Formy prawne przedsibiorstw w gospodarce rynkowej (spek, spdzielni,

przedsibiorstw pastwowych).

Formy prawne przedsibiorstw formy, jakie przyjmuj przedsibiorstwa w momencie

rejestracji. Wybr formy determinuje m.in. sposb rejestracji przedsibiorstwa lub spki oraz
zasady organizacji, czyli jego struktur organizacyjn.
Mona je podzieli na:
1. formy krajowe, ktre przewidziane s w ustawodawstwie danego kraju oraz
2. formy paneuropejskie, ktre s uregulowane w ustawodawstwie wsplnotowym i
obowizuj we wszystkich krajach czonkowskich Unii Europejskiej.
Formy prawne przedsibiorstw w Polsce
Kada forma prawna przedsibiorstwa uregulowana jest w innym akcie prawnym.
Spki prawa handlowego uregulowane s w kodeksie spek handlowych i obejmuj:
spki osobowe
spka jawna-Jest spk, ktra prowadzi we wsplnym imieniu przedsibiorstwo zarobkowe
pod wspln firm i nie jest inn spk handlow. Za zobowizania spki wobec wierzycieli
odpowiada kady wsplnik bez ogranicze caym swym majtkiem solidarnie z pozostaymi
wsplnikami oraz ze spk
spka partnerska- tworz wsplnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w
spce prowadzcej przedsibiorstwo pod wasn firm. Wobec czego niedopuszczalne jest
tworzenie spek partnerskich w innym celu ni wykonywanie wolnego zawodu, a take w
celu wykonywania jakiej dziaalnoci gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok
wykonywania wolnego zawodu. Wsplnikami w spce partnerskiej zwanymi partnerami
mog by tylko osoby fizyczne. Utworzy takiej spki nie mog zatem osoby prawne, spki
cywilne czy inne handlowe spki osobowe, choby tworzyli je reprezentanci wolnych
zawodw.
spka komandytowa- Istotn cech jest to, e za zobowizania spki wobec wierzycieli
odpowiada przynajmniej jeden wsplnik bez ograniczenia, a odpowiedzialno przynajmniej
jednego wsplnika (komandytariusza) jest ograniczona do tzw. Sumy komandytowej
znaczonej pieninie i uwidocznionej w rejestrze handlowym. Spka komandytowa powstaje
z chwil wpisu do rejestru. Od momentu wpisu do rejestru przedsibiorcw w Krajowym
Rejestrze Sdowym spka komandytowa staje si tzw. jednostk organizacyjn
nieposiadajc osobowoci prawnej, ale posiadajc zdolno prawn oraz zdolno do
czynnoci prawnych (uomna osoba prawna). Moe by podmiotem prawa i obowizkw
(zdolno prawna) oraz wasnym dziaaniem (konkretnie dziaaniem osb uprawnionych do
reprezentowania spraw spki) dokonywa czynnoci prawnych. Umowa spki powinna by
zawarta na pimie, w formie aktu notarialnego.
Spka komandytowo-akcyjna -Spka osobowa majca na celu prowadzenie
przedsibiorstwa pod wasn firm, w ktrej za zobowizania spki wobec wierzycieli co
najmniej jeden wsplnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej
jeden wsplnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowizania spki.
spki kapitaowe
spka z ograniczon odpowiedzialnoci- Moe by tworzona przez jedn lub wicej osb.
Za zobowizania spki wsplnik nie odpowiada swym osobistym majtkiem, lecz wycznie
wkadem kapitau.
Najwaniejsze cechy:
umowa spki w formie aktu notarialnego
wsplnicy nie odpowiadaj za zobowizania spki, a ich "ograniczon"
odpowiedzialno mona co najwyej odnie do ryzyka ekonomicznego zwizanego
z inwestycj w spk;
 spka posiada osobowo prawn (od momentu wpisu do rejestru sdowego);
kapita zakadowy to minimum 5000 z;
spka akcyjna- kapita zakadowy skada si z wkadw zaoycieli, ktrzy staj si
wspwacicielami spki (akcjonariuszami). Akcjonariusze nie odpowiadaj za
zobowizania spki, ryzyko ponosz jedynie do wysokoci wniesionego kapitau oraz czerpi
zyski (np.: w postaci dywidendy).
Kodeks cywilny z kolei reguluje dziaalno nastpujcych form prawnych przedsibiorstw:
spka cywilna- W odrnieniu od spek kapitaowych spka cywilna nie posiada
osobowoci prawnej, nie stanowi jednostki organizacyjnej nieposiadajcej osobowoci
prawnej jak spki osobowe, lecz jest konstrukcj regulowan przez prawo zobowiza (art.
860-875 Kodeksu cywilnego). Nie stanowi, wic samodzielnego podmiotu prawa,
podmiotami prawa pozostaj wsplnicy spki cywilnej. W zwizku z tym spka cywilna nie
ma wasnego mienia - nabywane prawa i zacigane zobowizania wchodz do wsplnego
majtku wsplnikw, stanowicego ich wspwasno (czy, bdc precyzyjnym, wsplno)
czn. Take wsplnicy, nie spka, prowadz ewentualne przedsibiorstwo, ktre podlega
rejestracji w Ewidencji Dziaalnoci Gospodarczej waciwego wjta, burmistrza, prezydenta
miasta. To wsplnicy s przedsibiorcami i to oni maj firmy (oznaczenia indywidualizujce
przedsibiorc). Spka cywilna nie moe mie firmy. Zawierajc umow wsplnicy
zobowizuj si dy do osignicia wsplnego celu gospodarczego, w sposb oznaczony, w
szczeglnoci poprzez wniesienie wkadu, przy czym nie musi to by dziaalno zarobkowa
dopuszczalne jest np. powoanie spki w celu wsplnej budowy drogi. Umowa spki
powinna zosta zawarta na pimie dla celw dowodowych (ad probationem). Istot spki
cywilnej jest stao jej skadu osobowego, wobec czego wsplnik nie moe rozporzdza
udziaem w majtku wsplnym ani w jego skadnikach (przynajmniej do rozwizania spki),
utrudnione jest take wystpienie ze spki.
przedsibiorstwo prywatne osoby fizycznej- Osoba fizyczna wykonujca dziaalno
gospodarcz lub indywidualny przedsibiorca lub przedsibiorstwo prywatne osoby
fizycznej - jedna z form prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w Polsce. Osoba fizyczna
moe rozpocz prowadzenie dziaalnoci po uzyskaniu wpisu do Ewidencji Dziaalnoci
Gospodarczej waciwego wjta/burmistrza/prezydenta miasta. Ponadto w niektrych
przypadkach przedsibiorca musi uzyska zezwolenie lub koncesj oraz przedstawi
dokumenty potwierdzajce posiadanie wymaganych prawem kwalifikacji lub uprawnie do
prowadzenia danej dziaalnoci. Oglne zasady dziaania przedsibiorstw osb fizycznych
okrelone s w ustawie o swobodzie dziaalnoci gospodarczej.
Pozostae formy prawne uregulowane s w poszczeglnych aktach prawnych ustawach.
Inne spotykane podmioty gospodarcze w polskim ustawodawstwie to:
Przedsibiorstwo pastwowe- Jest wyodrbnion organizacyjnie, ekonomicznie i prawnie
jednostk gospodarcz utworzon przez upowaniony do tego organ administracji
pastwowej. Jest przedmiotem gospodarczym posiadajcym osobowo prawn.
Przedsibiorstwo pastwowe opiera swoje dziaanie na przepisach ustawy z dnia 25 wrzenia
1981 r. o przedsibiorstwach pastwowych.
Jej gwne cechy to:
-samodzielno,
-samorzdno
-samofinansowanie.
Organami przedsibiorstwa pastwowego s:
-oglne zebranie pracownikw (delegatw),
-rada pracownicza
-dyrektor przedsibiorstwa.
Kluczowe sprawy przedsibiorstwa reguluje statut uchwalany na wniosek dyrektora przez
oglne zebranie zaogi (delegatw). Statut jest nastpnie zatwierdzany przez organ
zaoycielski. Przedsibiorstwa pastwowe mog by tworzone jako przedsibiorstwa
dziaajce na zasadach oglnych oraz przedsibiorstwa uytecznoci publicznej. Od 1990
r. w wyniku procesw komercjalizacji a nastpnie prywatyzacji ( a w czci komunalizacji)
ilo przedsibiorstw pastwowych zostaa radykalnie zmniejszona. Przedsibiorstwa
uytecznoci publicznej maj przede wszystkim na celu biece i nieprzerwane zaspokajanie
potrzeb ludnoci.
Przedsibiorstwa pastwowe tworz:
1) naczelne oraz centralne organy administracji pastwowej,
2) Narodowy Bank Polski i banki pastwowe,
Spdzielnia- Jest to dobrowolne, samorzdne zrzeszenie osb (fizycznych, prawnych) (nie
mniejszej ni dziesiciu osb fizycznych lub nie mniej ni trzech osb prawnych) powoane
do prowadzenia wsplnej dziaalnoci. Liczba czonkw moe by zmienna, nie moe jednak
spa poniej ustawowych 10 osb fizycznych albo poniej trzech osb prawnych, w
przypadku spdzielni zrzeszajcej osoby prawne. Celem spdzielni jest maksymalizacja
korzyci jej czonkw. Spdzielnia ma osobowo prawn i podlega wpisowi do
Krajowego Rejestru Sdowego. Kady z czonkw spdzielni ma prawo do jednego gosu
(bez wzgldu na wysokoci jego udziaw) na oglnym zebraniu czonkw, ktry jest
najwyszym statutowym organem spdzielni. W odrnieniu od spek prawa handlowego
czonkowie zakadajcy spdzielni nie musz dysponowa adnym okrelonym przez prawo
minimalnym kapitaem zaoycielskim. Spdzielni na zewntrz reprezentuje jej zarzd a
prace zarzdu kontroluje rada nadzorcza. Celem istnienia spdzielni jest prowadzenie
wsplnej dziaalnoci gospodarczej w interesie zrzeszonych czonkw. Czonkowie
spdzielni uczestnicz w pokrywaniu jej strat do wysokoci zadeklarowanych udziaw i nie
odpowiadaj wobec wierzycieli spdzielni za jej zobowizania. Zysk z dziaalnoci
spdzielni nazywany jest nadwyk bilansow i na koniec roku obrachunkowego wypacany
jest czonkom spdzielni proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziaw.
Od 1 maja 2004 roku w Polsce mona rwnie zawizywa tzw. spki paneuropejskie,
ktre s uregulowane zarwno w ustawodawstwie wsplnotowym, jak i krajowym. Obejmuj
one takie formy prawne jak:
spka europejska- Jest odpowiednikiem krajowej spki akcyjnej
europejskie zgrupowanie interesw gospodarczych- Zasady funkcjonowania EZIG
zostay uregulowane w rozporzdzeniu Rady Wsplnot Europejskich z 25 lipca 1985
r., ktre weszo w ycie 1 lipca 1989 r. Rozporzdzenie normuje umow
zaoycielsk, ustrj wewntrzny, publikacj ogosze zwizanych z dziaalnoci
EZIG i jego statut organizacyjny. W kwestiach nieuregulowanych rozporzdzeniem
WE stosuje si prawo pastwa czonkowskiego waciwego ze wzgldu na
umiejscowienie siedziby administracyjnej EZIG, rozumianej jako siedziba organizacji
jako caoci lub siedziba jednego z jego czonkw.
spdzielnia europejska- posiada osobowo prawn, ktr uzyskuje z chwil wpisu
do rejestru jednego z pastw czonkowskich (miejsca siedziby) w Polsce KRS. Moe
zosta zaoona przez co najmniej 5 osb fizycznych, zamieszkaych w co najmniej
dwch pastwach czonkowskich lub cznie przez co najmniej pi osb fizycznych i
prawnych prawa publicznego lub prywatnego, ktre podlegaj prawu co najmniej
dwch rnych pastw czonkowskich lub co najmniej 2 osoby prawne prawa
publicznego lub prywatnego, ktre podlegaj prawu co najmniej dwch rnych
pastw czonkowskich. Moe zosta utworzona przez poczenie si istniejcych
spdzielni lub przeksztacenie si jednej spdzielni, jeeli co najmniej od dwch lat
posada ona podmiot zaleny lub zakad podlegajcy prawu innego pastwa
 czonkowskiego. Kapita subskrybowany (kapita zakadowy) wynosi co najmniej 30
000 EUR (chyba e przepisy prawa przewiduj wyszy) i jest podzielony na imienne
udziay. Jeeli w statucie SCE, podczas jej tworzenia, nie postanowiono inaczej, kady
czonek spdzielni odpowiada tylko do wysokoci subskrybowanego przez niego
kapitau. Jeeli czonkowie SCE ponosz ograniczon odpowiedzialno, firma SCE
powinna zawiera dodatkowe oznaczenie z ograniczon odpowiedzialnoci.
Kwestie takie jak podatki, zasady wolnej konkurencji, wasno intelektualna i
przepisy o niewypacalnoci s regulowane przez prawo pastwa czonkowskiego, na
terenie ktrego SCE ma siedzib
przedsibiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartociowe- s
to specjalnie utworzone portfele wsplnych inwestycji, przeznaczone wycznie do
inwestowania aktyww pochodzcych od inwestorw. S uregulowane w
ustawodawstwie wsplnotowym.