Marek Sokoowski

(R)ewolucja w komunikacji. Wprowadzenie do medioznawstwa.

Wstp Sylwia Badyga

Rozdzia I - PODEJCIA BADAWCZE W MEDIOZNAWSTWIE
1. Komunikacja spoeczna w komunikacja medialna. Zagadnienia terminologiczne. s.23 Jessica
Bk
2. Komunikacja polityczna. s. 33 Sylwia Badyga
3. Filozofia mediw. s.35 Agata Grzegrzka
4. Nauka o komunikowaniu. Przedmiot, cel i zakres. s.36 Agata Grzegrzka
5. Prasoznawstwo. s.45 Kasia Matuga
6. Polskie wkad w badania nad mediami. s. 49 Kasia Matuga
7. Przekaz w mediach. s.51 Ala Stachurka
8. Komunikacja masowa. s.53 Ala Stachurka
9. Analiza tekstw medialnych. s.54 Alicja Stachurka
10. Podejcia psychoanalityczne. s.55 Alicja Stachurka
11. Filmoznawstwo. s. 56 Emilia Borycka
12. Teoria literatury. s. 70 Mariusz Chromik

Rozdzia II - DYSCYPLINY NAUKOWE BADAJCE MEDIA

1. Socjologia prasy. s.77 Madzia Brydy
2. Studia nad propagand. s.85 Alina Pudeko
3. Radioznawstwo. s.94 Aneta Cybulska
4. Socjologia filmu. s.99 Iga Bajuk
5. Socjologia telewizji. s.103 - Iga Bajuk
6. Studia feministyczne a media. s. 109 Patrycja Bieniek
7. Socjologia wizualna. s.115 Daria Czajka
8. Pedagogika medialna. s.116 Daria Czajka
9. Brytyjskie studia kulturowe na mediami. s.118 Paulina Klimera
10. Psychologia mediw. s.125 Kasia Mazur
 Rozdzia III - TEORETYCY I BADACZE KOMUNIKOWANIA
1. Harold Lasswell i amerykaska szkoa bada nad mediami. s.131- Micha Ryszka
2. Robert Merton i rozwj mass media resarch. s.136 Paulina Szczur
3. Teoria mediw Dennisa McQuaila. s. 143 Olga Stasiak
4. Rola mediw w rozwoju cywilizacji. Koncepcja Harolda Innisa. s.151- Dominika Ormiska
5. Medialne utopie Marshalla McLuhana. s. 155 Kasia Katarzyna
6. Filozofia mediw Derricka de Kerkhovea. s.167 Joanna Miklusiak
7. Interakcjonizm Ervinga Goffmana a badania mediw. s.173 Aleksandra Kazimierska
8. Semiotyczny model komunikowania Umbero Eco. s.182 Szmajduch Anna
9. Krytyka telewizji Neila Postmana. s.187 Paulina Klimera
10. Jean Baudrillarda koncepcja rozumienia mediw. s.194 Monika Hankus
11. Talcott Parson i amerykaski funkcjonalizm w nauce o komunikowaniu. s.204 Kasia
Kowalczyk
12. Teoria dziaania komunikacyjnego Jurgena Habermasa. s.212 Natalia Nowak
13. Socjologia Internetu. Badania Manuela Castellsa. s.221 Karolina Grajczyk

Zakoczenie s.231 Sylwia Badyga

Wstp
Autor uywa okrelenie medioznawstwo, a nie komunikologia. Chodzi o nauk o
komunikowaniu. Rni badacze uywaj rnych okrele na ten obszar bada i ustalaj rne
granice bada.

Rozdzia I: Przedstawia podejcia badawcze stosowane w badaniach na mediami. Wychodzc od

wyjanienia, czym jest istota komunikowania, sformuowana na gruncie jzykoznawstwa,
poprzez kody komunikacyjne Jakobsona, przechodzi do opisu poszczeglnych form przekazw
medialnych oraz podej badawczych, stosowanych w medioznawstwie.

Rozdzia II: Opisuje dyscypliny naukowe, zajmujce si badaniami mediw, poczwszy od

radioznawstwa poprzez socjologi filmu, prasy i telewizji, a do socjologicznych uj Internetu.
Rozdzia III: Powicony jest teoretykom i badaczom mediw, ktrzy korzystajc z rnych
podej metodologicznych, warsztatw naukowych uksztatowanych przez dyscypliny, z ktrych
wyroli i z ktrymi si identyfikowali, analizowali kwestie komunikowania spoecznego oraz
rodowiska mediw.

Rozdzia I - PODEJCIA BADAWCZE W MEDIOZNAWSTWIE

1. Komunikacja spoeczna a komunikacja medialna. Zagadnienia terminologiczne-

czyli o rnorodnoci poj metodologicznych, szk i kierunkw.
Em Griffin, autor licznych opracowa nt. komunikacji stosowanej, autor Podstaw komunikacji
spoecznej (2003) prbowa zdefiniowa pojcie komunikacji oraz granice teorii
komunikacji.
Podkrela w swych wywodach trudno zdefiniowania w/w terminw ze wzgldu na fakt, e
rni badacze mieli bardzo rne pogldy na temat tego, czym jest komunikacja. Porwna to do
pracy kartografa:
Trudno jest opracowa map terytorium, jeli rozbiene s opinie kartografw nt. jego
rozmiarw, ksztatu i lokalizacji. W tym sensie nasz dyscyplin bada cechuje brak
dyscypliny.

Griffin powoujc si na Roberta Craiga (prof. University of Colorado) przyznaje, e obraz

dyscypliny jest niejasny szczeglnie w caociowym ujciu (chodzi o wszystkie aspekty
komunikacji), jednak gdy potraktujemy komunikacj jako dyscyplin praktyczn to komunikacja
ma form spjnej dziedziny, cechujcej si bogactwem znacze.

Pierwsi teoretycy komunikacji masowej zakadali, e druk i media wywieraj ogromny wpyw
na ksztatowanie opinii, emocji i zachowa odbiorcw. Wg nich, masowy odbiorca cechowa si
biernoci i bezbronnoci i pada ofiar manipulacji reklamowej lub zmylonej propagandy.
Obecnie, europejskie badania komunikacji masowej zajmuj si oglnymi zagadnieniami
kulturowymi, a nie konkretnym oddziaywaniem mediw. Aby obserwowa media, kady
badacz powinien zada sobie nastpujce pytania, za pomoc ktrych przybiera odpowiedni
strategi badawcz:
a) Relacje kultura- media. Czy si wzajemnie ograniczaj? Oraz w jaki sposb kultura
poredniczy w mediach?
b) Czy media odzwierciedlaj rnorodno kultury, czy ukazuj ideologi dominujcej grupy
spoecznej?
c) Czy badania nad komunikacj masow powinny si skupia na treci przekazu czy na
technologii mediw?
d) Ktre metody badawcze s najlepsze do badania wpywu mediw: ilociowe (statystyki
stosowane przez socjologw) czy jakociowe (analizy stosowane przez filozofw, etnografw,
literaturoznawcw)?
e) Jak rol peni specjalista w dziedzinie mediw? Czy jest neutralny czy te jest krytykiem
spoecznej nierwnoci?

1.1. Teoria komunikacji

Gregory Bateson (ucze Malinowskego) i Jrgen Ruesch stworzyli spjn teori komunikacji
ludzkiej, zawart w pracy Komunikacja. Spoeczny wzorzec psychiatrii. Ich projekt by
odpowiedzi na rnorodno teorii, gdzie wszystkie aspekty ycia (fizyczne i psychiczne
badane przez psychologw, spoeczne przez socjologw oraz kulturowe przez antroplogw) s
rozpatrywane przez poszczeglne nauki i kierunki bada, w rezultacie prowadzc do
ksztatowania wasnego systemu podstawowych poj i braku wsplnego punktu oparcia. W
konsekwencji badacze rnych dziedzin nie mogli ze sob wsppracowa.

Bateson i Ruesch opracowali oglny model interakcji, w ktrego centrum znalazo si pojcie
komunikacji, okrelone systemowo- teoretycznie. Komunikacja, bdca podstaw teorii
mylenia w naukach humanistycznych jest niezbdna w yciu ludzkim. Od pocztku swej
egzystencji czowiek, ktry jest zanurzony w kulturze, posuguje si komunikacj werbaln i
niewerbaln. Bez komunikacyjnej, jzykowej wymiany informacji oraz mowy ciaa czowiek nie
byby w stanie- lub byby jedynie w ograniczony sposb- przey.
Bateson wykaza, e ogromne rnice midzy ludmi in. kultur byy wynikiem odmiennych
dowiadcze komunikacyjnych.

1.2. Model przekazu informacji Shannona i Weavera

Claude Elwood Shannon i Warren Weaver stworzyli w 1949 r. model komunikacji oparty na
analizie rozmowy telefonicznej.

Model komunikacji:

kodowanie przekazu przez zakcony kana

NADAJNIK ODBIORCA

dekodownie przekazu

W przypadku rozmowy telefonicznej:

Telefonujcy- rdo informacji nadajnik (mikrofon w suchawce tel) przekaz, ktry
zmienia si w sygna (impuls elektryczny) kana naraony na zakcenia (linia tel) odbiorca
Odbiorca odbiornik (telefon) przetwarzanie sygnau (impuls el) w przekaz (fala
dwikowa) odbir przez cel informacji (adresat rozmowy tel)

W przypadku jzykowej komunikacji midzyludzkiej:

Mwicy- rdo informacji nadajnik (aparat mowy czowieka) przekaz (wasne
spostrzeenia i emocje) przeksztacany w werbaln wypowied lub fal dwikow (sygna)
kana (droga powietrzna) odbiornik (aparat recepcji mowy) przeksztacanie przekazu
w spostrzeenia i emocje

W centrum zainteresowa Schanona i Weavera znalazo si zagadnienie, w jakim stopniu

przekazany sygna ulega zakceniom (szumom) w trakcie przechodzenia przez kana oraz jak
zminimalizowa takie niepodane wpywy i jaki rodzaj kanau komunikacyjnego zapewnia
najniszy poziom zakce.

Mimo technicznego nastawienia model, by on chtnie wykorzystywany przez teoretykw

komunikacji i lingwistw. Pniej krytykowany w podejciu medioznawczym (gdy obejmowa
tylko 1 nadawc i 1 odbiorc. Co nie odzwierciedla pojcia komunikacja masowa, obejmujcego
du grup ludzi), zostaje on przywoany ze wzgldu na historyczny charakter oraz fakt, e sta
si puntem wyjcia pniejszych modeli komunikacyjnych, m.in. modelu McQuaila.

1.3. Komunikowanie spoeczne. Zakres i znaczenie terminu

Pojcie komunikowanie pochodzi od ac. czasownika communico, communicare (uczyni

wsplnym, poczy, udzieli komu wiadomoci, naradza si) i rzeczownika communio
(wsplno, poczucie cznoci).

Dzieje terminu communication:

XIV w.- pojawienie si pocztkowo w brzmieniu aciskim, a nastpnie wchonity przez jzyki
nowoytne oznacza wej we wsplnot, utrzymywanie z kim stosunkw;
Do XVI w.- funkcjonowanie terminu w znaczeniu komunia, uczestnictwo, dzielenie si;
XVI w. nadanie drugiego znaczenia: transmisja, przekaz (co wizao si z rozwojem poczty i
drg);
XIX/ XX w.- szczeglne i dosowne rozumienie communication jako transmisja i przekaz ze
wzgldu na dynamiczny rozwj transportu (konkretnie rodkw technicznych sucych
przemieszczaniu si ludzi i przedmiotw w przestrzeni).
Obecnie: podwjny sens sowa komunikowanie:
1. jako komunikacja (komunia, uczestnictwo, dzielenie si oraz transmisja, przekaz);
2. jako komunikowanie- porozumiewanie si ludzi.

Komunikowanie jest jednym z najistotniejszych i najpojemniejszych poj wspczesnego

medioznawstwa, ktre odnosi si do wiata przyrody (komunikowanie jako proces transmisji
wszelkich informacji biologicznych) i komunikowania spoecznego (ludzi, istot ywych,
zdolnych do abstrakcyjnego mylenia, tworzenia i uywania znakw i symboli).
Akty komunikowania maj charakter spoeczny- zachodz w spoeczestwie, w rnych jego
strukturach i na rnych jego poziomach.
Komunikowanie spoeczne to najszerszy proces komunikowania, w ktrym mieszcz si
wszystkie inne, wsze procesy zwizane z porozumiewaniem si ludzi.

1.4. Jzyk jako kod tekstotwrczy

1.4.1. Znakowy system jzyka

Nauka o znakach jest nazywana z jz. greckiego semiotyk (czas. Smei- oznaczam) lub
semiologi (rzecz, smeon- znak).

Znakiem jest kade zjawisko, przedmiot lub zdarzenie, ktre czy nastpujce cechy:
1. Wszelki znak jest dostrzegany za pomoc ludzkiego zmysu. Istniej:
- znaki wzrokowe (np. flagi pastwowe, jako znaki przynalenoci danego obiektu do danego
pastwa; herby, znaki drogowe, nuty i ich poczenia jako znaki graficzne dwikw
muzycznych)
- znaki suchowe (np. sygnay radiowe, hymny pastwowe, bicie zegara, syreny alarmowe,
oklaski)
- znaki dotykowe (ucisk doni, poklepywanie po plecach); wystpuj rzadziej ni wzrokowe i
suchowe

2. Kady znak jest przez kogo nadawany- jeeli znak dociera do narzdw zmysowych
czowieka (odbiorca znaku) to jest to skutkiem uprzedniego dziaania in. czowieka (nadawca
znaku).
Nadawc i odbiorc znaku nazywamy uytkownikami znaku.
Jeden znak np. sygna radiowy moe mie wicej ni jednego nadawc, a take wicej ni
jednego odbiorc. Sytuacja skrajna jest wtedy, gdy znak nie znajduje odbiorcy.

3. Zakada si, e nadawca nadaje znak umylnie, tak aby zosta dostrzeony(odebrany) przez
odbiorc (adresata znaku). Jest on adresatem bez wzgldu na to, czy dostrzega znak, czy te nie.
Kady znak musi mie adresata: indywidualnego, zbiorowego, bliskiego lub dalekiego w czasie i
przestrzeni, czsto nawet niewiadomego samemu nadawcy.
4. Zamiarem nadawcy jest to, aby znak dotar do odbiorcy i to, aby odbir znaku nasun
adresatowi myl o treci i cechach z gry ustalonych przez nadawc, czyli aby go (znak)
poprawnie zinterpretowa lub zrozumie.

Poczenie nadania znaku z jego interpretacj przez odbiorc nazywamy porozumiewaniem si

lub komunikowaniem si uytkownikw znaku.
5. Koniecznym warunkiem dobrego porozumiewania si uytkownikw okrelonego znaku jest
to, eby obie strony procesu komunikacji znay dotyczcy go uzus semiotyczny- tzn. uyway
znaku w tym samym znaczeniu, we wsplnej konwencji. Bez jego znajomoci nie mona trafnie
zrozumie znaku. Ta zasada obowizuje w komunikacji medialnej- fotografia, film, komiks,
reklama, strona internetowa, audycja radiowa, aby waciwie zostay odczytane, musz by
zdekodowane i popranie zinterpretowane przez odbiorc komunikatu medialnego.

1.4.2. Komunikacyjna funkcja jzyka

Jzyk i funkcje mowy ludzkiej byy obiektami zainteresowa ju staroytnych greckich

filozofw. Arystoteles zauway powizanie jzyka z czowiekiem i jego myleniem,
a wyrazy = znaki przedmiotw i poj.

Dopiero w XX w. powstay dwie znane teorie funkcji jzyka:

1. Teoria Karola Bhlera (1934)

Akt mowy posiada 5 elementw:
- Nadawca
- Odbiorca
- Przedmiot, o ktry chodzi
- Forma znaku jzykowego
- Tre znaku jzykowego

2. Teoria Romana Jacobsona (1960)

Jacobson rozwin koncepcj Bhlera: Jzyk powinien by badany we wszystkich odmianach
swoich funkcji. Przed rozwaaniami nad poetyck funkcj jzyka musimy okreli jej miejsce
wrd in. funkcji jzykowych.

Jacobson wymienia 6 czynnikw determinujcych komunikacj, bdcych w nastpujcej

relacji:

KONTEKST (TRE KOMUNIKATU)

KOMUNIKAT (MESSAGE)

Nadawca O Odbiorca
KONTAKT (KANA FIZYCZNY I PSYCHOLOGICZNY KOMUNIKATU)
KOD (GRAMATYKA I SOWNIK)
1. Nadawca kieruje komunikat do odbiorcy. Aby komunikat by efektywny, musi by
dostosowany do kontekstu uchwytnego dla odbiorcy (albo zwerbalizowanego, albo takiego,
ktry da si zwerbalizowa).

2. Konieczny jest kod wsplny dla nadawcy (ten kto koduje komunikat) i odbiorcy (ten kto
dekoduj komunikat).

3. Na koniec musi istnie kontakt- fizyczny kana i psychiczny zwizek midzy nadawc
i odbiorc, ktry umoliwia im swobodn komunikacj.
Kady z tych szeciu czynnikw determinuje inn funkcj jzyka, zazwyczaj w jednym
komunikacie mona znale wicej ni jedn funkcj, cho istnieje funkcje nadrzdna.

1.4.3. Koncepcja kodw Romana Jacobsona

Jacobson, przedstawiciel praskiej szkoy jzykoznawczej i jzykoznawstwa strukturalnego
(synchronicznego) by jednym z inspiratorw Moskiewskiego Koa Jzykoznawcw, w ktrym
wsppracowa z wybitnym rosyjskim jzykoznawc N.S. Trubieckim. Wykada na
Uniwersytetach m.in. w Brnie, Nowym Jorku. Dorobek naukowy Jacobsona jest ogromny i
bardzo rnorodny.
Jacobson opracowa model strukturalny aktu mowy pod wzgldem penionych przez niego
funkcji semantycznych. Skada si z 6 elementw (szczegy we wczeniejszym podrozdziale).
Model ten rni si od klasycznego schematu komunikacyjnego, znanego w semiologii, tylko
szczegami natury terminologicznej: medium (u Jacobsona kontakt) i odniesienie- reference (u
Jacobsona kontekst).
Wyrnia si 6 funkcji schematu komunikacyjnego (funkcje elementw relacji):
1. Emotywna- stosunek nadawcy do komunikatu
2. Konatywna- stosunek odbiorcy do komunikatu
3. Denotatywna (przedstawieniowa)- stosunek kodu do rzeczy
4. Fatyczna- podtrzymywanie lub przerywanie kontaktu, stosunek obiektywny komunikatu
wzgldem siebie samego
5. Metalingwistyczna- stosunek komunikatu do kodu, dodatkowe wyjanienie sensu kodu
6. Poetycka- forma estetyczna przekazu, stosunek estetyczny komunikatu wzgldem siebie
samego.

1.4.4. Strukturalizm jako nurt i metoda

Od wyrazu struktura pochodzi termin STRUKTRURALIZM, ktry w dzisiejszej humanistyce
posiada co najmniej 4 rne znaczenia:

1. Strukturalizm- zasada metodologiczna, zasada systemowoci lub relewancji. Badacz

powinien traktowa wiadomie i otwarcie opisywany przez siebie zesp zjawisk jako system.
Naley uzna za istotne (relewantne) pewne cechy tych zjawisk, a nieistotno innych, z punktu
widzenia wsplnego dla caego badanego zespou.

2. Strukturalizm klasyczny- zesp doktryn jzykoznawczych, ktre powstay poczwszy od lat

I wojny wiatowej, a dominoway w lingwistyce w latach 1930-60.

3. Strukturalizm- jedna z klasycznych doktryn strukturalistycznych, nazywanych

deskryptywizmem, dystrybucjonizmem, taksonomizmem, strukturalizmem amerykaskim. Jego
charakterystyczn cech jest tzw. asemantyzm- denie do abstrahowania w opisie
jzykoznawczym od znaczenia znakw i do zajmowania si nimi tylko jako zjawiskami
fizykalnymi.

4. Nazw strukturalistw nadaj sobie przedstawiciele rnych wspczesnych kierunkw

badawczych w naukach nielingwistycznych: w teorii kultury wraz z teori sztuki, w socjologii,
psychologii, filozofii. czy je podstawa strukturalistyczna (jako zasada metodologiczna) oraz
denie do stosowania we wasnych dziedzinach badawczych aparatu pojciowego
jzykoznawstwa.

1.5. Dekodowanie przekazw medialnych

Koncepcja: kod- komunikat- kontakt- kontekst znalaza zastosowanie m.in. w brytyjskich
studiach kulturowych w Orodku Wspczesnych Studiw na Uniwersytecie w Birmingham,
ktrej przedstawicielem jest Start Hall. Jego koncepcje wywary wpyw na badania masowych
mediw.
W latach 70. I 80. XX wieku roso zainteresowanie badaczy nad tym, jak ludzie wykorzystuj
media w codziennym yciu. W latach 60. Nastpi wzrost popularnoci telewizji, std te sporo
bada nt. jej oddziaywa oraz telewizyjnej widowni.

W 1980 r. Hall opublikowa pod swoj redakcj ksik Kultura i jzyk mediw, ktrej
napisa, e badacze powinni si skupia na analizie kontekstu spoecznego i politycznego, w
ktrym powstaj dane treci (kodowaniu) oraz konsumpcji przekazu medialnego (dekodowaniu).
Hall podkrela, e badacze powinni prowadzi badania, ktre pozwol im na ostron ocen
kontekstu spoecznego i politycznego, w ktrym tworzy si przekaz medialny oraz kontekstu
ycia codziennego, w ktrym odbywa si konsumpcja.

Precyzujc swoje pogldy dot. procesu kodowania Hall przedstawi koncepcj bada odbiorcw,
ktr nazwano badaniem lub analiz odbioru (recepcji). Gwn cech tego podejcia jest
skupienie uwagi na tym, jak rne grupy odbiorcw nadaj znaczenie rnym rodzajom treci.
Hall uzna, e wikszo tekstw mona odczyta na rne sposoby, jednak tworzc dany
komunikat, jego nadawcy maj na myli pewne preferowane lub dominujce odczytanie.
Preferowane odczytywanie wikszoci popularnych treci medialnych wzmacnia status quo.
Moliwe jest jednak, e oprcz tego dominujcego odczytania czonkowie publicznoci
 dokonuj innych interpretacji. Mog nie zgodzi si z pewnymi aspektami komunikatu lub
bdnie je zinterpretowa i stworzy negocjowane znaczenie, ktre bdzie w znaczny sposb
rni si od odczytania dominujcego. Zw niektrych przypadkach interpretacje odbiorcw
mog by z tym odczytaniem bezporednio sprzeczne- wtedy mwi si o dekodowaniu
opozycyjnym.

Koncepcja Halla opiera si na francuskiej teorii semiotyki (zakadajcej, e kady przekaz

medialny mona traktowa jako skadajcy si ze znakw tekst; aby odczyta kontekst naley
mie zdolno interpretacji tych znakw i ukadu; naley nada sens caoci) oraz z zaoe
Jacobsona, opierajcych si na jzykoznawstwie strukturalnym.

2. Komunikacja polityczna
Wyjanienie relacji midzy polityk a mediami (polityczna analiza mediw).
2.1. Media a polityka
Winfierd Schulz - relacja miedzy mediami i polityk opieraj si na hierarchicznej zalenoci
zwierzchnictwa bd podlegoci;
koncepcja zalenoci; polityka popada w uzalenienie od mediw; media masowe bd peniy
suebn rol wobec parlamentu, rzdu i administracji pastwowej; media to noniki informacji,
forum aktorw politycznych, zwierciado opinii publicznej
koncepcja instrumentalizacji; zakada zaleno mediw od polityki; media s autonomiczne;
zwolennicy oczekuj od nich , e bd aktywnie wyraay interesy spoeczestwa, krytykoway i
kontroloway wadz, wyczerpujco informoway obywateli i w ten sposb stwarzay przesanki
racjonalnego ksztatowania opinii i roli politycznej spoeczestwa.
rodki masowego przekazu mediatyzuj polityk, s instancj poredniczc w procesach
politycznych.
Czy powszechnie si przyjmuje, e media maj wadz polityczn? Czy wszyscy zachowuj si
tak jak by j miay? Jeeli tak to jest to jednoznaczne z faktyczn wadz mediw masowych.

2.2. Agenda-setting
Selekcja informacji w mediach (powoduje, e niektre tematy s bardziej popularne w
spoeczestwie). Inna nazwa to model karier tematw lub agenda bulding.
Ma cztery etapy:
1. upienia
2. przeomu
3. popularnoci
4. wyczerpania

Zaoenia tej hipotezy: media okrelaj, ktre tematy staj si przedmiotem publicznego
zainteresowania (awareness model) oraz jakie znaczenie politycznie zostanie przypisane
kademu z nich (priorities model).

Media, szczeglnie telewizja s czsto jedynym rdem percepcji wydarze, te politycznych, o

ile nie s to wydarzenie dziejce si w bezporednim otoczeniu, ktrych mona dowiadczy
osobicie.

W taki sposb powstaje agenda, hierarchia tematw, o ktre odbiorcy sdz, e odzwierciedla
hierarchi systemu politycznego uporzdkowan wg kryterium wanoci.
Dwa wane nazwiska dotyczce agedna-setting McCombs i Shaw.

3. Filozogia mediw

Filozofia mediw to nowa subdyscyplina naukowa zajmujca si analiz i opisem mediw.

W Polsce ceni si prac W. Chyy "Media jako biotechnosystem. Zarys filozofii mediw" z
2008r.
Teza: wspczesny czowiek yjcy w techniczno-sieciowej rzeczywistoci jest zwrcony wobec
niematerialnych widmowych autoreprezntacji wiata (kiedy interesoway go materialne re-
prezentacje, ywy dyskurs medialny);
innymi sowy: odbieramy wiat przez jego techno-medialn autoreprezentacj, a nie jako
rzeczywisto
pyncy z tego wniosek to taki, e media zastpuj funkcj kultury (artystycznej i sowa)
->degrengolada kultury symbolicznej
z materialnej obecnoci przedmiotw przeszlimy do ich projekcji
Filozofia mediw wskazuje na rosnc rol oraz skal problemu wkraczania nas w
biotechnologiczny wiat; czowiek zosta zmuszony do opuszczenia "natury" i przejcia na drog
rozwoju sztucznego rodowiska medialnego.

4. Nauka o komunikowaniu. Przedmiot, cel i zakres.

Komunikowanie to czynno stanowica istot tego wszystkiego co robimy; jest procesem

naturalnym i przenika kady aspekt naszego ycia.
4.1. Proces komunikowania
Walery Pisarek: komunikacja rozumiana jako przekazywanie informacji to tajemnica samego
ycia.
Komunikowanie - cecha dystynktywna czowieka.
Niedoskonae komunikowanie (takie, ktre prowadzi do nieporozumienia i zaley od kultury i
spoeczestwa, w ktrym yjemy) wiadczy o niedoskonaym wiecie.
Spoecznoci to rne kultury, ale wspln cech jest komunikowanie - przekazywanie uczu i
znacze.
najspecyficzniejsza dla czowieka komunikacja to komunikacja za pomoc jzyka
elementy komunikacji jzykowej:
-fakt fizycznej obecnoci osb komunikujcych si
-jzyk mwiony
komunikacja porednia - za porednictwem medium (telefon, radio, itd)
peen przekeaz - interakcja face to face (werbalne i niewerabalne aspekty kom.)
proces komunikowania ma cel - wywarcie wpywu/spowodowanie zmiany zachowania odbiorcy
Proces komunikowania (jest zoony) skada si z:
-kontekst
-uczestnicy
-przekaz (komunikat)
-kana
-szumy
-sprzenie zwrotne
komunikowanie jest procesem symbolicznym i dynamicznym
w komunikowaniu dochodzi do negocjowania i kreowania znacze (wtedy podlega aktualizacji,
np. wieloznaczno sw); jest procesem zamierzonym
komunikowanie si charakteryzuje si rn efektywnoci i adekwatnoci(czas, zasig spo,
tre kom., funkcja)
procesy komunikowania przebiegaj na kilku poziomach (zale od spo. kontekstu):
-interpersonalne (2osoby)
-grupowe
-midzygrupowe
-instytucjonalne
-masowe
Podsumowujc: KOMUNIKOWANIE TO:
-przekaz informacji
-pomoc w zrozumieniu kultury i wiata fizycznego
-tworzenie cznoci z innymi ludmi
-pomoc w zrozumieniu siebie i innych ludzi
-oddziaywanie na innych
-tworzenie kultury
-tworzenie interakcji i koordynacja dziaa
-gromadzenie i przekaz dowiadczenia oraz tre pamici spoecznej

4.2. Komunikologia
jest to nauka, ktra bada i analizuje procesy komunikowania si
powstaa na przomie lat 30. i 40. XXw.
jest zwana rwnie medioznastwem
Merton naliczy 160 definicji komunikowania si
zrnicowanie tych definicji wynika z pozycji ktr si zajmuje
(socjologia,cybernetyka,jzykoznastwo, biologia, itd)
definicja Cooleya(autor pojcia"komunikowanie si": "swego rodzaju mechanizm, dziki
ktremu stosunki midzyludzkie istniej i rozwijaj si, a wytworzone przez umys ludzki
symbole s przekazywane w przestrzeni i zachowane w czasie"
w tekcie pojawia si rwnie kilka innych definicji (podobnych)
komunikologia czy teori z praktyk, zwraca uwag na to, e komunikowanie to proces
fizjologiczny
4.3. Komunikowanie porednie i bezporednie
bezporednie - interpersonalne: pomidzy 2 osobami, za porednictwem kanau
porednie - masowe (proces emisji komunikatw od nadawcy medialnego (komunikator
masowy) do publicnzoci rodkw masowego przekazu za posrednitwem mass mediw,
wystepuje tu porednik C (nadawca wtrny, profesjonalny, zazwczyaj grupowy); odbiorca jest
masowy, heterogeniczny, anonimowy
rozwj nowych technologii sprawi, e mamy te 3 rodzaj komunikowania - medialne
(specyficzne kom. interpersonalne, gdzie uczestnicy s pozbawieni bezporedniego kontaktu
fizycznego) odbywa si za pomoc sieci tel/kabl/informatycznych, itd

4.4. rda i tradycja dyscypliny

nauka o komunikowaniu ma ponad 50 lat; mwimy tu o kilku pokoleniach komunikologw
w Polsce bya obecna przed 1989r. w 2 placwkach naukowych (Instytud Dziennikarstwa UW i
Oredek Bada prasoznawczych UJ)
T.gobas-Klan wyrni nurt amerykaski(empiryczny, metody socjologiczno-psychologiczne,
lecz w niej te s podziay) i europejski(zaoenia z ekonomii politycznej, hermeneutyki lit. i fil.)
w tej nauce (ze wzg. na zrnicowanie technik i metod bada)

4.5. Konsolidacja nauki

lata 20. i 30. XX w. to etap pocztkowy, etap konsolidacji nauki o komunikowaniu to lata 50. i
60.-powoywanie instytutw, samodzielny byt
w latach 60. uksztaltoway sie ostatecznie 2 podejcia: szkoa empiryczna i krytyczna
szkoa empiryczna:
-reprezentuje j funkcjonalizm amerykaski
-komunikowanie jako zjawisko spoeczne
szkoa krytyczna:
-badacze eurpejscy
-komunikacja jest dominowana przez procesy ekonomiczne lub ideologiczne
paradygmaty:
-dominujcy - czyli paradygmat wpywu mediw - model ograniczonego wpywu mediw
-instytucjonalny - polityczny lub poznawczy
-krytyczny - alternatywny - forma buntu przeciwko panujcemu paradygmatowi orgraniczonego
oddziaywania, zaczaj si tu psychoanaliza, marksim i komunikowanie, metodologie
jakociowe i kulturoznawcze, krytyczna analiza spoeczestwa
-techniczny
4.

5. Prasoznawstwo
Zdefiniowanie jednym terminem dyscypliny naukowej, zajmujcej si dziaalnoci mediw jest
problematyczne. Zwolennicy tradycyjnej nazwy opowiadaj si za terminem prasoznawstwo,
jednak kojarzy si ono jednoznacznie wycznie z pras drukowan (czasopismami,
dziennikami). Zwolennicy nowoczesnej nazwy proponuj komunikowanie masowe, bo nazwa
ta lepiej okrela charakter i sens komunikowania, jednak moe mylnie naprowadza na odmiany
procesu komunikowania masowego czyli ksiki, filmy, pyty czy plakaty wysokonakadowe.
Proponowano rwnie okrela dyscyplin naukow zajmujc si badaniem rodkw
masowego przekazu jako: nauka o komunikowaniu, komunikologia, komunityka, wiedza o
prasie. adna z tych propozycji si nie przyja. Przyj si za to termin prasoznawstwo
oznaczajcy nauk o szeroko pojtej prasie, rodkach masowego przekazu, tworzeniu,
zawartoci, przekazywaniu i odbiorze prasy (drukowanej, radia i telewizji). W szerszym
znaczeniu jest to wiedza o periodycznym komunikowaniu masowym.
Za twrc tego terminu uznaje si Stanisawa Jarkowskiego (dziennikarza). Prasoznawcy
dokumentuj zmiany an rynku mediw, analizuj zawarto gazet, czasopism, radia i telewizji
oraz organizuj reprezentatywne oglnokrajowe badania nad odbiorem mediw i aktywnoci
kulturaln polskiego spoeczestwa.
Badacze nie traktuj prasoznawstwa jako oddzielnej dyscypliny, ale cz j m.in. z filologi,
socjologi, filozofi, psychologi, ekonomi, prawem czy histori. Wiedza o komunikowaniu
spoecznym okrelana jest rnie, w zalenoci od problematyki i przedmiotu bada, a take
charakteru placwki, ktra przeprowadza te badania.
W Polsce, mimo e wczeniej analizowano zawarto gazet, za pionierki tej dziedziny uwaa si
Antonin Koskowsk o Iren Tetelowsk. Koskowska pisaa analiza treci stanowi
niewtpliwie konieczny wstp do analizy procesu oddziaywania treci komunikacji na
odbiorcw. Podczas badania przekazw prasowych ujawnia si obraz uksztatowany wiadomie
lub podwiadomie przez kolektywnego nadawc, a rekonstruowany faktycznie lub potencjalnie
przez odbiorcw, zgodnie lub niezgodnie z intencj nadawcw.
6. Polski wkad w badania nad mediami
Polskie badania te s mode, prowadzone zaledwie od 50 lat. Najstarsz instytucj jest Instytut
Dziennikarstwa UW i Orodek Bada Prasoznawczych w Krakowie i Orodek Bada Opinii
Publicznej. W 1955 i 1956 zacza si rozwija nowa dyscyplina w badaniach nad mediami.
Dopiero po 1989 nastpi gwatowny rozwj bada nad mediami. Prekursorzy bada nad
rodkami komunikowania masowego W.I. Thomas i F. Znaniecki (The Polish Peasant In
Europe and America). Monografia ta obfituje w stwierdzenia, ktre 50 lat pniej stay si
podstawami socjologii komunikowania masowego.
W latach 70. I 80. W ramach Orodka Bada Prasoznawczych powstaa Pracownia Bada nad
Odbiorem Prasy, gdzie badano opini publiczn (nastroje itd.). Badania opracowywali m.in.
Walery Pisarek, Tomasz Goban-Klas, Jerzy Mikuowski-Pomorski i Zbigniew Bajka.
T. Goban-Klas stwierdza (w 2008) e to dopiero pocztek drogi w badaniach nad mediami.
Interdyscyplinarny charakter bada wpywa na ich rozproszenie i fragmentaryzacj.
Poszczeglne obszary badawcze rozwijaj si nierwnomiernie, w zalenoci od dyscypliny
naukowej, z ktr s zwizane. Socjolodzy dominuj w studiach nad opini publiczn,
politolodzy w marketingu politycznym i kampaniach wyborczych, psycholodzy we wpywie
mediw na decyzje wyborcze.

7.1. Formy przekazw medialnych

Kade z mediw charakteryzuje si odrbnym typem przekazu, opartym na odmiennym
zbiorze kodw i konwencji produkcyjnych
Np. Film i telewizja dwa zdecydowanie odmienne media, ktre ju na etapie produkcji
przygotowane ze wiadomoci odrbnych kontekstw konsumpcyjnych

7.2. Dialog intertekstualny

5 PODSTAWOWYCH TYPW RELACJI INTERTEKSTUALNYCH
Intertekstualno wystpowanie tekstu w tekcie, np. cytat, aluzja
Paratekstualno w jej obrb wchodz komentarze do utworu zawarte w nim
samym, np.przedmowy, tytuy
Metatekstualno komentarze dotyczce innego tekstu
Hipertekstualno relacja pomidzy tekstem B (hipertekstem) a wczeniejszym
tekstem A (hipertekstem)
 Architekstualno tekst zawsze odsya do oglnych regu, wg ktrych zosta
zbudowany

Dialog intertekstualny w mediach polega na cytowaniu znanych motyww i

toposw
Archetypy znajdujce si w dialogu tworz zawarto zbiorowej podwiadomoci

2 POZIOMY KATEGORII WIDZW odbiorcw tekstw kultury medialnej

Odbiorcy naiwni ich zasb hase z encyklopedii intertekstualnej jest niewielki
Odbiorcy krytyczni wyedukowani medialnie, potraficy odnale wszystkie
cytaty, odniesienia itp.

8.0.Komunikacja masowa
Nie moemy ocenia uytkownika mediw jako osob mniej inteligentn, ktra ulega
emocjom lub majc sabsz wol

8.1. Koncepcja Gerharda Maketzkego

63 model komunikacji masowej/PUBLICZNE (czyli bez ograniczonej i zamknitej
liczby odbiorcw),
POREDNIE (czyli w przestrzennym, czasowym bd przestrzenno-czasowym
dystansem pomidzy komunikujcymi si partnerami, JEDNOSTRONNE (czyli bez
zmiany rl midzy mwicym a suchajcym, jak w komunikacji bezporedniej)
Techniczne rozpowszechnianie formy komunikacji spersonalizowanej, nastawionej na
rozproszon publiczno

9.0. analiza tekstw medialnych

Zrnicowanie wiata mediw powoduje wiele sposobw analizy tekstw medialnych
Wane krytyczne podejcie do analizy tekstw medialnych ich odczytanie pod ktem
GENEROWANYCH PRZEZ NIE ZNACZE

10.0.Podejcie psychoanalityczne
Freud + jego koncepcja kultury jako rda cierpie + id, ego, super ego +
podwiadomo + Elektra i Edyp
Psychoanaliza z terapeutycznej metody staa si teori filozoficzn, budowan w oparciu
o psychoanalityczne analizy materiaw dziea literackiego, stajc si nowym kierunkiem
badawczym

11. Emilia

12. Teoria literatury

Rozdzia ma na celu przybliy sposoby mylenia, ktre pozwalaj lepiej zrozumie to, z czego
wyrasta dzisiejsza refleksja medioznawcza.

12.1 Fenomenologia
Termin fenomenologia pojawi si w XVIII w. na oznaczenie wiedzy o pozorze. Kant opisa
go, jako proces wznoszenia si ducha od wrae zmysowych (fenomenw) do absolutu.
Rozwin to Roman Ingarden (1893-1971) utwr literacki jest przedmiotem czsto
intencjonalnym, zawdziczajcym swj byt aktom wytwrczym autora i zachowaniom
percepcyjnym czytelnika. Ingarden zwrci uwag na czynniki historyczne, wpywajce na
lektur. Stworzy koncepcj przeycia estetycznego, ktra akceptowaa to, co najbardziej
indywidualne i oryginalne w czytelniku.

12.2 Estetyka Lukacsa

Filozof wgierski Gyorgy Lukacs (1885-1971) uchodzi za najwikszego przedstawiciela estetyki
marksistowskiej XX w. Podchodzi do literatury jako filozof, rozwijajc specyficzn
filozoficzno-literack metod badawcz, sprowadzajc si do interdyscyplinarnego
postpowania interpretacyjnego. Zastosowa wobec literatury takie kategorie filozoficzne, jak
przypadek i konieczno, oglno i szczegowo, zjawisko i istota, przyczyna i skutek,
abstrakcyjno i konkretno, moliwo i rzeczywisto, demonstrujc je w nowym odniesieniu
do rnych dzie i sytuacji literackich.
Stworzy socjologi form literackich, jako dziedzin badajc powizania i napicia midzy
rozwojem spoecznym, a rozwojem struktur o proweniencji marksistowskiej, analizujcych
kultur, w tym gwnie krytykw filmowych, socjologw filmu oraz analitykw telewizji.

12.3 Rosyjska szkoa formalna

Rosyjska szkoa formalna zostaa tak nazwana przez jej oponentw, nazwa miaa mie
pocztkowo sens pejoratywny, jednak w historii literaturoznawstwa i nauk o kulturze ulega
skonwencjonalizowaniu. Istniaa okoo 15 lat od pierwszej wojny wiatowej po prg lat 30.
XX w.
Wpyw na ni miaa rzeczywisto rosyjska, ksztatujca si w latach po Rewolucji
Padziernikowej. Formalici walczyli przeciw symbolizmowi i jego doktrynie, natomiast
opowiadali si przy pewnych koncepcjach rosyjskiego futuryzmu. Do twrcw zalicza si:
Wiktor Szkowski, Wadimir Propp, Jurij Tynianow.
Rosyjska szkoa formalna ukonstytuowaa waciwie po raz pierwszy teori literatury jako
swoist dyscyplin w rzdzie nauk o literaturze, oraz opara nauk o literaturze na lingwistyce.
Pierwsza wstpia na grunt mylenia w kategorii strukturalizmu i semiologii.

12.3.1 Strukturalistyczna koncepcja narracji Proppa

Propp zaproponowa now metodologi klasyfikowania bajek. Zamiast porzdkowania ich
wedug tematw, dokona ich analizy pod ktem reprezentowanej przez nie struktury. Zgodnie z
jego modelem, poszczeglnych funkcji nie identyfikuje si z okrelonymi typami zdarze
fabularnych, istotna jest rola, jak odgrywaj one w kontekcie caej opowieci. Jego model
okaza si przydatny do bada nad narracjami komercyjnymi, tworzonymi przez przemys
medialny, w tym produkcje filmowe i seriale telewizyjne oraz reklamy.

12.4 Strukturalizm
Cechy mylenia strukturalnego zauwaalne s w humanistyce pocztku XX w. Dilthey
wprowadzi pojcie struktury psychicznej, Freud okreli struktur niewiadomoci i jej
funkcje, Ingarden opisywa organiczn budow dziea literackiego, a Lukacs interesowa si
caoci procesu historycznego, w obrbie ktrej poszczeglne fakty uzyskuj znaczenie.
Strukturalici postuluj, e aby bada historycznie jakikolwiek fakt kulturowy trzeba przedtem
okreli prawa systemu, do ktrego on naley.
Strukturalizm dziedziczy nastawienie formalizmu. System literatury jawi si jako ukad norm i
konwencji wsplnych dla autora (nadawcy) i czytelnikw (odbiorcw), jako kod. Socjologia
literatury staje si wwczas socjologi komunikacji. Media przynalec do wiata kultury
powinny by badane tak, jak inne produkty kultury.

Rozdzia II dyscypliny naukowe badajce media

1. Socjologia pracy

Na obraz wspczesnego medioznastwa wpywa rozwj poszczeglnych dyscyplin naukowych:

1. Socjologia - uwaga na spoeczne aspekty komunikacji masowej, zwaszcza rol mass

mediw, jako przekanika norm spoecznych, wartoci kulturowych i sposobw zachowa
spoecznych

2. Politologia - uwaga na kwestie polityczne, prawne, gospodarcze, organizacyjne

zwizane z mass mediami, uwzgldniajc polityk komunikacyjn i medialn

3. Pedagogika - uwaga na zagadnienia zwizane z wychowaniem przez media i rol

mediw w edukacji i dydaktyce

4. Lingwistyka - analiza tekstw i filmw oraz badania poziomu rozumienia i

zrozumiaoci medialnych wypowiedzi

5. Dziennikarstwo i wiedza o komunikacji - poczenie wszystkich aspektw,

uwzgldniajc studia kulturowe antropologii wizualnej, ekologi, etyk mediw i ich histori w
jedn interdyscyplinarn wiedz spoeczn
Rola prasy w cigu wiekw wielokrotnie si zmienia. Wspczenie prasa nie jest ju rdem
wiedzy o wydarzeniach kulturowych i politycznych. Prasa staa si tani rozrywk, w ktrej
wzrasta jej rola reklamowa i rozrywkowa, a zmniejsza si jej rola edukacyjna.

Prasa w rozumieniu potocznym i encyklopedycznym, znaczy tyle, co og dziennikw i

czasopism, ktre ukazuj si na terenie danego kraju. Definicja prasy, ktra wystpuje w polskiej
ustawie o prawie prasowym, brzmi nastpujco:

"(...) prasa oznacza publikacje periodyczne, ktre nie tworz zamknitej, jednorodnej
caoci, ukazujce si rzadziej ni raz do roku, opatrzone staym tytuem albo nazw, numerem
biecym i dat, a szczeglnoci: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stae przekazy
tekstowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; pras s take
wszelkie istniejce lub powstajce w wyniku postpu technicznego rodki masowego
przekazywania, w tym take rozgonie oraz tele-radiowzy zakadowe, upowszechniajce
publikacje periodyczne za pomoc druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania;
prasa obejmuje rwnie zespoy ludzi i poszczeglne osoby zajmujce si dziaalnoci
dziennikarsk."

Pras mona rozrnia pod wzgldem takich kryteriw jak:

1. Czstotliwo ukazywania si (dzienniki, tygotniki)

2. Zasig (midzynarodowa, oglnokrajowa, regionalna, lokalna, zakadowa)

3. Wydawca-Dysponent (rzdowa, partyjna, niezalena)

4. Tematyka (ekonomiczna, kulturalno-spoeczna, sportowa, katolicka)

5. Poziom (elitarna, popularna)

6. Funkcja (informacyjna, publicystyczna, rozrywkowa, ogoszeniowa)

System prasowy jest zoon caoci i stanowi jednoczenie element wikszej, zoonej caoci
(pastwo), nie dziaa w prni ani w izolacji. Na jego ksztat, struktur i sprawno w zakrasie
zaspokajania potrzeb odbiorcy ogromny wpyw maj czynniki zewntrzne, a zwaszcza waruniki
spoeczno-ekonomiczne, prawne i ustrojowo-polityczne w danym pastwie.

Trudno wskaza granice czasowe procesu pojawienia si prasy i zjawisk jej

towarzyszcych. Historycy prasy, odnajduj jej rda w Rzymie w dziennikach urzdowych
(Acta Diurna Orbis), w ktrych zamieszczano rozporzdzenia wadzy, uchway Senatu,
sprawozdania z dziaanoci urzdw z II w.p.n.e. Zbliony charakter do Acta Diurna, miay
"gazety" wydawane w Chinach na dworze cesarzy Pastwa rodka od VI w. Przyjmuje si, e
wyranie nasilenie pojawienia si prasy miao miejsce midzy poow XV w, a kocem XVI w.
Wpyw na to miay z pewnoci przemiany w mentalnoci spoecznej, ktre spowodowa okres
Renesansu. Rwnie era wielkiech odkry geograficznych, reformacja, gwatowny wybuch
konfiktw wyznaniowych i wyznaniowo-spoecznych, wielkie wojny XVI w, odgryway
znaczc rol w powstaniu prasy.

Gd informacji zaspokajany by przez rne metody:

1. Listy i raporty - przekazywane wadzy zwierzchnej przez regionalnych rzdcw. Listy

i raporty zawieray informacje o wanych wydarzeniach, prezentoway "stan umysu",
dostarczay wiadomoci o pastwach ociennych

2. Relacje/listy kupieckie - przekazywane przez wdrujcych kupcw, wymieniane

midzy zaprzyjanionymi kupcami i zrzeszeniami handlowymi. Donosiy one o cenach i
moliwoci zbytu, wydarzeniach politycznych, klskach ywioowych, ktre niejednokrotnie
miay wpyw na ceny i zbyt

3. Korespondencja prywatna - wzajemne informowanie si o sprawach osobistych,

wydarzeniach politycznych, militarnych, przestpstwach, zjawiskach meteorologicznych, o
ktrych nadawca sysza bd ktrych by wiadkiem

Upowszechnienie si druku i ruchomej czcionki przycigno uwag zainteresowanych

propagowaniem wasnych, a zwalczaniem cudzych idei. Obiektem systematycznej analizy
naukowej sta si druk periodyczny, czyli prasa w siedemnastym wieku.

Pocztki studiw nad spoecznymi aspektami prasy datuje si na 1695 roku, gdy Kaspar
von Stieler ogosi rozpraw (Zeitungs Lust und Nutz). W 1884 roku Karl Bucher na
Uniwersytecie w Bazylei przedstawi seri wykadw z prawa, statystyki, historii oraz socjologii
prasy, rozpoczynajc wwczas karier nowej dziedziny. T dziedzin bya socjologia prasy. Na
pocztku XX wieku studia nad pras uprawiane byy w ramach specjalnych placwek naukowo-
badawczych. Pierwsz placwk tego typu by instytut zaoony przez Buchera w 1916 roku w
Lipsku (Instytut fur Zeitungswissenschaft). Wwczas najwikszy wkad w rozwj bada nad
pras wniosa nauka niemiecka. Gabriel Tarde, dokona rozrnienia midzy tumem, a
publicznoci. Tum, wedug niego wystpowa w caej historii, za publiczno to wytwr
nowoczesnego spoeczestwa, w ktrym komunikowanie si odbywa si za pomoc sowa
drukowanego. Zgodnie z t teori powsta nowy typ zbiorowoci, ktrego istota polega na
odczuwaniu jednoci z osobami, ktre mimo bycia w oddaleniu, poddaj si tym samym
bodcom. Gabriel Tarde jest prekursorem pierwszej socjologicznej koncepcji wpywu rodkw
komunikowania na formowanie si zbiorowoci i wizi spoecznej nowego typu.

Do krgu prekursorw bada nad pras i socjologii prasy zalicza si rwnie Max Weber,
ktry w 1910 roku stworzy program nowej gazi socjologii (socjologia czasopimiennictwa).
Socjologia czasopimiennictwa pojmowana bya jako dyscyplina typu przyrodniczego, wolna od
subiektywnych uprzedze i dowolnoci. Niezbdn umiejtnoci socjologa czasopimiennictwa
wedug Webera ma by umiejtno posugiwania si noyczkami i cyrklem w celu pomiaru
rnych wtkw tematycznych, zawartych w analizowanym materiale prasowym. Weber
odrzuca pozytywistyczn koncepcj nauk spoecznych jako nauk przyrodniczych. Postuowa,
aby nada naukom spoecznym cisy i obiektywny charakter poprzez opisywanie ich najbardziej
precyzyjnym jzykiem. Do grona prekursorw bada nad rodkami komunikowania masowego
oraz rozwoju socjologii prasy nale rwnie W.I. Thomas, F.Znaniecki, G.Simmel oraz
K.Marks.

To, co obecnie uznajemy za prototyp gazety wyonio si z ulotek i biuletynw z koca

XVI wieku i pocztku XVII wieku. Gwnym prekursorem gazety wedug McQuaila by list
(biuletyny handlowe, ktrych obieg odbywa si za porednictem zwykej poczty. Biuletyny te
przekazyway informacje o zdarzeniach, istotnych dla obrotu gospodarczego). Gazeta stanowia
przeduenie w sferze publicznej formy aktywnoci, wykorzystywanej do celw
dyplomatycznych, handlowych oraz administracyjnych. Wczesna gazeta charakteryzowaa si:

1. Nieregularnoci ukazywanie si

2. Orientacj handlow

3. Charakterem publicznym

4. Wieloci celw (przekazywanie, zapis informacji, reklama, plotki, rozrywka)

Gazeta bya wiksz innowacj ni drukowana ksika. Jej wyjtkowo w porwnaniu z

innymi formami komunikacji literackiej, polegaa na orientacji na indywidualnego czytelnika,
rzeczywisto, uytecznoci, atwoci dysponowania ni. Nowatorski charakter nie wynika z
technologii, sposobu rozpowszechniania lecz z jej funkcji dla konkretnej grupy czytelnikw.

Pierwsze gazety nie staray si stawa na drodze wadzy, niekiedy byy tworzone przez
ni. Rynek prasy przez stulecia nie mg si rozwija z powodu powszechnego analfabetyzmu i
kosztw druku. Zmiany nastpiy dopiero w drugiej poowie XVIII wieku, a szczeglnie w XIX
wieku, kiedy to rozwojowi prasy towarzyszyo wiele przemian spoecznych i wynalazkw
technicznych.

Idc, za McQuailem, wrd wspczesnej prasy mona wyrni:

1. Prasa partyjno-polityczna: jedna z powszechnych, wczesnych postaci gazety.

Powicona bya zadaniom aktywizacji, informacji i organizacji. Obecnie gazeta partyjna
ustpia pola rnym form prasy komercyjnej, zarwno jako idea, jak i realne przedsiwzicie
gospodarcze. Idea prasy partyjnej cigle pojawia si jako skadnik demokratycznej polityki. Jej
wyjtkowo polega na wizi jej czytelnikw opartej na przynalenoci partyjnej, jej
selektywnoci i funkcji mobilizacyjnej z punktu widzenia celw partyjnych

2. Prasa prestiowa: niezalena od pastwa i jej interesw. Czsto uwaana za gwn

instytucj ycia politycznego i spoecznego oraz twrc opinii i wyraziciela interesu
narodowego. Zwykle wykazywaa znaczne poczucie odpowiedzialnoci spoecznej i etycznej
oraz sprzyjaa narodzinom zawodu dziennikarza.

3. Prasa popularna (masowa): przeznaczona dla sabiej wyksztaconych czytelnikw.

Zaprojektowana tak, aby czyta j niemal kady. Ze wzgldu na typowy format gazet tego typu
i jej tre okrela si mianem "tabloidu"

Gronym konkurentem dla prasy stay si radio, telewizja i internet. Nie zdominoway jej jednak
cakowicie. Obecnie prasa przegrywa z mediami elektronicznymi dziedzinie aktualnoci
przekazu. Kolejne wyzwanie rzuci prasie internet, ktry szybko sta si znaczcym elementem
ycia kadego czowieka. Dua prdko przepywu informacji i zasig stanowi istotne
udogodnienie. Rozwj technologiczny umoliwi czytanie prasy i ksiek w Internecie, ktry
zmieni pras drukowan i nadal bdzie wpywa na jej ksztat.

2. Studia nad propagand

Propagand uznaje si za wytwr nowoczesnoci i element nacisku wytworzony przez mass

media. Propaganda ma kilka tysicy lat, bya obecna i wykorzystywana ju wrd staroytnych
cywilizacji do sprytnej i skutecznej wymiany informacji. Sam termin propaganda zosta po raz
pierwszy uyty w tekcie szesnastowiecznej bulli papieskiej, ktra bya skierowana przeciwko
wyznaniu protestanckim.

Pierwsze uycie tego terminu zaczo funkcjonowa na pocztku XX wieku, wtedy zaczto
interpretowa wojenne taktyki persfazyjne w czasie pierwszej wojny wiatowej jako
propagandowe. Sowo propaganda stao si pewnym rodzajem sugestii czy wywierania
wpywu poprzez manipulacj psychologiczn. Propaganda wpywa na jednostk czy grup
poprzez obrazy, symbole, hasa, slogany, przy jednoczesnym odwoaniu do jej emocji. Staa si
takim komunikowaniem danego punktu widzenia, aby ten przekaz by odebrany przed jednostk
czy grup jako swj. Wspczesne pojcie propagandy przedstawia si jako proces
jednostronny- zinstytucjonalizowany i intencjonalny, ktry ma by zgodny z myleniem
nadawcy. Jego dzianie jest profesjonalnie realizowane poprzez wspieranie go technikami
marketingowymi i socjotechnicznymi. Celem tego dziaania jest zmiana postaw ludzkich, aby
byy one zgodne z interesami nadawcy. Realizacja tego celu jest moliwa poprzez kontrol
przepywu informacji, manipulowanie zachowa wzorcowych oraz wpywanie bezporednio na
opini publiczn. Skuteczno propagandy w duej mierze wie si z zabiegami
socjotechnicznymi, takimi jak: dobr celw, taktyka, formy i metody czy wystpowanie
odpowiednych rodkw, okrelajce zasady persfazyjnej taktyki:

* tworzenie stereotypowego wraenia- co sprzyja wikszemu zainteresowaniu wrd

odbiorcw komunikatu,
* wasne cele powinno si azy z pojciami majcymi presti spoeczny, co daje wiksz
pewno skutecznoci komunikatu,
* naley przenosi powszechnie uznawane wartoci na obszar wasnego wiata,
* naley wzmacnia wasny presti przez zwizanie swojej dziaalnoci z osobami
cieszcymi si wysokim prestiem spoecznym,
* naley stwarza wraenie, e jest si prostym czowiekiem, a wtedy komunikat atwiej do
wikszej rzeczy odbiorcw,
* naley miesza w rozumowaniu dane prawdziwe i faszywe, co daje zamazany obraz
tego, co jest informacj nieprawdziw,
* naley sprawi wraenie, e wszyscy lub wikszo podzielaj ten sam punkt widzenia,
co daje wiksz wiarygodno przekaywanej informacji.

Rodzaje propagandy

S trzy rodzaje propagandy:

1. BIAA - prowadzona jest otwarcie i jawnie, gdzie znany jest nadawca i odbiorca kadej
informacji.
2. W propagandzie CZARNEJ rozpowszchnianie rnego rodzaju materiaw jest starannie
maskowanie. Celem jest zmylenie odbiorcy co do osoby nadawcy, aby stworzy pozory, e nie
ma si z tym nic wsplnego, wywoa wraenie, e informacje zostay przygotowane i
dostarczenie przez inne orodki.
3. Propaganda SZARA jest porednim rodzajem propagandy- prawdziwe rdo pozostaje
zwykle ukryte.

E. Aronson i A. Pratkanis przedwstwili: sze faktw dotyczcych nowoczesnej propagandy:

* Reklamy, ktre zawieraj w swoich hasch i sloganach takie wyrazy jak:

nowy,szybki,atwy, teraz, nagle, niezwykle, uzyskuj wiksz liczb sprzeday produktu.
* We wszelkiego rodzaju supermarketach towary, ktre s na wysokoci oczu sprzedaj
si lepiej.
* Reklamy zawierajce zwierzta, mae dzieci lub aspekt seksualny sprzedaj si
efektywniej.
* W supermarketach towary, ktre zostay umieszczone na kocu stoiska lub przy kasie
maj wiksz szans na sprzeda ni produkty co s w innym miejscu.
* Wysok skuteczno w handlu ma sprzeda czona. Szyl sprzeda 2 sztuk razem w
wyszej cenie ni 2 sztuk oddzielnie w niszej cenie, zwiksza to w odczuciu
konsumenta warto produktu.

Oddziaywanie wizualne na odbiorc mona podzieli na 3 rodzaje:

* propaganda wizualna,
* reklama
* informacja wizualna

Radioznawstwo
Szybki rozwj mediw doprowadzi do powstania licznych dyscyplin naukowych zajmujcych
si histori, badaniem, rodzajem i sposobem przekazu przez poszczeglne media. Gown
dziedzin badajc media jest medioznawstwo, a do licznych jego subdyscyplin moemy
zaliczy radioznawstwo.
Radio jako medium:
Oddziela fonosfer od ikonosfery

Oddziauje na odbiorc tylko przez jeden zmys

Jest medium gorcym, czyli nie wymaga interpretacji i zaangaowania od odbiorcy
 Nawizuje osobisty, wrcz intymny kontakt ze suchaczem
Sprzyja rwnouprawnieniu kulturowemu wszystkich jego suchaczy
Towarzyszy odbiorcom w codziennych czynnociach
Jego przekaz dociera w najodleglejsze miejsca na wiecie

Stanisaw Jdrzejewski potwierdza wskazane cechy radia. Pomimo tego, i kierowane jest do
mas to jego przekaz moe okaza si dla nich znikomy. Wiksze znaczenie ma dla jednostki,
poniewa dociera on do jego indywidualnej wyobrani. Radio wywouje w umyle suchacza
pewne dwiki i obrazy kreowane przez si przekazu, kreatywno i stopie profesjonalizmu
tych, ktrzy go tworz.

Zalety:

atwo odbioru
Nie wymaga zaangaowania innych zmysw oprcz suchu
W trakcie odbioru przekazu mona wykonywa inne czynnoci wymagajce wikszego
skupienia

Radio jako wynalazek techniczny pojawio si rwnoczenie z filmem u progu XX wieku. Za

ojcw radia uwaa si Aleksandra Popowa i Guglielmo Marconiego. Tylko drugiemu udao si
opatentowa wynalazek w 1896 roku w Anglii. Podwaliny radia z kolei zostay zbudowane przez
Jamesa Maxwella, ktry w 1873 opracowa teoretyczne zasady elektromagnetyzmu oraz
Heinricha Hertza, ktry w 1888 potwierdzi t teori. Pierwsze radio dziaao na zasadzie
przesyu sygnau ( TUTAJ BRAK DWCH STRON)

Przedmiotem radioznawstwa s:

Wielko i zasig dziaania danego radia czy rozgoni ( wyrnia si stacje publiczne i
komercyjne)
Ekonomika konkurencji
Znaki, kody, symbole, jakimi radio przekazuje swoje treci
Sowo, dwik i muzyk, jako istotne elementy tworzce przekaz radiowy
cisz radiow jako specyficzn i niszow we wspczesnych mediach
 Kontekst rozumienia znakw, kodw, dwikw, symboli i ciszy

Rozwj radia zaley od:

Moliwoci finansowych potencjalnych wacicieli stacji radiowej

Wielkoci rynku reklam w skali regionu i krajowej
Pojemnoci przestrzeni komunikacyjnej

Nadrzdnym celem staje si osignicie sposobu na utosamianie si suchaczy z konkretn

audycj radiow czy stacj radiow.

Metody bada radia dotycz gwnie audytorium, ich celem s m.in.:

Zasig dzienny stacji informacje o tym, ile procent osb suchao danego radia przez
przynajmniej kwadrans w cigu dnia
Zasig tygodniowy procent osb, ktre suchay danej audycji radiowej w cigu
okrelonych 7 dni
Audytorium redniego kwadransa procent osb, ktre suchay danej audycji, co
najmniej 5 minutw cigu redniego kwadransa
Pasma czasowe suchania radia odsetek odbiorcw suchajcych danej stacji w
poszczeglnych przedziaach czasowych
Udzia stacji w czasie suchania radia odsetek czasu suchania danej stacji w stosunku
do caoci czasu powiconego na suchanie radia
redni czas suchania czas przypadajcy na jednego suchacza danej stacji
Struktura spoeczno demograficzna suchaczw danej stacji
Wspsuchalno odsetek osb, ktre suchajc jednej stacji radiowej suchaj rwnie
innej

Podstawowe metody badawcze stosowane przez agencje, ktre zajmuj si badaniami radia:

Metoda dzienniczkowa
 Przypomnienia dnia poprzedniego
Wywiad telefoniczny
Wywiad uliczny
Inne nowatorskie

4. Socjologia filmu

Pocztek sztuki filmowej 1895 Kinematograf (z gr. Zapisywanie ruchu) Przyjazd

na stacj Braci Lumiere.

Wraz z rozwojem filmu pojawia si nauka zajmujca si badaniami nad filmem

filmoznawstwo ( Bolesaw W. Lowicki uwaa, e wiedza o filmie to zesp
rnorodnych nauk, ktre tumacz teoretycznie film w szeroko pojtym rozumieniu:

- konstrukcj i dziaanie kinematografu od momentu jego powstania

- konstrukcj filmw
- procesy psychologiczne jakie zachodz w momencie odbioru filmu
-jak oddziaowuje na spoeczestwo (tym szerzej zajmuje si socjologia filmu)

4.1 Zadania socjologii filmu

midzy innymi zajmuje si: (wszystko w kontekcie socjologicznym)
-krytyk filmow
-uwarunkowaniami spoecznymi i kulturowymi twrczoci filmowej i jej odbioru
-tym jak twrcy filmowi oddziaowuj na spoeczestwo
-socjologi publicznoci kinowej
- rol instytucji filmowych w spoeczestwie i ich dziaaniem i warunkami rozwoju
-analiz dziea filmowego
innym elementem zwizanym z socjologi wizualn filmu s analizy ikonograficzne
Ponofskyego, ktre: wykrywaj treci dzie sztuki jako zjawiska historyczne
odzwierciedlajce sytuacje polityczne, spoeczne, ideologiczne i artystyczne

Jak mona wykorzysta t analiz zbada Wiesaw Godzic pyta on w latach 70 o

moliwoci wykorzystania metody Ponofskiego w badaniach nad filmem.
Wywnioskowa, e tylko w kilku przypadkach mona wykorzysta tradycyjne badanie
ikonograficzne:
 -dzie dawnych, silnie skodyfikowanych, ktre operuj sztucznie stworzon a
powszechnie przyjt symbolik
-bada okrelonych serii gatunkowo - rodzajowych, ktrych materia fabularny jest
uksztatowany przez funkcjonujce w danej spoecznoci kulturowe historie mityczne,
bajki itp.
-dzie z wywodzcych si z innej kultury

Socjologia filmu rozwijaa si w latach 70 XX wieku, i wtedy wielu teoretykw filmu

sigao do teorii Jacquesa Lacana, czyli potocznie nazwanym artykule o stadium
lustra pozwoli on na przemylenie problemw ideologicznych nieodcznie
zwizanych z ogldaniem filmu. Uwaali:
- widz zajmowa pozycj dziecka patrzcego w lustro (panowa i zajmowa wygodn dla
siebie pozycj)
-Christian Metz(jeden z teoretykw tej teorii) uwaa, e dziki filmowi widzowie mog
cho na chwilk przezwyciy poczucie braku, ktrego dowiadczyli w normalnym
wiecie.
- ogldanie filmu dostarczao przyjemnoci
- powstawao dowiadczenie ze stadium lustra: gdy ogldamy film nie zdajemy sobie
sprawy z procesu produkcyjnego, ktry wytwarza obraz, w ten sposb dowiadczenie
filmowe wywodzio odbiorc w polce i widz stawa si podatny na zawarto filmu.

W latach 70 prace a temat socjologii filmu napisali m.in.:

-J.P. Meyer uwaajc przy tym, e socjologia filmu jest tym co socjologia publicznoci
kinowej. To co pokazuje ekran daje widzowi poczucie totalnoci ycia, ktrego nie w
wiecie realistycznym, dlatego film peno wan rol w yciu ludzi, bez niego
panowaaby pustka i osamotnienie. Filmy maj wpyw na ksztatowanie opinii publicznej

-A Tudor uwaa, e socjologia filmu powinna formuowa stwierdzenia o roli

instytucji filmowych w spoeczestwie, ich istocie, dziaaniu, kontekcie organizacyjnym
w ktrych dziaaj, postawach i wyborach spoeczestwa oraz relacjach midzy innymi
czynnikami:

-Dieter Prokop (niemiecki socjolog) uwaa, ze socjologia filmy to raczej socjologia

publicznoci. Dokonywa on analiz struktur przemysu filmowego w ramach
poszczeglnych modeli ekonomicznych
PODZIA NA 4 OKRESY MYLI FILMOWEJ wg. niego
1. Problem ywych obrazw i fizjologicznych podstaw ich postrzegania
2. Rozwj i usankcjonowanie krytyki filmowej, ktra powoli zajmuje miejsce w
 czasopismach
2. Dziaania (Niemcy) o charakterze propagandowo-agitacyjno-obronnym
3. Uniwersalistyczna formua fotograficznej natury kina

-Joffre Dumazedier Podejmowa tematyk motywacji chodzenia do kina i wyboru

filmu, zastanawiajc si czy publiczno najpierw oczekuje wyzwolenia czy informacji

- Najwiksza ilo prac dotyczcych socjologicznych aspektw filmu powstaa w USA,

gdzie m.in. Garth Jowett zajmowa si badaniami jak film zdoby akceptacje, jakie
czynniki SA potrzebne aby doszo do kontaktu filmu i spoeczestwa, jakie czynnoci
opniay okres akomodacji. Zwraca uwag na 3 zagadnienia:
1.zmiana skadu publicznoci
2. Przemiany reakcji na film
3. Organy kontroli medium

4.2 Analiza filmu i badania publicznoci

Kazimierz ygulski uwaa: socjologia filmy powinna by:
- czytelna z zewnatrz
- mie charakter publicystyczny, bez trudnej terminologii
W jego ocenie duy wpyw na rozwj tej dyscypliny maj:
- zmiany jakie zachodz w kinie (wiatowym i lokalnym)
-w jaki sposb upowszechnia si film
Wysun on tez, e celem socjologa zajmujcego si filmem, jest podanie treci analizy
filmu w sposb obiektywny, opisujc treci o wymowie spoecznej , okrelone sytuacje
ludzkie oraz rodowiska spoeczne.

Na sposb analizy filmu duy wpyw ma jzyk jakim dzieo operuje.

Edgar Morion uwaa, e w filmie istnieje jeden jzyk, poniewa jest przeznaczony dla
oczu. Jeeli jzyk byby niezrozumiay dla odbiorcy, to niemoliwa byaby analiza.

Socjologia filmu to nie tylko analizy, ale rwnie badania nad odbiorcami. W Polsce
jednym z pierwszych, ktry przeprowadzi badania by:

Henry Depta na temat filmu i jego wpywu na wychowanie modziey. Jego

zasadniczym pytanie byo: Dlaczego modzi ludzie tak czsto i chtnie ogldaj filmy?
badania wskazay, e film fabularny niesie rozrywk oraz wartoci poznawcze.
 Tadeusz Osiski wyodrbni funkcje filmu:
-Rozrywkowa
-Poznawcza
-emocjonalna
-wzorotwrcza
-komunikatywn
-estetyczn

Gwnym celem filmu jest dostarczenie rozrywki, ale take moe peni funkcj
emocjonaln, wystpuj te procesy w trakcie z procesami poznawczymi i mog by
subiektywnymi odczuciami wartoci: moralnych, spoecznych lub estetycznych.

Socjolodzy uwaaj, e funkcja wzorotwrcza filmw powoduje, e majc kontakt z

filmem odbiorca nakaniany jest samodzielnych przemyle moralnych.

Funkcja komunikatywna sprawia, e film nakania widzw do dzielenia si wraeniami

i spostrzeeniami. Skupia odbiorcw wok pewnych wartoci i sprzyja formuowaniu si
wizi spoecznych.

Funkcja estetyczna ma wywoa reakcje na obraz. Oddziaowuje na sfer dozna i

uczu odbiorcy.

Dzisiaj kino nabrao innego wymiaru oraz w inny sposb zaczo oddziaowywa na
kultur masow. Antonia Kosowska uznaa, e film postawi kultur masow pod
znakiem obrazu oraz bezporedniej publicznoci.

5. Socjologia filmu
Telewizja medium, ktre siga zasigiem do coraz wikszej rzeczy odbiorcw (prawie cay
wiat) Oddziaowuje na nas i nasze zachowania. Jest sektorem ycia publicznego, ktry moe
peni segment wadzy spoecznej.
5.1 Badania nad telewizj
Telewizja = medium, w 1950 roku zostaa wczona do bada nad rodkami masowego
komunikowania
Wiem XIX I XX, to wiem, kiedy socjologowie zauwayli negatywne zmiany jakie zachodza w
spoeczestwie na caym wiecie. Media poprzez tre jak przekazyway przyczyniay si do
m.in. popeniania zbrodni itp. Oprcz negatywnych skutkw zaczto rwnie dostrzega jej
pozytywne moliwoci w ramach integracji spoecznych. (dziennikarze przyjmowali kodeksy
etyczne, ktre potem przekazywali odbiorcom, ale take podejmowali si dziaa kulturowych
prze tworzenie nowych programw). Zwrcono uwag na to, e telewizja jest potnym
narzdziem edukacyjnym, ale take jej wpyw moe by ogupiajcy, co byo istotnym
problemem.
W ramach bada wskazano, e telewizja ma bezporedni wpyw na osobowo, ktra
ksztatowana jest przez media i ktra w znacznym stopniu oddziaowuje na kultur i wygld
wspczesnych spoeczestw.
Wyrniamy 3 rodzaje wpywu telewizji na osobowo
Bezporedni dotyczy wielu dozna emocjonalnych i intelektualnych, ktre powstaj
pod wpywem przekazywanej treci przez telewizj np. zachowania.

Dziaanie to charakteryzuje si 2 zasadniczymi cechami:

-bezporednie nastpstwo faktw

-moliwo zaobserwowania zachowa spoeczestwa wynikajcym z wpywu telewizji

Kumulatywny jest raczej niedostrzegalny, jego dziaanie opiera si na konkretnych

fazach (jeden etap przygotowuje do kolejnego, ktre daja o sobie zna dopiero, kiedy
zostan skumulowane do odpowiedniej iloci (ogldnie filmu ) )

Podwiadomy oddziaowuje na wiadomo widza, ktry nawet nie jest tego

wiadomy.

5.2. Gatunki telewizyjne

 Typologia programw telewizyjnych, czyli klasyfikacja elementw tworzcych program.
Badania nad gatunkami telewizyjnymi rozpoczy si w poowie lat 80 ubiegego wieku,
spowodowana ze zmiennoci gatunkw, ktra wynikaa z rnych potrzeb jakie odczuwali
telewidzowie.
Feministyczne podejcie autorstwa Jane Feuer, ktra wyrnia badania:
Estetyczne gatunek w kontekcie systemw konwekcji, pozwala na ekspresj
artystyczn, szczeglnie wymagajca autorstwa

Rytualne gatunek jako wymiana midzy przemysem a publicznoci wyraa si

przez to kultura

Ideologiczne gatunek jak instrument kontroli

Inny podzia to podzia Jeremyego Bultera, ktry wymieni 3 sposoby okrelenia gatunku:
Jako prawdopodobnej reakcji publicznoci na program zakada si, e publiczno
powita miechem rnego typu audycje, ktre s rne, ale ich cech wspoln jest to, e
s mieszne

Jako stylu techniki uksztatowania dwiku i obrazu

Jako wtku tematycznego i narracyjnej struktury - wiele gatunkw ma rnorodn

stylistyk i rozmait publiczno, ale mimo to wie si to w jedn grup, poniewa
zakada si, e maj wsplne struktury narracyjne oraz wystpuj w nich konwencjonalne
podobne postaci

Jak twierdzi Wiesaw Godziec, wymienione podziay s nieczystoci gatunku

telewizyjnego, co spowodowane tym, e kategorie nakadaj si na siebie i jednoczenie
walcz i wsppracuj ze sob

Socjologia telewizji dotyczy rwnie bada majcych na celu ukazanie wszystkich zjawisk
spowodowanych powstaniem tego medium, ktrego podstawa s liczby.
(badania wskazay, e przecitne dziecko zaczyna oglda telewizj w wieku 18 miesicy, a
przecitny Amerykanin do 20 roku ycia jest w stanie obejrze 1 milion reklam dowodzi to
tego, e telewizja bez wzgldu na rejon w jakim jest odbierana, prbuje wkra si w yciu
kadego)
5.3 Funkcje spoeczne telewizji
Najczciej wyrnia si:
Informacyjn przekazywanie informacji do widza, ktry znajduje si w dowolnym
miejscu i odtworzenie sceny tak, eby odbiorca mg j zobaczy tak, jakby by
bezporednio na miejscu. Natychmiastowy przekaz i wierno przekazywanych treci.
(telewizja wiat jak i telewizja lokalna)

Edukacyjn przyblienie odbiorcom rzeczywistoci w aspekcie spoecznym,

przyrodniczym czy kulturowym.

Wychowawcz telewizja wkroczya w codzienne sprawy ludzi i zajmuje wrd nich

znaczc rol. Jeli czowiek powica kilka godzin na ogldanie telewizji, to musi ona
na niego oddziaowywa ()

Komunikatywn - ma na celu pokonywanie barier kulturowych czy geograficznych,

dajc moliwo poznania problemw i zwyczajw innych narodw. Dy do zblienia
si ludzi do siebie.

Rozrywkow - polega na zapewnieniu odprenia i odpoczynku od codziennych

obowizkw, problemw itd.

5. 4 Cele i misja telewizji

Na pocztku ludzi satysfakcjonowa fakt, e wgl. mog co oglda, ale wraz ze wzrostem
rnorodnoci programw, gusty telewidzw zaczy si zmienia.
Telewizja jest zobowizana do popierania programw o wysokim stopniu inwencji twrczej,
ktre zajmuj si powanymi problemami spoecznymi i moralnymi, ale take problemami
wiata, w ktrych yj telewidzowie.
Wrd zasad programowych telewizja uja m.in. takie wskazania jak:
Pomoc i konflikt przedstawi to jedynie we waciwym kontakcie

Postawy aspoeczne, przestpczo zwraca uwag na jednostkowe i spoeczne

skutki, unikajc fragmentw agitacyjnych i instruktaowych
 Zachowania samo destrukcyjne hazard, alkohol, narkotyki pokazywac jako zo i
nie zachca do tego

Programy sportowe z zawieraniem zakadw ukazywa tylko, kiedy speniaj

warunki przewidziane prawem federalnym, stosowanym lub lokalnym, ale przede
wszystkim skupi si na sportowym aspekcie

Uomnoci psychiczne i fizyczne ukazywa ze szczegln ostronoci, nie

omiesza i nie ponia

Stosunki midzyludzkie, erotyka i ubir- ukazywa odpowiedzialnie i wraliwie

Pluralizm, mniejszoci ukazywa ostronie, zgasza sprawy rasowe, pci, koloru

skry, wyznania

Przeklestwa, spronoci stara si nie emitowa, zwracajc dodatkow uwag na

lokalny klimat w jakim programy s odbierane

Sia i zakres oddziaywania przekazu telewizyjnego ze spoeczestwa stawia przed twrcami

programw bardzo wane zadania m.in.
Zobowizanie do dbaoci o dbr treci do emicji tak, aby byy one przyjazne
telewidzowi i sprzyjay jego rozwojowi

Podejmowanie czynnoci przeciwdziaania bezkrytycznemu wynikajce z decyzji

o doborze treci programowych

Precyzyjne wytyczenie celw jest moliwe poprzez ustalenie zasad funkcjonowania telewizji,
przede wszystkim zakupu, produkcji i emisji okrelonych programw, co wie si z
okreleniem szerokiego kontekstu spoecznego i psychologicznego
Po obserwacjach mona stwierdzi, e rozwj telewizji jeszcze si nie skoczy i w dalszym
cigu moe zaskoczy nas wszystkich.
Rozdzia 6. Studia feministyczne a media

Wspczenie pojcie feminizm jest stosowane do rnorodnych ideologii, ruchw i

dziaa spoecznych, koncepcji teoretycznych, ktrych przedmiotem jest sytuacja i pozycja
kobiet w spoeczestwie. Niemoliwe jest zdefiniowanie, ktre obejmie wszystkie znaczenia i
konotacje. Minimum definicyjne zawiera trzy komponenty:

1. Przekonanie, e pozycja kobiet i mczyzn w spoeczestwie jest efektem dziaa

spoecznych, a nie czynnikw biologicznych.
2. Przekonanie, e sytuacja i status kobiet w spoeczestwie s dla nich niesprawiedliwe.
3. Uznanie koniecznoci podejmowania dziaa zmierzajcych do zmiany sytuacji i statusu
kobiet.

Twierdzi si, e wspczenie nie mona mwi o jednym feminizmie.

Feminizm powsta ze spoecznego ruchu kobiet. Powsta dziki animatorkom i liderkom,
ktre podejmoway rne dziaania, ktre miay na celu popraw statusu i sytuacji kobiet. Od
ponad 20 lat rozwija si feminizm akademicki i jego instytucjonalna forma- studia kobiece.
Kryteria okrelajce wybr problemw, sposb ich badania, opisu i prezentacji s efektem
wykorzystania w rwnym stopniu: wiedzy naukowej, polityki spoecznej oraz ideologii
feministycznej. W trakcie tych studiw rozwija si socjologia zorientowana feministycznie.
Wspczesna socjologia feministyczna skada si z trzech kategorii:

1. Feminizm reformistyczny zakada, e podobiestwa midzy kobietami i mczyznami

s wiksze ni dzielce ich rnice, dzieli si na 4 typy:
- liberalny
- marksistowski
- socjalistyczny
- Trzeciego wiata
Zwolenniczki chc by kobiety miay takie same prawa jak mczyni.

2. Feminizm oporu dowodzi, e rwno obu pci nie oznacza likwidacji mskiej
dominacji w spoeczestwie, s 4 rodzaje:
- radykalny
- lesbijski
- psychoanalityczny
- punktu wyjcia
Koncentracja na odmiennoci kobiecych i mskich dowiadcze i idei.

3. Feminizm rebeliancki (inaczej trzecia fala feminizmu) skupienie na

wspzalenociach wystpujcych midzy rnymi formami nierwnoci, przy
 przyjciu kryterium pci, rasy, pochodzenia klasowego, etnicznego lub orientacji
seksualnej, w jego skad wchodz:
- f. wielorasowy
- f. mczyzn
- f. spoecznego konstruktywizmu
- f. postmodernistyczny
- teoria queer

Dziki mass mediom poznajemy nowe rzeczy, idee, sposoby mylenia czy postrzegania
innych ludzi. Twierdzi si, e media daj odbiorcy tylko to, czego on da i pragnie. Hipoteza
stwierdza, e zawarto przekazw medialnych stanowi odzwierciedlenie zachowa i relacji
midzyludzkich jak rwnie wartoci i norm, ktre s najbardziej typowe dla danego
spoeczestwa.

6.1. Badania prasy

Badania na temat liczby kobiet i mczyzn czytajcych pras codzienn w latach 80 i 90

XX w. udowodniy, e mniejszy odsetek kobiet ni mczyzn czyta pras codzienn. Okazao si
rwnie, e gwne artykuy mczyzn znajdoway si na pierwszych stronach a kobiety i ich
problemy byy w nich pomijane.
Feministki zauwayy, e s w prasie ukazywane negatywnie. Po zatrudnieniu wikszej
liczby kobiet w dziaach informacji nastpi pozytywny wpyw na zwikszenie rnorodnoci
przekazu i wprowadzenie tematw, ktre byy wczeniej ignorowane. Badanie doszli do
wniosku, e w wielu magazynach kobiecych propagowany jest kult kobiecoci.
W prasie kobiecej kobiety cechuj si wybuja emocjonalnoci, gadulstwem,
plotkarstwem i sentymentalizmem, za mczyni ukazywani s jako gowy rodzin, dcy do
awansu spoecznego oraz oczekuj podporzdkowania on i dzieci. Kade czasopismo chce
dotrze do grupy, do ktrej jest skierowane i dostosowuje do niej przekaz.
Wikszo czasopism dla kobiet i nastolatek przykada du wag do seksualnoci.

6.2. Telewizja i reklama

Analitycy twierdz, e w kulturze medialnej XXI w. pierwszym przekazem jest przekaz

mwicy o tym, e kobiety s mniej wane od mczyzn. Przykadem na to jest fakt, e w
trakcie najwikszej ogldalnoci na ekranie wystpuje wicej mczyzn a pojawiajce si
kobiety s modsze od mczyzn i maj przez to mniejszy autorytet.
Badacze zorientowani feministycznie doszli do wniosku, e twrcy reklam kieruj si
przekonaniem, e gwnym marzeniem wspczesnych kobiet i mczyzn jest odniesienie
sukcesu a take bycie atrakcyjnym fizycznie oraz seksualnie.
Wikszo reklam przesycona jest seksizmem. Czsto objawia si on tym, e kobiece ciao
przedstawiane jest fragmentarycznie, np. tylko nogi albo usta. Reklamy zawieraj jednak
gwnie rnorakie stereotypy pciowe.

7. SOCJOLOGIA WIZUALNA

- obraz fotograficzny i filmowy to nie tylko obiekt poznania, ale i rodek poznania ycia
spoecznego
- socjologia wizualna to dyscyplina bardzo moda
- odczenie jej od antropologii czy etnografii wizualnej lata 70. XX (wtedy te pojawia si w
USA jako kierunek studiw)
- pierwsza ksika 1979, Jon Wagner Images of Information. Still Photography in the Social
Science
- pierwszy przegld projektw badawczych 1981, Howard Becker Exploring Society
Photographically
- 1981 Midzynarodowe Stowarzyszenie Socjologii Wizualnej
- 1986 czasopismo Visual Sociology
- kultura wizualna zajmuje si badaniem nasycenia otoczenia spoecznego obrazami. Jednak
wspczesny wiat nie jest stworzony tylko z gotowych obrazw. Socjologia wizualna zajmuje
si wszelkimi wizualnymi przejawami ycia spoecznego, wszystkim tym, co mona naocznie
dostrzec na temat spoeczestwa.
- rosnce znaczenie wizualnej strony ycia spoecznego
- coraz wiksze znaczenie w komunikacji midzyludzkiej zyskuje obraz
- wedug Susan Sontag kamera definiuje rzeczywisto na dwa sposoby: jako spektakl (dla mas)
i jako przedmiot obserwacji i kontroli (dla rzdzcych)

7.

8. PEDAGOGIKA MEDIALNA

- pedagogika to nauka zajmujca si wszystkim tym, co zwizane z wychowaniem czowieka

- pedagogika zajmujca si mediami sytuuje si w obszarze pedagogiki spoecznej (bo media s
znaczcym skadnikiem czowieka)
- jest to samodzielna i szczegowa dyscyplina naukowa
- pojcie uyte pierwszy raz przez Ludwika Bandur, 1983
- czerpie treci i dowiadczenia z innych nauk, np. psychologii spoecznej, socjologii, nauki o
komunikowaniu itp.
- opracowuje zasady formowania u wychowankw prawidowego odbioru mediw -> teoria
wychowania do mass mediw
8.1. ZADANIA PEDAGOGIKI MEDIALNEJ
1) wypracowuje cele, metody, rodki waciwe dla praktyki wychowawczej, formujcej
wychowankw jako odbiorcw mediw
2) bada si wpywu, zasig i skuteczno poszczeglnych mediw w ich oddziaywaniu na
czowieka; uwzgldnia tzw. czynniki poredniczce jak grupa odniesienia, kultura. Wg niej
media to albo szansa dla rozwoju osobowoci, albo zagroenie
- PM interesuje si, np. propagand, manipulacj
3) podejmuje problematyk wychowawcz w relacji wychowanek-media, bada warunki
pedagogizacji
- przedmiotem s nie tylko dzieci i modzie, ale take ich rodzice, twrcy mediw

- badania o najbogatszej i dugiej tradycji, midzy innymi: Janusz Gajda, Stanisaw Juszczyk,
Izabela Izdebska
- dziki odpowiedniemu doborowi treci, dzieci mog przyswaja akceptowane spoeczne wzory
zachowa, rozwija zainteresowania i ksztatowa postawy
- podkrela si rol wpywu kumulatywnego odpowiednio dobrane treci mog wpywa
dodatnio na niwelowanie negatywnych cech zachowa

9. Brytyjskie studia kulturowe nad mediami

Stuart Hall urodzi si w 1932r na Jamajce. Jest teoretykiem kultury i socjologiem. Wraz z R.
Hoggartem i R. Williamsem by jednym z pierwszych przedstawicieli szkoy mylenia znanej
jako brytyjskie studia kulturowe lub birminghamska szkoa studiw kulturowych. W 1964r.
doczy do Centre fot Contemporary Cultural Studies na Uniwersytecie Birmingham. W 1968r.
przej funkcj dyrektora Centrum, gdzie odgrywa znaczc rol w rozszerzeniu zakresu bada
kulturowych dotyczcych rasy i pci oraz wczaniu nowych pomysw pochodzcych z prac
francuskich teoretykw.
Badacz ten zajmuje si gwnie opisywaniem rzeczywistoci kulturowej masowych mediw.
Pisa o ideologicznym oddziaywaniu mediw na rzeczywisto i kreowaniu pogldw
odbiorcw oraz o kodowym przekazie znajdujcym si w jzyku wypowiedzi, a take o walce z
ideologi wadzy obecn w mediach.
Stuart Hall jest przedstawicielem teorii krytyczne w studiach kulturowych, tak jak badacze ze
szkoy Frankfurckiej (Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse). Pogldy
przedstawicieli tej szkoy sytuoway odbiorcw jako ofiary manipulowane przez przemys
kulturalny, ktry mia utrwali istniejce nierwnoci spoeczne, przekona ludzi do
zaspokajania faszywych potrzeb. Badacze szkoy Frankfurckiej postrzegali kultur popularn
jako komercyjne bagno-gdzie kryteria rynkowe dominuj nad jakoci, artyzmem, uczciwoci,
czy wymaganiami intelektualnymi. W zwizku z tym odbiorcy byli postrzegani negatywnie- jako
marionetki, ktrym podoba si brak intelektualnych wyzwa i stymulacji. Preferuj wygod
fantazji oraz eskapizmu, zaprzeczajc wysikowi mylenia. D do zaspokojenia niskich
instynktw, myl o taniej i szybkiej rozrywce i przyjemnoci.
Kultura masowa musiaa stworzy agodne i standardowe formy mogce trafia do kadego.
Kultur masow traktowano jako podatn na deprecjacj i trywializacj. Kultura popularna bya
postrzegana jako narzdzie w rkach elity mediw w celu przypodobania si, perswadowania,
manipulowania i eksploatowania ludzi, by stawali si niewolnikami komercyjnego kapitalizmu
oraz demokratycznego ustroju pastwa.

9.1 Ideologizacja mediw

S. Hall uwaa, e rodki masowego przekazu s ideologiczne i maj suy interesowi wadzy,
wykorzystujc biednych i bezsilnych. Poddaje krytyce badania komunikacji, gdy uwaa, e
zawieraj silny pierwiastek wartociujcy i odczuwa wobec nich podejrzliwo i wrogo
wobec bada empirycznych, poniewa badacze nie rozpoznawali idei w nich zawartych. Uwaa,
e wszelkie badania wyborcze lub nad konsumpcj spoeczestwa nie ujawniaj zamaskowanej
w nich walki o wadz. Bdem zatem byoby traktowanie teorii komunikacji jako odrbnej
dziedziny naukowej, poniewa hermetyczny wiat akademicki oddziela czsto komunikaty od
kultury, w ktrej one funkcjonuj. Dlatego Hall nie okrela swojej pracy badaniami mediw,
ale badaniami kulturowymi.
W swoich pracach Hall skupia si na wyzwoleniu ludzi od narzuconej im ideologii wadzy,
stawiajc opr chce wywoa protesty przeciw uciskowi oraz zwikszy wiadomo powiza
midzy rzdzcymi i mediami. Media informacyjne stanowi dla niego tub ideologiczn
wadzy- speniaj rol poprzez:
maskowanie niektrych aspektw rzeczywistoci, ktre dotyczy gwnie uwaania za
naturalne istnienie spoeczestwa klasowego i wyzysku, na jakim si ono opiera
pragmatyczne przekazy informacyjne, ktre skupiaj si na interesach rnych klas, nie
wspominajc o solidarnoci z niszymi klasami spoeczestwa
Tworzenie iluzji i spjnoci przez koncentrowanie si przekazw informacyjnych na
okreleniach takich jak: konsensus, nard, spoeczestwo
9.2 Tworzenie znacze
Hall w swojej ksice Representations dochodzi do wniosku, e tworzenie znaczenia jest
pierwotn cech dyskursu. Uwaa nie tylko, jak inni badacze, e sowa i znaki same w sobie nie
maj adnego znaczenia, a tylko ludzie uywajc ich nadaj im je. Hall pyta rwnie skd te
znaczenia s wzite.
Teoria Halla :poprzez dyskurs, a wic przez kultur ludzie nabywaj wiedz o znaczeniu
znakw. Kultura przede wszystkim zajmuje si produkcj i wymian znacze midzy czonkami
spoeczestwa lub grupy. (ludzie nalecy do tej samej kultury w prawie jednakowy sposb
interpretuj wiat i potrafi wyrazi siebie, swoje myli w zrozumiay dla nich sposb).
Hall zwrci uwag na badania Foucaulta nad postrzeganiem przestpczoci, seksualnoci oraz
chorb psychicznych. Foucault powici wiele uwagi temu co kto mwi, a czego nie mwi.
Badania ukazay, e w cigu dziejw nie wszyscy mieli taki sam gos i wadz. W swoich
badaniach skupi si nad chorobami umysowymi i odkry radykaln zmian dotyczc
definiowania szalestwa i tego, jak naley si do niego odnosi. Granice midzy normalnoci i
nienormalnoci byy wyznaczane arbitralnie przez sprawujcych wadz. Rozrnienia staway
si formacjami dyskursywnymi i wywieray wpyw rzeczywisty i fizyczny na ludzi, ktrzy
znaleli si w danej kategorii. Kategorie stay si po upywie lat ideologiami, ktre utrwaliy si
za pomoc dyskursu, co potwierdza teori, e tworzenie znacze moe mie wpyw na ludzi.

9.3 Kultura jako wyznacznik rozumienia przekazu

Hall w swoich rozwaaniach skupia si na kulturze jako wyznaczniku rozumienia przekazu,
poniewa jest on nacechowany kulturowo. Niemoliwe staje si dla czowieka z innego krgu
kulturowego zrozumienie przekazu jaki wystpuje w innym krgu. Hall Sformuowa wniosek,
e istniej bariery komunikacyjne, rnice kulturowe maj wpyw na odczytywanie przekazu.
Prowadzi to do zaburze, w wyniku ktrych komunikat nadany nigdy nie zostanie odebrany
lub bdzie si bardzo rni od komunikatu odebranego.
Najczstsze przyczyny nieodebrania komunikatu przez odbiorc (Hall):
Nie zna jzyka przekazu
Terminy, ktrych uyto w komunikowaniu nie s mu znane
W przekazie pojawiaj si nieznane mu pojcia
Nie jest w stanie nady za logik prezentacji lub argumentacji
Nie moe nady za sposobem narracji lub bezkrytycznie poddaje si mu i daje si
zwie
Nie jest w stanie odebra oglnego znaczenia przekazu zgodnego z intencjami nadawcy
Hall zaj si wpywem mediw na globalizujc si rzeczywisto. Kiedy globalizacja
charakteryzowaa si mniejszym rozwojem technologicznym, przy silnej ideologii scalania
narodowego, a wrcz promowaa idee wsplnego pochodzenia etnicznego, rasowej czystoci.
Cechy charakteryzujce ide narodu wg Halla:
Podkrela wsplnot heroicznych dowiadcze z przeszoci
Zakada niezmienno charakterw narodowych
Tworzy nowe wzorce rytuaw i symboli wyraajcych kolektyw narodowy
Ustanawia podstawowe mity i legendy, ktre lokoway nard poza histori
Promuje idee etnicznego pochodzenia przeradzajc si czasem w teori czystoci
rasowej
To co widzimy na ekranie telewizora i jak si do tego odnosimy nie jest identyczne dla
wszystkich ludzi na wiecie, a zalene raczej od ich przynalenoci kulturowej.

9.4 Kodowanie i dekodowanie komunikatw

W tej teorii Hall opisuje drog, jak komunikat odbywa od rda do odbiorcy. Po pierwsze
komunikatorzy koduj komunikaty dla celw ideologicznych i instytucjonalnych oraz w celu
manipulowania jzykiem i mediami dla osignicia celw. Po drugie odbiorcy (dekodujcy) nie
maj obowizku przyj komunikatu tak, jak zosta on nadany, lecz potrafi opiera si
ideologicznym wpywom, stosujc alternatywne lub opozycyjne sposoby odczytania, zgodnie z
wasnym dowiadczeniem i pogldami.
Hall odrnia schemat odebrany od nadanego i zaznacza istnienie preferowanego odczytania,
ktre dotyczy dziennikarzy potraficych odczyta przekaz w sposb obiektywny, posugujc si
ideologi. Nie jest to jedyny sposb odczytania przekazu, bo istniej trzy kody:
1) Znacze dominujcych, zwizany z akceptacj ideologii wadzy

2) Negocjowany, ktry jest kodem mediw jako naturalnych przekanikw informacji

3) Opozycyjny, stosowany przez odbiorcw z wasnymi pogldami, niedajcych si

manipulowa ideologii wadzy i wydobywa wasne znaczenia z przekazw
informacyjnych
Ogromny wpyw ma dyskurs na kodowanie i dekodowanie przekazu. Surowy zakodowany
materia zostaje odkodowany wraz z codziennymi dowiadczeniami odbiorcy. Stopie akceptacji
zakodowanych treci zaley od tego, czy dyskurs jest dominujcy czy negacyjny.
W tej teorii Hall skupia si odbiorcy, ktry mimo wszechogarniajcych go komunikatw o
zabarwieniu ideologicznym potrafi im si oprze, nadal interpretujc przekaz w sposb
odpowiadajcy mu.

9.5 Wkad Stuarta Halla w badania nad mediami

Hall krytykuje wielu badaczy w tym Marshalla McLuhana za zmian swoich wczeniejszych
opinii o telewizji (Hall nie zmienia swoich pogldw pod pywem ideologii Zachodu). Badacz
zasuy si rozwojowi bada w dziedzinie komunikacji masowej, czasem skupia si na
problematyce kontrowersyjnej, ktra w swoich programach maj guerillas z Ameryki aciskiej,
opierajce si w rwnej mierze na teoriach marksistowskich i idei ubstwa Chrystusa. Dlatego
przyjzie jego analizy kultury stanowi akt wiary lub osobistego wyboru.
Hall jest nie tylko kontynuatorem tradycji teorii krytycznej Szkoy Frankfurckiej, ale rwnie
zwraca uwag na ideologizacj przekazu w masowych mediach. Mimo zudze, nie mona
mwi o komunikacji, w ktrej nie istnieje adna wadza.

10. PSYCHOLOGIA MEDIW

- Peter Winterhoff-Spurta psychologia jest powizana z mediami

- Psychologia mediw zajmuje si opisem i wyjanianiem takich przey i zachowa
jednostek na ktre wpywaj media komunikacji indywidualnej i masowej
Podzia:
 psychologia produkcji mediw nastawiona na nadawc
psychologia recepcji mediw nastawiona na odbiorc
- indywidualne oddziaywanie mediw naley bada w szerszym kontekcie: kulturowym,
ekonomicznym, politycznym, itd. PSYCHOLOGIA MEDIW MUSI BY
ZORIENOWANA INTERDYSCYPLINARNIE (psychologowie mediw musz
wsppracowa z badaczami z innych dziedzin (socjologami, jzykoznawcami, filmoznawcami i
kulturoznawcami)

10.1. ZACHOWANIA ODBIORCW MEDIW

- wany aspekt bada badanie zachowa odbiorcw mediw ogldajcych sceny przemocy (to
te najlepiej przebadany aspekt bada)
- najwyszy wspczynnik medialnej przemocy w USA i Japonii, nastpnie w Europie i
Australii, najniszy Anglia i kraje skandynawskie
- Seymour Feshbach hipoteza katharsis: ogldanie i nastpnie fantazjowanie na temat
przemocy powoduj, e rzeczywiste odreagowanie staje si zbytecznie; w 1989 roku Feshbach
zmieni troch t koncepcj ogldanie przemocy w pewnych sytuacjach moe mie walor
oczyszczajcy tzn. powodowa obnienie poziomu lku i agresji u pojedynczych widzw
jest to zasadniczo sprzeczne z badaniami, bo te dowodz, e ogldanie przemocy raczej
powoduje zachowania agresywne, ni je redukuje
- PSYCHOLOGIA MEDIW 6 TEZ NA TEMAT ODDZIAYWANIA TELEWIZJI
NA CZOWIEKA:
1. TEZA O INHIBICJI obrazy zawierajce przemoc maj prowadzi do podniesienia
poziomu lku wobec wasnej agresji, a to ma zahamowa (inhibicja) zachowania agresywne
2. TEZA O BRAKU ODDZIAYWA jej zwolennicy twierdz, e nie ma adnych silnych
dowodw na zaleno midzy korzystaniem z telewizji a realnymi zachowaniami agresywnymi
3. TEZA O PRZYZWYCZAJENIU I UODPORENIENIU czste ogldanie przemocy
prowadzi do znieczulenia wobec niej w telewizji i w realnym yciu
4. TEZA O POBUDZENIU ogldanie przemocy powoduje wyszy poziom pobudzenia, a to
pobudzenie moe prowadzi do zachowa agresywnych
5. TEZA O SYMULACJI powizana z hipotez FRUSTRACJA AGRESJA; jeeli przemoc
ogldaj sfrustrowane osoby s one natychmiastowo pobudzone do zachowa agresywnych
(realna agresja moe pojawi si take po ogldaniu tzw. usprawiedliwionej przemocy)
6. SPOECZNO POZNAWCZA TEAORIA UCZENIA SI agresywne treci
pokazywane w mediach s przyjmowane przez widzw jako propozycja ich wasnych zachowa
i demonstrowane w okrelonych okolicznociach

10.2. PRZEDMIOT I METODY BADA PSYCHOLOGII MEDIW

- indywidualne oddziaywanie mediw dokonuje si na tle oddziaywania kulturalnego,

politycznego, struktur makro oraz struktur rednich (rodzina lub grupa znajomych)
- psychologia mediw ma by zorientowana interdyscyplinarnie; konieczna jest take
interdyscyplinarna wsppraca midzy medioznawcami z rnych dyscyplin badawczych)
- EKSPERYMENT typowa metoda psychologii mediw (ale nie metoda wasna; tak
naprawd to metoda stosowana w psychologii i take w psychologii mediw; polega ona na
rejestrowaniu w warunkach laboratoryjnych relacje grupy badanych osb na konkretne bodce,
aby w ten sposb zweryfikowa zaoenia teoretyczne. Chocia eksperyment pozwala na
wykluczenie lub kontrolowanie wpyww, ktre zaburzaj badane zachowanie (minus tej
metody nie do koca odpowiada ona naturalnym warunkom, w ktrych wystpuj okrelone
zachowania0
- TELEMETRYCZNE DANE O WIDZACH metoda wasna psychologii mediw za
pomoc odpowiednich urzdze dochodzi si do tego, kto oglda dany program; mona ustali
wczanie, wyczanie i przeczanie odbiornika telewizyjnego oraz wykorzystanie odtwarzaczy
wideo i wideotekstu. Z jednej strony te dane si precyzyjnie ale otwart kwesti jest trafno
zewntrzn tych danych badacz psycholog nie wie co robi danych widz w ty, czasie do
ktrego odnosz si dane (nie wiemy czy widz faktycznie oglda telewizj, czy tylko odbiornik
telewizyjny jest wczony)
- wspczesna psychologia zajmuje si zagadnieniami mediw pod wzgldem dydaktycznym i
badawczym dlatego mwimy o psychologii mediw jako o osobnej dyscyplinie
psychologicznej, jej zadaniem jest stworzenie moliwie komplet opisu i wyjanienie przey i
zachowa jednostek zwizanych z mediami albo wynikajcych z ich wpywu, oraz analiza
warunkw powstawania i zmian tych zachowa i przey.

10.3. PSYCHOLOGICZNE BADANIA PROCESU ODBIORU PRZEKAZW

TELEWIZYJNYCH

- wspczesne rdo przekazw audiowizualnych telewizja, dua rnorodno emitowanych

programw
- proces odbioru przekazu telewizyjnego bardzo zoony (wymaga nieustannego kodowania i
magazynowania informacji, cigle te odwouje si do uprzednich zapisw pamiciowych)
- kodowanie proces polegajcy na wytwarzaniu umysowej reprezentacji wiadomoci
Piotr Francuz w psychologii kodowanie to proces zoony z 3 faz:
1. Wybudzenie receptorw zmysowych przez bodziec
2. Kodowanie sensorycznie i krtkotrwae przechowywanie informacji wizualnych
3. Transfer danych z pamici ultrakrtkotrwaej do pamici pracujcej
- najczciej stosowana metoda badania procesw kodowania to technika rozpoznawania
- najczciej stosowana technika do pomiaru zakresu i rodzaju magazynowania informacji to
metoda przypominania
- system przekazywania informacji medialnej jest ograniczony przez wielko i dystrybucj
zasobw mentalnych przez odbiorc
Rozdzia III Teoretycy i badacze komunikowania

1. Harold Lasswell i amerykaska szkoa bada nad mediami.

Harold Laswell wprowadzi do nauki o komunikowaniu podejcie politologiczne. By

przedstawicielem paradygmatu behawioralnego ujmujcego zwizki czce spoeczestwo
i media w ramach modelu bodziec-reakcja.

Propaganda Technique in the World War (1927):

Propaganda ksztatowanie zbiorowych zachowa poprzez manipulowanie znakami, czyli
symbolami, pprawdami, a take kamstwami by osign zamierzony cel.

Media masowe odgrywaj du rol w procesie ksztatowania wiadomoci narodowej

i patriotycznej, s wszechobecne. Okrela je jako rodki cyrkulacji skutecznych symboli.

The Communication of Ideas (1948):

Nowe kierunki badawcze linearny schemat komunikowania (model aktu perswazyjnego) oraz
badanie funkcji komunikowania.

Model analizy aktu komunikowania (kto mwi, co, jakim rodkiem, do kogo i z jakim
skutkiem?)

Kto? Co? Jakim medium? Do kogo? Z jakim

rezultatem?
Analiza nadawcy Analiza treci Analiza odbiorcy

Model ten stosuje si przede wszystkim do form komunikowania, w ktrych nadawca ma cile
okrelony cel. Zawiera on ukryte pytanie: co rodki komunikowania robi z ludmi? Poniewa
jest to model linearny, zakadajcy jednokierunkowe oddziaywanie jest uznawany przede
wszystkim za model procesu komunikowania masowego. Nie uwzgldnia motyww nadawcy
oraz okolicznoci.

Spoeczne funkcje komunikowania wedug Lasswella:

- nadzorowanie otoczenia
- korelowanie reakcji grup w ramach spoeczestwa na jego otoczenie
- transmisje dziedzictwa kulturowego

Szkoa amerykaska (ktrej Lasswell by przedstawicielem) to nurt, ktry zaj si

problematyk mediw. Badali popularne pogldy, wierzenia, opinie, wyobraenia masowe oraz
rytuay. Obiektem zainteresowania badaczy bya informacja.

Dwie tradycje:
 - socjopsychologiczna - bazujca na paradygmacie behawioralnym i funkcjonalnym,
zajmujca si gwnie komunikowaniem masowym oraz wpywem komunikowania
- cybernetyczna odnoszca si do cybernetyki, antropologii, teorii informacji i teorii
systemw, zajmujca si komunikowaniem interpersonalnym, postrzega komunikowanie
jako relacj.

Podejcie uytkowe jego zaoeniem jest stwierdzenie E. Katza mniej uwagi naley zwraca
na to, co media robi z ludmi, a wicej na to, co ludzie robi z mediami.
Odbiorcy uywaj mass mediw do swoich celw (a nie media ich), zalenie od potrzeb
i zainteresowa. Przekazy ksztatowane s przez oczekiwania odbiorcw. Publiczno korzysta
z mediw w sposb celowy, uytkuje ich dla wasnych korzyci.

Teoria porzdku dziennego (1972, Walter Lippman) publiczno reaguje na wymylone,

istniejce w gowach odbiorcw obrazy, a nie rzeczywiste wydarzenia w otoczeniu.

Agenda setting zdolno mediw do hierarchizowania wydarze. Media ukierunkowuj

uwag spoeczn na wybrane przez siebie tematy, obdarzaj je okrelon rang istotnoci oraz
promuj hierarchiczn ich list zjawisk i wydarze spektakularnych, a wic atrakcyjnych dla
odbiorcy.
W ten sposb rodki masowego przekazu dokonuj selekcji i hierarchizacji informacji, informuj
swoich uytkownikw co jest wane.

Hipoteza spirali milczenia (1974, Elizabeth Noelle-Neumann) wiadomo posiadania

poparcia opinii publicznej sprzyja wygaszaniu zgodnych z ni pogldw, a w przeciwnym
wypadku ludzie milcz. Nastpuje spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania drugich
pogldw. Opinie czciej goszone mog mie nawet przecenian si. Milczenie te ma
warto wyraajc.

Teoria uzalenienia od mediw (1976, Roksana Ball-Rokeach i Melvin DeFleur) zaleno

od rodkw przekazu staje si silniejsza, gdy zachodz procesy zmian lub w dobie konfliktu
spoecznego. Trzy elementy systemu (publiczno, system medialny i system spoeczny)
wchodz ze sob we wzajemne interakcje.

Koncepcja kultywowania postaw (1982, George Gerbner) dotyczy przede wszystkim

telewizji. Wedug niej ogldanie sprzyja stopniowemu ksztatowaniu i umacnianiu wrd
odbiorcw przekona, zgodnych ze stereotypowym, znieksztaconym i wybirczym obrazem
rzeczywistoci pokazywanym w tym medium. Im wicej czasu odbiorcy powicaj telewizji,
tym bardziej ich wyobraenia o spoeczestwie i jego problemach odzwierciedlaj wiat
przedstawiony, a nie rzeczywisto.

Szkoa Palo Alto w tradycji cybernetycznej. Odejcie od linearnego modelu komunikowania

naukowcy z tej szkoy postrzegali je jako interakcj, nazywane rwnie teori relacji. Przyjli, e
odbiorca ma waniejsz rol w procesie komunikowania ni nadawca, twierdzili, e naley
analizowa cao sytuacji, a nie kilka wyizolowanych przypadkw. Wszystkie zachowania
ludzkie maj walor komunikacyjny, a istota komunikowania znajduje si w procesie reakcji i
interakcji. Problemy psychiczne jednostki mog zakci ten proces.

Teoria kinezjetyki (1952, Ray Birdwhistell) take w tradycji cybernetycznej. Kinezjetyka to

dziedzina komunikacji niewerbalnej zajmujca si analizowaniem postawy ciaa, gestw i
innych ruchw, jak rwnie wygldu zewntrznego. Wedug autora rodki te stanowi rwnie
pewien rodzaj jzyka i odgrywaj wan funkcj w procesie komunikowania.

2. Robert Merton i rozwj mass media resarch

Merton urodzony 5 lipca 1910 w Filadelfii, doktorat Harvardu, docelowo zwizany z
Columbia University.
Kierowa Bureau of Applied Social Research na Columbia University byo to miejsce narodzin
technik badawczych i koncepcji teoretycznych, ktre miay wpyw na rozwj wspczesnej
socjologii empirycznej.
Wprowadzi do socjologii takie pojcia jak: dysfunkcja, funkcje jawne i ukryte, wzgldne
upoledzenie.

2.1 Pocztki i rozwj mass media research

a) do koca pierwszej wojny wiatowej mona ten okres okreli jako okres przygotowawczy
do rozwoju MMR, badano gwnie pras. Telewizja i prasa byy jedynymi rodkami
komunikowania masowego.
b) nazwa mass media resarch pochodzi od studiw nad filmem i radiem, zapocztkowanych w
1927.
c) okres midzywojenny moliwo oddziaywania propagandy. Pierwsze analizy propagandy
prowadzone byy przez Harolda Lasswella - dy do znalezienia zwizkw pomidzy
propagand a postawami i opiniami. Sam propagand ocenia jako neutraln (mona j
zastosowa do dobrych i zych celw)
d) lata 30. XXw w Stanach powstaj pierwsze placwki prowadzce sondae opinii
publicznej (np. Gallup Poll) pierwszym sukcesem byo prawidowe okrelenie wynikw
wyborw prezydenckich na podstawie maej prby badawczej. Po tym sukcesie zaczy
powstawa nowe instytuty badawcze, ktre rozpoczy histori MMR. (to jest chyba caa
istota tego zagadnienia)

2.2 Socjologia komunikowania masowego

Merton przedstawi nurt bada ideologii oraz struktury spoecznej, ktry by okrelany jako
socjologia komunikowania masowego (lub po prostu nurt amerykaski). Problematyka badawcza
tego nurtu zostaa podzielona na 5 dziedzin:
1. Analiza komunikatora

2. Analiza zawartoci

3. Analiza rodka komunikowania

4. Analiza odbiorcw

5. Analiza efektw

2.2.1 Podejcie politologiczne stworzone przez Lasswella. Pod uwag brane byy gownie
skutki komunikowania, koncentracja na komunikatorze jako na osobie, a nie instytucji.
Okreli rwnie podstawowe funkcje komunikowania w spoeczestwie:
Utrwalanie otoczenia spoecznego, w ktrym wyraany jest system wartoci

Podtrzymywanie relacji czonkw spoeczestwa i wytwarzanie reakcji na otoczenie.

Przekazywanie dziedzictwa spoecznego

Odbiorcy to najwiksza niewiadoma w procesie komunikacji wic badania nad nimi byy
najlepiej rozwinite spord wszystkich bada Lasswella. (istotny by zasig potencjalnych i
rzeczywistych odbiorcw)

Kurt Lewin prowadzi dugotrwae badania nad przepywem informacji w procesie

komunikacji, Jego wniosek: proces komunikacji nie jest rwnonierny i kompleksowy.
Infoemacje napotykaj wiele przeszkd (przeszkoda = gate) w kanaach masowego
komunikowania. Kada brama jest kontrolowana przez jednostk lub instytucj, ktre peni rol
bramkarza (gate-keepers). Tak powstaa koncepcja gete keepera -> kontrolowanie przepywu
informacji, ich selekcja oraz obrbka.
2.2.2 Socjologiczne podejcie sondaowe Paul Lazarsfeld wprowadzi do analizy naukowej
metody statystyczne bada ilociowych i jakociowych. Stosowa metody ilociowe, ankiety,
wywiady, dane statystyczne.
2.2.3. Podejcie socjologiczno eksperymentalne
Carl Hovland koncentrowa si na jednostce, komunikacj perswazyjn i problematyk
zmiany postawy odbiorcy komunikatw perswazyjnych.
Komunikowanie wg Hovlanda proces, przez ktry jednostka (komunikator) wysya bodce
werbalne i niewerbalne, aby zmodyfikowa zachowanie innych jednostek.
Okreli podstawow formu wiedzy o komunikacji, ktra jest prb odpowiedzi na pytania:
kto mwi? Jaka jest tre komunikatu? Do kogo jest skierowany? Z jakim skutkiem?
Odpowied na te pytania -> okrelenie gwnych problemw wiedzy o komunikacji,
tj.:fachowo, wiarygodno, zasady konstruowania argumentw, osobowo i cechy adresatw,
lk, podatno na perswazj.
Komunikaty pochodzce z wiarygodnych rde maj wikszy wpyw na zmian opinii ni
komunikaty niewiarygodne.
Na zmian opinii wpywaj fachowcy, czyli ci ktrzy sprawiaj wraenie e dobrze wiedz o
czym mwi.
Etapy procesu zmiany postawy wg Hovlanda:
Prezentacja zalecanej opinii

Reakcja czyli porwnanie wasnej opinii z t przedstawion

Zmiana postawy (warunek: korzyci ze zmiany postawy s wiksze ni pozostanie rpzy

wasnej opinii)

2.3 Socjologia wiedzy

Lata 50. XXw. - przeom w rozwoju MMR, bo zacza by dyscyplin akademick.
Nurt europejski tzw. socjologia wiedzy, przedmiot bada: spoeczne uwarunkowania myli
spoecznej, naukowej, moralnej, religijnej. Socjolog wiedzy pracuje sam.
Nurt amerykaski tzw. socjologia komunikowania masowego, przedmiot bada: popularne
opinie, pogldy, wierzenia. Socjolog zajmuje si informacj i zjawiskami wspczesnymi oraz
pracuje razem z zespoem innych badaczy.

3. III. 3. Teoria mediw Dennisa McQuaila

1. Media i komunikowanie masowe

a) McQuail definiuje media masowe jako jako instytucjonalne rodki publicznego
komunikowania na odlego, do wielu odbiorcw, w krtkim czasie. Wg badacza maj one
znaczenie w dziedzinach takich jak: polityka (dostarczaj informacji o politykach, kandydatach
politycznych, s miejscem ksztatowania opinii publicznej, zdobywania przez politykw
popularnoci), kultura (podtrzymuj tosamo kulturow spoeczestwa), gospodarka oraz ycie
codzienne (przekazuj wzorce, style ycia, s tematem do rozmw). Uwaa tak, dlatego e
dziki mediom masowym informacje s przekazywane w szybkim tempie czonkom
spoeczestwa.

b) McQuail ujmuje komunikowanie masowe jako proces spoeczny, ktry wie si z pojciem
zaporedniczenia mediatyzacji:
-> Twierdzi, e media masowe stanow nasz cznik z rzeczywistoci, bdc poza naszym
otoczeniem dostrzegalnym za pomoc zmysw (pokazuj to, czego nie widzimy) i osobistym
dowiadczeniem (przezuj nam informacje o wydarzeniach, w ktrych nie moglimy
uczestniczy osobicie).
-> Ponadto zdaniem badacza media su do nawizywania kontaktu midzy jednostkami
(czsto w celu wywarcia wpywu lub przekonania do swoich racji). Poprzez zaporedniczenie
moliwe jest ksztatowanie obrazu wiata, w ktrym yjemy.
-> mediatyzacja umoliwia powstanie specyficznej relacji, w ktrej m.in. zwikszony staje si
dystans midzy stronami komunikacji, nastpuje depersonalizacja oraz sabsza wi emocjonalna
midzy uczestnikami procesu komunikacji. Trudno dzieli kontakty na osobiste i
zaporedniczone przez technologie, poniewa obecnie niemal kada rozmowa bez wzgldu na to
czy jest publiczna czy prywatna odbywa si za porednictwem telefonu czy Internetu.

Media cz nas z rzeczywistoci na 7 sposobw:

1. S oknem, pozwalajcym orientowa si w biecych wydarzeniach, bez koniecznoci
ingerencji innych osb.

2. S lustrem wydarze w spoeczestwie, dajc nie zawsze wierne odbicie rzeczywistych

sytuacji. Nie mamy wpywu na to, co widzimy w lustrze, bo decyduj o tym nadawcy
komunikatw.

3. S filtrem, ktry selekcjonuje wydarzenia czy pogldy.

4. S jak drogowskaz, przewodnik i tumacz pomagaj nam porusza si w codziennym

yciu.

5. S jak forum suce do prezentacji opinii, pogldw, idei (daj moliwo wytworzenia
reakcji zwrotnej).
6. S upowszechniaczem, gdzie trudno dostpne informacje s atwo dostpne.

7. S jak rozmwca, z ktrym komunikacja odbywa si w sposb quasi-inter-aktywny.

1. Badacz skupia si w swoich badaniach nad teori mediw na 4 gwnych watkach:

Wadzy i nierwnociach media s postrzegane s jako narzdzie do sprawowania

wadzy i wywierania wpywu na spoeczestwo. Dostp do mediw masowych nie
jest rwny, atwiej docieraj do niego jednostki posiadajce wadz polityczn i
ekonomiczn. Mwic o wadzy mediw, trzeba rozdzieli je na dwa rne modele:
media dominujce i pluralistyczne.

a) Media dominujce s narzdziem do sprawowania wadzy na rzecz potnych

instytucji. S kontrolowane przez nielicznych, ktrzy nale do dominujcych
grup interesu (czsto manipulujcych informacj w celu ksztatowania
wiatopogldu spoeczestwa).

b) Media pluralistyczne s zrnicowane pod wzgldem przedstawianych przez

nich pogldw. Ich ksztat zaley od aktualnego popytu. Produkcja jest
kreatywna, wolna i oryginalna. Ich rdem spoecznym s konkurencyjne
interesy i grupy polityczne, spoeczne, kulturalne, (dlatego zauwaalna jest
mnogo i rnorodno odbiorcw).

Integracja i tosamoci spoeczna - Istniej dwa podejcia dotyczce wpywu

mediw na integracje i tosamo spoeczn.

a) - Pierwsze obwinia komunikacj masow za osabienie tradycyjnych wartoci

przez upowszechnienia tego, co modne, nowych idei, wartoci. Ponadto media
masowe obniaj poziom kontroli i solidarnoci spoecznej ze wzgldu na swj
indywidualistyczny i bezosobowy charakter

b) + Drugie media masowe pokazuj spoeczestwu wsplny system wartoci,

idei, co przyczynia si do wzrostu integracji spoecznej i pomaga ksztatowa
wspln tosamo spoeczn.
 Zmianach i postpie spoecznym problem kierunku relacji midzy mediami a
zmian spoeczn. Jedni twierdz, e media zmieniaj spoeczestwo, inni, e zmiana
mediw wynika ze zmiany spoecznej (media maj charakter reakcyjny)

Przestrzeni i czasie w komunikacji spoecznej. Kady rodzaj komunikatu

medialnego ma swj przestrzenny (w zalenoci, do czego si odnosi - czy do
widowni, rynku medialnego) i czasowy wymiar. Obecnie komunikacja jest uatwiona
zmniejszaj si dystanse spoeczne, powstaj przestrzenie wirtualne.

2. Podejcia teoretyczne do tematyki mediw

Teoria 1- dotyczca spoeczestwa masowego podkrela wspln zaleno

mediw i instytucji sprawujcych wadz. Przekaz medialny w spoeczestwie
masowym jest podporzdkowany grupie sprawujcej wadz polityczn,
ekonomiczn i suy jej interesom. Media stanowi narzdzie do manipulacji ludmi,
przekazywane informacje s czsto faszywe i narzucaj wiatopogld. W
spoeczestwie masowym dziki istniejcym mediom jednostki kreuj swoj
tosamo spoeczn. Ponadto transmisja komunikatw jest jednokierunkowa,
co oznacza, e moliwo reakcji zwrotnej jest ograniczona.

Teoria 2 odnosi si do ideologii marksistowskiej i jej opinii na temat

kapitalistycznych mediw. Media s podporzdkowane interesom klas
rzdzcych( jak w 1), ale w tym przypadku wadza wie si z posiadaniem
ekonomicznym. Marksistowska teoria mediw wskazuje, e media s:

- wasnoci buruazji,

-sprzyjaj interesom klasowym,

-kreuj sprzeczn z rzeczywistoci wiadomo klasy robotniczej

- informacje maj wspiera ustalony porzdek spoeczny

- media utrudniaj dostp w przekazie informacji dla opozycji politycznej

 Teoria 3 powizana z funkcjonalizmem. Zakada, e kady element spoeczestwa
wnosi swj wkad w jego cigo i spjno. Media take przynosz mu korzyci, gdy
zapewniaj zaspokajanie potrzeb jednostek i instytucji. Jest to take tzw. teoria
uytkownika i korzyci, ktra zakada aktywno odbiorcw, ktrzy uywaj mediw
w sposb celowy, na wasn korzy. Media w tej teorii s samosterowne i samo
korygujce si. Nie przyczyniaj si do zmian w spoeczestwie, a jedynie podtrzymuj
istnienie spoeczestwa.

McQuail wyznaczy funkcj mediw w spoeczestwie:

1. Informacja (maj na celu przekazywanie informacji na temat wydarze, ukazywanie
obowizujcych w spo. Stosunkw wadzy, wpieraj innowacje, postp).

2. Korelowanie (wyjaniaj, interpretuj i komentuj wydarzenia, wspieraj autorytety

i obowizujce normy, socjalizuj, buduj spoeczestwo konsensu, ustalaj hierarchie
wanoci statusw).

3. Cigo (wskazuj dominujc kultur, akceptuj subkultury, zmiany kulturowe,

ksztatuj i podtrzymuj wsplnot wartoci).

4. Rozrywka (zapewniaj okazj do zabawy, redukuj napicie spoeczne).

5. Mobilizacja (zastosowanie kampanii w ramach osignicia celw spoecznych

w sferze polityki, rozwoju gospodarczego, pracy czy nawet religii i wojny).

Funkcje s rwnowane, czsto nakadaj si na siebie i wystpuj rwnoczenie. Przekaz moe

suy wielu funkcjom na raz. Czsto wskazuje si jednak na funkcje mediw w integrowaniu
spoeczestwa bowiem uznaje si, e media s uznawane za konformistyczne wobec
panujcych wartoci i to wanie te wartoci s przez nie propagowane.
Teoria 4 krytyczna teoria polityczno-ekonomiczna. Skupia si na relacji midzy
struktur ekonomiczn a dynamik przemysu medialnego i przekazem medialnym. W
tym podejciu media s traktowane jako cz systemu ekonomicznego zwizanego
bezporednio z systemem politycznym. Skutkiem tych powiza s: utrata niezalenoci
rde medialnych, koncentracja na dominujcych rynkach, rezygnacja z podejmowania
ryzyka, ograniczone finansowanie mniej dochodowych programw(np. dziennikarstwo
 ledcze czy filmy dokumentalne). Zauwaalny jest take brak rwnowagi politycznej w
programach informacyjnych.

Znaczenie tej teorii wyroso z powodw, takich jak:

a) Media s coraz bardziej kontrolowane i kierowane przez niewielkie grupy ludzi

b) Rozwj globalnej ekonomi informacyjnej upodabnianie si do siebie

telekomunikacji, radia i telewizji

c) Upadek sektora publicznego mass mediw i publicznej kontroli telekomunikacji

d) Wzrost nierwnowagi informacyjnej, nierwno w dostpie do informacji.

Teoria 5 zwizana z konstruktywizmem spoecznym. Spoeczestwo (w tym jego

struktury, idee) s tworzone i cigle odtwarzane przez ludzi, s take skonne do zmian i
dyskusji. Rzeczywisto spoeczna kreowana jest przez jednostki, ktre nadaj jej wasn
interpretacje w zwizku z tym brak w niej obiektywizmu.

Teoria 6 teoria McQuaila teoria spoeczestwa informacyjnego.

W spoeczestwie informacyjnym spotykamy si z nadmiarem informacji, ktre s
podstaw gospodarki, kultury, polityki i rnymi sposobami, w jakich informacje s
transportowane. W spoeczestwie informacyjnym wystpuje rwnie zjawisko wysokiej
zalenoci od innych zaleno od systemw eksperckich, maszyn czy oglnie od
nowych technologii, ktre ograniczaj nam czas i przestrze w procesie komunikacji

4.
ROLA MEDIW W ROZWOJU CYWILIZACJI. KONCEPCJA HAROLDA INNISA.

Determinizm technologiczny koncepcja nienaleca ani do nurtu empirycznego ani do

krytycznego. Koncepcja jest zwizana z kanadyjsk szko badawcz. Jej prekursorem
jest Harol Innis. Determinizm przypisuje technologii gwn rol w rozwoju i zmianach
w spoeczestwie i cywilizacji.

ROZWJ TECHNOLOGII JEST NIEZALENY OD CZYNNIKW

POLITYCZNYCH I KULTUROWYCH. TECHNOLOGIA WPYWA NA
SPOECZESTWO!!
 Historozofia :

Innis postrzega media przez pryzmat historii. Bada powizania midzy rodkami
komunikowania a rozwojem cywilizacji. Kady rodzaj komunikacji ma swoj podstaw.

WG. Innisa media to wszystkie dobra materialne oraz intelektualne wytwarzane przez
cywilizacj w celu przekazania ich innym pokoleniom.

Wyrniamy epoki:

Mezopotamska (tablica gliniana, pirko)

Grecko-rzymska (papirus, pdzelek, zaostrzona Trzcianka)

Wczesne redniowiecze (pergamin, papier, atrament)

Pne redniowiecze a do renesansu (papier, atrament, druk)

Reformacja i rewolucja francuska (prasy mechaniczne i papier)

Wspczesna (radiofonia)

Pomidzy w/w epokami zachodzi cisy zwizek.

Innis szczegln uwag przypisywa mediom i organizacji spoeczestw:
Wraz z rozwojem mediw wiat stanie si globaln wiosk, przesycon wartociami, ktre nios
za sob nam media. Technologia jest przyczyn wielu zmian w spoeczestwie.
Determinizm ogranicza si do wpywu narzdzi i maszyn na spoeczestwo!
Wpyw mediw na rozwj cywilizacji wg Innisa:

a) Teza ekonomiczna w cigu wiekw rodki komunikowania byy monopolizowane

przez jedn grup, najczciej klas rzdzc i elity

b) Jzyk kto zarzdza jzykiem komunikowania w rzeczywistoci kontroluje kulture i

ma realn wadz.

MEDIA ODMIENNYCH CYWILIZACJI

Najwaniejszym wymiarem rnicowania imperiw i cywilizacji jest CZAS i PRZESTRZE.

Np. cywilizacja Egiptu trwa b. dugo a Rzymu zajmuje ogrom przestrze (obydwa s zalene od
formy komunikowania si)
Kada kultura ma inne zasoby komunikacji! Najwaniejsza jest umiejtno pisania, ktra
pozwala na przeduenie tradycji!
KULTURA WYTWARZA RODEK PRZEKAZU, KTRY TWORZY NOW KULTUR
PRZEZ TRANSFORMACJ SWOJEJ!!!
W historii cywilizacji ludzkiej istniej 2 rodzaje komunikowania si: MOWA i PISMO
Powinna by zachowana miedzy nimi rownowaga. Z reguly jedno przewaza nad drugim -> o
przewadze decyduje dominujce w danym czasie medium.
Dla rnych cywilizacji charakterystyczny ejst brak rownowalig czyli ta przewaga 1 nad 2.
Wg Innisa ten proces to WYPACZENIE -> prowadzi to do zaburzenia rwnowagi w
spoeczestwie, co wpywa na bieg dziejw oraz charakter rnych dziedzin kultury. Wg innisa
forma oralna jest wazniejsza od wizualnej bo zapewnia to bliszy kontakt oraz bardziej intymne i
bezporednie porozumienie.
Pozostali twierdza ze oralno powoduje spoeczestwo bardziej zamkniete nastawione na
przekaz wzorow kulturalnych z pokolenia na pokolenie za pomoca mitow i legent podczas gdy
wizualno oznacza poznanie swojej przeszoci kulturowej. Przejscie od komunikacji ustnej do
pisemnej pozwolilo ludzion na znaczne kontrolowanie swojego zycia isrodowiska

MEDIA WPLYWAJA NA KSZTALT EPOKI W KTOREJ ISTENIJA.

5. Medialne utopie Marshalla McLuhana

Marshall McLuhan uwaany jest za jednego z najwaniejszych i najgoniejszych mylicieli
wspczesnoci. Jego pogldy wywary olbrzymi wpyw na ksztatowanie si wiedzy o mediach.
Urodzony 21 lipca 1911 r. w Edmonton w Kanadzie, uzyska magisterium na University od
Manitoba, doktoryzowa si na Cambridge University w 1942 r. W latach
Na Wydziale Filologii Angielskiej w St. Michaels College przy University Toronto od 1952
zajmowa stanowisko profesora. W latach 1959-1960 kierowa przedsiwziciem Media Project,
w 1963 oraz wsptworzy Centre for Culture and Technology orodek do bada nad skutkami
oddziaywania techniki i mediw na ycie psychiczne i spoeczne czowieka. Opublikowa takie
ksiki jak np. Understanding Media. The Extensions od Man (1984), The Mechanical Brigde:
Folklore and Industrial Man (1951). Zmar 31 grudnia 1980 W Toronto.
W ocenie P. Zawojskiego (2005), prezentowa si jak rasowy prestidigitator, zwaszcza po
publikacji swoich najgoniejszych prac. Na przeomie lat 60 i 70 by bardzo popularny na co
wskazyway liczne wywiady, spotkania i sympozja. McLuhan badajc kultur masow sta si jej
czci, chocia nieliczni rozumieli jego pogldy i idee. Szybko zosta gwiazd medialn. Lewis
H. Lapham pisa rzadko si zdarza, aby jeszcze za ycia nieznany uczony tak nagle wprost ze
swojej pracowni na poddaszu, trafi do cisej czowki saw. Sprawia wraenie czowieka,
ktry wierzy, e przynoszenie proroczych wieci naley do prorokw, a zajrzenie przez niego w
mglist przyszo i przewidzenie odejcia sowa pisanego to nic wicej, jak tylko dostrzeenie
czego, co jest oczywiste i pewne. By osob roztargnion, dziwacznie ubran a mimo to jego
ksika Zrozumie media w cigu kilku miesicy zyskaa miano nowej Biblii XX wieku.
Jesieni 1965 r New Herald Tribune ogosi McLuhana najwaniejszym mylicielem od
czasw Newtona. Badacz chtnie wystpuje w telewizji, uwaa e to medium doskonale
rozpropaguje jego gwne koncepcje naukowe. Wystpuje take w filmie Annie Hall z 1977
Woodego Allena, grajc samego siebie. Andy czyni z profesora swoj muz. Dziki tego typu
teleobecnoci McLuhan sta si ikon popkultury co zawayo na rzetelnej ocenie jego dorobku.
5.1. Zarzuty krytykw
Polscy czytelnicy znali jego twrczo tylko z relacji innych autorw, cytujcych z angielskiego
oryginau jego sformuowania. Nastpnie czytelnicy mogli przeledzi spr jaki z nim toczy
Jonathan Miller w pracy Spr z McLuhanem (1974). Dopiero w 2001 ukaza si Wybr tekstw
przygotowany przez jego syna Eryka i Franka Zingorne. Wtedy te pojawia si pierwsza
monografia caego dorobku. ledzc gwne zarzuty krytykw jaki wwczas toczyli ze sob
specjalici analizujcy natur mediw. W koncepcji McLuhana pismo i druk oraz wynalazki
techniczne pozwolio na uksztatowanie czowieka na obraz i podobiestwo do maszyny.
Twierdzi, e typografia miaa w swym dziaaniu psychologiczne i spoeczne konsekwencje,
ktre odmieniy dawne wzorce kultury. Ksika drukowana stworzya wspczesny wiat, ktry
styka si z elektronik czyli przedueniem czowieka. Jonathan sugerowa, e mowa jak i tekst
pisany ma struktur linearn i nie cechuje si symultanicznoci. Uznawa, e pismo jako rodek
przekazu w istotny sposb okrela nasze mylenie i nie zgadza si, ze jest to jedyny czynnik
wpywajcy na ksztat procesw poznawczych. McLuhan ujmowa problem w metaforyczny
sposb, cywilizacja opiera si na pimienniczoci a w przypadku kultur plemiennych
dominujcy jest zmys suchu, ktry tumi wartoci wizualne. Przeciwstawienie przestrzeni
wizualnej i akustycznej budzio pewne wtpliwoci. Na problematyczno tego podziau
wskazywa Donald Theall w pracy The Medium Is the Rear Viev Mirror. Wizja McLuhana bya
krytykowana nie tylko przez jego przeciwnikw ale take zwolennikw. Daniel Czitrom zarzuca
mu determinizm technologiczny oraz brak zaplecza metodycznego w odniesieniu do zjawisk
spoecznych. Drugim zarzutem jest odwoywanie si do pojcia technologicznego naturalizmu
w celu wyjanienia relacji midzy czowiekiem a technik. Po trzecie wskazywa na cakowit
nieobecno polityczno-ekonomicznego wymiaru w kontekcie analizy wpywu mediw na
rzeczywisto spoeczn. Krytycy podkrelaj rwnie jego niech wobec nowoczesnych
demokracji, antymodernizm, przywizanie do konserwatywnych wartoci chrzecijaskich.
Enzensberger dowodzi niezdolno McLuhana do stworzenia teoretycznej konstrukcji
umoliwiajcej racjonalne wyjanienie zmian spoecznych, zarzuca mu idealizm, redukcjonizm
i konserwatyzm polityczny. Mattekart zwraca uwag na fetyszyzm, na rol elektronicznych
rodkw przekazu, ktre zostay oderwane od kontekstu spoecznego. Fekete podkrela brak
analizy wpywu mediw na polityczny wymiar wadzy oraz oparcie ewolucji spoecznej na micie
o de- i retrybizacji kultury.
Arnold Hauser widzia jedynie w McLuhanie przenikliwego krytyka wspczesnoci, ktrego
spojrzenie na rol masmediw pozwolio na uksztatowanie si nowego modelu analizy kultury
popularnej. Jego propozycje wywary zasadniczy wpyw na pogldy wielu teoretykw. Jego
gwn rol bya prba zgbienia natury mediw.
Urszula Kusio uwaaa, e warunkiem sprawiedliwej oceny dorobku McLuhana jest znajomo
zaplecza historycznego, intelektualnego oraz dzie autora. Dlatego nie wszystkie opinie o jego
twrczoci byy trafne. McLuhan sta si obiektem zazdroci ze strony rodowiska, cignito te
na niego fal krytyki za telewizyjne programy w ktrych wystpowa.
5.2. Ostrzeenia i aluzj
McLuhan opisywa swoje teorie barwnym, plastycznym penym matafor jzykiem. Z
wyksztacenia by literaturoznawc, przesik wyrafinowanym stylem angielskiej literatury.
Sposb pisarstwa Thomasa Nashe przenis do swoich ksiek, dokonujc we wasnej
twrczoci przejcia z historii literatury angielskiej do problematyki kultury masowej.
5.3. Teoria, czyli brak teorii
Determinizm technologiczny opiera si na zaoeniu, e wszelkie zjawiska spoeczne,
warunkowane s przez czynniki technologiczne. McLuhan przypisywa znaczca rol mediom
masowym w procesie komunikowania i w organizacji caego spoeczestwa. Szczegln uwag
przywizywa do systemy komunikowania adaptowanego przez kade spoeczestwo w
poszczeglnych fazach jego rozwoju.
Przeom lat 60 i 70 wie si ze zwrotem normatywnym i z istotn zmian w sposobie
postrzegania techniki, a wyraniej wida to w sposobie pojmowania relacji midzy czowiekiem
a technik. Determinici technologiczni uwaali, e technika stanowi przeduenie ludzkich
organw naturalnych. Technik traktowano jako autonomiczn cz kultury i postrzegano jako
czynnik zagraajcy wyszym wartociom kultury duchowej oraz jako dziedzin aksjologicznie
niezalen i etycznie neutraln. Metodologia zastpowaa etyk, ocena rezultatw techniki nie
wymagaa ju adnych innych kryteriw anieli kryteria techniczne, aby mona byo je uzna za
waciwe. Tego typu pogldy daway podstawy dla stanowiska determinizmu technologicznego.
5.3.1. Determinizm technologiczny
To teoria przypisujca technologii gwn rol w zmianach spoeczestwa i cywilizacji, za jego
twrc uznaje si Thorsteina Veblena, amerykaskiego socjologa. Uwaa on, e technologia
przedstawiana jest jako pierwotna przyczyna zmian spoecznych. Determinizm technologiczny
ogranicza swj przedmiot do wpywu narzdzi i maszyn na spoeczestwo. Przedmiotem ich
bada byy media jak i transport, czyli szeroko pojta komunikacja. Zarzut przeciw McLuhanowi
sprowadza si do tego, ze nigdy nie skierowa swojej pracy w kierunku czysto
metodologicznym, operowa mao zrozumian symbolik. Dyskurs McLuhana bardziej
przypomina awangardow poezj.
5.4. Powrt do globalnej wioski

Jest to jedna z jego najbardziej znanych teorii. McLuhan by katolikiem o wielkiej misjonarskiej
pasji i wyobraa sobie, e nowe medium uczyni z nas braci yjcych w jednej wsplnocie.
Okrelenie to okazao si jedn z najwikszych pomyek, poniewa przypominamy anonimowy
tum ni wsplnot. Media elektroniczne, dziki sieci sprze zwrotnych midzy sob i ludmi,
prowadz do tego, ze indywidualne podmioty poznania zostaj mimowolnie wczone przez
kolejne przeduenia do jednego zbiorowego podmiotu poznania, ktry stanowi caa ludzko. W
rezultacie tych przedue i zblie, ktre znosz przestrzenne i czasowe oddalenie wydarze,
wiat staje si jedn globaln wiosk. Dziki wykorzystaniu nowych kanaw komunikacyjnych,
w tym internetu, nowy wiat okrelany jest przez postmodernistw jako nowe redniowiecze a
jego forma wspycia staje si opisywan przez McLuhana globaln wiosk. Czy bowiem nie
stalimy si ma, wioskow wsplnot, w ktrej kady o kadym sporo wie, a jeli nie to z
atwoci moe si dowiedzie? Globalna wioska staje si po woli globalnym miastem, ycie
coraz czciej toczy si w cyberprzestrzeni. Blask koncepcji McLuhana ju przygas i wyblak.

6. Filozofia mediw Derrica de Kerchkovea

Mass media-funkcje:
Informacyjna
Dostarczaj rozrywki
Ksztatowanie naszego zachowania i pogldw
Oddziaywanie na sposb postrzegania wiata

De Kerckhove (o badaczu):
Kontynuator myli Marshalla McLuhana(by tumaczem i wspautorem jego
tekstw)niektre jego twierdzenia s przeciwne do stanowiska McLuhana
Prowadzi instytut imienia McLuhanabadania zalenoci pomidzy spoeczestwem a
nowymi mediami
Zakres jego zainteresowa badawczych:
Nowe sposoby edukacji i ksztatowania wiedzy
Sztuka multimedialna
Problemy percepcji
Demokracja medialna
Spoeczny i kulturowy fenomen Web 2.0.
Zaliczany do trzeciego pokolenia przedstawicieli determinizmu technologicznego
Bazuje na autorskich pomysach McLuhana
Do swojej filozofii wcza osignicia innych dziedzin (neurobiologia, behawioryzm,
biznes, jzykoznawstwo, sztuka)=przekonanie, e najwaniejsze odkrycia bd
powstaway w dziedzinie prac interdyscyplinarnych
Zaoenia de Kerckhovea:

TELEDEMOKRACJA:
Telewizja to organ zbiorowej teledemokracji
Telewizja stanowi zbiorowe uzewntrznienie psychiki swej publicznoci
Tv i nowe media odrzucaj koncepcj biernego i statycznego podmiotu, tworz
now przestrze po to, by widz mg wczy si w spektakl jako aktor
<w tekcie podany przykad na wyborach>widz pozornie wybiera co i kiedy
oglda (jest elektorem), a stacja tv jest kandydatem, ktry zamiast programu
partyjnego podsuwa nam program telewizyjny
Twierdzi, e tv przemawia do naszego ciaa a nie do umysu (zgodnie z McL.)
Naladownictwo miniowe to, co zobaczymy, wkrtce zrobimy w naszym
yciu
Brak czasu na refleksj nad docierajcymi przez tv informacjami, przetwarzanie
tych info odbywa si na ekranie tv. Przez to szybciej odczuwamy znaczenie
przekazu ni zdajemy sobie spraw z jego treci
Odbir medialnego przekazu such oralny, pisemny, suchanie caym ciaem
Tv jest zrozumiaa nawet dla dzieci, bo przemawia do ciaa w taki sposb, w jaki
umys tworzy swoje odzwierciedlenie rzeczywistoci na drodze obrazw
przekazywanych za pomoc zmysw do ludzkiego systemu nerwowego?????
czenie tv z internetem (porwnuje do maestwa)

Tv przetwarza zbiorow informacj, jest jednostronnym medium, aktywna

zbiorowa pami. Komputer to kontynuacja telewizji
Tv stworzya czowieka masowoci; komputer czowieka szybkoci
Tv + komputer = interaktywne uczestnictwo w technologicznym wiecie
(Kerckhove dodaje tu, e interaktywno jest zrcznym, powielanym w rozmaity
sposb oszustwem)

VIRTUAL REALITY:
 Oglnie co to hipertekst: zwizany cile z netem, to nielinearna i niesekwencyjna
organizacja danych- tekst podzielony na fragm., poczone na wiele sposobw
odsyaczami. To tekst, ktry rozgazia si lub dziaa na danie czytelnika.
Termin stworzony przez Teda Nelsona w 1965 na oznaczenie rodz. hipermediw
o charakterze tekstowym, zamieszczane w necie i na domenach www.
Kerckhove-zagadnienie hipertekstu, podjcie 2-ch problemw: czas i przestrze
w hipertekcie; pytanie czym jest obecno? Odp:
Jasne i wsplne dowody na rdo obecnoci (wzrok, such, dotyk).
Podczas komunikacji przez neta moemy si widzie, sysze
Wspdzielona przestrze (moe by elektroniczna lub wirtualna)
Wspdzielony czas (podczas komunikacji poprzez sie wspdzielimy ten
sam fragm. Czasu)
Wspdzielone pauzy (nieodzowny el. Prawdziwej komunikacji; wyst.
Podczas kom. bezporedniej jak i poredniej)
Hipertekst znajduje si wszdzie i w tej samej chwili, jest on szybki jak nasze
skojarzenia mylowe, pokrywa si z naszym myleniem a nawet si nim staje. To
nie my dostosowujemy si do hipertekstu, ale on przeksztaca si dla naszych
potrzeb
Perspektywa czasu w hipertekcieprzestaje istnie i przybiera form
nielinearn, zyskujc nowy wymiar-gbi

Gbia (rozcignicie lub wtrna rzeczywisto czasowa)oparta na naszej

moliwoci wyboru, jak dalece chcielibymy przeszukiwa jaki wtek, zagbia
si w niego
Waciwo hipertekstuNIEMATERIALNO kady przeczytany fragm.
hipertekstu, ktry nie jest ju wywietlany na monitorze nadal istnieje, ale ju w
sposb nie przestrzenny. Nie potrafimy sobie w peni wyobrazi struktury.
Wizja hipertekstu sprowadza si do poszukiwania i wskazywania istotnych zmian,
majcych miejsce w spoecznociach i ich kulturach. Zmiany polega maj na
przeorganizowaniu w wyniku czego wbudowane w nie zostan nowe zjawiska.
7. INTERAKCJONIZM GOFFMANA

Interakcjonizm jest jedn z teorii socjologicznych przeniesionych przez Goffmana na grunt nauki
o komunikowaniu.
Spoeczne derywacje unikatowych ludzkich waciwoci
Umys i ja jako miniatura spoeczestwa
Opisuje w jaki sposb czonkowie kadej z grup spoecznych rozwijaj i formuuj swj
wsplny wiat
Uczestniczymy w zachowaniach innych, a nie tylko reagujemy wzajemnie na zachowania

Interakcjonizm umieszczony w sferze komunikowania interpersonalnego analiza

nieformalnych struktur spoecznych, w ktrych spotykamy si twarz w twarz, utrzymujc
otwart interakcj przez wzajemn wymian werbalnych i niewerbalnych sygnaw

Dziaa te w teorii samoprezentacji rodzaje dziaalnoci ludzkiej w trakcie ich spotka, usiuj
zrozumie innych i prezentuj siebie

Hoffman idzie pod prd wczesnej socjologii, tryumfowa wtedy funkcjonalizm, a jego praca pt.
Czowiek w teatrze ycia codziennego rzuca wyzwanie obecnej modzie, nie podejmujc
polemiki z funkcjonalistami.

1. SOCJOLOGIA YCIA CODZIENNEGO

Badania Goffmana:
Obserwacje na warunkach naturalnych
Fascynuje go to co mona zobaczy na wasne oczy
Obserwacja potoczna korzysta z rozlegej literatury, obfito przytocze i
odsyaczy
Nie stosowa twierdze bezwyjtkowych
Nie troszczy si o naukowe uprawomocnienie swoich odkry
Intuicyjne opisy, pisze jak bywa a nie jak jest
Prawdy uniwersalne
 Teoretyczno, dwuznaczno i niekonsekwencja w uywanych pojciach
Tworzy nowe terminy na potrzeby swoich prac
Bada struktur dowiadczenia jednostek w rnych momentach ycia spoecznego

KONCEPCJA DRAMATURGICZNA

Uchodzi za jej autora, buduje j wielk metafor spojrzenie na ycie spoeczne ludzi jako na
wielki teatr. Cay czas jestemy obecni w yciowym teatrze, w ktrym cigle uczestniczymy i
ktry wsptworzymy.
Wszelkie pojcia, ktrych uywa w swojej analizie zaczerpn z jzyka teatru.

INTERAKCJA wzajemny wpyw jednostek znajdujcych si w fizycznej obecnoci i

wpywajcych na swoje postpowanie

Lub te wszelkie dziaania wystpujce przy jednej okazji kiedy

wspobecno danego zespou jednostek jest niezaprzeczalna = wtedy sowo interakcja mona
zastpi spotkaniem.

Nawizujc do teatru:
Wystp to dziaalno danego uczestnika (aktora) interakcji w danej sytuacji, suc wpywaniu
w jaki sposb na ktregokolwiek z jej uczestnikw (widownia, publiczno)

MODELE INTERAKCJI FACE TO FACE

1. dramaturgiczny => teatr ycia codziennego
2. rytuau interakcyjnego => wzory interakcji, ktrych funkcj jest zachowanie wasnej i
cudzej twarzy
3. interakcji strategicznej => opis interakcyjnych podstpw np. szpiegostwa
4. analizy ramowej => rola schematw interpretacji dziaania w budowaniu porzdku
interakcyjnego. Jest te jako metamodel obejmuje wszystkie 3 poprzednie
 2. WYSTP I ROLA

Obecno drugiej osoby zmienia kade ludzkie dziaanie w wystp. Patrzymy na co jak
jednostka to robi i czy potrafi wywrze wraenie, nie zwracajc uwagi na techniczne szczegy
jak to robi. Chodzi o kupienie tego co zostanie w interakcji zaoferowane.

Jednostka grajc rol oczekuje, e wywrze odpowiednie wraenie na odbiorcy. Podczas wystpu
wana jest fasada funkcjonuje niezmiennie przez cay czas trwania wystpu, s ni
podstawowe rodki wyrazu, ktre jednostka stosuje.
Typowe czci fasady:
- dekoracja meble, sprzty
- fasada osobista strj, pe, wiek, wygld, mimika

MODELE ZACHOWANIA SI
1. wystp prawdziwy, szczery, uczciwy s niezamierzone, nie s w aden sposb
przygotowane
2. wystp faszywy starannie skomponowany

wystp nie jest dowolny, rozgrywa si wg scenariuszy przypadkowych, osobistych i znanych

w wystpach najwaniejsz rol gra zesp, nie pojedynczy aktor czonkowie s ze sob
zwizani, kady czonek przez bd moe popsu lub przerwa widowisko, musz polega na
sobie i musz ze sob wsppracowa.

3. KULISY FASADA DEKORACJE

Kulisy, garderoba to miejsce gdzie najzupeniej wiadomie przeczy si wraeniom, ktrych

wywoaniu suy przedstawienie. Tu grajcy ma pewno, e nikt z publicznoci si nie pojawi.
Tu rozgrywaj si ostatnie przygotowania do spektaklu, widowiska, tu kady kostium jest tylko
strojem i nie ma jeszcze adnego znaczenia.
 4. INTERAKCJONIZM W BADNAIU MEDIW

Teoria Goffmana zdaje si sprawdza przy opisie zjawisk komunikacyjnych wystpujcych w

obrbie mediw, w tym Internetu. Znajduje te zastosowanie w komunikowaniu politycznym,
zwaszcza w analizie zachowa aktorw politycznych.
Kady z portali umoliwia wyszukanie osoby, z ktr chcemy nawiza znajomo wg
okrelonych parametrw. Interakcje definiuj wiek, pe, miejsce zamieszkania -> Goffman
nazywa to powierzchownoci. W Internecie podanie Nicka jest warunkiem zaistnienia w
cyberprzestrzeni, na fasad skada si zesp standartowych elementw cho jednym z
waniejszych bdzie fotografia jako uwierzytelnienie opisu, a take pozwalajca na
prezentacj.

8. Semiotyczny model komunikowania

rdem jednej z popularnych perspektyw interpetacji treci mediw jest teoria jzyka. Jzyk
spenia swoj funkcj dziki wbudwanym w ni stuktur. Umberto Eco ( 5.01 1932) ur,. w
Allesandri zdolny ucze, rysowa komiksy, intelektualista katolicki. Spooeczestwo woskie
w latach 60 XX wieku zaczynao si przeksztaca w nowoczesne spoeczestwo konsumpcyjne.
W zmieniajcej si kulturze Eco dostzeg swoj szans, wykorzystujc rodzc si tv. 1954 po
napisaniu doktoratu przyj prac w Mediolaskim Orodku Telewizyjnym. Doswiadczenie
telewizyjne Eco byo kluczowe. Przygototwywa programy tv, recenzowa ksiki. Zanim
wymylono wideo wszystko by na ywo czy li bya dua improwizacja. Eco by pzekonany o
kniecznoci wczenia estetyki kultury masowej do wspczensego dyskursu intelektualnego.
Eco wierzy w kulture popularna. Jego teksty rniy si od dotychczasowych pism
likterackich. Pocztki na jego zwizki z semiotyk przypadaj na 1968. Wierny swemu
przewiadczeniu, e podzia na kultur nisk i wysok nie ma adnego uzasadnienia, a erudycj
mona z powodzeniem poczy z sensacyjn akcj, w roku 1980 wyda swoj pierwsz
powie, Imi ry, ktra przyniosa mu wielk saw i staa si jednym z najwikszych
bestsellerw w historii literatury. Przetumaczona na trzydzieci jzykw, doczekaa si rwnie
adaptacji filmowej. Kolejne powieci - Wahado Foucaulta (1988) i Wyspa dnia poprzedniego
(1994) oraz najnowsza Baudolino, dorwnujca popularnoci Imieniu ry - utwierdziy
pisarsk saw Eco. Niezwyka umiejtno czenia powieci sensacyjnej, historycznej i traktatu
filozoficznego, ogromna wiedza oraz gboka znajomo konwencji narracyjnych pozwalaj mu
tworzy fabuy wielowarstwowe, atrakcyjne zarwno dla mionikw powieci
detektywistycznych jak i czytelnikw o wyrafinowanych gustach literackich.

Autor dwukrotnie odwiedzi Polsk: po raz pierwszy w 1968 roku, jako mao znany woski
uczony, i w roku 1996, jako synny pisarz, oblegany przez tumy mionikw jego twrczoci,
kiedy to zosta uhonorowany przez warszawsk Akademi Sztuk Piknych tytuem doktora
honoris causa.
Semiotyka opiera si na trzech filarach:
Znak
utworzony przez czowieka i odbierany przez jego zmysy np. sowo (napisane,
wypowiedziane).
Kod
system znakw np. taniec.
Kultura
struktura, w ktrej zanurzone s znaki i kody.
Wedug definicji de Saussure'a znak zbudowany jest z dwch elementw: znaczcego i
znaczonego. Pierwszy to jego fizyczna reprezentacja np. obraz, sowo, fotografia, znak drogowy,
a drugi to pojcie z nim powizane. Francuski teoretyk semiologii, Roland Barthes opracowa
model, ktry uwidoczni wpyw znakw i kodw na postrzeganie i interpretowanie
rzeczywistoci przez jednostki. Jego model opisuje dwa porzdki funkcjonowania przekazu. W
pierwszym (rzeczywisto i znak) znajduj si fizyczna reprezentacja znaku i jego element
znaczony, w drugim za, osadzonym w kulturze, konotacja i mit. Mit nie oznacza tutaj
nieprawdziwej historii, tylko skomplikowane konstrukty tumaczce i naturalizujce w danych
kulturach pewne aspekty rzeczywistoci np. mit kobiety opiekunki ogniska domowego.
Semiotyka dzieli si na trzy dziedziny: semantyk, syntaktyk i pragmatyk. Podzia ten zosta
wprowadzony w roku 1938 przez Charlesa W. Morrisa w pracy Podstawy teorii znakw
(Foundations of the Theory of Signs). Semiotyk nazywa si te semantyk w szerszym sensie
(w sensie wszym semantyka jest to teoria znaczenia lub teoria oznaczania) lub semiologi,
chocia ten ostatni termin uywany jest nieraz w innych znaczeniach, na przykad Kristeva.

8.

9. Krytyka telewizji Neila Postmana

Telewizja jako jeden z najbardziej popularnych i dostpnych mediw zmienia nasz stosunek do
otaczajcej rzeczywistoci. Za jej porednictwem moemy obserwowa zachodzce procesy,
analizowa rnorodne zjawiska oraz otrzymywa informacje o wydarzeniach ze wiata.
Programy telewizyjne i filmy wpywaj na emocjonalny stosunek widzw.
Wraz w wyonieniem si telewizji, jej rozwojem i doskonaleniem rozpoczo si ksztatowanie
kultury audiowizualnej.

Neil Postman (1931-2003)- By amerykaskim filozofem, medioznawcz, krytykiem kultury

Zasyn z krytyki telewizji. By autorem podnym, popularnym i prowokujcym. Pomimo tytuu
profesora nie zajmowa si badaniami empirycznymi i nie budowa teoretycznych eksplikacji.
By surowym krytykiem wspczesnej cywilizacji, kultury i spoeczestwa. Definiowa
przemylane uoglnienia i stawia burzliwe diagnozy, oparte na opozycjach, potwierdzanych
sugestywnymi przykadami i kategorycznymi sdami. Materia dla swoich wizji czerpa m.in.: od
staroytnych mdrcw, Biblii, z owieceniowych traktatw filozoficznych, z rozpraw
naukowych, z tekstw publicystycznych.
Postman by techno pesymist, wicym z ekspansj telewizji cig zmian na gorsze. Wg niego,
zmiany te ju zniszczyy dorobek owiecenia i dalej rozpowszechniaj wynaturzenie w kulturze.
Jedyn form przeciwstawienia si temu jest powrt do druku i racjonalnego dyskursu. W
swoich teoriach bazowa na pogldach Marshalla McLuhana, z ktrym czyo go przekonanie o
determinizmie technologicznym (twierdzenie, e postp technologiczny determinuje kierunek
rozwoju cywilizacji i kultury). Postaman przedstawi uproszczon wersj teorii McLuhana:
przejcie z galaktyki Gutenberga do Galaktyki Marconiego. Przeciwstawi druk i telewizj,
pomijajc cakowicie kino i radio.

9.1 Upadek mediw komunikacji

Postman swoje rozwaania na ten temat przedstawi w ksice zabawi si na mier. Ksika
ta ukazuje zarys historyczny mediw, szczeglnie telewizji. Autor ubolewa nad upadkiem
mediw komunikacji, ktry powsta gdy obrazowo telewizji zastpia sowo pisane. Myl
przewodni tej ksiki jest teza, e rodki komunikowania nie s tylko technicznymi
urzdzeniami do przenoszenia rnych treci, ale kady z nich wywiera specyficzny wpyw na
skonnoci intelektualne, sposoby opisywania rzeczywistoci i wraliwoci ich uytkownikw,
na charakter publicznego dyskursu i ca kultur. Wprowadzenie nowego medium oddziauje na
struktur dyskursu poprzez omielanie do pewnych zastosowa intelektu, faworyzowanie
pewnych definicji inteligencji i mdroci oraz wymaganie pewnego rodzaju treci. Media
elektroniczne zmieniy charakter naszego rodowiska i postrzegania symboli.
Postman twierdzi, e dziewitnastowieczne Ameryka bya szczytem racjonalnoci, bya
Wiekiem Rozumu, w ktrym dominujca rol odgrywao sowo pisane. Wynalezienie telegrafu i
fotografii zapocztkowao schyek tej epoko, a telewizja doprowadzia do jej koca.
Kultura audiowizualna- w XX wieku za spraw filmu i radia, a pniej telewizji zniweczya
wpyw komunikacji pisemnej na serca i dusze wikszoci ludzi. Napicie pomidzy komunikacj
alfabetyczn a zmysow komunikacj nierefleksyjn stanowi podstaw wywoanej wpywem
telewizji frustracji intelektualistw.
Najbardziej przeciwstawnymi mediami jest druk i telewizja.
Druk jest nonikiem idei i znacze, ktre rozwijaj racjonalny dyskurs, nastawiony na
spjny, logicznie uporzdkowany opis wiata oraz obiektywizowanie myli i wiedzy.
Wg autora rne media s odpowiednie dla rnych rodzajw wiedzy (kultury oparte na
mowie, pimie i telewizji przekazuj informacje w inny sposb).

Telewizja jej najsilniejsza waciwo polega na tym, e zajmuje nasze serca

osobistociami, zamiast wprowadza do naszych umysw pojcia abstrakcyjne. Jest to
medium o szybkoci wiata, skoncentrowanym na czasie teraniejszym. Dziki
moliwociom roztaczania kontroli nad czasem, uwag i nawykami poznawczymi
modziey zdobya wadz nad jej ksztaceniem.

9.2. Ponadmedialno telewizji

Wg Postmana telewizja osigna status ponadmedialny, instrumentu, ktry nie tylko ma
wadz nad wiedz ludzi o wiecie, ale rwnie na sposobami zdobycia tej wiedzy. Filozof
argumentuje, e telewizja miesza powane sprawy z rozrywk, umniejsza znaczenie
politycznego dyskursu i podwaa go. Rzeczywist si telewizji jest to, e przygotowuje grunt
pod wszystkie procesy, ktre zamierza zakomunikowa ogowi spoeczestwa. Telewizja
wyznacza ramy jzyka komunikacji w spoeczestwie. Banalizacja i trywializacja powanego
dyskursu jest cech charakterystyczn epoki show-businessu. Telewizja przeksztacia nasza
kultur w jedn wielk aren show-businessu. Telewizja nie suy do wyraania myli, tylko do
kopiowania natury. Postman uwaa, e naczeln konwencj telewizji jest show. Rozrywka jest
nadideologi caego dyskursu w telewizji.
Zdaniem Postmana, telewizja nie jest efektywna w edukowaniu, gdy transfer zachodzi tylko w
jednym kierunki, z gry na d. Brakuje interaktywnoci, ktra jest konieczna aby uczenie dao
najlepszy wynik. Telewizja jest pozbawionym ocen programem nauczania i aden widz nie
zostanie przez ni wykluczony, z adnego powodu i w adnym momencie. Telewizja zawsze
przyjmuje form gawdy prowadzonej za pomoc dynamicznych obrazw wspieranych muzyk.

9.3 Kultura telewizji

Postman uwaa, e kultura telewizji prowadzi do duchowego spustoszenia. Kultura jest tworem
mowy, jest ponownie przetwarzana przez kady rodek komunikowania si (hieroglify, alfabet,
telewizja). Kade medium umoliwia specyficzny tryb prowadzenia dyskursu, dostarczajc
nowej orientacji w dziedzinie myli, sposobu wyrazu, wraliwoci. Osoba, ktra czyta ksik,
patrzy w telewizor czy spoglda na zegarek zwyczajnie nie jest zainteresowana tym, w jaki
sposb jej umys ksztatuj i kontroluj te zdarzenia.
Nadmiar informacji powoduje zagubienie i trudnoci w dotarciu do tych, ktre maj istotne
znaczenie. Postman nie proponuje lepszej telewizji. Przekaz telewizyjny konkuruje i wygrywa z
kultur sowa pisanego.
Kultura sowa pisanego to pewien sposb postrzegania wiata, a zwaszcza dyskursu
publicznego: uporzdkowanie myli, nacisk na logik, konsekwencj, umiejtno wykazywania
zoonych zalenoci. Telewizja tworzy kultur obrazw kolejnych, zmiennych i
niepowizanych z sob logicznie scen.
Zdaniem Postmana, to wanie kultura sowa pisanego (i drukowanego, ktre rozpowszechnio
wiedz i dyskusj) stanowi podstaw kultury demokratycznego pastwa. Programy polityczne
oderwane od logiki i konsekwencji w telewizji zostaj skrcone do postaci sloganw
reklamowych, do tego, jak kandydaci wygldaj i umiechaj do kamery.
Postman krytykowa obrazkowo i wyrywkowo telewizji, skrtowo informacji, ale
krytykowa te to, e telewizja przynosi obrazy z daleka, dla nas niewane. e goni za
sensacjami, ale nie tylko, przedstawia rwnie informacje, ktre nas osobicie nie dotycz,
ktrych nie moemy przeanalizowa, ani na ktre nie moemy reagowa, co prowadzi do biernej
postawy konsumenta informacji, zamiast postawy aktywnej.
Wspczesne spoeczestwa nabieraj charakteru telewizyjnego. Rzeczywisto coraz bardziej
miesza si w nich z iluzj. Wsplnym mianownikiem tej telewizyjnej kultur Postmana jest nie to,
co intelektualne bd elastyczne, ale to, co sensacyjne, uproszczone, emocjonalne i zorientowane
na maksymaln przyjemno. Komunikacja nadaje ksztat kulturze, poniewa nie postrzegamy
rzeczywistoci jak ona jest, ale to jakimi s nasze jzyki. A naszymi jzykami s nasze media.
Nasze media s naszymi metaforami. Nasze metafory tworz tre kultury.
Film przeksztaci si tak, aby dostosowa si do publicznoci telewizyjnej. Gazety i czasopisma
wyspecjalizoway si w pogbieniu swojej zawartoci albo docieraniu do okrelonych grup
odbiorcw, dbajc o zapewnienie strategicznych informacji dominujcemu medium, jakim jest
telewizja.

9.4 Telewizja jako rodek dowodzenia

Postman uwaa, e telewizja reprezentuje historyczne zerwanie z umysem typograficznym.
Podczas gdy druk faworyzuje systematyczny opis, telewizja najbardziej odpowiada swobodnej
rozmowie. Typografie cechuje skonno do opisu: wyrafinowana skonno mylenia
koncepcyjnego, dedukcyjnego i uporzdkowanego, wysoka ocena rozumu i porzdku, awersja
do sprzecznoci, dua zdolno do zachowania dystansu i obiektywizmu oraz tolerancja
opnionych reakcji. Dla telewizji rozrywka jest nad ideologi caego dyskursu.
Telewizja jest w pewnym sensie orodkiem dowodzenia. Nasze korzystanie z innych mediw
jest w duym stopniu organizowane przez telewizj. Za jej porednictwem dowiadujemy si, po
jaki system telefoniczny sign, jakie filmy obejrze, jakie kupowa ksiki itp. Aranuje nasze
rodowisko komunikowania si, korzystajc ze sposobw, ktre s poza zasigiem innych
mediw. Dostarcza now definicj prawdy. Na telewizyjnym ekranie wiarygodno zastpuje
rzeczywisto jako decydujcy test prawdomwnoci. Telewizja jest paradygmatem dla naszej
koncepcji informacji publicznej. Uzyskaa moc okrelenia formy, w jakiej ma dociera do nas
informacja oraz w jaki sposb mamy na ni reagowa.
Postman krytykujc telewizj cakowicie pomin radio czy kino, nie zwrci uwagi na
raczkujce komputery. Ich rozwj oraz pojawienie si Internetu obalaj podstaw, na ktrej
oparte s rozwaania autora, dychotomi druku i telewizji. Internet jest multimedialny,
jednoczenie wizualny, ale i opiera si na sowie pisanym. Staje si podstaw rozwoju
racjonalnego dyskursu, o czym wiadczy to, e coraz czciej wskazuje si na jego pozytywny
wpyw na rozwj demokracji, spoeczestwa obywatelskiego, proces uprzedmiotowienia
odbiorcw.
Rozwaania Postmana odnosz si do amerykaskiej telewizji komercyjnej podporzdkowanej
show-businessu. Nie uwzgldniaj, mocno ugruntowanej w Europie, idei telewizji publicznej,
ktra ma peni misj spoeczn, ka nacisk na treci edukacyjne i wspiera demokracj.

10. KONCEPCJA ROZUMIENIA MEDIW WG. JEANA BAUDRILLARDA

Jean Baudrillard francuski socjolog i filozof kultury, krytyk globalizacji. Pojcia wprowadzone
przez tego badacza wywoaa najwikszy oddwik w refleksji nad medium <-(Miczka)

10.1
POJCIE SIMULACURUM
Jest to obraz, ktry nie ma adnego zwizku z rzeczywistoci. Pojcie to czy si z
teori simulacurum, ktr wprowadzi Jean B., czyli caego zespou hipotez o zaniku realnego
wiata pod presj ekranw telewizyjnych, komputerowych czy telefonw komrkowych.

Wedug Tomasza Goban'a- Klas do simulacurum mog nalee:

a)sceny przygodowe w grach komputerowych, ktre pokazuj elementy tj. skrzynia skarbw,
bro etc.
b) parki rozrywki wymylone przez W. Disneya, ktre kreuj obrazy amerykaskiego
miasteczka, wyspy piratw, wioski indiaskie.
W miejscach tych podrujemy w czasie i przestrzeni doznajc mocnych, ale bezpiecznych
przey i wrae.

Wedug Jeana. B obecnie yjemy w epoce simulacurum gdzie rzeczywisto zostaa

pochonita przez jej wasne przedstawienie. Tutaj prawda, referencja i przyczyna obiektywna
przesta istnie. Przestajemy dostrzega rzeczywisto tylko symulacje, ktra obecnie
zastpuje dziaania
FAZY ROZWOJU OBRAZU:
odbieranie gbszej rzeczywistoci,
przesania i wynaturza gbsz rzeczywisto,
przesania brak gbszej rzeczywistoci,
brak zwizku z rzeczywistoci, jest swoim simulacurum.

SIMULACURUM: naley do najwaniejszych kategorii naszej kultury. Media prowadz do

uniewanienia realnoci i przyspieszenia obiegu info. Symulacja w prostej linii prowadzi do
wytworzenia hiperrzeczywistoci rzeczywisto bardziej rzeczywista ni sama rzeczywisto.
Przedmiotem symulacji jest nierzeczywista hiper-realno.

Media funduj pikno pikniejsze od pikna oraz prawd prawdziwsz od prawdy. Jean B.
twierdzi, ze rzeczywistoci ju nie ma poniewa nie sposb rozpozna to co faktycznie
prawdziwe. Spowodowao to powstanie rzeczywistoci bardziej rzeczywistej np. symulacje lotw
w kosmos. Symulacje te polegaj na odwzorowaniu przedmiotu rzeczywistego i zasady
okrelajcej rzeczywisto.
wiat jest przeadowany sensem przez nagromadzenie symulacji. W hiperrzeczywistoci
odbiorca nie funkcjonuj ju jako cao. Przekaz jest poszatkowany, rozdrobniony i
przyspieszony dlatego odbiorca ulega fragmentaryzacji. Ludzka podmiotowo uzyskuje
charakter: fraktalny.

10.2
KONCEPCJA WIRTUALNOCI
Potocznie znaczy przeciwiestwo realnoci, oznacza ona znak, kres rzeczywistoci.. Wirtualno
jest hiperbol tendencji przechodzenia od symbolicznoci do rzeczywistoci, bdcym jej
stopniem zerowym.

Rzeczywisto wirtualna cakowicie ujednorodniona, scyfryzowana zajmuje miejsce

rzeczywistoci dlatego jest doskonaa, moliwa do kontrolowania i niesprzeczna. Z racji e jest
bardziej wykoczona jest bardziej rzeczywista od symulakr.

Rzeczywisto wirtualna to oksymoron. Jest ostatecznym rozwizaniem rzeczywistoci.

Rzeczywisto wirtualna nie istniaa od zawsze, zaczto o niej mwi w chwili gdy
uksztatowaa si racjonalno pozwalajca na jej wypowiedzenie. W przypadku wirtualnoci
rozchodzi si o nadanie charakteru informacyjnego i obrachunkowego. Zatem wirtualno to
horyzont rzeczywistoci, mona te przyj rwnie, e jest zakrtem do jeszcze wikszych
zmian.

Wirtualno jest dzi fascynacj. Jeli stanowi ona metod zniknicia jest wynikiem pewnej
decyzji o sklonowaniu cia i dbr w innym wiecie.

Rzeczywisto integralna jej skadnikiem jest wirtualno mentalna diaspora sieci, gdzie
wiat zgubi swj cie, dwuznaczno i nieprzejrzysto, prawo do marze i niespenienia.

10.3.
STRUKTURA PRZEKAZW

W przypadku TV, radia, prasy dostrzegany jest brak cigoci. Rytm prezentacji wyznacza na
pozr informacja. Patos rzeczywistoci zostaje przeniesiony na przedmiot i jego jzyk. Tak
kontrolowana rwnowaga pomidzy dyskursem informacyjnym a konsumpcyjnym z przewaga
tego ostatniego( ktry zostaje obdarzony silnym dunkiem emocjonalnym) wyznacza na og
reklam funkcj ta, sieci powtarzanych bez koca znakw, zapewniajcych poczucie
bezpieczestwa ktra wpltuje si losy wiata.

Losy zostaj unieszkodliwione za pomoc montau, poddane odpowiednim zabiegom

redakcyjnym i przedstawione zostaj w postaci gotowej do konsumpcji,

Wiadomoci radiowe maj cile kontrolowan sekwencyjny oraz systematyczn

naprzemienno narzucaj pojedynczy i jednorodny wzorzec odbioru, niernicy si od
schematu konsumpcji.
Dzieje si tak poniewa:
warto nadawana przekazom reklamowym jest w istocie czym obojtnym,
jedyn rzecz godn zainteresowania jest przedmiot konsumpcyjny.
Prawdziwa skuteczno konsumpcji polega na poczuciu rwnowaenia historii i codziennych
wydarze przekazywanych w postaci wiadomoci na poziomie znaku. Dyskurs reklamy jest
jedynie narzdziem. Dokonujemy tego za pomoc:
odpowiedniego montau
za pomoc technicznych rodkw,
nonikw
mediw TV i radiowych
poprzez czenie znakw z innymi znakami na dowolny sposb w abstrakcyjnym
wymiarze programu,

Tym co konsumujemy jest wic obraz sam sobie, pewno prawa nastpstwa , segmentacji i
montau = zanik ryzyka pojawienia si czego w innej formie.

10.4
THE MEDIUM IS THE MESSAGE

Zasadniczy element analizy zjawiska konsumpcji: PRZEKANINIK jest PRZEKAZEM.

Prawdziwym przekaz przekazywany przez media itp. jest dekodowany i konsumowany w sposb
niewiadomie gboki, nie jest jawna tre dwikwka i obrazw, lecz techniczna istota owych
rodkw i wymuszony schemat rozwarstwienia rzeczywisto.

Prawo technologicznej bezwadnoci- im bardziej zbliamy si do prawdziwego dokumentu

im bardziej osaczamy i ubarwiamy rzeczywisto z tym wiksz moc narzuca na si owa TV i
radiowa prawda.

Pierwotna i gwna funkcja kadego przekazu to odwoywanie do innego przekazu.

Technologiczny proces komunikacji masowej dostarcza nad imperatywnego przekazu: przekaz
konsumpcji przekazu, fragmentacji i spektakularyzacji, wysunicia na 1plan informacji jako
towaru i gloryfikacji znaku.

Pojawienie si druku stanowio punkt zwrotny w dziejach naszej cywilizacji nie tyle ze
wzgldu na tre lecz za spraw fundamentalnego przymusy systematyzacji wywieranego za
pomoc technicznej istoty.
Ksika- to model techniczny a porzdek komunikacji jest modelem o stopniu doniosym
majcy kategoryczny i rozstrzygajcy charakter ni jakikolwiek symbol stanawicy jego tre
jako jawny dyskurs.

Medium niesie ze sob

ideologi absolutnej wiedzy systemu lektury nad wiatem
obrazy telewizyjne prezentuj si jako metajzyk nierealnego wiata
rodek przekazu narzuca chaotyczny zantagonizowany i peen sprzeczno wiat,
bardziej abstrakcyjny ale ze spjn logik.

10.5
MEDIUM REKLAMOWE
Reklama najbardziej niezwyky przekaz naszych czasw. Mwi ona o wszystkich przedmiotach
i wiecie w caoci zoonym z przedmiotw i marek, tak samo za porednictwem kadego z
konsumentow adresowana do wszystkich pozostaych, a za ich porednictwem do kadego z
osobna, symulujc istnienie konsumenckiej zbiorowoci.

Reklama i kady jej obraz narzuca pewien konsens, zmusza za pomoc dekodowania przekazu
do mimowolnego przyjcia koda w ktrym zostaa ona zaszyfrowana

To nie tre metody rozpowszechniania ani jej jawnej cele nadaj funkcj komunikacji
masowej, nie wynika te z zasigu i liczby odbiorcw lecz z jej logiki jako autonomicznego
medium, ktre odsya od jednego znaku do drugiego i od jednego konsumenta do drugiego.

Komunikacja masowa definiuje si wszdzie poprzez proces systematyzacji zachodzcy na

poziomie medium technicznego i kodu, w oparciu o systematycz produkcj przekazw
pochodzcych z samego rodka przekazu

10.6.

REKLAMA ABSOLUTNA

Pochanianie wszelkich moliwych rodzajw ekspresji przed jeden = reklama. Wszystkie formy
kulturowe zostaj przez ni pochonite poniewa jest ona pozbawiona gbi ma charakter
momentalny i momentalnie ulega zapomnienia. To najnisza forma energii znaku.
To forma bez przyszoci pozbawiona moliwoci przemiany poniewa jest form ostateczn, ma
wadze nad wszystkimi innymi.

Waciwociow formy reklamowej to niepowtarzalne jednostkowe treci podlegajce w niej

zniesieniu w tym samym momencie w ktrym zyskuj moliwo przekadu jeden nad drug.

Najbardziej interesujcym aspektem reklamy jest jej zanikanie i rozproszenie jako swoistej
formy bd po prostu jako rodka przekazu. Nie jest ju rodkiem komunikacji i informacji,
ogarno j swoiste szalestwo poprzez staj si ona parodi samej siebie. Dzi reklama staa
si wasnym towarem.

Reklama wspgra ze sfer spoeczn. Prawdziwa reklama dotyczy dzisiaj projektowaniu

spoeczestwa, promowaniem tego co spoeczne pod wszystkim postaciami, domagania si wizi
spoecznych ktrych potrzeb daje si gwatownie odczu.

10.7.
IDEOLOGIA PODARUNKU

Spoeczna funkcj reklamy postrzegamy w tym samym przekonaniu jak ideologi podarunku.
Reklama nie jest jedynie form promocji produktw, nie jest negowanie ekonomicznej
racjonalnoci wymiany rynkowej pod aspiracjami bezinteresownoci i darmowoci. Caa
reklama jest gigantyczn ekstrapolacj owego naddatku, tego czego dodatkowego. Reklama
jest czym podarowanym, to nieustanna oferta skadana wszystkim. To prestiowy wizerunek
dobrobytu oraz odnawian gwarancj potencjalnego cudu nieodpatnoci otrzymania czego w
zamian za nic.
Za porednictwem reklamy wszelkie produkty prezentuj si jako usugi, a procesy
ekonomiczne s inscenizowane i reinterpretowane spoecznie jako skutki aktu darowaniu,
posuszestwa, lojalnosci. Itp.

W kulturze konsumpcji Baudrillard dostrzega POST_INFO_ROZRYWKOWEKO

disneyowskiego matrixa udajcego prawdziwy wiat do stopnia tak moliwe doskonaego, e
ludzie bardziej wierz w jego prawdziwo ni w realno tego co naprawd realne. Tomasz
Szlendak stwierdza, e wszystko w tej kulturze jest sztuczne, udawane, plastyczne wytworzone
dla realizacji wielkich interesw i koncernw. Czowiek jest tutaj pacynk.

Sekretem caej przedstawionej teorii jest fakt, ze prawda nie istnieje. Nie mona stan z ni face
to face. Jedynie co mona zrobi to gra za pomoc pewnego rodzaju prowokacyjnej logiki.

11. Talcott Parsons - Amerykaski funkcjonalizm

Funkcjonalizm - XXw.
funkcja - w socjologii badanie praw funkcjonowania systemw spoecznych. Zamiennie : uytek,
uyteczno, intencja, cel, konsekwencja
Analiza funkcjonalna pozwolia do wyonienia stabilnych i trwaych aspektw systemu
spoecznego (tj. np. system spoeczny, funkcja, instytucja) - uwaa si, e wyoniono je ju w
socjologii europejskiej, ale analiza funkcjonalna pomoga przenie je na grunt amerykaskich
teorii socjologicznych.
Robert Merton dokona podziau na funkcje jawne (obiektywne skutki dla okreslonej jednostki,
przyczyniajce si do jej akceptacji, zostay w tym celu pomylane) i ukryte (niezamierzone,
niedostrzegane)
Przedmiotem funkcjonalizmu nie s jednostki, a to co uwzorowane i powtarzalne - role
spoeczne, wzory instytucjonalne, procesy spoeczne, wzory kultury, normy spoecnze,
organizacja, struktura, rodki kontroli itd.
Parsons dla uwidocznienia istoty norm i wartoci rozwaa stosunki aktor-sytuacja i wzajemne
oddziaywanie aktorw. Akcje staj sie interakcjami poniewa dziaania midzy ludmi staj si
istotn czci realizacji celw. Dla Parsona struktura spoeczna to: system opartych na
pewnych wzorach stosunkw midzy aktorami wystpujcymi we wzajemnie zalenych
rolach. Rola jest ogniwem czcym aktora ze struktur.
Opowiada si za kulturowym determinizmem - wartoci i normy okrelaj dobr rodkw do
celu. Jeli subiektywne normy aktora i obiektywne standardy normatywne s zgodne istnieje
szansa na zintegrowany system. Kultura determinuje system, poredniczy w interakcjach,
prowadzi do integracji osobowoci i systemu, istnieje w postaci wiedzy, symboli, idei.
Rozpatruje kultur pod kontem penionych funkcji.
3 aspekty systemu kultury
-poznawczy - werzenia i i idee
-ekspresywny - symbole nacechowane emocjami w stosunku do obiektw
-oceniajcy - standardy moralne
System spoeczny wg Parsonsa - Zbir aktorw, ktrzy wzajemnie oddziauj na siebie, a ich
stsunek do sytuacji okesla system symboli kultuowych. System jest caoci, a nie sum
jednostek. Sprawuje kontrol nad funkcjonowaniem aktora w systemie, jego potrzebami i
zachowaniami dewiacyjnymi. Kontrola i socjalizacja pozwala na utrzymanie stanu rwnowagi.
Socjalizacja internalizuje wartoci, normy, oczekiwania zwizane z rolami. Aktor dziaa biernie,
zgodnie z programem socjalizacji
System osobowoci - podporzdkowany systemom kultury i spoleczestwa. Jest to zesp
potrzeb i dyspoycji, gdzie podstawowe popdy zamieniaj si w motywacje. 3 typy
motywujcych potrzeb
-poszukiwanie akceptacji w relacjach spoecznych
-przestrzeganie kulturowych standardw
-wypenianie oczekiwa zwizanych z rol spoeczn
Parsons wyrnia 3 typy systemw - organiczny, dziaania jako podtyp organicznych i
spoeczny.
Kady z systemw ma cztery problemy do rozwizania (funkcje): adaptacja, osignicie celu,
integracja i kultywowanie wzorw, usuwanie napi
System spoeczny ma cztery podsystemy: ekonomiczny, polityczny, integracyjny i kultury - one
te musz zrealizowa cztery funkcje.
Funckjonalizm wyjania zjawiska spoeczne w kategoriach "potrzeb" spoeczestwa. Teoria
strukturalno-funkcjonalna zakada ideologiczn spjno mediw masowych - traktuje si je jako
autonomiczne instytucje, samoregulujce i samokierujce si. Media masowe wedug niej optuj
za opini wikszoci. S istotne dla spoeczestwa ze wzgldu na integracj, kooperacj, ad,
kontrol, stabilno, kontynuuacj kultury i wartoci. Wg funkcjonalizmu wiadomoci
dziennikarskie s normatywne, a wic umacniaj wizj rzeczywistoci. Przeywanie wielkich
wydarze medialnych, klsk, potpiania terroru integruje zatomizowane spoeczestwo.
Socjologia komunikowania - nacisk na opini publiczn, kultur popularn, pogldy masowe.
Amerykanie badaj opinie wyborcw i tych, ktrzy nie gosuj.
Badania wyborcze Lazersfelda - mczyni gosuj czciej, liczy si wpyw osobisty. Na
poczatku kampanii istnieje rozbieno pogldw, a przed gosowaniem albo jednorodno, albo
rozchodzenie si gosw. Badania udowodniy, e w ksztatowaniu si pogldw istotna jest rola
liderw opinii.
Harold Lasswell - 3 cele do jakich su media
- obserwacja rodowiska, by mie biece informacje
- podtrzymywanie relacji midzy grupami spoecznymi w danym rodowisku
- transmisja dziedzictwa spoecznego nastpnym pokoleniom
D. McQuail - klasyfikacja rodkw masowego przekazu
- Informacja - uczenie si, poszukiwanie rad, zaspokajanie ciekawoci i zainteresowa
- Identyfikacja personalna - wzory zachowa, identyfikacja z wartociami innych, wzmocnienie
osobistych wartoci
- Integracja - komunikoowanie spoeczne, substytuk faktycznych kontaktw, podstawa
konwersacji spoecznych
- Rozrywka 0 emocjonalne odprenie, przyjemno, pobudzenie seksualne
Dysfunkcja narkotyzujca - Merton i Lazarsfeld - media powoduj spoeczn apati,
umacnianie wraenia, e poinformowanie jest dostateczne by aktywnie uczestniczy w yciu
spoecznym. Media proponuj nieoficjalne przezywanie rzeczywistoci, ktre prowadzi do
obserwacji a nie partycypacji.
Wg Parsonsa aktorzy musz rozstrzygn 5 podstawowych dylematw . System spoeczny da si
scharakteryzowa na podstawie przewaajcego w nim typu rozstrzygania tych dylematw.
- zaangaowanie emocjonalna a emocjonalna obojtno
- oparcie stosunkw na specjalnym przedmiocie zainteresowa lub nieokrelonej wieloci
wsplnych spraw
- traktowanie innych w sytuacji dziaania na podstawie specjalnego kryterium, lub ceego
bogactwa cech
- osiganiem lub przypisaniem bd jakoci w przeciwiestwie do reprezentacji
-orientacj na siebie lub zbiorowo ze wzgldu na interes wpleciony w dziaanie.

11. FILMOZNAWSTWO

11.1.1 RODA TEORII

Freud uwaa, e znaczenie symboli marzenia sennego znamy z rnych rde, z bani, mitw,
dowcipw, folkloru (nauki o obyczajowoci). W wielu miejscach t symbolik rozumiemy bez dalszych
wskazwek.

Nurt jungowskiej psychoanalizy da nam nauk o archetypach badajc w rnych w rnych obrazach i
ukadach literackich zagadnienie przejawiania si poszczeglnych archetypw. Nurt ten zwiza si z
horyzontami nowoczesnej etnologii Georga Frezera i Bronisawa Malinowskiego- nazywanej szko
Cambridge.

Psychoanaliza zapocztkowaa rwnie badania nad kultur, w ktrej yje czowiek (a wic take
pniejsz wiedze o mediach). Zaczto si zastanawia jaka jest kultura jak rwnie jaka jest prawdziwa
nie uksztatowana przez kultur natura czowieka- bez zakazw, nakazw, prawa i obyczajw. Freud
jednak dochodzi do wniosku, e tak czy inaczej doszoby do powstania kultury- niemoliwoci jest
oderwanie si od niej. Czowiek badany przez Freuda jest zakorzeniony w kulturze a wysiek wyrwania go
z niej pozbawia czowieczestwa. Pytanie: czy kultura spenia swoj rol ochronn i czy ta rola to
stanowi wystarczajce uzasadnienie sensownoci kultury.

Najwicej inspiracji metodologicznych z psychoanalizy moemy odnale w filmoznawstwie. Wg Helman

i Christiana Metza podjcie bada nad psychoanaliz byo naturaln konsekwencj zainteresowa
semiotyk. Zwracaj si oni ku szkole psychonailitycznej, ktra gosi powrt do Freuda. Uwaaj, e film
jest instrumentem ksztatowania metapsychiki widza. Film musi wyzwala spontaniczne oragnienie
ogldania filmw. Maszyna zewntrzna (przemys) i wewntrzna (psychologia widza) s ze sob
poczone.

Rne metody psychoanalitycznych bada nad filmem:

1. Nosograficzna- filmy jako symptomy lub sekundarne manifestacje. Zainteresowanie badacza

skupione jest na twrcy. Metoda ta dzieli si na biograficzne i patologiczne (filmy o neurozach i
fobiach reysera i scenarzysty)

2. Psychoanalityczna analiza scenariuszy- odsonicie ukrytego znaczenia scenariusza.

11.1.2 SPR O PSYCHOANALIZ

Psychoanaliza zostaa skrytykowana przez antropologi kultury lat 20 i 30 XX wieku m in przez Alfreda
Louisa Kroebera. Stwierdzono wtedy m in. e kompleks Edypa nie istanieje, a na nim w gwnej mierze
Freud opiera swoj teori kultury.

11.2 ESTETYKA FILMU KAROLA IRZYKOWSKIEGO

Irzykowski jest prekursorem w dziedzinie stetyki filmu w Europie- odkryto wtedy film jako odrbn
sztuk dysponujc wasnym jzykiem, wyrazem i stosunkiem do rzeczywistoci. W tych czasach
wikszo uwaaa kino za tandetn rozrywk.

Irzykowski (1879-1944) poeta, dramaturg, krytyk literacki i tumacz. Duo uwagi powca awangardzie:
futuryzmowi, ekspresjonizmowi itd. Lata 20 poswici filmowi a rozwaania zawar w ksice X-muza-
zagadnienia estetyczne kina. Kino wydawao mu si domen fantastyki dlatego proponowa film y
kubiczne, futurystyczne (gdzie mia zastosowanie formizm czysty), ktre nie znalazy realizatorw.
Uwielbia kino nieme i rysunkowe.

Jego pogldy byy oryginalne0 m in dlatego wpisa wi w historie teorii filmu. Jak sam powiedzia napisa
ksik w czasach gdy widzowie wstydzili si kina (bo byo tandetn rozrywk). Inni krytycy prbowali
udowodni, e kino jest rwne innym sztukom lub je przewysza. A Irzykowski widzia film w kontekstach
bardziej rozlegych- kulturowym i poznawczym. Wg niego film dawa szans nowego sposobu dotarcia
do rzeczywistoci.

Pisa: kino jest widzialnoci obcowania czowieka z materi. Dla niego rzeczywisto bya tym wszystkim
czego nie da si podcign pod jednostkowe zjawiska psychiczne. Obejmowaa materi fizykaln w
rnych postaciach oraz og warunkw wynikajcych z biologicznego i spoecznego bytowania
czowieka. A wic mier i mio jako zjawiska fizyczne, a te drugie to ekonomia, socjologia i polityka.
Zjawiska psychiczne maj miejsce w literaturze. Natomiast film najlepiej oddawa rzeczywisto
obejmujca materi . Tylko film potrafi odzwierciedli tyle przebiegw jednoczenie z przedstawieniem
materii w jej fizykalnej postaci a te dynamicznmetari ujmowa w bogactwie form i postaci.

Wane byo rwnie przyjcie widzialnoci jako nowej sankcji estetycznej oprtej na zmysowoci jako
jedynej moliwej transmisji midzy duchem a materi, skoro droga pamiciowa zostaa zamknita.
11.3 KOMPARATYSTYKA W BADANIACH NAD FILMEM

Helman na podstawie tradycji badan komparatystycznych okrelia filmoznawstwo nie jako kolejna ga
wiedzy o odrbnej sztuce jak jest film, lecz jako nauki uksztatowanej na wzr antropologii kultury.
Twierdzi, e nie jest to jeszcze rozpowszechnione mylenie chocia film ju dawno by analizowany dziki
metodom komparatystycznym ale w odniesieniu do innych sztuk wanie. W ujciu Helman
komparatystyka wydaje si by spadkobierczyni minionego okresu w dziejach myli i kultury filmowej,
kiedy nobilitacj filmu wizano z odnajdywaniem w nim wzorw intermedialnych- powszechnych,
porwnywalnych ze sob cech i waciwoci wszystkich sztuk.

Jednak helman zadaje pytania: czy wspczenie filmoznawstwo wypracowao swoj koncepcj
komparatystyki? Czy zaproponowao program bada zwizkw filmu z pozostaymi sztukami, oparty na
innej podstawie ni zestawienie pozornych i rzeczywistych analogii?

11.4 ESTETYKA KOMPARATYSTYCZNA

Tadeusz Miczka zakada, e moe istnie estetyk akomparatystyczna i diachroniczna, ktra badaaby
proces historyczny (np. historia filmu w ujciu komparatystycznym). Zakada, e moe istnie
komparatystyka synchroniczna, opisujca, interpretujca i wartociujca dzieo sztuki. Proponuje
traktowa j jako dyscyplin szczegow. Wiele teoretykw podejmowao ten temat i moliwe, e w
przyszoci komparatystyka zyska status autonomicznoci. Spore trudnoci do podejmowania takich
bada stanowi niead i niedowad terminologiczny.

11.5 METODA IKONOGRAFICZNO- IKONOLOGICZNA

Wiesaw Godzic- Naukowa refleksja nad filmem nie moe nie korzysta z dorobku bada na terenie
ssiednich sztuk. Koncepcja przyliterackoci filmu.

Metoda ikonograficzno-ikonologiczna jest dziedzin historii sztuki lub metod naukow, ktra zajmuje
si opisem (treci) i klasyfikacj obrazw. Godzic krytycznie ocenia t metod i uznaje j tylko i
wycznie za ga historii sztuki. Wg niego mona j uzna za metod badawcz tylko w przypadku:

1. Dzie dawnych, silnie skodyfikowanych, operujcych sztucznie stworzon a powszechnie przyjt

symbolik. Dzie, ktre tworz symbole i dane konotacje i denotacje.

2. Badania okrelonych serii gatunkowo- rodzajowych, ktrych materia fabularny uksztatowany

jest przez funkcjonujce w danej spoecznoci kulturowe historie mityczne, bajki, banie (np.
western)

3. Dzie z innego krgu kulturowego- wwczas niezbdnym staje si heureza wyjaniajca bd

przyporzdkowujca danym postaciom, gestom- znaczenia.

W ten sposb analiza ta staje si niespjnym zbiorem kilku metod: analizy techniczno-warsztatowej,
analizy semantycznej i syntezy kulturologiczno-antropologicznej.

11.6 GRAMATYKA FILMU

Metody analizy i interpretacji filmu rysoway si ju od pocztku refleksji filmoznawczej jako bardzo
trudne do osignicia. Helman uwaa, e dzieje si tak ze wzgldu na zoono medium filmowego.
Jego skadniki- scenografia, muzyka, kostiumy, gra aktorska, sposoby kompozycji kadru- bywaj
niespjne. Ponadto wynikao to z niemonoci dotarcia do elementw dziea ze wzgldu na rozliczne
kopoty z jego segmentacj oraz nieadekwatnoci jzyka dziea i jego opisu.

Te kopoty miaa rozwiza gramatyka filmu i tak zwany rozbir gramatyczny, ktra cho nie jest
metod analizy takow zostaa z braku metody sensu stricto. Gramatycy badali tworzywo poza dzieem,
starajc si opisa i sklasyfikowa sposoby manipulacji materiaem w wiecie przygotowanym do
sfilmowania oraz rodzaje i moliwoci wyrazowe kamery. Prbowali nastpnie odnajdywa chwyty
(sposoby uycia kamery) w dziele i sformuowa normy posugiwania si nimi. Oni waciwie nie
analizowali waciwoci dziea filmowego, tylko rozkadali go na czynniki pierwsze.

Jerzy Paewski wyrni podstawowe jednostki budowy filmu: Kadr, Ujcie, Scena, Sekwencja, Film

11.7 FRANCUSKA FILMOLOGIA UNIWERSYTECKA

W powojennej Francji pojawi si nowy nurt, ktry mia stworzy nowy warsztat bada i zamieni
intuicj i hipotezy o filmie w dyscyplin naukow. Tak powstao pojcie filmologii w znaczeniu
teoretycznym i historycznym. W teoretycznym znaczeniu- wiedza o filmie oparta na rdach i metodzie
naukowej. W historycznym- nurt naukowo badawczy, ktry w 1947r. ukonstytuowa si we Francji.

Pocztkowo w filmologii mona byo zauway tendencj wykorzystywania empirycznych metod

badawczych, obejmujcych nie tylko morfologi- objto rwnie kulturologi, szerok sfer
uwarunkowa historyczno- kulturowych. Dlatego zaczto korzysta z najnowszych ustale socjologii,
psychoplogii oraz antropologii. Kolejna tendencja- zespoowo i interdyscyplinarno inicjatyw
badawczych- poszukiwali zwizkw nie tylko z naukami humanistycznymi ale te z matematyczno-
przyrodniczymi. udzono si, ze filmologia stanie si wzorcowym modelem takiej wsppracy rwnie w
badaniach empirycznych, w indukcyjnych, nie dedukcyjnych procesach poznawczych.

Filmologia zmusia badaczy do wprowadzenia korekt do poj wiedzy o filmie i do rozszerzenia jego
ram. Poza klasycznym pojciem teorii materia dyscypliny filmoznawczej wzbogaci si po raz pierwszy o
systematycznie gromadzone empiryczne raporty dotyczce psychologii, fizjologii czy socjologii filmu.

Gwnym przedstawicielem tego nurtu by Gilbert Cohen-Seat, metodolog filmologii. W jego dziele-
Szkic podstaw filozofii filmu, wstpo oglny, podstawowe pojcia i sownik filmologii po raz pierwszy w
historii pojawio si ju w tytule zestawienie poj filozofia filmu i filmologia. Filozofia filmu bya
rozumiana przez autora jako drogowskaz filmologii, a zatem zespou dyscyplin powoanych do bada
nad filmem jako caociowym fenomenem kultury wspczesnej.

Na pierwszym Midzynarodowym kongresie Filmologii w 1947r. sformuowano kilka tez, ktre mwiy o
tym, e filmologia powinna by traktowana jako autonomiczna dyscyplina nauki, na rwni z innym.
Jednak na kolejnym kongresie w 1955r. wida ju byo kryzys filmologii.

11.8 KOGNITYWNA TEORIA FILMU

Prekursorami tej teorii jest David Bordwell i Kristin Thompson, ktrzy napisali Film Art.: An introduction z
1979 i opisali w niej zrby swojej koncepcji. Krytykowali oni psychoanalityczne podejcie do filmu, w
ktrym film robi co z widzem. Bordwell uwaa, e widz aktywnie przetwarza obraz filmowy
poszukujc w nim znacze. Uwaa rwnie to podejcie za Wielk Teori Wszystkiego i zarzuca tym
mylicielom, e wypowiadali si na wszystkie tematy: poczwszy od struktury przekazu zakoczywszy na
rozwoju kinematografii. Zarzuca im doktrynerstwo i nadinterpretacj.

Teoretyczn podstaw kognitywnej teorii stanowi teoria schematw poznawczych i psychologia

poznawcza. Widz aktywnie oglda film a jego aktywno nie mona w peni wyjani, sprowadzajc do
j do nastpstw wczesnodziecicych dowiadcze i niewiadomoci. Przeciwnie- w procesie odbioru
widz aktywnie dy do zbudowania takiej jego reprezentacji poznawczej, ktra umoliwi mu
satysfakcjonujce poczucie rozumienia.

Jacek Ostaszewskii wyrni pi podstawowych zaoe tej teorii:

1. Przedmiotem badan s relacje midzy filmem a widzem w duchu neoformalnego podejcia do

dziea filmowego w kategoriach psychologii przetwarzania informacji przez widza. Neoformalne
podejcie do dziea traktuje film jako do dziea artystycznego, ktre naley bada w kategoriach
estetycznych. Dziki takiemu podejciu i badaniom z psychologii przetwarzania mona wyjani,
jak to si dzieje, e na podstawie wysoko eliptycznej informacji widz jest w stanie skonstruowa
reprezentacje umysow rozgrywajcych si wydarze.

2. Zasada peryferycznej aktywizacji wyobrani widza Widz przeywa takie same emocje i ma te
same dowiadczenia co bohater filmu, rozmywa si granica midzy wasnymi stanami
psychicznymi a przeyciami fikcyjnego bohatera.

3. Widz jest wiadomym i racjonalnym odbiorc przekazw medialnych, traktujcym je jako

zadanie poznawcze i konsekwentnie zmierzajcym do zrozumienia akcji tego przekazu,
motyww zachowania bohaterw, kontekstw spoecznych i kulturowych.

4. Celem aktywnoci (jak jest poznawcze rozwizywanie problemu odbioru filmu) jest nadawanie
znacze obserwowanym wydarzeniom, poprzez np. stereotypy, stabilne schematy, ktrymi
dysponuje w pamici.

Kognitywna teoria filmu odrzuca model kodu, zgodnie z ktrym komunikacja opiera si na
dekodowaniu znacze zakodowanych w filmie. W przypadku filmw awangardowych komunikacja moe
odby si bez kodw, kiedy mwicy zamiast kodowa przekaz dostarcza suchaczowi raczej pewnych
danych, ktre umoliwiaj wnioskowanie o zamierzonym przez nadawc znaczeniu (model implikacyjno-
inferencyjny

12. Teoria dziaania komunikacyjnego Jurgena Habermasa

Rozum komunikacyjny
Problemy wspczesnych spoeczestw rozwinitych le w sferze komunikowania si, a nie w
sferze pracy i produkcji.
2 okresy twrczoci:
1) Odrnia dziaanie instrumentalne od dziaania komunikacyjnego (midzy prac a
interakcj). Sfer dziaania instrumentalnego jest sfera pracy, natomiast interakcj jest
komunikowanie si podmiotw i ich wzajemny wpyw na siebie za pomoc symboli.

2) H. proponuje rozszerzenie teorii dziaa spoecznych na dziaania komunikacyjne, ktre

w odrnieniu od dziaa celowo-racjonalnych, zorientowanych na sukces, s
zorientowane na porozumienie. Porozumienie zawarte jest w samej istocie aktu
komunikacji, jest horyzontem wszelkich aktw komunikacyjnych.

Praca oznaczaa zbir dziaa instrumentalnych albo celowo racjonalnych, dziki ktrym ludzie
zwikszaj swoje panowanie nad przyrod i osigaj zaspokojenie potrzeb materialnych,
natomiast interakcja oznaczaa og dziaa komunikacyjnych, ktre przebiegay zgodnie ze
spoecznymi normami zobiektywizowanymi.
Idealna sytuacja mowy- uczestnicy bez obaw kontroli i ogranicze, mog wsuchiwa si w gos
wasnego rozumu i mwi to co naprawd myl.
Wypracowany bez przymusu zewntrznego konsensus etyczny moliwy jest przy spenieniu 3
warunkw:
1) Warunek rwnego dostpu- jeli ludzie potrafi posugiwa si jezykiem, aby dzieli si
znaczeniami, gdy s w stanie wzajemnie zrozumie swoje intencje i podejmowa
prawidow interakcj, przysuguje im prawo rwnego dostpu.

2) Warunek swobody dyskusji- kada osoba musi mie prawo do przedstawiania wasnych
idei, podwaania cudzych i otwartego wyraania wasnej postawy, potrzeb i pragnie.

3) Warunek uwiarygodnienia- Kady musi zaakceptowa tendencj do uniwersalizacji.

Teoria dziaania komunikacyjnego 1981r. okrelaa, e miejsce przeciwstawiania interakcji i

pracy zastaje zmienione na analiz interakcji. Przez wielu autorw uwaana za wydarzenie
najwikszej wagi, poniewa kadzie kres tradycji utosamiania dziaania z dziaaniem
instrumentalnym, za racjonalno ze zdolnoci jasnego zdefiniowania celu, jaki chce si
osign. Akceptacja tej teorii wizaa si ze zmian dotychczasowego mylenia nauki na temat
spoeczestwa. DK jest istotteorii spoecznej i teorii kultury. H. chcia wykaza, e dziaania
komunikacyjne wi si nierozerwalnie z dziaaniami instrumentalnymi, ktre mimo to tworz
sfer niezalen i odosobnion.
Spoeczny kontekst komunikacji
Teoria H. to prba zwrcenia uwagi badaczy na rodowisko jednostki, ale take historyczny i
spoeczny kontekst, ktry znaczco wpywa na zachowania spoeczestwa. Najwaniejsze byo
zbadanie warunkw rodowiskowych wpywajcych na relacje i komunikacj ludzi. Jako jeden z
nielicznych badaczy skupi swoje badania na analizie warunkw zewntrznych interakcji i
komunikacji.
Zdaniem Jerzego Szackiego H. kad nacisk na wiat przeywany i system spoeczny, ktre to
czynniki jego zdaniem odgrywaj znaczc rol w dziaaniu komunikacyjnym. To wanie w
wiecie przeywanym dziaanie komunikacyjne ma swoje gwne podoe i w nim odgrywa
znaczc rol, ktra polega na tworzeniu i odtwarzaniu wsplnej rzeczywistoci spoeczno-
kulturowej. Rzeczywisto ma 3 wymiary: kultura, spoeczestwo i osobowo. Natomiast
system spoeczny moe by w peni niezaleny od wiedzy i zgody jednostek oraz ich zdolnoci
do osigania porozumienia.
H. do analizy krytycznej spoeczestwa posuy si pojciem racjonalnoci. Racjonalno jest
podstaw nowoczesnych mechanizmw, procesw pracy, istniejcych struktur spoecznych.
Teoria Marksa (rozwaa dziaanie komunikacyjne tylko w jego instytucjonalnym charaktere)
bya punktem wyjcia projektu teorii spoeczestwa i jego dziaa komunikacyjnych.
Podstaw komunikacji jest ch osignicia porozumienia w sferze ycia praktycznego. Mimo to
pogld ten zostaje zaburzony przez przymus spoeczny, ktry sprawia, e komunikacja
codzienna istnieje tylko w postaci zdeformowanej. Pocztkiem procesu komunikacyjnego jest
porozumienie. Jest to warunek konieczny na etapie pocztkowym komunikacji. Rozmwcy
zakadaj, e istnieje moliwo zrozumienia, tego co zostao zakomunikowane. Musi istnie
rwnie intencja wzajemnego zrozumienia. Oznacza to, e nie tylko zakadaj zaistnienie
warunkw zrozumienia, lecz jednoczenie je zaakceptowali, wyprzedzajc faktyczn
komunikacj.
4 roszczenia wanociowe, bdce podstaw kadej komunikacji:
1) Wyraa si zrozumiale

2) Dawa co do zrozumienia

3) Uczyni siebie samego zrozumiaym

4) Wzajemnie si porozumiewa

Jego koncepcja DK odnosia si do interakcji co najmniej 2 podmiotw zdolnych do mwienia i

dziaania, wchodzcych w stosunki interpersonalne.
Dziaanie komunikacyjne
Wymienionym typom dziaania H. przeciwstawia dziaanie komunikacyjne, jako centraln
kategori jego systemu filozoficznego. Dziaanie to kieruje si innymi kryteriami ni dziaanie
celowo-racjonalne.
Dziaanie komunikacyjne wg. H.: [] taki rodzaj interakcji, w ktrych wszyscy uczestnicy
wzajemnie zestrajaj swe indywidualne plany dziaania i dlatego zmierzaj do realizacji swych
celw
Dziaanie komunikacyjne(DK) odznacza si: jednotorowoci, ma charakter zwrotny, brak
momentu kulminacyjnego. Umoliwia przechodzenie midzy dziaaniem a komunikacj, gdzie
szczegln rol odgrywa jzyk jako medium procesw dochodzenia do porozumienia. Natomiast
porozumienie funkcjonuje jako mechanizm koordynujcy dziaania tylko w ten sposb, e
uczestnicy interakcji zgadzaj si co do postulowanej prawomocnoci swych ekspresji i
wzajemnie si uznaj.
Cech dziaania komunikacyjnego jest jego dialogowo, otwarcie na Innego, decydujca jest
take orientacja na porozumienie. DK kieruje si zasadami spoecznymi, dotyczcymi oczekiwa
wzajemnych zachowa co najmniej 2 podmiotw. H. zakada, e DK moe zosta okrelone jako
prawomocne, jeeli zwizane z nim twierdzenia bd przez komunikujce si podmioty
uznane za prawdziwe, suszne i szczere.
Rozrnienie H. na dziaanie ukierunkowane na rezultat i dziaanie ukierunkowane na
porozumienie, oparte zostao na teorii Maxa Webera, ktry okreli 4 typy dziaa zawierajce
wszystkie elementy dziaania spoecznego:
1) Dziaanie racjonalne ze wzgldu na cel

2) Dziaanie racjonalne ze wzgldu na wartoci

3) Dziaanie afektywne

4) Dziaanie tradycjonalne

Dziaanie ukierunkowane na rezultat jest zdeterminowane przez relacj cel-rodek. Moe si

odnosi do pewnego stanu rzeczy lub bezporednio do osb. W pierwszym wypadku dziaanie
instrumentalne, w drugim strategiczne. W opozycji do tych 2 typw dziaa ukierunkowanych
na rezultat H. stawia DK jako to, ktre zmierza ku porozumieniu. W dziaaniu nastawionym na
rezultat co najmniej 1 z aktorw ma intencj podkrelania kwestii dla siebie wanych: otwarcie
przez interwencj lub skrycie przez przemilczenie rzeczywistej intencji, starajc si samoczynnie
osign cel, przekonujc partnera.
Dziaanie ukierunkowane na porozumienie dziaanie komunikacyjne. Jest realizowane pod
warunkiem:
1) Wykluczone s wszystkie ukryte cale strategiczne.

2) Wykluczona jest otwarcie zadeklarowana ch wywarcia wpywu, powodujca, e

uzasadnianie lub argumentacja staj si zbyteczne.

3) Nastawienia aktorw jest ukierunkowane na porozumienie. DK zakada, e aktor dziki

ekspresji jzykowej czy w jedno poddawane krytyce waociowe roszczenia, o losie
ktrych

DK jest zaporedniczone jzykowo w tzn. akcie mowy. Uycie jzyka zorientowane na

osignicie porozumienia stanowi tryb komunikacji werbalnej, dla ktrego inne tryby s
uzupenieniem.
3 czyste przypadki czynnoci jzykowych:
1) Konstatujce czynnoci jzykowe- elementarne zdania orzekajce, zwizane z
roszczeniem do prawdziwoci.
 2) Regulatywne czynnoci jzykowe- elementarne zdania formuujce wezwania albo
wyraajce zamiary zwizane z roszczeniem do susznoci.

3) Eksprezywne czynnoci jzykowe- elementarne zdania wyraajce przeycia, w 1os.

liczby poj., zwizane z roszczeniem do szczeroci.

Wg. pojcia DK jzyk jest: swego rodzaju medium procesw dochodzenia do porozumienia, w
toku ktrych ich uczestnicy, odnoszc si do 3 wiatw, wysuwaj wzajemnie roszczenia
wanociowe, ktre mona akceptowa bd kwestionowa.
Aby DK byo prawomocne: - mwicy uywa zrozumiaych wyrae, aby suchacz mia
moliwo podzielenia jego wiedzy, - mwicy musi chcie wyraa swoje intencje zgodnie z
prawd. DK moe przebiega bez zaburze tylko dopki partnerzy przypuszczaj, e suszno
ponoszonych przez nich roszcze jest suszna.
Dyskurs jako metakomunikacja
Dyskurs jest komunikacj o komunikacji, konieczn, gdy komunikacja ukierunkowana na
porozumienie staje si sporna i moe ucierpie na skutek niezgody rozmwcw. Gdy 1 z
rozmwcw uwaa wypowied drugiego za niejasn lub sporn, zadaje pytanie zwrotne w celu
upewnienia si lub bezporedniego wyjanienia kwestii spornych. Dlatego dyskurs jest
elementem kadej komunikacji codziennej.
5 rodzajw dyskursw:
1) Dyskurs jako rodek dziaania komunikacyjnego, np. rozmowa naukowa odbywajca si
w sdzie i majca pewne zorganizowane ramy rozmowa w trakcie procesu.

2) Dziaanie komunikacyjne, ktre niesusznie roci sobie prawo do pozorw dyskursu.

3) Dyskurs terapeutyczny, sucy stworzeniu warunkw dyskursu dziki metodycznemu

wspieraniu autorefleksji.

4) Normalny przypadek dyskursu, sucy uzasadnieniu roszcze wanociowych, ktre

stay si problemem.

5) Dyskurs ukierunkowany innowacyjnie.

We wszystkich tych typach, uczestnicy nie tyle d do wymiany informacji, ile argumentw na
rzecz lub przeciw roszczeniom do wanoci. H. stawia wszystkim wymg dopuszczania przez
nie radykalizacji poziomu argumentacji, ktra sprowadza si do odchodzenia od kontekstu w
kierunku samorefleksji.
Idealna sytuacja porozumiewania si jzykowo zakada, e obie strony s gotowe do
porozumienia.
Formy komunikacji
Komunikacja jest zakcona, gdy nie s spenione jzykowe warunki bezporedniego
dochodzenia do porozumienia midzy 2 uczestnikami interakcji. Istnieje komunikacja zakcona
w danej sytuacji i zakcona trwale. Ta druga w rozumieniu systematycznego znieksztacenia
jest trwaa i ma powane skutki, bo neguje normalne zaoenia komunikacji. Dochodzi do niej
wtedy, gdy dobrowolna komunikacja ustpuje miejsca psychicznym strategiom obronnym.
Wyjciowe warunki zaistnienia normalnej komunikacji:
1) Proces komunikacji jest zorganizowany intersubiektywnie, co oznacza, e
komunikowane znaczenia s identyczne dla wszystkich ludzi przynalecych do danej
wsplnoty komunikacyjnej.

2) Partnerzy komunikacji s wiadomi kategorialnych rnic midzy przedmiotem a

podmiotem, mow zewntrzn a wewntrzn, publicznym a prywatnym, znaczcym a
znaczonym.

3) Manifestacje symbolizowane jzykowo, reprezentowane w aktach i przejawiajce si w

gestach nie s sprzeczne, ale uzupeniaj si zgodnie z mechanizmami metakomunikacji.

4) Poziomy waciwej komunikacji symbolicznej s od siebie izolowane.

Idea sfery publicznej (ktremu ogromne znaczenie przypisywa H.) otwarty jest na wypenienie
jej przez rne formy komunikacji, zwaszcza internet, umoliwiajcy obywatelom wyraanie
pogldw i komunikowacj ze sob nawzajem oraz ze swoimi liderami politycznymi bez
wychodzenia z domu. Zdaniem H. pierwsza odmiana sfery publicznej bya kawiarnia oraz kluby
dyskusyjne, gdzie spotykali si aktywni uczestnicy ycia politycznego. Gwnym rodkiem
komunikacji byy: bezporednia rozmowa prywatna, zgromadzenie publiczne i media drukowane
o maym zasigu.
Krytyka teorii
Teoria DK spotkaa si z krytyk. Najwicej kontrowersji koncepcja warunkw idealnej
sytuacji komunikacyjnej. Teoria DK nie ma charakteru czysto analitycznego, bo nie pochodzi od
okrelonych naukowych przesanek, aby systematycznie ujmowa treci, stany i fakty w ich
obecnym stanie. Sprawdza przesanki, ktre musz zaistnie, eby moliwy by konsensus jako
podstawa wszystkich wanych decyzji w spoeczestwie. Analizuje jedynie to, czym
dysponujemy, czyli moliwoci doj a do porozumienia.
Teoria DK wnosi do teorii komunikacji i argumentacji:
1) Rozrnienie typw wypowiedzi, ktrych roszczenia wanociowe mona sprawdzi pod
wzgldem ich susznoci, prawdziwoci lub susznoci.

2) Uzasadnienie norm konstytucyjnych idealnej sytuacji porozumiewania si jzykowego.

13. Socjologia Internetu. Badania Manuela Castellsa

Internet to ogromna sie o globalnym zasigu, czy sieci komputerw, skada si z tysicy
kilometrw wiatowodw, wielu urzdze i cz satelitarnych. Komputery wsppracuj,
wymieniaj i gromadz informacje.

Powstanie sieci.
Internet nie ma centrali ani odgrnego systemu sterowania, kady komputer jest niezaleny.
Nawet gdyby wyczy wikszo komputerw podpitych do sieci nic si nie zmieni w
funkcjonowaniu pozostaych. Ma to zwizek z histori Internetu. W 1957r. Zwizek radziecki
wystrzeli w kosmos 1 sztucznego satelit "sputnika". To dotkno Amerykanw bo dotd to oni
mieli przewag militarna i technologiczn. Zacz si wycig zbroje, rzd amerykaski
inwestowa w rozwj nauki i wojska. Powstaa wtedy ARPA (Advanced Research Project
Agency). Zajmowaa si szukaniem i wsparciem naukowcw, ktrych pomysy mogo
wykorzysta wojsko. Powstanie sieci kompterowej jest skutkiem ubocznym ARPA. Pracujcym
tam naukowcom zaleao na szybkim sposobie komunikacji, przy jednoczesnym dostpie do
innych komputerw. pierwsza sie (arpanet) opieraa si na modelu komunikacji opracowanej
dla wojska w latach 50 XX w. Arpanet zosta uruchomiony w 1969 r i poczy 4 amerykaskie
uniwersytety. W 1973 Arpanet poczy orodki naukowe bdce poza granicami Usa. Pierwszy
email zosta wysany w 1971.
Pracom nad rozbudow sieci towarzyszyy prace nad komputerami prowadzonymi przez
prywatne firmy, ktre dyy do zminaturyzowania komputerw zajmujcych cale hale, i
wykorzystanie monitora i graficznego interfejsu. W 1983 arpanet zosta podzielony na cz
akademick i wojskow. Do globalnej sieci podczyly si sieci lokalne powstajce w
prywatnych firmach (IBM, AT&T). Kocem lat 80. Doszo do prywatyzacji sieci, a internet stal
si bardziej powszechny przez opracowanie przegldarek internetowych. Kluczem do ekspansji
Internetu byo ujednolicenie sposobw kodowania danych w sieci, co pozwolio na doczanie
nowych fragmentw z juz istniejcymi. Ponad 20 lat pniej internet rozpowszechni sie na
caym globie.

Cyberprzestrze
Internet jako przestrze spoeczna - miejsce spotka i nawizywania kontaktw ludzkich.
Cyberprzestrze to przestrze cyfrowa lub wirtualna. Pierwszy raz ten termin zosta uyty w
1984r. przez Wiliama Gibsona w powieci Burning Chrome. Cyberprzestrze na dobre zostaa
spopularyzowana przez internet i filmu opierajce sie na motywach powieci Gibsona ( Johny
Mnemonic, Matrix). Dzisiaj cyberprzestrze to przestrze otwartego komunikowania sie za
porednictwem poczonych komputerw i pamici informatycznych. W humanistyce
cyberprzestrze to synonim Internetu.
Cyberprzestrze jest wtrna wobec ycia w realu, a sie jest przedueniem wiata
rzeczywistego.

Wirtualna spoeczno
Grupy funkcjonujce w wirtualnych sieciowych rodowiskach to Virtual community, wirtualne
wsplnoty, wirtualne spoecznoci lub grupy wirtualne. Wikszo socjologw postrzega
interakcje czonkw wirtualnych wsplnot za aprzestrzenne. B. Wellman odrzuca definiowanie
spoecznoci w kat. przestrzeni i definiuje poprzez sie. Spoecznoci to sieci wizi
midzyludzkich. To rdo ycia towarzyskiego, wsparcia, informacji itd. W kontekcie nowych
mediw i Internetu pojecie spoecznoci jest naduywane. Patricia Wallace twierdzi e
spoecznoci internetowe mona definiowa w rny sposb, to wsplnoty ludzi, take
tymczasowe, ktre gromadz si wok wsplnego celu lub dyskusji. Klasyczne dzieo
cybersocjologii ksiazka The Virtual community Howarda rheingolda on 1 zdefiniowa pojecie
spoecznoci wirtualnej jako grupy ludzi ktrzy mog lub nie spotka si twarz w twarz i ktrzy
wymieniaj swoje pogldy za porednictwem klawiatury i sieci. Spoeczno wirtualna
funkcjonuje w cyberprzestrzeni i jest uzaleniona od infrastruktury technologicznej. Autorzy
History and Emergence of Online communites twrcz ze spoeczno online to grupa ludzi
ktrzy odbywaj interakcje w rodowisku wirtualnym. Maja cel i opieraj si na technologii i
opieraj si na normach i przepisach.Barbara Przywara twierdzi ze spoecznoci online:
wykazuj mniejszy stopie spoistoci ni spoecznoci realne, wizi spoeczne s sabe i
krtkotrwae, mona do nich atwo wej i wyj, czonkostwo jest otwarte, odrzucenie grupy nie
powoduje duej traumy, czonkostwo nie niesie zobowiza, uczestnictwo jest anonimowe.
Komunikacja w spoecznociach wirtualnych opiera sie na asynchronicznej komunikacji
tekstowej. Komunikacja jest wolna od zahamowa, sprzyja zachowania twrczym, agresji i
wulgaryzmowi.

Zwizki online
Spor czy zwiazki zawierane przez internet prowadza do trwaych wizi spoecznych lub czy w
ogle istniej wizi internetowe. Ludzie przyczaj sid do grup na portalach na podstawie
podzielanych zainteresowa. Czasem r grupy staj sie miejscem osobistego wsparcia
materialnego i emocjonalnego. Znajomoci w Internecie opieraj sie na zainteresowaniach nie na
atrakcyjnoci fizycznej i s przez to trwalsze. Inni twierdza e sieciowe kontakty to przelotne
znajomoci bez interakcji face to face nie mona mwi o gbokich zwizkach i relacjach.
Przeniesienie kontaktw wirtualnych do rodowiska realnego jest trudne. Kontakt internetowy
nie pozwala na prawdziwe poznanie powierzchownoci osoby. Wygld fizyczny jest wany w
kontaktach midzyludzkich (stereotypy, przekonania). Magdalena Szpunar twierdzi e zwiazki
online sa paradoksalne bo: platform ich egzystencji jest rzeczywisto wirtualna ( nie s realne)
waciwoci kontaktw online s antynomie odlego i bezporednio, zwiza i bogata
komunikacja, anonimowo i otwarto, szczero i oszukiwanie, cigo i niecigo,
marginalne zaangaowanie fizyczne i znaczne zaangaowanie fizyczne. Oraz jaki wpyw na
nasze ycie maja zwiazki online. Zwizki online maja + i - internet poszerza zakres kontaktw
spoecznych utrzymuje i wzbogaca juz istniejce ale take korzystanie z Internetu podnosi
ryzyko osamotnienia, poczucia wyobcowania czy depresji, a upozorowana rzeczywisto
wirtualna moe spowodowa zmniejszenie kontaktw w yciu realnym. Kontakty wirtualne nie
sa ze s po prostu inne ni te w realu ( nie chodzi o sklep :)).
Cybersocjologia Castellsa
Castella urodzony w 1942 w Hiszpanii, socjolog. Zajmuje si badaniem kondycji czowieka i
spoeczestwa w kontekcie procesw usieciowienia ycia spoecznego. Wg castellsa internet
jako nowe medium bdce rodzajem nowej przestrzeni znaczco wpywa na ksztat
spoeczestwa. Jego wpyw wynika ze zdolnoci do przeksztacania wzorw komunikacji, ktra
jest podstawow umiejtnoci czowieka. Internet jest ksztatowany przez swoich
uytkownikw, to ukad wzajemnie oddziaujcych na siebie elementw a wyania si z niego
spoeczestwo sieciowe. Castells w gwnej mierze skupia si na relacjach midzyludzkich i
ocenie wpywu Internetu na wizi spoeczne oraz wirtualne spoecznoci. + i - Internetu, typu
wyobcowanie, ograniczenie komunikacji spoecznej, zerwanie wizi rodzinnych, faszowanie
tosamoci itd. Castells twierdzi e w gwnej mierze internet jest narzdziem ktre jego
uytkownicy wykorzystuj w pracy i w yciu prywatnym. Twierdzi e korzystanie z Internetu
nie prowadzi do ograniczenia interakcji spoecznych i alienacji. Wirtualna wsplnota wg niego
to samodefinujaca si, elektroniczna sie interaktywnej komunikacji, ktra funkcjonuje wok
zainteresowa i celw. Mog by sformalizowane lub nie. Internet to materialna platforma
indywidualizmu sieciowego. Nierwno w dostpie di Internetu to cyfrowy podzia.
Cybersocjologia, dzia socjologii zwizany z badaniami nad spoecznymi aspektami dziaania
sieci.

Zakoczenie

Dzisiejsze medioznawstwo jest dyscyplin wielonurtow i wielopoziomow, bogat w

rnorodne podejcia badawcze, orjentacje metodologiczne, szkoy i kierunki. np.
jzykoznawstwo, literatura, filologia, nauka o filmie Medioznawstwo, zwane te komunikowanie
masowe jest nauk interdyscyplinarn i trnasdyscyplinarn. Medioznawstwo ma 5 aspektw:
1.politologiczne (media i tworzenia opinii publicznej , polityka , funkcja krytyczna i analityczna
mediw) 2. Socjologiczne (stosunki midzy spoeczestwem i kultur a kom. Masowym,
przekazywanie wartoci i norm ) 3.psychologiczne (oddziaywanie mediw, skuteczne
komunikowanie, skutki, teoria oddziaywania mediw) 4. pedagogiczne (media w procesie
ksztatcenia i wychowywania) 5. jzykoznawcze (jezyk w komunikowaniu intrapersonalnym i
publicznym)