WEWNTRZNA BUDOWA MATERII

Dyfuzja samorzutne wnikanie czstek jednej substancji midzy czstki drugiej substancji, gdy te
substancje s w bezporednim kontakcie.

Pierwiastek zbir jednakowych atomw.

Zwizek chemiczny zbir jednakowych czsteczek, zbudowanych z rnych atomw.

Jednostka masy atomowej (u) to 1/12 masy atomu izotopu wgla 12C.

Masa atomowa pierwiastka masa atomu wyraona w jednostkach masy atomowej (u). Jest redni
mas atomow wynikajc z zawartoci procentowej izotopw.

Mas czsteczkow zwizku chemicznego oblicza si sumujc masy atomowe wszystkich

pierwiastkw tworzcych zwizek chemiczny.

np. m Na2O = 2 mNa + mo = 2 23u + 16u = 46u + 16u = 62u

Atom zbudowany jest z:

jdra atomowego, ktre zawiera protony i neutrony zwane nukleonami

elektronw poruszajcych si wok jdra tworzcych powoki elektronowe.

Proton podstawowa czstka materii znajdujca si w jdrze atomu, o masie 1 u i adunku

elektrycznym + 1.

Elektron podstawowa czstka materii tworzca powoki atomu o masie 1/1840 u i adunku
elektrycznym - 1

Neutron podstawowa czstka materii znajdujca si w jdrze atomu, o masie 1 u i adunku

elektrycznym 0.

Liczba atomowa (Z) liczba protonw w jdrze atomowym.

Liczba masowa (A) suma liczby protonw i liczby neutronw (liczba nukleonw) w jdrze
atomowym.

Liczba protonw w jdrze pierwiastka rwna jest iloci elektronw poruszajcych si wok jdra.

Z = liczba protonw = warto adunku jdra = liczba elektronw

A = liczba protonw + liczba neutronw
Liczba neutronw = A - Z
W atomie moe by maksymalnie 7 powok elektronowych, do ich opisu uywa si litery: K, L, M, N,
O, P i Q. Rozkad elektronw na powokach np. K2L8 M2 - to konfiguracja elektronowa.

Elektrony walencyjne to elektrony znajdujce si na ostatniej powoce, najbardziej oddalonej od

jdra.

Izotopy atomy tego samego pierwiastka chemicznego rnice si liczb neutronw w jdrze (taka
sama liczba atomowa, rna liczba masowa).

Zastosowania izotopw:
rozpoznawanie i leczenie chorb
rdo energii elektrownie atomowe
paliwo odzie podwodne z napdem atomowym
okrelanie wieku organizmw, ska i mineraw
badanie ukrytych wad wyrobw metalowych

Promieniotwrczo (radioaktywno) rozpad jder atomw niektrych pierwiastkw chemicznych

lub rozszczepienie na dwa rne pierwiastki chemiczne.
Przemiany jdrowe:

Przemiana - polega na emisji (wyrzuceniu) z jdra atomowego dodatnio naadowanej czstki

skadajcej si z dwch protonw i dwch neutronw.

Przemiana polega na emisji elektronu (czstki ), ktry powstaj w jdrze atomowym w wyniku
zachodzcych w nim przemian. Promieniowanie ma wikszy zasig i wiksz energi ni .

Przemiana - polega na emisji promieniowania w postaci energii- fali elektromagnetycznej. To

promieniowanie ma du energi i najwikszy zasig.

Dmitrij Iwanowicz Mendelejew twrca ukadu okresowego pierwiastkw i odkrywca prawa

okresowoci.

Tre prawa okresowoci waciwoci pierwiastkw chemicznych, uporzdkowanych zgodnie ze

zwikszajc si liczb atomow powtarzaj si okresowo.

Prawu okresowoci podlegaj:

promienie atomowe,
elektroujemno,
powinowactwo elektronowe,
energia jonizacji,
waciwoci chemiczne.

Dla pierwiastkw bloku s i p zmiany te ksztatuj si nastpujco:

grupa okres

ze wzrostem liczby atomowej w grupie: ze wzrostem liczby atomowej w okresie:

- promie atomowy ronie
- elektroujemno maleje
- powinowactwo elektronowe maleje
- energia jonizacji maleje
- charakter metaliczny wzrasta
- aktywno metali ronie
- aktywno niemetali maleje
- promie atomowy maleje (wyjtek helowce)
- elektroujemno ronie
- powinowactwo elektronowe ronie
- energia jonizacji ronie
- aktywno metali maleje
- aktywno niemetali wzrasta
- charakter metaliczny maleje
Ukad okresowy pierwiastkw to tabela grupujca znane pierwiastki chemiczna uszeregowane
wedug wzrastajcej liczby atomowej. Zbudowany jest z 18 grup (kolumny) oraz 7 okresw (szeregi).
Grupy 1, 2 oraz od 13 do 18 to grupy gwne, a od 3 do 12 to grupy poboczne.

Grupa zawiera pierwiastki o podobnych waciwociach (wyjtek stanowi wodr w grupie pierwszej).
Nazwa grupy (berylowce, borowce, azotowce) pochodzi od nazwy pierwszego pierwiastka w grupie z
wyjtkiem grupy pierwszej, ktrej nazw tworzy si od drugiego pierwiastka (litowce).
Przesuwajc si w d grupy zauwaamy wzrost charakteru metalicznego (maleje charakter
niemetaliczny).

W okresie znajduj si pierwiastki o odmiennych waciwociach. Okres zaczyna si bardzo

aktywnym metalem (z wyjtkiem pierwszego), a koczy typowym niemetalem gazem szlachetnym.

Pooenie pierwiastka w ukadzie okresowym okrela si podajc numer okresu i grupy, w ktrej
ley pierwiastek lub jego liczb porzdkow (liczb atomow). Na podstawie pooenia pierwiastka
mona poda wiele informacji o nim, takich jak budowa atomu czy typ i waciwoci zwizkw, ktre
tworzy.

Numer okresu informuje o liczbie powok elektronowych w atomie.

Numer grupy 1 i 2 oraz dla grup od 13 do 18 pomniejszony o 10 informuje o liczbie elektronw

walencyjnych.

Liczba porzdkowa (liczba atomowa) wskazuje liczb protonw w jdrze, a zarazem liczb
elektronw na powokach.

Atomy cz si ze sob za pomoc elektronw walencyjnych, d do uzyskania oktetu

elektronowego (8 elektronw), ktry jest trwaym stanem elektronowym w atomie. Tylko atom
wodoru ma 1 powok elektronow, wic stan stabilny uzyskuje gdy ma 2 elektrony walencyjne tzn.
dublet elektronowy.

WEWNTRZNA BUDOWA MATERII- ZADANIA

Zadanie 1.
Zadanie 2. Dla atomw nastpujcych pierwiastkw (fluor,krzem,potas,brom,magnez) odczytaj z
ukadu okresowego i okrel, a take rozpisz rozmieszczenie elektronw na powokach z
narysowaniem modelu kadego z tych atomw:

Fluor

liczba elektronw:

ilo powok elektronowych:

ilo elektronw walencyjnych:

Model atomu:

Krzem

liczba elektronw:

ilo powok elektronowych:

ilo elektronw walencyjnych:

Model atomu:

Potas

liczba elektronw:

ilo powok elektronowych:

ilo elektronw walencyjnych:

Model atomu:

Brom

liczba elektronw:

ilo powok elektronowych:

ilo elektronw walencyjnych:

Model atomu:

Magnez

liczba elektronw:
ilo powok elektronowych:

ilo elektronw walencyjnych:

Model atomu:

Zadanie 3. Na podstawie konfiguracji elektronowej, okrel numer okresu, liczb protonw,

elektronw oraz elektronw walencyjnych podanych pierwiastkw.

a) Ar, K2 L8 M8

numer okresu:

liczba protonw i elektronw:

liczba neutronw:

elektrony walencyjne:

b) S, K2 L8 M6

numer okresu:

liczba protonw i elektronw:

liczba neutronw:

elektrony walencyjne:

Zadanie 4. Ukad okresowy porzdkuje pierwiastki i dostarcza wielu informacji o waciwociach

chemicznych i o budowie atomu. Na podstawie ukadu okresowego uzupenij tabel:

Nazwa Symbol Liczba Liczba Numer Numer Ilo

pierwiastka chemiczny atomowa Z masowa A okresu grupy elektronw
walencyjnych
.
F

.
4

.
2 1

Chlor