Informator o egzaminie

eksternistycznym
od 2007 roku

BIOLOGIA
Gimnazjum

Warszawa 2007
Opracowano w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
we wsppracy
z Okrgow Komisj Egzaminacyjn w Gdasku
 SPIS TRECI

I. Informacje oglne ..................................................................................... 5

II. Standardy wymaga egzaminacyjnych ........................................................ 7
III. Opis egzaminu........................................................................................ 9
IV. Przykadowy arkusz egzaminacyjny.......................................................... 13

3
I. INFORMACJE OGLNE

Podstawy prawne
Egzaminy eksternistyczne, jako sposb uzyskiwania wiadectwa ukoczenia szkoy,
zostay ograniczone do zakresu szk oglnoksztaccych, tj. szecioletniej szkoy
podstawowej, gimnazjum i liceum oglnoksztaccego.
Zgodnie z art. 9a ust. 2 i 9c ust. 2 Ustawy z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie
owiaty (DzU z 2004 r., nr 256, poz. 2572, z pn. zm.) przygotowanie
i przeprowadzanie egzaminw eksternistycznych zostao powierzone Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej (CKE) i okrgowym komisjom egzaminacyjnym (OKE).
Sposb przygotowania i przeprowadzania egzaminw eksternistycznych reguluje
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 wrzenia 2007 r. w sprawie
egzaminw eksternistycznych (DzU nr 179, poz. 1273). Na podstawie tego
rozporzdzenia CKE i OKE opracoway Procedury organizowania i przeprowadzania
egzaminw eksternistycznych z zakresu szecioletniej szkoy podstawowej dla dorosych,
gimnazjum dla dorosych, liceum oglnoksztaccego dla dorosych.
Zakres sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci okrelaj standardy wymaga
bdce podstaw przeprowadzania egzaminw eksternistycznych z zakresu gimnazjum
dla dorosych, ktre s zacznikiem nr 2 do Rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 27 wrzenia 2007 r. w sprawie standardw wymaga bdcych podstaw
przeprowadzania egzaminw eksternistycznych (DzU nr 184, poz. 1309).

Warunki przystpienia do egzaminw eksternistycznych

Do egzaminw eksternistycznych z zakresu gimnazjum dla dorosych moe przystpi
osoba, ktra:
ukoczya szecioletni szko podstawow albo klas VI lub VII omioletniej
szkoy podstawowej
ukoczya 18 lat
nie jest uczniem gimnazjum.
Osoba, ktra chce zdawa egzaminy eksternistyczne i spenia wyej wymienione
warunki, powinna na dwa miesice przed sesj jesienn lub zimow zoy w OKE
waciwej swemu miejscu zamieszkania:
wiadectwo ukoczenia odpowiedniej szkoy (szecioletniej szkoy podstawowej
albo klasy VI lub VII omioletniej szkoy podstawowej) lub indeks zawierajcy
wpis potwierdzajcy uzyskanie promocji do klasy VII lub VIII omioletniej szkoy
podstawowej dla dorosych

5
 owiadczenie, e nie jest uczniem (suchaczem) gimnazjum
kserokopi stron dowodu osobistego zawierajcych dat urodzenia i numer
ewidencyjny PESEL
wniosek o dopuszczenie do egzaminu eksternistycznego.
Formularz wniosku znajduje si na stronach internetowych CKE i OKE w formie
zacznika do procedur.
Miesic przed rozpoczciem sesji egzaminacyjnej osoba dopuszczona do egzaminu
skada w OKE deklaracj, w ktrej wskazuje, z jakich przedmiotw chce zdawa
egzaminy w danej sesji i przedkada dowd opaty za te egzaminy. Informacji o kosztach
egzaminu udziela OKE.

6
II. STANDARDY WYMAGA EGZAMINACYJNYCH

I. WIADOMOCI
Zdajcy zna fakty, rozumie i stosuje pojcia, prawidowoci i teorie oraz przedstawia
i wyjania zdarzenia, zjawiska i procesy dotyczce nastpujcych treci:
1) struktury organizmu i funkcji, jakim ona suy (komrki, tkanki, organy);
2) rnych sposobw penienia tych samych funkcji yciowych przez organizmy, zalenie
od warunkw rodowiska ( z podaniem przykadw);
3) budowy i funkcjonowania ukadw organizmu czowieka;
4) stanu zdrowia i choroby (przykady chorb zakanych oraz patologii w dziaaniu
narzdw; elementy epidemiologii, profilaktyki i leczenia omawianych chorb);
5) etapw biologicznego i psychicznego rozwoju czowieka i potrzeb z nimi zwizanych;
6) informacji dziedzicznej oraz cech organizmu wynikajcych z wpywu genw
i oddziaywa rodowiskowych;
7) relacji wewntrz- i midzygatunkowych w przyrodzie oraz krenia materii
i przepywu energii w rnych ukadach przyrodniczych;
8) dziaania czowieka w rodowisku przyrodniczym i ich konsekwencji.

II. UMIEJTNOCI
Zdajcy:
1) stosuje terminy i pojcia biologiczne:
a) czyta ze zrozumieniem teksty, w ktrych wystpuj terminy i pojcia biologiczne
(np. w podrcznikach, w prasie),
b) wybiera i stosuje odpowiednie terminy i pojcia;
2) formuuje hipotezy oraz analizuje i interpretuje wyniki obserwacji i dowiadcze wraz
z ocen ich wiarygodnoci;
3) korzysta z rnych rde informacji, odczytuje informacje przedstawione w formie
tekstu, tabeli, wykresu, rysunku, schematu;
4) gromadzi, integruje, opracowuje i interpretuje wiedz z rnych dziedzin niezbdn
do wyjanienia procesw yciowych, w tym selekcjonuje, porwnuje, analizuje,
przetwarza oraz interpretuje informacje, a take czytelnie prezentuje informacje
i wykorzystuje je w praktyce;
5) interpretuje zalenoci midzy budow i funkcj ukadw i narzdw w organizmie
czowieka, postrzega funkcjonowanie organizmu ludzkiego jako integralnej caoci;
6) interpretuje zalenoci midzy rodowiskiem ycia organizmu a jego budow
i funkcjonowaniem;

7
7) stosuje zintegrowan wiedz do objaniania zjawisk przyrodniczych:
a) czy zdarzenia w cigi przemian,
b) wskazuje wspczesne zagroenia dla zdrowia czowieka i rodowiska
przyrodniczego,
c) analizuje przyczyny i skutki oraz proponuje sposoby przeciwdziaania
wspczesnym zagroeniom cywilizacyjnym,
d) potrafi umiejscowi sytuacje dotyczce rodowiska przyrodniczego w szerszym
kontekcie;
8) analizuje struktury i funkcjonowanie wybranych ekosystemw;
9) ocenia zmiany zachodzce w rodowisku przyrodniczym w wyniku oddziaywania
czowieka i ich wpyw na jako ycia i potrafi zaproponowa rodki zaradcze;
10) stosuje wiedz biologiczn w yciu.

8
III. OPIS EGZAMINU

Forma egzaminu
Egzamin eksternistyczny z biologii, zwany dalej egzaminem, ma form pisemn.
Sprawdza wiadomoci i umiejtnoci okrelone w standardach wymaga bdcych
podstaw przeprowadzania egzaminu eksternistycznego z tego przedmiotu. Trwa
120 minut.
Osoba przystpujca do egzaminu rozwizuje zadania zawarte w arkuszu
egzaminacyjnym. Przed rozpoczciem egzaminu kady zdajcy otrzymuje arkusz i kart
odpowiedzi od czonka zespou nadzorujcego. Ewentualny brak w arkuszu lub brak karty
odpowiedzi zgasza przewodniczcemu zespou nadzorujcego, po czym otrzymuje nowy
arkusz egzaminacyjny z now kart odpowiedzi. W dalszej kolejnoci, ale jeszcze przed
rozpoczciem egzaminu, na pierwszej stronie arkusza i na karcie odpowiedzi zdajcy
umieszcza swj numer ewidencyjny PESEL. Nie podpisuje natomiast ani arkusza
egzaminacyjnego, ani karty odpowiedzi.
Na pierwszej stronie arkusza egzaminacyjnego znajduje si instrukcja
dla zdajcego. Naley si z ni zapozna, gdy zawiera ona zapisy dotyczce
postpowania podczas rozwizywania zada.
Arkusz egzaminacyjny skada si z rnego rodzaju zada zamknitych i otwartych.
Wrd zada zamknitych mog wystpi:
zadania wyboru wielokrotnego, w ktrych zdajcy wybiera poprawn odpowied
spord kilku podanych propozycji
zadania typu prawda fasz, w ktrych zdajcy stwierdza prawdziwo
(lub faszywo) zda zawartych w zadaniu
zadania na dobieranie, w ktrych zdajcy czy ze sob (przyporzdkowuje do siebie)
odpowiednie elementy (np. sowa, wyraenia, fragmenty tekstu, ilustracje).
Wrd zada otwartych mog wystpi:
zadania z luk, w ktrych zdajcy wstawia odpowiednie sowo, wyraenie, liczb jako
uzupenienie zwrotu, zdania, fragmentu tekstu
zadania krtkiej odpowiedzi, w ktrych zdajcy udziela odpowiedzi w formie jednego
lub kilku wyrazw albo od jednego do kilku zda.
Obok kadego zadania podana jest liczba punktw, ktr mona uzyska za jego
poprawne rozwizanie. Za rozwizanie wszystkich zada zdajcy moe otrzyma
50 punktw.
Po zakoczeniu egzaminu prace zdajcych sprawdzaj i oceniaj odpowiednio
przeszkoleni egzaminatorzy powoani przez dyrektora OKE. Wynik egzaminu ustala

9
 komisja okrgowa na podstawie liczby punktw przyznanych przez egzaminatorw. Jest
on ostateczny i nie suy na niego skarga do sdu administracyjnego.
Na wniosek zdajcego sprawdzony i oceniony arkusz egzaminacyjny oraz karta
odpowiedzi s udostpniane zdajcemu do wgldu w miejscu i czasie wskazanym przez
dyrektora OKE.

Zasady oceniania prac egzaminacyjnych

1. Rozwizania zada oceniane bd przez egzaminatorw na podstawie jednolitych
w caym kraju kryteriw.
2. W zadaniach krtkiej odpowiedzi, za ktre mona przyzna tylko jeden punkt,
przyznaje si go wycznie za odpowied zgodn z poleceniem i w peni poprawn;
jeli podano wicej odpowiedzi (argumentw, cech itp.) ni wynika to z polecenia
w zadaniu, to ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej),
o ilu mwi polecenie.
3. Jeli w zadaniu krtkiej odpowiedzi oprcz zgodnej z poleceniem, poprawnej
odpowiedzi dodatkowo podano odpowied (informacj) bdn, sprzeczn
z odpowiedzi poprawn lub niezgodn z poleceniem, za zadanie nie przyznaje si
punktw.
4. Zadanie rozszerzonej odpowiedzi jest oceniane wedug szczegowych kryteriw.
5. Zapisy w brudnopisie nie s oceniane.
6. Wyraony w punktach wynik uzyskany przez zdajcego przeliczany bdzie na stopnie
szkolne wedug zasady opisanej w 19 pkt 6 Rozporzdzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 18 wrzenia 2007 roku w sprawie egzaminw eksternistycznych.
Przeliczenie punktw uzyskanych na egzaminie na stopnie szkolne jest nastpujce:

4750 pkt celujcy (6)

4639 pkt bardzo dobry (5)

3138 pkt dobry (4)

2330 pkt dostateczny (3)

1522 pkt dopuszczajcy (2)

poniej 15 punktw niedostateczny (1)

7. Zdajcy zda egzamin, jeeli otrzyma ocen wysz od niedostatecznej.

8. Wynik egzaminu wyraony w skali stopni szkolnych bdzie odnotowany
na wiadectwie ukoczenia szkoy.

Skadanie zastrzee
Jeeli zdajcy uzna, e zostay naruszone procedury przeprowadzania egzaminu, moe
w terminie 2 dni od dnia przeprowadzenia egzaminu zoy zastrzeenia do dyrektora

10
OKE. Dyrektor OKE rozpatruje zastrzeenia w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania.
Rozstrzygnicie dyrektora OKE jest ostateczne.
W razie stwierdzenia, na skutek powyszych zastrzee lub z urzdu, naruszenia
przepisw dotyczcych przeprowadzania egzaminu, ktre moe mie wpyw na wynik
egzaminu, dyrektor OKE, w porozumieniu z dyrektorem Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej, moe uniewani egzamin i zarzdzi jego ponowne przeprowadzenie
w nastpnej sesji egzaminacyjnej. Uniewanienie moe nastpi w stosunku
do poszczeglnych lub wszystkich osb zdajcych.

Uniewanienie egzaminu
Egzamin moe by uniewaniony w dwch przypadkach:
gdy zesp nadzorujcy przebieg egzaminu stwierdzi, e zdajcy niesamodzielnie
rozwizuje zadania egzaminacyjne lub swoim zachowaniem zakca egzamin,
np. przeszkadza innym zdajcym, nie przestrzega zakazu wniesienia na sal
egzaminacyjn telefonu komrkowego (wwczas egzamin uniewania przewodniczcy
zespou nadzorujcego)
gdy egzaminator podczas sprawdzania prac stwierdzi, e praca zdajcego jest
niesamodzielna, np. jest plagiatem jakiej publikacji lub jest taka sama jak innego
zdajcego (w tym przypadku uniewanienia dokonuje dyrektor OKE).

wiadectwo
wiadectwo ukoczenia gimnazjum otrzymuje osoba, ktra zdaa egzaminy ze wszystkich
obowizkowych zaj edukacyjnych ujtych w ramowym planie nauczania gimnazjum dla
dorosych, tj. z nastpujcych przedmiotw: jzyk polski, jzyk obcy nowoytny, historia,
wiedza o spoeczestwie, matematyka, biologia, chemia, fizyka, geografia, informatyka.

Sesje egzaminacyjne
Egzaminy eksternistyczne przeprowadza si w caym kraju w tym samym terminie,
dwukrotnie w cigu roku:

1) w zimowej sesji egzaminacyjnej w okresie od dnia 1 lutego do ostatniego dnia

lutego

2) w jesiennej sesji egzaminacyjnej w okresie od dnia 1 padziernika do dnia

31 padziernika.
Osoba dopuszczona do egzaminw eksternistycznych zdaje egzamin z danego typu
szkoy w okresie nie duszym ni dwa lata. W uzasadnionych przypadkach dyrektor
komisji okrgowej moe przeduy okres zdawania egzaminw o jedn sesj
egzaminacyjn.

11
IV. PRZYKADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY

Arkusz
egzaminacyjny
120 minut

13
 KOD ARKUSZA

EGZAMIN EKSTERNISTYCZNY
Z BIOLOGII
GIMNAZJUM
Czas pracy 120 minut

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron i kart odpowiedzi. Ewentualny

brak stron lub inne usterki zgo czonkowi zespou nadzorujcego egzamin.
2. Na tej stronie i na karcie odpowiedzi wpisz swj numer ewidencyjny PESEL. Na karcie
odpowiedzi zamaluj pola odpowiadajce cyfrom numeru PESEL. Bdne zaznaczenie
otocz kkiem i zaznacz waciwe.
3. Czytaj uwanie wszystkie teksty i zadania.
4. Rozwizania zapisuj w arkuszu egzaminacyjnym (nie na karcie odpowiedzi)
dugopisem lub pirem z czarnym tuszem/atramentem. Pisz czytelnie. Nie uywaj
korektora.
5. Pomyki wyranie przekrelaj.
6. Redagujc odpowiedzi do zada, moesz wykorzysta miejsce z napisem Brudnopis.
Zapisy w brudnopisie nie bd sprawdzane i oceniane.

yczymy powodzenia!

Za rozwizanie wszystkich zada mona otrzyma cznie 50 punktw.

Wypenia zdajcy przed

rozpoczciem pracy

PESEL ZDAJCEGO

15
Zadanie 1. (0-2)
Na rysunkach przedstawiono budow komrki rolinnej i komrki grzyba (drody).

Ktry z rysunkw (A czy B) przedstawia komrk rolinn? Odpowied uzasadnij,

podajc jeden argument.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 2. (0-1)
Na rysunku przedstawiono budow komrki bakterii.

ciana komrkowa
bona komrkowa
nukleoid (genofor)
mezosom

cytoplazma

Podkrel waciw odpowied.

Komrk bakterii odrnia od komrek innych organizmw obecno w jej budowie

A. cytoplazmy.
B. nukleoidu (genoforu).
C. bony komrkowej.
D. ciany komrkowej.

Zadanie 3. (0-1)
Podkrel waciw odpowied.
Ktra tkanka rolinna transportuje wod z solami mineralnymi z korzeni do lici?

A. Okrywajca.
B. Przewodzca.
C. Wydzielnicza.
D. Mikiszowa.

16
Zadanie 4. (0-2)
Na rysunkach przedstawiono narzdy wymiany gazowej wybranych zwierzt. Nazwy tych
narzdw podano w ramce.

tchawki, puco (jama pucna), skrzela, puca

Przyporzdkuj waciwe narzdy wymiany gazowej podanym w tabeli zwierztom.

Zwierz
limak owad ryba gad
Narzd
wymiany
gazowej

Zadanie 5. (0-2)
Wymie dwie (widoczne na rysunku) cechy budowy zewntrznej ryby, ktre s
przystosowaniem do pywania.

A. .....................................................................

B. .....................................................................

Zadanie 6. (0-1)
Podkrel waciw odpowied.
Ktry proces przeprowadzany przez bakterie wykorzystuje czowiek podczas kwaszenia
ogrkw?

A. Fotosyntez.
B. Chemosyntez.
C. Oddychanie tlenowe.
D. Oddychanie beztlenowe.

17
Zadanie 7. (0-1)
Wikszo bakterii to organizmy cudzoywne, cz jednak jest samoywna.
Przyporzdkuj waciwe opisy sposobu odywiania bakterii (1-3) do nazw grup bakterii
oznaczonych literami A i B.

A. Bakterie cudzoywne saprofity 1. Pobieraj zwizki organiczne z martwych

szcztkw rolin i zwierzt.
B. Bakterie cudzoywne pasoyty 2. Wytwarzaj zwizki organiczne
w procesie fotosyntezy (wykorzystujc
energi wietln).
3. Pobieraj zwizki organiczne z innych
ywych organizmw.
A. ................................................ B. .....................................................

Zadanie 8. (0-2)
Spord czterech cech rolin zakrel dwie bdce przystosowaniami do ycia
w warunkach niedostatku wody.

A. Parzce woski.
B. Licie pokryte grub warstw wosku.
C. Misiste licie lub odygi.
D. Szerokie i cienkie blaszki liciowe.

Zadanie 9. (0-2)
Z podanych nazw pokarmw wybierz i wpisz do tabeli te, ktre s gwnym rdem
biaek i te, ktre s gwnym rdem cukrw: miso, pieczywo, kasze, jaja, sery,
makarony, wdliny, ziemniaki.

Skadniki
Gwne rda skadnikw odywczych
odywcze
Biaka

Cukry

Zadanie 10. (0-2)

W tabeli przedstawiono dzienne zapotrzebowanie energetyczne organizmu czowieka (w kJ).

Pe mska Pe eska

Dziecko (8 lat) 8800 8800

Nastolatek (15 lat) 12600 9600

Osoba dorosa wykonujca prac umysow 11500 9450

Osoba dorosa wykonujca cik prac fizyczn 20000 12600

Na podstawie danych z tabeli podaj dwa czynniki, od ktrych zaley dzienne

zapotrzebowanie energetyczne organizmu czowieka.

A. .................................................................... B. ....................................................................

18
Zadanie 11. (0-1)
Rysunek przedstawia fragment ukadu oddechowego czowieka.

Podkrel waciw odpowied.

Zaznaczony liczb 1 narzd to

A. krta.
B. przeyk.
C. oskrzele.
D. tchawica.

Zadanie 12. (0-2)

W organizmie czowieka krew transportuje wiele substancji, np.: cukier (glukoz),
aminokwasy, niektre biaka, tlen, mocznik.
Spord wymienionych powyej substancji wybierz i zapisz dwie, ktre s
transportowane gwnie przez osocze krwi.

A. .............................................................. B. .........................................................................

Zadanie 13. (0-2)

W tabeli przedstawiono moliwoci przetaczania krwi czowieka.

Grupa DAWCA
krwi 0 A B AB

A
BIORCA

AB

nie mona przetacza

mona przetacza
(aglutynacja)

Korzystajc z tabeli, dokocz ponisze zdania.

A. Dawca z grup krwi A moe odda krew biorcom z grup krwi .................... i ....................

B. Biorca majcy grup krwi 0 moe przyj krew od dawcy z grup krwi ...............................

19
Zadanie 14. (0-2)
Na rysunku przedstawiono budow ukadu pokarmowego czowieka.

A. Podaj nazw odcinka przewodu pokarmowego oznaczonego na rysunku liczb 1.

B. Podaj nazw skadnika pokarmowego trawionego w tym odcinku.

A. ..................................................................................................................................................

B. .................................................................................................................................................

Zadanie 15. (0-1)

Witaminy i sole mineralne speniaj w organizmie rol regulacyjn. Ich niedobr moe by
przyczyn wielu chorb.

Podkrel waciw odpowied.

Ktra witamina jest niezbdna do prawidowego rozwoju koca?

A. Witamina A.
B. Witamina B2.
C. Witamina C.
D. Witamina D.

Zadanie 16. (0-1)

Podkrel waciw odpowied.
Choroba polegajca na zgrubieniu cian ttnic i zweniu ich wiata na skutek
odkadania si zogw tuszczowych, gwnie cholesterolu, prowadzca do cikich
zaburze krenia, to

A. anemia.
B. grulica.
C. cukrzyca.
D. miadyca.

20
Zadanie 17. (0-1)
Z dostarczonych skadnikw pokarmowych organizm czerpie materia do budowy tkanek
ciaa oraz energi yciow. Jeeli ilo energii pobranej (EP) jest rwna iloci energii zuytej
przez organizm (EZ), to mwimy o zrwnowaonym bilansie energetycznym. Mona to
zapisa jako zaleno EP EZ = 0. Czasem bilans energetyczny ulega zaburzeniu,
co skutkuje nadwag lub niedowag organizmu.

Uzupenij ponisze zdanie, wpisujc okrelenie spadek lub wzrost.

Jeeli EP EZ < 0, to organizmowi zagraa ......................................... masy ciaa.

Zadanie 18. (0-2)

Wiele chorb czowieka, np.: grulica, taczka, piczka afrykaska, AIDS, tec, malaria
moe by wywoanych przez wirusy, bakterie i pierwotniaki.
Z podanych nazw chorb wybierz po jednej wywoanej przez wirusy, bakterie lub
pierwotniaki. Nazwy chorb wpisz w odpowiednich miejscach tabeli.

Wirusy Bakterie Pierwotniaki

Nazwa
choroby

Zadanie 19. (0-2)

Rysunek przedstawia eski ukad rozrodczy.

Podaj nazw narzdu, w ktrym zachodzi zapodnienie, oraz nazw narzdu, w ktrym
nastpuje rozwj zarodka i podu.

A. Zapodnienie zachodzi w ....................................................................................................... .

B. Rozwj zarodka i podu odbywa si w .................................................................................. .

21
Zadanie 20. (0-1)
Podkrel waciw odpowied.
Na rysunku przedstawiono

A. RNA.
B. DNA.
C. chromosom.
D. chromatyn.

Zadanie 21. (0-2)

U czowieka w komrkach ciaa wystpuj 22 pary chromosomw homologicznych i 1 para
chromosomw pciowych.

Okrel pe osobnika posiadajcego chromosomy pciowe

A. oznaczone XX .............................................................

B. oznaczone XY .............................................................

Zadanie 22. (0-1)

Podkrel waciw odpowied.
Jednostka dziedziczenia decydujca o przekazywaniu potomstwu okrelonych cech
organizmu to

A. gen.
B. DNA.
C. jdro.
D. jderko.

Zadanie 23. (0-1)

Wska zdanie faszywe.

A. DNA jest materiaem genetycznym komrki, koduje informacje dotyczce struktury

biaek.
B. Gen to fragment DNA znajdujcy si w chromosomie.
C. Genotyp to zestaw wszystkich genw zawartych w DNA organizmu.
D. Fenotyp to zestaw wszystkich genw zawartych w RNA organizmu.
E. Fenotyp to zestaw cech organizmu, ktry jest wynikiem wspdziaania genotypu i wpywu
rodowiska.

22
Zadanie 24. (0-1)
Na organizmy yjce w rodowisku wpywaj czynniki abiotyczne (nieoywione) oraz
czynniki biotyczne (oywione).

Podkrel waciw odpowied.

W ktrym zestawie zapisano tylko czynniki abiotyczne?

A. Temperatura, wiato, mikroorganizmy.

B. Roliny, zwierzta, grzyby, bakterie.
C. Temperatura, wiato, roliny.
D. Temperatura, wiato, woda.

Zadanie 25. (0-2)

Pewne gatunki mrwek hoduj mszyce, ktre wysysajc soki z rolin produkuj sodk
substancj, zbieran przez mrwki.
Podaj nazwy zalenoci, jakie zachodz midzy mrwkami i mszycami (A) oraz midzy
mszycami i rolinami (B). Nazwy wybierz spord podanych: konkurencja, symbioza,
pasoytnictwo, drapienictwo.

A. ............................................................... B. .........................................................................

Zadanie 26. (0-3)

Materia kry w ekosystemie. Producenci pobieraj zwizki nieorganiczne z gleby, wody
i powietrza. Wytwarzaj z nich zwizki organiczne, ktre s pokarmem konsumentw.
Konsumenci rozkadaj je do postaci przyswajalnej przez producentw. Istotn rol w obiegu
materii odgrywaj konsumenci martwej materii organicznej, czyli destruenci.

Wpisz w prostokty oznaczone liczbami 1., 2., 3. okrelenia producenci, konsumenci,

destruenci w taki sposb, aby schemat przedstawia krenie materii w ekosystemie.

1.

Zwizki
nieorganiczne 2.

3. Martwa materia
organiczna

23
Zadanie 27. (0-2)
W ekosystemach organizmy s ze sob cile powizane na przykad zalenociami
pokarmowymi. Przedstawia si je jako acuchy lub sieci pokarmowe.
Uporzdkuj kady zestaw (A, B) organizmw w taki sposb, aby utworzy acuchy
pokarmowe.
A. limak gajowy, drozd (ptak), licie roliny, kuna lena
B. kara, drobne bezkrgowce (np. rozwielitka), czapla, fitoplankton

acuch A ..................................................................................................................................

acuch B ..................................................................................................................................

Zadanie 28. (0-2)

W nowoczesnym rolnictwie stosuje si nawozy sztuczne oraz syntetyczne rodki ochrony
rolin. Prowadzi to do stopniowego niszczenia (degradacji) rodowiska naturalnego.
Alternatywnym sposobem produkcji ywnoci jest rolnictwo ekologiczne.
Celem rolnictwa ekologicznego jest produkcja zdrowej, nieskaonej ywnoci,
a podstawow zasad jest nieuywanie syntetycznych herbicydw, insektycydw i nawozw
sztucznych. [...]. Rolnictwo ekologiczne jest bardziej pracochonne od rolnictwa opartego na
rodkach chemicznych, dlatego ywno produkowana przez takie gospodarstwa jest
drosza.

Na podstawie powyszego tekstu podaj jedn zalet i jedn wad rolnictwa

ekologicznego.

Zaleta rolnictwa ekologicznego ...................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Wada rolnictwa ekologicznego ....................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 29. (0-2)

Bardzo dobrym sposobem wykorzystania odpadw jest recykling, czyli ponowne ich
wykorzystanie.
Podaj trzy przykady odpadw, ktre nadaj si do recyklingu.

A. ................................................................. B. ........................................................................

C. ..................................................................

24
Zadanie 30. (0-3)
W promieniu do 14 km od centrum miasta prowadzono obserwacje wystpowania porostw
oraz mierzono w powietrzu stenie tlenku siarki(IV). Uzyskane wyniki przedstawiono na
rysunku i w tabeli.

Odlego Stenie
od centrum SO2
miasta w g/m3
w km
0 120
2 60
4 45
6 30
8 20
10 10
12 0
14 0

A. Na podstawie zamieszczonych powyej danych uzupenij tabel.

Minimalna odlego Maksymalne stenie SO2

Gatunek porostu
od centrum miasta w km tolerowane przez gatunek w g/m3
gatunek 1 0
gatunek 2 8
gatunek 3 45
gatunek 4 2

B. Ktry z wymienionych gatunkw porostw jest najbardziej wraliwy na

zanieczyszczenie powietrza tlenkiem siarki(IV)?

.......................................................................................................................................................

25
 Brudnopis

26
 ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA

Schemat punktowania
Numer Liczba
Odpowiedzi Liczba punktw za
zadania punktw
poszczeglne czci
za cae
zadania
zadanie
Komrk rolinn przedstawia rysunek B. 1 pkt 2
za wskazanie komrki
rolinnej
1.
Uzasadnienie: wskazuje na to obecno
1 pkt
chloroplastw w komrce. za uzasadnienie

2. B. nukleoid (genofor) 1 pkt 1

za wybr odpowiedzi B
3. B. Przewodzca. 1 pkt 1
za wybr odpowiedzi B
limak puco (jama pucna) 2 pkt 2
owad tchawki za wszystkie poprawne
ryba skrzela wypenienia tabeli
4.
gad puca 1 pkt
za dwa poprawne
wypenienia tabeli
Np. po 1 pkt 2
5. opywowy ksztat ciaa, petwy, uski uoone za kad prawidow
dachwkowato odpowied

6. D. Oddychanie beztlenowe. 1 pkt 1

za wybr odpowiedzi D
A. 1, B. 3 1 pkt 1
za prawidowe
przyporzdkowanie
7. sposobw odywiania
waciwym grupom
bakterii

B. Licie pokryte grub warstw wosku. 1 pkt 2

C. Misiste licie lub odygi. za wybr odpowiedzi B
8.
1 pkt
za wybr odpowiedzi C
Gwne rda biaek miso, wdliny, jaja, 2
sery 1 pkt
za prawidowy wybr
pokarmw bdcych
rdem biaek
9.
Gwne rda cukrw pieczywo, ziemniaki, 1 pkt
kasze, makarony za prawidowy wybr
pokarmw bdcych
rdem cukrw
Np. po 1 pkt 2
10. wiek, rodzaj wykonywanej pracy, pe za kad prawidow
odpowied
11. D. tchawica 1 pkt 1
za wybr odpowiedzi D

27
 Np. po 1 pkt 2
12. cukier (glukoza), aminokwasy, mocznik, za kad prawidow
niektre biaka odpowied
A. Dawca z grup krwi A moe odda krew 1 pkt 2
biorcom z grup krwi A i AB. za poprawne podanie
moliwych biorcw krwi
grupy A
13.
B. Biorca majcy grup krwi 0 moe przyj 1 pkt
krew od dawcy z grup krwi 0. za poprawne podanie
dawcw krwi dla biorcy
z grup krwi 0
A. odek 1 pkt 2
za poprawne podanie
nazwy odcinka przewodu
pokarmowego
14.
B. trawienie (rozpoczcie trawienia) biaek 1 pkt
za poprawne podanie
nazwy trawionego
skadnika odywczego
15. D. Witamina D 1 pkt 1
za wybr odpowiedzi D
16. D. miadyca 1 pkt 1
za wybr odpowiedzi D
Jeeli EP EZ < 0 to organizmowi zagraa 1 pkt 1
17.
spadek masy ciaa. za prawidow odpowied
Np. 2 pkt 2
Choroby wirusowe: AIDS, taczka. za poprawne podanie
Choroby bakteryjne: grulica, tec. nazw trzech chorb
18.
Choroby wywoane przez pierwotniaki: malaria, 1 pkt
za poprawne podanie
piczka afrykaska. nazw dwch chorb
A. Zapodnienie zachodzi w jajowodzie. 1 pkt 2
za poprawne nazwanie
narzdu, w ktrym
zachodzi zapodnienie
19. B. Rozwj zarodka i podu odbywa si 1 pkt
w macicy. za poprawne nazwanie
narzdu, w ktrym
odbywa si rozwj
zarodka i podu
20. B. DNA 1 pkt 1
za wybr odpowiedzi B
Np. po 1 pkt 2
XX kobieta za poprawne okrelenie
XY mczyzna pci osobnika
21.
posiadajcego
chromosomy pciowe
oznaczone XX i XY
22. A. gen 1 pkt 1
za wybr odpowiedzi A
D. Fenotyp to zestaw wszystkich genw 1 pkt 1
23.
zawartych w RNA organizmu. za wybr odpowiedzi D

24. D. Temperatura, wiato, woda. 1 pkt 1

za wybr odpowiedzi D

28
 A. symbioza po 1 pkt 2
B. pasoytnictwo za poprawne nazwanie
25.
kadej z dwch
zalenoci
1. producenci po 1 pkt 3
26. 2. konsumenci za kade poprawnie
3. destruenci wpisane okrelenie
acuch A 2
licie roliny limak gajowy drozd po 1 pkt
kuna lena za kady poprawnie
27.
acuch B zapisany acuch
fitoplankton drobne bezkrgowce pokarmowy
(np. rozwielitka) kara czapla
Np. 1 pkt 2
Zalety: produkcja zdrowej nieskaonej za poprawne podanie
ywnoci, niestosowanie herbicydw jednej zalety rolnictwa
i insektycydw co chroni rodowisko naturalne ekologicznego

28. przed zanieczyszczeniem.

Wady: ywno jest drosza, rolnictwo 1 pkt
ekologiczne jest pracochonne. za poprawne podanie
jednej wady rolnictwa
ekologicznego

Np. 2 pkt 2
puszki aluminiowe, butelki szklane, butelki za podanie trzech
plastikowe, papier przykadw odpadw
29.
1 pkt
za podanie dwch
przykadw odpadw
A. Minimalna odlego od centrum miasta 2 pkt 3
w km za poprawne uzupenienie
gatunek 1 odlego 12 km czterech luk w tabeli
gatunek 3 odlego 4 km 1 pkt
Maksymalne stenie SO2 tolerowane przez za poprawne uzupenienie
gatunek w g/m3 dwch luk w tabeli
30. gatunek 2 stenie SO2 20 g/m3
gatunek 4 stenie SO2 60 g/m3
B. gatunek 1 1 pkt
za poprawne podanie
gatunku najbardziej
wraliwego na tlenek
siarki(IV)

29