I.

Generatory
Budowa i dziaanie

Maszyny synchroniczne pracuj najczciej jako prdnice: turbogeneratory w elektrowniach

cieplnych i hydrogeneratory w elektrowniach wodnych. Znajduj one rwnie zastosowanie jako
kompensatory wytwarzajce energi biern oraz silniki do napdw wymagajcych staej prdkoci
obrotowej. W maszynach synchronicznych wystpuje cisa zaleno midzy prdkoci obrotow
wirnika a czstotliwoci prdu:

f = pn/60
gdzie:
f czstotliwo [Hz], p liczba par biegunw, n liczba obrotw na minut.
Generatory synchroniczne budowane s w dwch odmianach jako:
maszyny szybkoobrotowe z utajonymi biegunami,
maszyny wolnoobrotowe jawnobiegunowe.
Podstawowa rnica w budowie tych maszyn ley w konstrukcji wirnika i liczbie biegunw.
Maszyny z utajonymi biegunami s najczciej dwubiegunowe, rzadziej czterobiegunowe. Dla
ograniczenia momentu bezwadnoci i zwikszenia wytrzymaoci mechanicznej wirnik maszyny jest
wykonywany z odkuwki, a uzwojenia ma umieszczone w wyfrezowanych obkach. rednica wirnika
generatora z utajonymi biegunami nie przekracza zwykle 1,2 m. Takie generatory napdzane s
turbinami parowymi o prdkoci obrotowej 3000 lub 1500 obr/min.
Maszyny jawnobiegunowe maj wiksz liczb biegunw, a uzwojenie wzbudzenia maj
wykonane w postaci cewek umieszczonych na biegunach. Maszyny takie mog by napdzane
silnikami wysokoprnymi lub turbinami wodnymi. Prdkoci obrotowe hydrogeneratorw wynosz od
kilkunastu do kilkuset obr/min.

Napicie znamionowe generatorw synchronicznych jest ograniczone wytrzymaoci elektryczn

izolacji i nie przekracza 30 kV. Moc znamionowa jednostek wynika m.in. z dopuszczalnej temperatury
izolacji, sposobu chodzenia maszyny i wytrzymaoci mechanicznej wirnika, ograniczajcej obecnie
mas wirnika do ok. 2000 Mg oraz warto prdu stojana do 35 kA. Moce znamionowe najwikszych
budowanych wspczenie turbogeneratorw przekraczaj 1500 MVA. Bardzo due jednostki
stosowane s w elektrowniach jdrowych ze wzgldu na opacalno budowy duych blokw reaktor-
generator. Moce znamionowe hydrogeneratorw dochodz do 850 MVA. W Polsce najwiksze
turbogeneratory maj moc znamionow 500 MW, a typowy turbogenerator w duej elektrowni ma moc
360 MW.

Schemat pocze generatora synchronicznego przedstawiony jest na rysunku 1.2.3.1.

 Rys. 1.2.3.1. Ukad pocze generatora synchronicznego:
1 uzwojenie stojana, 2 uzwojenie wirnika, 3 piercienie lizgowe, 4 wzbudnica, 5 uzwojenie
biegunw wzbudnicy, 6 regulacja napicia.
Stojan maszyny jest twornikiem, w uzwojeniach ktrego indukowana jest sia elektromotoryczna.
elazo czynne stojana wykonane jest z tzw. blach prdnicowych o niskiej stratnoci, wynoszcej w
nowoczesnych generatorach ok. 1 W/kg. Spakietowane jarzmo stojana, umieszczone jest w spawanej
konstrukcji kaduba. Uzwojenie stojana jest trjfazowe i zwykle dwuwarstwowe. Budowa uzwojenia
zaley od zastosowanego sposobu chodzenia.

Na wale wirnika s umieszczone izolowane piercienie, przez ktre uzwojenie wzbudzajce jest
zasilane prdem staym. rdem zasilania moe by prdnica samowzbudna umieszczona na
wsplnym wale maszyny lub ukad prostownikowy. Uzwojenie wirnika wytwarza pole magnetyczne
wirujce wraz z wirnikiem. Przy obcieniu maszyny prd stojana wytwarza rwnie pole
magnetyczne, ktre wiruje w tym samym kierunku i z t sam prdkoci co pole wytworzone przez
wirnik. Pole wypadkowe przecinajc przewody uzwojenia stojana wytwarza w nim si
elektromotoryczn. Zasad dziaania generatora synchronicznego trjfazowego pokazano na rys.
1.2.3.3.

Rys. 1.2.3.3. Zasada dziaania generatora Rys. 1.2.3.4. obek wirnika

turbogeneratora
synchronicznego trjfazowego. 1 klin zabezpieczajcy uzwojenie, 2
izolacja
3 przewd uzwojenia wzbudzenia,
4 kana przepywu wody, 5 izolacja
zwojowa,
6 izolacja obkowa.
Uzwojenie wirnika moe by wykonane na wiele sposobw, zalenie od producenta generatora i
mocy znamionowej maszyny. Cewki biegunw maszyn jawnobiegunowych nawijane s drutem
izolowanym lub tam. W turbogeneratorach wykonanie uzwojenia wzbudzenia zaley od tego, czy
uzwojenie jest chodzone porednio czy te bezporednio. Przy chodzeniu bezporednim, czynnik
chodzcy przepywa wewntrz przewodw. Rwnie uzwojenie stojana moe by chodzone
porednio, przy pomocy kanaw wodnych lub wodorowych lub bezporednio, gdy w skad cewek
wchodz prty, wewntrz ktrych przepywa czynnik chodzcy.

Ukady chodzenia generatorw.

Najstarszym sposobem chodzenia maszyn jest wymuszony obieg powietrza w obiegu otwartym.
Powietrze chodzce, zasysane z zewntrz poprzez filtry, jest wentylatorem kierowane do wntrza
maszyny, a nastpnie wyrzucane na zewntrz. W obiegu zamknitym powietrze chodzce jest
kierowane do chodnic, przez ktre przepywa zimna woda. Niektre firmy stosuj chodzenie
powietrzem turbogeneratorw o mocy do 250 MVA. Chodzenie porednie powietrzem jest stosowane
w maszynach jawnobiegunowych.
Due turbogeneratory s chodzone wodorem w obiegu zamknitym. Wodr jest nie tylko lejszy
od powietrza, ale charakteryzuje si znacznie lepszym przewodnictwem ciepa. Dla uzyskania
odpowiedniego efektu chodzenia stosuje si nadcinienie wodoru w maszynie wynoszce zwykle 13
MPa. Cz maszyny, w ktrej wystpuje wodr jest oddzielona od przestrzeni powietrznej przy
pomocy uszczelnienia olejowego pod cinieniem. Chodzenie wodorowe stosuje si w maszynach o
mocy rzdu 400 MVA.
Dla bardzo duych jednostek stosowane jest chodzenie wodne. Destylat wodny przepuszczany
jest przez kanay i otwory wewntrz uzwojenia. Odprowadzanie ciepa jest tu znacznie intensywniejsze
ni przy chodzeniu wodorem. Due cinienia wystpujce w obiegu destylatu wymagaj stosowania
odpowiednio skonstruowanych uszczelnie. Chodzenie wodno-wodorowe ma najwikszy obecnie
zainstalowany na wiecie turbogenerator o mocy znamionowej 1700 MVA.

Zabezpieczenia generatorw.
Generatory synchroniczne powinny by wyposaone w nastpujce zabezpieczenia:
- zabezpieczenie nadmiarowo-prdowe stojana od przete i skutkw zwar zewntrznych,
dziaajce pocztkowo na sygna, a po okrelonym czasie na wyczenie generatora z sieci i
odwzbudzenie,
- zabezpieczenie rnicowo-prdowe od zwar wewntrz stojana, dziaajce bezzwocznie na
wyczenie generatora i odwzbudzenie,
- zabezpieczenie ziemnozwarciowe stojana, ktre w przypadku doziemienia uzwojenia stojana w
zalenoci od wartoci prdu doziemnego dziaa na sygna lub wyczenie maszyny i
odwzbudzenie,
- zabezpieczenie ziemnozwarciowe wirnika reagujce w zalenoci od rodzaju uszkodzenia; przy
pojedynczym zwarciu z ziemi na sygna, natomiast przy drugim zwarciu powodujc wyczenie i
odwzbudzenie generatora.
Due generatory wyposaa si take w zabezpieczenia przed asymetri prdw stojana, przed
prac asynchroniczn i przed przecieniem prdowym wirnika. Ponadto wszystkie maszyny mog
by wyposaone w sygnalizacj i zabezpieczenia kontrolujce temperatur wewntrz maszyny i
temperatur czynnika chodzcego.
W tabeli 1.2.3.1 podano rodzaje zabezpiecze stosowanych dla generatorw synchronicznych
zasilajcych bezporednio szyny zbiorcze.
Tabela 1.2.3.1

Zabezpieczenia generatorw synchronicznych

 Rodzaj Zakresy mocy znamionowych Sn generatorw synchronicznych Sposb likwidacji
[MVA] zakcenia
zakcenia Sn < 2 2 Sn < 12,5 Sn 12,5
Przetenia wywoane nadprdowe zwoczne trjfazowe
zwarciami zewntrznymi z blokad napiciow
W, SGP
Zwarcia midzyfazowe rnicowe wzdune bezzwoczne
w uzwojeniu stojana lub nadprdowe
bezzwoczne W, SGP
Zwarcia doziemne w zerowo-prdowe lub
uzwojeniu stojana zerowo-napiciowe
W, SGP lub S *
Zwarcia midzy zwojami rnicowe poprzeczne bezzwoczne lub
jednej fazy uzwojenia nadprdowe zasilane z przekadnika
stojana zainstalowanego midzy punktami zerowymi W, SGP
obu gazi rwnolegych
Podwyszenie napicia nadnapiciowe zwoczne (dla hydrogeneratorw) W, SGP
Przecienia ruchowe nadprdowe zwoczne jednofazowe S
Asymetria obcienia nadprdowe zwoczne reagujce na skadow przeciwn prdu (w
razie potrzeby)
S lub W, SGP
Zwarcie doziemne I w
obwodzie wzbudzenia lub
pogorszenie izolacji kontrola napicia lub wprowadzenie S
doziemnej tego obwodu pomocniczego rda napicia
Zwarcie doziemne II w ukady mostkowe
obwodzie wzbudzenia
S
Nadmierny wzrost termometryczne S
temperatury

* w przypadku gdy prd zwarcia doziemnego jest mniejszy od 5A.

Objanienia: W otwarcie wycznika gwnego, SGP samoczynne odwzbudzenie generatora, S
sygnalizacja ostrzegawcza.

Dokumentacja techniczna.
Wytwrca wraz z maszyn powinien dostarczy uytkownikowi dokumentacj techniczno-ruchow
(DTR), obejmujc midzy innymi:
opis techniczny generatora,
dane techniczne generatora, wzbudnicy i urzdze pomocniczych,
wymagania dotyczce kontroli, pomiarw i automatyki,
dane ukadu chodzenia i ukadw olejowych maszyny,
instrukcje montaowe,
rysunki zestawieniowe i konstrukcyjne,
wykaz materiaw montaowych,
dokumentacj eksploatacyjn zawierajc:
instrukcj ruchu i eksploatacji generatora,
protokoy kocowych bada u wytwrcy,
protokoy bada przy uruchamianiu generatora,
wykaz czci zamiennych,
 Podstawowym dokumentem ruchowym generatora jest raport dobowy. W raportach, zgodnie z
wymaganiami instrukcji eksploatacji, zapisywane s wartoci podstawowych wielkoci elektrycznych
charakteryzujcych prac generatora oraz wartoci temperatury elaza czynnego, uzwoje, gazu
chodzcego, wody chodzcej, oysk i oleju. Poza raportem dobowym, wypenianym zwykle co
godzin, obsuga prowadzi dziennik operacyjny, w ktrym wpisywane s czynnoci wykonywane w
czasie eksploatacji, jak np. wyniki pomiarw rezystancji uzwoje, kontroli stanu szczotek, piercieni i
komutatora itp.

Uruchomienie generatora synchronicznego.

Zaczenie maszyny synchronicznej, a w szczeglnoci duych turbogeneratorw jest dugotrwaym
procesem. Tryb postpowania zaley od tego, czy uruchomienia dotyczy nowego generatora, bloku po
remoncie czy te po postoju.
Szczegowe zasady eksploatacji generatorw zostay okrelone przez zarzdzenie MGiE z dnia
30.04.1987 r. Zarzdzenie to zostao uchylone przez ustaw z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo
energetyczne [ Dz.U.06.89.625 ogoszony dnia 30 maja 2006 r.] i przestao obowizywa po 6
miesicach od dnia wejcia ustawy w ycie.

Nadal nie ma obligatoryjnych przepisw zastpujcych ww. zarzdzenie. Prawo energetyczne

zobowizuje do stosowania nie tylko przepisw i norm, lecz take zasad wiedzy technicznej. Uchylone
przepisy rwnie ksztatuj t wiedz i dlatego do czasu wydania nowych przepisw na podstawie
Prawa energetycznego stanowi mog one pewne wskazania, przy pomocy ktrych w oparciu o
postp naukowo-techniczny, publikacje i ekspertyzy, mona prowadzi eksploatacj generatorw
energetycznych. W oparciu o Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej w
sprawie szczegowych warunkw przyczenia podmiotw do sieci elektroenergetycznych, ruchu i
eksploatacji tych sieci [Dz.U.05.2.6 ogoszony dnia 6 stycznia 2005 r.] z wykorzystaniem powyszego
zarzdzenia
MGiE z 30.04.1987 r. jako zasady, opracowuje si instrukcje ruchu i eksploatacji generatorw.

Pierwsze wczenie do sieci nowego generatora odbywa si komisyjnie z udziaem przedstawicieli

inwestora oraz wykonawcw. Uruchomieniu towarzysz odpowiednie pomiary i badania wykonane w
zakresie i kolejnoci uzgodnionych midzy uytkownikiem, a wytwrc dla jednostek nowych, oraz
pomidzy uytkownikiem, a zakadem remontowym dla jednostek po remoncie.
Generator nowy lub po remoncie przed przyjciem do eksploatacji moe by poddany badaniom
odbiorczym wykonywanym:
u dostawcy lub w miejscu przeprowadzenia remontu, wykonywanym przez dostawc lub
wykonawc remontu,
w miejscu zainstalowania, wykonywanym przez uytkownika lub osoby przez niego
upowanione.
Jeeli dostawa lub remont obejmuje cz generatora, to badania odbiorcze przeprowadza si
tylko w odniesieniu do tej czci.
Jeeli postj bloku trwa duej ni 7 dni, to naley przeprowadzi pomiar rezystancji izolacji
uzwoje. W razie zawilgocenia izolacji, uruchomienie generatora jest dopuszczalne tylko po jej
wysuszeniu.
Uruchomienie generatora do pracy kompensatorowej, tj. bez turbiny, jest dopuszczalne tylko
wwczas, gdy zosta on wyposaony w odpowiednie urzdzenie ograniczajce ruch wirnika w
kierunku osiowym.
 Przygotowanie generatorw do pracy polega na wykonaniu nastpujcych czynnoci:
sprawdzenie zapasu gazw; zapas dwutlenku wgla CO2 powinien wystarcza na dwukrotne
wypenienie maszyny, zapas wodoru na wypenienie maszyny ze znamionowym cinieniem,
uruchomienie obiegw olejowych oysk i uszczelnienia wau,
uruchomienie obiegu destylatu,
usunicie powietrza z wntrza maszyny przy pomocy dwutlenku wgla,
sprawdzenie szczelnoci.
Maszyn uwaa si za szczeln, jeeli po upywie dwch godzin od doprowadzenia cinienia
medium gazowego do wartoci znamionowej + 0,1 MPa, cinienie wewntrz nie spadnie bardziej ni o
4 mm supa rtci. W czasie uruchamiania generatora z chodzeniem wodorowym, cinienie gazu w
obudowie powinno by wysze od atmosferycznego co najmniej o 3,5 kPa (0,035 at).
Po sprawdzeniu parametrw wg szczegowej instrukcji moliwe jest przystpienie do
uruchomienia turbiny, wzbudzenia maszyny i jej synchronizacji. Generator mona wzbudzi, gdy
wirnik osignie prdko zblion do synchronicznej. Po doprowadzeniu do gotowoci bloku
energetycznego do ruchu mona przystpi do synchronizacji generatorw. Turbogeneratory i
kompensatory synchroniczne powinny by synchronizowane metod dokadn. Dla hydrogeneratorw
mona stosowa samosynchronizacj, o ile nie ma przeciwwskaza producenta.
Przed wczeniem synchronoskopu naley sprawdzi czy napicie generatora jest bliskie napiciu
sieci oraz czy czstotliwo nie rni si od sieci wicej ni o 0,5 Hz. Stosowane s trzy rodzaje
urzdze do synchronizacji:
1) zwyka kolumna synchronizacyjna do synchronizacji rcznej. Przy synchronizacji rcznej
zamykanie wycznika powinno nastpi w chwili, gdy wskazwka synchroskopu powoli
przesuwa si w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara i zblia si do pooenia
zerowego,
2) kolumna synchronizacyjna z pautomatem. Po rcznym podaniu sygnau na wczenie
generator zostaje zaczony przez automatyk,
3) synchronoskop automatyczny, wyposaony w ukad pomiaru i automatycznej regulacji
prdkoci i napicia a do doprowadzenia do synchronizacji.

Prowadzenie eksploatacji generatorw.

W czasie ruchu maszyny naley kontrolowa nastpujce parametry obcienia:
- moc pozorn,
- wytwarzan moc biern lub wspczynnik mocy,
- napicia midzyprzewodowe stojana,
- czstotliwo,
- prdy fazowe stojana,
- prd wzbudzenia,
- parametry chodzenia.

Naley rwnie kontrolowa parametry eksploatacyjne maszyny:

- wynikajce bezporednio z obcienia temperatur uzwoje stojana, uzwojenia wirnika,
temperatur czynnika
chodzcego,
- nie zwizane bezporednio z wielkoci obcienia temperatur wody chodzcej wymienniki
ciepa, oleju
w oyskach, uszczelnie olejowych itp.,
- wskaniki stanu jakoci cieczy i gazw, czysto i wilgotno wodoru, przewodno elektryczn
destylatu,
jako prni itp.,
- stan izolacji elektrycznej obwodw uzwojenia stojana i wzbudzenia,
- drgania oysk w generatorze i wzbudnicy.
Kontrola w powyszym zakresie powinna by wykonywana przez obsug za pomoc przyrzdw
pomiarowych lub automatycznie w zakresie okrelonym przez wytwrc w dokumentacji fabrycznej. W
tabeli 1.2.3.2 zostay podane wartoci parametrw obcieniowych i eksploatacyjnych generatorw
synchronicznych, dopuszczalne zgodnie z [91] w sposb trway.
Tabela 1.2.3.2
Dopuszczalne wartoci parametrw obcienia i eksploatacyjnych parametrw stanu prdnicy
Lp. Rodzaj parametru Trwale dopuszczalna warto parametru Dodatkowe
warunki
1 2 3 4
1. Moc pozorna 1. Przy chodzeniu rwnowanym ze znamionowym Wspczynnik
prdnicy warto rwna znamionowej mocy pozornej. mocy indukcyjny.
Napicie na
zaciskach stojana
nie wykracza poza
znamionowy
przedzia wartoci
2. Przy chodzeniu nierwnowanym ze znamionowym
warto nie wiksza od wartoci obliczonej wedug
wzoru:
S 3 UI
gdzie:
S moc pozorna prdnicy,
U napicie na zaciskach stojana,
I trwale dopuszczalny prd stojana, wyznaczony
zgodnie z zasadami
podanymi pod lp. 4 ust. 5
3. Przy napiciu U na zaciskach stojana wykraczajcym
poza znamionowy przedzia wartoci warto nie
wiksza od wartoci obliczonej wedug wzoru:
S 3 UI
gdzie:
I trwale dopuszczalny prd stojana, wyznaczony
zgodnie z zasadami podanymi pod lp. 4 ust. 3 i 4.
4. Przy pojemnociowym wspczynniku mocy warto
okrelona w instrukcji eksploatacji.
2. Indukcyjny Jeeli w dokumentacji fabrycznej nie podano inaczej, a Dla pozostaych
wspczynnik mocy prdnica uczestniczy w pracy rwnolegej bez przypadkw nie
automatycznej regulacji wzbudzania: ogranicza si
1) 0,95 gdy napicie na zaciskach stojana jest nie wielkoci trwale
mniejsze ni znamionowe, dopuszczalnych.
2) 0,9 gdy napicie na zaciskach stojana jest
mniejsze ni znamionowe.
3. Napicie na Warto nie wiksza ni 110% napicia znamionowego i Przy napiciu
zaciskach stojana nie mniejsza ni 85% napicia znamionowego przy wikszym ni
prdnicy wsppracy prdnicy z sieci. grna granica
znamionowego
przedziau napicia
zmniejsza si
najwikszy trwale
dopuszczalny prd
stojana zgodnie
 z lp. 4 ust. 4
4. Prd stojana 1. Przy znamionowym napiciu stojana i chodzeniu Najwiksze trwale
prdnicy rwnowanym ze znamionowym warto rwna dopuszczalne
znamionowemu prdowi stojana. wartoci prdu
2. Przy napiciu U na zaciskach stojana wykraczajcym stojana odnosz
poza znamionowy przedzia wartoci tego napicia i si do obcie
chodzeniu rwnowanym ze znamionowym prdnicy, przy
warto nie wiksza od wartoci obliczonej wedug ktrych skadowa
wzoru: symetryczna
Sn kolejnoci
I
3U przeciwnej prdu
gdzie: stojana nie
przekracza 5%
I trwale dopuszczalny prd stojana,
Sn znamionowa moc pozorna prdnicy. znamionowej
wartoci tego
3. Przy napiciu stojana mniejszym ni dolna granica
prdu (dla
znamionowego przedziau napicia warto nie
hydrogeneratorw
wiksza od obliczonej dla tej dolnej granicy
10%)
znamionowego przedziau napicia na podstawie
wzoru podanego w ust. 6.
4. Przy napiciu stojana wikszym ni grna granica
znamionowego przedziau napicia 90% wartoci
obliczonej dla tej grnej granicy znamionowego
przedziau napicia na podstawie wzoru podanego w
ust. 6.
5. Przy chodzeniu nierwnowanym ze znamionowym i
znamionowym napiciu stojana warto nie wiksza
od okrelonej:
1) na podstawie dokumentacji fabrycznej, jeeli
wytwrca podaje wartoci takich prdw dla
dodatkowych, innych ni znamionowe warunkw
chodzenia, lub
2) na podstawie bada pozwalajcych wyznaczy dla
dodatkowych, innych ni znamionowe warunkw
chodzenia, tak maksymaln warto prdu stojana,
przy ktrej adna z temperatur ani aden z przyrostw
temperatur, podlegajcych kontroli w eksploatacji, nie
przekroczy wartoci wystpujcych przy
znamionowych parametrach obcienia.
6. Przy chodzeniu nierwnowanym ze znamionowym i
napiciu U na zaciskach stojana rnicym si od
znamionowego, ale mieszczcym si w znamionowym
przedziale wartoci warto nie wiksza od
obliczonej wedug wzoru:
Un
I Id
U
gdzie:
I trwale dopuszczalny prd stojana,
Un napicie znamionowe stojana,
Id prd wyznaczony zgodnie z ust. 5.
5. Prd wzbudzenia 1. Przy chodzeniu rwnowanym ze znamionowym
prdnicy warto rwna znamionowej, okrelonej w
dokumentacji fabrycznej, a w razie braku takich
danych wyznaczona na podstawie odpowiednich
bada.
2. Przy chodzeniu nierwnowanym ze znamionowym
warto nie wiksza od okrelonej:
1) na podstawie dokumentacji fabrycznej, jeeli wytwrca
podaje wartoci takich prdw dla okrelonych, innych
ni znamionowe warunkw chodzenia, lub
 2) na podstawie odpowiednich bada pozwalajcych
wyznaczy dla dodatkowych innych ni znamionowe
warunkw chodzenia tak maksymaln warto prdu
wzbudzenia, przy ktrej adna z temperatur ani aden
z przyrostw temperatur, podlegajcych w eksploatacji
kontroli nie przekroczy wartoci wystpujcych przy
znamionowych parametrach obcienia.
6. Temperatura wody Nie nisza ni + 20oC.
chodzcej
wymienniki ciepa

7. Temperatura oleju 1. Przy dopywie do oysk, przekadni i uszczelnie Jeeli temperatury

olejowych wau wartoci powinny mieci si w oleju lub stopu
granicach od + 35oC do + 45oC. oyskowego, ze
wzgldu na
2. Przy spywie (wylocie) z oysk przekadni i specjalne
uszczelnie olejowych wau nie wysza ni + 65oC. uzasadnienie
techniczne mog
by inne, naley je
poda jako
odpowiednie
wartoci graniczne.
8. Temperatura stopu 1. W panewce oyska prdnicy nie wysza ni +
oyskowego 80oC.
2. W uszczelnieniu olejowym wau nie wysza ni +
85oC.
9. Cinienie cieczy Wartoci najwiksze przy wlocie do uzwojenia i
chodzcej najmniejsze przy wylocie z uzwojenia, okrelone w
bezporednio instrukcji eksploatacji.
uzwojenie
prdnicy.
10. Cinienie oleju 1. Przy dopywie do oysk prdnicy i przekadni
wartoci nie mniejsze od okrelonych w instrukcji
eksploatacji.
2. Przy wlocie do uszczelnie olejowych wau, jeeli
cinienie wodoru w obudowie prdnicy jest
znamionowe wartoci okrelone w instrukcji
eksploatacji:
1) jako najwiksza oraz najmniejsza dopuszczalna
bezwzgldna warto cinienia oleju przy wlocie do
uszczelnienia, lub
2) jako najwiksza oraz najmniejsza dopuszczalna
nadwyka cinienia oleju przy wlocie do uszczelnienia
nad cinieniem wodoru w obudowie prdnicy.
11. Czysto wodoru w Czysto wodoru w obudowie prdnicy powinna by nie Zawarto tlenu w
obudowie prdnicy mniejsza ni 95% (objtociowo). mieszance nie
moe by wiksza
ni 1,2%
(objtociowo)
12. Zawarto wody Zawarto wody w wodorze wypeniajcym obudow
w wodorze prdnicy powinna by nie wiksza ni 15 g w 1 m3 gazu.
13. Dobowy ubytek Dobowy ubytek wodoru z obudowy prdnicy i Jeeli ze
wodoru poczonej z ni instalacji przy cinieniu zmniejszonym szczeglnych
nie moe by wikszy ni 12 m3. wzgldw
technicznych
zosta wyznaczony
inny ubytek
dobowy w instrukcji
 eksploatacji,
naley okreli t
warto
14. Rezystywno Rezystywno destylatu krcego w uzwojeniu Destylat nie
destylatu (cieczy) prdnicy powinna by nie mniejsza ni 500 m powinien zawiera
znacznej iloci
gazw,
sygnalizowanej
przez przekanik
gazowy
zainstalowany w
ukadzie
15. Stenie wodoru Stenie wodoru w powietrzu wypeniajcym
w pomieszczeniach ograniczone zamknite przestrzenie ssiadujce z
(przestrzeniach) przestrzeniami wypenionymi wodorem ( przestrzenie:
oysk, szynoprzewodw, zbiornikw olejowych,
pomieszcze aparatury itp.) nie moe by wiksze ni
1% wodoru w powietrzu (objtociowo).
16. Drgania na Podwjna warto amplitudy drga mierzonych na Jeeli amplitudy
pokrywach oysk pokrywach oysk prdnicy przy znamionowej prdkoci drga
obrotowej nie moe by wiksza ni: w eksploatacji
1) 180 mm dla prdnic o znamionowej prdkoci mierzone s w
obrotowej mniejszej ni 200 obr./min, sposb cigy na
2) 120 mm dla prdnic o znamionowej prdkoci wale prdnicy,
obrotowej od 200 do 400 obr./min, podwjne
3) 100 mm dla prdnic o znamionowej prdkoci amplitudy drga
obrotowej powyej 400 do 1000 obr./min wcznie, podane w pkt 15
4) 80 mm dla prdnic o znamionowej prdkoci mog by
obrotowej 1500 obr./min, zwikszone do
5) 50 mm dla prdnic o znamionowej prdkoci 25%
obrotowej 3000 obr./min.
17. Rezystancja Rezystancja izolacji gwnej obwodu uzwojenia stojana
izolacji gwnej prdnicy nie powinna by mniejsza od obliczonej wedug
obwodu uzwojenia wzoru:
stojana prdnicy k Un
R
1000 10 S
gdzie:
R rezystancja izolacji [M]
k wspczynnik zaleny od temperatury izolacji
uzwojenia zgodnie z ponisz tablic
Temp. 15 25 35 45 55 65 75 85 95 105 115
o
C
k 10 6,8 4,6 3,1 2 1,4 1 0,6 0,3 0,2 0,1

Un znamionowe napicie stojana [V]

S moc znamionowa prdnicy [MVA].
18. Rezystancja Rezystancja izolacji gwnej obwodu wzbudzenia
izolacji gwnej prdnicy nie powinna by mniejsza od obliczonej wedug
obwodu wzoru:
wzbudzenia R = 0,04 k [M]
prdnicy gdzie:
R rezystancja izolacji,
k wspczynnik zaleny od temperatury izolacji podany
pod lp. 17.
19. Rezystancja Rezystancja izolacji oddzielajcej obudowy oysk
izolacji oysk i prdnicy i uszczelnie olejowych wau od korpusu nie
uszczelnie powinna by mniejsza od 1 MW, niezalenie od
 olejowych wau temperatury tej izolacji.

Dla danej maszyny, wartoci znamionowe parametrw oraz ich trwae dopuszczalne wartoci,
powinny by podane w instrukcji ruchu i eksploatacji. Instrukcja musi rwnie okrela czstotliwo i
sposb pomiaru poszczeglnych parametrw.
Jeeli fabryczna instrukcja nie przewiduje inaczej, to dopuszczalne jest przecienie generatorw
przy spenieniu np. nastpujcych zastrzee:
1) przecienie generatora na skutek wystpienia na zaciskach napicia wyszego ni trwale
dopuszczalne jest dozwolone przez czas nie duszy ni 5 minut. Jeeli napicie przekroczy
125% wartoci znamionowej generator powinien by bezzwocznie wyczony i odwzbudzony,
2) przecienie prdowe stojana oraz wirnika generatora przy napiciu wyszym ni warto
trwale dopuszczalna jest zabronione. Przywrcenie normalnych warunkw pracy musi w tym
przypadku nastpi w cigu 3 minut od wystpienia przecienia,
3) niesymetryczne obcienie generatora jest dopuszczalne tylko przez czas wynikajcy ze wzoru:
t = A (I 2 ) -2
gdzie: I2 skadowa symetryczna kolejnoci przeciwnej prdu stojana, A warto liczbowa
okrelona w dokumentacji lub wyznaczona na podstawie bada,
4) praca generatora przy indukcyjnym wspczynniku mocy wikszym ni trwale dopuszczalny
moe trwa nie duej ni 30 minut. Praca przy pojemnociowym wspczynniku mocy z moc
pozorn wiksz ni trwale dopuszczalna moe odbywa si nie duej ni przez 5 minut.
Zakres i czstotliwo dokonywania obserwacji maszyny i zapisw ruchowych okrela instrukcja
ruchu i eksploatacji. Zalecane jest zastosowanie nastpujcych zasad:
- co godzin naley dokonywa:
zapisu w raporcie maszynowni,
kontroli drga i badania osuchowe maszyny,
obserwacj pracy szczotek,
- dwa razy na zmian naley przeprowadzi ogldziny zewntrzne generatora,
- raz na zmian naley sprawdzi:
sygnalizacj do nastawni,
oyska.
- raz na tydzie naley przeprowadza pomiar rezystancji izolacji gwnej obwodu wzbudzenia.

Niezalenie od tego, rezystancja izolacji obwodu wzbudzenia w maszynach o mocy od 25 do 100

MVA powinna by kontrolowana nie rzadziej ni dwa razy w cigu zmiany. Dla maszyn o mocy
wikszej ni 100 MVA wymagana jest sygnalizacja stanu izolacji w nastawni.
Kontrola rezystancji izolacji gwnej uzwojenia stojana maszyny bdcej w ruchu i wyposaonej w
samoczynne zabezpieczenie ziemnozwarciowe powinna odbywa si w sposb cigy i dziaa na
wyczenie ze stref czuoci wynoszc:
80% dla generatorw o mocy mniejszej ni 150 MVA,
95% dla generatorw o mocy od 150 do 250 MVA,
100% dla generatorw o mocy wikszej ni 250 MVA.
W przypadku uszkodzenia izolacji gwnej praca generatora jest zabroniona a wyczenie
generatora i jego odwzbudzenie powinno nastpi bezzwocznie. Zwok nie wiksz ni 1 s
dopuszcza si w przypadku zabezpieczenia ziemnozwarciowego. Praca generatora z rezystancj
izolacji obwodu wzbudzenia mniejsz od wartoci trwale dopuszczalnej moe odbywa si tylko pod
warunkiem prowadzenia cigej kontroli stanu izolacji z sygnalizacj doziemie.
 Praca generatora z pojedynczym doziemieniem metalicznym w obwodzie wzbudzenia jest
dozwolona do czasu najbliszego remontu pod warunkiem, e maszyna jest wyposaona w
zabezpieczenie powodujce bezzwoczne wyczenie w przypadku pojawienia si drugiego
doziemienia w obwodzie wzbudzenia. Praca maszyn jawnobiegunowych i kompensatorw
synchronicznych jest zabroniona w przypadku gdy wystpi pojedyncze zwarcie metaliczne w
obwodzie wzbudzenia.
Warunki pracy generatorw s cile uzalenione od funkcjonowania chodzenia zgodnie z
instrukcjami techniczno-ruchowymi producenta maszyny. W tym zakresie instrukcja producenta musi
by wprowadzona do instrukcji ruchu i eksploatacji danego generatora. To samo dotyczy stanu i
temperatury oysk i uszczelnie olejowych.
Generatory mog by eksploatowane przy uszkodzonym przyrzdzie lub ukadzie kontrolno-
pomiarowym, jeeli zakres kontroli parametrw nie uleg ograniczeniu w stopniu uniemoliwiajcym
wykonywanie kontroli. Jeeli uszkodzenie spowodowao uniemoliwienie kontroli, dopuszcza si
utrzymywanie generatora w ruchu:
nie duej ni przez 5 dni przy zastosowaniu zastpczych sposobw kontroli,
do najbliszego planowanego przegldu lub remontu, pod warunkiem zgody jednostki
organizacyjnej upowanionej do dysponowania moc.
Planowane przegldy i remonty powinny by umieszczone w programie pracy generatorw z
uwzgldnieniem programu pracy innych jednostek wchodzcych w skad danego przedsibiorstwa
wytwrczego (elektrowni) i w uzgodnieniu z odpowiednim przedsibiorstwem sieciowym i
przedsibiorstwem obrotu energi elektryczn.

Odczenie od sieci i zatrzymanie generatora.

Odczenie od sieci i zatrzymanie generatora w normalnych warunkach moe nastpi w
terminach ustalonych w harmonogramach lub na polecenie osb sprawujcych dozr nad jego
eksploatacj. Przed wyczeniem naley generator odciy. Odczenie generatora od sieci musi by
zwizane z odwzbudzeniem i wygaszeniem pola wirnika.
Z reguy uzwojenie wzbudzenia nie moe zosta wyczone ze wzgldu na du indukcyjno
obwodu. Nage przerwanie przypywu prdu w uzwojeniu wzbudzenia moe spowodowa przepicie
zagraajce wytrzymaoci izolacji wirnika. Dlatego odwzbudzenie wykonuje si poprzez zwarcie
uzwojenia wirnika przez rezystor gaszcy lub zastosowanie odpowiednich ukadw tyrystorowych.
Odbywa si to za pomoc automatyki SGP (Samoczynne gaszenie pola), w ktr musi by
wyposaony generator. Urzdzenie odwbudzajce powinno spowodowa obnienie si napicia na
zaciskach generatora do wartoci poniej 10% napicia znamionowego w czasie poniej 3 s.

Generator naley wyczy jeeli:

- powstanie zagroenie dla ycia ludzi lub urzdze,
- napicie wzronie ponad warto dopuszczaln i nie uda si go zmniejszy w cigu 5 minut,
- niesymetria prdw stojana przekroczy warto dopuszczaln na duej ni 2 minuty,
- temperatura wewntrz generatora przekroczy okrelon warto dopuszczaln podan przez
wytwrc i nie mona jej obniy,
- pojawi si drgania lub inne zagroenia mechaniczne lub poziom haasu przekracza dane podane
przez wytwrc,
- zmniejszy si przepyw wody chodzcej uzwojenie stojana.
 Generator moe zosta rwnie wyczony wskutek zadziaania zabezpiecze, w nastpujcych
przypadkach:
- gdy nastpio uszkodzenie izolacji gwnej uzwojenia stojana,
- gdy nastpi doziemienie w uzwojeniu wzbudzenia (wirnika) w maszynie jawnobiegunowej,
- gdy wystpi zwarcie podwjne, tj. w dwch rnych punktach uzwojenia wzbudzenia w maszynie o
dowolnej konstrukcji wirnika,
- gdy wystpi zakcenie w ukadzie olejowym: naruszenie granicznego cinienia oleju, obnienie
poziomu oleju i in.

II. Zespoy prdotwrcze

Rodzaje, budowa i zasada dziaania.

Zesp prdotwrczy jest to urzdzenie elektroenergetyczne stanowice samodzielne rdo prdu
skadajce si z prdnicy synchronicznej, silnika spalinowego, rozdzielnicy elektrycznej oraz urzdze
kontrolno-pomiarowych i pomocniczych umieszczonych na wsplnej konstrukcji metalowej.

Zadaniem zespow prdotwrczych, zwanych te agregatami, jest zasilanie energi elektryczn

urzdze technologicznych i owietlenia elektrycznego w przypadku:
braku zasilania z lokalnej sieci energetycznej,
zasilania rezerwowego przy przerwaniu dostawy energii elektrycznej, np. wskutek klsk
ywioowych, awarii
sieciowych...
ukadw do automatycznego zasilania bezprzerwowego, tzw. UPS (Uninterruptable Power Supply),
stosowanych dla wanych odbiorw energii elektrycznej, np. szpitali, pomp odwodniania i wentylacji,
urzdze cznoci itp.

Zespoy prdotwrcze mog by zainstalowane na stae lub mie charakter przewony.

Zespoy stacjonarne, tzw. stacyjne, s to zespoy o stosunkowo duej mocy. Montowane s na

staych fundamentach w pomieszczeniach i speniaj czsto rol UPS-w, zasilaczy rezerwowo-
awaryjnych dla wanych obiektw. Zespoy prdotwrcze stacyjne s instalowane w szpitalach,
domach towarowych, kinach i salach widowiskowych, centralach telekomunikacyjnych, studiach
telewizyjnych, orodkach gromadzenia i przetwarzania danych, a take dla niektrych odbiorw
przemysowych wymagajcych bezprzerwowego zasilania. Zespoy stacjonarne wyposaone s w
samoczynne urzdzenia rozruchowe, powodujce uruchomienie zespou natychmiast po zaniku
napicia zasilania i zatrzymujce zesp po powrocie napicia do stanu normalnego. Zespoy stacyjne
s wyposaone w odpowiednio due zbiorniki paliwa i s przystosowane do dugotrwaej pracy.

Zespoy przewone (ruchome) s przystosowane do przewoenia przy pomocy rnych rodkw

transportu. Zespoy te mog by te zmontowane na stae na przyczepie samochodowej. Zespoy
przewone znajduj zastosowanie na budowach, w wozach rentgenowskich, kinach objazdowych oraz
do zasilania rnych urzdze polowych. Zespoy przewone s bardzo rozpowszechnione w krajach
o sabo rozwinitej strukturze energetycznej i czstych przerwach w dostawie energii. Su wtedy do
zasilania owietlenia, klimatyzacji pomieszcze i drobnych odbiorw silnikowych w sklepach,
magazynach, warsztatach rzemielniczych, a take w domach mieszkalnych. Wyposaenie w
przewone zespoy prdotwrcze jest np. bardzo popularne w niektrych krajach afrykaskich.
Zespoy przewone musz cechowa si prost konstrukcj o duej wytrzymaoci mechanicznej,
powinny te by przystosowane do obsugi przez osoby nie przeszkolone.
Z reguy zespoy prdotwrcze s zasilane silnikami spalinowymi wysokoprnymi lub benzynowymi.
Generatory zespow prdotwrczych s maszynami synchronicznymi trjfazowymi o czstotliwoci
50 Hz i napiciu znamionowym wynoszcym zazwyczaj 0,4 kV. Moc znamionowa zespou
prdotwrczego zaley od potrzeb i zazwyczaj jest rzdu kilkudziesiciu kVA. Moc zespow
stacjonarnych jest czsto wiksza i wynosi kilkaset kVA. Budowane s te zespoy prdotwrcze o
innych parametrach napicia znamionowego i mocy, w tym zespoy jednofazowe i prdu staego.
Zespoy prdotwrcze s dostarczane przez producentw jako urzdzenia kompletne, stae lub
ruchome, wyposaone w peny zesp przyrzdw pomiarowych, automatyki i sterowania.
Mae jednostki o mocy kilku kVA znajduj zastosowanie do zasilania maych odlegych obiektw
wyposaonych w urzdzenia elektryczne. S to czsto urzdzenia przenone o napiciu
jednofazowym lub prdu staego.
Jako zespoy prdotwrcze stosowane s te przetwornice statyczne DC/DC lub DC/AC. Do tej grupy
urzdze mona zaliczy siownie prostownikowe i zasilacze bezprzerwowe przeznaczone jako rdo
gwarantowane do zasilania prdem staym systemw automatyki i urzdze telekomunikacyjnych o
mocy od 750 W do 30 kW oraz elektroniczne zasilacze bezprzerwowe UPS prdu przemiennego
jednofazowe o napiciu wyjciowym 220V i mocy 130 kVA lub o napiciu 3 x 380 V i mocy 3250
kVA. Ukady te, stosowane np. w szpitalach lub do zasilania instalacji komputerowych, pracuj ze
standardowo wbudowanym ukadem by-pass tj. obwodem obejciowym czcym odbiorniki
bezporednio z sieci zasilajc, wczanym automatycznie przy przecieniu, zwarciu lub
uszkodzeniu falownika. Eksploatacja statycznych urzdze zasilania dodatkowego lub
bezprzerwowego jest znacznie prostsza ni urzdze elektromaszynowych wyposaonych w napd
nieelektryczny ale musi by prowadzona cile wg instrukcji producenta.

Zasady eksploatacji

Przyjcie do eksploatacji zespou prdotwrczego nowego, przebudowanego lub po remoncie, moe

nastpi po przeprowadzeniu z wynikiem pozytywnym odpowiednich prb i pomiarw, przewidzianych
instrukcj fabryczn i instrukcj eksploatacji.
Jeeli zesp prdotwrczy ma by przyczony do wsplnej sieci elektroenergetycznej lub jest
przewidziany jako samoczynne rezerwowe zasilanie urzdze zasilanych ze wsplnej sieci, to
przyjcie do eksploatacji zespou powinno odbywa si za zgod waciwego terytorialnie zakadu
energetycznego i w obecnoci przedstawiciela jednostki organizacyjnej zarzdzajcej dan sieci.
Zesp prdotwrczy o napiciu znamionowym 0,4 kV lub wyszym przed przyjciem do eksploatacji
powinien by poddany ruchowi prbnemu na warunkach przewidzianych w dokumentacji producenta.

Przyjcie do eksploatacji zespou prdotwrczego moe nastpi po stwierdzeniu:

- kompletnoci dokumentacji,
- gotowoci urzdzenia do pracy,
- pozytywnych wynikw prb i pomiarw fabrycznych, a w przypadku urzdze uruchamianych po
remoncie przeprowadzonych przez zakad remontowy,
- pozytywnych wynikw pomiarw kontrolnych,
- zapewnienia dostaw i zapasw paliwa, oleju oraz niezbdnych czci zamiennych,
- bezpieczestwa przeciwporaeniowego i poarowego,
- zapewnienia odpowiednich warunkw bhp dla obsugi.

Eksploatacja zespow prdotwrczych powinna by prowadzona w oparciu o program pracy. Nie ma

obowizku opracowywania programw pracy dla zespow o mocy znamionowej mniejszej ni 32 kVA.
Program pracy zespou prdotwrczego powinien by opracowany i korygowany co najmniej raz na
trzy lata.
W programie pracy naley uwzgldni:
ukad pocze sieci dla ruchu normalnego i w przypadku zakce,
sposb przyczenia do wsplnej sieci i synchronizacji,
charakterystyk zasilanych odbiorw oraz wymagane wartoci napicia i czstotliwoci,
moc przewidywan do dostarczania przez zesp prdotwrczy i czas pracy,
warunki uruchamiania zespou,
wielkoci zapasw paliwa i oleju, niezbdne dla przewidzianego cigego czasu pracy,
wymagania i zalecenia w zakresie oszczdnoci paliw i energii.

Na zespole prdotwrczym powinny by umieszczone w sposb trway i czytelny nastpujce

informacje:
dane techniczne urzdze umieszczone na tabliczkach znamionowych,
symbole zaciskw ochronnych,
symbole zaciskw wyjciowych generatora,
strzaki na obudowach silnika i generatora wskazujce prawidowy kierunek wirowania.

Prowadzenie ruchu

Jeeli dokumentacja techniczna nie stanowi inaczej, to moc silnika asynchronicznego zwartego o
rozruchu bezporednim przyczonego do zespou prdotwrczego o napiciu znamionowym do 1 kV
nie moe przekracza:
70% mocy znamionowej zespow o mocy do 60 kW,
50% mocy znamionowej, jeeli moc zespou jest wiksza ni 60 kW.
Moc silnika przyczanego za porednictwem przecznika gwiazda-trjkt nie moe przekracza
mocy znamionowej czynnej zespou prdotwrczego wyraonej w kW.

Przed uruchomieniem zespou prdowego przewonego naley sprawdzi:

prawidowo ustawienia na stanowisku roboczym,
prawidowo przyczenia do sieci,
prawidowo odczenia od wsplnej sieci odbiornikw, ktre nie maj by zasilane z zespou,
dostosowanie mocy i napicia zespou do mocy i napicia zasilanych odbiornikw,
stan ochrony przeciwporaeniowej i przeciwpoarowej,
zgodno obrotw silnika i generatora oraz ich zgodno z instrukcj,
zgodno paliwa i olejw smarowniczych z instrukcj fabryczn.
Utrzymywanie zespou w naleytym stanie technicznym wymaga przeprowadzania okresowych
ogldzin i przegldw.

Ogldziny zespou powinny by przeprowadzane co najmniej raz w tygodniu i powinny obejmowa

sprawdzenie:
czystoci zespou i pomieszczenia,
zasilania w paliwo,
smarowania i chodzenia maszyn,
ukadu rozruchowego,
wskanikw kontrolno-pomiarowych,
stanu ochrony przeciwporaeniowej,
stanu zabezpiecze przeciwpoarowych i sprztu ganiczego,
wyposaenia obsugi w odzie i sprzt ochronny,
stanu i poprawnoci dziaania czci mechanicznej; braku drga i stukw w maszynach (przez
osuchanie).
Co najmniej raz w miesicu naley przeprowadzi kontrol pracy zespou obejmujc midzy
innymi:
sprawdzenie akumulatora rozruchowego,
sprawdzenie stanu zaopatrzenia w paliwo i smary,
sprawdzenie czystoci filtrw paliwa, oleju i powietrza,
pomiar rezystancji izolacji uzwoje generatora,
prbne czenie za pomoc wycznika gwnego,
uruchomienie i sprawdzenie dziaania blokad.

Przegld zespou prdotwrczego powinien by przeprowadzany nie rzadziej ni co 6 miesicy, o ile

instrukcja fabryczna nie przewiduje inaczej. Przegld powinien obejmowa w szczeglnoci:
ogldziny w penym zakresie,
wymian oleju i smarowanie caego zespou,
oczyszczenie stykw elektrycznych,
pomiary rezystancji izolacji uzwoje i obwodw,
pomiary skutecznoci dziaania ochrony przeciwporaeniowej,
sprawdzenie instalacji rozruchowej i zaponowej,
pene sprawdzenie akumulatora,
sprawdzenie ukadw zasilania w paliwo, smarowania, chodzenia i rozrzdu,
sprawdzenie przyrzdw pomiarowych, sterowania i ukadw regulacji,
kontrol stanu owietlenia pomieszczenia agregatu i obsugi,
czynnoci konserwacyjne i wymian zuytych czci zgodnie z instrukcjami fabrycznymi.

1.2.15.4. Uruchomienie i zatrzymywanie zespou prdotwrczego.

Przed kadym uruchomieniem naley sprawdzi:
w silniku stan paliwa i wody chodzcej,
w generatorze stan szczotek i piercieni,
w instalacji elektrycznej caego zespou stan pocze, przewodw, bezpiecznikw i uziemie.

Uruchomienie agregatu rozpoczyna si od uruchomienia silnika w sposb podany w instrukcji

fabrycznej.
Po uruchomieniu, silnik naley rozgrza tak, aby uzyska wymagan temperatur wody i oleju. Naley
przy tym sprawdzi czy cinienie oleju w silniku jest prawidowe.
Po zakoczeniu uruchamiania silnika przystpuje si do uruchomienia prdnicy. Przy pomocy
woltomierza naley sprawdzi wzbudzenie prdnicy i regulatorem ustawi dane napicie. Nastpnie
naley zaczy wycznik, ustawiajc go w pooeniu pracy i doregulowa regulatorem rcznym
warto napicia roboczego. Czstotliwo doregulowuje si przez regulacj dopywu paliwa tak, aby
przy penym obcieniu czstotliwo wynosia 501 Hz. Uruchomienie zespou prdotwrczego moe
rwnie by przeprowadzane przez ukad sterowania automatyczny lub pautomatyczny.
Zesp prdotwrczy naley zatrzyma niezwocznie:
w przypadku zagroenia ycia ludzkiego,
przy stwierdzeniu zakcenia pracy silnika: spadku cinienia oleju, wzrostu temperatury wody
chodzcej, wystpienia
nieprawidowych szumw i stukw,
przy stwierdzeniu uszkodze zespou lub zagroenia uszkodzeniem urzdze zwizanych z
ruchem zespou.

Zatrzymywanie zespou powinno si odbywa w nastpujcej kolejnoci:

- naley wyczy obcienie wycznikiem gwnym (przestawi wycznik w pozycj oznaczon 0
lub wy),
- naley odczy w razie potrzeby poszczeglne odbiory,
- nastpnie naley zatrzyma silnik i wyczy dopyw paliwa,
- po zatrzymaniu silnika naley obrci kilkakrotnie wa korbowy przy wyczonym dopywie paliwa; ma
to na celu Sprawdzenie, czy nie wystpuj nadmierne opory obracania si lub zatarcie wau.
Jeeli wyczenie zespou prdotwrczego nastpio wskutek dziaania zabezpiecze, naley przed
ponownym uruchomieniem sprawdzi i usun przyczyn wyczenia, stosujc si do polece
instrukcji ruchu i eksploatacji.