MARATON WIEDZY CZ II

ATMOSFERA i HYDROSFERA
RZEBIARZE POWIERZCHNI ZIEMI

Zadanie 1. Pocz elementy rodowiska geograficznego z odpowiedni nazw sfery Ziemi.

wzniesienie moreny czoowej

lodowce atmosfera
jezioro hydrosfera
wir litosfera
powietrze
wgiel brunatny

Zadanie 2. Podaj przykady wspzalenoci zachodzcych midzy sferami powoki ziemskiej:

A/ litosfer a hydrosfer ..........................................................................................
B/ atmosfer a litosfer ...........................................................................................
C/ atmosfer a biosfer .............................................................................................
D/ atmosfer a hydrosfer, .......................................................................................
E/ litosfer a biosfer, ..............................................................................................
F/ biosfer a hydrosfer ...........................................................................................

Zadanie 3. Na podstawie danych klimatycznych dla stacji X pooonej w Europie wykonaj ponisze
polecenia.

Miesic I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

rednia temperatura
-15,3 16,3 15,8 -12,4 -4,4 1,8 5,8 4,8 0,4 -5,5 -10,3 13,3
powietrza (C)
Suma opadw (mm) 12 19 20 10 7 11 18 23 20 13 13 14

a) Oblicz redni roczn temperatur

powietrza. ..................................................................................................................................

b) Oblicz roczn amplitud temperatury

powietrza. ........................................................................................................

c) Oblicz roczn sum opadw

atmosferycznych. ...............................................................................................................................

d) Okrel stref klimatyczn, w ktrej ley stacja

X ...................................................................................................................

Zadanie 4. Wyjanij, dlaczego w okolicach rwnika wystpuj obfite opady atmosferyczne okrelane
jako deszcze zenitalne.

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

1
Zadanie 5 Wyjanij, dlaczego w okolicach zwrotnikw wystpuj pustynie, zwane czsto
pasatowymi .

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 6. Zaznacz schemat, ktry prawidowo obrazuje ukad pasatw w strefie

midzyzwrotnikowej.

Zadanie 7. Okrel, w ktrej porze roku rzeki rejonu Morza rdziemnego nios najwicej wody.
Uzasadnij swoj odpowied.

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................

Zadanie 8. Okrel, w ktrej porze roku rzeki Azji Poudniowo-Wschodniej nios najwicej wody.
Uzasadnij swoj odpowied.

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 9.Podaj nazwy wiatrw przedstawionych na poniszych ilustracjach. Nastpnie wymie dwie
rnice midzy tymi wiatrami.

a) Nazwa wiatru: . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Nazwa wiatru: . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rnice:

2
...............................................................................

.................................................................................

Zadanie 10. Przyporzdkuj osadom atmosferycznym opisy warunkw, w jakich powstaj

A. szad ..... B. szron . . . . . C. rosa . . . . .
a) Powstaje w dodatniej temperaturze powietrza na skutek skroplenia pary wodnej w zetkniciu
z wychodzonym podoem.
b) Tworzy si podczas opadw atmosferycznych w wyniku zamarzania kropelek mawki
lub deszczu na silnie wychodzonym podou.
c) Tworzy si w mgliste, mrone dni, kiedy przechodzone kropelki wody z mgy zamarzaj
na cienkich, wychodzonych przedmiotach.
d) Powstaje w ujemnej temperaturze powietrza na skutek resublimacji pary wodnej w
zetkniciu z wychodzonym podoem.
Zadanie 11.Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli ponisze terminy.
temperatura powietrza, wysoko nad poziomem morza, opad atmosferyczny,
prd morski, cinienie atmosferyczne, szeroko geograficzna, rozkad ldw i mrz,
cyrkulacja atmosferyczna, zachmurzenie,
Elementy klimatu Czynniki klimatotwrcze

Zadanie 12. Wybierz poprawne dokoczenie zdania

Poziomy ruch powietrza od wyu do niu to:
A. prd zstpujcy C. wiatr
B. konwekcja D. inwersja

Zadanie 13. Zaznacz prawidowe dokoczenie zdania.

Najnisze rednie roczne amplitudy temperatury powietrza na kuli ziemskiej wystpuj
w strefie klimatw...
a) podzwrotnikowych, b) okoobiegunowych, c) rwnikowych, d) zwrotnikowych.
Zadanie 14. Wykonaj ponisze polecenia.
a) Wpisz w odpowiednie miejsca na schematach brakujce wartoci izobar.
b) Zaznacz wy baryczny liter W oraz ni baryczny liter N.

3
 Zadanie 15. Oblicz, jakiej temperatury powietrza mona spodziewa si na szczycie Kasprowego
Wierchu (1987 m n.p.m.), jeeli w centrum Zakopanego (832 m n.p.m.) wynosi ona 12C.
Obliczenia: . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......................................................

Odpowied: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...........................
Zadanie 16. Dopasuj podane nazwy mrz do odpowiedniego typu.

Morze Celebes, Morze Norweskie, Morze Czerwone

midzykontynentalne ............................................................................................................

midzywyspowe ........................................................................................................................

przybrzene ..............................................................................................................................

Zadanie 17. Wpisz obok zdania prawdziwego liter P, a obok faszywego liter F.
Wody Wszechoceanu zajmuj 71% powierzchni Ziemi. . . . . .
a)
Najmniejsze zasolenie wd wszechoceanu w strefie okoobiegunowej jest wynikiem czstego
b)
zamarzania wody i topnienia lodu oraz niewielkiego parowania. . . . . .
c)
Prdy morskie nie wywieraj adnego wpywu na klimat ldw, ktre opywaj. . . . . .
d)
Gejzery to rda zimnej wody wydostajcej si na powierzchni ziemi pod wysokim
e)
cinieniem ...............
f) Wody sone stanowi 50% objtoci hydrosfery. . . . . .
g) Oceanem, ktry zajmuje najwiksz powierzchni, jest Ocean Arktyczny. . . . . .
h) Przyczynami najwikszego zasolenia wd Wszechoceanu w strefie zwrotnikowej s
intensywne parowanie i bardzo niskie opady atmosferyczne. . . . . .
i) Siy przycigania Ksiyca i Soca powoduj powstawanie pyww morskich ..............
Zadanie 18. Uzupenij schemat, wpisujc brakujce nazwy warstw wntrza Ziemi.

jdro
wewntrzne . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . paszcz wewntrzny . . .. . . . . . . . . . . .
. . . .. . . . skorupa ziemska
Zadanie 19. Wyjanij znaczenie poniszych terminw.
Minera, skaa, epicentrum,
hipocentrum ...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
.....................

Zadanie 20. Z kadego zestawu nazw ska wykrel nazw tej skay, ktra nie pasuje do pozostaych.
Uzasadnij swj wybr.
a) Siarka, marmur, sl potasowa, gips.

...............................................................................
b) Wgiel kamienny, gabro, wgiel brunatny, torf.

4
 ............................................................................
c) Glina morenowa, less, piasek, wapie.

............................................................................
d) I, zlepieniec, sl kamienna, kwarcyt.
...............................................................................

Zadanie 21. Podaj nazwy elementw wskazanych na poniszej ilustracji.

Zadanie 22. Wpisz obok zdania prawdziwego liter P, a obok faszywego liter F.
a) Efektem ruchu pyt litosfery s trzsienia ziemi, wulkanizm oraz ruchy grotwrcze. . . . . .
b) W Europie czynne wulkany znajduj si we Francji, we Woszech i w Szwecji. . . . . .
c) Hipocentrum to miejsce we wntrzu Ziemi, z ktrego rozchodz si fale sejsmiczne. . . . . .
d) Hekla i Etna s wulkanami znajdujcymi si w obrbie Ognistego Piercienia Pacyfiku. . . . .
Zadanie 23.Do podanych nazw orogenez dopisz odpowiednie nazwy gr wybrane spord
wymienionych poniej.

Grampiany, Wogezy, Ardeny, Karpaty, Gry Skandynawskie, Kordyliery Harz, Gry Kaledoskie, Alpy,
Himalaje, Gry Jabonowe, Ural

orogeneza alpejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
orogeneza hercyska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
orogeneza kaledoska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Zadanie 24. Rozpoznaj i podpisz rodzaj gr
przedstawiony na poniszej ilustracjach. Nastpnie opisz
krtko sposb jego powstawania.
Rodzaj gr: . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sposb powstawania: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5
 Rodzaj gr: . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sposb powstawania: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

......................... .....................

Rodzaj gr: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
..............
Sposb powstawania: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.................................................

.................................................
Zadanie 25. Uzupenij ilustracj, wpisujc w odpowiednie
miejsca terminy wybrane spord
wymienionych poniej.
pyta kontynentalna, ryft oceaniczny, rw oceaniczny,
ognisko magmy, pyta oceaniczna

6
Zadanie 26. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli podane formy:
sandr, leb, stoek napywowy, mierzeja, jaskinia, dolina polodowcowa,
morena czoowa, gooborze, pradolina

Formy powstae wskutek Formy powstae wskutek

dziaania procesw dziaania procesw
niszczcych
.................................................... budujcych
....................................................
................ ................

.................................................... ....................................................
................ ................

.................................................... ....................................................
................ ................

Zadanie 27. Podpisz odpowiednio przekrj przedstawiajcy dolin utworzon przez

wody pynce i przez lodowiec grski:
a) b)

Zadanie 28. Pocz strzakami nazwy dominujcych procesw zachodzcych w

korycie rzecznym z odpowiadajcymi im odcinkami biegu rzeki.
Proces: Bieg:
akumulacja grny
erozja wgbna rodkowy
erozja boczna dolny
Zadanie 29. Na podstawie poniszych opisw rozpoznaj, a nastpnie podaj nazwy rodzajw
wietrzenia.
a) Gwn rol w tym rodzaju wietrzenia, powodujcym zmian skadu chemicznego ska,
odgrywaj woda oraz rozpuszczone w niej zwizki chemiczne.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .
b) Efektem tego procesu, zachodzcego na skutek dziaania lodu w szczelinach skalnych, s
rumowiska skalne nazywane gooborzami.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .
c)W procesie tym rozwj i aktywno yciowa organizmw rolinnych oraz zwierzcych
powoduje zmiany fizyczne oraz chemiczne ska.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .
d) Pod wpywem czynnikw fizycznych skaa rozpada si na bloki, okruchy i py. Jej skad
chemiczny pozostaje jednak niezmieniony.

........................................................... .

7
Zadanie 30.Podkrel czynnik sprzyjajcy procesom krasowym.
a) Dua grubo warstw ska wglanowych.
b) Ujemna temperatura powietrza.
c) Dua czstotliwo zamarzania i rozmarzania wody w szczelinach skalnych.
d) Brak opadw atmosferycznych.
Zadanie 31. Podkrel czynnik sprzyjajcy wietrzeniu mrozowemu.
a) Bogata szata rolinna.
b) Dodatnia temperatura powietrza.
c) Podoe skalne zbudowane ze ska wglanowych.
d) Dua czstotliwo zamarzania i rozmarzania wody w szczelinach skalnych.
Zadanie 32. Rozpoznaj formy krasu podziemnego i powierzchniowego:
mogot, stalagmit, studnia krasowa, obek krasowy, stalaktyt, polje, jaskinia

1. Zadanie 33. Podaj nazwy typw wybrzey przedstawionych na poniszych ilustracjach Nastpnie
opisz sposb ich powstawania.

Sposb powstawania: A.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .

C. .........................................................................................................................................

D. ......................... ........................................................................................................................

A .......................................................... B...........................................................

8
C. ................................................................. D. .........................................................

Zadanie 34. Podpisz ponisze wydmy i wrysuj strzak oznaczajc kierunek wiatru
tworzcego barchan oraz wydm paraboliczn

A....................................................... B...........................................................

Zadanie 35 Opisz procesy, jakie zachodz na przedstawionych poniej ilustracjach:

9
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

Zadanie 36.Wyjanij znaczenie terminw abrazja i korazja

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................

Zadanie 37. Pocz ponisze typy pusty z ich lokalnymi nazwami.

serir
erg
hamada
takyr
pustynia ilasta
pustynia kamienista
pustynia piaszczysta
pustynia wirowa
Zadanie 38. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli ponisze terminy.

akumulacja, niecka deflacyjna, korazja, barchan, grzyb skalny, wydma paraboliczna,

Budujca dziaalno wiatru Niszczca dziaalno wiatru

Zadanie 39. Podkrel poprawne informacje w poniszych zdaniach.

a) Podcinanie progu wodospadu prowadzce do jego cofania si nazywamy erozj wsteczn /

wgbn.
b) Podcinanie brzegw rzeki prowadzce do poszerzania doliny rzecznej nazywamy erozj
wgbn / boczn.

10
 c) W wyniku erozji wgbnej powstaj meandry / terasy rzeczne, cignce si schodkowo wzdu
doliny rzecznej.

Zadanie 40. Podaj nazw ujcia rzecznego przedstawionego na poniszej ilustracji

A..................................................... B.....................................................

Zadanie 41

Linia wiecznego niegu to umowna granica powyej ktrej gromadzi si wicej niegu ni ubywa.

Ocen prawdziwo podanych zda. Wybierz P dla zdania, ktre jest prawdziwe i F dla zdania, ktre
jest faszywe.

Granica wiecznego niegu przebiega najwyej w Himalajach P F

W Alpach granica wiecznego niegu przebiega wyej ni w Tatrach P F
W rejonach okoobiegunowych linia wiecznego niegu schodzi do poziomu morza P F
Im dalej od rwnika, tym niej przebiega granica wiecznego niegu P F

11