Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
4 DOBR URZDZE
Przegld
Gdy zostaa podjta decyzja o wielkoci i kolejno-
ci obciania agregatu prdotwrczego, mona
rozpocz zadanie dobierania urzdze dla dane-
go zadania.
Alternatory prdu zmiennego AC
Napicie
Niskie napicie: Zastosowanie mocno determinuje
wybrane napicie agregatu prdotwrczego. W
zastosowaniach awaryjnych i czuwajcych, napi-
cie wyjciowe generatora zwykle odpowiada na-
piciu uytkowemu odbiornikw. Wikszo han-
dlowo uywanych napi i konfiguracji podcze
jest dostpnych jako opcje standardowe u produ-
centw alternatorw. Niektre rzadko stosowane
napicia mog wymaga specjalnych uzwoje,
ktre mog wymaga znacznych czasw realizacji
produkcji. Wikszo alternatorw posiada regu-
lacje napicia co najmniej + 5% od podanego na-
picia znamionowego dla umoliwienia regulowa-
nia do szczeglnych wymaga danego miejsca.
Patrz Tabela Napi na wiecie w Zaczniku B.
1 co umoliwia dopasowanie do szerokiego zakresu
rednie napicie: W zastosowaniach gwnego
zasilania lub obcienia podstawowego, lub gdy
oglne warunki zastosowania s przewodzce,
najczciej s stosowane agregaty prdotwrcze
redniego napicia (powyej 600 V). Generalnie,
rednie napicia powinny by rozwaane, gdy
wyjcie z generatora niskiego napicia przekra-
czaoby 2.000 A. Innym kryterium zachcajcym
do stosowania redniego napicia jest wiel-
ko/wydajno urzdze przeczania mocy i
wymagana wielko przewodw w porwnaniu z
niskim napiciem. Chocia urzdzenia redniego
napicia bd bardziej kosztowne, wymagane
przewody (rzdu 10 20 razy mniejsza wytrzyma-
o prdowa) w poczeniu ze zmniejszonymi
przepustami, konstrukcjami
1 Alternatory s dostpne w rnych konfiguracjach
Alternatory redniego napicia s dostpne w wyrobach
Cummins Power Generation o mocy znamionowej 750 kW i
powyej.
2004 Cummins Power Generation. Wszystkie kopie s niekontrolowane.
4 DOBR URZDZE
nonymi i czasem instalowania, mog zrwnowa-
y wyszy koszt alternatora.
Izolacja i wartoci znamionowe
Generalnie, alternatory z zakresu od 20 kW do
2.000 kW posiadaj Klas F NEMA lub Klas H
izolacji uzwojenia. Izolacja klasy H jest przezna-
czona do wytrzymywania wyszych temperatur,
ni Klasa F. Wielkoci znamionowe alternatora s
nadawane ze wzgldu granic wzrostu temperatu-
ry. Alternatory z izolacj Klasy H maj wartoci
znamionowe mocy wyjciowych kW i kVA, ktre
pozostaj w zakresach klasy wzrostu temperatur
o o o o o
80 C, 80 C, 105 C, 125 C, oraz 150 C powyej
o
temperatury otoczenia 40 C. Alternator pracujcy
o
przy swojej znamionowej temperaturze 80 C b-
dzie mia dusz ywotno, ni pracujcy w
wyszej temperaturze. Alternatory o znamiono-
wym niszym wzrocie temperatury dla danej
klasy agregatu prdotwrczego spowoduj lepszy
rozruch silnika, mniejsze spadki napicia, wysz
wydajno przy obcieniu nie liniowym lub nie-
zrwnowaonym, jak rwnie wysz wydajno
prdu bdu. Wikszo agregatw prdotwr-
czych Cummins Power Generation posiada do-
stpnych wicej, ni jedna wielko alternatora,
zastosowa.
Wiele alternatorw dla danego agregatu prdo-
twrczego bd miay wiele wartoci znamiono-
wych, takich, jak 125/105/80 (S, P, C). To ozna-
cza, e wybrany alternator bdzie pracowa z
rnymi granicami wzrostu temperatury, zalenie
od wartoci znamionowej agregatu prdotwrcze-
go, np. pozostanie przy wzrocie temperatury
o
125 C zastosowany jako Czuwajcy, przy wzro-
o
cie temperatury 105 C zastosowany jako Zasila-
o
nie Gwne, i przy wzrocie temperatury 80 C jako
Zasilanie Cige.
Uzwojenia i Podczenia
uzwoje i podcze. Zrozumienie pewnej uywa-
nej terminologii pomoe w dokonywaniu wyboru
najlepiej pasujcego do zastosowania.
35

Przeczalne: Wiele alternatorw jest zaprojekto-
wanych z indywidualnymi wyprowadzeniami
uzwoje kadej fazy, ktre mog by podczane ternatora ze specjaln charakterystyk uzwoje
do konfiguracji WYE pub Delta (trjkt). S one
czsto nazywane alternatorami z 6przewodowymi.
Czsto alternatory przeczalne posiadaj sze zwikszon wydajno rozruchu silnika mona
oddzielnych uzwoje, po dwa w kadej fazie, ktre
mog by czone szeregowo lub rwnolegle i w
konfiguracjach WYE lub delta. S one nazywane
przeczalnymi 12-przewodowymi. Te rodzaje al-
ternatorw s gwnie produkowane dla elastycz-
noci i wydajnoci podczas produkowania i s -
czone i testowane w fabryce zgodnie z dan
konfiguracj.
Szeroki zakres: Niektre alternatory s zaprojek-
towane do wytwarzania szerokiego zakresu zna-
mionowych napi wyjciowych, takich, jak zakres
od 208 do 240 lub 190 do 220 V jedynie z regula-
cj poziomu wzbudzania. Gdy jest to poczone z
cech przeczalnoci, s one nazywane Prze- sadniczo z wirnika i stojana, jak pokazano na Ry-
czalnymi Szerokiego Zakresu.
Rozszerzony zakres: Ten termin dotyczy alterna-
torw zaprojektowanych do wytwarzania szersze-
go zakresu napi, ni alternatory szerokiego za-
kresu. Podczas gdy szeroki zakres moe wytwa-
rza nominalnie 416-480 V, zakres rozszerzony
moe wytwarza 380-480 V.
Ograniczony zakres: Jak sugeruje nazwa, alterna-
tory ograniczonego zakresu maja bardzo ograni-
czony zakres regulacji napicia znamionowego
(na przykad 440-480 V) lub mog by zaprojek-
towane do wytwarzania tylko jednego danego na-
picia znamionowego i poczenia, jak np. 480 V
WYE.
Rysunek 4-1. Przekrj poprzeczny generatora cztero-biegunowego.
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
Poprawiony rozruch silnika: Ten termin jest uy-
wany do opisywania wikszego alternatora lub al-
do wytwarzania wyszej wydajnoci prdowej roz-
ruchu silnika. Chocia jak wspomniano wczeniej,
uzyska poprzez wybranie alternatora o niszej
granicy wzrostu temperatury.
Podstawy i wzbudzanie
Podane jest pewne zrozumienie podstaw gene-
ratorw prdu zmiennego AC i ukadw wzbudza-
nia generatora w stosunku do reakcji na obcie-
nia przejciowe, interakcje regulatora napicia z
obcieniem oraz reakcji ukadu wzbudzania na
bdy wyjcia generatora.
Generator przetwarza obrotow energie mecha-
niczn na energi elektryczn. Skada si on za-
sunku 4-1. Wirnik przenosi pole generatora (po-
kazany jako cztero-biegunowy), i jest obracany
przez silnik. Pole jest wzbudzane przez rdo
prdu staego DC, zwane wzbudnikiem, ktre jest
podczane do kocwek + i - uzwoje pola.
Generator jest zbudowany tak, e linie si pola
magnetycznego przecinaj prostopadle uzwojenia
stojana, gdy silnik obraca wirnik, indukujc napi-
cie w elementach uzwojenie stojana. Napicie w
elemencie uzwojenia zmienia kierunek przy ka-
dej zmianie biegunowoci (w generatorze cztero-
biegunowym dwukrotnie na kady obrt). Typowo
generator posiada czterokrotnie wicej szczelin
uzwojenia, ni pokazano i jest uzwojony dla
uzyskania wyjcia sinusoidalnego, przemiennego,
jedno- lub trjfazowego.
36

Indukowane napicie w kadym elemencie uzwo-
jenia zaley od siy pola (ktre moe by przed-
stawiane przez wysz gsto linii si), prdkoci,
z jak linie si przecinaj elementy uzwojenia
(prdko obrotowa), oraz dugoci stosu. W
zwizku z tym, w celu zmiany napicia wyjcio-
wego generatora o danej wielkoci i prdkoci ob-
rotowej , konieczna jest zmiana natenia pola.
Realizuje si to poprzez regulator napicia, ktry
reguluje prd wyjciowy wzbudnika.
Generatory s wyposaone w systemy wzbudza-
nia samo-wzbudne, lub ze wzbudzeniem obcym
(PMG).
Generatory samo-wzbudne: Ukad wzbudzania
generatora samo-wzbudnego jest zasilany, po-
przez automatyczny regulator napicia (AVR), z
mocy pobieranej z wyjcia mocy generatora. Re-
gulator napicia wykrywa napicie wyjciowe i
czstotliwo generatora, porwnuje je z warto-
ciami odniesienia, a nastpnie doprowadza regu-
lowany stay prd wyjciowy DC do uzwoje pola
wzbudnika. Pole wzbudnika indukuje wyjcie pr-
du zmiennego AC w wirniku wzbudnika, ktry wi-
ruje, napdzany z wau generatora napdzanego
silnikiem. Wyjcie wzbudnika jest prostowane wi-
rujcymi diodami, znajdujcymi si rwnie na
wale generatora, w celu zasilania prdem staym
gwnego wirnika (pole generatora). Regulator
napicia zwiksza lub zmniejsza prd wzbudnika,
wykrywajc zmiany napicia wyjciowego i cz-
stotliwoci wyjciowej, powodowane zmianami
obcienia, zwikszajc lub zmniejszajc w ten
Rysunek 4-2. Generator samo-wzbudny.
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
sposb natenie pola generatora. Wyjcie gene-
ratora jest wprost proporcjonalne do natenia po-
la. Patrz Rysunek 4-2.
Zwykle ukad samo-wzbudny wzbudzania genera-
tora jest najtaszym ukadem dostpnym od pro-
ducenta. Zapewnia on dobre dziaanie we wszyst-
kich warunkach pracy, gdy agregat prdotwrczy
jest prawidowo dobrany wielkoci do zastoso-
wania. Zalet ukadu samo-wzbudnego w porw-
naniu z ukadem wzbudzania obcego jest to, e
ukad samo-wzbudny jest z natury samo-
zabezpieczajcy w warunkach symetrycznego
zwarcia, poniewa pole znika. Z tego powodu,
gwny odcznik linii dla zabezpieczenia genera-
tora i przewodniki do pierwszego poziomu dystry-
bucji mog nie by uwaane za konieczne,
zmniejszajc dalej koszt zainstalowanego syste-
mu.
Wady ukadu samo-wzbudnego s nastpujce:
Moe by konieczne wybieranie wikszego
generatora w celu zapewnienia akceptowal-
nych osigw rozruchu silnika.
Maszyny samo-wzbudne s zalene od ma-
gnetyzmu szcztkowego dla wzbudzenia pola.
Jeeli magnetyzm szcztkowy nie jest wystar-
czajcy, konieczne bdzie zapalenie pola ze
rda prdu staego DC.
Moe nie wytrzymywa prdw bdu dosta-
tecznie dugich do wyzwolenia wyjciowych
automatycznych odcznikw obwodu
37

Rysunek 4-3. Generator o wzbudzeniu obcym (PMG)
Generatory o wzbudzeniu obcym: Ukad wzbu-
dzania generatora o wzbudzeniu obcym jest po-
dobny do generatora samo-wzbudnego, z wyjt-
kiem oddzielnego generatora z magnesem trwa-
ym (PMG) umieszczonym na kocu gwnego
wau generatora, ktry zasila regulator napicia.
Patrz Rysunek 4-3. Poniewa jest to oddzielne
rdo zasilania, na obwd wzbudzania nie maj
wpywu obcienia generatora. Generator jest
zdolny wytrzyma dwa do trzech razy wyszy prd
od znamionowego przez okoo dziesi sekund. Z
tych powodw, ukady wzbudzania obcego s za-
lecane dla zastosowa, w ktrych konieczne s
podwyszona zdolno rozruchu silnika, dobre
osigi z obcieniami nie-liniowymi, lub wytrzy-
mywanie duszych stanw zwarcia.
Przy tym ukadzie wzbudzania generatora ko-
nieczne jest zabezpieczy generator przed sta-
nami bdu, poniewa generator ma moliwo
dziaania a do zniszczenia. Ukad sterowania
Power Command Control System z AmpSentry
zapewnia to zabezpieczenie poprzez regulowanie
podtrzymywanego prdu zwarcia i wyczanie
agregatu w przypadku gdy istnieje prd bdu, ale
zanim alternator zostanie uszkodzony. Dalsze in-
formacje w tym temacie Patrz Projekt Elektrycz-
ny.
Obcianie przejciowe: Agregat prdotwrczy
jest ograniczonym rdem zasilania, zarwno pod
wzgldem mocy silnika (kW), jak i mocy woltam-
perw (kVA), niezalenie od rodzaju ukadu
wzbudzania. Z tego powodu, zmiany obcienia
spowoduj stany przejciowe zarwno napicia,
jak i czstotliwoci. Na wielko (magnitud) i
czas trwania tych zmian ma wpyw generalnie
charakterystyka obcienia i wielko alternatora
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
w stosunku do obcienia. Agregat prdotwrczy
jest rdem o wzgldnie wysokiej impedancji, w
porwnaniu z typowym transformatorem siecio-
wym (komunalnym).
Typowy profil napicia przy podczaniu i od-
czaniu obcienia jest pokazany na Rysunku 4-4.
Po lewej stronie wykresu regulowany jest stan
ustalony napicia bez obcienia, przy 100% na-
picia znamionowego. Gdy podczane jest ob-
cienie, napicie natychmiast spada. Regulator
napicia wykrywa spadek napicia i reaguje po-
przez zwikszenie prdu pola do odtworzenia na-
picia znamionowego. Czas odtwarzania napicia
jest czasem trwania od podczenia obcienia do
powrotu napicia do obwiedni regulacji napicia
(pokazanej jako
= 2%). Zwykle pocztkowy spadek napicia jest w
zakresie od 15 do 45 procent napicia znamiono-
wego, gdy 100% znamionowego obcienia agre-
gatu prdotwrczego (przy wspczynniku mocy
PF = 0,8) jest podczane w jednym kroku. Odtwa-
rzanie poziomu napicia znamionowego wystpi
w cigu 1 10 sekund, zalenie od natury obci-
enia i konstrukcji agregatu prdotwrczego.
Najbardziej znaczc rnic pomidzy agrega-
tem prdotwrczym, a sieci komunaln jest fakt,
e gdy obcienie jest nagle podczane do sieci,
zwykle nie ma zmian czstotliwoci. Gdy obcie-
nia s podczane do agregatu prdotwrczego,
prdko obrotowa maszyny (czstotliwo) spa-
da. Maszyna musi wykry zmian prdkoci i do-
regulowa dawk paliwa dla wyregulowania jej do
nowego poziomu obcienia. Dopki nie zostanie
osignite dopasowanie nowego obcienia i
dawki paliwa, czstotliwo bdzie rna od zna-
mionowej.
38

Rysunek 4-4. Typowy profil napicia przy podczaniu i odczaniu obcienia.
Zwykle, spadek czstotliwoci jest w zakresie od 5
do 15 procent czstotliwoci znamionowej, gdy
100 procent obcienia znamionowego jest pod-
czane w jednym kroku. Odtwarzanie moe zajc
kilka sekund.
Uwaga: Nie wszystkie agregaty prdotwrcze s zdolne
do przyjcia 100% obcienia w jednym kroku.
Agregaty prdotwrcze zachowuj si rnie z
powodu rnic w charakterystykach regulatorw
napicia, reakcji regulatora silnika, konstrukcji
ukadu paliwowego, ssania silnika (wolnosscy lub
doadowany), oraz dopasowania silnikw do gene-
ratorw. Wanym celem podczas projektowania
agregatu prdotwrczego jest ograniczenie zmian
napicia i czstotliwoci do dopuszczalnych po-
ziomw.
Wykresy Nasycenia Generatorw: Wykresy nasy-
cenia generatorw krel napicie wyjciowe ge-
neratora dla rnych obcie, gdy zmienia si
prd uzwojenia gwnego pola. Dla pokazanego
typowego generatora, krzywa nasycenia A bez
obcienia przecina lini napicia znamionowego
agregatu prdotwrczego, gdy prd pola wynosi
okoo 18 amperw. Innymi sowy, prd pola okoo
18 amperw jest wymagany dla utrzymania zna-
mionowego napicia wyjciowego generatora bez
obcienia.
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
Krzywa nasycenia penego obcienia B pokazu-
je, e do utrzymania znamionowego napicia wyj-
ciowego generatora , gdy wspczynnik mocy
penego obcienia wynosi 0,8, wymagany jest
prd pola okoo 38 amperw. Patrz Rysunek 4-5.
Reakcja Ukadu Wzbudzania: Prd pola nie moe
by zmieniany natychmiastowo w odpowiedzi na
zmian obcienia. Regulator, wzbudnik pola,
oraz gwne pole posiadaj stae czasowe, ktre
musz zosta dodane. Regulator napicia posia-
da stosunkowo szybk reakcj, podczas gdy pole
gwne posiada znacznie wolniejsz reakcj, ni
pole wzbudnika, poniewa jest wielokrotnie wik-
sze. Trzeba zauway, e reakcja ukadu samo-
wzbudnego bdzie w przyblieniu taka sama, jak
systemu z wzbudzaniem obcym, poniewa stae
czasowe dla pl gwnego i wzbudnika s zna-
czcymi czynnikami w tym wzgldzie, a s one
wsplne dla obu tych systemw.
Dla zoptymalizowania czasu odzyskiwania, zapro-
jektowane jest wymuszanie pola, we wszystkich
elementach skadowych systemu. Musi ono by
wystarczajce dla zminimalizowania czasu odtwa-
rzania, ale nie tak znaczne, by prowadzi do nie-
stabilnoci (przeregulowania) lub pokonania silni-
ka (ktry jest ograniczonym rdem energii).
Patrz Rysunek 4-6.
39

Rysunek 4-5. Typowe wykresy nasycenia generatora
Rysunek 4-6. Charakterystyka Reakcji ukadu wzbudzania
Reakcja na uruchamianie silnika: Gdy uruchamia-
ne s silniki, wystpuje spadek napicia rozru-
chowego, ktry skada si gwnie z natychmia-
stowego spadku napicia plus spadku napicia w
wyniku reakcji ukadu wzbudzania. Rysunek 4-7
ilustruje te dwa skadniki, ktre razem przedsta-
wiaj przejciowy spadek napicia. Natychmia-
stowy spadek napicia jest po prostu wynikiem
prdu zablokowanego wirnika silnika i pod-
przejciowej reaktancji agregatu prdotwrczego.
Wystpuje to, zanim ukad wzbudzania moe za-
reagowa poprzez zwikszenie prdu pola, a wic
nie zaley od rodzaju ukadu wzbudzania. Po tym
pocztkowym spadku napicia moe wystpi
dalszy spadek powodowany przez funkcj dopa-
sowywania momentu regulatora napicia, ktry
zwija napicie dla odcienia silnika, jeeli wy-
kryje znaczne zmniejszenie prdkoci silnika.
Agregat prdotwrczy musi by zaprojektowany
tak, by zoptymalizowa czas odtwarzania, przy
jednoczesnym unikaniu niestabilnoci lub szarpa-
nia silnika.
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
Moc kVA zablokowanego wirnika: Prd rozrucho-
wy silnika (zablokowany wirnik) jest okoo sze
razy wikszy od prdu znamionowego i nie spada
znaczco, dopki silnik nie osignie prawie zna-
mionowej prdkoci, jak pokazano na Rysunku 4-
8. Ten duy prd naporu powoduje spadek na-
picia generatora. Rwnie moc silnika agregatu
wymagana do uruchamiania silnika skacze do
wartoci okoo trzykrotnie wikszej od mocy zna-
mionowej silnika, gdy silnik osignie okoo 80%
prdkoci znamionowej. Jeeli silnik agregatu nie
posiada mocy znamionowej trzykrotnie wikszej
od mocy zasilanego silnika, regulator napicia
zwinie napicie generatora dla odcienia silnika
agregatu do poziomu, ktry moe on znie. Tak
dugo, jak moc silnika bdzie zawsze wiksza, ni
moment obcienia w okresie przyspieszania, sil-
nik bdzie zdolny do przyspieszania obcienia
do penej prdkoci. Odtworzenie 90 procent na-
picia znamionowego (81 procent momentu silni-
ka) jest zwykle dopuszczalne, poniewa powoduje
tylko nieznaczny wzrost czasu przyspieszania sil-
nika.
40
 Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze

Rysunek 4-7. Przejciowy spadek napicia.

4 DOBR URZDZE 41
 Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze

Rysunek 4-8. Typowa charakterystyka uruchamiania silnika prosto z linii (zakada 100% napicia znamio-
nowego na przyczach silnika)

Utrzymywany spadek napicia: Po wzgldnie i odtworzy do 90 procent napicia znamionowe-

krtkim (zwykle mniej, ni 10 cykli, ale jednak kilka
sekund), gwatowny przejciowy spadek napicia
jest utrzymywany przez okres odtwarzania napi-
cia, jak pokazano na Rysunku 4-9. Maksymalna
moc kVA rozruchu silnika na Arkuszu Specyfikacji
agregatu prdotwrczego jest maksymalna moc
kVA, ktr generator moe utrzyma
go, jak pokazano na Rysunku 4-10. Naley za-
uway, e jest to tylko poczone zachowanie al-
ternatora, wzbudnika, oraz regulatora napicia
AVR. Zachowanie danego agregatu prdo-
twrczego podczas rozruchu silnika zaley od sil-
nika agregatu, jego regulatora i regulatora napi-
cia, jak rwnie od generatora.

4 DOBR URZDZE 42
 Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze

Rysunek 4-9. Utrzymywany spadek napicia.

Rysunek 4-10. Typowy wykres spadku napicia w funkcji mocy kVA rozruchu silnika dla generatora NEMA

Reakcja na bd: Reakcja na bd zwarcia genera-
torw samo-wzbudnych i o wzbudzeniu obcym
jest rna. Generator samo-wzbudny jest uwaa-
ny za generator z polem zapadajcym si, po-
niewa pole zapada si, gdy kocwki wyjciowe
generatora s zwarte (albo zwarcie 3 fazy, albo
zwarte L-L faz wykrywanych). Generator o wzbu-
dzeniu obcym moe utrzyma pole generatora
podczas zwarcia, poniewa wzbudzenie jest za-
pewniane przez oddzielny generator z magnesami
trwaymi. Rysunek 4-11 pokazuje typow reakcj
na symetryczny prd zwarcia trzech faz generato-
rw samo-wzbudnych i o wzbudzeniu obcym. Po-
cztkowy prd zwarcia jest 8 do 10 razy wyszy
od prdu znamionowego generatora i jest funkcj
odwrotnoci reaktancji pod-przejciowej generato-
ra, 1/Xd. Dla pierwszych kilku cykli (A), nie ma
praktycznie rnicy reakcji pomidzy generatora-
mi samo wzbudnymi i o wzbudzeniu obcym, po-
niewa maj one ten sam wykres opadania prdu

4 DOBR URZDZE 43

zwarcia, gdy energia pola rozprasza si. Po
pierwszych kilku cyklach (B), generator samo-
wzbudny bdzie nadal poda po krzywej opada-
nia zwarcia do praktycznie zerowego prdu. Ge-
nerator o wzbudzeniu obcym, poniewa moc pola
jest doprowadzania niezalenie, moe utrzyma
prd 2,5 do 3 razy wikszy od znamionowego,
przy zwarciu 3 faz. Ten poziom prdu moe by
utrzymywany przez okoo 10 sekund bez uszko-
dzenia alternatora.
Rysunek 4-12 jest innym sposobem pokazania
rnicy reakcji na zwarcie trzech faz. Jeeli gene-
rator jest samo-wzbudny, napicie i prd zapad-
n si do zera, gdy prd bdzie wzrasta poza ko-
lano krzywej. generator o wzbudzeniu obcym mo-
e wytrzyma bezporednie zwarcie, poniewa
moc wzbudzania nie jest zalena od napicia wyj-
ciowego generatora.
Rysunek 4-11. reakcja na symetryczne zwarcie trzech faz.
Rysunek 4-12. Przebieg zwarcia.
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
Temperatury uzwojenia podczas zwarcia: Proble-
mem do rozwaenia przy utrzymywaniu prdu
zwarcia jest to, e generator moe by uszkodzo-
ny, zanim zadziaa automatyczny odcznik obwo-
du dla usunicia bdu. Prdy zwarcia mog gwa-
townie przegrzewa uzwojenia stojana generato-
ra. Na przykad niezrwnowaone zwarcie L-N
generatora o wzbudzaniu obcym zaprojektowane-
go do wytrzymania prdu trzykrotnie wikszego
od znamionowego moe spowodowa prd 7,5
razy wikszy od prdu znamionowego. Przy tym
poziomie prdu, pocztkowa temperatura uzwoje
o
okoo 155 C moe w cigu mniej, ni piciu se-
o
kund wzrosn do 300 C, przyblionej temperatu-
ry, w ktrej wystpuje natychmiastowe, trwae
uszkodzenie uzwoje. Niezrwnowaone zwarcie
L-L potrzebuje kilku sekund wicej do osignicia
o
temperatury uzwoje 300 C, a zrwnowaone
zwarcie trzech faz potrzebuje nieco wicej czasu.
Patrz Rysunek 4-13. Patrz rwnie Zabezpiecze-
nie Alternatora w rozdziale Projekt Elektryczny.
44

Rysunek 4-13. Przyblione temperatury uzwoje przy zwarciu.
Jak czytelnik moe zauway w tym dugim pod-
rozdziale o podstawach i wzbudzaniu, tylko dwie
podstawowe formy ukadw wzbudzania wpywaj
na wielk rnorodno charakterystyk zachowa-
nia. Ten system ma wpyw na dziaanie w stanie
ustalonym, stany przejciowe, uruchamianie silni-
kw, reakcj na bd i tak dalej, Te wpywy cha-
rakterystyczne s wane w badaniach zachowa-
nia si systemu. Poniej jest krtkie zestawienie
charakterystyk rozrniajcych systemw samo-
wzbudnych i o wzbudzaniu obym.
Samo-wzbudny
- Wysze spadki napicia
- Zapadanie si pola
- Wykrywanie rednie jednej fazy
- Nisza tolerancja na obcienia nie-liniowe
- Gorsza odporno na uruchamianie silnika
O wzbudzaniu obcym
- Nisze spadki napicia
- Wytrzymywany prd bdu
- Wykrywanie trzech fas RMS
- Lepsza odporno na obcienia nie-liniowe
- Lepsze uruchamianie silnikw
Silniki agregatw
Regulatory silnikw agregatw
Regulatory mechaniczne: Regulatory mechanicz-
ne, jak sugeruje nazwa, steruj zasilaniem silnika
w paliwo na podstawie mechanicznego wykrywa-
nia prdkoci obrotowej silnika poprzez ciarki
odrodkowe lub podobne mechanizmy. Te syste-
my wykazuj z natury swojej konstrukcji spadek
koo 3 5 procent od prdkoci bez obcienia
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
do prdkoci penego obcienia. Ten rodzaj sys-
temu jest generalnie najtaszy i nadaje si dla za-
stosowa, w ktrych spadek czstotliwoci nie jest
problemem dla obsugiwanych odbiornikw. Nie-
ktre, ale nie wszystkie agregaty prdotwrcze
posiadaj dostpn opcjonaln regulacj mecha-
niczn.
Regulatory elektroniczne: Regulatory elektronicz-
ne s uywane w zastosowaniach, w ktrych wy-
magana jest regulacja synchroniczna (zero spad-
ku), lub gdzie podana jest aktywna synchronizacja
i s urzdzenia pracujce rwnolegle. Prdko
obrotowa silnika jest zwykle wykrywana przez
czujnik elektromagnetyczny, a zasilanie silnika pa-
liwem jest sterowane elektromagnesami sterowa-
nymi obwodami elektronicznymi. Te obwody, czy
to sterowniki niezalene, czy jako cz mikropro-
cesorowego sterownika agregatu prdotwrczego,
wykorzystuj skomplikowane algorytmy dla utrzy-
mania dokadnej regulacji prdkoci (a wic i cz-
stotliwoci). regulatory elektroniczne pozwalaj
agregatom prdotwrczym szybsze odtwarzanie
od stanw przejciowych obcienia, ni regulato-
ry mechaniczne. Regulatory elektroniczne powin-
ny by zawsze stosowane, gdy obcienia obej-
muj urzdzenia UPS.
Nowoczesne silniki, zwaszcza silniki wysoko-
prne z cakowicie elektronicznymi ukadami pa-
liwowymi, s dostpne tylko z elektronicznymi
systemami regulacji. danie lub wymagania re-
gulacji osigania zwikszonej oszczdnoci pali-
wa, niskich emisji wydechu i inne zalety, wymaga-
j dokadnego sterowania zapewnianego przez te
systemy.
45

Systemy uruchamiania silnikw agregatw
Uruchamianie przy pomocy akumulatorw: Sys-
temy uruchamiania przy pomocy akumulatorw
dla agregatw prdotwrczych s zwykle 12-
woltowe lub 24-woltowe. Zwykle mniejsze agrega-
ty uywaj systemy 12-woltowe, a wiksze ma-
szyny wykorzystuj systemy 24-woltowe. Rysunek
4-14 ilustruje typowe podczenia akumulatora-
rozrusznika. Rozwamy nastpujce dobory wiel-
koci akumulatorw i zwizanego z nimi wyposa-
enia:
Akumulatory musz posiada dostateczn po-
jemno (CCA, Ampera Zimnego Rozruchu)
dla zapewnienia prdu zakrcania silnika za-
lecanego w Arkuszu Specyfikacji agregatu
prdotwrczego. Akumulatory mog by albo
kwasowo-oowiowe, albo niklowo-kadmowe.
Musz one by przeznaczone do tego zasto-
sowania i moe by konieczno ich zatwier-
dzania przez lokalne wadze.
Alternator napdzany silnikiem z wbudowa-
nym automatycznym regulatorem napicia
jest zwykle przewidziany do doadowywania
akumulatorw podczas pracy.
Dla wikszoci systemw zasilania agregatem
prdotwrczym, jest podany lub wymagany
pomocniczy zasilacz doadowania akumulato-
ra, typu pywajcego, zasilany z normalnego
rda energii, w celu utrzymywania akumula-
torw w stanie w peni naadowanym, gdy
agregat prdotwrczy nie pracuje. Zasilacze
adowania akumulatorw s wymagane dla
systemw awaryjnych czuwajcych.
Przepisy zwykle podaj maksymalny czas a-
dowania akumulatorw. Do dobierania wiel-
koci pomocniczych zasilaczy adowania
akumulatorw moe by zastosowana nast-
pujca regua:
Wymagany prd 1,2 x poj. akumul. (Ah)
=
adowania akumul. wymag. czas adowania
Lokalne przepisy mog wymaga grzejnikw
akumulatorw dla utrzymywania minimalnej
o o
temperatury akumulatorw 50 F (10 C), jeeli
agregat prdotwrczy podlega ujemnym tem-
peraturom otoczenia. Patrz dalsze informacje
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
o Akcesoriach i Opcjach (w tym rozdziale),
Czuwajce Urzdzenia Grzewcze dla Agrega-
tw Prdotwrczych.
Standardowe agregaty prdotwrcze zawiera-
j zwykle kable akumulatorw , dostpne s
rwnie stojaki do akumulatorw.
Relokacja akumulatorw rozruchowych: Jeeli
akumulatory s montowane w dalszej odlegoci
od rozrusznika, ni pozwalaj na to standardowe
kable, to kable muz by odpowiednio zaprojek-
towane. Cakowita rezystancja, kable plus zcza,
nie moe powodowa nadmiernego spadku na-
picia pomidzy akumulatorem a silnikiem roz-
rusznika. Zalecenia pochodzce od silnika s ta-
kie, e cakowita rezystancja obwodu rozrucho-
wego, kable plus zcza, nie moe przekracza
0,00075 omw dla systemw 12-woltowych i
0,002 omy dla systemw 24-woltowych. Patrz po-
niszy przykad obliczenia.
Przykad obliczenia: Agregat prdotwrczy po-
siada 24-woltowy ukad rozruchowy prdu stae-
go, ktry ma by zasilany przez dwa akumulatory
12-woltowe poczone szeregowo (Rysunek 4-
14). Cakowita dugo kabla to 375 cali, wcznie
z kablem pomidzy akumulatorami. Jest sze
zczy kabli. Oblicza wymagany rozmiar kabla
nastpujco:
1. Przyj rezystancj 0,0002 oma dla styku
elektromagnesu (RCONTACT).
2. Przyj rezystancj 0,00001 oma dla kade-
go zcza kabla (RCONNECTION), razem szeciu.
3. Na podstawie wzoru:
Maksymalna dopuszczalna rezystancja
kabla
= 0,002 - RCONNECTION - RCONTACT
= 0,002 0,0002 (6 x 0,00001)
= 0,00174 oma.
4.Rezystancje kabli AWG - Patrz Rysunek 4-15.
W tym przykadzie, jak pokazano liniami przery-
wanymi, najmniejszy rozmiar kabla, ktry moe
by uyty, to kable rwnolege 2-#1/0 AWG.
46
 Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze

Rysunek 4-14. Typowe poczenia elektrycznego silnika rozrusznika (pokazany system 24-woltowy)

Rysunek 4-15. Rezystancja w funkcji dugoci dla rnych rozmiarw kabli AWG

4 DOBR URZDZE 47

Rysunek 4-16. Typowy ukad przewodw dla rozrusznika pneumatycznego
Rozruch pneumatyczny: Systemy rozruchu silnika
agregatu spronym powietrzem s dostpne dla
pewnych wikszych agregatw prdotwrczych.
Rozruch pneumatyczny moe by preferowany
dla niektrych zastosowa zasilania gwnego,
zakadajc, e sprone powietrze jest atwo do-
stpne. Rysunek 4-16 pokazuje ukad przewodw
dla typowego systemu rozrusznika pneumatycz-
nego. Dla okrelenia urzdze potrzebnych przy
instalowaniu systemu pneumatycznego naley
rozway nastpujce sprawy:
Naley si skonsultowa z producentem silni-
ka w celu uzyskania zalece dotyczcych
rozmiaru wa powietrznego i minimalnej po-
jemnoci zbiornika wymaganych dla co dru-
giego rozruchu. Wielko zbiornika bdzie za-
leaa od wymaganego minimalnego czasu
rozruchu. Wszystkie rozruszniki dostpne u
Cummins Power Generation maj warto
znamionow maksymalnego cinienia 150
psig (1035 kPa).
2004 Cummins Power Generation. Wszystkie kopie s niekontrolowane.
4 DOBR URZDZE
Podrcznik Aplikacji Chodzone pynem agregaty prdotwrcze
Zbiorniki powietrza (odbiorniki) powinny by
wyposaone w zawr spustowy typu wykr-
canego, z gniazdem stokowym (inne rodzaje
s niepewne i czsto s rdem nieszczelno-
ci). Wilgo moe uszkodzi elementy ska-
dowe rozrusznika.
Wszystkie zawory i akcesoria w ukadzie po-
winny by zaprojektowane do obsugi pneu-
matycznego rozruchu silnika wysokoprne-
go.
Zcza rur powinny by typu uszczelnianego
na sucho i powinny by wykonane z uszczel-
niaczem gwintu. Tama teflonowa nie jest za-
lecana, poniewa nie zabezpiecza ona przed
odkrcaniem gwintu i moe by rdem za-
nieczyszcze, ktre mog zatyka zawory.
Uwaga: Gdy stosowany jest rozruch pneumatyczny,
akumulatory, chocia o znacznie mniejszej pojemnoci,
bd nadal potrzebne dla systemw sterowania i moni-
torowania silnika.
48