Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 1 (0 4)
Rysunek przedstawia okonia jedn z najpospolitszych krajowych ryb sodkowodnych. Literami
A, B i C oznaczono gwne czci ciaa, a cyframi od 1 do 6 petwy. Podaj nazwy oznaczonych
elementw budowy.
Gwne czci ciaa

A .

B .

C .

Klimuszko B., Polczyk M., Biologia dla gimnazjum. Podrcznik, cz..2. Wydawnictwo Edukacyjne ak, Warszawa 2010, str. 69.

Oznaczenie Nazwa petwy Oznaczenie Nazwa petwy

cyfrowe cyfrowe
1 4

2 5

3 6

Zadanie 2 (0 2)
Podkrel narzdy homologiczne. Wyjanij pojcie narzdy homologiczne.

petwa foki, koczyna kreta, skrzydo husarza wadcy, skrzydo nietoperza, odne turkucia
podjadka, rka czowieka, skrzydo zimorodka zwyczajnego, koczyna aby trawnej.

Narzdy homologiczne

Zadanie 3 (0 3)
W przewodzie pokarmowym trawione s, m.in. wglowodany np. skrobia. Podaj miejsca trawienia
skrobi, nazwy enzymw oraz substraty i produkty jej trawienia. Odpowiednio zapisz w tabeli.

Substrat Miejsce trawienia Enzym trawienny Produkt

Zadanie 4 (0 1)
Podkrel nazwy zwierzt, ktre pod koniec XIX wieku w Polsce objte zostay ochron gatunkow.

tur, ubr, kozica, bbr, wistak, jenot.

2
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 5 (0 2)
Ucze wykona rysunek przekroju poprzecznego organu rolinnego. Rozpoznaj i podaj nazw tego
organu. Uzasadnij swoj odpowied.

Nazwa organu .

Uzasadnienie

Sgin B., Wsierski M., Biologia. Podrcznik do gimnazjum, cz. 1. Gdaskie Wydawnictwo Owiatowe, Gdask 2009, str. 88.
Zadanie 6 (0 4)
Korzystajc z rysunku w zadaniu 5 podaj, nazwy elementw budowy oznaczone literami od A do F
oraz okrel funkcj elementu oznaczonego liter F.

Oznaczenie Nazwa elementu budowy Oznaczenie Nazwa elementu budowy

literowe literowe
A D

B E

C F

Funkcja elementu oznaczonego liter F ..

Zadanie 7 (0 1)
Wybierz szereg, w ktrym prawidowo zestawiono rodzaj owocu z przykadem roliny, u ktrej
wystpuje.

Rodzaj owocu: Przykad roliny:

1. rozupnia a) ananas
2. jagoda b) sonecznik
3. ziarniak c) pomidor
4. torebka d) kukurydza
5. nieupka e) kminek
f) malina
g) kosaciec
A. 1 b, 2 c, 3 g, 4 e, 5 d.
B. 1 g, 2 a, 3 b, 4 d, 5 e.
C. 1 c, 2 f, 3 e, 4 g, 5 g.
D. 1 b, 2 d, 3 c, 4 b, 5 d.
E. 1 e, 2 c, 3 d, 4 g, 5 b.
F. 1 f, 2 a, 3 c, 4 g, 5 e.
3
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 8 (0 2)
Dokonaj podziau wymienionych w zadaniu 7 rodzajw owocw, biorc pod uwag rodzaj owocni,
a nastpnie odpowiednio je przyporzdkuj.

Podzia rodzaju owocw:..

.
Przyporzdkowanie rodzaju owocw:
.

Zadanie 9 (0 4)
Na podstawie rysunkw A i B oraz posiadanej wiedzy podaj nazwy gatunkowe przedstawionych
krgowcw i okrel ich przynaleno do gromady.
A. Nazwa gatunkowa

.
Gromada
.

B. Nazwa gatunkowa

Gromada
.
Ky M., Stawarz J., wiat biologii. Podrcznik dla gimnazjum, cz. 1. Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2009, str. 147, 153

Zadanie 10 (0 4)
Korzystajc z rysunkw w zadaniu 9 oraz posiadanej wiedzy uzupenij odpowiednio tabel.

Cecha Gatunek A Gatunek B

Narzdy wymiany gazowej

Budowa serca (liczba

przedsionkw i komr)
Ciepota ciaa
(zmiennocieplne/staocieplne)
Rozwj
(prosty/zoony)

Zadanie 11 (0 1)
Wyjanij, jak rol w ukadzie oddechowym czowieka peni nagonia.

4
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 12 (0 7)
Do zamieszczonych w krzywce nazw ywych skamieniaoci odpowiednio dobierz jedn informacj
oznaczon literami od a) do g), a nastpnie okrel przynaleno kadej z nich do jednostki
systematycznej. Zapisz w tabeli.
1 3
4 L A T I M E R I A
O I
D
Z 2 5 H O A C Y N
I D R
6 S K R Z Y P O C Z
D
7 H A T T E R I A B
L
F
Informacja:
a) Prowadzi nocny tryb ycia, sprawnie wspina si po drzewach. Nazywany te jest oposem.
b) Przez dugi czas bya uwaana za wymar ponad 60 mln lat temu. W 1938 roku znaleziono
ywy okaz tego gatunku.
c) Licie maj ksztat wachlarza, opadaj na zim.
d) Ma charakterystyczn pask, spiraln muszl, du gow i liczne ramiona.
e) Wzdu grzbietu ma kolczasty grzebie. Niezwyk cech jest obecno wyranego oka
ciemieniowego.
f) Ma charakterystyczny dugi kolec ogonowy. Due znaczenie w przemyle farmaceutycznym.
g) Na skrzydach, na pierwszym i drugim palcu ma pazury, dziki ktrym wspina si na drzewa.
Cyfra oznaczajca nazw Informacja Jednostka systematyczna
organizmu
1 Gromada:
2 Gromada:
3 Gromada:
4 Gromada:
5 Gromada:
6 Typ:
7 Gromada:
Zadanie 13 (0 1)
Antybiotyki to substancje wydzielane, m.in. przez grzyby do podoa, na ktrym yj. W ten sposb
hamuj one rozwj bakterii. Zaznacz prawidow odpowied. Opisane zjawisko jest przykadem:
a) konkurencji.
b) pasoytnictwa.
c) protokooperacji.
d) drapienictwa.
e) symbiozy.

Zadanie 14 (0 1)
Poniszy tekst dotyczy powstawania w szkielecie czowieka tzw. trzeszczek. Podaj nazw najwikszej
trzeszczki oraz jej dokadn lokalizacj.
W rnych miejscach ciaa mog wystpowa dodatkowe koci zwane trzeszczkami, ktre powstaj
na skutek kostnienia cigien. Uatwiaj one wspprac midzy miniami a elementami szkieletu.

Nazwa trzeszczki Lokalizacja ..

5
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 15 (0 4)
Oce informacje wpisujc do tabeli obok zda prawdziwych liter P, a obok zda faszywych liter F.

L.p. Zdania P/F

Zesp Turnera to choroba genetyczna wywoana wystpowaniem
1. dodatkowego chromosomu X, ktry powoduje niedorozwj cech pciowych,
niski wzrost i bezpodno u kobiet.
Dziki biotechnologii produkuje si tzw. zoty ry, ktry uzyskuje sw
2. barw dziki jego modyfikacji genem onkila, ktry zwiksza produkcj
karotenu - prekursora witaminy A.
U chorych na mukowiscydoz powstaje dua ilo lepkiego luzu, ktry
gromadzi si w rnych narzdach i staje si poywk dla
3.
chorobotwrczych bakterii. Przyczyn tej choroby jest mutacja genu
kodujcego jedno z biaek bony komrkowej.
Jedn z technik stosowanych w biotechnologii jest wyodrbnianie
4. okrelonych komrek z organizmu, ich modyfikacja genetyczna i powtrne
wprowadzenie do organizmu.

Zadanie 16 (0 1)
Podaj, w prawidowej kolejnoci, nazwy odcinkw drg oddechowych czowieka.

Zadanie 17 (0 4)
Poszukaj w tekcie bdnych informacji dotyczcych porostw, podkrel je, a nastpnie kad bdn
informacj zamie na poprawn, wpisujc odpowiednio do tabeli, zgodnie z podanym przykadem:
Okrytonasienne to cudzoywne roliny ldowe.

Informacja bdna Informacja prawidowa

cudzoywne samoywne

Wyjtkowe wspistnienie grzyba z mszakiem umoliwia porostom zasiedlanie nowych podoy,

pozbawionych substancji mineralnych, np. nagich ska, drewna, gleby, a czasem te licie innych
rolin. Porosty rosnce na skaach wciskaj swoje korzenie w gb ska, tworzc szczeliny, w ktre
wnika te woda. Pomagaj im w tym wytwarzane substancje porostowe. Dlatego nazywamy je
rolinami pionierskimi. Porosty stanowi przykad komensalizmu, ktry polega na
nieantagonistycznym oddziaywaniu midzy populacjami dwch gatunkw. S bardzo wraliwe na
zanieczyszczenia powietrza pyami, dlatego s dobrymi wskanikami jego czystoci (bioindykatorami).

Informacja bdna Informacja prawidowa

6
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 18 (0 1)
Dokocz zdanie. Owulacja to proces: wybierajc odpowied oznaczon literami A, B, C, D lub E
oraz cyframi 1 lub 2.

A wytwarzania eskich hormonw 1. moliwe jest

pciowych, podczas zapodnienie.
B obumierania niezapodnionej komrki ktrego
jajowej,
Owulacja
to proces: C dojrzewania pcherzyka jajnikowego, 2. nie jest moliwe
zapodnienie.
D uwalniania si komrki jajowej z jajnika do
jajowodu,
E pkania ciaka tego,

Zadanie 19 (0 1)
Wybierz odpowied, ktra prawidowo wskazuje poziom hormonw podczas owulacji:
a) progesteron osiga maksymalny poziom.
b) estrogeny osigaj najniszy poziom.
c) estrogeny osigaj najwyszy poziom.

Zadanie 20 (0 3)
Do podanych nazw listkw zarodkowych, ktre powstaj w rozwoju zarodkowym czowieka
odpowiednio dobierz nazwy podanych narzdw, ktre z nich powstaj. Zapisz w tabeli.

trzustka, szkielet, minie, jelito, wtroba, naskrek, jama ustna, skra waciwa, puca, nerki.

Ektoderma Mezoderma Endoderma

Zadanie 21 (0 3)
Dopisz odpowiednio nazw odcinka przewodu pokarmowego czowieka, w ktrym wystpuje podany
zakres wartoci pH.

pH 7,0 8,5 ,

pH 6,5 7,5 ..,

pH 1,5 2,0

Zadanie 22 (0 1)
Okrel prawdopodobiestwo urodzenia dziewczynki przez kobiet, ktrej:
A. Pierwsze dziecko byo dziewczynk.
B. Pierwsze dziecko byo chopcem.

Odpowied .

7
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 23 (0 4)
Wyjanij, czym s wymienione struktury biologiczne oraz podaj ich lokalizacj w organizmie
czowieka. Odpowiednio zapisz w tabeli.

Struktura Wyjanienie Lokalizacja w organizmie

biologiczna czowieka
Kowadeko

Kosmwka

Szyszynka

Twardwka

Zadanie 24 (0 1)
Dokocz zdanie. Przyczyn celiakii jestwybierajc prawidow odpowied oznaczon literami A, B,
C lub D oraz cyframi 1, 2, 3 lub 4.

Przyczyn A bonnik dlatego cierpicy 1 malank

celiakii jest B skrobi na t chorob 2 yto
nietolerancja C gluten eliminuj z 3 kukurydz
na: D maltoz poywienia: 4 ziemniaki

Zadanie 25 (0 3)
Bakterie odgrywaj wan rol w przyrodzie i gospodarce czowieka. Podaj 3 rne obszary/dziedziny
dziaalnoci czowieka, w ktrych wykorzystywane s bakterie.

1. ..

2. ..

3. ..

Zadanie 26 (0 1)
Zaznacz odpowied, ktra zawiera bdn informacj.
1. Prawd jest, e z docierajcej do Ziemi energii wietlnej roliny wykorzystuj tylko jej
niewielki procent.
2. Nieprawd jest, e ekosystem nie potrzebuje nowej materii. Do jego normalnego dziaania
wystarczy ta, ktra ju w nim jest w cigym obiegu.
3. Nieprawd jest, e energia nie ginie w ekosystemie i kry w nim bez koca.
4. Prawd jest, e w ekosystemie energia przepywa. Zostaje ona czciowo rozproszona
przepywajc przez acuchy troficzne.

Zadanie 27 (0 1)
Puszcza Biaowieska to niezwyky skarb naszego dziedzictwa narodowego. Podaj jeden argument
uzasadniajcy konieczno objcia jej w caoci najwysz form ochrony przyrody parkiem
narodowym.
Argument

8
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 28 (0 2)
Spord podanych informacji oznaczonych literami od a) do j) wybierz te, ktre prawidowo
wyjaniaj znaczenie wymienionych poj biologicznych oznaczonych cyframi od 1 do 4.
1. gen 2. fenotyp 3. kod genetyczny 4. genotyp
a) Sposb powielenia czsteczki DNA.
b) Sposb zapisu w acuchu polipeptydowym informacji o budowie DNA.
c) Zesp cech dziedzicznych i nabytych danego organizmu.
d) Fragment czsteczki biaka, ktry decyduje o cechach organizmu.
e) Zesp genw danego osobnika.
f) Sposb zapisu w kwasie nukleinowym informacji o rodzaju i kolejnoci uoenia
aminokwasw w acuchu polipeptydowym.
g) Rne odmiany tego samego genu.
h) Wszystkie cechy organizmu, ktre mona zaobserwowa.
i) Informacja o rodzaju i kolejnoci uoenia aminokwasw w acuchu polipeptydowym.
j) Fragment DNA, w ktrym zostaa zakodowana informacja o budowie biaka.

1 ......., 2 ......., 3 ....., 4

Zadanie 29 (0 5)
Wypisz wszystkie rodzaje gamet, jakie moe wytworzy organizm o genotypie AaPpDd.
Odpowiedz na pytanie: Z jakich praw genetycznych skorzystaa/e, aby wypisa te gamety?
Podaj nazw tych praw oraz je sformuuj.

Rodzaje gamet ..
.
Prawo genetyczne .

Sformuowanie prawa
.
.
Prawo genetyczne .

Sformuowanie prawa
.

Zadanie 30 (0 1)
Zaznacz prawidow odpowied. Zesp Klinefeltera to przykad choroby genetycznej uwarunkowanej
przez:
a) trisomi 21 chromosomu.
b) wystpowanie dodatkowego chromosomu X u kobiet.
c) wystpowanie dodatkowego chromosomu X u mczyzn.
d) wystpowanie dodatkowego chromosomu X u obu pci.
e) wystpowanie dodatkowego chromosomu Y u kobiet.
f) wystpowanie dodatkowego chromosomu Y u mczyzn.
g) wystpowanie dodatkowego chromosomu Y u obu pci.
h) brak jednego chromosomu X u kobiet.

9
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 31 (0 2)
Zwierzta stosuj rne sposoby przystosowa antydrapieniczych. Jednym z nich jest zjawisko
TANATOZY. Napisz jednym zdaniem, na czym ono polega. Podaj przykad jednego przedstawiciela
rodzimej fauny, ktry stosuje tak strategi obrony przed drapienikami.

Wyjanienie
.
.

Przykad
.

Zadanie 32 (0 4)
Zakadajc, e dwoje ludzi, ktrzy s heterozygotycznymi nosicielami plsawicy Huntingtona ma
dzieci, to jakie jest prawdopodobiestwo, e ich dziecko bdzie chore. Uzasadnij odpowied,
okrelajc genotypy rodzicw oraz genotypy i fenotypy dzieci.

Genotyp matki Genotyp ojca

Gamety wytwarzane przez matk: Gamety wytwarzane przez ojca:

Prawdopodobne genotypy i fenotypy potomstwa:

.

Prawdopodobiestwo, e dziecko bdzie chore:

Zadanie 33 (0 1)
Przeczytaj poniszy tekst.
Skutecznym, chemicznym rodkiem owadobjczym stosowanym w przeszoci by DDT. Niestety, po
wielu latach okazao si, e rozkada si bardzo wolno i kry w ekosystemach. W wyszych steniach
jest rwnie trujcy dla krgowcw. DDT jest odpowiedzialny szczeglnie za spadek liczebnoci
ptakw drapienych, w tym sokoa wdrownego. Ptaki zatrute DDT skadaj jaja o mikkich
skorupkach, ktre pkaj podczas wysiadywania. Badania wykazay, e stenie tego pestycydu
wzrasta w kolejnych ogniwach acucha pokarmowego.
Wyjanij, dlaczego DDT jest szczeglnie niebezpieczny dla organizmw drapienych.

Wyjanienie
.

.....................................................................................................................................................................

10
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 34 (0 1)
Wyjanij, w jaki sposb termity przyczyniaj si do obiegu wgla w przyrodzie.
.
.
.
Zadanie 35 (0 2)
Na mapie Polski punktami oznaczono parki narodowe. Wska strzak na mapie dwa parki narodowe,
ktre s rezerwatami biosfery UNESCO i podaj ich nazwy.

Zadanie 36 (0 3)
Przeczytaj uwanie opisy przedstawicieli polskiej fauny i podaj ich nazwy rodzajowe lub gatunkowe.

A. To jedyny yjcy w Polsce w jadowity. Poluje na niewielkie gryzonie i aby.

B. Jest jedynym pajkiem yjcym pod wod. Z przdzy buduje dzwon, ktry napenia
powietrzem atmosferycznym przenoszonym pod wod na woskach pokrywajcych ciao.

C. Jest beznog jaszczurk wystpujc w Polsce, ktra porusza si pezajc. W razie zagroenia
odrzuca ogon.
..

Zadanie 37 (0 1)
Przeczytaj uwanie ponisze teksty i podaj pen nazw parku krajobrazowego w wojewdztwie
kujawsko-pomorskim, w ktrym znajduj si opisane rezerwaty przyrody.
Rezerwat stepowy Zbocza Putowskie, ktrego gwnym celem jest zachowanie unikatowych rolin
sucholubnych. Od 2003 r. w rezerwacie, w ramach czynnej ochrony konserwatorskiej wprowadzono
wypas starej, polskiej rasy owiec wrzoswek.

Rezerwat Ostnicowe Parowy Gruczna, ktrego gwnym celem jest zachowanie zespow muraw
kserotermicznych. Na uwag zasuguje pat ostnicy Jana stepowego gatunku trawy rzadko
spotykanej w Polsce. Obszar, na ktrym znajduje si rezerwat naley do regionw Polski o najwyszej
moliwoci stepowienia, w soneczny letni dzie przypowierzchniowa warstwa gleby moe nagrza
si nawet do 60 stopni Celsjusza.

Nazwa parku krajobrazowego

.

..

11
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 38 (0 2)
Przeczytaj uwanie opisy organizmw chronionych w Polsce i podaj ich nazwy gatunkowe.

A. Rolina ta pokryta jest mikkim, gstym biaawym filcowatym kutnerem skadajcym si

z licznych woskw zawierajcych w komrkach pcherzyki powietrza. One wanie nadaj rolinie
srebrzysty poysk. Ronie dziko na skaach wapiennych regla grnego i pitra kosodrzewiny.

Nazwa gatunkowa ..

B. Jest to najwikszy i najrzadszy krajowy gatunek wa osigajcy dugo 180 cm. Strona
grzbietowa ma ubarwienie oliwkowe lub brzowe. Strona brzuszna ciaa jest somkowota; kolor
ten przechodzi lekko w okolice karku na stron grzbietow. Doskonale wspina si po drzewach.

Nazwa gatunkowa ..

Zadanie 39 (0 3)
Wymie trzy dziaania czowieka, ktre maj negatywny wpyw na stan gleby i podaj, jakie
ewentualne skutki mog powodowa. Zapisz odpowiednio w tabeli.

Dziaanie czowieka Skutki

Zadanie 40 (0 1)
Zaznacz prawidow odpowied. Prawie poow pomnikw przyrody w wojewdztwie kujawsko-
pomorskim stanow:
a) klony i wierki.
b) modrzewie i jesiony.
c) lipy i topole.
d) wierki i modrzewie.
e) lipy i dby.
f) jesiony i buki.

Zadanie 41 (0 2)
Wrd rodzcych si dzieci czasem pojawiaj si blinita okrelane jako jednojajowe lub dwujajowe.
W pewnej rodzinie pojawiy si blinita obu pci chopiec i dziewczynka. Okrel, czy byy to
blinita jednojajowe czy dwujajowe. Odpowied uzasadnij.

Odpowied ..

Uzasadnienie
..

..

..

12
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 42 (0 1)
Korzystajc z rysunku i posiadanej wiedzy podaj nazw podziaw komrkowych, ktre wystpuj
w rozwoju zarodkowym czowieka na etapach oznaczonych literami A, B i C.
Nazwa podziau komrkowego

A.

B. .

C. .

Zadanie 43 (0 4)
Zadaniem uczniw byo wykonanie dowiadczenia sprawdzajcego gsto rozmieszczenia
receptorw w skrze rnych czci ciaa. Do dyspozycji otrzymali nastpujce materiay: cyrkiel
krelarski o precyzyjnej szerokoci rozstawu nek, linijk, tabel zbierania (zapisywania) wynikw
(w zaczeniu). Postaw hipotez badawcz do tego dowiadczenia. Zaplanuj przeprowadzenie
dowiadczenia.

Czci ciaa Odlego, przy ktrej dotknicie jest odczuwane jako

dotknicie dwch przedmiotw w mm.
Plecy
Przedrami
Grzbietowa cz doni
Wewntrzna cz doni

Hipoteza:

Plan dowiadczenia:

13
Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

BRUDNOPIS

14