REGIONALNE I LOKALNE RYNKI PRACY

1. Istota rynku pracy. 5. Polityka rynku pracy w Polsce.

Pojcie i funkcje rynku pracy. Dziaania i instrumenty polityki rynku pracy w celu
Segmentacja rynku pracy. ograniczenia bezrobocia i agodzenia jego skutkw (KSZ
Popyt na prac i poda pracy (analiza uwarunkowa). Krajowa Strategia Zatrudnienia, programy rynku pracy,
2. Narzdzia polityki ekonomicznej wpywajce na rynek pracy. instrumenty pasywne i aktywne).
Polityka budetowa. 6. Prezentacja wybranych regionalnych i lokalnych rynkw pracy.
7. Zatrudnienie i bezrobocie w krajach Unii Europejskiej.
Polityka pienina.
Dynamika zatrudnienia i stopy bezrobocia w krajach UE.
Polityka zatrudnienia.
Polityka zatrudnienia w UE Europejska Strategia
3. Rodzaje, zadania i funkcje instytucji rynku pracy w Polsce.
4. Bezrobocie jako stan rwnowagi na rynku pracy. Zatrudnienia.
Istota i rodzaje bezrobocia. Gwne problemy unijnego rynku pracy.
Przyczyny i nastpstwa bezrobocia.
Analiza stanu i struktury bezrobocia rejestrowanego w Polsce.

Rynek instytucja lub mechanizm umoliwiajcy kontakt osobom posiadajcym dobra i usugi (producentom) z chtnymi do ich zakupu
(konsumentami).
Rynek pomaga ustali optymalna dla konsumentw i producentw cen i ilo.

Rynek pracy obejmuje instytucje, postawy, systemy wartoci oraz procesy zwizane ze sprzeda, zakupem i wycena usug pracy.

Rynek pracy rodzaj rynku ekonomicznego, na ktrym z jednej strony znajduj si poszukujcy pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsibiorcy
tworzcy miejsca pracy i poszukujcy siy roboczej.

Rynek pracy wszystkie procesy, ich formy i obszary geograficzne wystpowania zwizane z zatrudnieniem pracownikw, uwarunkowania prawne
i procedury negocjacji warunkw tego zatrudnienia, a w konsekwencji: wymiana posiadanych indywidualnie umiejtnoci na pienidze.

Rynek pracy w znaczeniu oglnym skada si z pojedynczych rynkw pracy, dotyczcych siy roboczej o okrelonych kwalifikacjach. Na kadym
z tych rynkw czynnikiem rwnowacym popyt i poda pracy jest paca rwnowagi, ktrej poziom jest zrnicowany.

Funkcj rynku pracy jest efektywna alokacja i realokacja wystpujcych na nim zasobw ludzkich (oferujcych prac) oraz zapewnienie w
duszym okresie rwnowagi midzy poda i popytem na prac (funkcja ekonomiczne). Ograniczenie ubstwa (funkcja spoeczna).

Rodzaje rynkw pracy:

1. Podzia wedug statusu prawnego:
Rynek oficjalny, gdy osoba pracuje zgodnie z prawem, a z jej pacy pobiera si skadki na ubezpieczenia spoeczne, skadki na ubezpieczenie
zdrowotne, podatki, itp.
Szara strefa (praca na czarno), uzyskiwanie dochodw poza rejestracj pastwa bez odprowadzania skadek, podatkw.

2. Podzia wedug zasigu prawnego:

Rynek lokalny- praca w niewielkiej odlegoci od miejsca zamieszkania (do ok. 60 km)
Rynek regionalny dotyczy caego regionu (np. wojewdztwo).
Rynek krajowy dotyczy caego kraju.
Rynek zagraniczny praca poza granicami kraju ojczystego.
3. Podzia wedug kryterium statusu zatrudnienia:
Pracownicy najemni (78% w Polsce)
Pracodawcy, pracujcy na wasny rachunek (19%)
Pomagajcy czonkowie rodzin (3%).
4. Podzia wedug okresu zatrudnienia: 6. Podzia wedug sektorw wasnoci:
Czas nieokrelony (73%). Sektor prywatny (75%).
Czas okrelony (27%). Sektor publiczny (25%).
5. Podzia wedug kryteriw 7. Podzia wedug sektorw gospodarczych:
demograficznych: Sektor I (rolnictwo) 13%
Kobiety i mczyni. Sektor II (przemys) 30%.
Ludzie modzi i ludzie starzy. Sektor III (usugi) 57%.

Analiza ekonomiczna rynku pracy obejmuje przede wszystkim czynniki determinujce popyt na prac (czyli zapotrzebowania na prac
zgaszanego przez przedsibiorstwa) oraz poda pracy (ilo osb chtnych do pracy).
Popyt na prac i poda pracy decyduj o liczbie osb pracujcych i liczbie bezrobotnych.

Popyt na prac determinowany jest przez:

czynniki makroekonomiczne (wzrost gospodarczy, koniunktura, kurs walutowy, koszty pracy, inflacja, stopy procentowe) inflacja ( im wysza
inflacja tym trudniej zaoy firm), podatki- jeli podatki s wysokie to zatrudnienie dodatkowych osb jest nieopacalne
pace (paca minimalna w sektorze prywatnym) jeli pace rosn to popyt na prac maleje
wydajno pracy pracownikw (wraz ze wzrostem wydajnoci spada popyt), due znaczenie odgrywa te postp techniczny

Poda pracy zaley od:

czynnikw demograficznych - ilo osb znajdujca si w wieku produkcyjnym.
wysoko oferowanych pac (ze wzrostem pac, wzrasta poda pracy)
wysoko alternatywnych rde dochodu (wiadczenia z systemu zabezpieczenia spoecznego, dochd z wasnoci, dochd z kapitau,
zasiki, renty/emerytury, zyski kapitaowe) atwo uzyskania innych rde dochodw ni te z pacy

1
 preferencji poszczeglnych osb dotyczcych podziau swojego czasu na prac i czas wolny

W perspektywie 2035 r. Polsk czekaj dwa istotne zjawiska:

proces depopulacji zmniejszanie si liczby ludnoci
wyrane zmiany sferze struktury ludnoci : starzenie si populacji (wzrost udziau ludzi w wieku poprodukcyjnym w oglnej liczbie
ludnoci) i zmniejszanie zasobw pracy.

Narzdzia polityki ekonomicznej wpywajce na rynek pracy:

Polityka budetowa, Polityka pienina, Polityka zatrudnienia

NARZDZIA POLITYKI EKONOMICZNEJ WPYWAJCE NA RYNEK PRACY.

Polityka budetowa.
Polityka pienina.
Polityka zatrudnienia.

Polityka budetowa
- istota oddziaywanie pastwa na gospodark za pomoc dochodw i wydatkw budetowych. Poziom ingerencji pastwa obrazuje udzia
wydatkw budetowych w PKB.
- funkcje (alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna)
- rodzaje (aktywna, pasywna - automatyczne stabilizatory koniunktury)

Funkcja alokacyjna pastwa - polega na podejmowaniu dziaa sprzyjajcych optymalnej alokacji ograniczonych zasobw midzy rne
dziedziny zastosowania.
Zajmuje si ona podziaem czynnikw produkcji pomidzy sektor prywatny oraz publiczny, dzieleniem danych czynnikw produkcji w
ramach sektora publicznego (oddziaywanie bezporednie) i oddziaywanie na podzia czynnikw produkcji sektora prywatnego (oddziaywanie
porednie).
Wpywanie / oddziaywanie na struktur gospodarki.

Funkcja redystrybucyjna to wpywanie na ostateczny podzia dochodw indywidualnych (bezporednio i porednio). Jej celem jest korygowanie
podziau dochodw.
Im atwiej otrzyma zasiek, im wysza jest jego kwota tym ch do pracy jest mniejsza.
Dziaa poprzez podatki dochodowe od osb fizycznych (ryczat podatek stay i podatek liniowy). Poprzez zwikszanie podatku zmniejsza si ch
do pracy.
Po stronie wydatkw dziaanie poprzez transfery socjalne. Im atwiej jest pozyska zasiek, tym bardziej zmniejsza si ch poszukiwania pracy.
Rwnie rnica pomidzy wysokoci zasiku a pacy minimalnej wpywa na ch do pracy.
Bezporednie oddziaywanie za pomoc podatkw i za pomoc rnych wiadcze ( np.. bezpatne szkolnictwo )
Formuy podatkowe
Podatek liniowy kwota podatku jest wprost proporcjonalna do wielkoci podstawy opodatkowania.
Podatek progresywny kwota podatku ronie szybciej ni wielko podstawy opodatkowani.

Funkcja stabilizacyjna - jej celem jest osignicie makroekonomicznych celw gospodarczych. Poprzez ksztatowanie poziomu zagregowanego
popytu, mona wpywa na dynamik gospodarki.
Wzrost pac w sferze budetowej wpywa na wzrost popytu. Wysoko transferw socjalnych, zmniejszenie podatkw. Roboty publiczne
pastwo realizuje inwestycje mnonik inwestycyjny. Wydatki zbrojeniowe.
Wzrost popytu generowanego przez pastwo moe skutkowa wzrostem inflacji zamiast wzrostem PKB i zatrudnienia.
Pobudzanie popytu -> ronie produkcja-> ronie zatrudnienie-> ronie popyt-> ronie popyt inwestycyjny -> jeszcze bardziej ronie zatrudnienie.
Od strony podatkowej obnianie podatkw
Od strony wydatkowej zwikszanie wydatkw np. na roboty drogowe, wydatki na zbrojenie.

Krzywa Laffera

Polityka pienina
Istota celowe oddziaywanie pastwa na gospodark za pomoc regulowania pienidza krajowego w celu utrzymania stabilnego poziomu
cen.
Cel podstawowym celem dziaalnoci NPB jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rzdu,
o ile nie ogranicza to podstawow. celu NBP.
Wspczesne banki centralne przez stabilno cen rozumiej inflacj na tyle nisk, aby nie wywieraa negatywnego wpywu na inwestycje,
oszczdnoci i inne wane decyzje podejmowane przez uczestnikw ycia gospodarczego. Zapewnienie tak rozumianej stabilnoci cen jest
podstawowym sposobem, w jaki bak centralny przyczynia si swoimi decyzjami do osigania wysokie i trwaego wzrostu gospodarczego.
Narzdzia - Stopy procentowe
2
Podstawowym instrumentem polityki pieninej jest krtkoterminowa stopa procentowa. Zmiany wysokoci stopy referencyjnej NBP wynikaj z
kierunku prowadzonej polityki pieninej.
Poziomy stp depozytowej oraz lombardowej NBP wyznaczaj pasmo waha stopy procentowej overnight na rynku midzybankowym. Stopa
referencyjna wyznacza minimaln stop 7-dniowych bonw pieninych.

o Stopa referencyjna NBP 2%okrela rentowo podstawowych operacji otwartego rynku, wpywajc jednoczenie na poziom
krtkoterminowych rynkowych stp procentowych. 4
o Stopa lombardowa NBP 3% - oznacza koszt pozyskania pienidza w NBP. Okrela grny puap wzrostu rynkowej stopy overnight.
o Stopa depozytowa NBP 1% - wyznacza oprocentowanie w NBP. Okrela dolne ograniczenie dla waha rynkowej stopy overnight.
o Stopa dyskonta weksli 2,25% - okrela oprocentowanie kredytu wekslowego oferowanego przez NBP. Kredyt wekslowy przeznaczony jest
na finansowanie nowych kredytw udzielanych przez banki podmiotom gospodarczym.
o Kredyt wekslowy przeznaczony jest na finansowanie nowych kredytw udzielanych przez banki podmiotom gospodarczym. W ramach
tego instrumentu NBP przyjmuje do dyskonta weksle wasne wystawione przez podmioty gospodarcze na banki.
Operacje otwartego rynku
o Operacje otwartego rynku s podstawowym instrumentem umoliwiajcym utrzymywanie krtkoterminowych rynkowych stp procentowych
na poziomie spjnym z ustalonym przez RPP poziomem stopy referencyjnej NBP.
o Dostp do operacji otwartego rynku maj banki speniajce okrelone przez NBP warunki, a do operacji podstawowych rwnie Bankowy
Fundusz Gwarancyjny. Status Dealera Rynku Pieninego posiada 17 bankw najbardziej aktywnych na rynku pieninym i walutowym.

Interwencje walutowe
o Instrumentem polityki pieninej, ktry moe zosta wykorzystany przez NBP, s interwencje na rynku walutowym.
o Zmiany kursu walutowego wywieraj istotny wpyw na stabilno makroekonomiczn i finansow gospodarki.
o Mog wic zaistnie okolicznoci, w ktrych RPP zadecyduje, e denie do zapewnienia stabilnoci makroekonomicznej i finansowej kraju,
sprzyjajcej redniookresowej realizacji celu inflacyjnego, wymaga dokonania interwencji na rynku walutowym.

Polityka zatrudnienia
zwikszenie poday - paca minimalna, aktywizacja zawodowa, polityka prorodzinna, zwikszenie wieku emerytalnego
ograniczenia poday - wczeniejsze emerytury, wyduanie okresu edukacji, dezaktywacja zawodowa kobiet, zwikszenie wiadcze
socjalnych.

Istota Celem jest racjonalne wykorzystanie zasobw pracy. wiadome i celowe oddziaywanie pastwa w celu ograniczenia bezrobocia.
Cel ograniczanie bezrobocia i zwikszenie zatrudnienia poprzez efektywne zarzdzanie zasobami pracy. - ograniczanie rozmiarw ubstwa.
Gwn przyczyn biedy jest brak zatrudnienia- racjonalnie gospodarowanie zasobami przyczynia si do wzrostu gospodarczego
Funkcje
o Spoeczna ograniczanie ubstwa,
o Gospodarcza efektywne zarzdzanie zasobami ludzkimi przyczynia si do wzrostu gospodarczego.
Polityka zatrudnienia a polityka ksztacenia -
Narzdzia
o Wpywajce na popyt na si robacz
Dotacje, subwencje
Wspieranie przedsibiorczoci,
Roboty publiczne
Obcienia zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej
o Wpywajce na poda siy roboczej
Aktywizacja zawodowa,
Zmiany w wieku emerytalnym,
Wyduanie okresu edukacji,
Wyduanie (?) okresu suby wojskowej,
zachcanie kobiet do samorealizacji domowej
System transferw socjalnych
zwikszenie poday - paca minimalna,, aktywizacja zawodowa, polityka prorodzinna, zwikszenie wieku emerytalnego
ograniczenia poday - wczeniejsze emerytury, wyduanie okresu edukacji, dezaktywacja zawodowa kobiet, socjal,

Bezrobocie
Zjawisko, ktre polega na tym, i cz ludnoci w wieku produkcyjnym, zdolnej i gotowej do podjcie pracy odpowiadajce typowym
warunkom wystpujcym w gospodarce, mimo podejmowanych poszukiwa pozostaje bez zajcia.
Stracona produkcja oraz trudna sytuacja osobista tych, ktrzy nie posiadaj pracy.
Jest to liczba osb zarejestrowanych jako poszukujce pracy i jednoczenie niemajcych zatrudnienia.
Brak rwnowagi miedzy stron podaow, a stron popytow rynku pracy. Brak ten wyraa nadwyka realnych zasobw pracy nad
efektywnym popytem na prac.

Rodzaje bezrobocia
frykcyjne - zwizane ze zmian miejsca pracy (z ruchliwocispoeczn /pracownicz). Jednoczenie wystpuj bezrobotni i wolne miejsca
pracy. Potrzebny jest czas na znalezienie miejsc pracy przez wkraczajcych na rynek pracy, bd zmieniajcych pracodawc. Mona je
ograniczy poprzez usprawnienie przepywu informacji.
strukturalne - wystpuj wolne miejsca pracy i bezrobotni, jednak poda pracy jest nie dostosowana do popytu (niedopasowanie struktury
popytu na prac do poday na prac). Przyczyn s zazwyczaj zmiany w strukturze gospodarki (np. przejcie na nowoczesne gazie
gospodarki). Oddziaywanie poprzez edukacj, system kierunkw zamawianych, umoliwienie przekwalifikowania dla pracownikw w
zawodach schykowych,

3
 klasyczne - na skutek ingerencji zwizkw zawodowych i pastwa: pace ustalane s na poziomie wyszym ni ten, ktry uksztatowaby si na
rynku (na poziomie wyszym ni wynika to ze stanu rwnowagi pomidzy popytem a poda na prac). Poda jest wysza od popytu z powodu
zawyenia ceny pracy.
cykliczne (koniunkturalne) - wynika z cyklicznych zmian w gospodarce (gospodarka rozwijajc si w sposb cykliczny wpywa rwnie na
stop zatrudnienia)
przymusowe - bezrobotni s chtni do podjcia pracy, jednak nie mog jej zdoby
dobrowolne - osoba nie chce podj pracy mimo e jest ona dostpna
ukryte (niezarejestrowane) - przerosty zatrudnienia, kady ma miejsce pracy ale nie kady pracuje, nieefektywne zatrudnienie
sezonowe - zmiany pr roku, praca w dziedzinach takich jak rolnictwo, budownictwo
technologicznewywoane postpem technicznym i zastpowaniem pracy ludzkiej przez maszyny
importowanewynikajce z importu dbr. importujemy produkty zza granicy, nie wytwarzajc ich w kraju. Ograniczanie kupna produktw
krajowych i poprzez to ograniczanie produkcji i zatrudnienia.
demograficzne - zwizane z niami i wyami demograficznymi. Wy demograficzny powoduje zwikszenie bezrobocia. nadwyka poday
wynikajca z wikszego przyrostu naturalnego

Bezrobotny - oznacza to osob niezatrudnion i niewykonujc innej pracy zarobkowej, zdoln i gotow do podjcia zatrudnienia w penym
wymiarze czasu pracy obowizujcym w danym zawodzie lub w subie albo innej pracy zarobkowej, albo jeeli ta osoba jest osob
niepenosprawn, zdoln i gotow do podjcia zatrudnienia co najmniej w poowie tego wymiaru pracy, nieuczc si w szkole, z wyjtkiem uczcej
si w szkole dla dorosych lub przystpujcej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoy lub w szkole wyszej gdzie studiuje w formie
studiw niestacjonarnych.

Do najczstszych przyczyn bezrobocia nale:

likwidacja gazi "schykowych" przemysu
zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usugi
ograniczenie produkcji
brak informacji o miejscach pracy
niedostosowanie do potrzeb rynku wyksztacenia pracownikw
brak mobilnoci
przeniesienie zakadw do innego regionu
zmiany w technologii
wysoki poziom zasiku dla bezrobotnych
wysokie obcienia fiskalne

Pozytywne skutki bezrobocia (ekonomiczne i spoeczne):

korzystny wpyw na konkurencyjno na rynku pracy
stymulacja wzrostu poziomu wyksztacenie i kwalifikacji zawodowych wrd osb poszukujcych pracy
moliwo relokacji zasobw ludzkich przy gbokich przemianach strukturalnych gospodarki z zawodw nieopacalnych i nieefektywnych do
zawodw nowoczesnych i efektywnych
walka z inflacj, wyszy poziom bezrobocia oznacza bowiem osabienie pozycji pracownikw i zwizkw zawodowych w przetargach
pacowych z pracodawcami, co z kolei prowadzi do zmniejszenia presji na wzrost pac; wzrost bezrobocia osabia take dynamik popytu na
towary, ktra odgrywa rol w ksztatowaniu inflacji
wzrost motywacji pracownikw do bardziej efektywnej i solidnej pracy oraz ograniczenie nadmiernej fluktuacji kadr, przez co dochodzi do
racjonalizacji zatrudnienia i poprawy efektywnoci gospodarowania

Negatywne skutki bezrobocia to inaczej koszty finansowe z nim zwizane.

Mona je podzieli na dwa rodzaje:

koszty bezporednie
koszty porednie

Kosztami bezporednimi s realne wydatki finansowe pastwa, kosztami porednimi s straty gospodarcze (i spoeczne).

Struktura kosztw bezporednich bezrobocia w Polsce zawiera 4 grupy wydatkw:

1. Na utrzymanie instytucji w zakresie obsugi bezrobotnych
2. Na wczeniejsze emerytury i wiadczenia przedemerytalne
3. Z funduszu pomocy spoecznej
4. Z Funduszu pracy

Do kosztw porednich zalicza si m.in:

ulgi oraz zwolnienia finansowe w rejonach o szczeglnym zagroeniu bezrobociem
luka czynnikw wytwrczych (PNB)
luka podatkowo-ubezpieczeniowa spowodowana obecnoci osb bezrobotnych
koszty bezrobocia w szarej strefie gospodarki
straty zwizane z czasow i sta emigracj ludnoci
spadek popytu ludnoci na skutek zmniejszenia si dochodw osb i rodzin bezrobotnych

Negatywne skutki spoeczne bezrobocia stanowi bezporednio niemierzalne zjawiska spoeczno-psychologiczne i moralne.

Do negatywnych skutkw spoeczno-psychologicznych i moralnych nale:

pogorszenie standardu ycia
zagroenie egzystencji
4
 zagroenia w sferze psychicznej jednostki
zakcenia w yciu rodzinnym
szkody moralno-etniczne
zjawiska patologii spoecznej
napicia i konflikty spoeczne

Fazy bezrobocia w ujciu psychologii

Antycypacja bezrobocia - pobudzenie, zmiany nastroju
Szok po utracie pracy - poczucie klski, krzywdy, upokorzenie, lk przed przyszoci, przygnbienie
Wchodzenie w sytuacj bezrobocia i optymizm - efekt urlopu, traktowanie sytuacji jako przejciowej, aktywno, wiara w sukces
Pesymizm i rezygnacja - negatywne reakcje emocjonalne problemy zdrowotne i finansowe
Fatalizm i apatia - poczucie beznadziejnoci, denie do izolacji spoeczne, redukcja oczekiwa yciowych, zainteresowa

W styczniu 2015 r liczba bezrobotnych wyniosa 1 918,6 tys. osb. Stopa bezrobocia w styczniu 2015 r, wyniosa 12 % i bya o 1,9 punktu
procentowego nisza ni przed rokiem.
Cech polskiego bezrobocia jest zrnicowanie poziomw bezrobocia. Lubelskie 13,2 %. W kocu stycznia 2015 r. w ewidencji bezrobotnych
znajdowao si 976,3 tys. kobiet (50,9%) oraz 942,3 tys. mczyzn.
Na wsi mieszka ok. 39% ludnoci Polski, natomiast wrd bezrobotnych mieszkacy wsi stanowi 43-45 %. W kocu stycznia 2015 r. w
urzdach pracy zarejestrowanych byo 855,1 tys. bezrobotnych zamieszkaych na wsi (44,6%).
W kocu grudnia 2014 bezrobotni posiadajcy prawo do zasiku w liczbie 242,4 tys. stanowili 13,3 % ogu bezrobotnych.
W kocu stycznia 2015 r status osoby w szczeglnej sytuacji na rynku pracy posiadao 1 668,1 tys. osb, co oznacza, e 87 na 100
bezrobotnych speniao kryteria by by zaliczonym do tej kategorii.
Liczba dugotrwale bezrobotnych tj. osb pozostajcych w rejestrach urzdw pracy cznie przez okres ponad 12 miesicy w okresie ostatnich
dwch lat, osigna poziom 1000 tys. osb, a ich udzia w oglnej liczbie bezrobotnych wynosi 50,9 %.
W kocu omawianego miesica, bezrobotni powyej 50 roku ycia, w liczbie 474,9 tys., stanowili 26 % bezrobotnych do 25 roku ycia tj. 16,5
% ogu bezrobotnych.
Duy problem z zatrudnieniem maj osoby z niewysokim wyksztaceniem.

bdcy w szczeglnej sytuacji na rynku pracy to osoby, w stosunku do ktrych powiatowy urzd pracy, poza propozycj zatrudnienia lub innej
pracy zarobkowej, moe zastosowa dziaania okrelone w art. 50-61 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj. skierowa na
szkolenie sta odbycie przygotowania zawodowego dorosych oraz prac interwencyjnych lub robt publicznych.

Do osb bezrobotnych w szczeglnej sytuacji na rynku pracy zaliczamy:

bezrobotnych do 25 roku ycia,

bezrobotnych dugotrwale lub kobiet, ktre nie podjy zatrudnienia po urodzeniu dziecka,

bezrobotnych powyej 50 roku ycia,

bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bez dowiadczenia zawodowego lub bez wyksztacenia redniego,

bezrobotnych samotnie wychowujcych co najmniej jedno dziecko do 18 roku ycia,

bezrobotnych, ktrzy po odbyciu kary pozbawienia wolnoci nie podjli zatrudnienia,

bezrobotnych niepenosprawnych.

Liczba dugotrwale bezrobotnych, tj. osb pozostajcych w rejestrach urzdw pracy cznie przez ponad 12 miesicy
w okresie ostatnich 2 lat, oglnej liczbie bezrobotnych wynosi 50,9%.

Najwiksze problemy ze znalezieniem zatrudnienia maj osoby sabo wyksztacone (cecha bezrobocia).

Z powodu niepotwierdzenia gotowoci do podjcia pracy z ewidencji urzdu pracy wyczonych zostao okoo 25%
ogu wyrejestrowanych oraz okoo 2%, ktre odmwiy propozycji podjcia odpowiedniej pracy lub innej formy
pomocy.

Bezrobocie w UE: 24,056 mln osb; w strefie euro 18,129 mln w grudniu 2014 roku.

Wrzesie 2014 roku:

bezrobocie w Polsce liczone wedug metodologii UE wynosio 8,8%.

5
 rednia w UE wynosia 10,1 %, a w strefie euro 11,5%.

W UE prawie 5 mln osb w wieku do 25 lat nie miao pracy, z czego wikszo, bo 3,3 mln, to bezrobotna modzie
mieszkajca w strefie euro.

Stopa bezrobocia osb modych w wieku 15-14 lata wynosia w UE 21,6%, a w strefie euro 23,5%.

Zadania pastwa w zakresie promocji zatrudnienia, agodzenia skutkw bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej s realizowane przez instytucje
rynku pracy dziaajce w celu:
1. Penego i produktywnego zatrudnienia
2. Rozwoju zasobw ludzkich
3. Osignicia wysokiej jakoci pracy
4. Wzmacniania integracji spoecznej oraz solidarnoci spoecznej
5. Zwikszania mobilnoci na rynku pracy

Zgodnie z ustaw o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zadania na rzecz bezrobocia i promocji zatrudnienia realizuj instytucje rynku
pracy

Instytucje rynku pracy to:

publiczne suby zatrudnienia
Ochotnicze Hufce Pracy
agencje zatrudnienia
instytucje szkoleniowe oraz instytucje dialogu spoecznego
instytucje partnerstwa lokalnego

Publiczne suby zatrudnienia tworz organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewdzkimi urzdami pracy, urzdem obsugujcym ministra
waciwego do spraw pracy oraz urzdami wojewdzkimi, realizujcymi zadania okrelone ustaw.

Organem zatrudnienia jest: minister waciwy ds. pracy, wojewoda, marszaek wojewdztwa, starosta (prezydent miasta na prawach powiatu).
Rol wiodc w zakresie polityki pastwa na rynku pracy peni minister waciwy ds. pracy
Odpowiada on za przygotowanie i koordynowanie realizacji Krajowego Planu Dziaania, ktry jest dokumentem strategicznym wyznaczajcym
kierunki polityki pastwa w zakresie polityki zatrudnienia.

Wojewoda reprezentuje rzd w terenie, jest organem nadzorujcym dziaalno jednostek samorzdu terytorialnego.
W obszarze rynku pracy jego uprawnienia kontrolne dotycz: realizacji przez jednostki samorzdu terytorialnego zada wynikajcych z ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; wdraania i stosowania standardw usug rynkw; spenienia przez pracownikw urzdw
pracy wymogw kwalifikacyjnych.
Zadania samorzdu wojewdztwa w zakresie polityki rynku pracy s wykonywane przez wojewdzkie urzdy pracy (WUP).

Samorzd wojewdztwa w ramach regionalnej polityki rynku pracy zajmuje si jej tworzeniem i koordynowaniem w odniesieniu do krajowej
polityki rynku pracy oraz przygotowuje i realizuje regionalny pan dziaa na rzecz zatrudnienia.

W skad publicznych sub zatrudnienia wchodzi 16 wojewdzkich urzdw pracy oraz 360 urzdw powiatowych oraz ich filie.
System organw zatrudnienia ma charakter samorzdowy, a jego istotn cech jest niezaleno kadej jednostki organizacyjnej. Jest to model
zdecentralizowany.

OHP to pastwowa jednostka budetowa nadzorowana przez ministra waciwego do spraw pracy, ktra wykonuje zadania pastwa na rzecz
modziey powyej 15 roku ycia i bezrobotnych do 25 roku ycia w zakresie zatrudnienia oraz przeciwdziaania marginalizacji i wykluczeniu
spoecznemu modziey, a take zadania w zakresie jej ksztacenia i wychowania.

Wymieniowe grupa zada w praktyce wykonywanie przez Komend Gwn OHP oraz podlege Wojewdzkie Komendy OHP (16) wraz z 49
Centrami Edukacji i Pracy Modziey oraz 9 Centrami Ksztacenia i Wychowania.
Uwzgldniajc charakter realizowanych zada przez jednostki organizacyjne OHP mona je podzieli na dwie podstawowe grupy:
jednostki o charakterze opiekuczo-wychowawczym
jednostki realizujce zadania na rzecz rynku pracy

Agencje zatrudnienia s niepublicznymi jednostkami organizacyjnymi wiadczcymi usugi w zakresie porednictwa pracy, porednictwa do pracy
za granic u pracodawcw zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego i pracy tymczasowej.
Podmiotami, ktre mog prowadzi agencje zatrudnienia s: przedsibiorstwa prywatne, jednostki samorzdu terytorialnego, szkoy
wysze, stowarzyszenia, fundacje, organizacje spoeczne i zawodowe.Dziaalno kadego podmiotu jako agencji zatrudnienia wymaga wpisu do
odpowiedniego rejestru w wojewdzkich urzdach pracy.

Agencje porednictwa pracy - zajmuj si porednictwem pracy na terenie Polski oraz porednictwem do pracy za granic u pracodawcw
zagranicznych - udzielaj pomocy bezrobotnym i poszukujcym pracy, w tym rwnie niezarejestrowanym w urzdzie pracy, w uzyskaniu
odpowiedniego zatrudnienia a pracodawcom w znalezieniu pracownikw o odpowiednich kwalifikacjach.
Agencje doradztwa personalnego wiadcz dla pracodawcw usug w zakresie:
prowadzenia analizy zatrudnienia
okrelania kwalifikacji pracownikw i ich predyspozycji zawodowych oraz innych cech niezbdnych do wykonywania okrelonej pracy
wskazywania rde i metod pozyskania kandydatw na okrelone stanowiska pracy
weryfikacji kandydatw pod wzgldem oczekiwanych kwalifikacji i predyspozycji

6
Agencje poradnictwa zawodowego wiadcz usugi polegajce w szczeglnoci na:
udzielaniu pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia
udzielaniu informacji zawodowych
udzielaniu pracodawcom pomocy w doborze kandydatw do pracy na stanowiska wymagajce szczeglnych predyspozycji psychofizycznych

Instytucjami szkoleniowymi s publiczne i niepubliczne podmioty prowadzce na podstawie odrbnych przepisw edukacj pozaszkoln.
Usugi szkoleniowe mog by adresowane do bezrobotnych i poszukujcych pracy.
rdem ich finansowania s rodki publiczne, a instytucja moe uzyska zlecenie ich przeprowadzenia na przykad przez publiczne suby
zatrudnienia pod warunkiem, e bdzie wpisana do rejestru instytucji szkoleniowych prowadzonego przez wojewdzki urzd pracy.
O wpis do rejestru moe ubiega si kada instytucja szkoleniowa, ktra posiada akredytacj wydan przez kuratora owiaty i zoy odpowiedni
wniosek o dokonanie takiej rejestracji.

Instytucjami dialogu spoecznego na rynku pracy s organizacje i instytucje zajmujce si problematyk rynku pracy:
organizacje zwizkw zawodowychpracodawcw (konfederacja Pracownikw Polskich KPP, Polska Konfederacja Pracodawcw
Prywatnych Lewiatan, Zwizek Rzemiosa Polskiego ZRP) i bezrobotnych (dobrowolne stowarzyszenia, reprezentuj interesy
bezrobotnych, w szczeglnoci wspieraj w trudnej sytuacji yciowej)
organizacje pozarzdowe wsppracujce z publicznymi subami i zatrudnienia i OHP w zakresie realizacji zada okrelonych ustaw

Organizacje bezrobotnych s niezalenymi podmiotami, ktre reprezentuj interesy osb bezrobotnych a przede wszystkim wspieraj ich w trudnej
sytuacji yciowej.
Dziaaj one w formie dobrowolnych stowarzysze.

Organizacje pozarzdowe jako instytucje spoeczne to prywatne fundacje i stowarzyszenia. Realizuj one zadania w obszarze rynku pracy.

Instytucje partnerstwa lokalnego s instytucjami realizujcymi inicjatywy partnerw rynku pracy, tworzonymi na rzecz realizacji zada
okrelonych ustaw i wspieranymi przez organy samorzdu terytorialnego. Mog mie charakter formalny i nieformalny.
Partnerstwa tworzy grupa instytucji realizujcych na podstawie umowy przedsiwzicia i projekty na rzecz rynku pracy.
Celem ich dziaania jest rozwizywanie problemw spoecznych na poziomie gminy i powiatu.
Czas funkcjonowania partnerstwa zaley od dugoci umowy obejmujcej projekt na rzecz ktrego byo ono zawizane.

USUGI RYNKU PRACY (na podstawie ustawy z 20 kwietnia 2004r o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy)
Zgodnie z ustaw z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy podstawowymi.

Porednictwo pracy polega na udzielanie pomoc osobom bezrobotnym i poszukujcym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz
pracodawcom w znalezieniu pracownikw o odpowiednich kwalifikacjach.

Powiatowe urzdy pracy organizuj take specjalistyczne formy porednictwa: giedy pracy i targi pracy.
Gieda pracy - to spotkanie pracownikw z dobranymi przez porednika pracy osobami bezrobotnymi lub poszukujcymi pracy, ktre
posiadaj kwalifikacje wymagane na stanowiskach pracy zgoszonych przez tych samych pracodawcw.Pracodawcy w trakcie trwania giedy
sami przeprowadzaj rozmowy z bezrobotnymi i rekrutuj ich do pracy.
Targi pracy s organizowane przez powiatowe urzdy pracy i daj moliwo zaprezentowania przez pracodawcw ofert pracy.W trakcie
targw prowadzone s rozmowy rekrutacyjne.

Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracyto usuga wiadczona przez powiatowe urzdy pracy w ramach klubw pracy oraz przez centra
informacji i planowania kariery zawodowej wojewdzkich urzdw pracy, polegajca na przygotowaniu bezrobotnych i poszukujcych pracy do
lepszego radzenia sobie na rynku pracy w poszukiwaniu i podejmowaniu zatrudnienia.
Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy wiadcz liderzy klubu pracy.
Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy realizowana jest w trzech formach:
Szkole z zakresu umiejtnoci poszukiwania pracy
Zaj aktywizacyjnych, dostpu do informacji
Elektronicznych baz danych sucych uzyskaniu umiejtnoci poszukiwania pracy i samozatrudnienia

Organizacja szkole

EURES jest sieci wsppracy publicznych sub zatrudnienia i ich partnerw na rynku pracy, wspierajca mobilno w dziedzinie zatrudnienia na
poziomie midzynarodowym, w krajach Europejskiego Obszaru gospodarczego ( czuli w krajach UE oraz Norwegii, Islandii, Liechtensteinie, a
take Szwajcarii).
Sie EURES tworz w praktyce przedstawiciele ministerstw waciwych ds. prac, centralnych, a take regionalnych i lokalnych urzdw pracy oraz
zwizkw zawodowych i organizacji pracodawcw.

Sie EURES zostaa powoanaprzez Komisj Europejsk, aby uatwi swobodny przepyw pracownikw poprzez :
Midzynarodowe porednictwo pracy
Informowanie na temat warunkw ycia i pracy w krajach czonkowskich.
Identyfikowanie i przeciwdziaanie przeszkodom w mobilnoci
Usugi EURES s oglnodostpne, bezpatne, skierowane do osb poszukujcych pracy, zainteresowanych wyjazdem do innego kraju w celach
podjcia pracy oraz do pracodawcw, ktrzy chc prowadzi rekrutacj pracownikw z zagranicy.
Nazwa EURES jest skrtem i powstaa z angielskiej nazwy EURopean Employment Services, okrelajcej Europejskie Suby Zatrudnienia.

Usugi EURES
Z dniem 1 maja 2004 r. polskie Publiczne Suby Zatrudnienia stay si czci sieci EURES - Europejskich Sub Zatrudnienia.

7
Usugi EURES s w peni zintegrowane z usugami wiadczonymi przez polskie urzdy pracy i obejmuj:
Doradztw i pomoc poszukujcym pracy w znalezieniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w uzyskaniu pracownikw o
poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych
Informowanie o warunkach ycia i pracy oraz sytuacji na europejskich rynkach pracy, z uwzgldnieniem wystpujcych tam zawodw
deficytowych i nadwykowych.
Inicjowanie dziaa na rzecz przeciwdziaania i zwalczania przeszkd w mobilnoci na europejskim rynku pracy
Realizacja projektw midzynarodowych
Usugi EURES w Polsce wiadczone s przez Doradcw EURES i Asystentw EURES w wojewdzkich urzdach pracy i Porednikw pracy ds.
EURES z powiatowych urzdw pracy.
Koordynacja udziau polskich publicznych sub zatrudnienia w sieci EURES i rozwj usug EURES naley do Departamentu Rynku Pracy w
Ministerstwie Pracy i Poliyki Spoecznej
Efektem dziaalnoci sieci EURES w Polsce jest m.in. organizacja midzynarodowych targw i gied, pracy, w ktrych towarzysz prezentacje na
temat warunkw ycia i pracy w wybranych pastwach UE/EOG oraz rozmowy kwalifikacyjne zagranicznych pracodawcw z kandydatami z
Polski.

Fundusz Pracy jest pastwowym funduszem celowym. Dysponentem Funduszu Pracy jest minister waciwy ds. pracy. (Wydatki Funduszu Pracy =
ok. 12 mld z )

rodki Funduszu Pracy powinny finansowa (m.in.)

zasiki wypacane bezrobotnym
szkolenia pracownikw, bezrobotnych i innych uprawnionych osb
dodatki i poyczki szkoleniowe oraz badania
stypendia dla absolwentw skierowanych na szkolenie oraz skadki na ubezpieczenia spoeczne od tych stypendiw
spata i koszty obsugi kredytw i poyczek (wraz z odsetkami) zacignitych przez FP

Prawo do zasiku przysuguje bezrobotnemu za kady dzie kalendarzowy po upywie 7 dni od dnia zarejestrowania we waciwym powiatowym
urzdzie pracy, z zastrzeeniem art. 75, jeli
1. nie ma dla niego odpowiedniej pracy, propozycji stau, przygotowania zawodowego dorosych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robt
publicznych
2. w okresie 18 miesicy poprzedzajcych dzie zarejestrowania, cznie przez okres co najmniej 365 dni chodzi o to, eby pracowa eby
bya odprowadzana skadka na Fundusz Pracy.

Wysoko zasiku wynosi:

831,10 z miesicznie w okresie pierwszych trzech miesicy posiada ni prawa do zasiku;
652,60 z miesicznie w okresie kolejnych miesicy posiadania prawa do zasiku
Bezrobotnemu ktrego czne okresy zwane "okresem uprawniajcym do zasiku", wynosz mniej ni 5 lat, przysuguje zasiek w
wysokoci 80% kwot zasiku " podstawowego"
Bezrobotnemu, ktrego okres uprawniajcy do zasiku wynosi co najmniej 20 lat, przysuguje zasiek w wysokoci 120% kwoty zasiku
"podstawowego".
Okres pracy wpywa na wysoko wiadczenia, za dugo pobierania wiadczenia zaley od miejsca zamieszkania. Tam gdzie bezrobocie jest
nisze tam zasiek przyznawany jest na krtszy okres.

Okres pobierania zasiku wynosi dla bezrobotnych:

6 miesicy - dla bezrobotnych zamieszkaych w okresie pobierania zasiku na obszarze powiatu jeeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu
30 czerwca roku poprzedzajcego dzie nabycia prawa do zasiku nie przekraczaa 150% przecitnej stopy bezrobocia kraju;
12 miesicy - dla bezrobotnych:
o zamieszkaych w okresie pobierania zasiku na obszarze powiatu jeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku
poprzedzajcego dzie nabycia prawa do zasiku nie przekraczaa 150% przecitnej stopy bezrobocia kraju;
o powyej 50 rok ycia oraz posiadajcych jednoczenie co najmniej 20-letni okres uprawniajcy do zasiku
o ktrzy maj na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku 15 lat, a maonek bezrobotnego jest take bezrobotny i utraci prawo do
zasiku z powodu upywu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiku przez tego bezrobotnego

wiadczenia dla bezrobotnych Ustawa (jaka )

Warunki wymagane dla przyznania wiadczenia przedemerytalnego :

warunki jednakowe dla wszystkich osb, ktre ubiegaj si o wiadczenie przedemerytalne
Warunki szczeglne, zindywidualizowane, uzalenione od stau pracy, wieku, przyczyn rozwizania stosunku pracy itd.

wiadczenie przedemerytalne przysuguje osobie, ktra spenia szczeglne warunki wymagane do przyznania tego wiadczenia, jeeli:
Przez okres co najmniej 180 dni pobieraa zasiek dl a bezrobotnych
Nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna
W okresie pobierania zasiku nie odmwia bez uzasadnionej przyczyny przyjcia odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robt publicznych
Zoy wniosek o przyznanie wiadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczajcym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy
urzd pracy dokumentu powiadczajcego 6-miesiczny okres pobierania zasiku dla bezrobotnych.
Prawo dowiadczenia przysuguje osobie ktra:
Do dnia rozwizania stosunku pracy lub stosunku subowego z powodu likwidacji lub niewypacalnoci pracodawcy, u ktrego bya
zatrudniona lub pozostawaa w stosunku subowym przez okres nie krtszy ni 6 miesicy ,
ukoczya co najmniej 56 lat ( kobieta) oraz 61 lat ( mczyzna) ,
posiada okres uprawniajcy do emerytury, wynoszcy co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mczyzn
LUB
8
 do dnia rozwizania stosunku pracy lub stosunku subowego z przyczyn dotyczcych zakadu pracy , w ktrym bya zatrudniona lub
pozostawaa w stosunku subowym przez okres nie krtszy ni 6 miesicy
ukoczya co najmniej 55 lat( kobieta) oraz 60 lat ( mczyzna )
posiada okres uprawniajcy do emerytury wynoszcy co najmniej 30 lat ( kobieta) i 35 lat ( mczyzna)
LUB
do dnia ogoszenia upadoci prowadzia nieprzerwanie i przez okres nie krtszy ni 24 miesice pozarolnicz dziaalno i za ten okres
opaci skadki na ubezpieczenia spoeczne
do dnia ogoszenia upadoci ukoczya co najmniej 56 lat ( kobieta) i 61 lat ( mczyzna)
posiada okres uprawniajcy do emerytury wynoszcy co najmniej 20 lat ( kobieta) i 25 lat ( mczyzna )

Prawo do wiadczenia i zasiku przedemerytalnego ustaje w przypadku zaistenienia jednej z wymienionych w art. 4 ust.1 ustawy z 30 kwietnia
2004r:
na wniosek osoby pobierajcej wiadczenie przedemerytalne , w dniu poprzedzajcym dzie nabycia prawa do emerytury , ktra jest
ustalona decyzj organu rentowego ZUS lub innego organu emerytalno-rentowe
Z dniem osignicia powszechnego wieku emerytalnego, ustalonego indywidualnie dla kadego ubezpieczonego, w zalenoci od jego day
urodzenia
Z dniem nabycia prawa wasnoci lub objcia w posiadanie nieruchomoci rolnej o powierzchni uytkw rolnych przekraczajcych 2 ha
przeliczeniowe albo wspwasnoci nieruchomoci rolnej, jeeli udzia w nieruchomoci przekracza 2 ha przeliczeniowe
Wraz ze mierci osoby uprawnionej
wiadczenie przedemerytalne ustalane na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004r. przysuguje w wysokoci wynoszcej od 1 marca 2015r. 1027,39
wiadczenie przedemerytalne podlega okresowej waloryzacji, ktra przeprowadzana jest na zasadach i w terminach przewidzianych w ustawie
emerytalnej.

Instrumenty rynku pracy wspieraj podstawowe usugi rynku pracy

Osoby bezrobotne mog korzysta z nastpujcych form aktywizacji zawodowej, przewidzianych przez ustaw z dnia 20 kwietnia 2004 roku o
promocji zatrudnienia i instytucjach ryku pracy
Dodatek aktywizacyjny
Dokonanie podmiotowi prowadzcemu dziaalno gospodarcz refundacji kosztw wyposaenia lub doposaenia stanowiska pracy dla
skierowanego bezrobotnego
Dokonanie podmiotowi prowadzcemu niepubliczne przedszkole lub szko niepubliczn refundacji kosztw wyposaenia lub
doposaenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego
Finansowanie kosztw zorganizowanego przejazdu bezrobotnych i poszukujcych pracy, w zwizku z udziaem tych osb w targach pracy
i giedach organizowanych przez wojewdzki urzd pracy w ramach porednictwa pracy.
Prace interwencyjne
Prace spoecznie uyteczne
Przyznawanie bezrobotnemu/absolwentowi klubu integracji spoecznej centrum integracji spoecznej rodkw na podjcie dziaalnoci
gospodarczej na zaoenie lub przystpienie do spdzielni socjalnej
Refundacja producentowi rolnemu kosztw wyposaenia lub doposaenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego
Sta i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy
Roboty publiczne
Przygotowanie zawodowe dorosych
Refundacja kosztw opieki nad dzieckiem lub osob zalen
Umowa z agencj zatrudnienia na doprowadzenie bezrobotnego do zatrudnienia
Poyczka na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego
Poyczka na podjcie dziaalnoci gospodarczej
Sfinansowanie usug doradczych i szkoleniowych osobom, ktrym udzielono poyczki na podjcie dziaalnoci gospodarczej
Jednorazowe umorzenie nalenoci z tytuu udzielonej poyczki na podjcie dziaalnoci gospodarczej
Umorzenie w caoci lub czci nalenoci z tytuu niespaconej poyczki na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego / poyczki na
podjcie dziaalnoci gospodarczej
Pokrycie skadek na ubezpieczenia spoeczne rolnikw w okresie pierwszych 4 kwartaw po rozwizaniu stosunku pracy lub stosunku
subowego
Sfinansowanie kosztw szkolenia w celu podjcia zatrudnienia lub pozarolniczej dziaalnoci poza gospodarstwem rolnym.
Jednorazowe rodki na podjcie pozarolniczej dziaalnoci lub na zakup ziemi, nie wyczajc dziaalnoci wytwrczej lub usugowej
zwizanej z rolnictwem
Program Aktywizacja i Integracja
Programy specjalne
Programy regionalne
Zlecenie dziaa aktywizacyjnych
Bon szkoleniowy dla bezrobotnego do 30 roku ycia
Bon staowy dla bezrobotnego do 30 roku ycia
Bon zatrudnieniowy dla bezrobotnegodo 30 roku ycia
Bon na zasiedlenie dla bezrobotnego do 30 roku ycia