stwardnienie
guzowate, zesp Downa, fenyloketonuria, neurofibromato-
za typu I, zesp Angelmana [47].
Od pierwszego opisu autyzmu w 1943 r. (Leo Kanner)
do chwili obecnej zmienio si spojrzenie na to schorzenie.
Pocztkowo rozumiana jako nieuleczalna choroba dotycz-
ca wycznie mzgu, dzisiaj postrzegana jest jako choroba
orodkowego ukadu nerwowego, z ktr wspistniej inne bego (ang. nonspecific colitis). Badanie to opublikowane jako
zaburzenia oglnoustrojowe i narzdowe, np. w ukadzie
odpornociowym czy przewodzie pokarmowym. Czy istnie-
je zaleno midzy stopniem uszkodzenia jelita a nasile-
niem objaww autyzmu? Czy leczenie choroby jelit moe
wpywa korzystnie na prac mzgu i agodzi zachowania
autystyczne?
Celem pracy jest przegld aktualnych doniesie powi-
conych tej problematyce.
OBJAWY KLINICZNE CHORB PRZEWODU
POKARMOWEGO
Symptomatologia kliniczna zaburze przewodu pokarmo-
wego u dzieci z rozpoznanym autyzmem jest mao pozna-
na nieliczne badania powicone temu zagadnieniu s
zrnicowane metodologicznie [22, 29, 36]. Ponadto cz-
sto wystpowania dolegliwoci subiektywnych, takich jak
bl, uczucie dyskomfortu, zgaga czy nudnoci jest u dzie-
ci autystycznych trudna do oceny, m.in. z powodu zabu-
rze mowy czy zmienionej percepcji blu. Objawy te mog
si wyraa zmian w zachowaniu: nasileniem pobudze-
nia ruchowego, niepokojem, agresj lub samookalecze-
niem.
Czsto wystpowania obiektywnych objaww choro-
by przewodu pokarmowego u dzieci z ASD, zalenie od
metody (badania retrospektywne, prospektywne) i kryteriw
wczenia, jest oceniana na 9 do 84,1% w porwnaniu z
9-37% u dzieci bez autyzmu [10, 23, 29, 30, 36]. W bada-
niach przeprowadzonych przez Blacka i wsp. opartych na
przegldzie dokumentacji szpitalnej, choroby przewodu
pokarmowego rozpoznawano porwnywalnie czsto u dzieci
autystycznych, jak i w grupie kontrolnej (9 vs 9%) [10]. W
badaniach wykonanych przez Horvath i wsp. objawy klinicz-
ne z przewodu pokarmowego obserwowano u 80% dzieci z
rozpoznanym autyzmem w stosunku do 30% dzieci z grupy
kontrolnej (rodzestwo badanych) [28]. Do najczstszych
objaww naleay: nadmierne wytwarzanie gazw jelitowych
(60,3%), wzdcia (37,95%), ble brzucha (37,95%), biegun-
ka (27,6%), odbijania (25,0%), objawy refluksu odkowo-
przeykowego (15,5%) i zaparcie (9,5%). Afzal natomiast
rozpozna umiarkowane lub cikie zaparcie u 36% dzieci z
rozpoznanym autyzmem w porwnaniu z 9% w grupie kon-
trolnej [3].
Do objaww choroby przewodu pokarmowego wyraa-
jcych si poza ukadem pokarmowym nale zaburzenia
snu, opisywane u 44-83% dzieci z ASD, zwaszcza u dzie-
ci z chorob refluksow przeyku [20, 21]. Zmiany neuro-
endokrynne spowodowane zaburzeniami snu s porwny-
walne do nastpstw przewlekego stresu. Skutkiem prze-
wlekej deprywacji snu jest m.in. hamowanie neurogenezy
w zakrcie zbatym hipokampa zalene od zwikszenia
stenia krcych glikokortykosteroidw nadnerczowych
[35]. Deprywacja snu u dzieci z rozpoznanym autyzmem
moe nasila upoledzenie funkcji poznawczych m.in. po-
przez wywieranie hamujcego wpywu na proliferacj neu-
ronw w OUN.
41
BADANIA ENDOSKOPOWE PRZEWODU
POKARMOWEGO
W 1998 r. grupa lekarzy londyskich zajmujcych si choro-
bami zapalnymi jelita (Inflammatory Bowel Disease Study
Group) przedstawia pierwszy opis obrazu endoskopowego
jelita u 9 dzieci z rozpoznanym autyzmem regresywnym,
blami brzucha i biegunk [46]. Regres rozwoju u 8 z 9 dzieci
nastpi, wedug oceny rodzicw, po szczepieniu przeciw
odrze, wince i ryczce. U 7 badanych w kocowym odcin-
ku jelita krtego stwierdzono guzkowy przerost grudek chon-
nych LNH (ang. lymphoid nodular hyperplasia), w jelicie
grubym natomiast cechy nieswoistego zapalenia jelita gru-
doniesienie wstpne zapocztkowao dyskusj krytyczn do-
tyczc zapalenia jelita u dzieci z rozpoznanym autyzmem
[14, 31, 33].
Horvath i wsp. opisali refluksowe zapalenie bony luzo-
wej przeyku u 69% spord 36 dzieci z ASD, przewleke
zapalenie bony luzowej odka u 42%, przewleke zapale-
nie bony luzowej dwunastnicy z przerostem komrek Pa-
netha u 67% [23]. Wakefield zwrci uwag na wieloognisko-
we zmiany zapalne w jelicie grubym, nacieki eozynofilowe i
ropnie krypt (objaw colitis ulcerosa), sugerujc rozpoznanie
pan-colitis lub autistic colitis, co jednak nie zyskao apro-
baty innych badaczy [33, 45].
Ashwood i wsp. zwrcili uwag na zwizek obrazu hi-
stopatologicznego jelita z diet badanych [6]. W grupie dzieci
z rozpoznanym autyzmem leczonych diet eliminacyjn
bez glutenu i bez kazeiny stwierdzili znamiennie mniejszy
udzia komrek kwasochonnych w nacieku zapalnym jelita
w porwnaniu z grup dzieci z autyzmem nieleczonych die-
tetycznie.
Naley zaznaczy, e odczynowa hiperplazja grudek
chonnych (LNH) opisywana u dzieci z rozpoznanym auty-
zmem regresywnym jest objawem nieswoistym. Moe by
nastpstwem dugotrwaego zalegania treci jelitowej, miej-
scowych infekcji, infestacji pasoytniczych, przewlekej eks-
pozycji na alergeny pokarmowe, objawem towarzyszcym
deficytom immunologicznym, moe te wystpowa u dzie-
ci zdrowych [26]. U dzieci z nadwraliwoci na biaka mle-
ka krowiego LNH moe ustpi po leczeniu diet eliminacyj-
n (po usuniciu mleka z diety) [44].
BADANIA IMMUNOLOGICZNE
I IMMUNOHISTOCHEMICZNE PRZEWODU
POKARMOWEGO
Badania immunohistochemiczne odka, dwunastnicy, jeli-
ta krtego i grubego dzieci z rozpoznanym autyzmem suge-
ruj, wedug niektrych autorw, nowy typ limfocytarnego
zapalenia, przebiegajcy z udziaem limfocytw cytotoksycz-
nych CD8+ (ang. autistic enterocolitis; panenteric IBD-like
disease) [7, 25]. W grupie dzieci z autyzmem regresywnym i
wspistniejcymi objawami odkowo-jelitowymi (ble brzu-
cha, biegunka, wzdcia) opisano ogniskowe, limfocytarne
zapalenie bony luzowej odka z przewag limfocytw
CD8+ w nabonku gruczoowym i obecnoci zogw surowi-
czej IgG i C1q dopeniacza na powierzchni nabonka i w bo-
nie podstawnej [7]. Zwrcono uwag, e proliferacja kom-
rek krypt i pogrubienie bony podstawnej nabonka byy bar-
dziej nasilone u chorych z autyzmem, ni w grupie dzieci z
innymi zapalnymi chorobami jelita (choroba Crohna, wrzo-
dziejce zapalenie jelita grubego).
Ashwood i wsp. stwierdzili w grupie dzieci z ASD, e ogni-
skowemu zapaleniu limfocytarnemu w jelicie grubym, prze-
biegajcemu ze zwikszeniem wewntrzkomrkowych cyto-
kin prozapalnych (TNF-a, IFN-g) w limfocytach CD3+ towa-
rzyszy zwikszenie liczby komrek CD3+TNF-a+ oraz
CD3+IFN-g we krwi obwodowej, podobnie jak w chorobie
Crohna [8]. Nie wiadomo czy stwierdzane cechy dysregula-
42
cji immunologicznej wskazuj na odpowied autoimmunolo-
giczn, czy te moe s nieswoist odpowiedzi zapaln z nianie laktulozy zwiksza si, o czym informuje podwysze-
przewag udziau limfocytw.
Lightdale i wsp. u 23/25 dzieci z rozpoznanym autyzmem
opisali depozyty IgG i skadnika C1q dopeniacza na pod-
stawno-bocznej bonie enterocytw dwunastnicy, podobne do
opisywanych przez Torrente w odku [31]. Dyskutowane
jest podobiestwo zapalenia jelita u dzieci z rozpoznanym
autyzmem do zapalenia w przebiegu nieswoistych zapale
jelita (IBD) czy innych chorb autoimmunologicznych (celia-
kia, cukrzyca) [5, 43]. Fernell i wsp. badajc dwa niezalene
wskaniki stanu zapalnego jelit stenie NO w odbycie oraz
stenie kalprotektyny w kale s zdania, e nie ma dowo-
dw na powizanie autyzmu z aktywnym zapaleniem jelita [17].
BADANIA AKTYWNOCI DWUSACHARYDAZ
Najczciej opisywane u dzieci z rozpoznanym autyzmem
objawy, takie jak: ble brzucha, wzdcia, nadmierne wytwa-
rzanie gazw trawiennych mog zalee m.in. od zaburze
enzymatycznych. Zmniejszenie aktywnoci dwusacharydaz
opisano u 58% dzieci z autyzmem [21]. Najczciej (38,9%)
rozpoznawano hipolaktazj, tj. obnienie aktywnoci laktazy
(beta-D-galaktozydazy), enzymu rbka szczoteczkowego
enterocytw uczestniczcego w rozkadzie laktozy do gluko-
zy i galaktozy (niezbdnej do budowy galaktolipidw mzgo-
wych). U dzieci z rozpoznanym autyzmem przyczyn nietole-
rancji laktozy poszukuje si w predyspozycji genetycznej (de-
fekt enzymatyczny) oraz w stanach nabytych (zapalenie jeli-
ta, zaburzenie rwnowagi mikrobiologicznej jelit lub wpyw
antybiotykoterapii). Ocena aktywnoci enzymw trzustkowych
(amylazy, lipazy, trypsyny, chymotrypsyny, karboksypeptyda-
zy) u 89 dzieci z ASD wykazaa zmniejszenie ich aktywnoci
tylko u 1 z nich [23].
ZESP NADMIERNEJ PRZEPUSZCZALNOCI
JELITA JAKO OBJAW ENTEROPATII
Tylko jedna warstwa komrek nabonka jelitowego (epithe-
lium) oddziela zawarto wiata jelita od dostpu do licz-
nych komrek ukadu immunologicznego w blaszce waci-
wej bony luzowej (lamina propria) i rodowiska wewntrz-
nego organizmu. Szczelno nabonka zaley od kompleksu
pocze umiejscowionych na bocznej powierzchni bony
komrkowej enterocytw [32]. Trzy gwne skadowe tego
kompleksu to:
poczenia cise (barierowe TJs, ang. tight junctions), Zwikszona przepuszczalno nabonka jelitowego dla pro-
zapewniajce cisy kontakt bon komrkowych za pomo-
c licznych biaek (okludyny, rodziny klaudyn, czsteczki
JAM),
poczenia przylegajce (ang. adherens junctions) o wa-
ciwociach dynamicznych dziki aktywnoci kurczliwych
mikrofilamentw aktynowych,
desmosomy punktowe poczenia penice funkcje me- syndrome).
chaniczne [32].
W fizjopatologii transportu pozakomrkowego jelita zasad-
nicza rola przypada TJs, a gwnymi biakami odpowiedzial-
nymi za ich funkcj scalajc komrki s okludyna i klaudy-
na-1 [19]. Zwikszona przepuszczalno bariery jelitowej,
okrelana mianem zespou przeciekajcego jelita (ang. leaky
gut syndrome), opisywana jest u 43-76% dzieci z ASD, rw-
nie u dzieci bez klinicznych objaww z przewodu pokarmo-
wego [15, 24].
Nieinwazyjnym testem szczelnoci jelita jest pomiar wy-
dzielania do moczu doustnie podanych cukrw: laktulozy
(dwucukru) i mannitolu (monocukru), tzw. test laktulozowo-
mannitolowy. Nie metabolizowane w jelicie cukry rni si
stopniem absorpcji z jelita, w zdrowym jelicie mae czstecz-
ki mannitolu (0,63 nm) s atwo wchaniane zwrotnie, a due
czsteczki laktulozy (0,96 nm) wchaniane s sabo. Jeli jed-
J. Wasilewska, E. Jarocka-Cyrta, M. Kaczmarski
nak poczenia midzy enterocytami s rozlunione wcha-
nie si wartoci wskanika laktuloza/mannitol w moczu [34].
Zmniejszeniu czynnociowej integralnoci jelita moe
sprzyja obecny u niektrych dzieci z ASD stan zapalny jeli-
ta czy te przewleky stres emocjonalny, co potwierdzono w
badaniach eksperymentalnych [48]. Zwikszenie przepusz-
czalnoci jelit moe by uwarunkowane genetycznie, tak jak
w przebiegu nieswoistych zapale jelita [12].
ZABURZENIE RWNOWAGI
MIKROBIOLOGICZNEJ JELIT
Znamienna poprawa kliniczna po terapii wankomycyn ob-
serwowana u dzieci z rozpoznanym autyzmem regresywnym
zwrcia uwag badaczy na rol mikroflory jelitowej w pato-
genezie ASD [18, 42]. W kale tych dzieci stwierdzono m.in.
istotne zwikszenie flory beztlenowej z gatunku Clostridium
[11, 18, 42]. Na zwizek przyczynowy midzy dyzbioz prze-
wodu pokarmowego a autyzmem regresywnym wskazuj:
pocztek objaww po leczeniu przeciwbakteryjnym,
wystpowanie w pocztkowej fazie choroby objaww ga-
strologicznych i utrzymywanie si ich jako dolegliwoci
przewlekych u czci dzieci,
szybka i widoczna poprawa kliniczna po leczeniu wanko-
mycyn, niekiedy rwnie metronidazolem, z nawrotem
choroby po kadorazowym przerwaniu antybiotykoterapii
celowanej na flor beztlenow [18].
U dzieci z rozpoznanym autyzmem toksyny bakteryjne
wytwarzane w jelicie mog dociera do OUN drog nerwu
bdnego, ktrego zakoczenia unerwiaj jelito cienkie, co
postuluje Bolte i wsp. [11].
ZMIANY W WTROBIE
Zmniejszenie zdolnoci detoksykacyjnej wtroby dla wielu
metabolitw, lekw i ksenobiotykw (przy udziale wiza siar-
kowych i glukuronizacji) czyni dzieci autystyczne szczegl-
nie podatne m.in. na toksyczne dziaanie acetaminofenu oraz
wpywa na aktywno i katabolizm hormonw i neurotrans-
miterw [4, 23].
NIEALERGICZNA NADWRALIWO NA MLEKO
I GLUTEN EGZORFINY
duktw trawienia biaek pokarmowych umoliwia ich przej-
cie ze wiata jelita do krenia oglnego, skd po przejciu
bariery krew-mzg mog dociera do orodkowego ukadu
nerwowego, wpywajc na zmian zachowania dziecka, ju
w krtkim czasie po spoyciu posiku. Nastpstwa kliniczne
okrelane s jako zesp jelitowo-mzgowy (ang. gut-brain
Kliniczna poprawa po zastosowaniu diety bez kazeiny i
glutenu u niektrych dzieci z rozpoznanym autyzmem, moe
wiza si z opioidowymi waciwociami produktw trawie-
nia tych biaek b-kazomorfiny z kazeiny mleka krowiego i
gliadomorfiny z glutenu. rdem egzorfin mog by te inne
pokarmy, np. ry i szpinak. Obnienie aktywnoci enzymw
rbka szczoteczkowego odpowiedzialnych za kocow faz
trawienia biaek (dipeptydaz np. DPP-IV) prowadzce do
niepenego trawienia kazeiny i glutenu moe by uwarunko-
wane genetycznie lub wynika z patologii jelita. Nieszczelne
jelito uatwia transport egzorfin do OUN, gdzie jako neuroak-
tywne peptydy zakcaj rozwj mzgu i nasilaj zachowa-
nia autystyczne.
Ocena wydzielania opioidw z moczem u dzieci z ASD
daa sprzeczne wyniki, Reichelt potwierdzi istnienie hiper-
petydurii, natomiast Dettmer i wsp. uywajc innej techniki
 Patogeneza zaburze przewodu pokarmowego u dzieci z autyzmem
analitycznej (SPE-HPLC-MS/MS), nie wykryli w moczu 56
dzieci z ASD ani zwikszonej zawartoci endorfin (deltorfiny
1 i deltorfiny 2), ani egzorfin (gliadomorfiny, b-kazomorfiny)
[16, 40].
Za teori opioidow przemawiaj u czci chorych wyniki 19. Furuse M., Sasaki H., Tsukita S.: Manner of interaction of heterogeneous
terapeutycznego zastosowania antagonisty opioidowego
naltreksonu, wyraajce si korzystnym wpywem na obja-
wy kliniczne (zmniejszenie stereotypii, autoagresji, poprawa
mowy i kontaktw spoecznych) [13].
Wskazania do eliminacji glutenu z diety nie wynikaj ze
wspistnienia choroby trzewnej, badania serologiczne w kie-
runku celiakii u ponad 400 chorych z zaburzeniami autystycz-
nymi wypady negatywnie [23].
Analiza ywienia dzieci z ASD wykazaa zwikszone spo-
ycie biaka, by moe przekraczajce moliwoci trawien-
ne. Levy i wsp. analizujc diet 62 dzieci z ASD zwrcili uwag
na nadmierne spoycie biaka w tej grupie chorych wynosz-
ce 211% dawki zalecanej w USA wedug RDA (Recommen-
ded Dietary Allowance) [30].
PODSUMOWANIE
Dzieci z ASD s heterogenn etiologicznie i klinicznie grup
chorych wymagajc wielokierunkowej i interdyscyplinarnej
pomocy. Zaburzenia przewodu pokarmowego u dzieci z ASD
mog mie rny charakter i lokalizacj. Nie ma obecnie wia-
rygodnych i rozstrzygajcych dowodw na istnienie jednej,
zarezerwowanej dla autyzmu swoistej patologii przewodu
pokarmowego. Leczenie gastrologiczne powinno opiera si
na indywidualnie ustalonych wskazaniach medycznych, po-
dobnie jak leczenie diet eliminacyjn.
PIMIENNICTWO
1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition.
American Psychiatric Association. Washington, DC, 1994.
2. http:::www.cdc.gov:ncbddd:autism:addm.htm Autism and Developmen-
tal Disabilities Monitoring (ADDM) Network; Content source: National Cen-
ter on Birth Defects and Developmental Disabilities, 02-09-2007.
3. Afzal N., Murch S., Thirrupathy K. i wsp.: Constipation with acquired me-
garectum in children with autism. Pediatrics, 2003, 112, 4, 939-942.
4. Alberti A., Pirrone P., Elia M. i wsp.: Sulphation deficit in low-functioning
autistic children: a pilot study. Biol. Psychiatry, 1999, 46, 3, 420-424.
5. Arrieta M.C., Bistritz L., Meddings J.B.: Alterations in intestinal permeabi-
lity. Gut, 2006, 55, 10, 1512-1520.
6. Ashwood P., Anthony A., Pellicer A.A. i wsp.: Intestinal lymphocyte popu-
lations in children with regressive autism: evidence for extensive muco-
sal immunopathology. J. Clin. Immunol., 2003, 23, 6, 504-517.
7. Ashwood P., Anthony A., Torrente F. i wsp.: Spontaneous mucosal lym-
phocyte cytokine profiles in children with autism and gastrointestinal symp-
toms: mucosal immune activation and reduced counter regulatory inter-
leukin-10. J. Clin. Immunol., 2004, 24, 6, 664-673.
8. Ashwood P., Wakefield A.J.: Immune activation of peripheral blood and
mucosal CD3+ lymphocyte cytokine profiles in children with autism and
gastrointestinal symptoms. J. Neuroimmunol., 2006, 173, 1-2, 126-134.
9. Bertrand J., Mars A., Boyle C. i wsp.: Prevalence of autism in a United
States population:The Brick Township, New Yersey, investigation. Pedia-
trics, 2001, 108, 5, 1155-1161.
10. Black C., Kaye J., Jick H.: Relation of childhood gastrointestinal disor-
ders to autism: nested case-control study using data from the UK Gene-
ral Practice Research Database. Br. Med. J., 2002, 24 419-421.
11. Bolte E.R., Autism and Clostridium tetani. Med. Hypotheses, 1998, 51, 2,
133-144.
12. Buhner S., Buning C., Genschel J. i wsp.: Genetic basis for increased
intestinal permeability in families with Crohns disease: role of CARD15
3020insC mutation? Gut, 2006, 55, 3, 342-347.
13. Campbell M., Anderson L.T., Small A.M. i wsp.: Naltrexone in autistic
children: behavioral symptoms and attentional learning. J. Am. Acad. Child
Adolesc. Psychiatry, 1993, 32, 6, 1283-1291.
14. Casanova M.F.: The minicolumnopathy of autism: A link between migraine
and gastrointestinal symptoms. Med. Hypotheses, 2008, 70, 1, 73-80.
15. DEufemia P., Cell M., Finnocchiaro R. i wsp.: Abnormal intestinal perme-
ability in children with autism. Acta Paediatr., 1996, 85 1076-1079.
16. Dettmer K., Hanna D., Whetstone P. i wsp.: Autism and urinary exogeno-
us neuropeptides: development of an on-line SPE-HPLC-tandem mass
spectrometry method to test the opioid excess theory. Anal. Bioanal.
Chem., 2007, 388, 8, 1643-1651.
View publication stats
43
17. Fernell E., Fagerberg U.L., Hellstrom P.M.: No evidence for a clear link be-
tween active intestinal inflammation and autism based on analyses of faecal
calprotectin and rectal nitric oxide. Acta Paediatr., 2007, 96, 7, 1076-1079.
18. Finegold S.M., Molitoris D., Song Y. i wsp.: Gastrointestinal microflora
studies in late-onset autism. Clin. Infect. Dis., 2002, 35, Suppl 1, S6-S16.
claudin species within and between tight junction strands. J. Cell. Biol.,
1999, 147, 4, 891-903.
20. Gail Williams P., Sears L.L., Allard A.: Sleep problems in children with
autism. J. Sleep Res., 2004, 13, 3, 265-268.
21. Horvath K., Papadimitriou J.C., Rabsztyn A. i wsp.: Gastrointestinal ab-
normalities in children with autistic disorder. J. Pediatr., 1999, 135, 5,
559-563.
22. Horvath K., Perman J.A.: Autism and gastrointestinal symptoms. Curr.
Gastroenterol. Rep., 2002, 4, 3, 251-258.
23. Horvath K., Perman J.A., Autistic disorder and gastrointestinal disease.
Curr. Opin. Pediatr., 2002, 14, 5, 583-587.
24. Horvath K., Zielke H., Collins J. i wsp.: Secretin improves intestinal per-
meability in autistic children. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2000, 31,
S30-S31.
25. Jyonouchi H., Geng L., Ruby A. i wsp.: Dysregulated innate immune re-
sponses in young children with autism spectrum disorders: their relation-
ship to gastrointestinal symptoms and dietary intervention. Neuropsycho-
biology, 2005, 51, 2, 77-85.
26. Kokkonen J., Karttunen T.J.: Lymphonodular hyperplasia on the mucosa
of the lower gastrointestinal tract in children: an indication of enhanced
immune response? J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2002, 34, 1, 42-46.
27. Korvatska E., Van de Water J., Anders T.F. i wsp.: Genetic and immuno-
logic considerations in autism. Neurobiol. Dis., 2002, 9, 2, 107-125.
28. Koves K., Kausz M., Reser D. i wsp.: What may be the anatomical basis
that secretin can improve the mental functions in autism? Regul. Pept.,
2002, 109, 1-3, 167-172.
29. Kuddo T., Nelson K.B.: How common are gastrointestinal disorders in
children with autism? Curr. Opin. Pediatr., 2003, 15, 3, 339-343.
30. Levy S.E., Souders M.C., Ittenbach R.F. i wsp.: Relationship of dietary
intake to gastrointestinal symptoms in children with autistic spectrum di-
sorders. Biol. Psychiatry, 2007, 61, 4, 492-497.
31. Lightdale J., Siegel B., Heyman M.: Gastrointestinal symptoms in autistic
children. Clin. Persect. Gastroenterol., 2001, 4, 1-3.
32. Liu Z., Li N., Neu J.: Tight junctions, leaky intestines, and pediatric dise-
ases. Acta Paediatr., 2005, 94, 4, 386-393.
33. MacDonald T.T., Domizio P.: Autistic enterocolitis; is it a histopathological
entity? Histopathology, 2007, 50, 3, 371-379.
34. Marsilio Renzo, DAntiga Lorenzo, Zancan Lucia i wsp.: Simultaneous
HPLC determination with light-scattering detection of lactulose and man-
nitol in studies of intestinal permeability in pediatrics Clinical Chemistry,
1998, 44, 1685-1691.
35. Mirescu C., Peters J.D., Noiman L. i wsp.: Sleep deprivation inhibits adult
neurogenesis in the hippocampus by elevating glucocorticoids. Proc. Natl.
Acad. Sci. U S A, 2006, 103, 50, 19170-19175.
36. Molloy C.A., Manning-Courtney P.: Prevalence of chronic gastrointesti-
nal symptoms in children with autism and autistic spectrum disorders.
Autism, 2003, 7, 2, 165-171.
37. Muhle R., Trentacoste S.V., Rapin I.: The genetics of autism. Pediatrics,
2004, 113, 5, e472-486.
38. Newschaffer C., Fallin D., Lee N.: Heritable and nonheritable risk factors
for autism spectrum disorders. Epidemiol. Rev., 2002, 24, 137-153.
39. Rapin I.: Autism. N. Engl. J. Med., 1997, 337, 2, 97-104.
40. Reichelt K.L., Knivsberg A.M.: Can the pathophysiology of autism be expla-
ined by the nature of the discovered urine peptides? Nutr. Neurosci., 2003,
6, 1, 19-28.
41. Rossignol D.A.: Hyperbaric oxygen therapy might improve certain patho-
physiological findings in autism. Med. Hypotheses, 2007, 68, 6, 1208-1227.
42. Sandler R.H., Finegold S.M., Bolte E.R. i wsp.: Short-term benefit from
oral vancomycin treatment of regressive-onset autism. J. Child Neurol.,
2000, 15, 7, 429-435.
43. Soderholm J.D., Olaison G., Lindberg E. i wsp.: Different intestinal per-
meability patterns in relatives and spouses of patients with Crohns dise-
ase: an inherited defect in mucosal defence? Gut, 1999, 44, 1, 96-100.
44. Turunen S., Karttunen T.J., Kokkonen J.: Lymphoid nodular hyperplasia
and cows milk hypersensitivity in children with chronic constipation. J.
Pediatr., 2004, 145, 5, 606-611.
45. Wakefield A.J., Ashwood P., Limb K. i wsp.: The significance of ileo-colo-
nic lymphoid nodular hyperplasia in children with autistic spectrum disor-
der. Eur. J. Gastroenterol. Hepatol., 2005, 17, 8, 827-836.
46. Wakefield A.J., Murch S.H.: Anthony A. i wsp.: Ileal-lymphoid-nodular
hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder
in children. Lancet, 1998, 351, 9103, 637-641.
47. Zafeiriou D.I., Ververi A., Vargiami E.: Childhood autism and associated
comorbidities. Brain Dev., 2007, 29, 5, 257-272.
48. Zareie M., Johnson-Henry K., Jury J. i wsp.: Probiotics prevent bacterial
translocation and improve intestinal barrier function in rats following chro-
nic psychological stress. Gut, 2006, 55, 1553-1560.
Otrzymano 22 stycznia 2009 r.
Adres: Jolanta Wasilewska, Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Alergologii,
Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, 15-274 Biaystok, ul. J. Waszyngtona
17, tel.: 085 745 07 01, fax: 085 742 38 41, e-mail: jolanta@umwb.edu.pl