You are on page 1of 221

Ksika

dedykowana jest odwanym pacjentom onkologicznym na


caym wiecie oraz ich heroicznym opiekunom. Istnieje nadzieja.

Twoja obecna sytuacja nie przesdza o tym, dokd moesz dotrze;


okrela tylko skd wyruszasz.

Nido Qubein
Niniejsza ksika stanowi jedynie rdo informacji i nie podejmuje prb stawiania diagnozy lekarskiej,
leczenia, nie zawiera recepty ani nie sugeruje leku na jakiekolwiek dolegliwoci, ble, urazy, zwizane ze
stanem fizycznym czy umysowym. Zawartych w niej treci nie mona w adnym razie uwaa za substytut
fachowej porady lekarskiej, ktr naley uzyska przed rozpoczciem stosowania jakiegokolwiek programu
zdrowotnego, wicze czy diety.

Dooono wszelkich stara, aby informacje zawarte w niniejszej ksice byy rzetelne i aktualne w momencie
jej publikacji. Zarwno autor, jak i wydawca nie ponosz odpowiedzialnoci za jakiekolwiek niepodane
skutki, powstae w wyniku wykorzystania lub zastosowania informacji zawartych w niniejszej publikacji.
Wprowadzenie

Postanowiem napisa t ksik, poniewa kiedy sam musiaem zmierzy si


z kryzysem wywoanym przez nowotwr, nie mogem znale adnego rda, ktre
szybko dostarczyoby mi solidnych i wiarygodnych informacji.
U mojego partnera, ktry dotd wydawa si cieszy doskonaym zdrowiem,
niespodziewanie zdiagnozowano choniaka nieziarniczego w czwartym stopniu
zaawansowania. Rak by zoliwy, agresywny i kadego dnia coraz bardziej
rozprzestrzenia si w ukadzie limfatycznym chorego, co grozio zaatakowaniem
narzdw wewntrznych.
Gdy min wstrzs wywoany wiadomoci nieuchronnie zbliajcej si
mierci, zaczlimy si zastanawia, co zrobi. Obaj naleymy do zagorzaych
zwolennikw medycyny naturalnej: ja jestem doktorem naturopatii, a mj partner
napisa ksik i wiele artykuw na temat alternatywnych metod leczenia. Zarwno
nasze usposobienie, jak i wyksztacenie skaniaj nas ku szukaniu lekarstwa na raka
poza procedurami medycznymi uwaanymi za konwencjonalne. Jednak ze
wzgldu na gwatowny rozwj choroby zdecydowalimy si na tradycyjn terapi
antynowotworow pod opiek onkologa.
Rozumielimy, e wybr terapii konwencjonalnej zamiast jednej z nowych,
alternatywnych, komplementarnych i integracyjnych kuracji prawdopodobnie
bdzie oznacza chemioterapi i radioterapi, a moe nawet operacj. To
standardowa bro stosowana przez alopatycznych (konwencjonalnych zachodnich)
onkologw w walce z rakiem.
Podejrzewalimy te, e ten chemiczno-medyczny arsena, zwaszcza
w przypadku rozpoczcia chemioterapii, prawdopodobnie skutecznie poradzi sobie
z rakiem, ale nie pomoe w niczym innym. Wiedziaem, e celem chemioterapii jest
zatrzymanie wzrostu szybko dzielcych si komrek w ciele pacjenta oraz ich
umiercenie. Taki wanie bdzie efekt chemioterapii. Nie sprawi ona jednak, e
czowiek bdzie zdrowy.
Z dnia na dzie staem si penoetatowym opiekunem i badaczem do spraw
odywiania si. Miaem siln motywacj, aby odkry, jak mog pomc przey
mojemu partnerowi. Poniewa rak rozwija si bardzo gwatowanie, zamknem
swoj praktyk i cofnem si do etapu studiw, na ktrych byem teraz jedynym
studentem zupenie jakbym prbowa uzyska kolejny stopie naukowy
z naturopatii, tym razem specjalizujc si w metodach zachowania zdrowia podczas
chemioterapii.
Rozpoczlimy zatem tradycyjn terapi antynowotworow czasem okrelan
mianem systemu leczenia raka ale mielimy oczy szeroko otwarte, wypatrujc
kadej moliwoci zrwnowaenia destrukcyjnego dziaania chemioterapii
konstruktywn, wzmacniajc organizm ywnoci i suplementami.
Zdobywajc kolejne informacje, zaczem wprowadza do osobistego programu
antynowotworowego mojego partnera naturalne metody leczenia. Przede wszystkim
radykalnie zmienilimy jego diet. Zawsze stara si zdrowo odywia, ale obecna
sytuacja wymagaa skrupulatnego przegldu jego dotychczasowego jadospisu.
Zaczlimy od poywienia, ale rwnie wane byy zaywane przez niego
suplementy. Z przeprowadzonych przeze mnie bada wynikao, e najbardziej
wiarygodne rda zalecaj stosowanie suplementw podczas chemioterapii, i to
w dawkach leczniczych, wielokrotnie przewyszajcych dzienne dawki
przeznaczone dla osb zdrowych.
Lekarz zaleci sze sesji chemioterapii. Miay by przeprowadzone w cigu
trzech tygodni, w odstpach czasu ledwie pozwalajcych pacjentowi na regeneracj.
Z powodu gwatownego postpu choroby chemioterapia miaa zacz si trzeciego
dnia od postawienia diagnozy i przebiega rwnolegle z terapi konwencjonaln,
ktra obejmowaa nie tylko chemi, ale take inne farmaceutyki zwalczajce skutki
uboczne przed, w trakcie i po okresie stosowania chemioterapii. Zaczlimy take
surowo przestrzega zasad nowo opracowanej przez nas diety, suplementowanej
witaminami, mineraami i zioami.
Odtrucie take byo naglc kwesti, poniewa substancje podawane podczas
chemioterapii powinny zosta wydalone z organizmu moliwie najszybciej,
zabierajc ze sob martwe komrki nowotworowe. Zalecaem partnerowi stosowanie
kpieli odtruwajcych i lewatywy z kawy, opierajc si na opiniach szanowanych
naturalnych uzdrowicieli, ktrych metody stosowali chorzy na raka pacjenci.
Do tego dodalimy jeszcze program wicze codzienny spacer, ktry na
pocztku by spokojn przechadzk wok domu, a w cigu kilku tygodni
przeksztaci si w niemal trzykilometrow wdrwk na onie natury. Cho moe
si to wyda dziwne, mojego partnera nie trzeba byo namawia do tych wicze.
Zawsze o nich pamita i rozpoczyna je o tej porze dnia, kiedy mia wystarczajco
duo energii. Dostarcza swojemu organizmowi nie tylko bogatych skadnikw
pokarmowych, ale mia take ochot na spacery i bardzo dobrze si po nich czu.
Mino kilka tygodni, w czasie ktrych mj partner dzielnie znosi lepsze
i gorsze dni, czekajc na wiateko w ciemnym tunelu terapii. Ja tymczasem nadal
prowadziem badania, prbujc znale odpowied na pytanie, jak naley
postpowa, aby dziki mocy natury i samouzdrawiajcych zdolnoci organizmu
zachowa zdrowie podczas konwencjonalnej terapii antynowotworowej.
W tym okresie mj partner nie mia adnych mdoci ani wymiotw, a biegunka
lub zaparcia zdarzay si rzadko. Nie miewa niestrawnoci, zgagi ani odwodnienia.
Wszystko wskazywao na to, e tych oraz innych, tak powszechnych skutkw
ubocznych chemioterapii, zwizanych z jedzeniem i piciem, unikn dziki
odpowiedniej diecie, ktra zoptymalizowaa trawienie i przyswajanie pokarmw.
Czasem, jeli mia ochot, wsplnie suchalimy muzyki i ogldalimy filmy,
z ktrych czerpalimy wiedz, a potem porwnywalimy j z naszymi
spostrzeeniami. Z czasem zgromadziem kilka teczek wypenionych informacjami
na temat roli odywiania si i suplementacji podczas terapii antynowotworowej,
pochodzcymi z najnowszych i najbardziej wiarygodnych rde. W kadym badaniu
powtarzaa si ta sama pokrzepiajca informacja: zachowaj pozytywne nastawienie,
odtruwaj organizm, odpowiednio si odywiaj, zaywaj suplementy i wicz.
Skan PET/CT wykonany po trzeciej chemioterapii nie wykaza w organizmie
mojego partnera adnych ladw nowotworu. Oczywicie, by to powd do
optymizmu. Jednak o czym przypomina nam onkolog skan pokazuje tylko to, co
jest widoczne. Aby dowiedzie si, co dzieje si na poziomie mikroskopijnym,
naleao przeprowadzi dalsze badania krwi, wykona kolejne zgbnikowanie
i wiele kolejnych bada i przyj nastpne dawki chemioterapii.
Jednak po pitej sesji chemioterapii (z zaleconych szeciu) wyniki laboratoryjne
okazay si tak dobre, e ostatni dawk uznano za niepotrzebn. Przerwanie
chemioterapii byo sprzeczne z pierwotnym, konserwatywnym zaleceniem onkologa,
ale w obecnej sytuacji powodowaa ona wiksze spustoszenie ni sam rak; cho pod
wzgldem fizycznym mj partner dowiadczy niewielu skutkw ubocznych, to
jednak coraz wyraniej cierpiaa jego psychika. Onkolog zgodzi si skrci
chemioterapi, a przynajmniej nie nalega na t ostatni dawk.
Koszmar, ktry zacz si w sierpniu, skoczy si ostatecznie przed witami
Boego Narodzenia. I jak dotd, nie zmienio si szczliwe zakoczenie tej historii.
Min prawie rok, w czasie ktrego nie nastpi nawrt choroby. Mj partner w peni
wrci do ycia, odzyska energi i entuzjazm, z ktrymi rusza na spotkanie
wspaniaej przyszoci, o jakiej marzy podczas ponurego okresu chemioterapii.
Ju nie jest pacjentem, ktry walczy z rakiem, ale tym, ktry pokona chorob.
Co roku w samych Stanach Zjednoczonych u ponad ptora miliona ludzi
diagnozuje si raka czyli u tylu, ile wynosi caa populacja Phoenix albo Filadelfii.
Wyobra sobie te setki tysicy ludzi czekajcych w kolejce na terapi
antynowotworow, majcych nadziej, e otrzymaj moliwie najlepsz opiek, e
bdzie ich na ni sta, e proces leczenia bdzie prosty i bezbolesny, i e po jego
zakoczeniu bd cakowicie zdrowi i gotowi do powrotu do takiego ycia, jakie
prowadzili wczeniej.
Niektrzy w kocu pokonaj raka, doczajc do grupy dwunastu milionw ludzi
w USA, ktrzy take wygrali walk z chorob. Innym to si nie uda.
Nieatwo ustali statystycznie, ilu pacjentw onkologicznych wybiera
konwencjonalne, alopatyczne terapie, w tym chemioterapi. Trudno wyrazi to
w liczbach, a wrcz jest to niemoliwe. Z wikszoci rde monitorujcych
pacjentw przyjmowanych i wypisywanych ze szpitali i klinik onkologicznych
wynika, e prawdopodobnie 90 procent zdiagnozowanych osb wybiera terapie
konwencjonalne operacj, chemioterapi i radioterapi.
Moje dowiadczenia zwizane z rakiem take z chemioterapi i innymi
konwencjonalnymi terapiami, jakie oferuje medycyna sprawiy, e zapragnem
podzieli si zdobytymi informacjami z ludmi dotknitymi t chorob.
Ju na pocztku walki na mier i ycie, ktr podj mj partner, uwiadomiem
sobie, e chc napisa ksik, w ktrej wska praktyczny sposb wzmocnienia
procesu powrotu do zdrowia rozpocztego przez onkologa i innych specjalistw. Ich
zadaniem jest zlikwidowanie komrek nowotworowych przy uyciu bardzo
toksycznych substancji chemicznych. Zadaniem pacjenta i jego opiekuna jest
wsparcie tego procesu poprzez realizacj rozsdnego programu odywiania si,
wzbogaconego suplementami oraz naturalnymi zioowymi produktami, sokami
i herbatami, a take detoksykacj i wiczeniami wszystko to ma suy
wzmocnieniu ukadu odpornociowego, osabieniu skutkw ubocznych
chemioterapii, podtrzymaniu zdrowia pacjenta i dostarczeniu mu energii podczas
terapii oraz przyspieszeniu procesu leczenia.
Podjem si napisania tej ksiki, aby powiedzie chorym na raka, e ich
leczenie w czasie konwencjonalnej terapii moe przebiega szybciej i skuteczniej.
Jest to moliwe dziki samoregulujcym i samouzdrawiajcym zdolnociom
organizmu.
Program, ktry w niej przedstawiam, opiera si na idei, e nasz organizm jest
potn samouzdrawiajc si machin i e bycie zdrowym jest dla czowieka
normalnym i naturalnym stanem. Nawet gdy jestemy poddawani toksycznym
substancjom podczas chemioterapii im bardziej s toksyczne, tym skuteczniej
niszcz komrki nowotworowe mona wiele zrobi, aby osabi ich skutki uboczne
i wspomc leczenie, pobudzajc i zasilajc ukad odpornociowy, ktry dziaa
wwczas jak potny silnik napdzajcy proces powrotu do zdrowia. Nie wolno
zapomina, e nawet w chwili otrzymania diagnozy mamy w ciele wicej komrek
zdrowych ni nowotworowych.
Chciabym podkreli, e tre niniejszej ksiki stanowi wynik mojego
osobistego dowiadczenia jako doktora naturopatii i opiekuna mojego partnera,
a take dowiadcze moich klientw, ktrzy zwracaj si do mnie z prob o pomoc.
Nie jest to rozprawa naukowa ani opis procedury testowanej laboratoryjnie.
Opracowaem ten program na podstawie mojej znajomoci medycyny naturalnej,
zdobywanej na przestrzeni ponad dziesiciu lat leczenia pacjentw cierpicych na
rne zaburzenia rwnowagi organizmu.
Co prawda moja ksika przedstawia rozwizanie uniwersalne, ale naley
pamita, e kady czowiek i kady rak jest inny. Kobiety dotknite chorob
nowotworow rni si od mczyzn, ktrzy take na ni cierpi; dzieci z rakiem
rni si od dorosych z tym schorzeniem; ludzie z rakiem puc rni si od ludzi
z rakiem odka. Jednak jako ludzie, wszyscy mamy taki sam skad chemiczny i ten
fakt sta si dla mnie myl przewodni podczas opracowywania programu wsparcia,
ktry przyniesie korzyci kademu, kto pragnie zachowa zdrowie podczas
chemioterapii i powrci do normalnego ycia ju bez raka.
Jeli masz raka albo jeste opiekunem chorej osoby, przyjmij moje osobiste
yczenia zdrowia, dobrego samopoczucia i przyszoci penej pasji i radoci. Istnieje
nadzieja!
Pamitaj, e celem zawartych w tej ksice informacji nie jest zastpienie
konkretnej terapii antynowotworowej opracowanej przez lekarza prowadzcego.
Przed zastosowaniem si do moich sugestii, zarwno pacjent, jak i jego opiekun
powinni skonsultowa si z onkologiem lub innym lekarzem odpowiedzialnym na
leczenie.
Informacja o naszej stronie internetowej

Poniewa na stronach niniejszej ksiki nie udao mi si zmieci wszystkich


zgromadzonych przeze mnie informacji na temat zachowania zdrowia podczas
chemioterapii, dlatego razem z moim zespoem stworzylimy stron internetow,
zawierajc rozszerzon wersj materiaw zawartych w ksice.
Znajdziesz tam wicej przepisw, tabele, ktre mona wydrukowa i powiesi
w kuchni, rda najwyszej jakoci suplementw, artykuy edukacyjne, bezpatne
materiay do pobrania i wiele innych wartociowych i pomocnych treci.
Nowa dziedzina, zajmujca si sposobami na zachowanie zdrowia podczas
terapii antynowotworowej, szybko si rozwija i praktycznie kadego dnia pojawiaj
si wyniki nowych bada. Zachcam do czstego odwiedzania naszej strony
i czerpania z niej aktualnych informacji oraz inspiracji.

www.thechemotherapydiet.com
CZ 1

Chemioterapia to tylko cz procesu


leczenia
CZ 1

Chemioterapia to tylko cz procesu leczenia

W przyszoci lekarz nie bdzie przepisywa adnych lekw, lecz zachci swoich pacjentw do
dbania o wasne ciao i stosowania waciwej diety, a take zainteresuje ich przyczynami choroby
i metodami zapobiegania im.
Thomas A. Edison

Rak i chemioterapia
Wedug Globalnych faktw i danych liczbowych nt. raka publikowanych przez
Amerykaskie Towarzystwo Onkologiczne w ostatnich latach co roku diagnozuje
si ponad 12 milionw nowych przypadkw raka, a na caym wiecie
stwierdzono 7,6 milionw zgonw z powodu tej choroby, co oznacza okoo 20
tysicy zgonw dziennie.

Co godzin w USA diagnozuje si okoo 150 przypadkw raka. W cigu roku


daje to prawie 1,6 milionw chorych w samych Stanach Zjednoczonych.
Co roku u co czwartego Amerykanina diagnozuje si raka. Przewiduje si, e
w tym roku umrze na raka okoo 564 800 Amerykanw, co oznacza ponad 1500
zgonw dziennie.

Rak jest drug najczstsz przyczyn zgonw w USA, tu za chorobami serca.


Co czwarty zgon w Stanach Zjednoczonych jest wynikiem raka.
Leczenie raka jest kosztowne: system opieki zdrowotnej w USA ktry
obejmuje lekarzy, szpitale i kliniki, firmy farmaceutyczne, producentw
technologii medycznych, firmy ubezpieczeniowe i wiele innych pochania
okoo 10 procent produktu krajowego brutto (PKB), co wynosio okoo 1,5
biliona dolarw w 2011 roku.
Znaczna wikszo z ponad ptora miliona Amerykanw chorych na raka
wybiera terapie oferowane przez medycyn konwencjonaln, a przynajmniej 75
procent z nich jest poddawanych chemioterapii, ktra stanowi cz rutynowej
procedury walki z t chorob.

W medycynie konwencjonalnej chemioterapia sama bd w poczeniu


z radioterapi i operacj staa si standardow kuracj w przypadku wikszoci
rodzajw raka.

Nie moemy poprzesta na chemioterapii


Wielu pacjentw z rakiem wydaje si wierzy, e chemioterapia rozwie wszystkie
problemy dotyczce ich choroby. S przekonani, e gdy rozpoczn chemioterapi
lub radioterapi, wszystko, co mona zrobi, aby pokona raka i powrci do
zdrowia, przyjdzie automatycznie.
Nazywam to antybiotykowym sposobem mylenia. Kiedy zaywamy antybiotyki,
zakadamy, e zwalcz one infekcj wywoan w organizmie przez bakterie, grzyby
lub pasoyty, i nie musimy robi niczego wicej, aby ten proces walki z infekcj
uczyni skuteczniejszym. Antybiotyki zaatwi wszystko.
Ucilijmy od razu, e chemioterapia nie jest tym samym, czym terapia
antybiotykowa, czyli antybakteryjna. Leki s zupenie inne, podobnie jak sposb ich
dziaania. Jednak mylenie wielu ludzi o tych rodzajach terapii jest takie samo:
Niech medycyna zrobi swoje, a ja poczekam.
Pacjentom, ktrzy nie choruj na raka zwizanego z ukadem trawienia na
przykad na raka odka, trzustki lub jelita grubego onkolodzy zezwalaj
zazwyczaj na diet bez ogranicze. Na przykad mj partner, u ktrego
zdiagnozowano choniaka, musia by hospitalizowany podczas pierwszej sesji
chemioterapii, poniewa w przeszoci mia zapalenie wtroby typu B i lekarz nie
chcia ryzykowa nawrotu tej choroby w trakcie chemioterapii. Istniao zagroenie,
e chemia osabi jego ukad odpornociowy, pozwalajc rozwin si innym
chorobom. Dlatego pierwsz dawk koktajlu chemicznego podawano mu w postaci
caodobowej kroplwki przez pi dni.
W cigu tego tygodnia spdzonego w szpitalu oficjalnie dieta mojego partnera
nie miaa adnych ogranicze karmiono go takim samym jedzeniem, jakie
mona kupi w barze szybkiej obsugi na ulicy. Na typowy obiad skada si stek
Salisbury z sosem i ziemniaczanym puree, saatka z sosem ranczerskim, buka
z masem, szklanka mleka i filianka kawy, a na deser pokany kawaek tortu
czekoladowego.
W czasie chemioterapii czyli przez cay pobyt w szpitalu nie pozwalano mu
zaywa adnych suplementw, poniewa obawiano si, e witaminy, mineray
i aminokwasy mogyby kolidowa z chemioterapi i obnia jej skuteczno,
a w niektrych przypadkach wywoywa niebezpieczne reakcje chemiczne
w organizmie. Tak wanie twierdzili lekarze, nie baczc na fakt, e wikszo
artykuw spoywczych zawiera przecie witaminy, mineray i aminokwasy.
Zatem mojemu partnerowi serwowano chemi i diet bez ogranicze, wskutek
czego jego leczenie nie wykraczao poza chemioterapi i typowy jadospis.
Gdy wyszed ze szpitala, jego harmonogram leczenia obejmowa
cotrzytygodniowe sesje chemioterapii. Po tygodniowej kroplwce w szpitalu
zalecono mu pi caodniowych kuracji, co w sumie oznaczao sze sesji w cigu
osiemnastu tygodni, czyli piciu miesicy, a cilej szeciu, jeli doliczy pniejsze
badania krwi i skany PET.
Przez cae to krytyczne procze zalecano mu wycznie chemioterapi, zwyk
diet bez ogranicze i unikanie wszelkich suplementw w dniach przyjmowania
chemioterapii. Nie wspominano o wczeniu do diety ani o wykluczeniu z niej
konkretnych pokarmw i napojw, nie byo mowy o adnych agodnych
wiczeniach, takich jak spacery lub joga, ani o niczym innym poza przyjmowaniem
chemii i moliwie najlepszej regeneracji midzy kolejnymi sesjami.
Pacjent pozostawiony z takim czyli adnym reimem terapeutycznym ma
w perspektywie tygodnie i miesice fatalnego samopoczucia z powodu skutkw
ubocznych chemioterapii, poniewa organizm przetwarza, a w kocu eliminuje
toksyczne substancje chemiczne razem z martwymi komrkami nowotworowymi.
W tym czasie pacjent jest tak osabiony, e czsto staje si penoetatowym
chorym, podatnym na wszelkiego rodzaju mniejsze dolegliwoci, z ktrymi nie
radzi sobie osabiony ukad odpornociowy.
Brakuje tu jakiego elementu. Musi by sposb, aby pacjent chory na raka mg
znosi potne oddziaywanie chemii na organizm, a jednoczenie czu si dobrze.
Musi by sposb, aby przyspieszy proces leczenia raka i aby w tym czasie cieszy
si wysokim poziomem energii oraz dobrym samopoczuciem.
Taki sposb, oczywicie, istnieje i jest on zupenie naturalny.

Jaki jest cel chemioterapii


Aby lepiej zrozumie, co naprawd dzieje si podczas chemioterapii, trzeba
wiedzie, jaki jest jej cel. Chemioterapia leczy raka przy pomocy leku
antynowotworowego lub kombinacji kilku z nich. Okrelenie antynowotworowy
oznacza, e dziaanie leku polega na zapobieganiu, osabianiu lub blokowaniu (anty)
rozwoju guza (nowotworu).
Zadaniem substancji podawanych podczas chemioterapii jest umiercenie szybko
dzielcych si zoliwych komrek w organizmie chorego. Komrki rakowe dziel
si i mno w szybkim tempie, powodujc zaburzenia w funkcjonowaniu ukadw
organizmu. Chemioterapia umierca je, ale jednoczenie gin te mnoce si
komrki zdrowych tkanek. Substancje chemiczne mona podawa doylnie i tak
wanie zazwyczaj si robi albo wstrzykiwa do jamy ciaa. Czasem jeden lub
wicej tych lekw podaje si doustnie w postaci piguki.
Kiedy chemioterapia umierca komrki zoliwe i zatrzymuje rozwj choroby,
uszkadza te zdrowe komrki. A wwczas pojawiaj si niepodane skutki
uboczne. Poniewa substancje chemiczne nie s w stanie odrni komrek
nowotworowych od zdrowych, atakuj zarwno szybko mnoce si komrki
rakowe, jak i inne komrki, ktre szybko si mno, takie jak krwinki i komrki
cebulki wosa.
Chory zna ju wikszo tych informacji, poniewa s one czci
dowiadczenia chemioterapii. Oczywicie onkolog prbuje znale rwnowag
midzy niszczeniem komrek zoliwych, majcym na celu pokonanie choroby,
a ocaleniem zdrowych komrek, aby wystpio jak najmniej negatywnych skutkw
ubocznych.
Zatem celem chemioterapii jest umiercanie. Za tym umiercaniem, niszczeniem
i atakowaniem kryje si ciekawa historia. Pocztki chemioterapii antynowotworowej
sigaj czasw obu wojen wiatowych i wczesnego rozwoju broni.
W czasie pierwszej wojny wiatowej, w 1915 roku uyto gazu chlorowego jako
broni. Potem signito po gaz musztardowy. Skutki tych i wielu innych gazw
chemicznych okazay si tak niszczycielskie w wielu przypadkach zabjcze dla
obu stron konfliktu e zabroniono ich stosowania w dziaaniach wojennych.
Odkryto jednak, e gaz musztardowy silnie hamuje hematopoez, czyli proces
produkcji krwi. W oparciu o te nowe odkrycia naukowcy zaczli bada, w jaki
sposb substancje chemiczne otrzymywane z iperytw azotowych mog hamowa
rozwj komrek nowotworowych.
W 1942 roku, w czasie drugiej wojny wiatowej, w wyniku wypadku we woskim
miasteczku Bari kilkaset osb zostao naraonych na dziaanie gazu musztardowego.
Odkryto, e ci, ktrzy przeyli, mieli bardzo niski poziom biaych krwinek. Po
wojnie badacze zaczli eksperymentowa, prbujc pokona raka przy uyciu
substancji chemicznych. Dowiadczenia rozpoczto od chlormetyny, pochodzcej
z grupy iperytw azotowych.
Pierwsze leki chemioterapeutyczne powstay w czasie wojny i nigdy nie utraciy
swej wojowniczej natury. W latach 70. i 80. XX wieku, kiedy rak zacz stawa si
cesarzem wszystkich chorb, jak nazwano go w jednej z najnowszych ksiek,
pacjentw zachcano do szlachetnej walki z chorob i wyobraania sobie, jak
zdrowe komrki walcz i wygrywaj z komrkami nowotworowymi.
Aluzje do wojennej przeszoci chemioterapii s te wyranie widoczne
w sposobie prowadzenia terapii w przypadkach agresywnego raka, ktry
gwatownie atakuje i dlatego musi zosta umiercony, zniszczony, zlikwidowany,
zwalczony, wytpiony. Kiedy w 1971 roku zostaa podpisana ustawa o nowotworach,
w mediach natychmiast pojawio si okrelenie wojna z rakiem. O innych
wysikach wspierajcych badania dotyczce raka mwi si zwykle jzykiem
charakterystycznym dla wojny. W nekrologach czytamy, e zmary przegra walk
z rakiem.
Te aluzje do wojny s cakowicie uzasadnione, bo chemioterapia naprawd
zabija i, jak ju wspominaem, kiedy to robi, razem z komrkami nowotworowymi
gin take te zdrowe. Cho to nieatwe, trzeba pozwoli chemioterapii zniszczy
zoliwe komrki, a jednoczenie pacjenci i ich opiekunowie musz robi wszystko,
aby starczyo si na przetrwanie tego koniecznego ataku (kolejny wojenny termin)
mierciononych chemikaliw.
Od 1971 roku, kiedy prezydent Richard Nixon wypowiedzia wojn rakowi,
Stany Zjednoczone wyday 2 biliony dolarw na badania i terapie konwencjonalne,
a jednak wszystko wskazuje na to, e przegralimy. W zasadzie wspczynnik
umieralnoci nie zmieni si od 1950 roku. Raz jeszcze nawizujc do wojennej
nomenklatury, mona przewidywa, e w cigu najbliszych czternastu lat na raka
umrze wicej Amerykanw ni zgino ich w czasie wszystkich wojen, w ktrych
brali udzia. Mimo e chemioterapia jest zakorzeniona w wojnie, pacjentw
podejmujcych terapi nie trzeba postrzega jako toczcych walk. Uwaam, e
lepiej nie wyobraa sobie toczcej si w organizmie wojny, ale raczej uzna terapi
za proces uzdrawiania, ktry zmierza w kierunku przywrcenia dobrego
samopoczucia.

Czego chemioterapia nie zrobi


Zadaniem chemioterapii jest umiercenie komrek, a po osigniciu tego celu,
zablokowanie procesu ich mnoenia si. To wanie mona osign dziki
chemioterapii. Nie sprawi ona jednak, e pacjent poczuje si dobrze.
Posugujc si nomenklatur militarn, mona powiedzie, e misj
chemioterapii jest szybkie przeszukanie, rozpoznanie i zniszczenie wroga. Wane
jest, aby w trakcie chemioterapii cieszy si dobrym samopoczuciem i powrci do
zdrowia, gdy tylko toksyczne substancje chemiczne i pozostaoci po martwych
komrkach nowotworowych zostan wydalone z organizmu.
Warto pamita, e chemioterapia nie uleczy ciaa, bo nie to jest jej zadaniem.
Chemioterapia zniszczy komrki. A kiedy komrki nowotworowe zostan
zaatakowane i usunite, organizm moe przej kontrol i powrci do zdrowia.
Kiedy komrki zgin i nie mog ju dzieli si ani mnoy, staj si odpadami
i s wypukiwane z ciaa. Wtedy organizm spustoszony wczeniej przez
rozprzestrzeniajcego si raka moe rozpocz etap powrotu do zdrowia.
Wspominam o tym, poniewa wielu pacjentw sdzi, e to wanie chemioterapia
odpowiada za uzdrowienie. Ona jednak nie leczy, tylko przygotowuje teren do
waciwego powrotu do zdrowia poprzez pozbycie si zdeformowanych komrek,
ktre doprowadziy do choroby. Guzy znikn albo si zmniejsz, a inne objawy
wywoane przez raka, miejmy nadziej, ustpi, cznie z blem, wydzielinami
i wieloma innymi niedogodnociami. Jednak powrt do zdrowia to zupenie inna
kwestia.
Chemioterapia nie sprawi, e pacjent poczuje si dobrze; w najlepszym
przypadku pokona raka, ktry uniemoliwia powrt do zdrowia. Innymi sowy,
chemioterapia nie rozwie problemu, cho w jego rozwizaniu pomoe. Jest to
niezwykle istotne i trzeba to sobie uwiadomi i zaakceptowa. Pozostajc przy
nazewnictwie wojennym, z ktrym chemioterapia jest zwizana od pocztku, mona
stwierdzi, e stanowi ona potn amunicj w medycznej misji, polegajcej na
zlokalizowaniu i zniszczeniu wroga.
Inna kwestia, w ktrej nie pomoe nam chemioterapia, ma zwizek z ukadem
odpornociowym. Jak ju wspominaem, dziaanie chemioterapii jest tak potne, e
osabia ona rodki obronne organizmu, i wanie dlatego tak wielu ludzi poddanych
tej terapii jest bardzo podatnych na przezibienie, gryp albo cierpi na inne,
powaniejsze dolegliwoci.
Pamitajmy, e do zada chemioterapii nie naley pobudzenie mechanizmw
samouzdrawiajcych organizmu, chocia robi to porednio, pomagajc zmieni
rodowisko, w ktrym rozwija si rak. Ukad odpornociowy pacjenta, zaatakowany
przez komrki nowotworowe, ulegnie kolejno pobudzeniu i osabieniu, bez udziau
samej chemioterapii. Ochrona i wzmocnienie odpornoci w duej mierze zaley od
tego, co pacjent robi po wyjciu z kliniki onkologicznej.
Skutki uboczne chemioterapii
W najlepszym wypadku pozytywnym skutkiem chemioterapii jest umiercenie
komrek nowotworowych w organizmie pacjenta. Jednak jak wszyscy wiemy, te
dobre skutki pocigaj za sob take ze. Stres towarzyszcy chemioterapii jest dla
niektrych ludzi niemal tak trudny do zniesienia, jak sam rak.
Wraz z harmonogramem zabiegw chemioterapii (zakadajc, e zostanie ona
zalecona) kady, u kogo zdiagnozowano raka, otrzymuje list lekw, ktre bd
stosowane, a take opis ich moliwych skutkw ubocznych. Sam zestaw lekw jest
ju wystarczajco zniechcajcy, ale dopiero lista ich skutkw ubocznych potrafi
przerazi.
Poniej przedstawiam najczstsze skutki uboczne chemioterapii, zalene od
rodzaju raka, zaordynowanych lekw chemioterapeutycznych oraz ich dawek. Nie
kady pacjent dowiadczy ich wszystkich, ale wikszo dozna przynajmniej
niektrych.

Osabienie ukadu odpornociowego to pierwszy, najbardziej oczywisty


i najgroniejszy z nich. Ukad immunologiczny zostaje osabiony do tego
stopnia, e czowiek moe pa ofiar chorb i infekcji, ktre w normalnej
sytuacji byyby raczej nieszkodliwe. Wanie dlatego lekarze ostrzegaj
pacjentw, aby unikali tumw, w ktrych mog zetkn si z zaraliwymi,
potencjalnie niebezpiecznymi bakteriami i wirusami. Dla zdrowego czowieka
przebywanie w jednym pomieszczeniu z kim, kto jest przezibiony, nie stanowi
problemu; dla pacjenta poddanego chemioterapii moe to oznacza cae dni lub
tygodnie cierpie spowodowanych przezibieniem ktre czasem moe
skoczy si nawet pobytem w szpitalu.

Zmczenie to rezultat walki zarwno z rakiem, jak i z chemioterapi.


W literaturze przedmiotu opisano, czego mona spodziewa si po
chemioterapii. W niektrych przypadkach dochodzi do anemii, na ktr lekarz
przepisuje leki. Wikszo chorych na raka mona rozpozna po ich
wymizerowanym wygldzie, powolnych ruchach i mtnym sposobie mylenia
a s to wanie objawy zmczenia. W wikszoci jest ono bezporednim
wynikiem nagromadzenia toksyn w wtrobie.

Wypadanie wosw zaczyna si niemal natychmiast po pierwszej chemioterapii,


poniewa leki chemioterapeutyczne dziaaj na wszystkie szybko dzielce si
komrki, a komrki mieszkw wosowych nale do najszybciej mnocych si
komrek w ludzkim organizmie. Temu fizycznemu skutkowi ubocznemu
towarzysz ogromne konsekwencje emocjonalne i psychologiczne. Niemal
wszyscy pacjenci mwi o wstrzsie, jakiego doznali, kiedy po raz pierwszy
ujrzeli siebie cakowicie pozbawionych wosw i prbowali rozpozna swoj
twarz w lustrze.

Uszkodzenie innych czci ciaa rwnie naley do potencjalnych skutkw


ubocznych chemioterapii. Onkolog zwraca baczn uwag na ewentualne
uszkodzenia w czciach ciaa niezajtych rakiem i bdce skutkiem silnego
dziaania chemioterapii. Zagroonymi narzdami s midzy innymi serce,
wtroba, nerki, ucho wewntrzne (uszkodzenie przejawia si w postaci trudnoci
z zachowaniem rwnowagi) i mzg.

Mzg po chemioterapii. W odniesieniu do mzgu, pacjenci niemal jednogonie


mwi m.in. o mtnym sposobie mylenia, zapominaniu czy trudnociach ze
znajdowaniem waciwych sw. Te problemy s czym wicej ni zwyk,
chwilow utrat koncentracji, ktra zdarza si praktycznie kademu. Dla osoby
poddawanej chemioterapii jest to cz procesu i moe ona nie tylko by
emocjonalnie bolesna, ale take grona, zwaszcza kiedy pacjent zapomina
o zaywaniu przepisanych lekw.

Mdoci i wymioty s tak powszechne wrd pacjentw korzystajcych


z chemioterapii, e lekarz zwykle ostrzega o nich ju na pocztku. Do tej samej
kategorii skutkw ubocznych zalicza si take inne problemy odkowo-
jelitowe, takie jak biegunka i zaparcie. Czasami przybieraj na sile do tego
stopnia, e powoduj gwatowny spadek wagi lub tycie, przewlek niestrawno
i zgag, niedoywienie, odwodnienie i inne komplikacje zwizane z ukadem
odkowo-jelitowym.

Inne elementy procesu leczenia


Jak ju si przekonalimy, chemioterapia stanowi jedynie cz scenariusza leczenia
pacjenta chorujcego na raka. Oczywicie jest to element zasadniczy dla osb, ktre
zdecydoway si na rozwizania konwencjonalne. Jednak mimo e chemioterapia
z pen moc atakuje komrki nowotworowe, nie stanowi panaceum na chorob.
Innym elementem procesu leczenia jest konieczno zachowania dobrej kondycji
podczas serii chemioterapii i po jej zakoczeniu. To niemae wyzwanie dla pacjenta,
szczeglnie gdy leki chemioterapeutyczne znacznie pogorszyy jego stan fizyczny
i emocjonalny.
Aby zachowa dobr kondycj, potrzebna jest przede wszystkim ch, ktra
pozwoli uruchomi proces powrotu do zdrowia. Wielu pacjentw poprzestaje na
przekazaniu kontroli nad wasnym programem leczenia onkologowi i zakada, e
lekarz zajmie si wszystkim, co konieczne, aby wyzdrowieli. Taka postawa oznacza,
e lekarza traktuje si jak mechanika samochodowego: dostarczam swoje ciao do
warsztatu, lekarz je naprawia i wracam do domu. To jednak duy bd, ktry moe
by zgubny a czasem okazuje si wrcz miertelny dla tysicy chorych na raka.
W naszej kulturze moemy pokusi si o stwierdzenie, e rola lekarza polega nie
tyle na przywracaniu zdrowia, co raczej na zwalczaniu choroby. Prosimy onkologa,
aby nas wyleczy, ale to nie oznacza jednoczenie, e prosimy te o przywrcenie
nam zdrowia. W naszym systemie medycznym leczenia chorb (w odrnieniu od
przywracania zdrowia) byoby z naszej strony wrcz arogancj oczekiwanie od
lekarzy czego wicej, ni maj nam do zaoferowania. A oferuj wiele, jeli chcemy
pozby si raka.
Uruchomienie procesu zdrowienia oznacza, e nie polegamy tylko na lekarzach,
oczekujc, e nas uzdrowi. Oni speniaj swoje zadanie, starajc si usun
z naszego organizmu szybko rozwijajc si chorob. Reszta zaley od pacjenta.
Takie zobowizanie nie jest atwe, ale bez jego podjcia nie ma mowy
o prawdziwym wyleczeniu.
Co zatem powinien robi pacjent, aby wypeni luki w systemie, ktry
koncentruje si na zwalczeniu choroby w tym przypadku na zniszczeniu raka
i usuniciu go z organizmu?

Po pierwsze, jak ju wspominaem, musi postanowi, e podejmuje si


uzdrowienia samego siebie, i uwiadomi sobie, e ani lekarz, ani pielgniarka,
ani aden inny czonek szpitalnego personelu nie zrobi tego za niego nie jest to
zreszt ich zadanie.

Nastpnie powinien postara si zdoby jak najwicej informacji dobrych,


wiarygodnych i miarodajnych aby stworzy struktur swojego programu
uzdrowienia. Pisz t ksik wanie w tym celu, aby pomc w ich
zgromadzeniu.

Wreszcie, pacjent bdzie potrzebowa oddanego opiekuna. Jest to kwestia tak


istotna, e zamierzam powici jej oddzieln sekcj. Nawet najlepsze
postanowienia osoby chorej na raka spezn na niczym bez pomocy kogo, kto
fizycznie i psychicznie bdzie mg stan na wysokoci zadania.

Opiekun jest bardzo wany


Istnieje bardzo popularne okrelenie: mzg po chemii. W internecie mona
znale tysice powiconych mu stron. Chocia jest to problem znany pacjentom od
samych pocztkw chemioterapii, dopiero niedawno nadano mu nazw. Obecnie
uwaa si, e dotyczy on praktycznie wszystkich osb poddanych chemioterapii,
wic rozpoczto badania, aby znale sposb na jego rozwizanie.
Opisaem ju t kwesti w dziale powiconym skutkom ubocznym
chemioterapii. Jednak warto o niej przypomnie, omawiajc rol opiekuna. Szacunki
dotyczce liczby osb dowiadczajcych mzgu po chemii s bardzo wysokie.
Niektrzy specjalici twierdz, e tego rodzaju objawy wystpuj u 1570 procent
pacjentw poddawanych chemioterapii. Inni z kolei za grn granic przyjmuj 50
procent. Biorc pod uwag powysze dane, symptomw mzgu po chemii moe
dowiadcza ponad poowa pacjentw, a na pewno nie mniej ni co szsty.
Wedug Amerykaskiego Towarzystwa Onkologicznego pacjenci
dowiadczajcy tego stanu maj nastpujce objawy:

Zapominaj o sprawach, ktre zazwyczaj przywouj w pamici bez problemu


(luki w pamici).

Maj problem z koncentracj (nie mog si skupi na tym, co robi, nie potrafi
duej skoncentrowa na czym uwagi, czasem wyczaj si).

Z trudem przypominaj sobie szczegy, takie jak nazwiska, daty, a czasem


nawet waniejsze wydarzenia.

Problem sprawia im wielozadaniowo na przykad gdy rozmawiaj przez


telefon podczas gotowania, zapominaj o jednej z tych czynnoci (gorzej radz
sobie z wykonywaniem wicej ni jednej rzeczy naraz).

Wicej czasu zajmuje im dokoczenie konkretnego zadania (s


niezorganizowani, wolniej myl i przetwarzaj informacje).

Maj problem z przypominaniem sobie zwykych sw (nie potrafi znale tych


waciwych, aby dokoczy zdanie).

Wedug Amerykaskiego Towarzystwa Onkologicznego:

U wikszoci osb objawy okrelane jako mzg po chemii pojawiaj si


szybko i trwaj krtko. U innych wywouj dugotrwae zmiany psychiczne.
Zazwyczaj zmiany zauwaane przez pacjentw s tak subtelne, e otoczenie
moe nawet niczego nie zauway. Mimo to ludzie borykajcy si z tym
problemem zdaj sobie spraw z rnic w swoim sposobie mylenia. Wielu
z nich nie informuje o tym swoich opiekunw i lekarzy, dopki nie zacznie to
wpywa na ich codzienne ycie.

Pacjenci czsto czuj si zaenowani objawami mzgu po chemii i prbuj


tuszowa wasne roztargnienie i mtne mylenie. Kwesti najwaniejsz jest to,
w jakim stopniu ten stan przejciowy czy te nie moe wpywa na opiek nad
pacjentem. Bardzo czsto mzg po chemii koliduje z leczeniem, poniewa pacjent
zapomina o zaywaniu lekw albo innych aspektach kuracji, cznie z umwionymi
wizytami u lekarza.
Potrzeba opiekuna powinna by oczywista, zwaywszy na powszechno
zjawiska, jakim jest mzg po chemii. Nawet pacjent, u ktrego objawy te nie s
skrajnie nasilone, bdzie mia problemy z pamitaniem wszystkiego, co niezbdne
w trakcie terapii, cznie z liczb i czstotliwoci zaywania lekw, wizytami
u onkologa i innych specjalistw, koniecznoci przeprowadzania tomografii i bada
krwi, powstrzymaniu si od posiku przed niektrymi badaniami czy wypenianiu
konkretnych zalece.
Uwaam, e opiekunowie stanowi wyjtkow grup ludzi, a ich praca ma
wymiar duchowy. Jeli pacjentowi dopisze szczcie, to pomoe mu partner
yciowy, czonek rodziny lub przyjaciel. Pomoc jest niezbdna nie tylko z powodw
cile medycznych, o ktrych wspominaem, ale take dlatego, aby dopilnowa
realizacji programu powrotu do zdrowia, ktry jest dopenieniem chemioterapii.
Bez zaufanej osoby proces zdrowienia bdzie dugi, mudny i niebezpieczny.
Dziki opiekunowi wspodpowiedzialnemu za powrt pacjenta do zdrowia terapia
stanie si dowiadczeniem opartym na wsplnej intencji, wzajemnym pocieszeniu,
a nawet radoci.

Prowad uzdrawiajcy tryb ycia


Zanim przedstawi szczegy programu opracowanego na potrzeby pacjentw i ich
opiekunw, chciabym powiedzie kilka sw na temat zdrowego trybu ycia.
Rak, jak wszystkie choroby zagraajce yciu, moe by dzwonkiem
alarmowym, wzywajcym co zmiany trybu ycia. Problemy zdrowotne zawsze maj
swoje rdo, nawet jeli atakuj nas znienacka, w najmniej spodziewanym
momencie. Prawda jest taka, e sami przyczyniamy si do pogorszenia swego stanu
zdrowia, wiadomie bd nie. Przyczyny powstawania nowotworw s niezliczone
i czsto bardzo niejasne. Jednak nasz styl ycia z pewnoci ma wiele wsplnego
z naszym zdrowiem i dobrym samopoczuciem.
Po usyszeniu diagnozy wielu pacjentw automatycznie zaprzecza, jakoby byli
odpowiedzialni za powstanie choroby. Dla niektrych wyrok, jakim jest rak ktry
oznacza moe nawet wyrok mierci zosta wydany na nich bez adnego powodu
przez zego i kaprynego Boga, wszechwiat, si wysz lub jeszcze co innego.
Uwaaj si za niewinne ofiary choroby, niemajce udziau w jej powstaniu.
Przez pi lat ponad 200 naukowcw pracujcych pod patronatem wiatowego
Funduszu Bada nad Rakiem (WCRF World Cancer Research Fund)
opracowywao dzi najbardziej wiarygodny raport na temat roli, jak ywno,
napoje, otyo i aktywno fizyczna odgrywaj w powstawaniu raka. Doszli do
wniosku, e jedna trzecia chorb nowotworowych na wiecie wywoywana jest przez
tryb ycia jako tego, co jemy i ile wiczymy.
Badanie obejmujce prawie 45 tysicy par blinit dowiodo, e rodowisko
i styl ycia s skuteczniejszym ni czynniki genetyczne wskanikiem pozwalajcym
przewidzie zachorowanie na raka prostaty, jelita grubego i piersi.
Z raportu brytyjskiej organizacji charytatywnej Cancer Research UK wynika, e
powstanie 40 procent przypadkw raka mona przypisa stylowi ycia. Ponad 100
tysicy zachorowa w Wielkiej Brytanii byo spowodowane paleniem, niezdrow
diet (pozbawion owocw i warzyw), naduywaniem alkoholu i nadwag.
W niektrych przypadkach pacjent rzeczywicie nie ponosi winy za powstanie
sytuacji, ktra doprowadzia do choroby. rdem raka mog by wypadki,
uwarunkowania genetyczne lub po prostu znalezienie si w niewaciwym miejscu
i w niewaciwym czasie mimo podejmowania wszelkich dziaa
zapobiegawczych. A jednak musimy wzi na siebie odpowiedzialno za to, co
jemy, pijemy, czy palimy, jak si poruszamy i, oglnie rzecz biorc, jaki tryb ycia
prowadzimy.
Wspodpowiedzialno za swoj chorob to pierwszy krok w stron rozpoczcia
zdrowego stylu ycia, opartego na jedzeniu zdrowej ywnoci, piciu napojw
witalizujcych, regularnych wiczeniach fizycznych i odrzuceniu zych nawykw,
takich jak palenie, przepracowywanie si i niewystarczajca ilo snu.
Realizacja tego programu wymaga zobowizania si do przejcia na zdrowy tryb
ycia. Mona to zrobi, uwiadamiajc sobie, jak dbalimy o siebie w przeszoci,
i postanawiajc, e odtd bdziemy robi to lepiej.
W dalszej czci ksiki znajdziesz praktyczny sposb na zintensyfikowanie
procesu zdrowienia, rozpocztego przez onkologa i innych specjalistw. Ich
zadaniem jest zlikwidowanie komrek nowotworowych przy uyciu wysoce
toksycznych substancji chemicznych. Zadanie pacjenta i jego opiekuna polega na
uzupenieniu tej terapii poprzez stosowanie rozsdnej diety, suplementw,
naturalnych zioowych produktw, sokw i herbat, a take detoksykacji i wicze
wszystkie te czynniki maj wzmocni ukad odpornociowy, pomc w osabieniu
skutkw ubocznych chemioterapii, podtrzyma zdrowie pacjenta, dostarcza mu
energii podczas terapii i przyspieszy proces leczenia.
Przede wszystkim naley korzysta z darw natury i uzdrawiajcych mocy
wasnego ciaa. Mj program przeznaczony jest dla kadego, u kogo zdiagnozowano
raka, bez wzgldu na pe, rodzaj nowotworu i stadium choroby.
Jak ju wspominaem, kady, kto chce rwnolegle korzysta z metod naturalnego
uzdrawiania, musi skonsultowa si z onkologiem, ktry zaleci chemioterapi.
Warto zapyta o jego wyksztacenie w zakresie dietetyki. To bardzo wane, aby
zrozumie, z czego wynikaj takie a nie inne zalecenia dotyczce diety
i suplementacji.
To nie jest zwyka klauzula zrzeczenia si odpowiedzialnoci, ktr umieszcza
si we wszelkich materiaach zwizanych ze zdrowiem i leczeniem, ale jest to take
ostrzeenie dla pacjenta, aby mia wiadomo, e pewne produkty spoywcze lub
witaminy, mineray i inne suplementy mog obnia skuteczno terapii medycznej.
S to przypadki rzadkie, ale mog si zdarzy. Postpuj zatem z naleyt
starannoci i ostronoci, aby ten program powrotu do zdrowia zapewni ci peny
sukces.
CZ 2

Program diety w chemioterapii


CZ 2

Program diety w chemioterapii

Musimy zwrci si do natury, do obserwacji ciaa w zdrowiu i chorobie, aby pozna prawd.
Hipokrates

Dieta w chemioterapii
Oto krtkie streszczenie picioetapowego programu, ktry opracowaem dla
pacjentw z rakiem i ich opiekunw. Omwi kady z tych etapw i wyjani,
dlaczego jest istotny. Pozosta cz tej sekcji powic praktycznym wskazwkom
dotyczcym diety co i jak naley robi, kiedy i dlaczego.

Krok 1: Zmie sposb mylenia i skoncentruj si na wyzdrowieniu

Krok 2: Odtruj si, aby wspomc uzdrawianie od wewntrz


Krok 3: Jedz najlepsz ywno, aby dostarczy organizmowi substancji
chemicznych niezbdnych do uzdrowienia

Krok 4: Uzupeniaj diet odpowiednimi suplementami, aby zwikszy tempo


powrotu do zdrowia
Krok 5: wicz i odpoczywaj, aby przyspieszy proces powrotu do zdrowia

Proces podtrzymywania zdrowia podczas chemioterapii przedstawiam w taki


sposb, aby pokaza, e kady kolejny etap wynika z poprzedniego. By moe
zechcesz zacz lektur od listy wskazanych i niewskazanych artykuw
spoywczych, pomijajc krok powicony odtruwaniu organizmu, lub ewentualnie
od opisu suplementw lekcewac bardzo wane wskazwki ywieniowe. Jeli
jednak dokadniej przyjrzysz si kademu etapowi, zauwaysz, e ich kolejno jest
logiczna. Jeeli bdziesz realizowa ten program w taki sposb, jak zosta
opracowany, powiniene osign znakomite rezultaty zachowasz zdrowie podczas
chemioterapii i po jej zakoczeniu.
Krok 1: Zmie sposb mylenia i skoncentruj
si na wyzdrowieniu
Uzdrowienie jest kwesti czasu, ale czasami rwnie kwesti okazji.
HIPOKRATES

Ten krok jest pierwszy, poniewa podejcie wymagajce


koncentracji na dobrym samopoczuciu stanowi psychiczn i emocjonaln podstaw
caego procesu uzdrawiania. Oczekiwanie pomylnego wyniku chemioterapii i twj
wasny wkad do tego programu pomog ci osign najlepszy rezultat.
Jest zrozumiae, e przeciwne nastawienie przyniesie zy rezultat. Na pacjentw,
rozpoczynajcych leczenie w atmosferze lku, niepokoju, ualania si nad sob
i oczekiwanej poraki, czeka droga wyboista, liska i mao przewidywalna. Innymi
sowy, skup si na porace, a poniesiesz j; skup si na sukcesie, a z pewnoci
stanie si twoim udziaem.
Musisz zmieni sposb postrzegania siebie i z ofiary raka sta si zwycizc
nad nim a twoje ciao z kolei musi zmieni si z chorego organizmu
w samouzdrawiajcy si mechanizm.
Witam w wiecie nowego sposobu mylenia o swojej relacji z rakiem
i chemioterapi! Cho wczeniej moge lamentowa: dlaczego ja, dlaczego
teraz?, teraz nadszed czas, aby zacz myle pozytywnie i skupi si na powrocie
do zdrowia na swoim uzdrowieniu.
To naprawd pierwszy krok na drodze do zdrowia. Dieta, suplementy, wiczenia
i wszystko, co robisz dla siebie, aby zachowa dobr kondycj podczas
chemioterapii bdzie wydawao ci si trudniejsze i bardziej chaotyczne bez
pozytywnego podejcia do procesu uzdrowienia.
Namawiam do wprowadzenia tych praktyk w ycie ju na samym pocztku
i realizowanie ich przez cay czas trwania programu. Jeli nie czujesz si
wystarczajco silny, aby realizowa wszystkie ponisze sugestie, wyprbuj
przynajmniej niektre z nich. Moesz odnie niezwyke korzyci, idc z dumnie
uniesion gow i wiedzc, kim jeste (nie ofiar, lecz osob na drodze do zdrowia)
i gdzie jeste (we waciwym miejscu) w procesie zdrowienia.

Codziennie stosuj afirmacje


Afirmacje stanowi niezwykle skuteczny sposb, dziki ktremu moesz zmieni
swj sposb mylenia, a nastpnie zachowanie. Ludzie stosuj je od wiekw w taki
czy inny sposb, aby realizowa swoje cele i aspiracje.
S to zdania oznajmujce, ktre dotycz ciebie i ktre kierujesz do siebie.
Wypowiadasz je na gos, a ich wydrukowane wersje rozwieszasz w swoim otoczeniu
(na przykad na monitorze komputera), gdzie widzisz je przez cay dzie i moesz je
czsto powtarza.
Najlepiej wybra jedn lub dwie afirmacje i dostosowa je do swojej sytuacji.
Unikaj wszelkich przecze: lepiej powiedzie: Jestem zdrowy, ni: Nie mam
raka.
Oto kilka oglnych propozycji:

Z kadym dniem jestem zdrowszy.

Moje ciao leczy si szybko i z atwoci.

Kada komrka w moim ciele jest zdrowa.


Moje ciao to samouzdrawiajcy si mechanizm.

Zanim si zdrzemniesz lub pjdziesz spa:

Nawet we nie moje ciao si uzdrawia.

Zapisuj swoje uczucia


Podczas terapii antynowotworowej szalej emocje. W jednej chwili czujesz si
szczliwy, a w nastpnej przygnbiony to prawdziwa hutawka nastrojw.
Aby wprowadzi w swoich emocjach nieco rwnowagi, a take pozby si tych
negatywnych, ktre mog ci przytacza, sprbuj prowadzi dziennik uczu. To
proste: wystarczy kupi notatnik, zatytuowa go Mj dziennik uczu i zapisywa
w nim swoje myli raz lub kilka razy dziennie albo za kadym razem, kiedy
zechcesz co wyrazi.
Nie trzeba robi tego w aden okrelony sposb. Warto jednak pamita, aby
kady wpis zacz od sowa: Czuj....
By moe zechcesz upubliczni swj dziennik. W tym celu najlepiej zaoy
blog w Internecie. Nie jest to trudne, a dla niektrych osb bdzie to dobry sposb
na wyzwolenie swoich uczu i podzielenie si swoim dowiadczeniem, jakim jest
terapia.
Oto kilka emocji, ktre mog si pojawi, kiedy wykonujesz to wiczenie:

zo
konsternacja

lk

przebaczenie

wdziczno

rado

uraza
ualanie si nad sob

Zadbaj o swoje otoczenie


Fakt, e poddajesz si terapii, nie oznacza, e musisz y w otoczeniu, ktre zdaje
si wrcz krzycze: tu mieszka chory. W ramach procesu zdrowienia zachcam do
zadbania o swoje otoczenie. Niech bdzie jasne, przewiewne, czyste i uprztnite.
Twj wiat zewntrzny odzwierciedla ten wewntrzny. Jeli rzeczywicie idziesz
drog uzdrowienia, suszne wydaje si denie, aby pokoje, w ktrych spdzasz czas,
odzwierciedlay przyjt przez ciebie pozytywn postaw. Oto kilka pomysw,
ktre pomog ci zrealizowa t wskazwk:
Popro swojego opiekuna i przyjaci, aby co kilka dni przynosili ci wiee
kwiaty.
Dopilnuj, aby twoja sypialnia bya nieskazitelnie czysta i uporzdkowana.

Pozbd si baaganu nawet jeli oznacza to wyrzucenie kilku rzeczy, ktre


mogy straci dla ciebie swoje znaczenie.

Wprowad do swego otoczenia natur, choby niewielk rolin, zdjcia


piknych krajobrazw lub misk z wod, w ktrej pywaj pki kwiatw.

Zadbaj o swj wygld


Ta wskazwka jest podobna do poprzedniej, ale ma charakter bardziej osobisty. Jeli
spdzasz duo czasu w domu prawdopodobnie w pobliu ka lub kanapy
pamitaj, e odwieenie si i zaoenie adnych ubra dziaa witalizujco.
Postaraj si znale czas co najmniej dwa razy w tygodniu aby adnie si
ubra i wyj z domu, na przykad do galerii sztuki, centrum handlowego, kawiarni,
parku lub do kina tam, gdzie gromadz si ludzie. W ten sposb poczujesz si
bardziej normalnie ni w domu, gdy siedzisz z ksik lub przed telewizorem.
Wyjcie z domu, do ludzi, jest zdrowe zarwno dla duszy, jak i dla ciaa. Po
powrocie moesz by wprawdzie cakiem pozbawiony si, ale poczujesz satysfakcj.

Myl pozytywnie
Miej pozytywne nastawienie do wszystkiego, co robisz i co mwisz. Podejmij
postanowienie, e zamiast narzeka, bdziesz wdziczny za dobro, ktre spotyka ci
w procesie uzdrawiania. Im bardziej koncentrujesz si na pozytywnych aspektach
swojej chemioterapii, tym wiksz masz szans, e szybciej i skuteczniej si
wyleczysz.
Niech twoj mantr bdzie szklanka do poowy pena, ale nigdy do poowy
pusta.
Krok 2: Odtruj si, aby wspomc
uzdrawianie od wewntrz
Rana jest miejscem, przez ktre wnika w ciebie wiato.
RUMI

Po przyjciu nowej postawy psychiczno-emocjonalnej mona


przej do praktycznej czci procesu powrotu do zdrowia. Ten etap zaczyna si od
oczyszczenia ciaa zarwno z lekw chemioterapeutycznych, jak i martwych
komrek nowotworowych, zniszczonych przez leki.
Detoksykacja jest rodzajem rytuau oczyszczajcego, ktry otwiera czowieka na
wszelkie wspaniae, witalizujce zmiany zachodzce podczas procesu uzdrawiania.
Niezwykle wane jest, aby toksyczne pozostaoci komrek nowotworowych
zniszczonych w trakcie chemioterapii zostay usunite z organizmu jak najszybciej.
Na tym etapie celem jest wyeliminowanie zogw po chemii, aby nie kryy po
organizmie, szkodzc cennemu rodowisku ukadu odpornociowego.
Istnieje kilka sposobw pozbywania si toksyn. Skupimy si na detoksykacji
poprzez ukad pokarmowy, skr (najwikszy organ ciaa) oraz wtrob i pcherz.
Martwe komrki nowotworowe, leki chemioterapeutyczne i inne toksyny
pozostae po chemioterapii kr po organizmie, dopki nie zostan przetworzone
i usunite przez wtrob, nerki, pcherz, puca, ukad limfatyczny, okrnic, krew
i najwikszy z naszych organw, czyli skr.
Im szybciej nagromadzone toksyny opuszcz organizm, tym lepiej! W tej czci
przedstawiam dwa naukowo uzasadnione sposoby detoksykacji, atwe do
przeprowadzenia i niewymagajce wielu przygotowa ani specjalnych rodkw.
Dziki nim szybciej poczujesz si lepiej.

Detoksykacja zewntrzna: kpiele terapeutyczne


Cztery kpiele terapeutyczne zostay przedstawione w pracy dr Hazel Parcells
(18891996), pionierki w dziedzinie odywiania i leczenia holistycznego; atwo
policzy, e sama przeya 107 lat. Ich opis znajdziesz te w ksice o dr Parcells
i jej metodach naturalnego uzdrawiania, zatytuowanej Live Better Longer (yj lepiej
i duej). Polecam zaycie wszystkich czterech kpieli oczywicie pojedynczo
w cigu dwch tygodni. Nastpnie naley zacz seri od pocztku, a kolejne kpiele
stosowa co kilka dni.
Kpiele terapeutyczne to jedna z metod oczyszczania, a zatem uzdrawiania.
Skra to nasz najwikszy organ. Proces oczyszczania ciaa odbywa si w 65
procentach przez skr.

Podstawy naukowe
Terapeutyczne kpiele dr Parcells opieraj si na chemicznej zasadzie to, co sabe,
czerpie si z mocnego. Gorcy roztwr wody wyciga toksyny z ciaa na
powierzchni skry. Nastpnie, pod wpywem zmiany temperatury, kiedy kpiel
stygnie, toksyny przenosz si z powierzchni skry do wody. Oczyszczanie zachodzi
zgodnie z prost zasad naturaln, e saba energia (chodna woda) czerpie
z mocnego rda (ciao rozgrzane przez gorc kpiel).
Aby w peni skorzysta z tych detoksykacyjnych kpieli terapeutycznych, naley
koniecznie pozosta w wannie do czasu, a woda ostygnie. Nie jest wskazane
dolewanie zimnej wody, aby przyspieszy stygnicie, poniewa zaburzy to proces
chemiczny.
Po wyjciu z wanny najlepiej si pooy i przykry kocem, pozwalajc ciau
swobodnie si poci i w ten sposb wydala kolejne toksyny nagromadzone
w trakcie chemioterapii.
Oglne ostrzeenie: czas trwania kpieli naley odpowiednio dostosowa do
moliwoci organizmu, w zalenoci od etapu chemioterapii. Pozostawanie
w wodzie duej ni 1015 minut moe okaza si nieprzyjemne. W takim wypadku
najlepiej przygotowa si do penej kpieli terapeutycznej w cigu kilku sesji
kpielowych.
UWAGA: Nie zaleca si zaywania kpieli terapeutycznej w dniu
chemioterapii ani w dniach poprzedzajcych j i nastpujcych po niej.

Cztery przepisy na kpiel terapeutyczn dr Parcells

Przepis 1
KIEDY: Ten przepis jest szczeglnie pomocny po kadego rodzaju
przewietleniu. Na przykad skany PET i CAT znaczco podnosz poziom
napromieniowania organizmu. Nawet proste zdjcie rentgenowskie zbw
pozostawia w ciele dawk zaburzajc jego zdrowe funkcjonowanie.

JAK: Naley rozpu okoo p kilograma soli morskiej lub kamiennej i okoo
p kilograma sody oczyszczonej w wannie z wod tak gorc, jak tylko jeste
w stanie wytrzyma. Pozosta w niej, dopki woda nie ostygnie, minimum 45
minut. Nie bierz prysznica przynajmniej przez nastpne 8 godzin po wyjciu
z wanny.

Przepis 2
KIEDY: Jeli miae kontakt z metalami cikimi, takimi jak aluminium, albo
z tlenkiem wgla, niespalonym wglem, pestycydami czy rodkami
odstraszajcymi. Symptomy wywoa te gotowanie w aluminiowych naczyniach.
Spoywanie artykuw nieoczyszczonych z pestycydw moe prowadzi do
nagromadzenia pestycydw w komrkach.
Ten przepis znakomicie nadaje si do przeprowadzenia oglnej detoksykacji,
zwaszcza jeli masz oglnie ze samopoczucie i obniony poziom energii,
odczuwasz dyskomfort w grnych drogach oddechowych, masz zadyszk,
zawroty gowy lub zaburzenia rwnowagi.

JAK: Dodaj 1 szklank wybielacza marki Clorox (bezzapachowego) do wanny


z wod tak gorc, jak tylko jeste w stanie wytrzyma. Pozosta w niej, dopki
woda nie ostygnie, minimum 45 minut. Nie bierz prysznica przynajmniej przez
nastpne 8 godzin po wyjciu z wanny.

UWAGA: Kiedy kto czyta podobne zalecenie e jego skra ma zetkn si


z wybielaczem ze zdziwienia a unosi brwi. Zapewniam jednak, e zalecana
tutaj ilo wybielacza rozpuszczona w takiej iloci wody nie bdzie szkodliwa.
Moe usun i zrobi to bardzo skutecznie toksyny, poniewa dziaa jak
potny oksygenator. W szpitalach wybielacz jest stosowany do dezynfekcji,
poniewa eliminuje wirusy, drobnoustroje i bakterie. W kpieli jego celem jest
zdezynfekowanie ciaa i usunicie takich toksyn, jak pestycydy, metale i tlenek
wgla.
Oczywicie naley zachowa rozsdek i nie stosowa wikszej iloci wybielacza
ni zalecana. Ale wyka si odwag i sprbuj!

Przepis 3
KIEDY: Ten przepis znakomicie sprawdza si w przypadku powszechnych
skutkw ubocznych chemioterapii zwizanych z trawieniem (mdoci, zaparcie,
biegunka i sensacje odkowe).

JAK: Rozpu okoo 900 g sody oczyszczonej w wannie z wod tak gorc, jak
tylko jeste w stanie wytrzyma. Pozosta w niej, dopki woda nie ostygnie,
minimum 45 minut. Nie bierz prysznica przynajmniej przez nastpne 8 godzin
po wyjciu z wanny.

DODATKOWO: P yeczki sody oczyszczonej rozpu w szklance ciepej


wody i popijaj w trakcie kpieli.

Przepis 4
KIEDY: Ten przepis wietnie nadaje si do oglnej detoksykacji, a szczeglnie
do podniesienia odpornoci. To doskonaa kpiel, jeli czujesz si psychicznie
lub emocjonalnie zestresowany bd zmczony albo masz objawy
przypominajce pocztek przezibienia lub grypy.
JAK: Dodaj 2 szklanki octu jabkowego (czystego, niearomatyzowanego) do
wanny z wod tak gorc, jak tylko jeste w stanie wytrzyma. Pozosta w niej,
dopki woda nie ostygnie, minimum 45 minut. Nie bierz prysznica przynajmniej
przez nastpne 8 godzin po wyjciu z wanny.

DODATKOWO: 1 yk octu jabkowego wymieszaj w szklance ciepej wody


i popijaj w trakcie kpieli.

O czym naley pamita


Kpiele terapeutyczne s najskuteczniejsze, jeli bierze si je wieczorem, 12
godziny przed pjciem spa, poniewa wwczas ciao bdzie kontynuowao
naturalne oczyszczanie podczas snu.

Stosuj tylko jedn kpiel w cigu jednego wieczoru.

Nie mieszaj skadnikw z rnych przepisw; kad kpiel naley


przygotowywa wycznie wedug okrelonych zalece.

Jeli zauwaysz zaczerwienienia, sucho lub szorstko skry, to znaczy, e


organizm stara si pozby toksyn. Te symptomy oczyszczania wystpuj do
czsto. Aby zminimalizowa dyskomfort, po kpieli wetrzyj w skr niewielk
ilo oliwy lub olejku migdaowego, ewentualnie nieropopochodnego mleczka
do ciaa dla dzieci.

Uwaga: Jeli te kpiele oka si zbyt nieprzyjemne, kieruj si zdrowym


rozsdkiem i ogranicz ich stosowanie lub cakowicie z nich zrezygnuj.
Najlepsze podejcie do kpieli terapeutycznych polega na uznaniu ich za
wyjtkowy dar natury, ktry ma nam pomc w zachowaniu lub powrocie do zdrowia.
Gorce rda na terenie caego USA suyy fizycznej i duchowej odnowie
rdzennych Amerykanw przez wiele pokole, a po nich kolejnym falom przybyszw.
Moesz uczyni z tych kpieli terapeutycznych swj osobisty rytua. Przyciemnij
wiato w azience. Zapal wiece. Wykorzystaj czas spdzany w wannie na
medytacj, wysuchanie inspirujcej tamy, rozmylanie albo odczuwanie bogiej
pustki w umyle. Takie rytuay stan si zalkiem twojego uzdrowienia.

Detoksykacja wewntrzna: lewatywa z kawy


Ta niezwyka metoda detoksykacji wewntrznej jest znana od I wojny wiatowej,
kiedy to jak gosi medyczna legenda pielgniarki uyway resztek kawy zamiast
cennej wody demineralizowanej do robienia lewatyw rannym onierzom.
Lewatywa z kawy nie suy ani pukaniu okrnicy, ani oczyszczaniu jelit (aby
zagodzi zaparcie). Jest za to bardzo skuteczn metod pobudzania i odtruwania
wtroby i pcherzyka ciowego gwnych narzdw detoksykacyjnych.
Po zrobieniu lewatywy, kawa trafia bezporednio do wtroby przez y wrotn.
To zdumiewajcy proces. Tu ponad odbytnic znajduje si okrnica esowata,
ksztatem przypominajca liter S. Zanim stolec dotrze do tej czci okrnicy,
wikszo skadnikw pokarmowych zostanie ju wchonita do krwiobiegu.
Pozostaj tylko produkty gnilne. Teraz wtroba i okrnica esowata wsppracuj,
komunikujc si za pomoc swego rodzaju ukadu kreniowo-wydalniczego.
W trakcie wykonywania lewatywy z kawy kofeina przesyana jest z zakoczenia
okrnicy wprost do wtroby, gdzie dziaa silnie odtruwajco. , substancja
zawierajca duo toksyn, wypywa do jelita cienkiego, dziki czemu wtroba radzi
sobie z jeszcze wiksz iloci toksyn docierajcych do niej z krwiobiegu, narzdw
i tkanek.
Pobudzana jest take produkcja S-transferazy glutationowej, wanego enzymu
detoksykacyjnego, poniewa kawa zawiera istotne, niezbdne do jego produkcji
alkaloidy. Dziki temu enzymowi toksyny mog by wydalane z ci do jelita
cienkiego. W rezultacie proces detoksykacji zachodzi do szybko i skutecznie.
Lewatywa z kawy nie ma sobie rwnych, jeli chodzi o usuwanie pozostaoci
zgromadzonych w organizmie w nastpstwie chemioterapii.

Co bdzie ci potrzebne
Worek na pyn z wykiem i cewnik (kocwka wyka, ktr mona
wprowadzi do odbytu).
Organiczna kawa, grubo mielona.

Jak to zrobi
Okoo 1 litr wody doprowadzi do wrzenia.
Wsypa 2 yki kawy organicznej.

Gotowa kaw przez 5 minut; odstawi prawie do cakowitego ostygnicia.


Wla kaw do worka na pyn.

Pooy si, wprowadzi cewnik do odbytu (w razie potrzeby uy oliwy


z oliwek do nawilenia); kontrolujc przepyw zaciskiem na wyku, naley
sprawi, aby poowa kawy wpyna do rodka.
Utrzyma kaw w rodku jak najduej, do 1215 minut.

Pozwoli, aby wypyna, a nastpnie wprowadzi reszt pynu i utrzyma go


w rodku przez kolejne 1215 minut.

Naley pamita, e nie jest to oczyszczanie jelit, wic kawa nie musi wpywa
dalej ni do koca okrnicy.

Celem tej lewatywy jest utrzymanie kawy w rodku jak najduej, do 1215
minut.

Wicej wskazwek, ilustracji i demonstracji wideo znajdziesz na stronie


internetowej www.thechemotherapydiet.com.

Inne praktyki detoksykacyjne


Detoksykacja jest jedn z podstaw dobrego zdrowia podczas chemioterapii. Raz
jeszcze chciabym podkreli wag usunicia z ciaa koktajlu lekw
chemioterapeutycznych i wszelkich pozostaoci po nich. Poniej przedstawiam
dwie dodatkowe procedury, ktre mona stosowa codziennie.
Na zagodzenie zaparcia lub usunicie toksyn
uski nasion babki pesznik w proszku lub w patkach stosowane
szczeglnie w ajurwedzie do oczyszczania okrnicy i regulowania pracy jelit.
Ten zasadniczo niestrawny bonnik oczyszcza cianki okrnicy, zbiera toksyny
poprzez absorpcj i usuwa je z ciaa, dziaajc jak agodny rodek
przeczyszczajcy. Preparat ten mona kupi w kadym supermarkecie lub
w sklepie ze zdrow ywnoci. Postpuj zgodnie z instrukcj na opakowaniu.

Cytrynian magnezu w proszku stosowany jako suplement magnezu i sl


przeczyszczajca do oprniania jelit. W organizmie pochania wod przez
osmoz i oczyszcza jelita. Zacznij od wypijania przed snem roztworu
sporzdzonego z 1 paskiej yeczki cytrynianu magnezu na okoo 240 ml wody,
a nastpnie zwiksz jego ilo i stosuj czubat yeczk lub nieco wicej.
Dziaanie oczyszczajce odbywa si w czasie snu, a rano nastpuje agodne
wyprnienie. Magnez jest te odpowiedzialny za ponad trzysta biochemicznych
reakcji w organizmie. Dziki niemu wszystko dziaa sprawniej.
Detoksykacja wodna podczas chemioterapii radz pi due iloci
demineralizowanej wody, zielonej herbaty i yerba mate, aby pobudzi ukad
limfatyczny, nerki, pcherz i drogi moczowe. Pamitaj, e chodzi przede
wszystkim o szybkie usunicie z organizmu rodkw chemicznych niszczcych
komrki oraz samych obumarych komrek.
Krok 3: Jedz najlepsz ywno, aby
wytworzy w organizmie uzdrawiajce
warunki chemiczne
Zgodnie z moj filozofi yciow trudnoci znikaj, kiedy odwanie stawisz im czoo.
ISAAC ASIMOV

Gwnym celem tego programu jest wybr odpowiedniej ywnoci


podczas chemioterapii. Kry wiele nieprawdziwych informacji na temat tego, ktre
produkty spoywcze wspomagaj zdrowienie, a ktre nie. Nawet prestiowe kliniki
i synne instytuty onkologiczne czsto zachcaj swoich pacjentw do tak zwanej
diety bez ogranicze, o ktrej pisaem wczeniej.
Przeprowadziem szeroko zakrojone badania dotyczce skadu chemicznego
ywnoci, o ktrej pisz w tej czci ksiki, i odkryem tradycyjnych
podejrzanych, stojcych na drodze do odzyskania zdrowia przede wszystkim
cukier i artykuy, ktre przeksztacaj si w cukier albo po strawieniu zachowuj si
jak cukier oraz kilka niespodzianek, takich jak niezwyke lecznicze waciwoci
zwykej zielonej herbaty, imbiru, pieprzu cayenne i innych naturalnych zi
i przypraw.
Te zalecenia opieraj si na najnowszych badaniach dotyczcych odywiania
i nowatorskich badaniach naukowych nad leczeniem za pomoc diety zarwno raka,
jak i skutkw chemioterapii.
Ze wszystkich wskazwek, ktre maj pomc pacjentom poddajcym si
chemioterapii, chyba najwicej zamtu, sprzecznoci, nieporozumie i kontrowersji
wzbudzaj dwie kwestie: co je (ywno) i co zaywa (suplementy).
Na tym etapie opowiem w zarysie o najbardziej, moim zdaniem, praktycznym,
rozsdnym oraz medycznie i pod wzgldem zapotrzebowania pokarmowego
uzasadnionym planie diety w czasie chemioterapii. Niemal wszyscy specjalici od
skadu chemicznego ywnoci zgadzaj si z przedstawionymi tutaj danymi.
Gwnym celem tych zalece jest zmiana rodowiska chemicznego w organizmie na
niesprzyjajce rozwojowi raka.
Po pierwsze, przedstawiam te artykuy spoywcze, ktrych naley unika. Aby
zachowa zdrowie i osabi skutki uboczne chemioterapii, trzymaj si z dala od
ywnoci wymienionej poniej.
YWNO NIEWSKAZANA

Alkohol
Wszelka ywno przetworzona

Artykuy ze sztucznymi barwnikami lub aromatami


Wdliny i sery

Kofeina

Nabia

ywno i napoje z mikrofalwki

Wikszo biaka zwierzcego

Ciasta, ciastka, makarony i inne artykuy wytworzone z pszenicy


Niektre oleje

Soja i produkty sojowe

Sodkie owoce

Cukier, sztuczne sodziki

Alkohol
Wtroba przetwarza wszelkie toksyny w naszym organizmie, take leki
chemioterapeutyczne. Alkohol obcia wtrob i moe zaburza jej zdolno
skutecznego metabolizowania tych toksyn.
Cara Anselmo, dietetyczka z centrum onkologicznego Memorial Sloan-Kettering
Cancer Center, twierdzi, e naley unika alkoholu w czasie chemioterapii,
poniewa moe on nadmiernie obcia wtrob i utrudnia jej przetwarzanie lekw
chemioterapeutycznych. Alkohol moe te potgowa mdoci lub inne odkowo-
jelitowe skutki uboczne.

Wszelka ywno przetworzona / Artykuy ze sztucznymi


barwnikami lub aromatami / Wdliny i sery
ywno przetworzona to artykuy, ktrych naturaln posta zmodyfikowano,
zwykle dla wygody uytkownika. W tym celu stosuje si takie metody, jak
puszkowanie, mroenie, chodzenie, liofilizacja i sterylizacja.
W przetworzonej ywnoci znajduj si takie skadniki, jak barwniki,
emulgatory, konserwanty, sztuczne sodziki, substancje stabilizujce
i teksturyzujce, a nawet wybielajce, nie mwic ju o wysokiej zawartoci soli,
cukru i tuszczu wszystkie szkodz zdrowiu i nie pozwalaj zachowa dobrej
kondycji podczas chemioterapii.
Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia ilo spoywanej przetworzonej
ywnoci jest odpowiedzialna za wzrost liczby przypadkw otyoci, chorb serca
i raka. Podczas chemioterapii naley trzyma si z dala od dziau delikatesw
w supermarketach i unika bekonu, kiebasek, szynki i wdlin, nawet tych
zdrowych.

Kofeina
Kofeina powoduje odwodnienie, co jest absolutnie niedopuszczalne podczas
chemioterapii. Odwodnienie przyczynia si do podranienia ukadu pokarmowego
i potguje skutki uboczne chemioterapii, takie jak biegunka i zmczenie. Ogranicza
liczb czerwonych krwinek, zmniejsza ilo tlenu i silnie zakwasza organizm.
Mam na myli przede wszystkim kofein zawart w kawie i niektrych napojach
bezalkoholowych, ktra wytwarza rodowisko sprzyjajce rozwojowi raka. Zarwno
herbata zielona, jak i inne jej rodzaje zawieraj wprawdzie pewn ilo kofeiny, ale
korzystne dla zdrowia waciwoci herbaty, zwaszcza zielonej, znacznie
przewyszaj jej potencjalne minusy. (Dla porwnania, filianka zielonej herbaty
zawiera okoo 3545 mg kofeiny, a ta sama iloci kawy 100 mg). Zielona herbata
jest te bogata w L-Teanin aminokwas, ktry dziaa uspokajajco i pomaga si
skoncentrowa. Badania wykazay istnienie zwizku midzy spoywaniem zielonej
herbaty a obnieniem ryzyka wystpienia kilku rodzajw raka, midzy innymi raka
skry, piersi, puc, jelita grubego i pcherza moczowego.

Produkty nabiaowe
Wzrost przypadkw raka, chorb serca, cukrzycy, otyoci i astmy w zachodnim
wiecie w cigu minionego wieku ma bezporedni zwizek ze wzrostem spoycia
nabiau, pisze dr Adam Meade.
Dr T. Colin Campbell, autor The China Study (wyd. pol. Nowoczesne zasady
odywiania, wyd. Galaktyka, d 2011), najbardziej kompletnego z wszelkich
przeprowadzonych bada nad odywianiem czowieka, twierdzi: Jakie biako silnie
wpywao na rozwj raka? Kazeina, ktra stanowi 87% biaka w krowim mleku,
sprzyjaa rozwojowi raka we wszystkich stadiach. Jakiego rodzaju biako nie
dziaao w ten sposb, nawet przy spoywaniu wysokich dawek? Bezpieczne okazao
si biako pochodzenia rolinnego [...].
Do produktw nabiaowych nale: mleko (take chude, o niskiej zawartoci
tuszczu i sproszkowane), ser, twarg, serek mietankowy, maso, ghee, ricotta,
jogurt, lody (rwnie woskie) oraz mleko skondensowane. Jeli chcesz si
dowiedzie, jakie produkty zalicza si do nabiau, poszukaj dokadniejszych danych
w Internecie.
Co do masa, ktre uwaam za nabia, mimo e formalnie klasyfikowane jest
jako tuszcz: najlepiej wyczy je z diety podczas chemioterapii. Substytutami
masa s zwykle przetworzone oleje rolinne, ktre nie zapewniaj organizmowi
skadnikw pokarmowych i dlatego powinno si ich unika.

ywno i napoje z mikrofalwki


Wyniki ostatnich bada zaczynaj ostrzega przed ywnoci i napojami
z mikrofalwki. Wyniki pewnego hiszpaskiego badania opublikowane w magazynie
Science of Food and Agriculture wskazuj, e 87 procent odywczej wartoci
trzech antynowotworowych antyoksydantw (flawonoidw, synapiny i pochodnych
kwasu kawoilochinowego) zanikay podczas obrbki w mikrofalwce.
Inne badania wykazuj, e podgrzanie w mikrofalwce ludzkiego mleka niszczy
lizozym (ktry zwalcza infekcje bakteryjne) i witamin B12, a take przeksztaca
niektre trans-aminokwasy w syntetyczne substancje podobne do niezdrowych
tuszczw trans. Zesp rosyjskich naukowcw poinformowa, e wrd osb
spoywajcych ywno z mikrofalwki obserwuje si statystycznie wysz liczb
przypadkw raka odka i jelit, zaburze trawienia i dysfunkcji ukadu
limfatycznego, co jest przyczyn osabienia ukadu odpornociowego.
Oczywicie niezbdne s dalsze badania naukowe, ktre wska, w jaki sposb
obrbka w mikrofalwce zmienia molekularn struktur ywnoci i jakie
konsekwencje moe to mie dla ludzkiego zdrowia. Tymczasem radz pacjentom
poddawanym chemioterapii unika korzystania z kuchenki mikrofalowej.

Wikszo biaka zwierzcego


Najnowszy raport zamieszczony w New York Times cytuje wyniki nowych bada
z Archiwum Medycyny Wewntrznej, dotyczce czerwonego misa i jego wpywu
na powstawanie raka: Spoywanie czerwonego misa ma zwizek z powanie
podwyszonym ryzykiem mierci wywoanej chorobami nowotworowymi i serca
[...], a im wiksze jego spoycie, tym wiksze ryzyko.
Szokujco zabrzmiaa konkluzja, e codzienne zwikszanie iloci czerwonego
misa o 85 gramw wie si z 12-procentowym wzrostem oglnego ryzyka mierci,
w tym 16-procentowym wzrostem ryzyka mierci w wyniku choroby kreniowej
i 10-procentowym wzrostem ryzyka mierci z powodu raka.
W przypadku misa przetworzonego na przykad bekonu, kiebasek i wdlin
ryzyko jest jeszcze wiksze. 20 procent: oglne ryzyko mierci; 21 procent: ryzyko
mierci w wyniku choroby kreniowej; 16 procent: ryzyko mierci z powodu raka.
Polemizujc z tym raportem, dr Joseph Mercola stwierdza, e badanie to zawierao
bdy, a jego wyniki zostay niewaciwie zinterpretowane. Na swojej pouczajcej
stronie internetowej (mercola.com), napisa: Prby, w ktrych porwnano diety
o duej zawartoci misa z dietami ograniczajcymi jego spoycie, zgodnie
zanegoway hipotez, e miso wywouje choroby i przedwczesn mier.
Przeciwnie, oglnie rzecz biorc, takie prby dowiody, e diety bogate w miso
przynosz lepsze efekty dla zdrowia, na przykad wiksz utrat wagi, mniejsz ilo
chorb serca i obnione ryzyko wystpienia cukrzycy.
Pamitajmy jednak, e to, co mwi, dotyczy wpywu czerwonego misa na
zdrowe ciao. Wikszo nowych bada dotyczcych misa w odniesieniu do
pacjentw z rakiem potwierdza to, co dietetycy powtarzaj od lat, a co najbardziej
przekonujco brzmi w Nowoczesnych zasadach odywiania. Dla pacjenta
poddawanego chemioterapii spoywanie czerwonego misa moe stanowi niewarte
podjcia ryzyko.

Ciasta, ciastka, makarony i inne produkty z pszenicy


Wrzucam wypieki do jednego worka z pszenic, poniewa jest ona najwaniejszym
skadnikiem praktycznie wszystkich ciast i ciastek. Drugim jest oczywicie cukier,
czyli kolejne zagroenie dla zdrowia, ktre omwi poniej.
Pszenica zawiera zoony wglowodan amylopektyn A, skrobi, ktra bardzo
szybko ulega strawieniu i przeksztacona w cukier, dostaje si do krwiobiegu.
Kiedy jemy produkty z pszenicy, nasz organizm reaguje tak, jak bymy jedli
cukier. W rezultacie poziom cukru we krwi po ich spoyciu w duym stopniu
przyczynia si do wielu powszechnych problemw zdrowotnych: otyoci, cukrzycy,
chorb ukadu krenia, hipo- i hiperglikemii oraz wielu innych schorze.
Co wicej, pszenica zawiera gluten biako, ktre moe zniszczy luzwk
jelita cienkiego. Wwczas skadniki pokarmowe gorzej si wchaniaj, a do
organizmu mog przenika niepodane biaka co skutkuje nadwereniem ukadu
odpornociowego.
The New England Journal of Medicine wymienia 55 chorb, ktre mog by
wywoane spoywaniem glutenu. Nale do nich: osteoporoza, zesp jelita
draliwego, nieswoiste zapalenie jelit, anemia, rak, zmczenie, afty, reumatoidalne
zapalenie staww, tocze, stwardnienie rozsiane i niemal wszystkie inne choroby
autoimmunologiczne. Gluten ma te zwizek z wieloma chorobami psychicznymi
i neurologicznymi, nie wyczajc lkw, depresji i schizofrenii.
Warto pamita, e zwyke makarony zrobione s z pszenicy, wic naley ich
unika. Makarony ryowe s oczywicie dopuszczalne.

Niektre oleje
Jedyne oleje, ktre mona spoywa w trakcie chemioterapii, to: oliwa z oliwek
extra virgin, olej kokosowy, olej z awokado i orzecha woskiego. Z wyej
wymienionych tylko oliw z oliwek i olej kokosowy mona podgrzewa podczas
gotowania i przygotowywania potraw. Oleju z awokado i orzecha woskiego naley
uywa w naturalnej, niepodgrzewanej postaci.
Unikaj oleju rzepakowego, palmowego, kukurydzianego, sojowego i z orzechw
arachidowych. Olej rzepakowy produkowano w XIX w. jako smar do silnikw
parowych; jest to jeden z najwaniejszych skadnikw rodkw na insekty
dostpnych w sklepach. Dowiedziono, e olej palmowy zatyka ttnice. Oleju
z orzechw arachidowych podobnie jak samych orzechw naley unika,
poniewa zawieraj wiele grzybw, ktre mog zaburza funkcjonowanie ukadu
odpornociowego.
Do najgorszych gatunkw oleju zaliczaj si: kukurydziany i sojowy. Nie
zawieraj one adnych korzystnych skadnikw pokarmowych. Konwencjonalny olej
rolinny jest bezwartociowy, gdy jest przetworzony. Ponadto jest powszechnie
stosowany do przygotowywania niezdrowej ywnoci. W czasie produkcji traci
wikszo z niewielu skadnikw odywczych i pozostaje tylko olej. Wynika std, e
spoywajc go, konsumujemy wycznie bezuyteczny tuszcz.
Jeszcze jednym, ukrytym zagroeniem zwizanym ze spoyciem oleju
rolinnego jest fakt, e w wielu przypadkach pochodzi on z rolin genetycznie
modyfikowanych. Oleje: kukurydziany, sojowy, rzepakowy i z nasion baweny,
nale do czowki genetycznie modyfikowanych olejw rolinnych w USA.
Oczywicie, nie maj one racji bytu w diecie osoby chorej na raka.
Soja i produkty sojowe
Dr Kaayla Daniel, autorka przeomowej ksiki The Whole Soy Story: The Dark Side
of Americas Favorite Health Food (Caa prawda o soi: mroczna strona ulubionej
zdrowej ywnoci Amerykanw), cytuje tysice bada wskazujcych, e soja ma
zwizek z problemami trawiennymi, zaburzeniami ukadu odpornociowego
i rozrodczego, procesw poznawczych, tarczycy, a nawet chorb serca i raka
zwaszcza raka piersi.
Dr Joseph Mercola, cytujc dr Daniel, stwierdza, e 91 procent soi uprawianej
w USA to soja genetycznie modyfikowana (GMO). Celem modyfikacji genetycznej
jest wywoanie odpornoci na Roundup, toksyczny rodek chwastobjczy. Cho ma
to spowodowa wzrost wydajnoci upraw i obnienie cen, w rezultacie otrzymujemy
soj zawierajc ten toksyczny pestycyd. Dr Daniel dodaje, e wersja organiczna
wcale nie oznacza zdrowa; chodzi o to, e wersja GMO jest jeszcze gorsza.
Soi i produktw sojowych (tofu, zdrowe napoje sojowe w proszku, mleko
sojowe, olej sojowy) trudno unikn, bo obecnie soja jest czstym skadnikiem
przetworzonej ywnoci, takiej jak czekolada, ciastka, dressingi do saatek, zupy,
sosy, margaryna i wegetariaskie substytuty misa. Jednak pacjent poddawany
chemioterapii powinien unika soi, przede wszystkim dlatego, e osabia ona ukad
odpornociowy, czyli doprowadza do stanu, jaki nie moe mie miejsca podczas
terapii antynowotworowej. Radz wyrobi sobie nawyk czytania skadu na
opakowaniach i zwracania szczeglnej uwagi na ukryt soj w artykuach
spoywczych.
Produkty ze sfermentowanej soi, takie jak natto, tempeh i sos sojowy, s
dopuszczalne, ale naley spoywa je w umiarkowanych ilociach, ze wzgldu na
wysok zawarto kwasu.

Sodkie owoce
Unikaj wszelkich sodkich owocw, takich jak mango, nektarynki, pomaracze,
brzoskwinie, te jabka, mandarynki, winogrona, figi, liwki i daktyle, a take
spad. Wysokie stenie glukozy sprawia, e nie s one odpowiednim wyborem dla
kogo, kto poddawany jest chemioterapii. Sodkie owoce (wiee lub suszone) s
natychmiast przeksztacane w energi dla wszystkich komrek, cznie
z nowotworowymi. Najlepiej wykluczy z diety wszystkie produkty zawierajce
cukier. Rodzynki, mimo e s suszone, mona uzna za mniejsze zo
i sporadycznie je stosowa.
Uwaga: dietetycy badaj bromelin, enzym uzyskiwany z rdzenia ananasa.
Bromelina jest selektywnie cytotoksyczna to znaczy, e zabija komrki
nowotworowe, a nie zdrowe i, jak wykazay badania na zwierztach, skuteczniejsza
od 5-fluorouracylu, leku stosowanego w chemioterapii.

Cukier, sztuczne sodziki


Cae tomy napisano na temat zagroe, jakie dla zdrowia stanowi cukier.
Przedstawi tutaj tylko kilka wskazwek, odnoszcych si bezporednio do terapii
antynowotworowej. Dodam, e dotycz one take wszystkich sztucznych sodzikw,
ktre wykazuj takie samo dziaanie w organizmie.
Kiedy spoywamy cukier, trzustka zaczyna wydziela insulin, aby obniy
poziom cukru we krwi. W rezultacie nastpuj gwatowne wahania poziomu cukru,
co stanowi powane obcienie dla organizmu. Cukier podnosi poziom insuliny, co
hamuje wydzielanie hormonw wzrostu, ktre z kolei osabiaj ukad
odpornociowy. Czowiek zmagajcy si z rakiem i chemioterapi musi za wszelk
cen unika osabienia ukadu odpornociowego.
Zwizek czcy cukier, insulin i ukad odpornociowy stanowi gwn
przyczyn cakowitego wykluczenia cukru (cznie z jego ukryt zawartoci
w przetworzonej ywnoci) z diety. Jednak nie jest to jedyna przyczyna. Cukier
moe:
wzmaga lki, depresj i trudnoci z koncentracj;

zaburza rwnowag mineraln organizmu;


uszkadza nerki;

przyczynia si do osabienia obrony przed infekcjami bakteryjnymi;


zwiksza ilo tuszczu w wtrobie, ktra jest gwnym narzdem
oczyszczajcym organizm z martwych komrek nowotworowych i lekw
chemioterapeutycznych;

powodowa dzielenie si komrek wtroby, powikszajc jej rozmiary.

Komrki nowotworowe odywiaj si gwnie cukrem. Do wykrywania, w ktrej


czci ciaa moe znajdowa si guz, suy pozytonowa tomografia emisyjna (PET),
przy pomocy ktrej rejestruje si, gdzie gromadzi si radioaktywny cukier.
Ta lista mogaby by znacznie dusza. Jednak powysze wskazwki
sprowadzaj si do znanej od setek lat mdroci zwizanej z odywianiem, o ktrej
wspczenie czasem zapominamy: cukier ywi raka.
Dieta pacjenta poddawanego chemioterapii powinna by skomponowana
z przedstawionych na poniszym wykresie typw ywnoci w odpowiednich
proporcjach.
PLANOWANIE CODZIENNEGO
JADOSPISU
WSKAZANE PRODUKTY
SPOYWCZE

WARZYWA
Awokado
Bataty
Bowina
Brokuy
Brukselka
Cebula
Ciemnozielone liciaste warzywa
Czosnek
Grzyby shiitake
Jarmu
Kalafior
Kapusta
Kapusta chiska
Kapusta pastewna
Karczochy
Kieki
Koper woski
Papryka czerwona i ta
Pory
Rukola
Szparagi
Szpinak
Wodorosty

OWOCE
Borwki amerykaskie
Boysenberries
Cytryny/limonki
Granaty
Jabka, zielone
Jeyny
Maliny

ZBOA
Brzowy ry
Komosa ryowa

MLEKO
Mleko migdaowe (niesodzone)
Mleko zboowe

ORZECHY, NASIONA I OLEJE


Migday
Nasiona chia
Nerkowce
Olej kokosowy, organiczny
Oliwa z oliwek extra virgin
Orzechy woskie
Pestki dyni
Siemi lniane

PRZYPRAWY I ZIOA
Bazylia
Cynamon, mielony
Imbir
Mita pieprzowa
Nasiona kminu rzymskiego
Nasiona kopru woskiego
Natka/ nasiona kolendry
Oregano
Papryka chili
Pieprz cayenne
Pietruszka
Rozmaryn
Spirulina

WARZYWA
Fasolka szparagowa
Kabaczki
Kapusta sarepska/rzepa
Kukurydza
Ogrki
Papryka zielona
Pomidory
Rabarbar

OWOCE MORZA
Dorsz
Krewetki
Przegrzebki
Sardynki

OWOCE
Czerenie
Grejpfrut
Morele
Truskawki
urawina

FASOLA I ROLINY STRCZKOWE


Ciecierzyca pospolita
Czarna fasola
Soczewica

ORZECHY, NASIONA I OLEJE


Nasiona sezamu

ZBOA
Gryka
Owies
yto

PRZYPRAWY I ZIOA
Czarny pieprz
Czosnek
Szawia
Tymianek
Ziarna gorczycy
OWOCE MORZA
Halibut
oso
Tuczyk

OWOCE
Arbuzy
Banany, zielone
Jabka, czerwone
Rodzynki

FASOLA I ROLINY STRCZKOWE


Fasola lima
Fasola navy
Fasola nerkowata
Fasola pinto

JAJKA I MLEKO
Jajka
Jogurt kozi
Mleko kozie

DRB I CHUDE MISA


Jagnicina (anemiczna)

ZBOA
Kasza jczmienna

NATURALNE SODZIKI
Melasa trzcinowa

DRB I CHUDE MISA


Indyk
Kurczak

WARZYWA
Buraki
Edamame (fasolka sojowa)
Groszek
Marchewka
Okra (ketmia, piman)
Oliwki
Saata lodowa
Seler

NATURALNE SODZIKI
Stewia
Syrop z agawy

UWAGA: Jak wida, dieta, ktr uwaam za najkorzystniejsz dla chorych na raka
i poddawanych chemioterapii, niemal cakowicie opiera si na rolinach. Te
zalecenia s zgodne z najnowszymi badaniami nad odywianiem, a pochodz przede
wszystkim z rewolucyjnej ksiki T. Colina Campbella Nowoczesne zasady
odywiania. Kiedy si ukazaa, The New York Times nazwa j Grand Prix
epidemiologii, ze wzgldu na jej szeroki zakres: przeanalizowano ponad 350
zwizanych ze zdrowiem i odywianiem zmiennych, na podstawie sonday,
w ktrych wzio udzia 6500 dorosych z ponad 2500 powiatw na terenie Chin
i Tajwanu. Badanie przedstawia imponujce dane, z ktrych wynika, e
niskobiakowa, niskoglikemiczna, oparta na rolinach dieta najlepiej zapobiega
chorobie nowotworowej i pomaga odzyska zdrowie.
Nowoczesne zasady odywiania wzbudzaj jednak kontrowersje, a krytycy tej
ksiki kwestionuj cz przedstawionych w niej bada, oskarajc o nierzetelno
autora chccego przedstawi odywianie si rolinami w jak najlepszym wietle.
Cytuj prace pionierw onkologii integracyjnej, ktrzy eksperymentuj
z oznaczaniem typw metabolicznych zalecajc diet dostosowan do
metabolizmu danego pacjenta, czasami zawierajc czerwone miso. Te badania
rwnie s fascynujce.
Mimo to, wyniki dwudziestoletnich bada Campbella wydaj mi si rozsdne.
Osobicie stosuj si do tych wskazwek na ile to tylko moliwe i polecam je swoim
klientom jako zdrowy styl odywiania si.

Kwestie dodatkowe
Organiczne, organiczne, organiczne: kiedy tylko moesz, kupuj organiczne
wersje polecanych produktw.

O ile to moliwe, jedz tylko zdrow ywno produkty jednoskadnikowe.

Dobrze zbilansowana dieta to mit podtrzymywany przez ludzi, ktrzy nie maj
pojcia o skadzie chemicznym ywnoci; zignoruj diagramy i piramidy
wskazujce, e dla utrzymania zdrowia potrzebne ci jest czerwone miso,
pszenica i nabia.
Obrbka warzyw: gotuj na parze, unikaj gotowania w wodzie i smaenia.
Wrztek pozbawia warzywa skadnikw pokarmowych, a wysoka temperatura
niszczy skadniki pokarmowe w oleju.
Smakuj jedzenie, jedz powoli, aby poprawi trawienie i przyswajanie, poczuj
yciodajne skadniki, ktre otrzymuje twoje ciao.
Uprawiaj wasne: kieki (nale do najbardziej odywczych produktw
spoywczych) i traw pszeniczn (rwnie bardzo odywcza) atwo si je
uprawia i zbiera.
Krok 4: Uzupeniaj diet odpowiednimi
suplementami, aby zwikszy tempo powrotu
do zdrowia
Kade kluczowe dowiadczenie mona uzna za pogorszenie lub pocztek nowego
rodzaju rozwoju.
MARY ROBERTS RINEHART

Jeli pytanie: Co powinienem je? jest pierwszym, jakie zadaj sobie pacjenci
poddawani chemioterapii, to z pewnoci drugim musi by: Co powinienem
zaywa? w odniesieniu do suplementw w postaci witamin, mineraw i zi.
Z mojego dowiadczenia wynika, e jest to temat bdcy rdem ogromnego
zamtu i kontrowersji.
Cytujc badania, ktre wydaj si by godne zaufania, niektrzy onkolodzy
twierdz, e pewne witaminy, mineray i zwizki chemiczne w zioach obniaj
efekty chemioterapii lub zakcaj jej dziaanie. Inni, powoujc si na badania
o rwnie mocnych podstawach naukowych, przekonuj, e zaywanie suplementw
podczas chemioterapii nie robi adnej rnicy. Nowi onkolodzy integracyjni
lekarze czcy podejcie holistyczne z tradycyjnymi terapiami twierdz, e
suplementy zwikszaj skuteczno chemioterapii, a ponadto przyspieszaj leczenie
raka i regeneracj ukadu odpornociowego osabionego przez leki
chemioterapeutyczne. W ten sposb zwikszaj przeywalno.
W niniejszej ksice proponuj obfit suplementacj. Jak si przekonasz, rodzaj
i zalecane dawki suplementw maj charakter terapeutyczny i ustalone zostay
w taki sposb, aby pomc usun toksyny z organizmu oraz naprawi i wzmocni
ukad odpornociowy.
Czy diet pacjenta poddawanego chemioterapii naley uzupenia witaminami,
mineraami i zioami, zwaszcza tymi, ktre maj silne waciwoci
antyoksydacyjne? Wikszo konwencjonalnych onkologw niezmiennie odradza
zaywanie suplementw podczas chemioterapii. Niektrzy, uwaajc suplementy za
nieskuteczne, a zatem nieszkodliwe, zezwalaj na ich stosowanie ale nie w dniu
podawania chemioterapii.
Argumentem i rdem kontrowersji jest to, e suplementy mog wywoywa
zmiany chemiczne w organizmie, ktre w jaki sposb mog zakca dziaanie
lekw chemioterapeutycznych. Gwnym punktem spornym jest pytanie, czy
antyoksydanty wzmagaj rozwj komrek zdrowych, nowotworowych, czy jednych
i drugich rwnoczenie. Antyoksydanty, jak zapewne pamitasz, to te substancje
odywcze zawarte w poywieniu, ktre zapobiegaj uszkodzeniom oksydacyjnym
organizmu lub je spowalniaj. S one wyodrbniane z ywnoci i mona je zaywa
w skoncentrowanej postaci jako suplementy.
Przeciwnicy suplementw uwaaj, e zaywanie ich moe kolidowa z celem
chemioterapii, jakim jest zniszczenie komrek nowotworowych. Jednak ich
zwolennicy podkrelaj, e antyoksydanty i tak s zawarte w ywnoci, ktr
pacjenci spoywaj. Ponadto zwracaj uwag na coraz liczniejsze nowe badania,
ktrych wyniki wskazuj, e suplementy nie tylko nie koliduj z chemioterapi, ale
wrcz zwikszaj przeywalno, przyczyniaj si do zmniejszenia guzw
i zwikszaj odporno podczas terapii.
Chyba najlepiej znanym z najnowszych bada jest to przeprowadzone przez dr.
med. Keitha Blocka, Dyrektora Medycznego Centrum Integracyjnej Terapii
Onkologicznej w Evanston, w stanie Illinois. Wyniki jego badania opublikowano
w 2008 roku w International Journal of Cancer.
Dr Block wraz z zespoem dokonali dwch przegldw systematycznych
literatury medycznej i stwierdzili, e nie ma dowodw na poparcie teorii, e
suplementy antyoksydacyjne zakcaj terapeutyczn skuteczno chemioterapii. Co
wicej, odkryli, e antyoksydanty poprawiaj wyniki terapii, powoduj lepsz
reakcj guzw i zwikszaj przeywalno. Dlatego antyoksydanty i chemioterapi
mona bezpiecznie poleca pacjentom z przerzutami i poddawanym opiece
paliatywnej. (Wiele informacji znajduje si w znakomitej ksice napisanej w 2007
roku przez dr. Blocka i dr. Andrew Weila, zatytuowanej Life Over Cancer: The
Block Center Program for Integrative Cancer Treatment [ycie z rakiem: program
integracyjnej terapii antynowotworowej]).
Potwierdza to dr med. Michael Lam, mgr zdrowia publicznego, czonek
Amerykaskiej Rady Medycyny Antystarzeniowej: Na szczcie dostpne s liczne
dowody wskazujce na pozytywne efekty wielokrotnego przyjmowania wysokich
dawek antyoksydantw przed, w trakcie i po konwencjonalnej terapii
antynowotworowej.
Dr Andrew Weil jest bardziej powcigliwy, ale zasadniczo popiera
suplementacj podczas chemioterapii, zalecajc, aby pacjent [nie] zaywa
suplementw antyoksydacyjnych w cigu trzech dni: poprzedzajcym podanie
chemioterapii, w dniu jej podawania i w dniu nastpnym; w innym terminie nie ma
przeciwwskaza do zaywania suplementw.
Dr med. Abram Hoffer, kolega po fachu dr. Linusa Paulinga, laureata Nagrody
Nobla, ktry promowa terapi megawitaminow dla zdrowia i przeduenia ycia,
entuzjastycznie popiera stosowanie suplementw podczas terapii
antynowotworowej. W swej znanej pracy naukowej cytuje dr. Kedara N. Prasada,
ktry po dokonaniu przegldu 71 naukowych artykuw nie znalaz adnych
dowodw, e antyoksydanty [...] zakcaj terapeutyczny efekt chemioterapii,
a wrcz przeciwnie, stawia hipotez, e podnosz jej skuteczno.
Dr Hoffer przywouje rwnie wczeniejsze badanie przeprowadzone przez dr.
med. Charlesa B. Simonea, czonka Towarzystwa Medycznego z Massachusetts,
ktry doszed to tego samego wniosku: W niedawnym badaniu 50 pacjentek
z rakiem piersi we wczesnym stadium oceniem skutki uboczne radioterapii lub
radioterapii poczonej z chemioterapi, podczas ktrych pacjentki przyjmoway
lecznicze dawki substancji odywczych. Pacjentki proszono o okrelenie swojej
reakcji na terapi pod wzgldem jej wpywu na jako ich ycia. Rezultaty badania
okazay si imponujce: ponad 90 procent badanych w obu grupach odnotowao
popraw kondycji fizycznej, zdolnoci poznawczych, sprawnoci, funkcji
seksualnych, oglnego samopoczucia i zadowolenia z ycia. adna z badanych nie
zgaszaa nasilenia objaww.
Nale do popierajcych t now nauk, ktra potwierdza, e stosowanie
suplementw w czasie chemioterapii jest korzystne. Jeli chcesz dowiedzie si
wicej o suplementach, zachcam do przeczytania artykuw na ten istotny temat,
ktre zebraem na naszej stronie internetowej www.thechemotherapydiet.com

Zestawienie suplementw
Dla osoby cieszcej si dobrym zdrowiem i stosujcej diet zoon z rnorodnych
zdrowych produktw i prowadzcej niezbyt stresujcy tryb ycia, zwyka
multiwitamina i zestaw mineraw mog by wystarczajce do utrzymania dobrej
kondycji. Jednak pacjent poddawany chemioterapii i innym terapiom
antynowotworowym potrzebuje znacznie wicej, aby poradzi sobie zarwno z sam
chorob, jak i konwencjonalnymi lekami chemicznymi, ktrymi jest ona leczona.
W tej czci polecam dawki lecznicze suplementw, ktre s szczeglnie
powizane z procesem leczenia podczas chemioterapii. Dawki te mog wydawa si
bardzo due, ale warto je stosowa, aby zachowa zdrowie podczas terapii i po jej
zakoczeniu.
Poniej przedstawiam suplementy w kolejnoci alfabetycznej. Zalecan przeze
mnie dzienn liczb dawek podano [w kwadratowych nawiasach]. Jeli zaznaczono,
e naley zaywa wicej ni jedn dawk dziennie, naley przyjmowa dodatkowe
kapsuki lub tabletki o rnych porach w cigu dnia. Ponisze dawki s
przeznaczone dla osb dorosych; w przypadku dzieci naley je zmniejszy o poow
albo skonsultowa si z lekarzem prowadzcym. Pamitaj, e o ile nie zaznaczono
inaczej, suplementy zawsze przyswajane s przez organizm szybciej i lepiej, kiedy
zaywane s przy posiku.

Biotyna 5000 mcg [2];


CoQ10 100 mg [2] (dla dorosych po dwudziestym roku ycia);
Cynk 50 mg [2];

Kwas alfa-liponowy 200 mg [3];


Multiwitamina i mineray [1];

Niacyna (witamina B3) 1000 mg, flush-free (niewywoujca


mrowienia/zaczerwienienia skry) [2];
Omega 3/olej rybi 1000 mg [1];

Pankreatyna 8x [1] + 4x [4];


Selen 200 mcg [1];

Spirulina [4];

Witamina B Complex 50 mg;

Witamina C 1000 mg [3] lub wicej, w zalenoci od stopnia tolerancji jelit;


Witamina D3 5000 IU [1];

Witamina E 400 IU [2];

e-sze [3].

Na stronie internetowej zamieciem list wszystkich powyszych suplementw


i dla uatwienia podaem informacje na temat tych producentw oraz dystrybutorw,
ktrych produkty uwaam za najwyszej jakoci: www.thechemotherapydiet.com

Lista suplementw z opisem


Poniej przedstawiam bardziej szczegowe opracowanie polecanych suplementw
z wyjanieniem, dlaczego powinny by czci programu leczenia pacjentw
poddawanych chemioterapii.

Kwas alfa-liponowy 200 mg. Kwas alfa-liponowy to antyoksydant


wytwarzany przez organizm i znajdujcy si w kadej komrce. Inne
antyoksydanty dziaaj wycznie w rodowisku wodnym (na przykad witamina
C) lub w tkance tuszczowej (na przykad witamina E), ale kwas alfa-liponowy
rozpuszcza si zarwno w wodzie, jak i w tuszczach, co oznacza, e dziaa
w caym organizmie. Antyoksydanty zuywaj si, gdy atakuj wolne rodniki,
jednak badania wykazuj, e kwas alfa-liponowy moe wspomaga ich
regeneracj i ponown aktywacj.
Biotyna 7500 mcg. Biotyna znakomicie usprawnia metabolizm, szybko
przetwarza wglowodany, biako i tuszcz. Szczeglnie wskazana jest
w przypadku organizmw spowolnionych skutkami ubocznymi chemioterapii,
takimi jak zmczenie i zaparcie.

CoQ10 100 mg. Bardzo skuteczny antyoksydant pobudzajcy ukad


odpornociowy i chronicy serce. (Dla dorosych po dwudziestym roku ycia).

Multiwitamina i mineray Kompletna multiwitamina i mineray jako oglne


wsparcie dla organizmu. S szczeglnie wane, zwaywszy na wahania apetytu
podczas chemioterapii.

Niacyna (witamina B3) 1000 mg, flush-free. Niacyna jest silnym


antyoksydantem, dziaa odtruwajco i bierze udzia w ponad 50 procesach
metabolicznych, polegajcych na przeksztacaniu wglowodanw w energi.

Omega 3/olej rybi 1000 mg. Omega 3 to niezbdne kwasy tuszczowe, ktre
dziaaj jak naturalny rodek przeciwzapalny i wspomagaj funkcje ukadu
nerwowego. Wykazano, e DHA, kwas tuszczowy omega 3 znajdujcy si
w rybim oleju, zmniejsza wielko guzw i zwiksza pozytywne efekty
cisplatyny, leku stosowanego w chemioterapii, jednoczenie obniajc jej
szkodliwe skutki uboczne.

e-sze bardzo skuteczny rodek pobudzajcy (zwaszcza aktywno


psychiczn) i tonizujcy. e-sze moe pomc w obnieniu efektu mzgu po
chemii, poprawi funkcje mylenia i pamici.
Naley stosowa si do zalece na opakowaniu i zaywa ten suplement
odpowiedzialnie, zwaszcza jeli w przeszoci miae zaburzenia hormonalne
lub wysokie cinienie krwi.

Selen 200 mcg. Selen dziaa w poczeniu z glutationem, ktry jest naturalnym
antyoksydantem, oraz z witamin E, chronic zewntrzne cianki komrek.
Spirulina to niebieskozielone algi wystpujce w ciepym, wodnym i wysoko
zasadowym rodowisku. Jest dostpna w postaci sproszkowanej, a take
w kapsukach i tabletkach. Spirulina skada si gwnie z chlorofilu, zielonego
pigmentu zawartego w rolinach, dziaajcego silnie odtruwajco i pobudzajco
na ukad odpornociowy.

Witamina B Complex 50 mg wszystkich witamin B (z wyjtkiem B1, tiaminy,


ktra moe przyspiesza podzia komrek). Witaminy B s wane szczeglnie
w radzeniu sobie ze stresem i w utrzymywaniu wysokiego poziomu energii.

Witamina C 1000 mg. Witamina C rozpuszcza si w wodzie, co oznacza, e


si nie odkada i do szybko opuszcza organizm. Jest dostpna w postaci
proszku, krysztakw lub kapsuek. Wspaniay antyoksydant.

Witamina D3 1000 IU. Moe spowalnia rozwj komrek nowotworowych


i poprawia odporno.

Witamina E 400 IU. Badania wykazay, e ten niezbdny antyoksydant moe


blokowa rozwj komrek nowotworowych, jednoczenie podnoszc odporno.

Cynk 15 mg. Ten antyoksydacyjny minera wspomaga procesy budowy


i naprawy komrek i tkanek, a take podnosi odporno (dlatego zaywamy cynk
przy pierwszych oznakach przezibienia).

Przypadek szczeglny: enzymy proteolityczne


Enzymy to biaka wspomagajce trawienie pokarmu i dziaajce jak katalizatory
niemal we wszystkich rodzajach aktywnoci komrkowej w naszym organizmie.
Enzymy proteolityczne s produkowane w trzustce, skd enzymy trawienne s
wysyane do jelita cienkiego.
Enzymy proteolityczne, zaywane na pusty odek, s w stanie przerwa cianki
komrek nowotworowych, ktre nastpnie s usuwane z organizmu przez ukad
odpornociowy. Ponadto enzymy te s w stanie strawi biako penowartociowe
i usun osonk biakow ze cianek komrek nowotworowych, co sprawia, e staj
si bezbronne wobec ukadu odpornociowego.
Enzymy proteolityczne zaywane midzy posikami pomog w strawieniu
niepotrzebnych biaek w organizmie, dziaajc jak czynnik antynowotworowy.
Rola terapii enzymami proteolitycznymi w leczeniu raka ma fascynujc
histori. Jej pocztki sigaj pracy napisanej w 1911 roku przez Johna Bearda,
szkockiego embriologa, ktry dostrzeg zwizek midzy enzymami i komrkami
nowotworowymi, prowadzc udane eksperymenty nad eliminacj raka z organizmw
zwierzt i ludzi przy pomocy zastrzykw z soku trzustkowego.
40 lat pniej koncept ten podj William Donald Kelley, ktry wyleczy u siebie
raka trzustki, a nastpnie zacz leczy pacjentw z innymi rodzajami nowotworw.
Od Kelleya wiedzie prosta droga do dr. Nicholasa Gonzaleza, ktry obecnie
prowadzi terapi enzymatyczn w leczeniu pacjentw z rakiem, uczestniczcych
w prbach klinicznych. Podczas wspomnianych prb stosuje specjalnie
przygotowane enzymy proteolityczne i terapi metaboliczn.
Na naszej stronie znajdziesz artykuy na ten temat oraz linki do wszystkich
najnowszych bada www.thechemotherapydiet.com.

Zawsze informuj swojego lekarza prowadzcego, co zaywasz, aby unikn wszelkich


niepodanych skutkw ubocznych. Pacjenci poddawani chemioterapii powinni
skonsultowa si z lekarzem co do zaywania suplementw zawierajcych
arcydzigiel, arnik, bobrka trjlistkowego, boldo, seler, olejek godzikowy,
czerwon szawi (danshen), zocie marun, miorzb, cebul, papain i kor
wierzby, poniewa mog one kolidowa z niektrymi kuracjami.

Mj wasny przepis zioowy


Oto przepis zioowy, ktry opracowaem na podstawie informacji, jakie znalazem
na temat wzmacniania odpornoci podczas terapii antynowotworowej. Jest to
potna mieszanka zdolna przyspieszy proces zdrowienia, poniewa jednoczenie
oczyszcza organizm, zwiksza wytrzymao i wzmacnia odporno.
Przepis na wzmocnienie komrek
Wszystkie skadniki naley poczy i stosowa w sproszkowanej postaci.
Uywam pojcia cz, aby uoglni metod odmierzania. Jeli jako dozownik
stosujesz yk stoow, jedna cz bdzie oznacza jedn yk; jeli
stosujesz miark kuchenn, to jedna cz oznacza jedn miark itd. Najlepiej
wszystkie skadniki wymiesza w duej misce.
Dawkowanie: zaywa po 2 yki 3 razy dziennie, w rwnych odstpach czasu.
Nie stosowa przed snem.
Szparag (1 cz)

Bioflawonoidy (2 czci)

Gorzknik kanadyjski ( czci)

agwica listkowata/grzyb maitake (2 czci)

Cytryniec chiski (1 cz)


Traganek/astragalus (2 czci)

Pieprz cayenne (1/8 czci)

Magnez (1 czci)

Lakownica tawa/grzyby reishi (2 czci)


Szpinak (1 cz)

Lista skadnikw z opisem


Ponisze opisy sproszkowanych zi pochodz z rnych rde, z ksiek
i z Internetu. Bezporednie linki i inne rda mona znale na naszej stronie
internetowej: www.thechemotherapydiet.com.

Szparag Zawiera najwicej cennego antyoksydantu, jakim jest glutation.


Chroni on organizm przed pewnymi rodzajami raka, wzmacnia ukad
odpornociowy i broni nas przed okrelonymi wirusami. Pomaga te zwalcza
zmczenie, wyczerpanie i ble w stawach.
Traganek/astragalus To zioo wspomaga leczenie raka poprzez wzmocnienie
ukadu odpornociowego. Traganek zawiera polisacharydy, takie jak selen, ktre
aktywnie i skutecznie wpywaj na zwikszenie liczby limfocytw T. (Limfocyty
T, inaczej limfocyty grasicozalene, to biae krwinki odgrywajce wan rol
w podtrzymywaniu ukadu odpornociowego i eliminujce szkodliwe substancje
inwazyjne). Traganek pomaga te chroni komrki przed wikszymi
uszkodzeniami wywoywanymi chorob nowotworow, zwaszcza toksynami
i metalami, z ktrymi chorzy maj kontakt w trakcie terapii.
Doktor Oz poleca traganek jako cz swojego antystarzeniowego programu, ze
wzgldu na waciwoci adaptogenne tego zioa. (Adaptogen to substancja
wspomagajca regeneracj organizmu po okresie zmczenia lub stresu).

Bioflawonoidy Te substancje chemiczne dostarczaj naszemu organizmowi


olbrzymiej pomocy antyoksydacyjnej. W porwnaniu z innymi czynnymi
skadnikami rolinnymi, flawonoidy wykazuj niski poziom toksycznoci. S
nazywane naturalnymi modyfikatorami reakcji biologicznej, poniewa
znaczco aktywizuj ukad odpornociowy, dziki czemu organizm moe
w odpowiedni sposb reagowa na wirusy, czynniki rakotwrcze i alergeny.
Flawonoidy maj waciwoci przeciwzapalne, antymikrobiologiczne
i antynowotworowe, poniewa chroni przed utlenianiem i wolnymi rodnikami,
skutkami zanieczyszczenia i naturalnych procesw metabolicznych.

Pieprz cayenne Ten cudowny pieprz wywiera zdumiewajcy wpyw na ukad


krenia, poniewa uzupenia struktur komrkow naczy wosowatych, y
i ttnic w niezbdne elementy, a take pomaga przywrci waciwe cinienie
krwi. Cayenne oczyszcza rwnie ttnice, pomagajc usun zy cholesterol
LDL i trjglicerydy.
Pieprz cayenne jest te korzystny dla odka i przewodu pokarmowego.
Stymuluje ruch perystaltyczny jelit i wspomaga asymilacj i eliminacj.
W badaniach klinicznych przeprowadzonych w Japonii, Anglii i Stanach
Zjednoczonych wykazano, e kapsaicyna, wany metabolit wtrny zawarty
w pieprzu cayenne, zmusza komrki nowotworowe do apoptozy samobjstwa
komrki.

Gorzknik kanadyjski Liczne zastosowania gorzknika kanadyjskiego


przypisywane s jego waciwociom antybiotycznym, przeciwzapalnym
i cigajcym. agodzi podranione bony luzowe, wpywajc korzystnie na
oczy, uszy, nos i gardo. Jeli zostanie zayty przy pierwszych oznakach
przezibienia, grypy lub trudnociach z oddychaniem przeciwdziaa rozwijaniu
si objaww. Jest te stosowany jako rodek obniajcy gorczk oraz agodzcy
przekrwienie i nadmierne wydzielanie luzu.
Gorzknik kanadyjski oczyszcza i korzystnie wpywa na funkcje gruczoowe
poprzez zwikszanie przepywu ci i enzymw trawiennych, co z kolei pomaga
w regulowaniu funkcji wtroby i ledziony. Moe agodzi zaparcia, a take
leczy infekcje pcherza i jelit.
Zawiera wap, elazo, mangan, witamin A, C, E i B-complex oraz inne
skadniki odywcze i mineray. Korze i kcze zawieraj wiele alkaloidw
izochinolinowych, w tym hydrastyn, berberyn, kanadyn, kanadalin i L-
hydrastyn, a take ladowe iloci olejku eterycznego, oleju tuszczowego
i ywicy. Uwaa si, e to wanie wysoka zawarto tych alkaloidw nadaje
gorzknikowi kanadyjskiemu jego waciwoci antybiotyczne, przeciwinfekcyjne
i pobudzajce odporno.

Magnez Jest drugim najobficiej wystpujcym w ludzkich komrkach


pierwiastkiem i czwartym pod wzgldem iloci kationem. Peni ponad 300
funkcji, od rozluniania tkanki miniowej do wyostrzania funkcji mzgowych.
Jest mineraem niezbdnym do przywrcenia i utrzymania zdrowia.
Autor bestsellerw Daniel Reid twierdzi, e Magnez jest szczeglnie wany
jako kofaktor w utrzymywaniu rwnowagi funkcjonalnej w ukadzie nerwowym
i hormonalnym. Jest te niezbdnym pierwiastkiem w naturalnych reakcjach
samooczyszczania i detoksykacji caego organizmu. Bez odpowiedniej ilo
magnezu, toksyczne pozostaoci i reszty kwasu gromadz si w komrkach
i tkankach, uatwiajc pojawienie si symptomw szybkiego starzenia, a take
powstawanie chronicznych chorb zwyrodnieniowych i raka.
agwica listkowata/grzyb maitake Ten grzyb okaza si by skutecznym
czynnikiem niszczcym raka. W testach laboratoryjnych sproszkowana agwica
listkowata zwikszya aktywno trzech typw odpornociowych komrek:
makrofagw, komrek naturalnych zabjcw (NK cells ang. natural killer
cells) i limfocytw T odpowiednio o 140%, 186% i 160%. Naukowcy odkryli, e
grzyb ten, w poczeniu z mitomycyn (mutamycyn), standardowym lekiem
chemioterapeutycznym, hamuje rozwj komrek raka piersi, nawet po
metastazie.
Badania dowiody, e agwica jest w stanie wywoa produkcj interferonw, co
moe wpywa na organizm, jeli poddawany jest terapii interferonami. Jeeli
chory jest leczony terapi interferonami, zalecana jest konsultacja z lekarzem.

Lakownica tawa/grzyby reishi Substancjami czynnymi zawartymi


w grzybach reishi s rozpuszczalne w wodzie polisacharydy: beta-glukany
i hetero-beta-glukany. Pobudzaj one ukad odpornociowy, niszcz guzy
i obniaj cinienie krwi. Zawieraj te biako ling zhi-8, ktre wpywa
pobudzajco na ukad odpornociowy.
Suplementacja reishi uwaana jest za bardzo bezpieczn, ale pacjenci poddawani
transplantacji organw albo zaywajcy leki immunosupresyjne powinni
zachowa ostrono, poniewa wpyw kadej substancji immunomodulujcej
moe by niekorzystny.

Cytryniec chiski Te potne jagody pochodz z Chin, a ich nazwa chiska


brzmi Wu Wei Zi, co oznacza owoc o piciu smakach. Badania przeprowadzone
metod podwjnie lepej prby wskazuj, e cytryniec moe by pomocny
w przypadku zapalenia wtroby. Zawarte w nim lignany chroni wtrob,
pobudzajc komrki produkujce bardzo potrzebne antyoksydanty. Ze wzgldu
na waciwoci adaptogenne, cytryniec chiski stosowany jest podobnie jak
niektre leki zioowe, takie jak e-sze, jako stymulator orodkowego ukadu
nerwowego, w celu zwikszenia sprawnoci umysowej, poprawienia odruchw
i wytrzymaoci.
Szpinak Zdaniem Popeyea, jak wszyscy wiemy, szpinak jest rdem krzepy.
A nowe badania potwierdzaj t tez. Now kategori zdrowych skadnikw
pokarmowych zawartych w szpinaku s glikoglicerolipidy. S to gwne
czsteczki tuszczowe w bonie wiatoczuych organw wikszoci rolin.
Najnowsze badania laboratoryjne przeprowadzone za zwierztach wykazay, e
glikoglicerolipidy ze szpinaku pomagaj chroni nabonek przewodu
pokarmowego przed uszkodzeniami zwaszcza zwizanymi z niepodanym
stanem zapalnym.
Szpinak jest bogaty w wyjtkowe antynowotworowe karotenoidy zwane
epoksyksantofilami, ktre s wchaniane niemal tak samo skutecznie, jak inne
karotenoidy, na przykad beta-karoten i luteina.

Sowo kocowe
Firmy farmaceutyczne, ktre produkuj leki chemioterapeutyczne, opublikoway
list tak zwanych absolutnych i wzgldnych przeciwwskaza substancji, ktrych
nie naley zaywa jednoczenie z pewnymi lekami chemioterapeutycznymi,
z uwagi na ich okrelone waciwoci. Lekarz onkolog jest z tymi
przeciwwskazaniami zaznajomiony i poinformuje ci o nich, ale pamitaj, aby go
o to poprosi.
Krok 5: wicz i odpoczywaj, aby
przyspieszy proces powrotu do zdrowia
Wybierajcie wic ycie.
BIBLIA, KSIGA
POWTRZONEGO PRAWA 30:19

Ruch moe wydawa si ostatni rzecz, o jakiej myli pacjent


poddawany chemioterapii, ale pewna dawka wicze fizycznych jest czci procesu
leczenia. Niewielki ruch pobudzi zdolno organizmu do usuwania toksyn
i asymilacji wysokoenergetycznych skadnikw pokarmowych zawartych
w ywnoci i suplementach. Ponad 100 bada z udziaem osb, ktre pokonay raka,
wskazuje, e wiczenia maj zwizek z mniejszym wspczynnikiem nawrotw raka
i wikszym wspczynnikiem przeycia.
W kroku 5 przedstawiam dwa rodzaje wicze. Zaczn od serii atwych do
nauczenia si i od stosowania ruchw podobnych do jogi. Drugi rodzaj wicze to
zwyke chodzenie, zapewniajce wspaniae pokrzepienie nie tylko dla ciaa, ale
take dla umysu i emocji.
Pacjentom poddawanym chemioterapii nie trzeba przypomina, jak wany jest
odpoczynek wielu z nich moe si wydawa, e odpoczywaj przez wikszo
czasu, ze wzgldu na uczucie zmczenia, bdce jednym z efektw ubocznych
chemioterapii. Jednak odpoczynek stanowi istotn cz procesu leczenia, czyli
czasu, kiedy odbywa si prawdziwe zdrowienie. W tej czci polecam metody
gbokiego relaksu bdce praktyk lecznicz.
Nowe badanie przeprowadzone w dwch szpitalach uniwersyteckich w Danii
potwierdzio wyniki innego eksperymentu dotyczcego wpywu wicze na
chorych z nowotworem. Okazao si, e podczas chemioterapii nie tylko mona
bezpiecznie stosowa zarwno mniej, jak i bardziej intensywne wiczenia fizyczne,
ale wrcz zmniejszaj one uczucie zmczenia, a zwikszaj witalno, wydolno
tlenow, si mini i aktywno fizyczn a take poprawiaj samopoczucie
emocjonalne.
W tej czci polecam dwie znakomite formy atwych do wykonania wicze,
ktre pomog ci ruszy z miejsca i przyspieszy proces zdrowienia.

Rytuay tybetaskie
O zdumiewajcych piciu rytuaach tybetaskich wiele ju napisano poszukaj
informacji w Internecie, a znajdziesz ponad 50 tysicy stron. S znane od wielu lat
niektrzy twierdz, e od wielu stuleci i raz po raz staj si popularne, na przykad
ostatnio, kiedy prezentowa je w swoim programie telewizyjnym Doktor Oz.
Podkrel niektre informacje dotyczce rytuaw i pyncych z nich korzyci
dla zdrowia, a take zaproponuj odwiedzenie naszej strony internetowej, gdzie
mona obejrze filmy pokazujce, jak naley wykona te wiczenia.
Rytuay tybetaskie to pi atwych, podobnych do jogi pozycji ciaa, ktre
powinno si wykonywa co najmniej jeden raz dziennie. W sumie zajmuje to
zaledwie okoo 1015 minut.
Krtko mwic, wedug lamw tybetaskich jedyna rnica midzy wiekiem
modym a starym polega na tempie wirowania czakr, siedmiu gwnych orodkw
energii. Czakry wiruj najszybciej w zdrowym, modym ciele. Wraz z wiekiem ta
szybko jest coraz mniejsza, ciao staje si podatne na choroby i zaczyna
wykazywa oznaki starzenia si. Moemy odzyska modo, witalno i zdrowie,
przyspieszajc ruch czakr, aby wiroway tak jak w naszej modoci.
Rytuay tybetaskie oferuj liczne korzyci: popraw oglnego stanu zdrowia,
zwikszenie energii, janiejszy umys i lepsz pami, mniejszy stres, lepsze
samopoczucie, wikszy spokj wewntrzny i bardziej pozytywne spojrzenie na
wiat. W przypadku chorych na raka rytuay te nie tylko przyspieszaj proces
leczenia poprzez zaktywizowanie orodkw energetycznych ciaa, ale take skaniaj
do aktywnoci fizycznej, bez ktrej nie mona pozby si z organizmu toksyn.
Kada z tych piciu pozycji powtarzana jest 21 razy zaczynamy od trzech lub
piciu razy (zawsze od liczby nieparzystej) i w cigu kilku dni lub tygodni
stopniowo zwikszamy liczb powtrze, a do 21. Prawidowy sposb
wykonywania kadej pozycji przedstawiony na nastpnej stronie.
Na naszej stronie internetowej znajdziesz dokadniejsze omwienie piciu
rytuaw tybetaskich oraz ich filmow prezentacj
www.thechemotherapydiet.com.
Chodzenie
Drugim wiczeniem, ktre polecam, jest zwyke chodzenie. Oczywicie, jest to
najatwiejsze i najtasze wiczenie na wiecie, a zarazem jedno
z najwaniejszych dla osoby poddawanej chemioterapii.
Z literatury powiconej leczeniu chorb nowotworowych wynika, e chodzenie
pomaga utrzymywa w dobrej formie koci, minie i stawy. Zapobiega te lkom
i depresji dwm najwikszym zmorom chorych na raka. Ponadto pomaga znie
stres, poprawia sen i podnosi oglny poziom energii.
I wreszcie, chodzenie sprzyja poczuciu wasnej wartoci. Wynika to z kilku
powodw. Po pierwsze, kiedy koczysz spacer, masz wraenie, e co osigne,
a dziki temu czujesz si lepiej. Drugi powd ma charakter biochemiczny.
Chodzenie jak wszystkie czynnoci fizyczne powoduje wydzielanie endorfin. S
to produkowane przez przysadk mzgow i podwzgrze substancje chemiczne
odpowiedzialne za dobre samopoczucie. Dlatego ruch sprawia, e dobrze si czujesz.
A dla chorych na raka dobre samopoczucie jest na wag zota!
Dodam jeszcze, e codzienny spacer z przyjacielem lub czonkiem rodziny to
okazja na podtrzymanie ycia towarzyskiego. Pomaga poradzi sobie z samotniczym
i izolujcym charakterem choroby. Przebywanie w towarzystwie innych ludzi kae
nam wyj ze swojej skorupy i bra aktywniejszy udzia w yciu.

Odpoczynek
Na koniec chciabym powiedzie kilka sw o odpoczynku. Uwaam, e jest on
wan czynnoci, kiedy jest wykonywany wiadomie i uwanie.
Zazwyczaj pacjent poddawany chemioterapii, radioterapii i innym
konwencjonalnym terapiom odpoczywa dlatego, e brakuje mu energii, by robi
cokolwiek innego. S jednak takie chwile, kiedy moe wybra, czy pozosta w stanie
paktywnoci, czy pooy si i odpoczywa. W takiej sytuacji radz, aby zamiast
wasa si po domu i zmusza do jakiej aktywnoci fizycznej, pooy si
i odpoczywa.
Odpoczynek to czas, kiedy w organizmie zachodzi najistotniejsza cz procesu
leczenia. Kiedy si poruszasz, ciao musi wydatkowa energi na stanie, schylanie
si, siganie, wspinanie, chodzenie i wiele podobnych czynnoci. Nawet drobne
prace domowe, choby sprztanie sypialni i azienki albo wycieranie blatu w kuchni,
wymaga energii, ktr lepiej zuy na regeneracj podczas odpoczynku.
Wspominam tu o odpoczynku midzy innymi dlatego, e chorzy na raka czasem
maj poczucie winy, e nie s czym zajci e mona ich uzna za leniwych albo
wygodnickich, zwaszcza w porwnaniu z niezmordowanymi opiekunami, ktrzy
krztaj si wok nich przez cay dzie.
Nonsens. Jeli poddajesz si terapii antynowotworowej, nikt nie oczekuje, e
bdziesz z wigorem robi to co zwykle. Odpoczynek to bogosawiestwo. Zapadajc
w sen w rodku dnia, wyobra sobie, e w ten sposb przechodzisz do kolejnego
etapu swojej uzdrawiajcej podry.
CZ 3

Przepisy: zdrowe odywianie si


CZ 3

Przepisy: zdrowe odywianie si

Im duej yj, tym mniejszym zaufaniem darz leki, a wikszym sposb odywiania si i regularny
tryb ycia.
JOHN REDMAN COXE, 1800

Naprawd jestemy czym znacznie wicej ni tym, co jemy, ale to, co jemy, moe bez wtpienia
pomc nam sta si czym znacznie wicej, ni jestemy.
ADELLE DAVIS (19041974)

PODSTAWY
Potrawy, ktre mona przygotowa wczeniej, aby mie je pod rk.

Gotowana fasola moe by przechowywana w lodwce do tygodnia. Aby


w najprostszy sposb przyrzdzi suszon fasol, wystarczy dokadnie j
oczyci i umy, a nastpnie umieci w wolnowarze i doda 2 szklanki wody
na kad szklank fasoli. Gotowa przez ca noc, nastawiajc regulator na
najnisz temperatur.
Ewentualnie: oczyci i umy, namoczy w wodzie przez noc. Rano odla wod
(zawiera znaczn cz gazu kojarzonego z fasol). Gotowa na rednim ogniu
na pycie kuchennej, a zmiknie czas gotowania zaley od rodzaju fasoli.
Zebra pian gromadzc si na powierzchni podczas gotowania. Od czasu do
czasu uzupenia wod, ktra wyparowaa podczas gotowania.

Brzowy ry przygotuj trzydniowy zapas do wykorzystania nie tylko do da


z ryem, ale take do zup albo jako posypk do saatek. Postpuj zgodnie ze
wskazwkami na opakowaniu. Jeli kupie ry na wag, na kad szklank ryu
wlej do garnka 2 szklanki wody. Doprowad wod do wrzenia, wsyp ry,
ponownie doprowad do wrzenia, przykryj i gotuj na wolnym ogniu przez okoo
30 minut.

Kieki mona wykorzysta praktycznie kadego rodzaju nasiona. Najlepsze


nasiona: lucerna, koniczyna. Najlepsze roliny strczkowe: fasola mung,
soczewica, ciecierzyca. Najlepsze orzechy: migday, orzechy laskowe. Najlepsze
ziarna: pszenica, ry. Zala wod i moczy przez noc. Nastpnego dnia odsczy
wod, a nasiona umieci w duym, szklanym soju i przykry gaz umocowan
gumk recepturk. W cigu kilku kolejnych dni zalewa nasiona wod na kilka
minut, a nastpnie j odscza. Kieki zaczn si pojawia po 23 dniach.
Pamitaj o zalewaniu ich wod i odsczaniu. Kieki mona spoywa w trakcie
procesu kiekowania. Kiedy dojrzej, naley je wstawi do lodwki, aby opni
proces rozwoju.

Mleko migdaowe i owsiane aby przygotowa mleko z migdaw lub patkw


owsianych, naley zala szklank migdaw lub patkw 23 szklankami wody
i zostawi na noc. Rano zmiksowa zawarto miski i odcedzi pyn. Otrzymasz
mleko i papk. Doda do mleka yeczki wanilii (opcjonalnie). Zachowa
papk jako dodatek do smoothie, ciastek i innych da. Lepiej unika sklepowego
mleka migdaowego (ktre szybko staje si coraz popularniejsze), poniewa
w wikszoci przypadkw zawiera cukier i sztuczne aromaty.
Wywar z warzyw jako dodatek do zup lub samodzielny bulion. Gotuj na
wolnym ogniu w bardzo duym garnku: marchew, seler, cebul, czosnek
i ziemniaki. Po okoo godzinie wycz ogie i odstaw wywar na godzin. Wyrzu
warzywa, a pyn przelej do innego naczynia.
Patki owsiane i gluten pytanie, czy patki owsiane mona wczy do diety
bezglutenowej, stao si przedmiotem debaty w sektorze suby zdrowia.
Chocia dietetyczka Leslie Beck twierdzi, e mka owsiana nie zawiera glutenu,
patki owsiane zawieraj biako o nazwie awenina, ktre moe by toksyczne dla
osb nietolerujcych glutenu. Wedug artykuu opublikowanego we
wrzeniowym numerze Practical Gastroenterology w 2006 roku, niepodane
reakcje na patki owsiane mog by skutkiem zanieczyszczenia krzyowego
owsianych produktw przez bogate w gluten ziarna, takie jak pszenica lub
jczmie.

Mka owsiana wytwarzana jest poprzez zmielenie kaszy owsianej, caych,


uskanych ziaren owsa, na drobny proszek. Czsto mieszana jest z mkami
zawierajcymi gluten, aby zwikszy zdolno wyrastania ciasta. Czystej mki
owsianej naley uywa z umiarem. Wedug strony internetowej Kuchnia
Ellen jej nadmiar moe pozbawi mieszank tlenu i dwutlenku wgla,
w rezultacie czego wypiek si rozpadnie albo nie wyronie.

UWAGA: Temperatura, do jakiej naley rozgrza piekarnik, w przepisach podawana


jest w stopniach Fahrenheita*.

* Dla wygody polskiego czytelnika stopnie Fahrenheita przeliczono na stopnie Celsjusza (przyp. tum).
niadanie
Granola

8 szklanek patkw owsianych


1 szklanka niesodzonych patkw kokosowych
szklanki niesolonych ziaren sonecznika
szklanki nasion sezamu
1 szklanka migdaw, posiekanych
szklanki oleju kokosowego
yeczki soli morskiej
1 yeczka esencji waniliowej
szczypta stewii

Piekarnik rozgrza do temperatury 325F (162C). W duym naczyniu wymiesza


patki owsiane i kokosowe, ziarna sonecznika, nasiona sezamu i migday.
W oddzielnym naczyniu poczy olej, sl, stewi i wanili. Pynne skadniki wla
do naczynia z sypkimi i wymiesza. Wyoy cienk warstw na du blach do
pieczenia.
Wstawi do nagrzanego piekarnika na okoo 3040 minut. Miesza co 510 minut,
aby granola bya lekko upraona i aromatyczna. Po wyjciu z piekarnika bdzie
bardziej krucha i chrupica.
Podawa z zimnym lub podgrzanym mlekiem migdaowym lub owsianym.
1015 PORCJI
Owsianka z zielonym jabkiem i imbirem

1 jabko Granny Smith, bez gniazda nasiennego, pokrojone


1 szklanka patkw owsianych (nie byskawicznych)
2 szklanki wody demineralizowanej
yeczki mielonego imbiru
yeczki mielonego cynamonu
szczypta soli morskiej

W redniej wielkoci rondlu poczy wszystkie skadniki i podgrza na rednim


ogniu. Od czasu do czasu zamiesza. Jeli konsystencja bdzie za gsta, dola mleka
migdaowego lub wody.
1 PORCJA

OWIES
To zboe jest prawdziwym bogosawiestwem dla pacjentw poddawanych
chemioterapii. Przyjemnie jest zacz dzie od duej miski ciepej owsianki.
Owies obnia poziom cholesterolu, wzmacnia ukad odpornociowy i zawiera
wyjtkowe antyoksydanty zwane awenantramidami, ktre chroni dobry
cholesterol przed atakiem wolnych rodnikw, a take sprzyjaj regeneracji podczas
terapii antynowotworowej. Chocia patki owsiane zawieraj niewielk ilo
glutenu, badania wykazay, e s one dobrze tolerowane zarwno przez dorosych,
jak i dzieci z celiaki.
Jajka ze szpinakiem i pomidorem

1 jajko, w koszulce lub na mikko


3 szklanki szpinaku, oczyszczonego, grubo posiekanego
1 pomidor, pokrojony
szklanki wody
sl i pieprz do smaku

Wla wod do redniej wielkoci rondla i doprowadzi do wrzenia. Doda szpinak


i pomidory. Przykry i gotowa na rednim ogniu przez 2 minuty. Odsczy wod
i doda przyprawy. Podawa na gorco z jajkiem.
1 PORCJA

SZPINAK
Flawonoidy, fitoskadniki o waciwociach antynowotworowych, obficie
wystpujce w szpinaku, spowalniaj podzia komrek raka odka i raka skry.
Szpinak chroni te przed powstaniem agresywnego raka prostaty. Posiada
waciwoci przeciwzapalne i jest bogaty w antyoksydanty: witamin C i E, beta-
karoten, mangan, cynk i selen. Jedna szklanka szpinaku zawiera ponad 337 procent
zalecanej dawki dziennej witaminy A, ktra chroni i wzmacnia punkty wejcia
w ludzkim organizmie bony luzowe, ukad oddechowy, moczowy i pokarmowy
a take stanowi kluczowy skadnik limfocytw (czyli biaych krwinek), ktre
zwalczaj infekcje.
Gruboziarnista kasza owsiana z orzechami woskimi
i jabkiem

1 szklanka gruboziarnistej kaszy owsianej


1 szklanka wody
1 jabko Granny Smith, pokrojone
szklanki orzechw woskich, posiekanych

Kasz zala wod (do cakowitego przykrycia) i odstawi na noc do namoczenia.


Rano doda pokrojone jabko i gotowa na rednim lub maym ogniu przez 3
minuty, a mieszanka bdzie gorca. Doda orzechy woskie i zamiesza. Podawa
na ciepo.
1 PORCJA

ORZECHY WOSKIE
Szeroki wachlarz antyoksydantw i skadnikw przeciwzapalnych w orzechach
woskich sprawia, e s one wyjtkowo korzystne dla chorych na raka.
Przyczyniaj si do obnienia ryzyka chronicznego stresu oksydacyjnego, a dziki
waciwociom przeciwzapalnym obniaj ryzyko chronicznego stanu zapalnego
s to dwa zagroenia, ktre w poczeniu ze sob mog przyczyni si do
rozwinicia si raka. Jeli kupujesz orzechy na wag, Doktor Oz zaleca
przechowywa je w lodwce, aby nie zjeczay.
Owsianka z kaszy gryczanej

2 szklanki kaszy gryczanej


3 szklanki wody
szklanki mleka migdaowego
szklanki rodzynek lub pokrojonych zielonych jabek
szczypta soli morskiej
1 yeczki cynamonu

Kasz zala wod (do cakowitego przykrycia) i odstawi na noc do namoczenia.


Rano opuka i dokadnie odsczy.
Przeoy kasz do rondla i zala wod. Gotowa przez 35 minut, a zmiknie,
a nastpnie doda szczypt soli.
Doda cynamon, mleko migdaowe, rodzynki lub jabko. Gotowa przez kolejne 12
minuty. Podawa na ciepo.
2 PORCJE
Owsiane gofry lub naleniki z masem migdaowym
i jagodami

2 szklanki patkw owsianych


szklanki rodzynek
szklanki mleka migdaowego (niesodzonego)
szklanki wody (do rozrzedzenia mieszanki, w razie potrzeby)
yeczki soli morskiej
12 yeczki oleju kokosowego

PRZYBRANIE
13 yki masa migdaowego
1 szklanki wybranych jagd

Wszystkie skadniki (oprcz wody i oleju kokosowego) zmiksowa w blenderze na


gadk mas. W razie potrzeby rozrzedzi mieszank wod.
Lekko natuci olejem kokosowym gofrownic lub patelni. Wlewa ciasto do
gofrownicy lub na patelni i smay, a przybierze zocisty kolor z obu stron.
Przybra i podawa.
2 PORCJE
Komosa ryowa na ciepo

1 szklanki komosy ryowej, ugotowanej, ciepej


yeczki oleju kokosowego
szczypta soli morskiej
szczypta gaki muszkatoowej
yeczki cynamonu
szklanki migdaw, posiekanych
1 szklanka mleka migdaowego

Komos ryow podgrza na maym ogniu w redniej wielkoci rondlu z olejem


kokosowym. Doda przyprawy, cigle mieszajc. Zdj z ognia i przeoy do
miseczki. Przybra migdaami i zala mlekiem.
2 PORCJE
Napoje
Herbata imbirowa

1 yka wieego imbiru (lub 1 yeczka imbiru w proszku)


1 szklanka wody

wiey imbir obra i pokroi w kostk lub zetrze. Zagotowa wod w rondlu
i doda imbir. Przykry i zostawi przynajmniej na 5 minut.
Podawa na gorco lub na zimno, jako herbat mroon.
1 PORCJA

IMBIR
Imbir to wspaniay dar dla osb poddawanych chemioterapii, poniewa
przeciwdziaa jednemu z jej najpowszechniejszych skutkw ubocznych
mdociom a take innym problemom trawiennym. Wyniki jednego
z najnowszych bada wskazuj, e imbir jest znacznie skuteczniejszy ni
Dramamine, popularny, dostpny bez recepty lek na chorob lokomocyjn. Imbir
zmniejsza wszelkie objawy tej dolegliwoci, takie jak zawroty gowy, mdoci,
wymioty i zimne poty.
Mleko z surowych migdaw

1 szklanka surowych migdaw, namoczonych przez noc


45 szklanek wody
1 yeczka wanilii
szczypta soli morskiej

Zmiksowa migday i poow wody w blenderze na rednich lub niskich obrotach.


Nastpnie zmiksowa cao na wysokich obrotach a do uzyskania gadkiej masy.
Dola reszt wody, sl i esencj waniliow. Ponownie zmiksowa.
Przecedzi przez metalowe lub plastikowe sitko albo przez gaz, aby uzyska
gadsz konsystencj.
Migdaow papk warto zachowa i wykorzysta w innych przepisach.
Schodzi i podawa.
45 PORCJI/SZKLANEK
Mleko z brzowego ryu

szklanki ugotowanego brzowego ryu


2 szklanki wody
1 yeczka esencji waniliowej
szczypta soli morskiej

Poczy skadniki w blenderze i zmiksowa na gadk mas. Przecedzi przez


metalowe lub plastikowe sitko albo przez gaz, aby uzyska gadsz konsystencj.
Mleko zachowa, a papk ryow wyrzuci.
2 PORCJE/SZKLANKI
Mleko owsiane

szklanki nieugotowanych patkw owsianych, dowolnego rodzaju, z wyjtkiem byskawicznych


i gotowych w minut
4 szklanki wody o temperaturze pokojowej

Moczy patki w wodzie przez 20 minut. Mona namoczy je bezporednio


w blenderze, aby zaoszczdzi na czasie, lub w przypadku, gdy uywamy drobnych
patkw. Zmiksowa. Przecedzi, aby uzyska gadsz konsystencj. Mleko owsiane
mona przechowywa w lodwce do tygodnia.
4 PORCJE/SZKLANKI
Zielona lemoniada

3 gazki jarmuu, umyte


2 garci szpinaku, umytego
ogrka, umytego
1 cytryna, obrana
1 zielonego lub czerwonego jabka
2,5 cm kcza imbiru, umytego (lub yeczki kcza imbiru w proszku)

Do przygotowania w sokowirwce
Pokroi owoce, warzywa i imbir, aby zmieciy si w sokowirwce. Wycisn sok
i wypi w cigu 30 minut.

Do przygotowania w blenderze
Pokrojone owoce i warzywa wrzuci do blendera. Miksowa przez minut lub nieco
duej. Nie naley miksowa kcza imbiru w blenderze elektrycznym, poniewa
zablokuje on ostrza. Uywajc blendera, naley zastpi kcze imbirem w proszku.
Przecedzi przez plastikowe lub metalowe (nie aluminiowe) sitko. Zamiesza yk,
jeli pyn nie przechodzi przez sitko. Papk wyrzuci lub przeznaczy na kompost.
1 PORCJA
Herbata rooibos

laski wanilii
10 ziaren kardamonu
5 caych godzikw
4 cm laski cynamonu
1 ziarnko czarnego pieprzu
stewia do smaku
herbata rooibos
4 szklanki wody

Zemle przyprawy w mynku do przypraw i wsypa je do dzbanka. Doda 3 czubate


yeczki herbaty rooibos i zala 4 szklankami wrztku. W razie potrzeby mona
dosodzi stewi i zaparzy przez co najmniej 10 minut. Herbata jest smaczna
rwnie w wersji mroonej.
4 PORCJE/SZKLANKI
rdo: Laurel de Leo

HERBATA ROOIBOS
Wykazano, e antyoksydanty zawarte w herbacie rooibos zwikszaj wydajno
enzymw detoksykujcych kancerogeny, a take chronicych biaka i tuszcze
komrkowe oraz DNA. Skuteczne poczenie antyoksydantw i wanych
mineraw wzmacnia ukad odpornociowy. Podczas chemioterapii herbata rooibos
przynosi pacjentom ulg w skurczach odka, a jako napj bogaty w mangan
i wap sprzyja utrzymaniu zdrowych koci.
Zielony sok nr 1

6 lici jarmuu
1 ogrek
4 odygi selera
2 zielone jabka
cytryny, obranej tak, aby zostao troch biaej skrki
1 yeczka imbiru w proszku

Poczy wszystkie skadniki w blenderze i dokadnie zmiksowa.


1 PORCJA
rdo: Ten i nastpne trzy zielone soki
to oficjalne przepisy Joego Crossa i Phila Staplesa
z Programu Reboot Your Life.

SELER
Seler zawiera zwizki chemiczne znane jako kumaryny. Pomagaj one chroni
komrki przed szkodliwym wpywem wolnych rodnikw poprzez ograniczanie
mutacji, ktre zwikszaj prawdopodobiestwo zmian nowotworowych. Kumaryny
zwikszaj te aktywno niektrych biaych krwinek. Ponadto dowiedziono, e
acetyleny, zwizki chemiczne zawarte w selerze, hamuj rozwj komrek
nowotworowych.
Zielony sok nr 2

1 gar szpinaku
3 odygi jarmuu
2 jabka Golden Delicious
1 maa gar pietruszki
1 cytryna, obrana tak, aby zostao troch biaej skrki
1 ogrek

Poczy wszystkie skadniki w blenderze i dokadnie zmiksowa.


1 PORCJA
Zielony sok nr 3

2 odygi selera
ogrka
jabka
cytryny, obranej tak, aby zostao troch biaej skrki
1 yeczka imbiru w proszku
licia zielonej bowiny
1 may pczek kolendry
5 lici jarmuu
1 gar szpinaku

Poczy wszystkie skadniki w blenderze i dokadnie zmiksowa.


1 PORCJA
Zielony sok nr 4

gruszki
zielonego jabka
1 gar szpinaku
1 maa gar pietruszki
2 odygi selera
ogrka
1 yeczka imbiru w proszku
1 plaster papai

Poczy wszystkie skadniki w blenderze i dokadnie zmiksowa.


1 PORCJA
Smoothie z czarnymi borwkami

1 szklanka czarnych borwek (wieych lub mroonych)


1 szklanka mleka owsianego (zob. przepis na str. 122)
3 lub 6 kostek lodu

Umieci wszystkie skadniki w blenderze i dokadnie zmiksowa. Jeli uywasz


wieych borwek, naley dooy 3 kostki lodu, aby rozrzedzi smoothie.
1 PORCJA

CZARNE BORWKI
Czarne borwki to ywieniowe supergwiazdy. Te owoce zawieraj znaczc ilo
antocyjanw, czyli antyoksydantw, ktre nadaj owocom i warzywom niebiesk,
fioletow i czerwon barw. Czarne borwki s bogatym rdem nie tylko
antocyjanw, ale take wanej dla zdrowych koci witaminy K, niszczcej wolne
rodniki witaminy C i manganu. Dostarczaj te duo zdrowego dla serca bonnika
i pomagaj w detoksykacji.
Smoothie z truskawkami i orzechami woskimi

1 szklanka truskawek (wieych lub mroonych)


1 szklanka mleka (owsianego, ryowego, migdaowego lub z nasion)
10 powek orzechw woskich
36 kostek lodu

Umieci wszystkie skadniki w blenderze i miksowa na rednich lub wysokich


obrotach przez 12 minuty. Rozrzedzi smoothie mlekiem lub kostkami lodu wedug
wasnego uznania.
1 PORCJA
Woda cytrynowa/limonkowa

sok z 1 cytryny lub limonki


4 szklanki zimnej wody
810 kostek lodu (opcjonalnie)

Poczy i wymiesza wszystkie skadniki w duym dzbanku. Jest to napj


orzewiajcy, a zarazem znakomity sposb na oczyszczenie wtroby.
4 PORCJE
Woda ogrkowa

3 plasterki ogrka
4 szklanki wody
810 kostek lodu (opcjonalnie)

Poczy wszystkie skadniki w duym dzbanku i podawa.


4 PORCJE

OGREK
Ogrki posiadaj cenne waciwoci antyoksydacyjne, przeciwzapalne
i antynowotworowe. Substancje zawarte w wycigu ze wieych ogrkw niszcz
wolne rodniki, poprawiaj status antyoksydacyjny, hamuj aktywno enzymw
prozapalnych i zapobiegaj nadmiernej produkcji tlenku azotu w sytuacjach,
w ktrych mogoby to stanowi ryzyko dla zdrowia.
Mroona herbata rooibos

23 yki lici herbaty rooibos w zaparzaczu lub 4 torebki herbaty ekspresowej


3 szklanki wody
510 kostek lodu

Podgrza wod i licie herbaty w duym rondlu na rednio-duym ogniu. Gdy si


zagotuje, przykry, zmniejszy ogie i gotowa jeszcze przez 1015 minut.
Odstawi na 30 minut do schodzenia i podawa z lodem.
3 PORCJE
Zielona herbata

23 yki zielonej herbaty w zaparzaczu


5 szklanek wody

Doprowadzi wod do wrzenia i wyczy ogie. Zanurzy zaparzacz i przykry na


35 minut lub duej, jeli wolimy mocniejsz herbat. Pi gorc lub z lodem.
4 PORCJE

ZIELONA HERBATA
Ta herbata-cud stosowana jest w Chinach ze wzgldu na swoje waciwoci
zdrowotne od ponad 4 tysicy lat. Badania wskazuj, e regularne picie zielonej
herbaty zapobiega czstym infekcjom bakteryjnym i wirusowym, a take zwiksza
odporno. Od wielu lat jest stosowana w leczeniu raka, reumatoidalnego zapalenia
staww, wysokiego poziomu cholesterolu, chorb ukadu krenia, infekcji
i osabionych funkcji immunologicznych.
Smoothie z imbirem, truskawkami i zielon herbat

1 szklanka zielonej herbaty


35 truskawek, wieych lub mroonych, bez szypuek
szklanki mleka migdaowego lub owsianego
yeczki imbiru w proszku
25 kostek lodu

Umieci wszystkie skadniki w blenderze, miksowa na rednich obrotach przez 1


3 minuty, do uzyskania gadkiej masy.
2 PORCJE
Smoothie z zielon herbat

1 szklanka zielonej herbaty


awokado, obranego i wydrylowanego
yeczki (lub wicej) spiruliny
yeczki imbiru w proszku
2 kostki lodu

Poczy wszystkie skadniki w blenderze. Miksowa na wysokich obrotach do


uzyskania gadkiej, kremowej masy.
2 PORCJE
Smoothie z mlekiem owsianym i jeynami

szklanki jeyn, mroonych lub wieych


szklanki patkw owsianych, ugotowanych
1 szklanki herbaty rooibos

Poczy wszystkie skadniki w blenderze. Miksowa na wysokich obrotach do


uzyskania gadkiej, kremowej masy.
2 PORCJE
Zupy
Pikantna grochwka z powek uskanego grochu

2 szklanki suszonych powek uskanego grochu


8 szklanek wrztku
1 cebula redniej wielkoci
3 (lub wicej) zbki czosnku, posiekane
2 cukinie, pokrojone
szklanki posiekanej pietruszki
1 yeczka chili w proszku lub 1 wiea papryka

Zagotowa wod w duym garnku, wsypa groch i gotowa przez okoo 3045
minut, a zmiknie. Doda pozostae skadniki i gotowa, a warzywa bd mikkie.
W razie potrzeby dola wody, aby osign podan konsystencj.
3 PORCJE

CEBULA
Cebula jest rdem tak wielu rnych korzyci zdrowotnych, e ich opis
zapeniby ca ksik. Dla chorych na raka nieocenione s jej waciwoci
przeciwzapalne. Cebula ma te zbawienny wpyw na ukad krenia i oglny stan
zdrowia. Jest bezcenna, cho niedroga.
Zupa ze wieych pomidorw

1 dua cebula, posiekana


5 maych, dojrzaych pomidorw, pokrojonych
1 szklanki wody
1 yeczka patkw pietruszki (lub wieej)
szczypta pieprzu i soli

Poczy wszystkie skadniki w duym garnku. Gotowa na rednim ogniu przez 15


minut. Odstawi na kilka minut do ostudzenia. Zmiksowa w blenderze, podgrza
i podawa.
2 PORCJE
rdo: chooseveg.com

POMIDORY
Badania dowiody, e ze wzgldu na wysok zawarto likopenu, ten czerwony
owoc (tak, formalnie jest to owoc) zmniejsza ryzyko wystpienia raka prostaty,
a take raka odka i jelita grubego. Likopen uwaany jest za naturalny, niezwyky
antyoksydant, ktry moe powstrzymywa rozwj komrek nowotworowych.
Gotowane pomidory zawieraj wicej likopenu ni surowe.
Krupnik z grzybami

2 szklanki mleka ryowego


2 yki mki jczmiennej
1 szklanka ugotowanej kaszy jczmiennej
2 szklanki grzybw (shiitake, pieczarki portobello, boczniaki), pokrojonych (np. z puszki)
12 zbki czosnku, drobno posiekane
yeczki soli morskiej lub rowej
po szczypcie suszonego majeranku, szawii, tymianku i kopru ogrodowego

Mleko ryowe i mk jczmienn umieci w blenderze. Miksowa na wysokich


obrotach przez kilka sekund. Doda kasz jczmienn i miksowa na wysokich
obrotach przez okoo 10 sekund, a kasza bdzie grubo posiekana.
Doda grzyby razem z zalew (jeli uywamy tych z puszki). Lekko zmiksowa, aby
grzyby byy grubo posiekane.
Przeoy zmiksowan mieszank do redniej wielkoci rondla i doda wszystkie
pozostae skadniki. Gotowa na rednim ogniu, czsto mieszajc, przez okoo 5
minut, a zupa bdzie gorca i nieco zgstnieje.
2 PORCJE
rdo: mgr in. Jennifer Raymond, dietetyk cancerproject.org

GRZYBY
Grzyby s doskonaym rdem potasu, minerau, ktry wspomaga obnianie
cinienia krwi i zmniejsza ryzyko udaru. Jedna redniej wielkoci pieczarka
portobello zawiera wicej potasu ni banan lub szklanka soku pomaraczowego.
Grzyby shiitake stosowane s od wiekw przez Chiczykw i Japoczykw jako
lek na przezibienie i gryp. Lentinan, zawarty w owocnikach grzybw shiitake,
pobudza ukad odpornociowy, wspomaga zwalczanie infekcji i wykazuje dziaanie
antynowotworowe.
Gulasz z dyni i czerwonej soczewicy

1 szklanka czerwonej soczewicy lub powek tego grochu


4 szklanki wody
1 cebula, posiekana
po yeczki ziaren gorczycy, kurkumy, imbiru i kminu rzymskiego
yeczki cynamonu
yeczki pieprzu cayenne
4 szklanki obranej i pokrojonej w kostk dyni olbrzymiej (ok. 900 g)
1 yka soku z cytryny
yeczki soli (lub do smaku)

Do garnka wla 2 szklanki wody, wsypa soczewic, czciowo przykry pokrywk


i gotowa na wolnym ogniu okoo 20 minut, a soczewica zmiknie.
Udusi cebul w szklanki wody, a si zeszkli i zmiknie, a nastpnie doda
przyprawy, pozostae 1 szklanki wody i pokrojon dyni. Przykry i gotowa na
rednim ogniu przez okoo 15 minut, a dynia zmiknie (sprawdzi widelcem). Wla
sok z cytryny, wrzuci ugotowan soczewic, wymiesza cao i dosoli do smaku.
3 PORCJE
rdo: chooseveg.com
Zupa z dyni pimowej i jabek

1 dynia pimowa, pokrojona


2 lub wicej zbkw czosnku, posiekane
2 zielone jabka, obrane i pokrojone
4 szklanki wywaru z warzyw
sl i pieprz do smaku
pieprz cayenne do przybrania

Przez 1015 minut na duej patelni pod przykryciem dusi dyni, jabka i czosnek
razem z ok. 2 szklankami wywaru z warzyw. Kiedy dynia, jabka i czosnek zmikn,
zostawi przez kilka minut do ostygnicia, a nastpnie cao przeoy do blendera
i miksowa, stopniowo dolewajc pozostae 2 szklanki wywaru, a zupa uzyska
gadk konsystencj. Podawa na gorco. Przybra szczypt pieprzu cayenne.
4 PORCJE
rdo: na podstawie chooseveg.com
Krupnik warzywny

2 yki oliwy z oliwek


2 cebule, obrane i posiekane
2 marchewki, pokrojone w kostk
2 odygi selera, pokrojone
8 szklanek wody
3 due pomidory, pokrojone
1 yeczka soli
1 yeczka suszonej bazylii
yeczki suszonego tymianku
yeczki czarnego pieprzu
1 szklanka kaszy jczmiennej
2 szklanki fasolki szparagowej, posiekanej
2 yki wieego kopru ogrodowego, posiekanego

W duym garnku podgrza oliw z oliwek na rednim ogniu. Wrzuci cebul,


marchew i seler i podsmay, a warzywa zmikn. Dola wody, doda pomidory,
sl, bazyli, tymianek i pieprz; doprowadzi do wrzenia.
Doda kasz jczmienn i wymiesza. Zmniejszy ogie i przykry. Gotowa przez
1,5 godziny, a kasza zmiknie. Na 10 minut przed zdjciem z ognia doda wie
fasolk szparagow. Zdj z ognia, doda koper i zamiesza. Podawa na ciepo.
4 PORCJE
Zdrowa zupa fasolowa z jarmuem

1 yka oliwy z oliwek


8 zbkw czosnku, drobno posiekanych
1 rednia ta cebula, posiekana
4 szklanki surowego jarmuu, bez odyg, posiekanego
4 szklanki wywaru z warzyw (podzieli na 2 porcje)
3 szklanki ugotowanej fasoli (czarnej, pinto, biaej lub mieszanki rnych gatunkw, wedug uznania) albo
soczewicy
5 pomidorw, pokrojonych w kostk
2 yeczki woskiej przyprawy zioowej
1 szklanka posiekanej pietruszki
sl i pieprz do smaku

W duym garnku podgrza oliw z oliwek, wrzuci czosnek i cebul. Podsmay, a


warzywa zmikn i cebula si zeszkli. Umy jarmu, pozostawiajc na liciach
drobinki wody. Podsmay przez ok. 15 minut, mieszajc, a zwidnie i uzyska
przyjemny, szmaragdowy odcie. Wla 3 szklanki wywaru, doda 2 szklanki fasoli,
pomidory, zioa, sl i pieprz.
Gotowa na wolnym ogniu przez 5 minut. W blenderze lub robocie kuchennym
zmiksowa pozosta 1 szklank fasoli z 1 szklank wywaru na gadk mas. Wla
do zupy i wymiesza, aby j zagci. Gotowa na wolnym ogniu jeszcze przez 15
minut. Zup podawa na ciepo, przybran pietruszk.
8 PORCJI
rdo: food.com
Zupa z biaej fasoli, dyni pimowej i jarmuu

450 g suszonej biaej fasoli (cannellini)


2 cebule, grubo posiekane
2 yki oliwy z oliwek
4 zbki czosnku, drobno posiekane
yeczki czarnego pieprzu
dyni pimowej, obranej, wypestkowanej i pokrojonej w kostk (2,5 cm)
8 szklanek wody
1 yeczka soli
1 listek laurowy
5 szklanek wywaru z warzyw
1 yeczka rozmarynu, drobno posiekanego
450 g jarmuu, bez odyg, posiekanego

Moczy fasol co najmniej przez 8 godzin, kilka razy zmieniajc wod. Nastpnie
zala wie wod, tak aby jej powierzchnia pokrywaa si z powierzchni fasoli,
i gotowa na wolnym ogniu przez ok. 30 minut.
W duym garnku z oliw, na rednio-maym ogniu, podsmay cebul przez ok. 45
minut, a zmiknie. Doda czosnek i smay, mieszajc, przez 1 minut. Wrzuci
fasol, wla wywar, 4 szklanki wody, doda sl, pieprz, listek laurowy i rozmaryn;
gotowa na wolnym ogniu przez ok. 20 minut, bez przykrycia. Wrzuci dyni
i gotowa przez kolejne 30 minut, a fasola i dynia zmikn. Doda jarmu
i pozostae 4 szklanki wody, wymiesza i gotowa na wolnym ogniu, bez przykrycia,
przez ok. 1215 minut, a jarmu zmiknie. Doprawi zup sol i pieprzem
i podawa.
6 PORCJI
rdo: Jen Klien sheknows.com, wersja Doktora Mikea
Irlandzki gulasz wegaski

4 szklanki bulionu wegaskiego


23 szklanki fasolki szparagowej, oczyszczonej i z odcitymi kocwkami, pokrojonej na kawaki o dugoci
2,5 cm
2 szklanki nerkowcw
2 szklanki ugotowanego brzowego ryu (mona zastpi innym gatunkiem lub mieszank moja ulubiona
skada si w poowie z ryu brzowego, w czwartej czci z dzikiego i w czwartej czci z soczewicy)
szklanki kapusty kiszonej z sokiem
szklanki drody spoywczych
1 yka pynnej przyprawy Bragg Liquid Aminos
1 yeczka soku z cytryny
1 yeczka kopru ogrodowego
sl i pieprz do smaku

Doprowadzi bulion do wrzenia. Doda fasolk, przykry, zmniejszy ogie


i gotowa przez 10 minut. Umieci durszlak nad duym naczyniem i przecedzi
fasolk, zachowujc wywar. Wla wywar do blendera, wrzuci nerkowce
i zmiksowa na gadk mas.
Przela mieszank wywaru i nerkowcw z powrotem do garnka z fasolk
szparagow i doda pozostae skadniki. Podgrza na maym ogniu i podawa na
ciepo.
46 PORCJI
rdo: Patty Sassy Knutson, vegancoach.com
Wegaska zupa jarzynowa

8 szklanek bulionu z warzyw


szklanki nieugotowanej kaszy jczmiennej
4 pomidory, pokrojone
1 dua cebula
3 odygi selera
4 due marchewki, nieobrane i pokrojone w krki
3 due czerwone ziemniaki, nieobrane, w kawakach
po 1 yeczce bazylii, rozmarynu, nasion selera
1 yeczka soku z cytryny
morska sl i pieprz do smaku

Bulion z warzyw wla do duego garnka i doprowadzi do wrzenia. Wsypa kasz


jczmienn i gotowa, przygotowujc w tym czasie reszt warzyw. Doda pomidory,
cebul, seler, marchewki i ziemniaki. Gotowa przez 40 minut.
Kiedy warzywa i kasza zmikn, doda bazyli, rozmaryn i nasiona selera. Zdj
z ognia. W trakcie studzenia doda sok z cytryny. Przyprawi do smaku sol
i pieprzem.
6 PORCJI
rdo: Patty Sassy Knutson, VeganCoach.com

KASZA JCZMIENNA
Jczmie jest bogaty w fosfor, ktry ma due znaczenie dla rozwoju i regeneracji
tkanek ciaa. Fosfor stanowi istotny skadnik kwasw nukleinowych, budulca kodu
genetycznego. Szklanka gotowanej kaszy jczmiennej zapewnia nam 23 procent
dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek.
Zupa jarzynowa z fasol

1 szklanka marchewki, pokrojonej w kostk


1 szklanka cukinii, pokrojonej w kostk
szklanki cebuli, posiekanej
szklanki posiekanej sodkiej czerwonej papryki
1 yka oliwy z oliwek
2 szklanki bulionu warzywnego
1 szklanka fasoli nerkowatej, ugotowanej
1 szklanka ciecierzycy, ugotowanej
34 wiee pomidory, obrane ze skrki, pokrojone
4 yeczki mielonego kminu rzymskiego
yeczki pieprzu cayenne
2 yki wieej natki kolendry, drobno posiekanej

W duym rondlu lub w kocioku podsmay na oliwie marchew, cukini, cebul,


pomidory i czerwon papryk, a troch zmikn, zachowujc jednak chrupko.
Wla bulion, wrzuci fasol, kmin i pieprz cayenne; doprowadzi do wrzenia.
Zmniejszy ogie; gotowa bez przykrycia przez 3035 minut, a warzywa zmikn;
od czasu do czasu zamiesza. Na koniec doda natk kolendry i wymiesza.
46 PORCJI

CUKINIA
Poniewa bonnik sprzyja zdrowym i regularnym wyprnieniom, jego wysoka
zawarto w cukinii chroni te przed gromadzeniem si kancerogennych toksyn
w okrnicy. Ponadto witaminy C i A oraz kwas foliowy zawarte w cukinii dziaaj
silnie antyoksydacyjnie i zwalczaj stres oksydacyjny, ktry moe prowadzi do
wielu rodzajw raka. Witaminy C i A w cukinii nie tylko su organizmowi jako
antyoksydanty, ale te jako skuteczne czynniki przeciwzapalne.
Dania gwne
Zapiekanka z czarn fasol, cukini i tortillami

1 yeczki oliwy z oliwek extra virgin


1 szklanka posiekanej cebuli
2 zbki czosnku, drobno posiekanego
1 rednia czerwona lub ta papryka
3 pomidory
13 mae, wiee papryki chili, wypestkowane i drobno pokrojone
2 yeczki chili w proszku, do smaku
1 yeczka suszonego oregano
1 yeczka mielonego kminu rzymskiego
1 yeczka kurkumy w proszku
2 szklanki czarnej fasoli, ugotowanej i odsczonej
2 rednie cukinie, drobno pokrojone
12 tortilli kukurydzianych, poszarpanych lub pokrojonych na kilka kawakw
1 jajko, roztrzepane

Rozgrza piekarnik do temperatury 400F (200C). W duym rondlu podgrza oliw.


Podsmay cebul, a si zeszkli. Doda czosnek, czerwon lub t papryk i dalej
smay, a zmiknie, a cebula si zezoci.
Doda pomidory, przyprawy, czarn fasol i cukini. Smay na rednim ogniu
przez 5 minut. Poczy tortille i jajko z ugotowan fasol i mieszank warzyw.
Dobrze wymiesza i przeoy do naczynia aroodpornego o wymiarach 23 cm x 33
cm lub okrgego o pojemnoci 2 litrw.
Wstawi do piekarnika na 1520 minut, a po wyjciu odstawi do przestygnicia na
5 minut. Nabiera za pomoc yki i podawa na ciepo.
34 PORCJE
rdo: na podstawie The Vegetarian Family Cookbook
Klasyczna saatka Cezar z krewetkami

680 g nieugotowanych duych krewetek (2428), obranych i wypatroszonych


1 yeczka soli morskiej, 1 gwka saaty rzymskiej
szklanki parmezanu, 4 filety anchois w oleju

DRESSING
szklanki parmezanu, startego
4 filety anchois, 2 tka
yeczki soli, do smaku, yeczki pieprzu, do smaku
sok i starta skrka z 1 cytryny
szklanki oliwy z oliwek extra virgin, 2 zbki czosnku

Usun zewntrzne licie saaty rzymskiej, umy i osuszy licie wewntrzne,


a nastpnie kady przerwa na p.
Zagotowa wod w duym garnku na rednio-duym ogniu. Doda krewetki i sl.
Gotowa przez okoo 23 minuty, a krewetki stan si nieprzezroczyste. Mona
wyj jedn krewetk z garnka i przekroi, aby sprawdzi, czy miso jest ju
ugotowane. Przecedzi krewetki. Umieci w zimnej wodzie, aby przerwa proces
gotowania. Osuszy.
Przygotowa dressing: W blenderze zmiksowa tka, czosnek i anchois. Doda
pozostae skadniki oprcz oliwy z oliwek. Miksowa przez kilka sekund. Powoli
dola tyle oliwy, aby dressing sta si gsty i kremowy.
W duej salaterce lekko wymiesza saat rzymsk z dresingiem. Doda poow
parmezanu. Ponownie wymiesza. Saatk naoy na cztery talerze, a na wierzchu
pooy krewetki. Posypa reszt parmezanu. Pooy anchois na rodku kadej
porcji. Podawa.
4 PORCJE
rdo: Salad Dressings, Jessica Strand
Rybne taco

4 filety z tilapii
czerwonej cebuli, pokrojonej w cienkie krki
2 yki oleju kokosowego
yeczki mielonego kminu rzymskiego
yeczki suszonego oregano
2 limonki, przekrojone na p (do wycinicia)
8 tortilli kukurydzianych
8 yek sosu Garden Fresh Salsa
(zob. przepis w sekcji sosy i dressingi)

Nastawi gazowy grill na redni temperatur. W duym naczyniu wymiesza olej


kokosowy z przyprawami, a nastpnie dokadnie obtoczy w mieszance ryby; mona
uy pdzla do grilla. Umieci ryby na gorcym grillu i piec przez okoo 2 minuty
z kadej strony. Zdj jeden filet i przeci wzdu na rodku, aby sprawdzi, czy
miso atwo si rozwarstwia. Podgrza tortille na grillu.
Zoy taco: na ciep, mikk tortill pooy paski ryby, krki cebuli, pola
sosem Garden Fresh Salsa i sokiem z limonki. Podawa z zielon saatk lub
kiekami.
4 PORCJE
Ciecierzyca z imbirem i pomidorami

1 cebula, posiekana
4 pomidory, pokrojone
2 szklanki ciecierzycy, ugotowanej
1 yka oliwy z oliwek extra virgin
2 yki imbiru, startego
yeczki kurkumy
1 yeczka kminu rzymskiego
1 yeczka cynamonu
2 yki natki kolendry, posiekanej
sl i pieprz do smaku

Podsmay na oliwie cebul, imbir i pomidory, a te ostatnie puszcz sok okoo 10


minut. Doda ciecierzyc i przyprawy. Gotowa, mieszajc, przez 510 minut, aby
smaki si przegryzy. Przyprawi do smaku sol i pieprzem. Przybra natk
kolendry.
4 PORCJE
rdo: przepisy na wegaski obiad vegkitchen.com

CIECIERZYCA
Dla osb poddawanych chemioterapii ciecierzyca bdzie doskonaym rdem
bonnika, skutecznie wspomagajcego usuwanie toksyn z organizmu. Ciecierzyca
zawiera duo magnezu i kwasu foliowego. Ma take w swoim skadzie molibden,
ladowy minera niezbdny w procesie detoksykacji siarczynw konserwantw
powszechnie stosowanych przy produkcji wina i mielonek.
Bowina z ciecierzyc i wieymi pomidorami

2 yki oliwy z oliwek


1 szalotka, posiekana
2 zielone cebulki, posiekane
szklanki ciecierzycy, ugotowanej
1 pczek bowiny, opukanej i posiekanej
1 pomidor, pokrojony
sok z cytryny
sl morska do smaku
czarny pieprz do smaku

Podgrza oliw z oliwek na duej patelni. Podsmay szalotk i zielon cebulk,


mieszajc, przez 35 minut, a warzywa zmikn i stan si aromatyczne. Doda
ciecierzyc, przyprawi sol i pieprzem; podgrza. Wrzuci na patelni bowin
i podsmay, a zwidnie. Doda kawaki pomidora, skropi sokiem z cytryny
i podgrza. Przeoy na talerze i przyprawi sol i pieprzem do smaku.
2 PORCJE
Risotto z komosy ryowej ze szparagami i grzybami

4 szklanki bulionu warzywnego


1 szklanka grzybw, pokrojonych
1 szklanka suchej komosy ryowej
1 pczek szparagw
1 maa ta lub biaa cebula
1 yka oliwy z oliwek
2 yki soku z cytryny
1 yka wegaskiego masa Earth Balance (lub Better than Butter)
sl do smaku

Wla bulion warzywny do rondla i doprowadzi do lekkiego wrzenia (gorcy wywar


lub bulion jest wanym elementem przyrzdzania risotto). Nastpnie pokroi
w kostk cebul i grzyby i podsmay na oliwie z oliwek na rednim ogniu. W tym
przypadku zdecydowanie polecane s naczynia ze stali nierdzewnej, zamiast tych
z nieprzywierajc powierzchni. Wane jest, aby na dnie patelni pozosta sos po
cebuli i grzybach.
Kiedy cebula i grzyby lekko si zrumieni, doda such komos i wymiesza, aby
pokrya si warstewk oliwy z oliwek. Smay na rednio-duym ogniu, cigle
mieszajc, przez okoo 3 minuty, aby komosa lekko si upraya.
Doda 2 yki soku z cytryny, aby zdeglasowa dno patelni, a nastpnie, po jednej
chochli, wlewa stopniowo do komosy gorcy wywar z warzyw, cigle mieszajc
skadniki na patelni na rednim ogniu, a wchon wikszo pynu. Po wchoniciu
pierwszej chochli wywaru, dola kolejn i powtarza t czynno przez 2530 minut,
a komosa bdzie ugotowana, a risotto nabierze kremowej konsystencji.
W midzyczasie pokroi szparagi na kawaki wielkoci jednego ksa, odcinajc
wczeniej zdrewniae kocwki. Kiedy zostan ju tylko 3 lub 4 chochle wywaru,
doda do mieszanki na patelni surowe szparagi, wymiesza wszystkie skadniki
i dalej gotowa, cigle mieszajc, dopki nie wchon caego pynu. Na koniec doda
1 yk wegaskiego masa Earth Balance, aby nada daniu bardziej kremow
konsystencj, i przyprawi sol do smaku.
4 PORCJE
Saatka z grzybami shiitake

115 g grzybw shiitake, oczyszczonych i pokrojonych w plasterki


1 yeczki oliwy z oliwek
45 szklanek mieszanki zielonych warzyw
szklanki fasolki szparagowej, pokrojonej w cienkie paski
szklanki marchewki, pokrojonej w cienkie paski
szklanki czerwonej papryki, drobno pokrojonej
3 yki orzechw woskich, posiekanych

DRESSING
1 yka czerwonego octu winnego lub jabkowego
3 yki oliwy z oliwek
1 zbek czosnku, zgnieciony
sl i pieprz do smaku

Na rednim ogniu podsmay grzyby shiitake na 1 yeczki oliwy z oliwek, a si


zrumieni. Zdj z ognia i odstawi na bok, przykrywajc naczynie.
Aby przygotowa dressing, naley poczy ocet, czosnek, sl i pieprz, a nastpnie
powoli wla oliw z oliwek.
Do redniej wielkoci salaterki wrzuci fasolk, orzechy, marchew, grzyby
i czerwon papryk; zala dressingiem. Lekko wymiesza z zielonymi warzywami.
Podawa.
4 PORCJE

MARCHEW
Marchew zawiera duo beta-karotenu, fitoskadnika o korzystnych dla zdrowia
waciwociach antyoksydacyjnych, poprawiajcych odporno, i wielu innych.
Ponadto jest bogatym rdem witaminy A, zwikszajcej odporno witaminy C,
wpywajcej na gsto koci witaminy K, zdrowego dla serca bonnika oraz
potasu.
Makaron ryowy ze szparagami

170 g makaronu ryowego (wstki lub nitki)


2 yeczki oleju z praonego sezamu (podzieli na 2 porcje)
2 due jajka (opcjonalnie)
yeczki biaego lub czarnego pieprzu
2 szklanki szparagw, z odcitymi kocwkami i pokrojonych na kawaki wielkoci jednego ksa
2 szklanki groszku nienego, z odcitymi kocwkami i przekrojonego wzdu
3 zbki czosnku, drobno posiekane, szklanki bulionu warzywnego
2 yeczki sosu sriracha lub oleju z chili (opcjonalnie)
3 zielone cebulki, pokrojone w cienkie krki

Namoczy makaron ryowy w duym naczyniu z gorc wod przez 8 minut.


Dokadnie odsczy. Na du patelni, na rednio-duym ogniu, wla 1 yeczk
oleju sezamowego, wbi 2 jajka, doda bulion i pieprz. Rozmiesza jajka, aby
uzyska konsystencj mikkiej jajecznicy. Przykry i odstawi na bok. W woku lub
na duej patelni smay na rednim ogniu, przez ok. 35 min, szparagi, groszek
nieny i czosnek, cigle mieszajc. Doda sos sriracha lub olej z chili i pozwoli,
aby pyn si wchon.
Doda wczeniej przygotowane jajka, zielon cebulk i makaron ryowy.
Wymiesza. Przykry na 1 minut i podawa.
4 PORCJE

GROSZEK NIENY
Groszek nieny jest bardzo zdrowym dodatkiem do potraw i jako samodzielna
przekska, poniewa zawiera cenne skadniki odywcze. Nale do nich: bonnik,
wglowodany, biako, witaminy A i C, zdrowe tuszcze, elazo, potas, magnez,
kwas foliowy i antyoksydanty. Maj one zdolno zapobiegania stanom zapalnym,
nowotworom, chorobom oczu i dolegliwociom trawiennym.
Grillowane sardynki

810 caych sardynek, wieych lub mroonych, oczyszczonych

MIESZANKA PRZYPRAW DO NACIERANIA


1 yeczka czosnku w proszku
yeczki kurkumy
1 yeczka soli
1 yeczka skrobi kukurydzianej
yeczki pieprzu cayenne
yeczki czarnego pieprzu

SOS
3 yki oleju kokosowego, 1 yka mleka kokosowego
szklanki wieej kolendry, posiekanej
2 yki wywaru z warzyw
34 yki soku z limonki
2 zbki czosnku, drobno posiekanego

Grill lekko posmarowa olejem kuchennym, aby ryba nie przywieraa do jego
powierzchni.
Aby przygotowa mieszank do nacierania, wystarczy wymiesza wszystkie
skadniki w niewielkim naczyniu. Jeli sardynki s ju oczyszczone i przygotowane,
mona pomin ten krok. Jeli nie, naley zrobi nacicie wzdu dolnej czci
kadej ryby i usun wntrznoci (wkadajc palec do rodka). Opuka ryby
i odoy do osuszenia.
Przygotowane sardynki uoy pasko na tacce albo w podunym naczyniu
aroodpornym. Skropi ryby 1 yk oleju rolinnego i rwno rozsmarowa. Ca
powierzchni ryb posypa mieszank do nacierania. Delikatnie wetrze przyprawy,
aby ryby nabray tozotej barwy. Reszt mieszanki posypa sardynki z wierzchu
i odstawi, aby przesikny aromatem (przynajmniej na 10 minut), a nastpnie
umieci naczynie na gorcym grillu.
Aby przygotowa sos, naley umieci skadniki w niewielkim garnku lub rondelku.
Podgrza na rednim ogniu, aby wydoby z mieszanki aromat. Przyprawi do smaku.
Ryby piec na grillu przez okoo 58 minut z kadej strony, a skrka nabierze
chrupkoci i zocistego koloru.
4 PORCJE
Saatka z krewetkami i szpinakiem

2 yki mleka migdaowego


2 yki oliwy z oliwek
sok i starta skrka z 1 cytryny
285 g lici szpinaku, umytych
340 g rednich krewetek, ugotowanych w wodzie
czerwonej cebuli, pokrojonej w kostk
1 jabko Granny Smith, obrane, wypestkowane i pokrojone w kostk
szklanki pokrojonych orzechw woskich
szklanki pietruszki, posiekanej
sl i pieprz do smaku

Wymiesza mleko migdaowe z oliw z oliwek, sokiem i drobno start skrk z 1


cytryny, doprawi sol i pieprzem do smaku. Lekko wymiesza szpinak, krewetki,
czerwon cebul, jabko, orzechy i pietruszk.
3 PORCJE
Saatka z krewetkami i awokado

455 g ugotowanych krewetek, bez skorupek, wypatroszonych i pokrojonych w kostk


1 due awokado, dojrzae
mieszanka wiosennych, zielonych warzyw
3 yki oliwy z oliwek
2 yki biaego octu winnego
1 yeczka musztardy Dijon
sok z cytryny
1 yka sosu chili
zbku czosnku, drobno posiekanego
2 yki wieego kopru ogrodowego, drobno posiekanego
2 yki wieego szczypiorku, drobno posiekanego
sl i pieprz do smaku

W duym naczyniu wymiesza trzepaczk wszystkie skadniki oprcz krewetek,


awokado i wiosennych warzyw. Doda krewetki i awokado, delikatnie wymiesza.
Przyprawi do smaku. Przykry i schodzi przed podaniem. Podawa na bukiecie
wiosennych, zielonych warzyw.
4 PORCJE
Saatka z grillowanym ososiem

4 rednie lub mae steki z ososia


1 yka organicznego oleju kokosowego
1 yeczka soku z cytryny
1 yeczka kopru ogrodowego (wieego lub suszonego)
wiey, mielony czarny pieprz
1 opakowanie mieszanki organicznych zielonych warzyw

DRESSING
5 truskawek, bez szypuek
2 yki oliwy z oliwek
13 chlustw sosu Tabasco lub innego ostrego sosu

W duym naczyniu poczy olej kokosowy, sok z cytryny, koper, czarny pieprz
i Tabasco. Dokadnie wymiesza. Posmarowa t mieszank ososia i piec na grillu
nastawionym na redni temperatur albo w piekarniku w temperaturze 350F
(175C) przez 15 minut, aby ryba bya dokadnie upieczona.
Aby przygotowa dressing, naley poczy skadniki w blenderze i dokadnie
zmiksowa. Doda wody, aby rozrzedzi sos, albo dodatkow truskawk, aby go
zagci.
W duym naczyniu poczy zielone warzywa z dressingiem. Delikatnie wymiesza.
Na wierzchu umieci upieczonego ososia.
4 PORCJE
Warzywa na parze z sosem z czarnej fasoli

2 rednie re brokuw, pokrojone


1 cebula, posiekana
30 fasolek szparagowych, z odcitymi kocwkami, pokrojonych
3 cukinie, pokrojone, 1 szklanka wody

SOS FASOLOWY
1 szklanka ugotowanej czarnej fasoli
szklanki wody lub wywaru z warzyw
zbka czosnku, obranego i posiekanego
yeczki kminu rzymskiego w proszku, sl i pieprz do smaku

Na du patelni wrzuci brokuy, cebule i zala je wod. Gotowa na parze pod


przykryciem na rednim ogniu przez 4 minuty, a brokuy nabior mocno zielonej
barwy.
Doda fasolk szparagow i cukini. Przykry, wyczy ogie i pozostawi na 34
minuty.
Wrzuci wszystkie skadniki sosu fasolowego do blendera i zmiksowa na gadk
mas. Aby rozrzedzi sos, mona dola wody albo wywaru z warzyw. Odsczy
ugotowane warzywa i pola je sosem fasolowym. Lekko wymiesza. Podawa na
ciepo.
4 PORCJE

KMIN RZYMSKI
Naturalny antyoksydant, ktry pomaga w walce z rakiem wtroby, poprawia
trawienie i wzmacnia ukad odpornociowy. Podczas jednego z bada stwierdzono,
e kmin rzymski uchroni zwierzta przed powstawaniem guzw odka lub
wtroby. Ten antynowotworowy efekt moe by wynikiem jego ogromnych
zdolnoci wychwytywania wolnych rodnikw i wzmacniania dziaania enzymw
detoksykacyjnych wtroby.
Wegetariaskie chili z czarn fasol

2 rednie cebule, posiekane


4 zbki czosnku, drobno posiekane
1 szklanki kiekw fasoli
2 szklanki czarnej fasoli, ugotowanej
5 rednich pomidorw
2 rednie cukinie
szklanki suszonych papryczek chili chipotle (wypestkowanych)
2 yeczki kminu rzymskiego
2 yeczki kurkumy
1 yka oliwy z oliwek extra virgin
sl i pieprz do smaku
plastry awokado

Lekko podsmay cebul i czosnek na oliwie z oliwek. Doda pomidory i cukini;


gotowa przez 20 minut, od czasu do czasu mieszajc. Doda fasol, papryczki chili
i przyprawy; gotowa przez kolejne 5 minut. Doda kieki fasoli, sl i pieprz
i wymiesza cao. Przybra plasterkami awokado. Podawa z kukurydzianymi
tortillami.
45 PORCJI

PAPRYCZKI CHILI CHIPOTLE


Papryczki chili zawieraj kapsaicyn, ktra nadaje im charakterystyczny ostry
smak. wiatowa Organizacja Zdrowia informuje, e w krajach, gdzie tradycyjna
dieta jest bogata w kapsaicyn, umieralno na raka jest znaczco nisza ni
w krajach o mniejszym spoyciu papryczek chili. Badania laboratoryjne wykazay,
e kapsaicyna hamuje wzrost komrek nowotworowych.
Krewetki po chisku

10 redniej wielkoci krewetek, obranych i wypatroszonych


12 te cukinie, pokrojone w plastry
12 re brokuw, pokrojone
1 szklanka kiekw fasoli
1 rednia cebula, posiekana
1 szklanka kbiana ktowatego (jcama), pokrojonego
1 szklanka groszku nienego
szklanki czarnej fasoli, ugotowanej (opcjonalnie)
1 odyga selera, pokrojona
2 yki wieego kcza imbiru, drobno posiekanego
pieprz cayenne do smaku
1 szklanka wody

Zagotowa wod w woku lub duym rondlu. Kolejno dodawa warzywa, cay czas
mieszajc. Gotowa przez 5 minut, a warzywa zmikn. Doda krewetki i gotowa
na parze jeszcze przez 5 minut. Doda imbir i pieprz cayenne. Podawa z curry
z ryem, z brzowym ryem lub z makaronem ryowym.
23 PORCJE

KREWETKI
Krewetki zawieraj sporo selenu. Ten pierwiastek ladowy wspomaga neutralizacj
wolnych rodnikw zwizanych z rakiem i innymi chorobami zwyrodnieniowymi.
Krewetki s doskonaym rdem biaka niskotuszczowego; 113-gramowa porcja
zawiera okoo 23,7 gramw biaka. Waciwoci przeciwzapalne wspomagaj
proces zdrowienia. Kwasy tuszczowe omega-3 zawarte w krewetkach rwnie
pomagaj spowolni rozwj guzw nowotworowych.
Rybne taco z surwk z kapusty

12 maych kukurydzianych tortilli


3 yki oliwy z oliwek, 3 yki soku z limonki
szklanki wieej natki kolendry, posiekanej
23 szklanki cienko pokrojonej kapusty, mieszanki czerwonej i biaej
3 zielone cebulki, cienko pokrojone
1 maa czerwona cebula, pokrojona w cienkie plasterki
1 duy pomidor, pokrojony
kg filetw z tilapii
3 zbki czosnku, drobno posiekane
1 yeczka mielonego kminu rzymskiego
po yeczki soli i wieo zmielonego pieprzu
oliwa z oliwek w sprayu
6 wiartek limonki do przybrania, pikantny sos (opcjonalnie)

Podgrza piekarnik do temperatury 300F (150C).


Uoy tortille na blasze do pieczenia i woy do rozgrzanego piekarnika. (Tortille
mona te podgrza na grillu, podczas pieczenia ryby).
Aby przygotowa surwk z kapusty, naley wymiesza w salaterce 2 yki oliwy, 2
yki soku z limonki, szklanki natki kolendry, kapust, zielon cebulk, czerwon
cebul i pokrojonego w kostk pomidora. Cao odstawi na bok.
Przyprawi ryb czosnkiem, kminem rzymskim, sol, pieprzem, reszt oliwy i natki
kolendry oraz 1 yk soku z limonki. Podgrza patelni grillow lub nastawi grill
na rednio-wysok temperatur. Spryska oliw w sprayu. Uoy ryb na
grillu/patelni; nie naley odwraca jej wicej ni jeden raz, aby miso si nie
rozpado. Piec na rednio-duym ogniu przez okoo 4 minuty z jednej strony,
a nastpnie przez okoo 2 minuty z drugiej strony. Przeoy na duy talerz
i odstawi na okoo 5 minut. Ostronie podzieli ryb na kawaki o dugoci okoo
2,5 cm.
Zoy taco, umieszczajc w kadej tortilli ryb i surwk z kapusty. Podawa od
razu z wiartkami limonki i (ewentualnie) pikantnym sosem.
6 PORCJI
rdo: Amerykaski Instytut Bada nad Rakiem
Jesienny gulasz

1 szklanki wody lub wywaru z warzyw


1 cebula, posiekana
1 czerwona papryka, pokrojona w kostk
4 due zbki czosnku, drobno posiekane
455 g (ok. 4 szklanki) japoskiej dyni kabocha lub innej odmiany dyni olbrzymiej
3 pomidory, pokrojone, 1 yeczki chili w proszku
yeczki kminu rzymskiego, yeczki czarnego pieprzu
1 szklanka ugotowanej fasoli nerkowatej
1 szklanki wieej lub mroonej kukurydzy

Podgrza szklanki wody w duym garnku, doda cebul, papryk i czosnek.


Gotowa na rednim ogniu, a cebula si zeszkli, a wikszo wody wyparuje.
Przeci dyni na p i usun pestki, a nastpnie obra i pokroi w kostk o boku
ok. 2,5 cm. Kawaki dyni wrzuci do garnka z cebul, doda pokrojone pomidory,
pozosta 1 szklank wody, chili w proszku, kmin rzymski i pieprz.
Przykry i gotowa na wolnym ogniu przez ok. 20 minut, a dynia zmiknie
(sprawdzi widelcem), a nastpnie doda fasol nerkowat razem z pynem
i kukurydz. Gotowa jeszcze przez 5 minut.
56 PORCJI
rdo: na podstawie chooseveg.com

FASOLA NERKOWATA
Fasola jest rdem antyoksydantw, midzy innymi manganu. Zawiera witamin
K, ktra chroni komrki przed stresem oksydacyjnym, wspomagajc leczenie raka.
Ponadto witamina K jest niezwykle korzystna dla mzgu i ukadu nerwowego.
Fasola jest te znakomitym rdem tiaminy, niezbdnej dla komrek mzgowych
i funkcji poznawczych.
Przystawki
Sos guacamole

3 dojrzae awokado obrane, wypestkowane i rozgniecione


sok z 1 limonki
1 yeczka soli
szklanki cebuli, pokrojonej w kostk
3 yki wieej natki kolendry, posiekanej
yeczki mielonego kminu rzymskiego
2 pomidory liwkowe (Roma), pokrojone w kostk
1 yeczka drobno posiekanego czosnku
szczypta pieprzu cayenne (opcjonalnie)

W redniej wielkoci misce rozgnie awokado z sokiem z limonki i sol. Doda


cebul, natk kolendry, pomidory, kmin rzymski i czosnek i wszystko wymiesza.
Doda pieprz cayenne. Wstawi do lodwki na godzin, aby wzbogaci aromat albo
podawa od razu.
4 PORCJE

AWOKADO
Awokado jest bogate w niezbdne kwasy tuszczowe, niezwykle korzystne dla
zdrowia osb poddawanych chemioterapii. Jest rwnie znakomitym rdem
bonnika, potasu i kilku witamin, w tym B6 i C. Posiada silne waciwoci
antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Badania wykazuj, e awokado selektywnie
wspomaga niszczenie komrek nowotworowych, jednoczenie wzmacniajc
komrki nienowotworowe.
Brzowy ry curry

1 szklanka brzowego ryu, krtko- lub dugoziarnistego


1 szklanki wody
1 yeczka curry w proszku
1 yka rodzynek brzowych (opcjonalnie)

Do ugotowanego ryu doda curry w proszku i rodzynki, wymiesza, przykry


i gotowa na maym ogniu przez kolejne 10 minut.
Wyczy ogie i pozostawi ry pod przykryciem na kolejne 10 minut.

UWAGA: To danie mona przygotowa wczeniej w wikszej iloci


i przechowywa w lodwce. Aby nastpnego dnia poda je na gorco, wystarczy
zagotowa szklanki wody i doda zimny ry.

CURRY W PROSZKU
Kurkuma, jeden z gwnych skadnikw curry, obnia ryzyko powstania raka
prostaty, piersi, skry i jelita grubego by moe ze wzgldu na swoje waciwoci
antyoksydacyjne. Moe te spowalnia tempo rozwijania si tych nowotworw.
Inne skadniki curry, takie jak papryczka chili, a nawet kurkumina, korzystnie
wpywaj na odporno.
Duszony koper woski

2 due bulwy kopru woskiego


2 yki oliwy z oliwek
1 yeczka soli morskiej lub rowej
yeczki mielonego anyu
szklanki wywaru z warzyw
2 yki posiekanych lici kopru woskiego
starta skrka z 1 pomaraczy
sok z cytryny lub limonki

Odci wierzchoki bulw kopru woskiego, posieka 2 yki lici i odoy na bok.
Bulwy przekroi wzdu na p, a kad powk podzieli wzdu na cztery czci
(aby z kadej bulwy otrzyma po osiem kawakw), pozostawiajc nieco rdzenia,
aby poszczeglne czstki nie rozpady si podczas gotowania. Wla oliw z oliwek
na du patelni z prostymi brzegami i postawi na rednio-duym ogniu. Kawaki
kopru uoy w jednej warstwie na patelni.
Zmniejszy ogie na redni i smay, nie poruszajc bulw, przez co najmniej 2
minuty. Posypa sol. Gotowa przez kilka minut z kadej strony (caa sztuka polega
na tym, aby kawaki si nie rozpady powodzenia!). Doda wywar i any.
Doprowadzi pyn do wrzenia, a nastpnie zmniejszy ogie na may, przykry
patelni i dusi przez 5 minut. Posypa z wierzchu skrk pomaraczow i skropi
sokiem z cytryny (lub limonki). Przykry na 2 minuty. Podawa na ciepo.
4 PORCJE
rdo: simplyrecipes.com
Kapusta na parze z kminkiem

1 gwka kapusty (czerwonej lub zielonej), posiekana


3 yki oliwy z oliwek extra virgin
1 yeczka ziaren kminku
yeczki nasion selera
1 yeczki soli
yeczki czarnego pieprzu

W duym garnku zagotowa wod z sol. Doda kapust. Gotowa przez 90 sekund
i odsczy wod, kapust pozostawiajc w garnku. Doda oliw z oliwek, kminek,
nasiona selera i czarny pieprz. Posoli do smaku. Wymiesza i podawa na ciepo.
46 PORCJI
Brokuy z imbirem i sezamem

1 yka nasion sezamu


szklanki wywaru z warzyw
1 yka ciemnego oleju sezamowego
1 yka organicznego oleju kokosowego
455 g ryczek brokuw, posiekanych
23 zbki czosnku, drobno posiekane
1 yka wieego imbiru, drobno posiekanego

Poczy wywar i ciemny olej sezamowy w niewielkiej misce i odstawi na bok.


Rozpuci olej kokosowy na duej patelni z pokrywk, na rednim ogniu. Doda
ryczki brokuw i podsmay, mieszajc, przez okoo minut. Wymiesza
z imbirem i czosnkiem. Wla na patelni mieszank wywaru z warzyw i oleju
sezamowego. Doprowadzi do lekkiego wrzenia, zmniejszy ogie i przykry.
Gotowa przez 23 minuty, a brokuy zmikn i nabior jasnozielonej barwy.
Przybra nasionami sezamu.
4 PORCJE
rdo: simplyrecipes.com

BROKUY
Poczenie skadnikw antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych i sprzyjajcych
detoksykacji czyni brokuy warzywem wyjtkowym w zapobieganiu chorobie
nowotworowej. Nowe badania dowiody, e ryzyko powstania raka w kilku
ukadach narzdw zwizane jest wanie z tymi trzema procesami. Bogactwo
skadnikw pokarmowych zawartych w brokuach ma bezporedni wpyw na stany
zapalne, stres oksydacyjny i detoksykacj.
Kolczoch z pomidorami i zielonym chili

3 kolczochy, obrane i pokrojone


3 pomidory, pokrojone
2 zbki czosnku, drobno posiekane
1 yka oliwy z oliwek
czerwonej lub tej cebuli
1 dua zielona papryka chili (usun gniazdo nasienne), posiekana
szklanki wody
szklanki natki kolendry, posiekanej
szczypta pieprzu cayenne
sl do smaku

Na duej patelni podsmay cebul na oliwie z oliwek, a lekko si zrumieni. Doda


czosnek, pomidory, kolczochy, zielone chili, wod i pieprz cayenne. Gotowa na
wolnym ogniu przez 10 minut, od czasu do czasu mieszajc, aby nie dopuci do
przypalenia. Zdj z ognia i podawa z natk kolendry.
4 PORCJE

KOLCZOCH
Kolczochy, znane te jako warzywne gruszki, s spokrewnione z cukini,
ogrkiem i melonem, a w pewnym stopniu ich smak jest kombinacj tych trzech
warzyw. Stanowi podstaw kuchni meksykaskiej i kostarykaskiej, maj duo
witaminy C, mao kalorii i s dobrym rdem bonnika. Mona je je na surowo
albo gotowa, i tak jak cukini, zapieka, opieka, smay, gotowa na parze lub
przyrzdza z nich pure. Skrka tych warzyw moe by twarda (rosn
w intensywnym socu i wysokiej temperaturze), wic najlepiej je obra.
Salsa pomidorowa Pico de Gallo

6 pomidorw liwkowych (Roma), pokrojonych w kostk


czerwonej cebuli, drobno posiekanej
3 yki wieej natki kolendry, posiekanej
papryczki jalapeo, wypestkowanej i drobno posiekanej
sok z limonki
2 zbki czosnku, drobno posiekane
szczypta mielonego kminu rzymskiego
sl i mielony czarny pieprz do smaku

W salaterce wymiesza pomidory, cebul, natk kolendry, papryk jalapeo, sok


z limonki, czosnek, kmin rzymski, sl i pieprz.
Odstawi do lodwki na co najmniej 3 godziny przed podaniem, aby aromaty
zdyy si poczy.
Stosowa jako dip lub sos do jajek, fasoli lub innych potraw.
Ok. 12 PORCJI

KOLENDRA
Natka i nasiona kolendry maj potne waciwoci przeciwzapalne, ktre agodz
objawy artretyzmu, zwikszaj poziom cholesterolu HDL (dobrego), a obniaj
poziom cholesterolu LDL (zego) i pomagaj zmniejszy uczucie mdoci.
Kolendra jest doskonaym rdem elaza i magnezu. agodzi biegunk,
wspomaga funkcjonowanie wtroby, a take odkaa i odtruwa organizm. Ponadto
posiada waciwoci wzmacniajce odporno.
Komosa ryowa z czosnkowym sosem tahini

2 szklanki bulionu warzywnego lub wody


1 szklanki komosy ryowej
1 pczek wieego szpinaku, grubo posiekanego
szklanki sosu tahini
12 zbki czosnku, drobno posiekane
2 yki wieego soku z cytryny
yeczki soli morskiej (lub do smaku)

Zagotowa bulion warzywny lub wod, doda komos ryow, zmniejszy ogie
i gotowa pod przykryciem przez 1015 minut. Wyczy ogie i trzyma pod
przykryciem jeszcze przez 5 minut. Doda do komosy szpinak i przykry na 4
minuty. Wla sos tahini do niewielkiej miseczki, doda posiekany czosnek, sok
z cytryny i sl; wymiesza. Mieszajc, dodawa stopniowo 23 yki (lub wicej,
w razie potrzeby) gorcej wody, aby uzyska kremow konsystencj. Komos
i szpinak podawa polane sosem tahini.
4 PORCJE
rdo: vegancoach.com

KOMOSA RYOWA
Cho mwi si, e komosa jest ziarnem, w rzeczywistoci s to nasiona warzywa
spokrewnionego z bowin, szpinakiem i burakiem. Zawieraj wysokiej jakoci
biako skadajce si z dziewiciu niezbdnych aminokwasw, wpywajce na
bilans biakowy podobnie jak mleko. Komosa jest doskonaym rdem
ryboflawiny i dziaa odkwaszajco, przynajmniej w porwnaniu z dzikim ryem,
amarantusem i ziarnami kiekujcymi. Poniewa nie jest spokrewniona z pszenic,
i w ogle nie jest zboem, nie zawiera glutenu.
Makaron ryowy z orzechowym pesto

3 szklanki ubitych wieych lici bazylii


3 due zbki czosnku
szklanki orzechw woskich
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
szklanki startego parmezanu
dodatkowa oliwa z oliwek extra virgin (do przechowywania)
225 g makaronu ryowego
sl i pieprz do smaku

Pesto z orzechami woskimi: Licie bazylii i czosnek wrzuci do robota


kuchennego lub blendera i dokadnie zmiksowa. Doda orzechy i dalej miksowa,
a zostan drobno zmielone. Powoli dolewa oliw z oliwek, nie przerywajc
miksowania. Gadk mas przeoy do miski, doda parmezan i wymiesza.
Przyprawi do smaku sol i pieprzem.
Jeli pesto nie zostanie wykorzystane w caoci do niniejszego dania, mona powoli
zala je z wierzchu dodatkow oliw, a nastpnie woy do lodwki w przykrytym
naczyniu. Podawa z innymi daniami, zwaszcza z jajkami i brzowym ryem.

Makaron ryowy: Makaron woy do garnka lub miski z gorc wod na 512
minut, a zmiknie i bdzie nadawa si do jedzenia, ale pozostanie zwarty i nieco
sprysty. Odsczy i przela zimn wod.
Naoy spor porcj pesto do miski. Doda makaron i delikatnie wymiesza. Mona
doda wicej pesto do smaku.
23 PORCJE
Brokuy z sezamem

1 szklanka wody
455 g wieych brokuw z odygami
1 yka nasion sezamu
4 yeczki oliwy z oliwek extra virgin (podzieli na 2 porcje)
1 yka soku z cytryny

Zagotowa wod w duym rondlu. Wrzuci brokuy i zmniejszy ogie. Przykry


i gotowa przez 57 minut, a troch zmikn, zachowujc jeszcze chrupko.
Podczas gotowania brokuw, na ma patelni wla 1 yeczk oliwy i podsmay
nasiona sezamu, a lekko zbrzowiej. Zdj z ognia. Wla sok z cytryny i reszt
oliwy. Odsczy brokuy i lekko poczy z mieszank z nasionami sezamu.
45 PORCJI

NASIONA SEZAMU
Nasiona sezamu zawieraj lignin, ktra pomaga organizmowi usuwa wolne
rodniki, powodujce starzenie si i raka. Zawieraj te fityniany, ktre nale do
najsilniejszych antyoksydantw i naturalnych substancji antynowotworowych,
hamujcych wzrost rnych komrek rakowych. Oglnie rzecz biorc, nasiona
sezamu zapewniaj optymaln witalno i si. Pacjentom poddawanym
chemioterapii pomagaj agodzi zaparcia, zmikczajc stolec.
Podsmaany jarmu

23 yki oliwy z oliwek


23 zbki czosnku, drobno posiekanego
1 gwka jarmuu, bez odygi, posiekana
sl morska do smaku

Na duej patelni podsmay czosnek przez okoo 30 sekund. Doda jarmu i smay,
a zmiknie. Posoli i podawa.
46 PORCJI
rdo: Jen Klien sheknows.com

JARMU
Nazywany krlem warzyw jarmu to kopalnia skadnikw pokarmowych. Jedna
szklanka jarmuu ma tylko 36 kalorii i 0 gramw tuszczu, a za to zawiera
imponujc ilo bonnika 5 gramw. Dziki temu bardzo dobrze wpywa na
trawienie i wspomaga wydalanie. Jarmu jest bogaty w elazo (w stosunku do
liczby kalorii ma go wicej ni woowina). Zawiera silne antyoksydanty, takie jak
karotenoidy i flawonoidy, ktre chroni przed rnymi rodzajami raka. Ma te
waciwoci przeciwzapalne i jest bogaty w witamin C, ktra wzmacnia ukad
odpornociowy i wspomaga nawodnienie organizmu.
Biryani z ryem

1 szklanki brzowego ryu, ugotowanego z lask cynamonu


szklanki groszku, 1 cebula, drobno posiekana
2 pomidory, drobno pokrojone
2 zbki czosnku, drobno posiekane
1 yeczka kcza imbiru, posiekanego, 1 laska cynamonu, 1 listek laurowy
68 ziarenek czarnego pieprzu, 4 godziki
yeczki ziaren kminu rzymskiego, 1 yka mielonej kolendry
yeczki papryki, yeczki kurkumy, szklanki natki kolendry, posiekanej
2 yki oleju kokosowego, 4 szklanki wody

Podgrza olej kokosowy na patelni. Doda listek laurowy, ziarna kminu, ziarenka
czarnego pieprzu, godziki i posiekan cebul; podsmay, a cebula si zrumieni.
Doda imbir, czosnek, kurkum, papryk i mielon kolendr; podsmaa przez 34
minuty. Na koniec doda pokrojone pomidory i sl. Dusi na rednim ogniu pod
przykryciem przez okoo 10 minut, a pomidory zmikn i zaczn si rozpada,
a olej wypynie na powierzchni. Doda groszek i gotowa przez kolejn minut.
Cay czas miesza, aby nie dopuci do przypalenia. Kiedy mieszanka pomidorowa
bdzie ju bardzo mikka, doda ugotowany ry i posiekan natk kolendry;
wymiesza. Podawa na gorco. 4 PORCJE
rdo: Reem Rizvi simplyreem.com, wersja dr. Mikea

KURKUMA
Kurkuma to silny naturalny rodek antyseptyczny i antybakteryjny, przydatny do
dezynfekcji skalecze i oparze. Moe zapobiega czerniakowi i zmusza istniejce
komrki tego nowotworu do samounicestwienia. Jest naturalnym rodkiem
odtruwajcym wtrob. Nowe badania dowodz, e moe zapobiega powstawaniu
przerzutw w wielu rnych postaciach raka. Kurkuma wzmaga efekty
paklitakselu, leku chemioterapeutycznego, i agodzi jego skutki uboczne.
Pieczona brukselka z koprem woskim i grzybami
shiitake

680 g brukselki
4 szalotki, pokrojone na wiartki
10 zbkw czosnku, obranych
225 g kapeluszy grzybw shiitake
1 dua bulwa kopru woskiego
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
3 yki octu balsamicznego
2 yki wieego estragonu lub rozmarynu
sl i pieprz do smaku

Podgrza piekarnik do temperatury 425oF (220C). Przygotowa brukselki,


odcinajc twarde kocwki i usuwajc zniszczone zewntrzne licie. Przekroi na
p i woy do duej miski. Doda szalotk, czosnek i kapelusze grzybw.
Przygotowa koper woski, odcinajc kocwk bulwy i krojc j na cienkie,
poprzeczne plastry. Doda do warzyw i lekko wymiesza z oliw z oliwek, octem,
estragonem, sol i pieprzem. Przeoy do szklanego lub ceramicznego naczynia
aroodpornego o wymiarach 23 cm x 30 cm i woy do piekarnika na 25 minut (nie
przykrywa). Wymiesza warzywa i piec przez kolejne 25 minut. Wyj
z piekarnika i podawa.
6 PORCJI
rdo: Terry Walters terrywalters.net
Pieczone frytki z batatw

1 batat, oczyszczony, nieobrany


2 yki oliwy z oliwek lub oleju kokosowego
1 yeczka suszonego rozmarynu
yeczki soli morskiej

Podgrza piekarnik do temperatury 400F (200C). Pokroi bataty w paski


o szerokoci okoo p centymetra, podobne do tradycyjnych frytek. Do duej miski
wla oliw lub olej, doda rozmaryn i sl. Wymiesza. Wrzuci frytki i wymiesza,
aby pokryy si oliw i zioami. Uoy jedn warstw na blasze do pieczenia.
Woy do piekarnika na 15 minut. Odwrci frytki i woy z powrotem do
piekarnika na okoo 15 minut, aby zrumieniy si z drugiej strony. Sprawdza co 5
minut, aby nie dopuci do przypalenia.
2 PORCJE

SL MORSKA
Sl morska zapewnia rwnowag mineraln w organizmie. W poczeniu z wod
i w odpowiednich proporcjach jest niezbdna do regulacji cinienia krwi. Dostarcza
wanych mineraw bezporednio do komrek, wzmacniajc ukad
immunologiczny i zwikszajc odporno na infekcje i choroby bakteryjne. Dziaa
jak silny naturalny rodek antyhistaminowy, utrzymujc w organizmie poziom
kwasowoci i zapobiegajc rnym problemom zdrowotnym oraz chorobom
degeneracyjnym.
Smaczna saatka tabbouleh

szklanki wrztku
szklanki kaszy bulgur
1 szklanka pietruszki, drobno posiekanej
szklanki lici mity, drobno posiekanych
szklanki cebuli dymki, drobno posiekanej
1 pomidor, pokrojony w kostk
3 yeczki oliwy z oliwek
12 yki soku z cytryny
1 yeczka soli morskiej
1 zbek czosnku, drobno posiekany
pieprz i papryka do smaku

Zala wrztkiem kasz bulgur, przykry i odstawi na okoo 20 minut, a zmiknie


i wchonie wikszo wody. Doda pietruszk, czosnek, mit, cebul i pomidor.
Lekko wymiesza. Poczy oliw z oliwek, sok z cytryny, sl i pieprz/papryk.
Doda do kaszy. Schodzi w lodwce przed podaniem.
Aby danie byo bardziej chrupice, pod koniec mona doda troch pokrojonego
w kostk ogrka. Dziki temu saatka tabbouleh zyska wiey i chodny akcent.
34 PORCJE
rdo: Dr Tom Corson tomcorsonknowles.com
Tabbouleh z komos ryow

3 zbki czosnku, drobno posiekane


1 szklanka komosy ryowej, ugotowanej
1 ogrek, pokrojony w kostk
2 pomidory, pokrojone w kostk
szklanki oliwek kalamata, pokrojonych w kostk
szklanki soku z cytryny
1 yka oliwy z oliwek
sl i pieprz do smaku

Na niewielk patelni wla kilka kropli oliwy z oliwek. Podgrza na maym ogniu
i doda czosnek. Cay czas miesza, a lekko si zrumieni. Do duej miski wla sok
z cytryny i oliw z oliwek, wrzuci czosnek, oliwki, ogrek i pomidory. Doda
komos i wymiesza. Podawa na ciepo lub na zimno.
4 PORCJE
rdo: Emily Molone, dailygarnish.com, wersja dr. Mikea
Saatka z grzybami i brokuami

455 g brokuw, pokrojonych na due kawaki


115 g grzybw shiitake, bez odyg, pokrojonych w wiartki
115 g grzybw enokitake, bez grzybni
1 szklanka zielonej cebulki, pokrojonej w cienkie krki
szklanki octu ryowego
2 yeczki drobno posiekanego wieego imbiru
yeczki soli gruboziarnistej
yeczki wieo zmielonego pieprzu
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
2 yeczki oleju sezamowego

Gotowa brokuy na parze nad lekko wrzc wod przez 34 minuty, a zmikn,
zachowujc jeszcze chrupko. Warzywa woy do bardzo zimnej wody,
a nastpnie odsczy. W duej misce poczy brokuy, grzyby i zielon cebulk.
W redniej wielkoci misce wymiesza ocet z imbirem, sol i pieprzem. Doda
oliw i olej i wymiesza. Otrzyman mieszank zala warzywa i lekko wymiesza
cao. Podawa od razu.
4 PORCJE
rdo: na podstawie The Totally Mushroom Cookbook
Helene Siegel i Karen Gillingham
Sosy i dressingi
wiea salsa ogrodowa

23 rednie pomidory, drobno pokrojone


szklanki cebuli, drobno posiekanej
3 zbki czosnku, drobno posiekane
1 yeczka octu winnego z jabek
1 yeczka soku z cytryny
1 yka oliwy z oliwek extra virgin
1 yeczka papryki jalapeo, drobno posiekanej
yeczki soli
yeczki pieprzu cayenne

Wymiesza wszystkie skadniki w salaterce. Podawa z krakersami ryowymi lub


zapiekanymi tortillami kukurydzianymi.

PIEPRZ CAYENNE
Pieprz cayenne to cudowna przyprawa, korzystna dla ukadw: gruczoowego,
krenia, limfatycznego i trawiennego. agodzi alergie i skurcze mini, poprawia
trawienie i uatwia gojenie si ran. Wspomaga zarwno leczenie zwykego
przezibienia, jak i uczucia wyczerpania cayenne to prawdziwy krl.
Szybki czerwony sos

10 rednich pomidorw, grubo posiekanych


1 czerwona cebula, drobno posiekana
45 zbkw czosnku, drobno posiekanych
45 wieych lici bazylii, posiekanych
2 yki przyprawy woskiej
2 yki oliwy z oliwek lub oleju kokosowego
1 yeczka oregano
sl do smaku

Wrzuci pomidory, przypraw wosk i oregano do blendera. Miksowa na rednich


obrotach do uzyskania grudkowej konsystencji. Podgrza oliw lub olej na duej
patelni na rednim ogniu i zeszkli cebul. Doda czosnek i zmiksowane pomidory.
Gotowa na wolnym ogniu przez 10 minut. Doda sl i wiee licie bazylii.
Podawa na ciepo, na przykad z warzywami na parze, dyni makaronow,
brzowym ryem, makaronem ryowym, komos ryow albo jako baz do zupy.
45 PORCJI
Pesto z rukoli

1 szklanka wieej rukoli


szklanki wieej natki kolendry
4 orzechy woskie, posiekane
1 zbek czosnku
1 yka soku z cytryny
4 yki oliwy z oliwek extra virgin
szklanki startego parmezanu
szczypta soli morskiej

Wszystkie skadniki woy do robota kuchennego lub blendera. Zmiksowa na


gadk mas. Pesto z rukoli urozmaici kade danie. Podawa z brzowym ryem lub
makaronem ryowym.
1 SZKLANKA
rdo: Kankana Saxena, w wersji dr. Mikea

OLIWA Z OLIWEK EXTRA VIRGIN


Oliwa z oliwek extra virgin rni si od wszystkich innych olejw (nawet od
innych rodzajw oliwy), poniewa zawiera wyjtkowe poczenie
mononienasyconych tuszczw, polifenoli i fitosteroli. Liczne badania naukowe
wskazuj, e diety bogate w te trzy naturalne skadniki maj zwizek z niszym
poziomem zego cholesterolu (LDL) i wyszym poziomem dobrego
cholesterolu (HDL) a take z mniejszymi oksydacyjnymi uszkodzeniami DNA,
co z kolei wie si z obnieniem ryzyka zachorowania na niektre rodzaje raka.
wiey zioowy winegret

1 zbek czosnku, drobno posiekany


1 yeczki musztardy Dijon
1 yeczka wieego tymianku, drobno posiekanego
1 yeczka wieego oregano, drobno posiekanego
1 yeczka wieej bazylii, drobno posiekanej
1 yeczka wieej mity, drobno posiekanej
1 yeczki soku z cytryny
3 yeczki octu winnego z czerwonego wina
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
sl i pieprz do smaku

W redniej wielkoci misce wymiesza widelcem czosnek z musztard Dijon, aby


uzyska jednolit mas. Doda wiee zioa, sok z cytryny i ocet winny. Wymiesza.
Dolewa oliw z oliwek, cigle mieszajc. Doprawi sol i pieprzem.
wiey, zioowy winegret mona przechowywa w lodwce do 1 tygodnia.
1 SZKLANKA
rdo: z ksiki Salad Dressings Jessiki Strand
Winegret z awokado

2 zbki czosnku
1 yeczka musztardy Dijon
1 yeczki octu balsamicznego
2 yeczki soku z cytryny
odrobina sosu Worcestershire
1 awokado, obrane, wydrylowane i pokrojone w wiartki
szczypta pieprzu cayenne
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
1 yeczka skrki z cytryny
sl i pieprz do smaku

Wszystkie skadniki oprcz oliwy z oliwek, skrki z cytryny i czarnego pieprzu


umieci w blenderze lub robocie kuchennym i zmiksowa. Rwnomiernym
strumieniem dolewa oliwy z oliwek, a dressing si zemulguje. Przeoy do
redniej wielkoci salaterki. Doda skrk z cytryny. Przyprawi pieprzem.
Winegret z awokado mona przechowywa w lodwce przez 23 dni.
1 SZKLANKA
rdo: z ksiki Salad Dressings Jessiki Strand

CZOSNEK
Istnieje wiele danych naukowych potwierdzajcych waciwoci antynowotworowe
czosnku i pozwalajcych sklasyfikowa go jako pokarm antynowotworowy. Ten
legendarny wzmacniacz odpornoci wspomaga leczenie infekcji bakteryjnych,
ktre s trudne do wyleczenia z uwagi na obecno bakterii odpornych na
antybiotyki.
Winegret z pieczon czerwon papryk

1 czerwona papryka, 2 zbki czosnku


2 yeczki octu balsamicznego
1 yeczka wieego soku z cytryny, odrobina sosu tabasco
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
sl i pieprz do smaku

Nabi papryk na widelec i umieci nad palnikiem kuchenki gazowej ustawionym


na redni pomie. Odwraca, aby zuszczya si ze wszystkich stron, a nastpnie
woy do papierowej torebki na 10 minut. Ostudzi. Wyj papryk z torebki,
obra, przekroi na p i usun gniazdo nasienne.
Wszystkie skadniki oprcz oliwy z oliwek i czarnego pieprzu woy do blendera
lub robota kuchennego i zmiksowa. Rwnomiernym strumieniem dolewa oliwy
z oliwek, a dressing si zemulguje. Przeoy do redniej wielkoci salaterki.
Przyprawi pieprzem. Winegret z pieczon papryk mona przechowywa
w lodwce przez 2 tygodnie.
1 SZKLANKA
rdo: z ksiki Salad Dressings Jessiki Strand

SODKA CZERWONA PAPRYKA


Jedna czerwona papryka zawiera niemal 300 procent naszego dziennego
zapotrzebowania na witamin C. Oprcz tego, e jest silnym antyoksydantem,
witamina ta jest niezbdna do waciwego wchaniania elaza. Czerwona papryka
jest doskonaym rdem witaminy B6 i magnezu, a take jednym z warzyw
zawierajcych najwiksz ilo likopenu, na ktrego skuteczno w zapobieganiu
wielu rodzajom raka (m.in. raka prostaty i puc) wskazuj wyniki bada.
Klasyczny dressing Cezar

3 zbki czosnku
2 yeczki musztardy Dijon
4 yeczki wieego soku z cytryny
2 tka
odrobina sosu Worcestershire
6 filetw anchois, pokrojonych
1 yka wieo startego parmezanu
szklanki oliwy z oliwek extra virgin
sl i pieprz do smaku

Wszystkie skadniki oprcz oliwy z oliwek i czarnego pieprzu umieci w blenderze


lub robocie kuchennym i zmiksowa. Rwnomiernym strumieniem dolewa oliwy
z oliwek, a dressing si zemulguje. Przeoy do redniej wielkoci salaterki.
Przyprawi pieprzem.
Klasyczny dressing Cezar mona przechowywa w lodwce przez 57 dni.
1 SZKLANKA

JAJKA
Jedno jajko zawiera 6 gramw wysokiej jakoci biaka i wszystkie dziewi
niezbdnych aminokwasw. Jedno tko zawiera okoo 300 mikrogramw
choliny, wanego skadnika pokarmowego, ktry wspomaga regulacj mzgu,
ukadu nerwowego i ukadu krenia. Jajka nale do pokarmw zawierajcych
naturaln witamin D. Maj zdolno zapobiegania rakowi piersi w trakcie
jednego z bada okazao si, e u kobiet, ktre spoyway przynajmniej 6 jajek
w tygodniu, ryzyko wystpienia raka piersi obniyo si o 44 procent.
Dressing tahini

2 rednie zbki czosnku, drobno posiekane


4 yki sosu tahini
6 yek oliwy z oliwek
3 yki wieego soku z cytryny
2 yki wieej pietruszki woskiej, drobno posiekanej
sl i pieprz do smaku

W redniej wielkoci misce poczy wszystkie skadniki i wla 3 yki wody. Aby
rozrzedzi sos, doda 12 yki wody. Dressing tahini mona przechowywa
w lodwce przez 57 dni.
1 SZKLANKA
rdo: z ksiki Salad Dressings Jessiki Strand, wersja dr. Mikea

PIETRUSZKA WOSKA
Pietruszka silnie wzmacnia odporno. Badania wskazuj, e mirystycyna,
organiczny zwizek chemiczny znajdujcy si w olejku eterycznym pietruszki,
powstrzymuje powstawanie guzw. Pietruszka jest bogata w antyoksydanty, w tym
luteolin, flawonoid, ktry wykrywa i usuwa wolne rodniki wywoujce stres
oksydacyjny w komrkach. Ponadto pietruszka jest skutecznym rodkiem
przeciwzapalnym. Stanowi te doskonae rdo cennej witaminy K.
Masa czosnkowa Lepsza ni maso

1 dua gwka czosnku


szklanki oliwy z oliwek, toczonej na zimno extra virgin
sl morska

Podgrza piekarnik do temperatury 375F (190C). Pooy ca gwk czosnku na


blasze do pieczenia. Piec przez 8 minut w piekarniku, po czym wyczy
i pozostawi czosnek w rodku na kolejne 1015 minut. Wyj i odstawi do
ostygnicia. Obra albo wycisn misz z upinek i/lub zmiksowa w blenderze
z wysokiej jakoci oliw z oliwek. Doda sl. Zmiksowa na wolnych obrotach lub
rcznie rozgnie na gadk mas. Przechowywa w lodwce w szklanym soiku.
Uywa do smarowania, zamiast masa.
Masa czosnkowa zachowuje wieo w lodwce do 3 tygodni.
SZKLANKI
Majonez z migdaw

1 szklanki wody
szklanki caych migdaw
yeczki soli
1 yeczka proszku cebulowego
1 yeczka mielonej gorczycy
szklanki oliwy z oliwek
2 yki soku z cytryny

Zagotowa 1 szklank wody z migdaami. Odsczy, opuka zimn wod i obra ze


skrki. W blenderze lub robocie kuchennym zmiksowa na bardzo gadk mas
sparzone migday, szklanki wody, sl, proszek cebulowy i mielon gorczyc.
Podczas miksowania powoli wlewa oliw z oliwek, dopki mieszanka nie
zgstnieje. Przela do salaterki i doda sok z cytryny.
2 SZKLANKI

MIGDAY
Migday s znakomitym rdem witaminy E, manganu, magnezu, miedzi,
ryboflawiny (witaminy B2) i fosforu. Na szczcie, chocia jedna czwarta szklanki
migdaw zawiera okoo 18 gramw tuszczu, w wikszoci (11 gramw) jest to
zdrowy tuszcz mononienasycony. Migday s bogate w biako. Jedna czwarta
szklanki zawiera 7,62 gramw to wicej ni w typowym jajku, ktre zawiera 5,54
grama biaka.
Przekski
Przekski z wafli ryowych

1. Wafle z brzowego ryu posmarowane majonezem z migdaw (zob. Sosy


i dressingi), przybrane wieymi kiekami.

2. Wafle z brzowego ryu posmarowane kremem z migdaw, z kilkoma jagodami,


bd znakomit sodk przeksk na popoudnie albo smacznym, lekkim deserem.

3. Wafle z brzowego ryu z past z resztek fasoli i rukol oraz wie sals
ogrodow to szybka przekska albo lekki lunch, jeli podane bd z warzywami
ugotowanymi na parze albo saatk z zielonych warzyw.

4. Do moich ulubionych nale wafle z brzowego ryu z masem migdaowym


i rozgniecionymi jagodami. Ten dawny dziecicy przysmak przynosi mie ukojenie.
Zapiekany, chrupicy jarmu

4 due garcie jarmuu, poszarpanego na kawaki wielkoci jednego ksa, bez twardych odyg (okoo 150 g)
12 yki oliwy z oliwek
sl morska lub koszerna

Podgrza piekarnik do temperatury 350F (177C). Wyoy blach do pieczenia


pergaminem. Umieci licie jarmuu w wirwce do saaty i odwirowa ca wod.
Powtrzy kilka razy, aby na liciach nie pozostaa ani kropla.
Przeoy licie do duej miski, skropi je oliw z oliwek i wymiesza domi.
Zapieka w piekarniku na wyoonej pergaminem blasze do pieczenia przez 1220
minut, a licie bd chrupice. Sprawdzi po upywie 12 minut. Czas zapiekania
zaley od iloci oliwy. Wystarczy dotkn lici opatk lub szczypcami; jeli s
cienkie jak papier i szeleszcz, to znaczy, e s gotowe. Jeli s nieco mikkie,
naley zostawi je w piekarniku jeszcze przez 2 minuty. Licie nie powinny
zbrzowie (stayby si gorzkie). Posoli i ostudzi przed podaniem.
rdo: Jaden Hair steamykitchen.com
Paeczki z kbiana z sokiem limonkowym

1 kbian ktowaty (jcama), obrany, pokrojony w paeczki


sok z 1 limonki
sl morska do smaku

Pokroi kbian w paeczki lub w kawaki wielkoci jednego ksa i umieci je


w salaterce. Wycisn sok z limonki i wymiesza z paeczkami. Posoli. Jeszcze raz
wymiesza.

KBIAN KTOWATY (JCAMA)


Szklanka kbiana zawiera tylko 46 kalorii, a jego korze jest bardzo korzystny dla
zdrowia. Midzy innymi stanowi znakomite rdo bonnika. Zawiera sporo
witaminy C i E, potasu i elaza. Dziki tak wysokiej zawartoci witaminy C, jest
bardzo dobrym antyoksydantem i zwiksza odporno, wspomagajc oglne
funkcjonowanie organizmu.
Sajgonki z nori z brzowym ryem, awokado
i ogrkiem

3 arkusze nori
1 szklanka brzowego ryu, ugotowanego
1 awokado, wydrylowane, obrane i pokrojone
ogrka, obranego i cienko pokrojonego
3 yeczki nasion sezamu

Pooy jeden arkusz nori na blacie kuchennym, na rodku uformowa lini z kilku
yeczek ryu. Pooy kawaki awokado i ogrka wzdu linii ryu i posypa
nasionami sezamu. Zwin arkusz nori nad lini ryu, formujc rurk, po czym
przetoczy j z powrotem, aby cieni skadniki w rodku. (Mona uy maszynki
do zwijania sushi). Zwily koniec arkusza nori odrobin wody, aby dokadnie zlepi
sajgonk.
3 SAJGONKI

BRZOWY RY
Ry to jeden z doskonaych darw natury. Mieszkacy niemal poowy wiata,
mwic je, maj na myli je ry. Poniewa jest bogaty w bonnik i selen,
stanowi wane rdo rozpuszczalnych w wodzie antyoksydantw. Niektre z nich
uwalniane s natychmiast, a inne powoli, dziki czemu dziaaj w obrbie caego
przewodu odkowo-jelitowego jeszcze przez dugi czas po jedzeniu.
Humus

1 szklanki suszonej ciecierzycy


szklanki nasion sezamu
12 due zbki czosnku
1 szklanka wody
1 yeczka kminu rzymskiego
1 yeczka wieej pietruszki woskiej
odrobina pieprzu cayenne
sl

Wsypa ciecierzyc do miski z wod i moczy w lodwce przez co najmniej 24


godziny. Po namoczeniu odsczy, zachowujc szklanki wody. Zmiksowa
ciecierzyc i czosnek z wod.
Zemle nasiona sezamu na proszek w mynku do kawy lub do przypraw. Wymiesza
wszystkie skadniki, dolewajc wody, aby uzyska konsystencj pasty do
smarowania. Doda soli do smaku.
Przybra wosk pietruszk lub pieprzem cayenne.
Podawa na zimno z pieczonymi chipsami kukurydzianymi lub wieo pokrojon
marchewk, selerem i paeczkami kbiana ktowatego (jcama).
6 PORCJI
Wrapy z papieru ryowego

papier ryowy
1 awokado
1 ogrek
1 szklanka kiekw soi lub lucerny
1 redni pomidor
odrobina pieprzu cayenne

Pokroi awokado, ogrek i pomidor w dugie, cienkie paski.


Zmikczy papier ryowy wedug instrukcji na opakowaniu. Najlepiej moczy po
jednym arkuszu w ciepej wodzie, a stanie si elastyczny (ale nie rozmoczony).
Wszystkie skadniki pooy na rodku papieru ryowego, zagi jego koce
i zwin. Papier powinien sam si sklei jeli nie, naley go nieco zwily.
Podawa na lunch z chodnikiem lub gorc zup albo jako popoudniow przeksk.
2 PORCJE
Zdrowa mieszanka studencka

1 szklanka uskanych orzechw woskich


szklanki migdaw
szklanki suszonej urawiny
szklanki tych rodzynek
szklanki niesolonych, praonych pestek dyni
1 szklanka praonych patkw owsianych
szczypta soli morskiej do smaku

Upray patki owsiane, podgrzewajc je na patelni i cigle mieszajc. Ostudzi do


temperatury pokojowej.
W duej salaterce wymiesza wszystkie skadniki.
Podawa jako przysmak o dowolnej porze albo jako dodatek do porannej owsianki.
4 PORCJE
Desery
Surowe trufle czekoladowe

1 szklanka mlecznej miazgi migdaowej (miazga pozostaa po zrobieniu mleka migdaowego)


szklanki surowego tahini
szklanki surowego kakao w proszku (Surowe kakao to sproszkowane ziarna kakao. Proszek kakaowy
smakuje podobnie, ale lepiej ni gorzka czekolada.)
szklanki surowego syropu z agawy do sodzenia
2 yki masa kokosowego (opcjonalnie)
szczypta soli morskiej (opcjonalnie)
1 yeczka esencji waniliowej
mleko migdaowe (w razie potrzeby)
dodatkowo nieprzetworzony chleb witojaski lub kakao w proszku w pytkim naczyniu.

Pierwsze 7 skadnikw (cznie z sol) umieci w misce i wymiesza. Doda troch


mleka migdaowego, jeli mieszanka jest zbyt sucha (powinna jednak by
wystarczajco sucha, aby mona byo j atwo rozwakowa). Uformowa kulki
i obtoczy je w proszku kakaowym. Kiedy najdzie ci ochota na troch czekolady,
zaspokoisz j tym przysmakiem!
10 PORCJI (lub wicej)
rdo: Linda Wooliever vt-fiddle.com
Prosty tort czekoladowy

4 szklanki miazgi migdaowo-orzechowej (2 szklanki migdaw, 2 szklanki orzechw laskowych)


szklanki oleju kokosowego
2 czubate yki kakao w proszku
1 yeczka esencji waniliowej
szczypta soli morskiej

Wszystkie skadniki zmiksowa w misce elektrycznym mikserem na gadk,


kremow mas.
Doda odrobin mleka migdaowego, jeli konsystencja wydaje si zbyt sucha. Olej
kokosowy pomoe j zagci, natomiast jeli mieszanka ma by jeszcze gstsza,
naley doda do niej szklanki surowego masa migdaowego lub orzechowego
i cao wymiesza rcznie.
810 PORCJI
rdo: Linda Wooliever vt-fiddle.com
Pudding czekoladowy

2 banany
1 awokado
12 yki surowego kakao w proszku (lub nieprzetworzonego chleba witojaskiego)
1 yeczka surowego miodu lub syropu z agawy (opcjonalnie)

Wszystkie skadniki zmiksowa robotem kuchennym na gadk mas, o konsystencji


puddingu.
2 PORCJE
rdo: Linda Wooliever vt-fiddle.com
Tapioka z truskawkami

1 szklanka wieych truskawek


1 szklanka pereek tapioki
1 yeczka naturalnej esencji waniliowej
gazka wieej mity

Namoczy truskawki w wodzie, odsczy, usun szypuki, pokroi na powki


i woy do lodwki.
Aby przygotowa tapiok, naley wsypa szklanki pereek do naczynia z 2
szklankami wody (lub postpowa zgodnie z instrukcj na opakowaniu). Moczy
pereki przez 20 minut, odsczy. W rondelku zagotowa 2 szklanki wody i doda
pereki tapioki. Gotowa przez 10 minut, ostronie mieszajc. Doda esencj
waniliow i wymiesza.
Gdy tapioka jest jeszcze ciepa, przeoy j yk do pucharka i udekorowa
wieymi truskawkami oraz gazk mity.

TAPIOKA
Wielk zalet tapioki jest to, e zaspokaja ochot na co sodkiego, jednoczenie
nie wywoujc problemw takich jak cukier czy jego zamienniki. Zawarta w niej
dietetyczna skrobia jest korzystna dla zdrowia, podobnie jak inne skrobiowe
warzywa korzeniowe, takie jak ziemniaki. Z dodatkiem owocw stanowi pyszny
i syccy deser.
Babeczki z mki jczmiennej (zawiera gluten)

szklanki mleka migdaowego lub ryowego


2 yki syropu klonowego
1 yka organicznego oleju kokosowego
2 yeczki octu
1 szklanka i 3 yki mki jczmiennej
yeczki sody oczyszczonej
1 yeczka proszku do pieczenia (bez aluminium)
yeczki soli
3 yki rodzynek
mka jczmienna do posypania

Podgrza piekarnik do temperatury 350F (177C). Wymiesza mleko, syrop


klonowy, olej i ocet. Odstawi na bok. Mk, sod, proszek do pieczenia, sl
i rodzynki dokadnie zmiksowa robotem kuchennym, aby rodzynki zostay
posiekane. Doda pynne skadniki i kontynuowa miksowanie, a powstanie kula
ciasta.
Przenie ciasto na pask powierzchni posypan mk jczmienn. Rozpaszczy
ciasto, formujc koo o rednicy okoo 15 cm i gruboci okoo 2 cm. Ostrym noem
ponacina ciasto, dzielc je na 12 trjktw (nie przecina), a nastpnie przenie
cao na blach do pieczenia. Wstawi do piekarnika na 30 minut, a lekko si
zrumieni.
12 PORCJI (lub wicej)
rdo: z ksiki Healthy Eating for Life for Women Kris Kieswer
Dynia pimowa z orzechami woskimi i urawin lub
borwkami

4 szklanki wody
1 dynia pimowa, obrana, wypestkowana i pokrojona
1 czubata szklanka orzechw woskich, posiekanych
2 yki organicznego oleju kokosowego
23 yeczki imbiru, startego
12 yeczki czystej esencji waniliowej
sok z cytryny lub limonki (opcjonalnie)
12 yeczki cynamonu
szklanki wieej lub mroonej urawiny lub czarnych borwek
sl do smaku

Do duego garnka wla wod i wrzuci pokrojon dyni. Gotowa przez 10 minut
pod przykryciem. Odcedzi wod, doda urawin lub borwki, jeli s mroone,
i wla olej kokosowy. Przykry i dusi przez minut. (Jeli urawina lub borwki s
wiee, wystarczy doda je na samym kocu).
Wymiesza imbir, orzechy woskie, esencj waniliow, cynamon i sok z cytryny lub
limonki i cao poczy z mieszank z dyni. Doda wiee owoce. Delikatnie
wymiesza.
Podawa na ciepo lub na zimno. Znakomicie nadaje si na niadanie z granol
i mlekiem migdaowym.
4 PORCJE
Grillowane jabka

1 czerwone lub zielone jabko, pokrojone w plastry o gruboci ok. cm


cynamon
mleko migdaowe
suszona urawina

Plastry pooy na gazowym lub elektrycznym grillu, ewentualnie na patelni do


grillowania i opieka przez 3 minuty z kadej strony, a pojawi si lady po grillu,
a jabko nieco zmiknie.
Posypa suszon urawin, skropi mlekiem migdaowym i oprszy cynamonem.
12 PORCJE

SUSZONA URAWINA
Wnikliwe badania wykazay, e spoywanie suszonej urawiny jest korzystne dla
zdrowia, poniewa wzmacnia ona ukad odpornociowy, a take zwalcza infekcje
bakteryjne i wirusowe. Suszona urawina jest bogatym rdem witaminy C
i antyoksydantw. Dziki temu osabia skutki dziaania wolnych rodnikw
w organizmie, co z kolei ogranicza rozwj komrek nowotworowych.
Milkshake czekoladowo-truskawkowy

1 szklanka mleka migdaowego, owsianego lub z nasion


1 szklanka kostek lodu albo zamroonych kostek mleka migdaowego lub z nasion
1 yeczka czystej esencji waniliowej
1 yeczka kakao w proszku (opcjonalnie)
5 wieych truskawek (opcjonalnie)

Wszystkie skadniki woy do blendera i zmiksowa na gadk mas. Gsto


mona regulowa, dodajc wicej lodu lub mleka migdaowego/z nasion.
1 PORCJA

TRUSKAWKI
Truskawki s bogatym rdem wielu skadnikw pokarmowych, z witamin C na
czele. Zawieraj te znaczce iloci fitoskadnikw i antyoksydantw, ktre
niszcz wolne rodniki. Oprcz witaminy C w truskawkach znajduje si witamina K
i mangan, a take kwas foliowy, potas, ryboflawina, witamina B5, witamina B6,
mied, magnez i kwasy tuszczowe omega-3.
Ciasteczka z patkw owsianych

2 szklanki patkw owsianych, ugotowanych


1 yeczka cynamonu
1 jajko
yeczka sody oczyszczonej (bez aluminium)
2 yki organicznego nektaru z agawy
szklanki orzechw woskich, posiekanych
szklanki rodzynek (opcjonalnie)
szczypta soli

Podgrza piekarnik do temperatury 350F (177C). W duej misce poczy


i dokadnie wymiesza wszystkie skadniki. Olejem kokosowym natuci blach do
pieczenia. yk odmierza porcje ciasta i ka je na blasze w odlegoci okoo 2,5
cm jedno od drugiego. Wstawi do piekarnika na 812 minut, a ciastka stan si
zocistobrzowe.
20 CIASTEK

RODZYNKI
Rodzynki to bogate rdo energii, witamin, mineraw i antyoksydantw.
Zawieraj zwizek fitochemiczny resweratrol, polifenolowy antyoksydant
o waciwociach przeciwzapalnych, antynowotworowych i obniajcych poziom
cholesterolu. Badania wskazuj, e resweratrol moe chroni przed czerniakiem,
a take przed rakiem jelita grubego i prostaty. Rodzynki s bogatym rdem
mineraw, takich jak wap, elazo, mangan, magnez, mied i cynk.
Mikkie ciasteczka migdaowe

2 szklanki miazgi migdaowej (pozostaej po zrobieniu mleka migdaowego)


3 yeczki nektaru z agawy
1 yeczka sody oczyszczonej (bez aluminium)
3 yki masa migdaowego
1 jajko
1 yeczka czystej esencji waniliowej
1 szklanka praonego amarantusa
szczypta soli

Podgrza piekarnik do temperatury 350F (177C). Na redniej wielkoci patelni na


rednim ogniu pray amarantus, cigle mieszajc, a lekko si zrumieni i zacznie
wydawa trzaskajce dwiki. W duej misce poczy i dokadnie wymiesza
wszystkie skadniki.
Olejem kokosowym natuci blach do pieczenia. yk odmierza porcje ciasta
i ka je na blasze w odlegoci okoo 2,5 cm jedno od drugiego. Wstawi do
piekarnika na 1823 minut, a ciastka stan si zocistobrzowe.
Zdj z blachy i odstawi do wystudzenia.
OKOO 20 CIASTEK
Shake mitowy z kawakami czekolady

1 yka surowych kruszonych ziaren kakao


yeczki esencji waniliowej
1 szklanka (lub wicej) niesodzonego mleka migdaowego
1 gar lici mitowych (mog by z odykami)
2 yeczki zielonych suplementw diety (opcjonalnie)
5 duych kostek lodu
szczypta soli morskiej

Poczy wszystkie skadniki w blenderze i zmiksowa na gadk mas. W razie


potrzeby rozrzedzi, dodajc wicej mleka migdaowego.
1 PORCJA
rdo: na podstawie Cafe Gratitude cafegratitude.com
Pudding chia

szklanki nasion chia


2 szklanki niesodzonego mleka nienabiaowego (migdaowego, ryowego lub owsianego)
yeczki czystej esencji waniliowej
2 yki porzeczek lub posiekanych suszonych fig albo daktyli
2 yki niesodzonych patkw kokosowych

Nasiona chia, mleko migdaowe i esencj waniliow umieci w litrowym szklanym


soju z pokrywk. Zakrci i mocno wstrzsn, aby dokadnie wymiesza wszystkie
skadniki.
Ewentualnie wymiesza nasiona, mleko i wanili w misce i wstawi na noc do
lodwki. Przed podaniem zamiesza i nakada pudding yk do salaterek.
Udekorowa owocami i kokosem.
6 PORCJI
rdo: Whole Foods wholefoodsmarket.com
Rarytas z nasionami chia

szklanki surowych, organicznych nasion chia


1 szklanka mleka migdaowego
yki surowego kakao w proszku
stewia lub ksylitol do sodzenia

Nasiona chia wsypa do miski. W blenderze zmiksowa mleko migdaowe i kakao


w proszku, dodajc tyle stewii lub ksylitolu, aby osign podan sodycz. Zala
nasiona chia i dokadnie wymiesza. Odstawi co najmniej na 15 minut, a nastpnie
ponownie wymiesza i podawa.
1 PORCJA
rdo: Kimberly Snyder kimberlysnyder.net

CHIA
Nasiona chia s bogatym rdem antyoksydantw, witamin, mineraw i bonnika.
Zawieraj niezbdne kwasy tuszczowe w doskonaej proporcji: olej w nasionach
chia to w 30% olej omega-3, a w 40% olej omega-6. Badania wskazuj te, e
spoywanie tych nasion spowalnia przetwarzanie wglowodanw w cukry proste.
Pomaga to zapobiega nagym skokom poziomu cukru we krwi, zarwno
u diabetykw, jak i u osb zdrowych.
CZ 4

Nie tylko chemioterapia


CZ 4

Nie tylko chemioterapia

Mieszkaj w pokojach penych wiata Unikaj cikostrawnego jedzenia Wino pij z umiarem
Korzystaj z masay i kpieli, wicz i gimnastykuj si Bezsenno zwalczaj agodnym koysaniem
lub szumem pyncej wody Zmieniaj otoczenie i odwiedzaj dalekie miejsca Omijaj przeraajce idee
Nie auj sobie wesoych rozmw i rozrywek Suchaj muzyki
A. CORNELIUS CELSUS

Przyszo
Pierwsz ofiar osobistej wojny z rakiem jest przyszo. Osobie, u ktrej
zdiagnozowano raka, wydaje si, e czas przesta pyn, a ycie zatrzymao si
w miejscu. Przestaje marzy o nastpnym miesicu, roku czy dekadzie, a bieg czasu
ulega gwatownemu zahamowaniu, bo umys cigle wraca do dnia dzisiejszego,
jutrzejszego i nastpnego. Wszelkie plany i osignicia yciowe nagle sprowadzaj
si do wizyt lekarskich, realizowania recept w aptece, pobierania krwi i robienia
bada.
Dlatego pierwszym zaleceniem dla kogo, kto wanie wygra z rakiem, jest
odzyskanie przyszoci.
W ostatniej czci tej ksiki zamierzam podj temat najbliszej przyszoci,
omwi proces przemiany chorego w czowieka, ktry pokona chorob i chce
skupi si na przywrceniu wysokiej jakoci ycia po chemioterapii. Pniej napisz
bardziej oglnie o przyszoci.

Zmie swoj tosamo


Zazwyczaj ludzie przyzwyczajaj si do faktu, e maj raka, ale trudniej im
przyzwyczai si do ycia naznaczonego niepenosprawnoci. Dlaczego?
zastanawia si dr med. Julie Silver, autorka You Can Heal Yourself: A Guide to
Physical and Emotional Recovery After Injury or Illness (Moesz si uleczy:
podrcznik fizycznego i emocjonalnego powrotu do zdrowia po kontuzji lub
chorobie). By moe wynika to std, e rak jest praktycznie jedyn chorob,
w przypadku ktrej pacjenta odsya si do domu, gdzie sam musi sobie radzi.
Pacjent wraca do domu po zabiegach chemioterapii kiedy jest bardziej chory, ni
kiedykolwiek syszc, e musi zaakceptowa now rzeczywisto.
W konwencjonalnej terapii antynowotworowej pojawia si ogromna luka,
w sytuacji, kiedy onkolog stwierdza, e pacjent jest wyleczony z raka albo
przynajmniej nie wykazuje adnych ladw choroby. Niemal w kadym przypadku
sytuacja wyglda tak, jak przedstawia j dr Silver: oprcz zalece zwizanych
z przestrzeganiem regularnych wizyt kontrolnych co miesic, co trzy miesice lub
co p roku, pacjent otrzymuje niewiele wskazwek na temat swojego dalszego ycia
bez raka. Niektre z najwikszych instytucji medycznych zaczy zwraca uwag na
t kwesti, ale wci jeszcze wiele pozostaje do zrobienia.
Najwaniejszy pierwszy krok, jaki musi zrobi chory, aby pokona raka, polega
na wiadomym przyjciu nowej tosamoci. To oznacza zmian sposobu mwienia
o sobie gdy zwracamy si do siebie i do innych. Kiedy brzmiao to: Mam raka,
a teraz: Miaem raka. Wydaje si to proste, ale dla kogo, kto powoli zostawia za
sob ycie naznaczone chemioterapi, taka zmiana moe zaj troch czasu.
Znalazszy si w tym punkcie zwrotnym, warto rozway zmian garderoby,
a przynajmniej waniejszych jej elementw. Kupno nowych ubra zawsze oznacza
now tosamo. Analitycy snw twierdz, e sen o zakadaniu nowych ubra
oznacza, e zaczlimy tworzy now person.
W filmach gangsterskich z lat 30. XX w. bya obowizkowa scena, w ktrej
drobnego opryszka przyjmowano do duej organizacji przestpczej; szef rzuca mu
kilka banknotw, kac mu kupi drogi garnitur, koszul i krawat. Byo to
odniesienie do wszechobecnego w yciu rytuau, ktremu poddaje si zarwno
rekrut ubierajcy mundur wojskowy, jak i katolicki kardyna, ktry po wybraniu na
papiea zdejmuje czerwony ornat i przywdziewa biae szaty swego nowego urzdu.
Moim klientom, ktrzy maj za sob chemioterapi i zostali wyleczeni z raka,
radz, aby odoyli (albo wyrzucili) ubrania, ktre nosili podczas terapii i sprawili
sobie now garderob. Zrobienie tego w sposb wiadomy moe sta si potnym
sygnaem, e jeste gotowy zostawi przeszo za sob i rozpocz nowy, jasny
rozdzia swojego ycia.
Gdy wkroczylimy w wiat chemioterapii, poczulimy si zaskoczeni, wrcz
zszokowani, widzc t ys, a czsto te blad i opuchnit osob zerkajc na nas
z lustra. Teraz, gdy znowu zaczynamy rozpoznawa wasne ciao, ten pozornie
prosty akt, jakim jest zmiana sposobu ubierania si, wskutek czego nasze odbicie
wyglda inaczej, motywuje nas do stworzenia nowej postawy i przekona na wasny
temat. Ta nowa osoba w lustrze, inaczej ubrana i zaczynajca wyglda bardziej
normalnie, jest jak rzut oka w przyszo.

Niech twoja historia bdzie krtka


W Stanach Zjednoczonych yje ponad 12 milionw osb, ktre wygray z rakiem
i istnieje ponad 12 milionw historii o tym, jak zdiagnozowano u nich chorob, jak
przechodziy terapi i wychodziy z drugiej strony jako osoby bez raka. Wikszo
ludzi lubi opowiada o swojej chorobie, zwaszcza kiedy mog to robi w czasie
przeszym. Gdy w czasie kryzysu zwizanego z rakiem i po jego zaegnaniu
odwiedzamy przyjaci i rodzin, opowiadanie swojej historii jest nieuniknione.
Robimy to tak czsto czasami j upikszajc, a czasami pomijajc pewne fakty
e znamy j na pami.
Zachcam swoich klientw, ktrzy pokonali raka, aby opowiadali swoj histori
w wersji skrconej nie wyduonej. Chodzi o to, e za kadym razem, kiedy to
robimy, jej tre zakorzenia si w naszej tosamoci. Cige jej powtarzanie,
a czsto take dramatyzowanie, usuwa w cie wszystko inne, co nas dotyczy.
Stajemy si zawodowymi ofiarami raka, powtarzajcymi w kko t sam
piewk. Jednak, opowiadajc swoj bolesn histori, jednoczenie staraj si
zostawi niedawn przeszo za sob. Nieatwo to zrobi moe nawet jest to
niemoliwe.
Nie chc przez to powiedzie, e opowiadanie o swoim powrocie do zdrowia jest
nieistotne dla ciebie i dla innych. Historia ze szczliwym zakoczeniem zawsze
oznacza zwycistwo dla kadego suchacza. Opowiadanie lub opisywanie jej na
blogu internetowym moe sta si rdem wsparcia dla innych.
Jednak ostrzegam swoich klientw, ktrzy pokonali raka, aby nie przywizywali
si zbytnio do swojej historii, bo mogoby to ogranicza ich samookrelenie i wizj
przyszoci. Znalazszy si w tym punkcie, po chemioterapii i po pokonaniu raka,
trzeba odwrci swoj uwag od choroby i pozytywnie patrze w przyszo.

Wicej ruchu
To, co [osoby, ktre pokonay raka] robi dla siebie, jest naprawd wane mwi
Nagi Kumar, profesor nauk onkologicznych na Uniwersytecie Poudniowej Florydy.
Trzeba da z siebie wszystko: uprawia jog, sta si bardziej elastycznym,
spacerowa, waciwie si odywia. Podchodzi wrcz obsesyjnie do tego, co trafia
do naszego ciaa.
Aktywno fizyczna to najwyraniejszy krok ku zdrowiu pisze Karen Syrjala
z kadry dyrektorskiej Centrum Bada nad Rakiem Freda Hutchinsona. Dziki niej
na pewno poczujesz si lepiej i poprawisz funkcjonowanie swego organizmu
i mzgu. Moesz nawet zmniejszy zagroenia zwizane z rakiem.
wiczenia s niezwykle korzystne dla utrzymania dobrego samopoczucia osb,
ktre pokonay raka. New York Times relacjonuje wyniki nowego badania
wskazujce, e dziki wiczeniom zmniejsza si prawdopodobiestwo pniejszej
mierci tych osb z powodu nawrotu raka. Gwn autork tego badania bya dr
Rachel Ballard-Barbash, wicedyrektor ds. bada stosowanych w Pastwowym
Instytucie Onkologii.
Kiedy dr Ballard-Barbash i jej koledzy analizowali okrelone informacje na
temat biomarkerw zwizanych z nawrotami raka, odkryli, e wiczenia poprawiaj
poziom insuliny, obniaj stany zapalne i zwikszaj liczb komrek ukadu
odpornociowego, ktre atakuj guzy czytamy w Timesie.
Jeli wydawao ci si, e ruch wyczerpie twoje siy, to okazuje si, e jest
zupenie odwrotnie. Na podstawie innego badania, przeprowadzonego
w Amsterdamie, stwierdzono, e wiczenia energetyzuj osoby bdce w trakcie
lub po zakoczeniu terapii antynowotworowej.
Powrt do aktywnoci fizycznej po pokonaniu raka ma te znaczenie
symboliczne. Ruch oznacza, e byy pacjent wrci do wiata ywych i jest gotw
sta si znowu normaln osob.

Wr do ycia i nie prbuj nadrabia zalegoci


Wracajc do swoich codziennych spraw, tych emocjonujcych i tych przyziemnych,
warto robi to stopniowo i spokojnie. Pamitaj, e nie tylko pokonae raka, ale
take przetrwae chemioterapi, ktra podobnie jak inne terapie
antynowotworowe jest bardzo rygorystyczna i dziaa wyniszczajco na ciao,
umys i ducha.
Podczas chemioterapii przestaem robi niemal wszystko. Kiedy wic terapia
dobiega koca, stanem przed wyzwaniem: co teraz mam zrobi ze swoim yciem?
Do czego powinienem wrci? Len, ktry pokona raka, zada to pytanie na
stronie internetowej Pastwowego Instytutu Onkologii. Przychodzi ono do gowy
wszystkim, ktrym udao si wygra z rakiem: jak na nowo podj swoje ycie
i w ktrym punkcie?
Jedn z najtrudniejszych kwestii po terapii jest niezdecydowanie co do swoich
dalszych poczyna, informuje Pastwowy Instytut Onkologii.
Poniewa lekarze i pielgniarki w ogle nie powiedzieli mi, czego mog si
spodziewa, zupenie nierealistycznie oczekiwaam, e bd si czua dobrze. To
samo wydawao si moim znajomym i rodzinie mwi inna osoba, ktra pokonaa
raka. Wyniko z tego bardzo duo zmartwie.
Diagnoza raka jest jak zakadka w ksice naszego dotychczasowego ycia. Gdy
koczy si nasze dowiadczenie zwizane z rakiem bez wzgldu na to, czy po
szeciu miesicach, po roku, czy po kilku latach oczekujemy, e bdziemy mogli
podj swoje ycie w punkcie, ktry zaznaczylimy zakadk. Ale czas nie sta
w miejscu. Rodzina, przyjaciele i wsppracownicy yli swoim yciem przeywali
wasne triumfy i tragedie.
Zamiast prbowa nadrabia zalegoci, lepiej po prostu popyn z prdem,
powoli i stopniowo wraca do rnych spraw, na ile pozwalaj siy, i nie martwi si
czasem, ktry jakoby nam umkn. Przeszo to iluzja nikt ju w niej nie yje.
Ponowne wkroczenie w nurt ycia w miejscu, w ktrym aktualnie jeste, to najlepszy
sposb na uniknicie poczucia wykluczenia.

Nie dramatyzuj
Zapytaj kogo, kto pokona raka, co najtrudniej znie po przeyciu tej strasznej
choroby i czsto wyczerpujcej terapii, a najczciej usyszysz: dramatyzowanie.
Rak obarcza chorego swoim dramatycznym wpywem. Kiedy terapia dobiega koca,
wraca zdrowie i zaczyna si spokojne, nowe ycie, ostatni rzecz, jakiej sobie
yczymy, jest kto wyolbrzymiajcy wag jakich niegronych spraw.
Psycholodzy wyjaniaj, e dramatyzuj ludzie, ktrzy cigle si nudz albo
domagaj si uwagi, prbujc sprawia wraenie, e ich ycie jest ekscytujce.
Dysponuj caym wachlarzem powanych problemw, prawdziwych bd
wymylonych, ktrymi zasypuj innych przy byle okazji.
Klientom, ktrzy pokonali raka, radz, aby po prostu pozwolili takim
dramatyzujcym znajomym i czonkom rodziny po cichu znikn z ich ycia. Mona
to zrobi grzecznie, tumaczc si zmczeniem lub innym skutkiem ubocznym
terapii. Jeli to nie wystarczy, istniej inne sposoby, aby ochroni si przed
potencjalnie irytujcymi osobami lub sytuacjami. Nieprzyjmowanie propozycji
wsplnych wyj na miasto lub odwiedzin zawsze uchodzi rekonwalescentom.
Rada z internetowego sownika Urban Dictionary: zaufanych przyjaci trzymaj
blisko, zachowuj tajemnice, unikaj ktni, nie kam i, co najwaniejsze, trzymaj si
z dala od dramatw innych ludzi.
Stres wywoywany przez dramatyzowanie na przykad prby wygrania
nieistotnej sprzeczki zaszkodzi organizmowi. Po pierwsze, pod wpywem stresu
skadniki pokarmowe i suplementy nie s odpowiednio przyswajane, co zaburza
ukad odpornociowy.
Nadmierny zamt emocjonalny jest tym, czego rekonwalescent zupenie nie
potrzebuje. Tego, co przey podczas choroby i chemioterapii, wystarczy mu na cae
ycie.

Patrz w przyszo
Wr do nawyku planowania przyszoci. wiczeniem, ktre moe przynie
najwicej korzyci rekonwalescentowi, jest marzenie o przyszoci. I to nie tylko
samo marzenie, ale te przelewanie swojej wyobrani na papier. Planowanie to
niezbdny element zdrowienia.
Utrata nadziei to wysoka cena pisze Aaron Ben-Zev w Psychology Today.
Ideay daj nadziej i stanowi punkt odniesienia dla poprawy sytuacji. Zanik
nadziei, czyli utrata zdolnoci wyobraania sobie, e moe by lepiej, to najgbszy
rodzaj straty i chyba najtragiczniejszy.
Staroytni uwaali nadziej za niezastpion cech psychiczn. W mitologii
greckiej Prometeusz wykrad bogom ogie. Aby ukara go za ten wystpek, Zeus,
wadca wszystkich bogw, stworzy puszk, ktra zawieraa wszelkie nieszczcia,
jakich bogowie dotd oszczdzali ludzkoci. Puszk powierzono modej kobiecie
Pandorze. Mimo zakazu otworzya ona puszk i zamknite w niej nieszczcia
rozniosy si po caym wiecie. Zanim zdya zatrzasn wieko, w rodku pozostaa
ju tylko nadzieja.
Dwa niedawne badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Queensland,
Uniwersytecie Nowej Poudniowej Walii, Australijskim Uniwersytecie Narodowym
i Uniwersytecie Monash wykazay, e optymistyczne oczekiwania s niezbdne, aby
ludzie byli szczliwi i zadowoleni ze swojego ycia. Profesor Paul Frijters, jeden
z autorw tych dwch bada, powiedzia, e prba, w ktrej uczestniczyo 10 tysicy
Australijczykw na przestrzeni 9 lat wykazaa, e ludziom yje si lepiej, jeli
spodziewaj si czego dobrego w przyszoci.
Charles Snyder, jeden z twrcw psychologii pozytywnej, stworzy teori
nadziei, zgodnie z ktr posiadanie celw stanowi jedn z najwikszych ludzkich
wartoci. W oparciu o wieloletnie obserwacje Snyder sformuowa pewne cele,
mogce przysuy si zdrowiu osb, ktre pokonay raka. Oto niektre z nich:
Wspominanie sukcesw z przeszoci w tym przypadku przypominanie sobie
dobrych wynikw bada i dobrego samopoczucia z dobrych czasw.
Poznawanie historii sukcesw innych ludzi znajomych, ktrzy pokonali
chorob albo bohaterw filmw, nagra bd ksiek.

wiczenia fizyczne, ponowne odkrywanie faktu, e ciao i umys s ze sob


powizane.

Odpowiednie odywianie si nagradzanie organizmu odywczym pokarmem


za optymalne funkcjonowanie.

Waciwy odpoczynek czasem kto, kto przeszed terapi antynowotworow


i z kadym dniem czuje si lepiej, atwo o tym zapomina.

mianie si z siebie obowizkowe poczucie humoru, zwaszcza kiedy stajemy


w obliczu pewnych ogranicze i uwiadamiamy sobie, e osignicie niektrych
celw zajmie wicej czasu, ni planowalimy.

Najlepsza rada, jakiej mog udzieli ludziom, u ktrych zdiagnozowano raka,


ktrzy przeszli terapi i wrcili do zdrowia, brzmi nastpujco: rbcie plany na
przyszo. Zapisujcie je, opowiadajcie o nich znajomym, szukajcie w Internecie
sposobw na ich urzeczywistnienie, wyobraajcie sobie, jak realizuj si w waszym
yciu. Przekonacie si, jak to proste wiczenie wspomoe proces zdrowienia
i wprowadzi was na nowy poziom, na ktrym przeszo bdzie ju za wami.
Jak gosi staroytne przysowie: Kto ma zdrowie, ten ma nadziej, a kto ma
nadziej, ten ma wszystko.

Opracuj dugoletni strategi zdrowia


I wreszcie, aby miao ruszy ku jasnej przyszoci, warto stworzy prawdziwy plan
dugoletniego zdrowia. W wikszoci przypadkw oznacza to, e nie moemy po
prostu wrci do stylu ycia, jaki wiedlimy przed diagnoz, i oczekiwa, e odtd
bdziemy yli dugo i szczliwie. Jeli wierzy do przekonujcym statystykom,
to wanie nasz przedrakowy styl ycia przyczyni si w znacznym stopniu do
powstania problemu.
W przypadku kogo, kto pokona chorob, zdrowe ycie wymaga strategii opartej
na solidnej wiedzy i realizowanej z entuzjazmem, aby stworzy jak najlepsz jako
ycia. Ten pierwszy okres po chorobie powinno si w duej mierze powici na
opracowanie zasad zachowania zdrowia i wysokiego poziomu energii, delektowania
si aktywnoci i rozkoszowania yciem.
Oczywicie, czci tego scenariusza s regularne badania kontrolne. Jeli przy
ostatniej wizycie twj lekarz prowadzcy nie powie ci, co dokadnie masz robi, co
zmieni w diecie, kiedy zrobi nastpne badania i wiele innych zapytaj go o to
wszystko. S to informacje wane zarwno dla ciebie, jak i dla twojego opiekuna.
Zanim opucisz gabinet onkologa, popro o dokadne instrukcje co do pniejszych
bada krwi, USG, tomografii i wizyt lekarskich.
Oto moja propozycja listy dziaa dla kogo, kto wanie otrzyma orzeczenie, e
jest zdrowy:

1. Wybierz i wykonuj wiczenia fizyczne, ktre pobudzaj krenie, oddychanie


i chi (orodki energetyczne w organizmie), takie jak energiczny spacer, joga,
pilates, pywanie lub wiczenia oporowe. Codzienna aktywno fizyczna
wspomaga usuwanie toksycznych pozostaoci po chemioterapii i zmniejsza jej
skutki uboczne.

2. Nawadniaj si. Im wicej oczyszczonej wody pijesz, tym szybciej komrki


pozbd si wszelkich zanieczyszcze zgromadzonych w organizmie podczas
chemioterapii. 23 litry wody dziennie pomog oczyci komrki z substancji
toksycznych i zoptymalizuj ich funkcjonowanie.

3. Wystrzegaj si cukru w kadej postaci. Dotyczy to w rwnym stopniu sztucznych


sodzikw i naturalnych form cukru, takich jak cukier biay i brzowy, syrop
klonowy, cukier kukurydziany, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy i laktoza
(cukier zawarty w mleku), a take owocw i innych artykuw spoywczych
o wysokim indeksie glikemicznym. Pomoe to zagodzi komrki
nowotworowe, zmniejszajc prawdopodobiestwo nawrotu choroby.
4. Ogranicz ilo biaka zwierzcego w diecie albo cakowicie z niego zrezygnuj (o
ile od dawna nie jeste ju weganinem lub wegetarianinem). Zamiast tego jedz
biako z nasion, fasoli, orzechw i spiruliny.
5. Stosuj diet, ktra skada si w 50% z warzyw. Najlepsze s organiczne.
Wszystkie warzywa i owoce musz by umyte przed spoyciem lub
przygotowaniem do gotowania, aby unikn szkodliwych bakterii.

6. Nie jedz przetworzonej ywnoci, produktw dla dzieci ani tych o nienaturalnych
kolorach. Sztuczne barwniki, konserwanty i dodatki wywouj raka u maych
zwierzt a przecie maj one komrki tak samo jak my.
7. Wybieraj domowe, prawdziwe jedzenie. Wikszo restauracji kupuje
najtasze skadniki i przygotowuje sosy w ogromnych, odlegych fabrykach.
Sosy te faszerowane s niezdrowymi, sztucznymi aromatami po to, aby klienci
byli zadowoleni, a nie zdrowi.

8. Ogranicz spoycie sodu. Zwyka sl kuchenna jest jodowana. Niedobr jodu jest
dzisiaj mniej powszechny, ale jodowana sl jest mniej zdrowa ni inne jej
rodzaje. Lepszym wyborem bdzie sl morska, kamienna, rowa lub czarna,
poniewa te odmiany maj wyszy poziom mineraw.

9. Rb lewatywy z kawy. Chocia onkolog zapewni ci o znakomitych wynikach,


twoja wtroba (najwikszy narzd filtracyjny organizmu) wci pracuje na
penych obrotach, aby oczyci krew ze skutkw chemioterapii. Martwe komrki
s odfiltrowywane. Proponuj jedn lewatyw tygodniowo przez dwa miesice,
przez kolejne dwa miesice jedn co dwa tygodnie, a pniej, dla
podtrzymania, jedn na miesic.
10. Suplementy zwaszcza te rekomendowane jako cz niniejszego programu
naley zaywa co najmniej jeszcze przez dwa miesice od ostatniego dnia
chemioterapii. W zalenoci od uporczywoci skutkw ubocznych, warto
zaywa je duej. Bd o tym wiadczyy takie objawy, jak otpienie, niski
poziom energii czy luki w pamici.
Na koniec, postaraj si wnie w swoje ycie wicej radoci. miej si
i umiechaj przy najmniejszej okazji. Ludzie, ktrzy szukaj radoci, znajduj j.
Zacznij od wyluzowania si i nie bierz ycia tak powanie. Na pocztek, aby
podkreli swoje figlarne nastawienie, rb mieszne miny do lustra. Zajmuj si
czym, co sprawia ci przyjemno. Wszystkie badania na ten temat prowadz do
tego samego wniosku: szczliwi ludzie rzadziej choruj, bo rado wzmacnia ukad
odpornociowy.
W niedawnym badaniu naukowcy z Uniwersytetu w Kentucky odkryli, e gdy
badani przejawiaj wicej optymizmu, s bardziej odporni na obce wirusy i bakterie.
Z kolei kiedy obnia si ich poziom optymizmu, spada te odporno.
Dane z Uniwersytetu w Tel Awiwie potwierdzaj hipotez, e osoby
charakteryzujce si bardziej negatywnym stylem afektywnym sabo wzbudzaj
reakcj odpornociow i z wikszym prawdopodobiestwem mog ulega chorobom
ni osoby charakteryzujce si pozytywnym stylem afektywnym.
Zatem bd radosny. Jak pisa grecki poeta Pindar: Najlepszym uzdrowicielem
jest dobra zabawa.
Podzikowania, O Autorze, Bibliografia
Podzikowania

Chciabym podzikowa moim rodzicom, Sharron i Billowi Herbertom, za ich


mio i wsparcie, a szczeglnie za przyjcie nas w ich domu, gdy przeywalimy
kryzys zwizany z rakiem. To przede wszystkim ich pomoc umoliwia powstanie
tej ksiki.
Dzikuj Lorenzo Sandovalowi, niewidomemu masaycie i mojemu
pierwszemu nauczycielowi, ktry zachci mnie do tego, abym z uzdrawiania
uczyni swj zawd, a ze suby drog yciow.
Dzikuj Shari Reynolds, za wykonanie piknego i inteligentnego projektu tej
ksiki i naszej strony internetowej. Landerowi Rodriguezowi za projekt wntrza
ksiki, Oscarowi Montesowi za zdjcia i redaktorskie wsparcie. Jestem wdziczny
take Stephanie Dagg, naszej sekretarz redakcji.
Dzikuj utalentowanej naturopatce Danie Kraft, dietetyczce Kaayli Daniel za
cenne rady, a take moim przyjacioom i mistrzom: Andrei Usher, Benowi
Pitreowi, Heldze i Billowi Puschakom, Jesse V. Castillo, Lynn Carlton, Laurel de
Leo, Marii Beln Zavala Echeverrii, Wadeowi Ashleyowi oraz dr. Scottowi
Ulmerowi i jego zespoowi z Centrum Opieki Onkologicznej START w San Antonio,
Glendzie Robinson, dr Beverly Nelson, dr. Jeffowi Baldridgeowi, Berenice Parra
Vzquez, Stacy DeClercq, Edowi i Cindy Carrollom, zespoowi z Dos Casas w San
Miguel de Allende, Dawn Gaskill, dr. Ricardo Gordillo, Burtonowi Goldbergowi,
Elwood Richards i K.C. Compton.
Specjalne podzikowania kieruj do tych profesjonalistw, ktrzy hojnie
uyczyli swoich przepisw na potrzeby tej ksiki. S to: American Institute for
Cancer Research, Cafe Gratitude (cafegratitude.com), chooseveg.com, dr Tom
Corson (tomcorsonknowles.com), Emily Malone (dailygarnish.com), food.com,
Jaden Hair (steamykitchen.com), Jen Klien (sheknows.com), Jennifer Raymond,
M.S., R.D (cancerproject.org), Jessica Strand (Saatki i dressingi), Joe Cross i Phil
Staples z Reboot Your Life Program, Kankana Saxena, Kimberly Snyder
(kimberlysnyder.net), Kris Kieswer (Healthy Eating for Life for Women), Laurel De
Leo, Linda Wooliever (vt-fiddle.com), Patty Sassy Knutson (vegancoach.com),
Reem Rizvi (simplyreem.com), Terry Walters (terrywalters.net), Helene Siegel
i Karen Gillingham (The Totally Mushroom Cookbook), Vegan Dinner Recipes
(vegkitchen.com), Whole Foods (wholefoodsmarket.com).
Na koniec chciabym podzikowa wszystkim odwanym pacjentom chorym na
raka i ich opiekunom, ktrzy musz boryka si nie tylko z chorob, ale take
z ogromem czsto sprzecznych i niepenych informacji na temat tego, jak zachowa
zdrowie podczas terapii antynowotworowej. ycz wam wszystkiego najlepszego na
drodze do doskonaego i trwaego zdrowia.
O Autorze

Mike Herbert jest doktorem naturopatii i certyfikowanym masayst


z pitnastoletnim dowiadczeniem w leczeniu pacjentw. Prowadzi prywatn
praktyk holistycznego doradztwa w zakresie wellness.
Zgbia najnowsze badania w dziedzinie ywienia i naturalnego uzdrawiania.
Kiedy w jego yciu pojawi si kryzys zwizany z rakiem, zacz z uwag ledzi
nowatorskie badania dotyczce powiza midzy rakiem i odywianiem.
Jako zwolennik podejcia holistycznego, uwaa, e prawdziwe uzdrowienie musi
obejmowa zarwno sfer fizyczn, jak i umysow, emocjonaln oraz duchow.
Wrd jego licznych zainteresowa wymieni mona prac nad kondycj fizyczn,
gotowanie, podre i poznawanie innych kultur.
Mike Herbert posiada tytu licencjata w dziedzinie terapii naturalnych oraz
doktora naturopatii.
Wicej informacji na temat jego pracy mona znale na stronie internetowej:
www.thechemotherapydiet.com.
Bibliografia
Abel E. K., Subramanian S. K., After the Cure [Po wyleczeniu], Nowy Jork, NY:
NYU Press, 2008.
Alaoui-Jamali, Moulay A., Alternative and Complementary Therapies for Cancer
[Alternatywne i komplementarne terapie antynowotworowe], Nowy Jork, NY:
Springer, 2010.
Bagchi D., Preuss H. G., Phytopharmaceuticals in Cancer Chemoprevention
[Fitofarmaceutyki w chemoprewencji raka], Boca Raton, FL: CRC Press, 2004.
Barasi M. E., Human Nutrition [ywienie czowieka], Londyn: Hodder Education,
2003.
Bendich A., Deckelbaum R. J., Preventive Nutrition [ywienie prewencyjne], Nowy
Jork, NY: Springer, 2005.
Berkson B., The Alpha Lipoic Acid Breakthrough [Przeomowy kwas alfa-liponowy],
Nowy Jork, NY: Crown Publishing Group, 2010.
Betty C. (red.), AARP Living with Cancer Cookbook [ycie z rakiem: ksika
kucharska AARP], Nowy Jork: John Wiley & Sons, LTD., 2011.
Beuth J., Moss R. W., Complementary Oncology [Onkologia komplementarna],
Nowy Jork, NY: Thieme Medical Publishers, 2005.
Blaylock R. L., Excitotoxins: The Taste that Kills [Smak, ktry zabija], Santa Fe,
NM: Health Press, 1997.
Bloch A. S. (red), Grant B. (red), Hamilton K. K. (red), Thomson C. A. (red).,
American Cancer Society Complete Guide to Nutrition for Cancer Survivors:
Eating Well, Staying Well During and After Cancer [Kompletny przewodnik
Amerykaskiego Towarzystwa Onkologicznego nt. ywienia osb po chorobie
nowotworowej: Zdrowe odywianie a zachowanie zdrowia w trakcie choroby
nowotworowej i po jej pokonaniu], Atlanta, GA: Amerykaskie Towarzystwo
Onkologiczne, 2010.
Block K., Weil A., Life Over Cancer [ycie z rakiem], Nowy Jork, NY: Bantam
Books, 2009.
Boushey C. J., Coulston A. M., Rock Ch. L., Monsen E., Nutrition in the Prevention
and Treatment of Disease [ywienie w prewencji i leczeniu chorb], Waltham,
MA: Elsevier, 2001.
Brown S.E., Trivieri Jr. L., The Acid Alkaline Food Guide [Przewodnik po diecie
kwasowo-zasadowej], Garden City Park, NY: Square One Publishers, 2006.
Campbell T. C., The China Study [Nowoczesne zasady odywiania], Dallas, TX:
BenBella Books, Inc., 2006.
Carlson L., Speca M., Segal Z., Mindfulness-Based Cancer Recovery [Pokona raka
dziki uwanoci], Oakland, CA: New Harbinger Publications, 2011.
Cordain L., The Paleo Diet [Dieta paleo], Nowy Jork, NY: John Wiley & Sons, Ltd.,
2010.
Cragg G. M., Anticancer Agents from Natural Products [Czynniki antynowotworowe
w produktach naturalnych], Boca Raton, FL: CRC Press, 2005.
Coping With Chemotherapy and Radiation Therapy [Jak znie chemioterapi
i radioterapi], Nowy Jork, NY: McGraw-Hill, 2004.
Dispenza J., Live Better Longer [yj lepiej i duej], San Francisco, CA: Harper San
Francisco, 1997.
Fleishman S., Learn to Live Through Cancer [Naucz si y po raku], Nowy Jork,
NY: Demos Medical Publishing, 2011.
Fuhrman J., Super Immunity [Superodporno], Nowy Jork, NY: HarperCollins,
2011.
Gershwin M. E., Spirulina in Human Nutrition and Health [Spirulina w ywieniu
i zdrowiu czowieka], Nowy Jork, NY: Taylor & Francis, 2007.
Gittleman A. L., Get the Sugar Out [Wyeliminuj cukier], Wydanie drugie,
poprawione i uaktualnione, Nowy Jork, NY: Crown Publishing Group, 2008.
Gorter R., Peper E., Fighting Cancer [Walka z rakiem], Berkeley, CA: North Atlantic
Books, 2011.
Grimes K., The Everything Anti-Inflammation Diet Book [Kompletna ksiga diety
przeciwzapalnej], Cincinnati, Ohio: F+W Media, 2011.
Grossinger R., Planet Medicine [Medycyna ziemska], Berkeley, CA: North Atlantic
Books, 1995.
Hass E., Staying Healthy with Nutrition [Zachowaj zdrowie dziki ywieniu],
Berkeley, CA: Celestial Arts, 1992.
Hatherill R. J., Eat to Beat Cancer [Jedz i pokonaj raka], Los Angeles, CA:
Renaissance Books1998.
Hess D. J., Can Bacteria Cause Cancer? [Czy bakterie wywouj raka?], Nowy Jork,
NY: NYU Press, 1997.
Hoffer A., Orthomolecular Medicine for Everyone: Megavitamin Therapeutics for
Families and Physicians [Medycyna ortomolekularna dla wszystkich: terapia
megawitaminowa dla rodzin i lekarzy], Laguna Beach, CA: Basic Health
Publications, 2008.
Irving D. G., The Protein Myth [Mit o biaku], Ropley Hampshire: O-Books, 2011.
Jubb A. P.; Jubb D., Secrets of an Alkaline Body [Sekrety ciaa zasadowego],
Berkeley, CA: North Atlantic Books, 2012.
Kaelin C. M., Coltrera F., Living Through Breast Cancer [ycie po raku piersi],
Nowy Jork, NY: McGraw-Hill, 2005.
Katsilambros N., Dimosthenopoulos Ch., Kontogianni M. D., Manglara E., Poulia K.
A., Clinical Nutrition in Practice [Kliniczne ywienie w praktyce], Hoboken, NJ:
John Wiley & Sons, Ltd., 2010.
Katz R., Edelson M., One Bite at a Time [Jeden ks naraz], wersja poprawiona,
Berkeley, CA: Ten Speed Press, 2011.
Katzin C. F., The Everything Cancer-Fighting Cookbook [Ksika kucharska dla
walczcych z rakiem], Cincinnati, Ohio: F+W Media, 2010.
Kelder P., Ancient Secret of the Fountain of Youth [Staroytny sekret rda
modoci], Nowy Jork, NY: Doubleday, 1998.
Kelloff G. J., Hawk E. T., Sigman C. C., Cancer Chemoprevention [Chemoprewencja
raka], Nowy Jork, NY: Springer, 2008.
Kelly L. A., Lorraine Kellys Nutrition Made Easy [Proste odywianie wg Lorraine
Kelly], Nowy Jork, NY: Ebury Publishing, 2012.
Khalsa D. S., Food As Medicine [ywno jako lek], Nowy Jork, NY: Simon &
Schuster, 2010.
Kumar N. B., Nutritional. Management of Cancer Treatment Effects [Jak radzi
sobie ze skutkami ubocznymi terapii antynowotworowej], Nowy Jork, NY:
Springer, 2012.
Langerak A. D., Dreisbach L. P., Chemotherapy Regimens and Cancer Care [Reim
chemioterapii a opieka onkologiczna], Austin, TX: Landes Bioscience, 2001.
Margel D. L., The Nutrient Dense Eating Plan [Plan odywczej diety], Sydney:
Read-HowYouWant, 2005.
McKay J., Schacher T., The Chemotherapy Survival Guide [Przewodnik przetrwania
chemioterapii], Oakland, CA: New Harbinger Publications, 2009.
Miller E.E., Deep Healing: The Essence of Mind/Body Medicine [Istota medycyny
umysu i ciaa], Carlsbad, CA: Hay House, 1997.
Minev B. R., Cancer Management in Man [Jak radzi sobie z rakiem], Nowy Jork,
NY: Springe, 2011.
Missailidis S., Anticancer Therapeutics [Terapia antynowotworowa], Hoboken, NJ:
John Wiley & Sons, Ltd., 2008.
Mondoa E. I., Sugars That Heal [Cukry, ktre lecz], Nowy Jork, NY: Random
House Publishing Group, 2008.
Mowrey D. B., The Scientific Validation of Herbal Medicine [Naukowe uzasadnienie
zioolecznictwa], Los Angeles, CA: Keats Publishing, 1986.
Mukherjee S., The Emperor of All Maladies [Cesarz wszystkich chorb], Nowy Jork,
NY: Simon & Schuster, 2010.
Mutanen M., Pajari A. M., Vegetables Whole Grains, and Their Derivatives in
Cancer Prevention [Warzywa i produkty penoziarniste w profilaktyce chorb
nowotworowych], Nowy Jork, NY: Springer, 2011.
Newton H. B., Handbook of Brain Tumor Chemotherapy [Poradnik dla pacjentw
chemioterapii guza mzgu], Waltham, MA: Elsevier, 2005.
Nicolle L., Beirne A. W., Ash M., Biochemical Imbalances in Disease
[Nierwnowaga biochemiczna w stanach chorobowych], Philadelphia, PA:
Jessica Kingsley Publishers, 2010.
Ottoboni F., Ottoboni A., The Modern Nutritional Diseases and How to Prevent
Them [Wspczesne choroby ywieniowe i jak im zapobiega], Sparks, NV:
Vincente Books, Inc., 2002.
Physicians Committee for Responsible Medicine. Healthy Eating for Life to Prevent
and Treat Cancer [Zdrowe odywianie przez cae ycie jako profilaktyka
i terapia antynowotworowa], Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Ltd., 2002.
Preedy V.R., Watson R. R., Olives and Olive Oil in Health and Disease Prevention
[Oliwki i oliwa: dla zdrowia i w profilaktyce chorb], Waltham, MA: Elsevier,
2010.
Priestman T., Cancer Chemotherapy in Clinical Practice [Chemioterapia w praktyce
klinicznej], Nowy Jork, NY: Springer, 2008.
Quillin P., Beating Cancer with Nutrition [Pokonaj raka zdrow ywnoci],Tulsa,
OK: Nutrition Times Press, 2005.
Raffa R.B., Tallarida R. J., Chemo Fog [Chemiomga], Nowy Jork, NY: Springer,
2010.
Reid D., The Tao Of Health, Sex and Longevity [Tao zdrowia, seksu
i dugowiecznoci], Nowy Jork, NY: Simon & Schuster, 2011.
Rencun Y., Hai H., Cancer Management with Chinese Medicine [Medycyna chiska
w walce z rakiem], Hackensack, NJ: World Scientific, 2012.
Ronzio R., The Encyclopedia of Nutrition and Good Health [Encyklopedia ywienia
i zdrowia], Nowy Jork, NY: Infobase Publishing, 2003.
Salter A., Wiseman H., Tucker G., Phytonutrients [Fitoskadniki], Nowy Jork, NY:
John Wiley & Sons, Ltd., 2012.
Schwartz A. L., Armstrong L., Cancer Fitness [Fitness w chorobie nowotworowej],
Simon & Schuster, 2004.
Seeram N. P., Stoner G. D., Berries and Cancer Prevention [Jagody w profilaktyce
chorb nowotworowych], Nowy Jork, NY: Springer, 2011.
Servan-Schreiber D., Anticancer, A New Way of Life [Nowy styl ycia], Nowy Jork,
NY: Viking Adult, 2009.
Shaw C., Nutrition and Cancer [ywienie a rak], Hoboken, NJ: John Wiley & Sons,
Ltd., 2010.
Silver J., You Can Heal Yourself [Moesz si uleczy], Nowy Jork, NY: St. Martins
Paper-backs, 2012.
Silverman D., Davidson I., Your Brain After Chemo [Twj mzg po chemii],
Cambridge, MA: Da Capo Press, 2009.
Slaga T. J., Keuneke R., The Detox Revolution [Rewolucja detoksykacyjna], Nowy
Jork, NY: McGraw-Hill, 2003.
Somers S., Knockout [Nokaut], Nowy Jork, NY: Crown Publishing Group, 2009.
Thomas G., Fundamentals of Medicinal Chemistry [Podstawy chemii medycznej],
Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Ltd., 2004.
Thompson J. T., Very Blueberry [Czarna borwka], Berkeley, CA: Ten Speed Press,
2011.
Tierra M., The Way of Herbs [Leczenie zioami], Nowy Jork, NY: Pocket Books,
1980.
Tyson R., Rich Remedies: My Amazing Natural Self-Healing Discoveries [Moje
zdumiewajce odkrycia na temat naturalnego samoleczenia], Bloomington, IN:
iUniverse, 2008.
Visel D., Living with Cancer [ycie z rakiem], New Brunswick, NJ: Rutgers
University Press, 2006.
Watson R.R., Functional Foods and Nutraceuticals in Cancer Prevention [ywno
funkcjonalna i nutraceutyki w profilaktyce raka], Hoboken, NJ: John Wiley &
Sons, Ltd., 2008.
Weihofen D. L., Robbins J. A., Sullivan P.A., Easy-to-Swallow, Easy-to-Chew
Cookbook [Ksika kucharska atwa do zgryzienia], Hoboken, NJ: John Wiley &
Sons, Ltd., 2002.
Weil A., Health and Healing [Zdrowie i uzdrawianie], Nowy Jork, NY: Houghton
Mifflin Company, 1983.
Williams-Huw M., My Mummy Wears a WigDoes Yours? [Moja mama nosi peruk
a twoja?], Mid Glamorgan: Accent Press Ltd., 2007.
Wolff M., A Life in Balance [ycie w rwnowadze], Camden ME: Down East Books,
2010.
Wood M., Vitalism: The History of Herbalism, Homeopathy, and Flower Essences
[Historia zioolecznictwa, homeopatii i esencji kwiatowych], Berkeley, CA:
North Atlantic Books, 1992.
World Health Organization. Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases
[ywienie w profilaktyce chorb przewlekych], Geneva: World Health
Organization, 2003.
Tytu oryginau
The Chemotherapy Diet: 5 Steps to Staying Healthy During Cancer Treatment

Przeoy: Ryszard Olizo


Redaktor prowadzca: Magorzata wicicka
Redakcja: Aleksandra Marczuk
Korekta: Aneta Baranowska
Projekt okadki: ukasz Werpachowski, grafika@illuminatio.pl

Copyright 2014 by Jeffrey S. Bland. All rights reserved.


For information address HarperCollins Publishers, 10 East 53rd Street, New York,
NY 10022.

Copyright 2012 Mike Herbert

Copyright 2016 for Polish edition by ILLUMINATIO ukasz Kierus


Copyright for Polish translation by Ryszard Olizo

Wszelkie prawa do polskiego przekadu i publikacji zastrzeone. Powielanie


i rozpowszechnianie z wykorzystaniem jakiejkolwiek techniki caoci bd
fragmentw niniejszego dziea bez uprzedniego uzyskania pisemnej zgody
posiadacza tych praw jest zabronione.

ISBN 978-83-65442-80-2

Bd na bieco i led nasze wydawnictwo na Facebooku:


www.facebook.com/vivantepl

www.vivante.pl
Wydawnictwo Vivante
E-mail: wydawnictwo@vivante.pl
Dzia handlowy: zamowienia@vivante.pl
Pena oferta wydawnictwa jest dostpna na stronie www.vivante.pl

Plik opracowa i przygotowa Woblink

woblink.com

You might also like