Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Kod ucznia . Liczba punktw ..

WOJEWDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z BIOLOGII

DLA UCZNIW SZK GIMNAZJALNYCH
ROK SZKOLNY 2013/2014

ETAP REJONOWY

CZAS PRACY: 90 MINUT

Instrukcja dla ucznia
Sprawd, czy test zawiera 37 zada.
Brak zada zgo nauczycielowi.
Wpisz swj kod powyej w oznaczonym miejscu.
W tecie znajduj si rne typy zada.
W zadaniach wielokrotnego wyboru moe by wicej ni jedna poprawna odpowied.
W zadaniach wielokrotnego wyboru poprawne odpowiedzi zaznacz znakiem X
na literze oznaczajcej t odpowied.
Jeli pomylisz si, oznaczon znakiem X liter obwied kkiem i ponownie
rozwi zadanie.
W zadaniach otwartych odpowiedzi wpisuj w miejscach do tego przeznaczonych.
Pomyki przekrelaj.
Nie uywaj korektora.
Test wypeniaj dugopisem (pirem) z czarnym lub niebieskim tuszem.
Pracuj spokojnie i samodzielnie.
yczymy powodzenia!

Zadanie 1 (0 3)
Rysunek przedstawia budow ukadu oddechowego czowieka. Podaj nazwy narzdw
oznaczone literami A, B i C oraz okrel ich funkcje. Odpowiednio zapisz w tabeli.

Litera Nazwa narzdu Funkcja

A

1
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 2 (0 1)
Poniej zamieszczono skadniki krwi (oznaczone cyframi 1 3) oraz przykadowe role
penione w organizmie (oznaczone literami a f).
1. Pytki krwi
2. Krwinki czerwone
3. Krwinki biae
Rola w organizmie:
a. uczestnicz w trawieniu skadnikw pokarmowych,
b. s skadnikiem zbw i koci,
c. odpowiadaj za proces krzepnicia krwi,
d. niektre wytwarzaj przeciwciaa,
e. niszcz drobnoustroje chorobotwrcze,
f. transportuj tlen do komrek organizmu.
Wska szereg, w ktrym prawidowo zestawiono skadniki krwi i ich rol jak peni
w organizmie.
A. 1c, 2af, 3e
B. 1e, 2ce, 3a
C. 1b, 2c, 3ad
D. 1c, 2f, 3de
E. 1a, 2ef, 3d

Zadanie 3 (0 3)
Wykorzystujc podane poniej informacje, przyporzdkuj prawidowe opisy zwierztom
jajorodnym, jajoyworodnym oraz yworodnym:
1. miejsce rozwoju zarodka: wewntrz ciaa samicy; poza organizmem samicy;
2. rdo substancji odywczych dla zarodka: z organizmu samicy; z zapasw
zgromadzonych w tku; ze rodowiska zewntrznego (ani z organizmu matki,
ani z zapasw);
3. sposb zapodnienia: wycznie wewntrzny; zewntrzny lub wewntrzny;
wycznie zewntrzny.
Odpowiednio zapisz w tabeli.

Zwierzta Miejsce rozwoju rdo substancji Sposb

zarodka odywczych dla zarodka zapodnienia
Jajorodne

yworodne

Jajoyworodne

Zadanie 4 (0 1)
W miastach spotykane s gwnie formy skorupiaste tych organizmw. Na terenach
pozbawionych zanieczyszcze powietrza wystpuj formy listkowate i krzaczkowate.
Organizmy te s wic ywymi wskanikami( biowskanikami) stopnia zanieczyszcze
powietrza.
Podaj nazw tych organizmw ..

2
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 5 (0 3)
Do przedstawionych opisw podaj nazw rodzaju tkanki mikiszowej. Odpowiednio zapisz
w tabeli.

L.p. Opis Rodzaj tkanki mikiszowej

1. Wystpuje w nadziemnych organach rolin. Komrki tej
tkanki s wyduone lub owalne z licznymi
chloroplastami. Przeprowadza proces fotosyntezy.
2. Wystpuje we wszystkich organach roliny. Komrki s
niewielkie, owalne, nie zawieraj chloroplastw.
Wypenia przestrzenie midzy innymi tkankami.
3. Wystpuje w niektrych organach roliny. Komrki s
owalne. Gromadzi substancje odywcze.

Zadanie 6 (0 1)
W obronie przed rolinoercami roliny (oznaczone cyframi 1 4) wyksztaciy wiele
rnych przystosowa (oznaczone literami a d).
1. Ra
2. Tyto
3. Pokrzyk wilcza jagoda
4. Kaktus
Przystosowania rolin suce obronie przed zgryzaniem:
a. kolce,
b. ciernie,
c. atropina,
d. nikotyna.
Wska szereg, w ktrym prawidowo zestawiono roliny z ich przystosowaniem.

A. 1b, 2c, 3d, 4a

B. 1a, 2c, 3d, 4b
C. 1a, 2d, 3c, 4b
D. 1b, 2d, 3c, 4a

Zadanie 7 (0 4)
Oce informacje dotyczce funkcjonowania ekosystemw, wpisujc do tabeli obok zda
prawdziwych liter P, a obok zda faszywych liter F.

L.p. Zdania P/F

1. Ekosystem charakteryzuje si zamknitym obiegiem materii.

2. W wyniku dziaania destruentw wgiel zawarty w martwej materii

organicznej jest magazynowany w postaci CO2.
3. Energia dochodzi do ekosystemu z zewntrz w postaci promieniowania
sonecznego.
4. Im niszy poziom troficzny, tym wicej energii dostpnej
do wykorzystania przez organizmy.

3
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 8
Rysunek przedstawia budow ukadu pokarmowego czowieka. Wykonaj kolejne polecenia.
Polecenie I. (0 4)
Wska oznaczenia literowe oraz podaj nazwy dwch duych gruczow nalecych do ukadu
pokarmowego.

Oznaczenie literowe Nazwa gruczou Rola w procesie trawienia

gruczou

Polecenie II. (0 3)
Podaj nazw narzdu ukadu pokarmowego oznaczonego liter G. Zapisz dwa elementy jego
budowy anatomicznej stanowice przystosowanie do penionej funkcji. Odpowied uzasadnij.

Narzd G

Elementy budowy ..

Uzasadnienie

Polecenie III. (0 2)
Wska oznaczenie literowe i podaj nazw narzdu ukadu pokarmowego, w ktrym odbywa
si wchanianie wody, soli mineralnych i niektrych witamin.

Oznaczenie literowe

Nazwa

4
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 9 (0 2)
Rysunek przedstawia fragment prostej sieci pokarmowej. Wybierz i poprawnie u dwa
rne acuchy pokarmowe skadajce si z 3 i 4 ogniw. Wpisz odpowiednie nazwy ywych
elementw ekosystemw do prostoktw.

Klimuszko B., Biologia dla gimnazjum. Podrcznik, cz. 3. Wydawnictwo Edukacyjne ak, Warszawa 2012, str.129 .

acuch I

acuch II

Zadanie 10 (0 6)
W tabeli podano informacje dotyczce stawonogw.
Zaznacz liter S - jeli informacja dotyczy skorupiakw, liter O - jeli dotyczy owadw,
liter P - jeli dotyczy pajczakw.

1. Przedstawiciele np. turku podjadek, pywak tobrzeek maj S O P

zrnicowane odna lokomocyjne.
2. Gowa i tuw s najczciej zronite w gowotuw. S O P

3. Przedstawicielami s pkle, rozwielitki i kraby. S O P

4. Maj 4 pary odny krocznych. S O P

5. W rozwoju u niektrych przedstawicieli wystpuje larwa S O P

i poczwarka.
6. Maj rne typy aparatw gbowych. S O P

5
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 11 (0 1)
Przeprowadzono dowiadczenie, w ktrym do kadej probwki wlano 50ml wody
destylowanej, dodano pewien produkt badany oraz 5 kropli pynu Lugola.
Pyn Lugola barwi produkty zawierajce skrobi na kolor niebieskofioletowy.
Znak + postawiono pod zestawem dowiadczalnym, w ktrym zaobserwowano
wystpienie koloru niebieskofioletowego.
Przebieg dowiadczenia oraz wyniki zapisano w tabeli.

Zestawy dowiadczalne
Probwka I Probwka II Probwka III Probwka IV Probwka V
Woda Woda Woda Woda Woda
destylowana destylowana destylowana + destylowana + destylowana
+ starte + kawaek kawaek misa starty ziemniak + kawaek
jabko twarogu buki
+ pyn + pyn Lugola + pyn Lugola + pyn Lugola + pyn
Lugola Lugola

+ +

Zaproponuj temat opisanego dowiadczenia.

Temat dowiadczenia

Zadanie 12 (0 5)
Oce informacje dotyczce ssakw, wpisujc do tabeli obok zda prawdziwych liter P,
a obok zda faszywych liter F.

L.p. Zdania P/F

1. Ssaki s zmiennocieplne, dlatego ich ciao pokryte jest wosami lub sierci,
co chroni je przed utrat ciepa.
2. U gatunkw lenych lub aktywnych noc, takich jak gryzonie, najlepiej
rozwinitym narzdem zmysu jest wch.
3. Ssaki s jedynymi krgowcami, ktre maj zrnicowane zby.

4. Nieprawd jest, e ssaki s aktywne tylko w cigu dnia.

5. W czasie ciy u wszystkich ssakw rozwija si oysko.

Zadanie 13 (0 1)
Niewaciwy ksztat soczewki oka lub nierwna powierzchnia rogwki to przyczyna:
a) krtkowzrocznoci.
b) astygmatyzmu.
c) dalekowzrocznoci.

6
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 14 (0 4)
W tabeli zamieszczono opisy budowy zewntrznej wybranych bezkrgowcw. Przyporzdkuj
odpowiednio do opisu podan nazw gatunku i podaj nazw grupy bezkrgowcw do ktrej
naley. Odpowiednio zapisz w tabeli.
tasiemiec uzbrojony, ddownica ziemna, glista ludzka, stubia powa,

L.p. Opis Nazwa Nazwa grupy

gatunku bezkrgowcw
1. Ciao ma wyduone, nieczonowane, obe,
pokryte grubym oskrkiem.
2. Ciao ma wyduone, obe, pokryte cienk
warstw oskrka i luzem. Skada si z
krtkich odcinkw segmentw.
3. Ciao jest zoone z dwch warstw komrek
(zewntrzna i wewntrzna). W grnej czci
znajduje si otwr gbowy otoczony dugimi
czukami.
4. Ciao ma grzbieto-brzusznie spaszczone,
podzielone na gwk, szyjk i czony.

Zadanie 15 (0 1)
Wska szereg, w ktrym umieszczono wycznie krgowce staocieplne:
a) salamandry, nietoperze, skowronki, wie.
b) kawki, aby, tygrysy, foki.
c) lwy, rekiny, pingwiny, kangury.
d) wieloryby, myszy, jastrzbie, foki.
e) ososie, karpie, ropuchy, jaszczurki.

Zadanie 16 (0 5)
Obok zamieszczonych w tabeli zda wpisz odpowiedni nazw krlestwa.

L.p. Zdania Krlestwo

1. Organizmy jednokomrkowe i wielokomrkowe, cudzoywne,
bez zdolnoci przemieszczania si.

2. Organizmy bez wyodrbnionego jdra komrkowego.

3. Organizmy wielokomrkowe, samoywne, bez zdolnoci

przemieszczania si.
4. Organizmy jednokomrkowe oraz wielokomrkowe,
samoywne lub cudzoywne.
5. Organizmy wielokomrkowe, cudzoywne, majce zdolno
przemieszczania si.

Zadanie 17 (0 1)
Chaber bawatek jest przykadem roliny, ktra wydziela do podoa zwizki hamujce
rozwj zb. Podaj nazw typu oddziaywania midzy tymi gatunkami.

Nazwa typu oddziaywania .

7
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 18 (0 2)
Jeli informacja genetyczna potrzebna do syntezy pewnego biaka zawarta jest w 2400
nukleotydach, to z ilu aminokwasw bdzie skadao si to biako? Odpowied uzasadnij
jednym argumentem.

Odpowied

Uzasadnienie
..

..
Zadanie 19 (0 1)
Wyksztacaj licie pojedyncze lub zoone. Wyrastaj one z odygi podziemnej zwanej
kczem. Mode licie wygldem przypominaj pastora. Na spodniej stronie lici wystpuj
kupki zarodni.
Jakiej grupy rolin dotyczy opis? ..

Zadanie 20 (0 3)
Wymienione poniej zwierzta wystpuj w rodowisku wodnym.
Wybierz te, ktre nale do skorupiakw, ryb i ssakw. Odpowiednio zapisz w tabeli.
langusta, orka, homar, rekin, wieloryb, petwal bkitny,
sercwka, foka, omuek, krokodyl, krewetka, delfin, mors

SKORUPIAKI RYBY SSAKI

Zadanie 21 (0 4)
Wiedzc, e na kariotyp czowieka skada si 46 chromosomw, podaj liczb chromosomw,
ktra wystpuje w:
a) komrce jajowej .
b) plemniku
c) zygocie ..
d) komrkach ciaa

Zadanie 22 (0 1)
Wska szereg, w ktrym prawidowo zestawiono cechy tkanki miniowej gadkiej.

Cechy tkanki miniowej gadkiej

Szybko skurczu Szybko zmczenia Zaleno od naszej woli
I. wolno A. wolno 1. zalene od naszej woli
II. szybko B. szybko 2. niezalene od naszej woli

a) II, A, 1,
b) I, B, 1,
c) II, B, 2,
d) I, A, 2,
e) II, A, 2.

8
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 23 (0 1)
W gospodarstwie domowym najwicej energii zuywa si na ogrzewanie. Zaproponuj jedno
realne dziaanie, ktre moe wpyn na oszczdno energii cieplnej w Twoim mieszkaniu
lub domu oraz podaj odpowiednie uzasadnienie.

Dziaanie I .

Uzasadnienie
..

..

Zadanie 24 (0 1)
Ucze sformuowa nastpujc tez: Warto energetyczna posikw czowieka powinna
wynosi 2000 cal dziennie. Oce, czy sformuowana teza jest poprawna. Odpowied
uzasadnij jednym argumentem.

Odpowied .....................................

Uzasadnienie
..

...

...

Zadanie 25 (0 1)
Rysunek przedstawia acuch pokarmowy. Zaznacz na nim strzakami miejsca wystpowania
destruentw ( uyj okrelenia: destruenci).

Klimuszko B., Biologia dla gimnazjum. Podrcznik, cz. 3. Wydawnictwo Edukacyjne ak, Warszawa 2012, str.130 .

Zadanie 26 (0 2)
Napisz, jak rol peni destruenci w przyrodzie. Podaj dwa przykady destruentw.

Rola

..

..
Przykady
.

9
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 27 (0 2)
Wymienione charakterystyczne cechy budowy czowieka i pozostaych naczelnych
odpowiednio zapisz w tabeli.
koczyny grne krtsze od dolnych, stopa paska z przeciwstawnym paluchem, esowato
wygity krgosup, koczyny grne dusze od dolnych, stopa wysklepiona, paluch
nieprzeciwstawny, ukowato wygity krgosup

Cechy charakterystyczne pozostaych Cechy charakterystyczne czowieka

naczelnych

Zadanie 28
Przeanalizuj wyniki badania moczu dwch pacjentw. Wykonaj kolejne polecenia.
Polecenie I. (0 1)
Wska, ktry z pacjentw ma wyniki ewidentnie nieprawidowe.

Parametry Pacjent I Norma Pacjent II

Ciar waciwy 1,020 kg/l 1,016-1,030 kg/l 1,017 kg/l
(gsto)
Barwa czerwona somkowa, ciemnota ciemnota
Przejrzysto przejrzysty i przejrzysty i klarowny mtny
klarowny
Glukoza brak brak wystpuje
Odczyn pH 7,0 pH 5,5 5,9 pH 5,5
Biako brak brak brak
Leukocyty 2 w polu widzenia 1 3 w polu widzenia liczne (20 25)
pod mikroskopem pod mikroskopem w polu widzenia
pod mikroskopem
Erytrocyty 1 w polu widzenia 0 3 w polu widzenia 2 w polu widzenia
pod mikroskopem pod mikroskopem pod mikroskopem
bakterie brak brak brak
Ky M., Goda W., Stawarz J., Wardas J., wiat biologii. Podrcznik dla gimnazjum, cz. 2. Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2010,
str. 106-107.
Sgin B., Makurat J., Biologia z tangramem. Biologia 3, Podrcznik do gimnazjum. Gdaskie Wydawnictwo Owiatowe, Gdask 2011,
str. 108- 109.

Pacjent chory

Polecenie II. (0 1)
Wska pacjenta, u ktrego odchylenia parametrw od normy moe by spowodowane
okresow diet. Wymie te parametry.

Pacjent zdrowy ..

Parametry .

10
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 29 (0 1)
Starasz si zosta honorowym dawc krwi; wska jak bezpieczn, maksymaln, jednorazow
ilo krwi moesz odda.
a) ok. 3% b) ok. 5% c) ok. 10% d) ok. 12% e) ok. 15%

Zadanie 30 (0 1)
Wska szereg, ktry wskazuje na moliwo wystpienia konfliktu serologicznego.
a) matka Rh+, ojciec Rh+, dziecko Rh-
b) matka Rh+, ojciec Rh-, dziecko Rh-
c) matka Rh+, ojciec Rh-, dziecko Rh+
d) matka Rh-, ojciec Rh+, dziecko Rh+
e) matka Rh-, ojciec Rh+, dziecko Rh-

Zadanie 31 (0 1)
Spord wymienionych informacji wybierz t, ktra nie jest dowodem bliskiego
pokrewiestwa ewolucyjnego organizmw.
a) Ukad koci koczyny przedniej foki i kreta.
b) Penienie tej samej funkcji przez skrzydo nietoperzy i owadw.
c) Wystpowanie we wczesnych stadiach rozwoju zarodkowego ryb, pazw, gadw,
ptakw i ssakw, w tym czowieka, kieszeni skrzelowych, niepodzielnego serca
i ogona.
d) Wystpowanie u niektrych wspczenie yjcych organizmw tzw. narzdw
szcztkowych.

Zadanie 32 (0 4)
Zdania dotycz dziaania nerwowego ukadu wspczulnego i przywspczulnego. Wykrel
bdne wyrazy tak, aby zdania byy prawdziwe.
1. Powoduje zwanie si renicy wspczulny/przywspczulny.
2. Powoduje zmniejszenie cinienia krwi wspczulny/przywspczulny.
3. Zwiksza wentylacj puc wspczulny/przywspczulny.
4. Spowalnia przemian materii w komrkach wspczulny/przywspczulny.

Zadanie 33 (0 1)
Ewolucj potwierdzaj dowody bezporednie, do ktrych zaliczamy m.in.: skamieniaoci,
oraz relikty. Z podanych przykadw wybierz skamieniaoci.

Skamieniaoci ..

1. latimeria, 2. kolczatka, 3. amonit, 4. dziobak, 5. hatteria,

6. odzik, 7. owady zatopione w bursztynie, 8. miorzb dwuklapowy

Zadanie 34 (0 1)
Tabela ma prezentowa moliwo czenie grup krwi podczas przetaczania. Jeeli zaistnieje
potrzeba przetoczenia krwi pacjentowi o grupie krwi B, ktre osoby o jakich grupach krwi,
bd mogy by dawcami dla tego pacjenta? Stosujc nastpujce oznaczenia:
X mona przetacza, N nie mona przetacza odpowiednio uzupenij tabel.

DAWCA
Grupa krwi 0 A B AB
BIORCA

11
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 35 (0 4)
Jakie grupy krwi maj rodzice, jeeli u ich potomstwa wystpiy nastpujce grupy krwi:
crka I grupa krwi A, syn I grupa krwi AB, crka II grupa krwi B, syn II grupa krwi 0.
Zapisz genotypy potomstwa. Zapisz genotypy i fenotypy rodzicw. Ustal genotypy
osb, ktre nie mogyby mie potomstwa o podanych grupach krwi.

Genotypy potomstwa:

crka I .., syn I

crka II ., syn II

Genotypy rodzicw: ..

Fenotypy rodzicw:

Genotypy osb wykluczonych:

Zadanie 36
Rysunek przedstawia budow serca czowieka. Wykonaj kolejne polecenia.
Polecenie I. (0 4)
Uzupenij ponisze zdania wpisujc odpowiednie oznaczenia literowe.

a) Krew utlenowana znajduje si w jamach serca oznaczonych literami

b) Z maego obiegu krwi krew wpywa do jamy oznaczonej liter .

c) May obieg krwi rozpoczyna si w jamie oznaczonej liter

d) Z duego obiegu krwi krew wpywa do jamy oznaczonej liter .

Polecenie II. (0 1)
Podaj nazw naczynia krwiononego oznaczonego liter E.

Nazwa ..

12
 Kuratorium Owiaty w Bydgoszczy

Zadanie 37 (0 3)
Wykres supkowy przedstawia liczb osb zaraonych chorobami przenoszonymi drog
pciow na wiecie w 2000 roku. Na podstawie wykresu:
1. Skonstruuj tabel.
2. Odpowiednio wpisz do tabeli dane przedstawione na wykresie.
3. Sformuuj tytu tabeli.

13