Wstp rne stenia zwizkw w rnych miejscach ukadu, rozkad moleku w
Przedmiot zainteresowa biofizyki: przestrzeni nierwnomierny, np. bona biologiczna zjawiska o oglnym charakterze nierwnowagowe (np. stan stacjonarny - rozkad niezmienny w czasie) zjawiska fizyczne w organizmach ywych rwnowagowe (np. rozkad Boltzmanna moleku gazu w polu pene wyjanienie procesw przebiegajcych w organizmach grawitacyjnym) przemiany energetyczne, np. niecigo skurcz i rozkurcz mini, skokowa zmiana rozkadu moleku w przestrzeni, np. na powierzchni bon transport przez bony biologiczne, komrkowych powstawanie i rozchodzenie impulsw nerwowych, przyczyna - selektywne wasnoci transportowe bon => rnica ste oddziaywanie organizmw z otoczeniem skadnikw roztworw wewntrz i na zewntrz ukady przykadowe (np. nie ma gazu idealnego): nierwnowagowo biopolimery o rozwinitej i rnorodnej powierzchni, skomplikowane, niejednorodne ukady biologiczne s w stanie granice faz biopolimer - wodny roztwr soli, nierwnowagi termodynamicznej bony lipidowe otwarto wymiana materii i energii midzy ukadem i otoczeniem Wasnoci ukadw biologicznych: reakcje metaboliczne, zjawiska transportowe wieloskadnikowo specyficzno mae - H2O biaka i kwasy nukleinowe (biopolimery) peni w ustroju ywym cile wiksze - lipidy okrelone, specyficzne role due - biaka okrelony rozkad adunkw w makromolekuach bardzo due - kwasy nukleinowe s jony mae, makrojony, dipole rne oddziaywania midzyczsteczkowe jon - jon Szczeglne wasnoci wody jon - dipol waciwoci fizyczne wody niezalene od jej budowy: dipol - dipol (wizania wodorowe - szczeglny przypadek) temperatura wrzenia i topnienia jon - czsteczka niepolarna ciepo parowania (najwysze) i topnienia dipol - czsteczka niepolarna pojemno cieplna - najwysza w porwnaniu z innymi ciaami staymi i czsteczka niepolarna - czsteczka niepolarna cieczami, poza amoniakiem napicie powierzchniowe - wysze ni wikszo cieczy oddziaywania konkuruj ze sob prowadzc do powstania kompleksu o lepko minimalnej energii potencjalnej oddziaywania => stabilizacja struktury przestrzennej makromoleku staa dielektryczna niewielka energia wiza midzyczsteczkowych => atwe rozrywanie => orientacja - uporzdkowanie dipoli wody przez oddziaywania dynamika agregacja - skupienie dipoli wody elektrostatyczne niejednorodno wizania wodorowe - mog czy nawet tysice czsteczek H2O ciepo waciwe w pojedynczym wizaniu kady atom przekazuje do wsplnego
uytkowania po jednym elektronie (H2/Cl2) ronie ze wzrostem temperatury elektroujemno - zdolno do wizania elektronw walencyjnych. Im najwysze po amoniaku wicej atom moe wiza, tym bardziej elektroujemny. Okrelana za najmniejsze w temperaturze ciaa organizmw staocieplnych pomoc skali Paulinga. Mwi o momencie dipolowym ql przewodnictwo cieplne (proporcjonalnie), gdzie q - adunek, l - odlego midzy "rodkami sabe - do 1000x mniejsze ni metali cikoci" adunkw rola stabilizatora temperatury moment dipolowy mwi o strukturze czsteczki wzgldna przenikalno elektryczna np. w H2O stanowi 1 z dowodw ktowej struktury miara osabienia przez orodek oddziaywa elektrostatycznych gdy go nie ma => czsteczka liniowa, np. CO2 , gdzie c - z dielektrykiem, c0 - w prni atomy poczone dwoma/wicej wizaniami kowalencyjnymi nie mog si obraca swobodnie wok osi wizania - 3D - ksztat wielu makroczsteczek
jonowe (kation, anion) maa przewodno midzy 2 atomami, ktrych wzajemna rnica elektroujemnoci jest rozszerzalno cieplna - temperatura odpowiadajca maksymalnej gstoci wiksza ni 1,7 w skali Paulinga ze zasolenia elektrony zamiast si uwsplni przeskakuj na stae do jednego z atomw zdolno do rozpuszczania - wiksza i wicej substancji ni inne ciecze => 1 atom ma nadmiar adunkw +, drugi nadmiar - przenikalno dielektryczna - maksymalna w porwnaniu z innymi para jonowa przyciga si elektrostatycznie, np. kryszta HCl cieczami wodorowe dysocjacja elektryczna - bardzo maa koordynacyjne przezroczysto - wzgldnie dua Van der Waalsa metaliczne 2. Oddziaywania midzyatomowe i midzyczsteczkowe Wizania chemiczne Oddziaywania midzyczsteczkowe kowalencyjne potwierdzaj zjawiska: rozmieszczenie elektronw: istnienie faz skondensowanych (ciecze, ciaa stae) symetrycznie (wizania niepolarne/niespolaryzowane/atomowe) - lepko cieczy i gazw powstaj przy takich samych stopniach elektroujemnoci pierwiastkw, napicie powierzchniowe np. H2, Cl2, O2, N2 zjawiska kapilarne (podciganie cieczy) niesymetrycznie (wizania polarne/spolaryzowane) - para elektronw stabilne kompleksy midzymolekularne przesunita w stron pierwiastka bardziej elektroujemnego struktury subkomrkowe maa odlego dziaanie katalityczne enzymw oddziaywania sabe zasig znacznie wikszy, ni promienie chmur elektronowych energia oddziaywa przycigajcych ~ r-6 wystpuj te midzy atomami tej samej czsteczki energia oddziaywa odpychajcych ~ r-12 teoria si elektrostatycznych od nieruchomych adunkw i dipoli rwnanie Lennarda - Jonesa elektrycznych (opis wystarczajcy dla odlegoci znacznie wikszych od may zasig. ok. 0,5nm (5x rednica) zasigu orbitali atomowych) stosunkowo sabe, kilka(nacie) kJ/mol rodzaje: wystpujc kolektywnie efektywnie stabilizuj powstajce struktury, np. midzy adunkami (stosunkowo dalekozasigowe - malej tylko z 2-warstwowe ukady czsteczek lipidw w lipoproteinach odwrotnoci kwadratu dugoci) 10-10 - redni rozmiar atomu = 1 adunek - dipol jonowe adunek - dipol indukowany wodorowe z elektroujemnym atomem innej/tej samej czsteczki o wolnej -polaryzowalno - zdolno czsteczki/atomu do deformacji rozkadu parze elektronowej jej adunkw w zewntrznym polu elektrycznym, dla wikszoci jdro wodoru przycigane przez czsteczk, do ktrej naley, ale czsteczek zaley od kierunku pola, np. dla czsteczek liniowych przyciga je te inna czsteczka o silnie elektroujemnym atomie z woln najwiksza wzdu osi par elektronow (N, O, F, Cl) polaryzowalno - na og wielko anizotropowa - zalena od orientacji midzy czsteczkami dipolowymi, ale energia wysza od przewidywanej, osi czsteczki dugoci wizania mniejsze dipol - dipol bardzo sabe, ale wane w przyrodzie oywionej dipol - dipol indukowany czsteczki wody i prawie wszystkie czsteczki w organizmach dipol indukowany - dipol indukowany stabilizuj struktur kwasw nukleinowych i biaek z przeniesieniem adunku Wizania midzyczsteczkowe czsteczki tworz kompleks, gdy adunek przenosi si z donora na wynik rwnowagi oddziaywa przycigajcych i odpychajcych akceptor D+A=>D...A=>D+...-A dugo wizania dla F=0 (Ep=min) kilkakrotnie wiksza od dugoci wiza kowalencyjnych 3. Elementy termodynamiki: drgania termiczne Parametry termodynamiczne - charakteryzuj waciwoci fizyczne ukadu energia wizania (by je rozerwa) objto w strukturach biologicznych (>70% H2O) wane wizania mogce powsta cinienie w rodowisku wodnym temperatura typy: z udziaem jonw Zasady termodynamiki wynikaj z oddziaywa jon - jon, jon - dipol, dipol - dipol indukowany I - zachowania energii - zmiana energii wewntrznej ukadu rwna jest bardzo silne w rodowiskach o maej staej dielektrycznej, np. j-j w H2O sumie ciepa dostarczonego do ukadu i pracy wykonanej nad ukadem nie s tak silne U=Q+W, dU=Q+W Van der Waalsa (z udziaem dipoli i dipoli indukowanych) Q>0 gdy ciepo dostarczone do ukadu wynikaj z oddziaywa elektrostatycznych W>0 gdy praca wykonana nad ukadem II (Clausiusa): procesy nieodwracalne s samorzutne, nadaj kierunek zjawiskom W ukadzie izolowanym procesy mog zachodzi tylko w kierunku przyrodniczym wzrostu entropii. W stanie rwnowagi entropia ma warto maksymaln. procesy rzeczywiste przebiegaj ze skoczon prdkoci => s Niemoliwy jest proces, ktrego jedynym rezultatem jest przekazywanie nieodwracalne energii w postaci ciepa od ciaa zimniejszego do cieplejszego bez spowodowania zmian w otoczeniu. Zasady termodynamiki w procesach biologicznych Niemoliwe jest zbudowanie perpetuum mobile drugiego rodzaju (silnika szybko produkcji entropii jest miar ywotnoci organizmu cieplnego o 100% sprawnoci) dla utrzymania ywotnoci organizmu i modoci => zwikszy procesy metabolizmu => wzrost produkcji entropii -=> pobudzenie do walki z ni Funkcje stanu (przez wysiek fizyczny) wielko, ktrej zmiana zaley tylko od wartoci pocztkowej i kocowej, a organizmy mode oddaj do otoczenia wicej ciepa ni dojrzae, nie od sposobu realizacji tej zmiany intensywniejsze procesy metabolizmu, wiksza aktywno organizmu entropia miara nieuporzdkowania ukadu, funkcja stanu Zjawiska transportu -23 S=klnZ; k=1,3810 J/K(st. Boltzmanna), Z-prawdopodobiestwo przenoszenie pewnej wielkoci fizycznej przez orodek materialny, przy termodynamiczne osignicia danego stanu czym ruchy czsteczek orodka maj charakter przypadkowy wyznacza kierunek procesu zachodzcego w ukadzie izolowanym bez procesy wystpuj, gdy brak rwnowagi, naruszony cakowicie bezadny wymiany ciepa z otoczeniem (adiabatycznie) ruch czsteczek (opisany przez rozkad Maxwella), gdy wystpuje energia swobodna F niejednorodno wyznacza kierunek procesu zachodzcego izotermicznie w przemianach samorzutnie przebiegaj tylko procesy nieodwracalne izochorycznych dyfuzja - transport masy ta cz energii wewntrznej ukadu, ktra moe by w odpowiednich samorzutne wyrwnywanie si skadu w ukadach wieloskadnikowych warunkach wykorzystana jako praca niejednorodnych bez adnych makroskopowych ruchw materii Entalpia swobodna G gsto strumienia dyfuzji - ilo substancji przechodzcej w jednostce odgrywa tak sam rol w przemianach izotermiczno-izobarycznych jak czasu przez jednostk powierzchni prostopadle do kierunku dyfuzji energia swobodna w izotermiczno-izochorycznych prawo Ficka przewodnictwo cieplne - transport energii Procesy przebiegajce w przyrodzie samorzutne wyrwnywanie temperatur bez adnych makroskopowych procesy odwracalne - po ukoczeniu ukad i otoczenie wraca do stanu ruchw materii pocztkowego, np. niegasnce drgania idealnej spryny w prni, gsto strumienia ciepa jest proporcjonalna do gradientu temperatury i adiabatyczne wolne spranie gazu doskonaego energia przepywa w kierunku malejcej temperatury procesy nieodwracalne - po ukoczeniu ukad i otoczenie nie wraca do prawo Fouriera stanu pocztkowego jednoczenie np. izotermiczne rozprenie gazu lepko - transport pdu doskonaego do prni, drgania tumione wyrwnywanie prdkoci 2 ssiadujcych ze sob warstw warunek konieczny i wystarczajcy odwracalnoci procesu przepywajcego pynu termodynamicznego - quasistatyczno (nieskoczenie wolny przebieg) sia tarcia wewntrznego dziaajca midzy 2 elementami dS cytoplazma - synteza biaek z udziaem mRNA rwnolegych warstw pynu jest proporcjonalna do gradientu prdkoci w mitochondrium - utlenianie substancji pokarmowych, uwalnianie energii kierunku prostopadym do ruchu warstw rybosomy - synteza biaek prawo Newtona siateczka rdplazmatyczna - synteza lipidw/sterydw prd elektryczny - transport adunku aparat Golgiego - modyfikacja biaek i lipidw prawo Ohma funkcje komrek: magazynowanie/przeksztacanie energii Osmoza reprodukcja, rozmnaanie dyfuzja rozpuszczalnika przez bon pprzepuszczaln rozdzielajc 2 kontrola procesw zachodzcych we wasnym organizmie roztwory o rnym steniu (do zbiornika o wyszym steniu) bona przepuszcza tylko rozpuszczalnik, nie substancj rozpuszczon Bona komrkowa cinienie osmotyczne budowa wywierane na roztwr w stanie rwnowagi dwuwarstwa lipidowa wzr Van't Hoffa =cRT, gdzie c-stenie molowe fosfolipidy o hydrofilowej gowie i hydrofobowych ogonach z kwasw roztwory: tuszczowych hipertoniczny - niedobr wody biaka integralne i powierzchniowe izotoniczny - stan normalny wasnoci hipotoniczny - nadmiar wody rny stosunek lipidw do biaek w rzeczywistoci: przewaga lipidw w bonach mao aktywnych, np. w osonkach bony pprzepuszczalne s selektywnie przepuszczajce mielinowych (80%) oprcz gradientu ste mog wystpi gradienty cinie i napicia rwnowaga w bonach erytrocytw elektryczne przewaga biaek (gwnie jako enzymw) w bonach aktywnych w roztwr moe by wieloskadnikowy procesach metabolicznych, np. bony mitochondrialne asymetria strukturalna - niektre biaka tylko z zewntrz (lecytyna) albo 4. Elementy biofizyki komrki tylko wewntrz (spektryna) ywa komrka pynno bon zoony ukad molekularny o swoistej strukturze posiadajcej waciwo spowodowana nieuporzdkowan oscylacj i rotacj acuchw YCIA tuszczowych fosfolipidw eukariotyczne (z jdrem) skad lipidowy bon musi zapewnia optymaln pynno prokariotyczne (funkcjonalny odpowiednik jdra) procesy zalene - transport przez bony, dyfuzja powierzchniowa rozmiary najczciej 1-100m enzymw, substratw, czsteczek lipidowych bona komrkowa 0,01m (10nm) funkcje u czowieka: erytrocyt - 7m, neuron - do 1m ochronna (zerwanie=mier) budowa i funkcje struktur komrkowych, transportowa - do/z komrki jdro - przekazywanie DNA, synteza mRNA energetyczna - oddychanie, wymiana energii, praca elektryczna - napicie na bonie, potencja spoczynkowy i czynnociowy, moe zachodzi w tych komrkach, co procesy metaboliczne impulsy nerwowe dziki nonikom (transportery aktywne) przedziaowa - konkurencyjne procesy biochemiczne kontrola fosforylacji, przenikania jonw receptorowa - przekaz informacji, oddziaywanie hormonw, decydujca rola w powstawaniu impulsw nerwowych neurotransmiterw, antygenw najczciej od stenia niszego do wyszego w medycynie: leki - przechodz Pompa sodowo potasowa substancje toksyczne - niszcz/przechodz u wszystkich zwierzt i wikszoci rolin zaburzenia potencjaw - neurologia dobrze rozpoznana w erytrocytach w komrce duo jonw K+, mao Na+, na zewntrz odwrotnie Transport przez bony aktywny transport K+ do komrki i Na+ na zewntrz (wbrew gradientowi bierny - dyfuzja ste) moe zachodzi przez: procesy transportu sprzone ze sob 3Na+2K+ (prd elektryczny) faz lipidow pomp jest enzym K+/Na+- ATP-aza, biako integralne przechodzce przez biaka integralne tworzce kanay (dziaaj selektywnie), kanay ca bon nieselektywne to pory. Transportery bierne - biako przycza czstk, energia uwalniana podczas hydrolizy ATP umoliwia transport zmienia konformacj, przenosi na drug stron bony nierwnomierny rozkad jonw midzy wntrzem i otoczeniem => napicie prosta - zgodnie z prawem Ficka, gdy stenie mae elektryczne, dynamiczna zmiana transportu => impulsy elektryczne H2O, CO2, mocznik przez faz lipidow Techniki pomiarowe zoona - nie da si opisa prawem Ficka, bo kilka bodcw jednoczenie, mikroelektrody np. gradient ste, cinie najprostszy pomiar potencjau bonowego (rnica potencjaw pomidzy wspomagana (uatwiona) wntrzem komrki i otoczeniem, po zewntrznej stronie bony =0, transport nonikowy wewntrz <0) zgodna z gradientem ste 2 elektrody i woltomierz, elektroda wewntrzna ostra, przebija bon, niezgodna z prawami prostej i zoonej ktra przylega szczelnie do szkam z ktrego jest zrobiona pipeta i nie przenoszenie wikszych czstek, ktre same nie przejd dochodzi do bezporedniego kontaktu wewntrz/zewntrz czsteczka czy si z nonikiem (biakiem integralnym) voltage-clamp nie wymaga nakadu energii wpywa zmian potencjau bonowego na przewodnictwo jonowe, dziaa na np. glukoza przez bon erytrocytu zasadzie ujemnego sprzenia zwrotnego transport charakteryzuje si nasyceniem (ograniczona liczba nonikw) patch-clamp konkurencja o noniki (gdy podobna struktura) pipeta nie przebija bony komrkowej, tylko przylega inhibitory - cz si z nonikami i blokuj je pomiar na bardzo maym skrawku bony (atce) pozwala na pomiar aktywny prdw jonowych w pojedynczych kanaach wymaga nakadu energii metabolicznej elektroda szklana o rednicy 1m, dobrze przylega do komrki (bo delikatne podcinienie i gadki koniec pipety) Potencja bonowy konfiguracja cell-attached inaczej spoczynkowy - osigany i utrzymywany relatywnie stabilnie przez rejestracja prdw na fragmencie bony ograniczonej od reszty komrki komrki jako wypadkowa gradientw ste jonw i rnych technika nieinwazyjna przepuszczalnoci dla rnych jonw wane zcze wysokoomowe midzy pipet i bon, by izolowa dotyczy komrki w stanie niepobudzonym, cytoplazma i otoczenie komrki elektrycznie od otoczenia s elektrycznie obojtne pomiary maych prdw pyncych przez niewielk liczb kanaw warstwa adunkw w obszarze o gruboci 1m, co wytwarza rnic jonowych z wysok rozdzielczoci przy maym szumie potencjaw w poprzek bony komrkowej mona bada pojedyncze kanay (przewodnictwo, kinetyka), wpyw obecny we wszystkich komrkach substancji farmakologicznych na nie -40mV do -100mV uyteczne w badaniu komrek pobudliwych, np. mini w neuronach -40mV do -75mV pipety - szko krzemowe/borokrzemowe bona ma potencja spoczynkowy - spolaryzowana konfiguracja whole-cell typowy rozkad ste jonw gdy impuls podcinienia to ograniczony kocwk pipety skrawek bony na zewntrz komrki stenie jonw Na+ i Cl- wiksze ni wewntrz zostanie oderwany, rejestracja aktywnoci kanaw wewntrz stenie K+ i A-(anionw organicznych - aminokwasy i biaka) konfiguracja inside-out i outside-out wiksze pomiar prdw na oderwanej atce bona przepuszczalna dla jonw - w stanie spoczynku przepuszcza najlepiej moliwo dowolnej zmiany skadu roztworu zewntrznego jony K+, gorzej Cl-, najgorzej Na+ analiza wpywu rnych zwizkw na t sam pul kanaw rwnanie Nernsta potencja Nernsta (rwnowagi) - warto potencjau, ktra rwnoway 5. Biofizyka tkanki nerwowej gradient stenia okrelonego jonu midzy przeciwnymi stronami bony Kanay jonowe komrkowej klasyfikacja wg sposobu ich regulacji stale otwarte (np. K+ - przeciek) , gdzie z-wartociowo jonu otwierane (bramkowane) ligandem: rwnanie Goldmana wewntrzkomrkowym uwzgldnia wszystkie zaangaowane rodzaje jonw zewntrzkomrkowym (neuromediatorem) otwierane (bramkowane) zmian potencjau otwierane mechanicznie Potencjay czynnociowe stany czynnociowe kanaw gwatowna sekwencja zmian potencjau bonowego wedug spoczynkowy (zamknity) charakterystycznego i powtarzalnego wzorca charakteryzujca komrki aktywacji (otwarty) pobudliwe (neurony, miniowe, itp.) i wywoana szybkimi zmianami inaktywacji (zamknity, nieaktywny, konsekwencja nastpujcej przewodnictwa dla okrelonych jonw (szczeglnie K+ i Na+) depolaryzacji) przejciowa zmiana potencjau bonowego zwizana najczciej z przekazywaniem informacji synapsa bodcem s zmiany potencjau elektrycznego w rodowisku zewntrznym miejsce komunikacji bony koczcej akson z bon komrkow drugiej fazy potencjau czynnociowego komrki 1 - gwatowny wzrost potencjau bonowego - depolaryzacja rodzaje pocze 2 - nieco wolniejszy spadek potencjau bony - repolaryzacja nerwowo-nerwowe 3 - hiperpolaryzacja - okres, gdy potencja bony jest niszy od nerwowo-miniowe spoczynkowego nerwowo-gruczoowe prg pobudzenia - gdy potencja bony przekracza pewn warto rodzaje synaps graniczn, pojawia si, bo depolaryzacja podprogowa jest kompensowana chemiczne - najczstsze, oddalone o ok. 20nm - szczelina synaptyczna. pasywnym wpywem jonw potasu Zakoczenie neuronu presynaptycznego tworzy kolbk synaptyczn okres refrakcji - po wystpieniu potencjau czynnociowego, okres wytwarzajc neuroprzekaniki (ACh, dopamina, adrenalina) niereagowania na nowe pobudzenia. W fazie refrakcji absolutnej komrka depolaryzujce bon postsynaptyczn, np. w narzdach wewntrznych nie moe wygenerowa kolejnego impulsu bez wzgldu na pobudzenie (tam, gdzie nie trzeba bardzo szybkiego przekazu) "generowanie" go jest zalene od obecnoci kanaw jonowych elektryczne - neurony prawie si stykaj, kolbka presynaptyczna otwieranych zmian potencjau i stanowi cech bon pobudliwych oddalona o 2nm od postsynaptycznej, moliwa wdrwka jonw w 2 nerwowe, miniowe - kanay sodowe kierunkach, impuls bardzo szybko przekazywany - minie, itp. dokrewne, oocyty - wapniowe hamujca - neurotransmitery (np, GABA) hiperpolaryzuj bon rolinne - potasowe postsynaptyczn do ok. -100mV (przez otwarcie kanaw chlorowych), utrudnia to przekazanie impulsu bo zwiksza warto potencjau Impuls nerwowy granicznego wdrujcy potencja czynnociowy, trwa max. 1ms i osiga max +30mV Komrki receptorowe hiperpolaryzacja nastpcza trwa kilka ms specjalne komrki odbierajce bodce zewntrzne czue na: Komrka nerwowa deformacj (nacisk, rozciganie, rozerwanie, temperatur) - dendryt - przenosi sygnay otrzymywane z innych neuronw do ciaa przeksztacony akson komrki, ktrej jest czci wychylenie (przyspieszenie, drganie, zmiana cinie) - komrki rzskowe akson - przekazuje informacje dalej od ciaa do komrki w uchu, w linii bocznej ryby dugo 1mm-1m kwanty wiata, zapach, smak - enzymatyczne wzmocnienie sygnau rednica 1m - 1mm przekaz informacji - kada komrka ma setki synaps, aktywno 1 synapsy szybko transmisji kilka -100m/s to zmiana o 1-2mV w komrce postsynaptycznej cakowity czas trwania impulsu - do 10ms wyszy potencja postsynaptyczny (PSP) => wysza czsto wysyania przewenie Ranviera - przerwy midzy komrkami osonki mielinowej, impulsw nerwowych (max. 800m/s) w nich bona komrkowa aksonu kontaktuje si z pynem jednoczesne dziaanie wielu synaps moe wygenerowa potencja pozakomrkowym. Gradient potencjau wikszy ni w zmielinizowanym czynnociowy w komrce postsynaptycznej, gdy potencja depolaryzacji odcinku, w przeweniu wzmocniony impuls przekroczy warto progow rogwka - bez naczy krwiononych, silnie unerwiona, rednica 11mm, 6. Biofizyka ukadu wzrokowego grubo 0,6mm, promie krzywizny zewntrznej 7,7mm, wewntrznej Wasnoci falowe wiata 6,8mm, n=1,376, zdrowe oko D=43D fala elektromagnetyczna - rozchodzce si zaburzenie pola elektrycznego i ciecz wodnista wypeniajca przedni komor oka magnetycznego soczewka - warstwowa, w rodku n=1,4, na zewntrz n=1,33, otoczona fala poprzeczna obwdk rzskow, co daje waciwe pooenie i napicie, D=19D bez widmo fal elektromagnetycznych =380-760nm, kolejno barw: fioletowy, akomodacji niebieski, zielony, ty, pomaraczowy, czerwony ciao szkliste - n=1,336 zjawiska falowe wiata caociowo oko D=60D (okoo) odbicie - wspczynnik odbicia =Iodb/I0=0,04 na kadej powierzchni punkt daleki oka sD - odlego najdalszego punktu na osi oka dajcego zaamanie - bezwzgldny wspczynnik zaamania wiata n=c/v; n=1,5 ostry obraz na siatkwce, gdy oko nie akomoduje (D=Dmin) dla szka punkt bliski oka sB - najmniejsza odlego, z ktrej przedmiot daje ostry dyspersja - zaleno wspczynnika zaamania wiata od dugoci fali obraz na siatkwce, gdy soczewka jest najbardziej wypuka (D=Dmax) - ok. wietlnej 10cm dla oka modego i 50cm dla 50+ dyfrakcja - ugicie, zmiana kierunku wiata niespowodowana refrakcja oka R=1/sD, dla zdrowego oka R=0 gdy sD= zaamaniem interferencja - nakadanie si (superpozycja) fal spjnych Akomodacja zmiana ksztatu i ogniskowej soczewki, by ostro widzie przedmioty daleko Soczewki i blisko soczewka cienka - brya przezroczysta ograniczona powierzchniami misie rzskowy rozluniony - soczewka paska, maa zdolno sferycznymi skupiajca, widzenie dalekie, oko nieakomodujce (by to uzyska w ognisko - punkt przecicia promieni badaniu zapuszcza si atropin) rwnanie soczewki (wzr soczewkowy): misie napity - soczewka wypuka, dua zdolno skupiajca, widzenie ns - wspczynnik zaamania soczewki bliskie no - wspczynnik zaamania orodka r1,2 - promienie krzywizn Wady wzroku i ich korekcja zdolno skupiajca (zaamujca), oznaczana Z lub D=1/f [D] krtkowzroczno bez akomodacji skupia promienie za blisko Powstawanie obrazw korekta - soczewka rozpraszajca x>2f - obraz rzeczywisty, odwrcony, pomniejszony soczewka punkt daleki sD<0, refrakcja R<0 f<x<2f - obraz rzeczywisty, odwrcony, powikszony skupiajca dalekowzroczno x<f - obraz pozorny, prosty, powikszony bez akomodacji skupia promienie za daleko soczewka rozpraszajca - obraz pozorny, prostu, pomniejszony korekta - soczewka skupiajca punkt daleki sD>0, refrakcja R>0 Ukad optyczny oka korekcja tak, by refrakcja ukadu szko korekcyjne+oko=0, tzn. ukad staje Czuo oka si miarowy, sD prg czuoci oka - dla przecitnego oka zaadaptowanego do ciemnoci soczewka korekcyjna Ds=R/(1-eR), gdzie e - odlego soczewki od oka, 410-19J - ok. 100 kwantw wiata musi pada na oko z zewntrz wane przy silnych szkach i soczewkach kontaktowych wskutek odbi i absorpcji wiata w oku do siatkwki dociera ok. 40% astygmatyzm - spowodowany niesferycznoci powierzchni rogwki, kwantw promienie rnie zaamywane w rnych paszczyznach oka, korekta - siatkwka absorbuje 20% padajcych kwantw szka cylindryczne/cylindryczno sferyczne 8 - bezwzgldny prg czuoci siatkwki (energia 8 kwantw pochonita przez siatkwk powoduje powstanie wraenia wzrokowego) Zdolno rozdzielcza oka liniowa zmienne warunki owietlenia odwrotno najmniejszej odlegoci 2 punktw widzianych jeszcze automatyczna regulacja rednicy renicy (2-8mm) rozdzielnie. Minimum midzy maksimami nie wiksze od 0,735 przystosowanie komrek fotoczuych do natenia owietlenia (po ok. 20 (kryterium Rayleigha) minutach) d=1/a, zaley od odlegoci punktw od oka widzenie ciemne (skotopowe) - prciki ktowa wiato rozkada rodopsyn szybciej ni jej resynteza d=1/=1,22/dz, gdzie - kt, pod jakim widziane s ze renicy wejciowej ujemne sprzenie zwrotne midzy iloci rodopsyny i nateniem obrazy 2 punktw jeszcze przez ukad optyczny, a dz - rednica renicy owietlenia wejciowej ronie owietleni, maleje rodopsyna => zmniejszanie czuoci prcikw dla dz=3mm i =600nm =0,2810-3rad=1' widzenie jasne (fotopowe) - czopki zaley od czuoci receptorw i pola ich powierzchni widzenie przestrzenne Siatkwka ukad optyczny oka przeksztaca 3D na 2D budowa jedno oko nie jest w stanie okreli odlegoci przedmiotu od oka receptory wiatoczue widzimy przestrzennie, bo mamy par oczu, kade widzi inny obraz prciki - bardzo czue, widzenie monochromatyczne, rozpoznawanie zbieno osi oczu dla obiektw dalszych jest inna ni bliszych konturw blisze przedmioty przesaniaj dalsze komrki prcikw - element wiatoczuy w czci zewntrznej to analiza powstaych cieni molekuy rodopsyny (barwnika), ktra ulega przemianom czopki - rozpoznawanie kolorw, mniej czue zamglenie przedmiotw odlegych 3 rodzaje czopkw, rna czuo spektralna, absorbuj wiato o rnej wraenie perspektywy dugoci (R, G, B) konwersja sygnau wietlnego na elektryczny 7. Biofizyka zmysu suchu Fale dwikowe kanay sodowe komrka wydzielanie neurotransmiterw wasnoci fizyczne ciemno otwarte zdepolaryzowana szybko jasno zamknite zhiperpolaryzowana wolno fale mechaniczne - rozchodzce si w przestrzeni zaburzenie orodka. Natenie Gono Czsteczki orodka oscyluj, ale si nie przemieszczaj - przemieszcza si Skad widmowy Barwa zaburzenie, transport energii, ale NIE masy, w gazach s to fale podune prdko rozchodzenia si fal Prg syszalnoci ciecze, gazy - v=(k/), gdzie k - modu ciliwoci objtociowej najmniejsze natenie dwiku wywoujce zauwaalne wraenie suchowe ciaa stae - fala poprzeczna v=(G/), gdzie G - modu sztywnoci dla 1kHz I=10-12W/m2, Pmax=210-5N/m2 ciaa stae - fala poduna v=(E/), gdzie E-modu Younga prg blu dla 1kHz I=1W/m2, Pmax=20N/m2 rwnanie fali sinusoidalnej paskiej (x,t)=Asin(t-kx+), gdzie: - wychylenie z pooenia rwnowagi =2f - prdko ktowa poziom natenia i poziom gonoci k=2/ - liczba falowa poziom natenia dwiku [dB] L=10log(I/I0)=20log(P/P0) =vT - dugo fali poziom gonoci dwiku [fon] - dwik (o dowolnej czstoci) ma poziom x - odlego od rda fali gonoci n fonw, jeli wydaje si tak samo gony, jak dwik o f=1kHz i rwnanie fali kulistej (r,t)=(A0/r)sin(t-kx+) (dla tumionej e^-r) poziomie natenia dwiku n dB. INNYMI SOWY: Liczba fonw tonu cinienie akustyczne p - nadwyka cinienia wywoana ruchem falowym ocenianego jest rwna liczbie dB tonu o f=1kHz syszanego tak samo nad p0 (cinienie rwnowagi, atmosferyczne - 105Pa) p=pmcos(t-kx), gono gdzie pm=vA energia fali sinusoidalnej wr=1/2 A22 prawo Webera-Fechnera natenie fali - rednia ilo energii fali padajcej w jednostce czasu na najmniejszy zauwaalny przyrost bodca jest proporcjonalny do natenia jednostk powierzchni prostopadej I=dW/(dSdt) [J/sm2] I=1/2 A22 bodca ju dziaajcego. I0/I=const. , czyli: I~pm2 gono (wraenie suchowe) jest proporcjonalne do logarytmu natenia impedancja akustyczna orodka Z=v dwiku fala padajca na granic 2 orodkw o rnej impedancji ulega czciowemu odbiciu Ucho wspczynnik odbicia R=I/I0, gdzie I - natenie fali odbitej, I0 - natenie budowa fali padajcej zewntrzne Z1,2 - impedancje akustyczne orodkw maowina prawa kana suchowy twierdzenie Fouriera - dowolne drganie okresowe x(t) o okresie T jest rodkowe superpozycj drga harmonicznych o czstotliwociach bdcych bona bbenkowa wielokrotnoci czstotliwoci podstawowej moteczek strzemiczko Cechy psychologiczne dwikw kowadeko Fizyczne (obiektywne) Psychologiczne (subiektywne) trbka Eustachiusza - przewd czcy jam bbenkow z czci Czstotliwo Wysoko nosow garda wewntrzne wysokie tony odksztacaj bon podstawn silniej blisko okienka, niskie okienko owalne - podstawa limaka, przylega do niego strzemiczko tony dalsze obszary coraz szerszej bony => identyfikacja czstoci limak - zwajca si rurka z koci czaszki, dugo 35mm amplituda drga bony => identyfikacja natenia dwiku kanay pkoliste zamiana drga mechanicznych na impulsy elektryczne przez komrki funkcje rzsate (na bonie podstawnej w kanale limakowym - organ Cortiego) zewntrzne komrka rzsata - receptor wychylenia, polaryzacja -45mV lokalizacja rde dwiku stereocilla - sztywne wypustki (rzski, ok.40) poczone dug moleku rnica faz dla obu uszu f<1,5kHz biakow maowina - filtrowanie przestrzenne, modyfikacja widma docierajcego synapsa - przekazywanie informacji dalej do bony bbenkowej - dwiki 4-7kHz wzmocnione o 5-7dB odbir bodcw hamujcych z ssiednich komrek kana suchowy - komora rezonansowa, fala stojca, dugo kanau ok. wychylenie rzsek to mechaniczne otwarcie kanau sodowego - przesuw 26mm, czstotliwo rezonansowa ok. 3kHz, dwiki 2-4kHz korka o 4nm - i depolaryzacj bony, sygna przekazywany jest przez wzmocnione o ok.10dB synaps dalej cakowite wzmocnienie dla 2-5kHz ok.15-20dB Metody badania suchu rodkowe subiektywne ukad kosteczek dziaa jak dwignia o wzmocnieniu 1,3 audiometria progowa tonalna powierzchnia bony bbenkowej jest ok.30x wiksza od bony okienka oznaczenie progu syszalnoci tonw dla rnych czstotliwoci w owalnego zakresie 125-8000Hz cinienie wywierane na bon okienka owalnego jest 20-30x wiksze od przewodnictwo powietrzne - podawanie dwiku drog powietrzn cinienia z jakim bona bbenkowa dziaa na moteczek przewodnictwo kostne - przekaz dwiku do koci czaszki, potem dopasowanie impedancji akustycznej ucha zewntrznego i wewntrznego bezporednio do pynw ucha wewntrznego z pominiciem ochrona limaka przed zbyt duym nateniem - powyej 70-90dB zewntrznego i rodkowego odruch strzemiczkowy - strzemiczko wykonuje ruch skrtny, sabiej pozwala na odrnienie uszkodzenia przewodzeniowego od odbiorczego uciska okienko owalne konieczno kabiny ciszy mechanizm wyrwnywania cinie powietrznych - trbka Eustachiusza - zjawisko maskowania - gdy syszalne s 2 dwiki to sabszy jest normalnie zamknita, otwiera si tylko przy ziewaniu i poykaniu zaguszony, przy jednakowym poziomie cinienia akustycznego dwiki wewntrzne o mniejszej czstotliwoci maskuj silniej ni o wyszej konwersja drga mechanicznych na impulsy elektryczne obiektywne tympanometria (audiometria impedancyjna) Konwersja sygnau mechanicznego na elektryczny badanie ucha zewntrznego i rodkowego bona podstawna i przedsionkowa biegn przez ca dugo limaka i w kanale suchowym umieszczana szczelna sonda ze suchawk, dziel go na 3 czci wypenione pynem (2x perylimfa+endolimfa) mikrofonem i przewodem do regulacji cinienia drgania bony okienka owalnego => rozchodzce si zaburzenia cinienia impuls cinienia, rejestracja odbicia fali dwikowej od bony => drgania bony podstawnej (fala) bbenkowej (podatno bony bbenkowej zaley od rnicy cinie po obu jej stronach) tympanogram - podatno bony bbenkowej w funkcji cinienia w rwnanie Bernoulliego - opisuje parametry pynu doskonaego pyncego w przewodzie suchowym zewntrznym [mm H2O] rurze o zmiennym przekroju w sposb stacjonarny i bezwirowy (wynika z 1 atmosfera ~10m H2O zachowania objtoci cieczy doskonaej i zasady zachowania energii) otoemisja akustyczna p+gh+1/2v2=const. badanie aparatu Cortiego u noworodkw, wykrywanie niedosuchu p - cinienie zewntrzne(statyczne) wprawiajce ciecz w ruch odbiorczego pochodzenia limakowego suma cinie: zewntrznego, hydrostatycznego i hydrodynamicznego dla suchawka generuje do ucha trzask, rzski wewntrzne go rejestruj cieczy idealnej pyncej w rurze jest staa wychylajc si, a zewntrzne kurcz si w przeweniach - ronie prdko cieczy i cinienie hydrodynamiczne, a komrki rzsate (suchowe) zewntrzne generuj bardzo cichy dwik, spada cinienie statyczne (nawet podcinienie) ktry wraca do ucha zewntrznego i jest rejestrowany przez bardzo czuy mikrofon w suchawce Ciecze rzeczywiste i ich wasnoci ABR (Auditory Brainsystem Response) ciliwo (maa, ale ok.100x wiksza od cia staych) suchowe potencjay wywoane pnia mzgu lepko (tracie wewntrzne) - powstawanie si oporu towarzyszcych badanie elektrofizjologiczne, odmiana EEG przepywowi pynu rejestracja rnicy potencjaw elektrycznych midzy elektrodami na wzr Newtona - dla przepywu laminarnego sia lepkoci midzy powierzchni gowy po zadziaaniu bodcw akustycznych warstwami o powierzchni S odlegymi o dz i dziaajca stycznie do warstw opnienie odpowiedzi elektrycznej zaley od miejsca emisji w ukadzie F=dv/dzS nerwowym sia tarcia wewntrznego jest proporcjonalna do gradientu prdkoci (dv/dz) moliwa lokalizacja uszkodze nerwowej drogi suchowej w kierunku prostopadym do kierunku ruchu warstw 0-2ms limak ciecze newtonowskie - stosuj si do prawa Newtona. Przy ustalonej 2-8ms Pie mzgu temperaturze i cinieniu ich wspczynnik lepkoci jest stay (ciecze 15-20ms Ciao kolankowate i wzgrze zawierajce czsteczki o niewielkiej masie czsteczkowej) 90-200ms Kora mzgowa ciecze nienewtonowskie - pozostae, zawieraj due czsteczki, wspczynnik lepkoci nie jest stay 8. Biofizyka ukadu krenia Przepyw cieczy idealnej i jego prawa Przepyw cieczy rzeczywistych ciecz idealna - nieciliwa, pozbawiona lepkoci ruch laminarny dla maych prdkoci ruch cieczy - pod wpywem rnicy cinie, od wikszego do mniejszego ruch turbulentny dla duych prdkoci przepyw laminarny - jeli mona wyodrbni rwnolege, nie mieszajce warunek graniczny okrela liczba Reynoldsa, dla przepywu cieczy w si warstwy pynu okrgej rurze: Re=vd/ przepyw burzliwy (turbulentny) - elementy pynu poruszaj si chaotycznie Warto Re Przepyw prawo cigoci strugi - dla stacjonarnego przepywu cieczy nieciliwej Re=2300 dla okrgej rury o gadkich cianach przez kady przekrj poprzeczny w takim samym czasie przepywa taka Re<2300 laminarny sama objto cieczy S1v1=S2v2=const. Re>2300 turbulentny 2300<Re<3000 niestabilny podczas stacjonarnego przepywu laminarnego prdko warstwy zaley od w duym obwodzie 120-70mm Hg (r. 100mm Hg-13kPa) odlegoci x od osi rury cinienie ylne 10mm Hg dla przewodu o promieniu r i dugoci l, przez ktry pynie ciecz o lepkoci opory przepywu: przy rnicy cinie no kocach rwnej p, prdko cieczy zaley cinienie dynamiczne stanowi <1% cinienia statycznego parabolicznie od x rnica cinie jest potrzebna wycznie do pokonania oporw wwczas sia tarcia wewntrznego dziaajca nie ciecz: F=8lv, gdzie v - lepkociowych, a wykonana praca przemienia si w ciepo rednia prdko przepywu wpyw czynnika geometrycznego - spadek cinienia jest odwrotnie sia ta jest rwnowaona si wynikajc z rnicy cinie na kocach proporcjonalny do r4. przewodu p=F/S=8lv/(r2) prdko krwi zatem rednia prdko przepywu: v=r2p/(8l) im dalej od serca, tym bardziej prdko krwi spada, przez: opr objto cieczy wypywajcej z rury w czasie t V=vtS naczyniowy, drzewiast struktur ukadu naczy (ronie sumaryczny po stosownych przeksztaceniach otrzymujemy rwnanie Poiseuille'a przekrj naczy) V=r4pt/8l okresowo zmienia si na skutek zmian cinienia wywoanych prac serca te w postaci V=pt/R, R=8l/(r4) - opr naczyniowy przepywu w aorcie 1,4m/s, co daje przepyw burzliwy
Ukad krenia Fala ttna
pucny - may (prawa komora) naczynia krwionone w czci ttnicej charakteryzuj si du obwodowy - duy (lewa komora) sprystoci. elementy - ttnice, naczynia wosowate, yy, krew, serce krew pompowana przez serce (70ml w 1 cyklu) rozciga ciany naczy i funkcje energia kinetyczna krwi jest gromadzona przez naczynia jako potencjalna transport: gazw (CO2 - ok. 0,03% w powietrzu), substancji odywczych, sprystoci produktw przemiany materii, hormonw, witamin, enzymw, odksztacenie naczy rozchodzi si ze sta prdkoci wzdu cian w przeciwcia, ciepa postaci FALI TTNA. szybko fali ttna 5-8m/s i jest znacznie wiksza od prdkoci przepywu cinienie hydrostatyczne krwi niejednolite, jeli przyjmiemy, e na poziomie serca cinienie krwi =0, to: dugo fali ttna 4m -30mm Hg w rejonie gowy yy atwiej ulegaj odksztaceniu i dlatego peni rol zbiornika 90mm Hg w stopach pojemnociowego (gromadz znaczn cz krwi obwodowej - ok. 70%) 1 atmosfera=105Pa=760mm Hg ~10m wpynicia pod wod lepko krwi =2H2O Praca serca jednakowo wpywa na cinienie w yach i ttnicach, nie ma wic wpywu serce pracuje jako pompa TOCZCA (nie toczco-ssca) na krenie przetwarza pewn ilo krwi(V),nadaje jej pewn prdko wyrzutow (v) mechaniczna praca serca W=pV+1/2v2V Przepyw krwi i jego parametry praca kinetyczna w spoczynku jest znikoma w porwnaniu z objtociow napdzany rnic cinie pomidzy ukadem ttnic i y p~90mm Hg praca wykonywana przez komory jest rna lewa 0,924 J/skurcz charakterystyka (opis) prawa 0,139 J/skurcz linia izoelektryczna - linia pozioma rejestrowana w czasie, gdy w sercu nie cakowita moc serca P=1,4W przy zuyciu 9,1W energii na procesy stwierdza si adnych pobudze. Najatwiej wyznaczy j wg odcinka PQ. metaboliczne (sprawno 15%) Stanowi punkt odniesienia poniszych zmian zaamki - wychylenia od linii izoelektrycznej (dodatni, gdy w gr, Ukad bodcoprzewodzcy serca ujemny, gdy w d) autonomicznie wytwarza i przewodzi pobudzenia P - jest wyrazem depolaryzacji minia przedsionkw (dodatni we wze zatokowo-przedsionkowy - fizjologiczny rozrusznik serca (czsto wszystkich 11 odprowadzeniach poza aVR) pobudze 60-100/minuta) zesp QRS - odpowiada depolaryzacji minia komr wkna Purkiniego - stykaj si z wknami minia sercowego i mog T - odpowiada repolaryzacji komr powodowa ich skurcz odcinki - czas trwania linii izoelektrycznej pomidzy zaamkami wze zatokowo-przedsionkowy PQ - wyraa czas przewodzenia depolaryzacji przez wze wizki: Bachmanna, Wenckebacha, Thorela, IV (bez nazwy) przedsionkowo-komorowy (AV) wze przedsionkowo-komorowy ST - okres depolaryzacji komr odstpy - czny czas trwania odcinkw i ssiadujcego zaamka pczek+ odnogi Hisa w. Purkiniego (odnogi p.Hisa w miniu sercowym) PQ - wyraa czas przewodzenia depolaryzacji od wza zatokowo- przedsionkowego do przedsionkowo-komorowego (SAAV) Potencjay czynnociowe komrek miniowych serca ST - wyraa czas wolnej i szybkiej repolaryzacji minia komr (2 i 3 5 faz: faza repolaryzacji) 0 - szybka depolaryzacja - zaley od szybkiego dorodkowego prdu QT - wyraa czas potencjau czynnociowego minia komr sodowego (depolaryzacja+repolaryzacja) 1 - wstpna szybka repolaryzacja - dorodkowy prd chlorkowy i odrodkowy prd potasowy 9. Wpyw infradwikw i ultradwikw na organizm czowieka 2 - powolna repolaryzacja - tzw. faza plateau (stabilizacja potencjau, Energia fali mechanicznej rwnowaga midzy dorodkowym prdem wapniowo-sodowym a fale mechaniczne - rozchodzce si w przestrzeni zaburzenie orodka. odrodkowym prdem potasowym Czsteczki orodka oscyluj, ale si nie przemieszczaj - przemieszcza si 3 - szybka repolaryzacja - przewaga odrodkowego prdu potasowego nad zaburzenie, transport energii, ale NIE masy wygasajcym dorodkowym prdem wapniowo-sodowym 4 - polaryzacja - faza spoczynku, polaryzacji impedancja akustyczna orodka impedancja akustyczna orodka Z=v=c EKG odprowadzenia odbicie 3 koczynowe dwubiegunowe Eindhovena (I, II, III) fala padajca na granic 2 orodkw o rnej impedancji ulega 3 koczynowe jednobiegunowe wzmocnione Goldbergera (aVR, aVL, czciowemu odbiciu aVF) wspczynnik odbicia R=I/I0, gdzie I - natenie fali odbitej, I0 - natenie 6 jednobiegunowych przedsercowych Wilsona fali padajcej Z1,2 - impedancje akustyczne orodkw elektroforeza - ruch fazy rozproszonej (makroczsteczek obdarzonych adunkiem) w stosunku do fazy rozpraszajcej pod wpywem pola absorpcja elektrycznego zamiana energii fali w ciepo A=A0e-x bibuowa, elowa, kapilarna - techniki do rozdzielania mieszaniny ~f dla tkanek mikkich zwizkw chemicznych na jednorodne frakcje (ruchliwo zaley od ~f dla koci, wody, powietrza 2 adunku i rozmiaru) analiza DNA, RNA, skadu biaek Wytwarzanie ultradwikw specyficzne reakcje tkanki nerwowej, miniowej i naczy krwiononych zjawisko piezoelektryczne lokalne zmiany stenia jonw w tkankach - polaryzacj komrek kwarc, tytanian baru skutek - dziaanie dranice i skurcz mini (zakoczenia nerwowe s cyrkonian oowiu, tytanian oowiu wraliwe na bodce elektryczne) odwrotne zjawisko piezoelektryczne wykorzystanie w zabiegach: ukad drga z czstoci przyoonego napicia galwanizacja - przepyw prdu (elektrody) - nerwoble, zwyrodnienie rozmiary krysztau i czstotliwo rezonansowa krgosupa jonoforeza - wprowadzanie do ciaa pacjenta przy pomocy prdu staego 2 w 1 - generator i detektor lekw wystpujcych w postaci jonowej (przeciwblowych, praca impulsowa, generowanie ultradwikw ok. 10s, kilka s przerwy przeciwzapalnych, uatwiajcych zrosty kostne) prd elektryczny zmienny zastosowania ultradwikw skutki i zastosowanie zalene od ksztatu impulsw, ich czstotliwoci i obrazowanie ultradwikowe - USG ewentualnie modulacji USG dopplerowskie skurcze mini szkieletowych - umierzenie blu 10. Wpyw prdu elektrycznego i pl EM na czowieka dranienie nerwu ruchowego - pobudzenie mini poraonych prd elektryczny stay tcowy skurcz minia - diagnostyka urzdzenia zjawiska elektrotermiczne Q=I2Rt prg odczuwania (percepcji) - minimalna odczuwana przez czowieka zjawiska elektrochemiczne warto prdu elektroliza m=kIt, gdzie k - wspczynnik elektrochemiczny prd przemienny 50 Hz - 0,5mA jony (Na+, Cl-) d do odpowiednich elektros, gdzie dodatkowe reakcje prd stay - 2mA z wod powoduj: wzrost natenia - mrowienie, skurcze wkien miniowych w otoczeniu anody (+) pojawiaj si jony OH- - odczyn zasadowy prg samouwolnienia - maksymalna warto prdu przy ktrej moliwe w otoczeniu katody (-) pojawiaj si jony H+ - odczyn kwany jest rozwarcie palcw przez samego poraonego zjawiska elektrokinetyczne (w roztworach koloidalnych - zawiesiny, prd przemienny 50 Hz - 10mA emulsje) prd stay - 30mA (gdy skokowa zmiana) elektroosmoza - osmoza (przez porowat przegrod) pod wpywem poniej tych wartoci prd nie powoduje trwaych skutkw napicia na elektrodach w roztworze, np. transport przez bony fizjologicznych komrkowe skurcz tcowy trwa tak dugo, jak dugo pynie prd skutki dla wyszego prdu zale od czasu trwania wzrost temperatury tkanek (najbardziej podatne na ogrzanie s: soczewka prg fibrylacji - maksymalna warto prdu, przy ktrej nie wystpi oka, woreczek ciowy, czci ukadu pokarmowego) fibrylacja (migotanie) komr serca moe powodowa zam, zmtnienie soczewki prd przemienny 50 Hz: dla t<0,1s=500mA, dla t>1s=30mA zmian aktywnoci serca, pocenie si lub zmiany akcji oddechowej prd stay: dla t<0,1s=500mA, dla t>1s=120mA u podw ssakw oddziaywania te mog powodowa deformacj prd przemienny 50Hz - skutki: organw wywoan ich przegrzaniem 10-20mA prdy Focaulta - natenie jest tym mniejsze, im mniejsz powierzchni ble przedramion, sztywnienie i drenie rk obejmuje dany zamknity obwd prdu skurcze tcowe mini nietermiczne wzrost cinienia krwi ludzie i zwierzta: 20-30mA zaburzenia pracy ukadu nerwowego, hormonalnego, krwiononego, trudnoci z oddychaniem, niedotlenienie rozrodczego wzrost poziomu CO2 we krwi, sinica choroba "radiofalowa" skutki odwracalne dla t<20s choroby nowotworowe, zmiany genetyczne >30mA roliny: bardzo silne skurcze mini rk i klatki piersiowej opniony wzrost, zmiany w budowie wewntrznej migotanie przedsionkw, niedotlenienie mzgu, po 10s utrata mniejsza odporno przytomnoci po 30s zatrzymanie oddychania dziaanie termiczne prdu: dla T<5K - odwracalne zmiany patologiczne dla T>10K - trwae zniszczenie tkanek pola elektromagnetyczne - gboko wnikania fal elektromagnetycznych w tkank zaley od oporu elektrycznego tkanki i dugoci fali oddziaywanie na organizmy ywe zaley od: rodzaju pl wielkoci ich nate charakteru ich zmiennoci w czasie elektrycznych i magnetycznych waciwoci ukadw ywych przenikalno elektryczna tkanki ywej ~ wody i wynosi =80, co oznacza, e w wyniku oddziaywania pola zewntrznego z organizmem pole wewntrz tkanki jest ok.80x sabsze ni na zewntrz termiczne - maj miejsce, jeeli system regulacyjny organizmu nie jest w stanie odprowadzi nadmiaru energii i nastpuje wzrost temperatury ciaa