wicz modego wedug potrzeby drogi jego

OBOWIZKI RODZICW

John Charles Ryle

1816-1900
 Wydawnictwo:
Fundacja Wrota Nadziei
ul. Armii Ludowej 71B lok. 26
87-100 Toru
2009
 OBOWIZKI RODZICW

wicz modego wedug potrzeby drogi jego; bo gdy si zstarzeje, nie od-
stpi od niej. Prz 22,6

Przypuszczam, e wikszo chrzecijan zna ten tekst. Prawdopodobnie

brzmi znajomo. Jest moliwe, e syszelicie, czytalicie, czy te dyskutowa-
licie na jego temat wiele razy. Czy tak rzeczywicie nie jest?
Ale, jake mao treci ztego wersetu jest przestrzegane iszanowane! Na-
uka, ktr niesie, mimo, e uznawana za obowizek bardzo, rzadko jest wy-
peniana. Czytelniku, czy nie mwi prawdy?
Nie mona powiedzie, e to jest nowy temat. Sowa s stare, aza nami
sze tysicy lat dowiadcze. yjemy wczasach bumu edukacyjnego. Syszy-
my opowstawaniu coraz to nowych szk. Mwi si nam onowych systemach,
nowych ksikach wszelkiego gatunku. A mimo to, poraajca wikszo
dzieci nie jest nauczona, jak naley postpowa, bo kiedy dorastaj nie id
przez ycie zBogiem.
Jak powinnimy rozumie taki stan rzeczy? Prawda jest taka, e boe
przykazanie nie jest przestrzegane; dlatego boa obietnica znaszego tekstu
nie jest wypeniona.
Czytelniku, te rzeczy mog pobudzi Ci do wielkiego rachunku sumienia.
Wysuchaj, wic gosu sugi boego, na temat wychowywania dzieci. Uwierz
mi, ten temat powinien dotrze do kadego, doprowadzi go do zadania sobie
pytania: Czy robi wtej materii to, co powinienem?
Ta sprawa dotyczy prawie wszystkich. Mao kto nie ma ztym nic do czy-
nienia. Rodzice, opiekunki, nauczyciele, rodzice chrzestni, wujkowie, ciotki,
rodzestwo wszystkich to dotyka. Niewielu jest takich, jak mi si wyda-
je, ktrzy nie maj wpywu na jakich rodzicw, ktrzy nie udzielaj porad
wychowawczych. Kady odgrywa tu swoj rol, porednio lub bezporednio
ichciabym, aby wszyscy si wsuchali wto, co mam do powiedzenia.

3
 To take zagadnienie, ktrego wszyscy si obawiaj, bo moe si oka-
za, e nie podoali naoonym obowizkom. Bardzo atwo nam zauway
winy u ssiada, a trudno u siebie. Czsto ludzie sprowadzaj swoje dzieci
na drog, ktr zauwaywszy u przyjaci nazwaliby niebezpieczn. Widz
dba woczach innych czonkw rodziny, anie zauwaaj belki we wasnym.
Zogromn atwoci znajduj bdy za granic, ale s lepi jak kury inie
dostrzegaj fatalnych bdw, popenianych na co dzie wich domach. S
mdrzy wsprawie ycia brata, agupi, gdy chodzi oich ciao ikrew. Tu, jeli
gdziekolwiek, istnieje podejrzenie wasnego sdu. Powinnicie to rozway.1
Pozwlcie mi, zatem przedstawi kilka porad dotyczcych dobrego wy-
chowywania dzieci. Niech je bogosawi Bg Ojciec, Syn iDuch wity, ispra-
wi, e wycigniecie znich wnioski. Nie odrzucajcie ich, dlatego, e s oczywi-
ste, albo nie zawieraj niczego nowego. Bdcie pewni, jeeli wychowujecie
dzieci po chrzecijasku, e znajdziecie tu ciekawe porady.

I. Po pierwsze, jeeli prawidowo wychowujecie swoje dzieci, wy-

chowujcie tak, jak si powinny zachowywa, anie tak, jak one
tego chc.

Pamitajcie, ze dzieci si rodz znatur skierowan ku zu, idlatego, jeli

pozwolisz im wybierasz, na pewno wybior zo.
Matka nie moe powiedzie, co wyronie zjej malekiego niemowlcia
czy bdzie wysokie, czy niskie, sabe, czy silne, mdre czy gupie: moe mie
wszystkie te cechy wszystko nie jest bardzo wane. Ale jest jedno, co matka
moe okreli zpewnoci: bdzie miao ze igrzeszne serce. Jest dla nas
czym naturalnym, e czynimy le. Gupstwo, mwi Salomon, przywizane
jest do serca modego (Prz 22,15). Dzieci swawolne zawstydza matk swo-
j (Prz 29,15). Nasze serca s takie, jak serca tych, ktrych wychowujemy;
zostawmy je samotnie, ana pewno zarosn chwastami.
Jeli wic chcesz mdrze postpowa zdzieckiem, nie moesz pozwoli,
aby samo sobie byo przewodnikiem. Myl za nie, osdzaj za nie, traktuj je
tak, jakby prowadzi lepego ischorowanego. Ale nigdy nie pozwl mu kro-
czy wasnymi ciekami, wedug wasnych skonnoci. Nie musisz spenia
jego upodoba iycze. Ono jeszcze nie wie, co jest dobre wumyle iciele,

4
tak samo, jak nie wie, co jest dobre dla duszy. Nie pozwl mu decydowa, co
bdzie jado, co pio, czy jak si ubierze. Bd konsekwentny. Wychowuj je
wedug Pisma iprawa, anie wedug jego upodoba.
Jeeli nie moesz przystosowa swego umysu do tej pierwszej zasady
chrzecijaskiego wychowania, nie ma sensu, aby czyta dalej. Silna wola
jest pierwsz rzecz, ktra pojawia si wdziecicym umyle. Ito musi by
pierwszy krok do zapanowania nad ni.

II. Wychowuj dziecko zwraliwoci, czuoci icierpliwoci.

Nie mam na myli przysowiowego rozpuszczania, ale dziecko musi wi-

dzie iwiedzie, e je kochasz.
Mio powinna kierowa twoim zachowaniem. Grzeczno, hojno,
cierpliwo, wyrozumiao, wspczucie, dobra wola wzrozumieniu dzieci-
cych problemw, gotowo udziau wradociach to droga, ktr najatwiej
poprowadzi dziecko to s rozwizania, zktrych musisz skorzysta, jeli
chcesz dotrze do jego serca.
Niewielu jest takich, nawet pord dorosych, ktrymi atwo kierowa.
Jest co takiego w naszych umysach, e bronimy si przed kadym przy-
musem. Spinamy si na sam myl o posuszestwie. Jestemy jak mode,
ujedane konie: jedziec obchodzi si znimi delikatnie, a zczasem wpeni
uoy. Przemoc itwardo tylko pogarszaj spraw.
Dziecicy umys jest bardzo podobny do naszego. Surowo odsuwa ich od
nas. Utwardza ich serca, ibardzo trudno jest potem odnale do nich drzwi.
Ale pozwl tylko dostrzec wsobie ciepe uczucia powiedz, jak bardzo ci
zaley na szczciu dziecka, eby dobrze si czuo nawet wtedy, kiedy je
karzesz, to tylko dla ich dobra; e jak pelikan daby wasn krew, aby nakar-
mi ich dusz. Pozwl to zauway, ana pewno pozyskasz ich dusze. Ale oto
trzeba zabiega zuczuciem.
Dzieci s sabymi iwraliwymi istotami, dlatego potrzebuj by trakto-
wane zcierpliwoci irozwag. Musimy postpowa znimi delikatnie, jak
zdelikatnym urzdzeniem. Przez si czynimy wicej zego ni dobrego. S
jak mode roliny, potrzebuj delikatnego podlewania, czsto, ale niewiele
za kadym razem.

5
 Nie moemy oczekiwa wszystkiego na raz. Musimy pamita, czym s
dzieci istosownie do tego je wychowywa. Ich umysy s niczym bryy meta-
lu, nie s przekuwane za jednym razem, ale systematycznie, po kawaku. Ich
rozumienie jest jak wskie naczynie: musimy nalewa do niego ino stopnio-
wo, wprzeciwnym razie wikszo si wyleje izmarnuje. Krok za krokiem,
zasada za zasad, troch tu, troch tam, taka powinna by metoda. Kamie
do ostrzenia dziaa bardzo powoli, ale cige uderzanie zaostrzy kos. Na-
prawd potrzeba duo cierpliwoci wwychowywaniu dzieci, bez tego nic nie
moe by zrobione.
Nic nie zastpi dobroci imioci. Kaznodzieja moe mwi oprawdzie,
jaka jest wJezusie dobitnie izsi, ale nie wmioci inie pozyska wielu dusz.
Tak samo ty musisz okreli obowizki dzieci rozkaz, groba, kara, przyczy-
na, ale zuczuciem, wtedy twoja praca przyniesie efekty.
Mio jest wielkim sekretem udanego wychowywania. Gniew isurowo
moe przeraa, ale nie przekona dziecka, e masz racj. Ajeli bdzie cz-
sto widzie, jak tracisz nad sob kontrol, wkrtce stracisz jego szacunek.
Ojciec, ktry mwi do swego syna tak, jak Saul do Jonatana (1Sm 20,30) nie
moe oczekiwa, e zachowa swj wpyw na jego umys.
Prbuj podtrzymywa uczucia dziecka. Jest czym bardzo niebezpiecz-
nym, kiedy sprawiamy, e dziecko si nas boi. Wszystko jest lepsze ni re-
zerwa iograniczenie kontaktw midzy rodzicami adziemi. Aco takiego
pojawia si ze strachem. Strach zamka, prowadzi do ukrycia i kamstwa.
Wsowach apostoa napisanych do Kolosan jest skarbnica prawdy: Ojcowie!
Nie pobudzajcie do gniewu dzieci waszych, aby serca nie traciy. (Kol 3,21).
Nie zapominajmy otej radzie.

III. Wychowuj swoje dzieci zprzekonaniem, e bardzo wiele od ciebie

zaley.

aska jest najsilniejsz ze wszystkich zasad. Zauwa, jakich zmian do-

konuje, kiedy spywa na serce starego grzesznika jak osabia moc szatana
jak burzy gry, zapenia doliny umacnia to, co kruche tworzy czowieka
na nowo. Naprawd, nic nie jest niemoliwego dla aski.
Take natura jest bardzo silna. Jak mocno walczy ze wszystkim, co pocho-

6
dzi zKrlestwa Boego jak pokonuje kady wysiek wkierunku witoci
jak podtrzymuje wnas wojn, nieskoczon a do mierci. Nasza natura,
zpewnoci, jest bardzo silna.
Ale prcz natury imierci, bez wtpienia, istnieje jeszcze silna edukacja.
Wczesne nawyki, (jeli wolno mi tak powiedzie), s wszystkim wnas. Je-
stemy, jacy jestemy dziki treningowi. Nasz charakter bierze si ztego, co
poznajemy wpierwszych latach.
Wogromnej mierze zaleymy od tych, ktrzy nas wychowuj. Po nich dzie-
dziczymy kolor, smak, wszystko, co okrela nasze przysze ycie. Od opieku-
nek imatek uczymy si jzyka. Uczymy si mwi bezwiednie, bez wtpienia
dziedziczymy ich sposb zachowania imylenia. Czas pokae, jak wiele za-
wdziczamy tym pierwszym wraeniom, jak wiele wyronie zziarenek wa-
nie wtedy posianych. Wysoko wyksztacony Anglik, John Locke powiedzia:
Wszyscy ludzie, zktrymi si spotykamy, wdziewidziesiciu procentach
s, jacy s, dobrzy lub li, uyteczni lub nie, dziki wasnemu wyksztaceniu.
Ato wszystko jest tak urzdzone przez miosiernego Boga. Daje dzieciom
umys, ktry mona formuowa, jak glin. Na pocztku ycia daje im dys-
pozycj, aby wierzyy wto, co im mwisz, aby wysuchiway twoich rad, aby
ufay twoim sowom, anie obcym. Krtko mwic: daje ci wielk szans, aby
uczyni znich dobrych ludzi. Nie moesz si od tego uwolni. Bo ta okazja ju
si nie powtrzy.
Strze si obudy, wktr niektrzy wpadli rodzice nic nie mog zrobi
dla swoich dzieci, musz je pozostawi samym sobie, czeka na ask imio-
sierdzie. Tacy rodzice maj danie wstosunku do swoich dzieci podobne do
Balaama, woleliby, eby umary mierci sprawiedliwych, ale nic nie robi,
aby yy sprawiedliwie. Pragn wiele, ale nic nie maj. ASzatan si cieszy,
kiedy to widzi, jak zawsze, kiedy dostrzega lenistwo, czy bdy.
Wiem, e nie moesz nawrci swojego dziecka. Wiem, e ludzie rodz si
na nowo zwoli Boga, anie wasnej. Ale wiem te, ze Bg powiedzia: wicz
modego wedug potrzeby drogi jego. On nigdy nie da przykazania, ktrego
czowiek nie byby wstanie wypeni. Wiem take, ze naszym obowizkiem
nie jest dyskutowanie, ale przestrzeganie tego, co nam kaza Pan. Jeeli b-
dziemy trwa wJego woli, On nam pomorze. cieka posuszestwa, to ta, na
ktrej znajdujemy jego bogosawiestwa. Mamy postpowa tak, jak sudzy

7
wKanie, na weselu, kiedy na rozkaz wypenili zbiorniki wod, apotem bez-
piecznie czeka na przemienienie jej wwino.

IV. Wychowuj swoje dziecko pamitajc otym, e jego dusza jest naj-
waniejsz wartoci.

Bez wtpienia te malestwa s bardzo dla ciebie cenne; Ale jeli je ko-
chasz, myl oich duszach. adna rzecz nie jest rwnie wana. Nic wtwoich
dzieciach nie powinno by rwnie wane, jak ich ycie wieczne. wiat, razem
zca swoj chwa przeminie; gry znikn; niebo si rozedrze; soce prze-
stanie wieci. Ale duch, ktry yje wtych maych istotach, ktre przecie
tak kochasz, przeyje to wszystko, czy to wszczciu czy wsmutku, wszystko
zaley od ciebie.
Ta myl powinna by wana dla ciebie, jako przypomnienie, co robi dla
dzieci. Zkadym krokiem mylisz onich, planujesz, we wszystkich przyjem-
nociach, ktre im organizujesz, nie zapominaj o tym pytaniu: Jak to si
odbije na ich duszach?
Kochajca dusza jest wypeniona mioci. Rozpieszczanie, spenianie
wszelkich zachcianek, tak jakby ten wiat by wszystkim, oco naley zabie-
ga, itylko tu mona zazna szczcia to nie jest mio, ale okruciestwo.
To tak, jakby wychowywa besti, ktra ma tylko jeden wiat inic j nie cze-
ka po mierci, anie dziecko. To jest uciekanie od problemu, ktry powinien
by rozwizywany od niemowlctwa. e tylko wjeden sposb mona zbawi
dusz. Prawdziwy chrzecijanin nie moe by niewolnikiem mody, oczywi-
cie, jeli przygotowuje swe dziecko do ycia wniebie. Zwyczaje ziemskie nie
mog by dla niego celem, bo to zwyczaje miertelnego wiata. Nie mona
wychowywa dzieci wokrelony sposb, bo taki jest zwyczaj. Pozwala dzie-
ciom na czytanie okrelonych ksiek, tylko, dlatego, e wszyscy tak robi,
robi rzeczy, tylko, dlatego, e takie s zwyczaje kolegw. Dziecko nie moe
by zawstydzone, kiedy odkryje, ze jest wychowywane wszczeglny sposb.
Ale co, jeli jest? Czas biegnie szybko, amoda tego wiata szybko przemija.
Ci, ktrzy wychowuj swe dzieci dla nieba, anie dla ziemi, dla Boga, anie
czowieka, to rodzice, ktrzy bd nazwani mdrymi.

8
 V. Wychowuj dzieci wznajomoci Biblii.

Nie moesz sprawi, e by dzieci kochay Bibli. Nikt, tylko sam Duch
wity moe napeni nasze serca uwielbieniem dla Sowa. Ale moesz zmu-
si dziecko do poznania Biblii. Moesz by pewny, e nie poznaj Biblii ani
za wczenie, ani za dobrze.
Gruntowna znajomo Pisma witego jest fundamentem jasnego patrze-
nie na religi. Ten, kto dobrze zna Pismo rzadko bdzie si waha, nie pjdzie
za kad now nauk. Kady system nauczania, ktry nie kadzie nacisku na
znajomo Biblii jest niebezpieczny isaby.
Musisz by bardzo ostrony, bo diabe jest tu, czeka na kady bd. S
tacy, ktrzy oddaj kocioowi honor, ktry jest naleny Chrystusowi. Niekt-
rzy uwaaj, e sakramenty zbawiaj is przepustk do ycia wiecznego. S
te tacy, ktrzy bardziej szanuj katechizm ni Bibli, albo zapeniaj umysy
dziecice maymi opowiastkami, zamiast prawd zPisma. Ale jeeli kochasz
swoje dzieci, pozwl, aby prosta Biblia bya wszystkim wksztatowaniu ich
dusz. Niech inne ksiki zajm drugie miejsce.
Nie przywizuj szczeglnej uwagi do znajomoci katechizmu, waniejsze,
eby znay Bibli. Uwierz mi, e takie wychowanie doceni Bg. Psalmista pi-
sze onim: Bo nade wszystko uwielbi imi twoje iwyroki twoje. (Ps 138,2);
i wydaje mi si, e On daje specjalne bogosawiestwo wszystkim, ktrzy
gosz Jego sowo.
Upewnij si, e dzieci bd czyta Biblie zczci. Naucz je, aby postrze-
gay j nie jako sowo czowieka, ale Boga, napisane przez Ducha witego,
- prawdziwe, cenne, zdolne do dania nam mdroci do zbawienia przez wiar
wJezusa Chrystusa.
Upewnij si, e bd j czyta regularnie. Ucz je szacunku do niej, jak
do codziennego poywienia, czego niezbdnego dla zdrowia duszy. Wiem,
e nie moesz zrobi nic wicej poza ustaleniem rytmu, ale niezliczone s
grzechy, ktrych nona dziki temu unikn.
Upewnij si, e przeczytaj j wcaoci. Nie obawiaj si przedstawiania im
adnej doktryny. Nie obawiaj si, e nauki chrzecijastwa s niezrozumiae
dla dzieci. Dzieci rozumiej Bibli owiele bardziej ni to sobie wyobraamy.
Mw im ogrzechu, jego winie, konsekwencjach, mocy, obrzydliwoci: zo-

9
rientujesz si, e one s wstanie poj te rzeczy.
Mw im oPanu Jezusie Chrystusie ijego dziele zbawienia jego zado-
uczynieniu, krzyu, ofierze, wstawiennictwie: odkryjesz, e te sprawy nie s
poza nimi.
Mw im odziele Ducha witego wsercu czowieka, jak zmienia, odna-
wia, uwica ioczyszcza: zauwaysz, e dzieci mog poda za tob wtej
prawdzie. Wkrtkim czasie izakresie, tak przypuszczam, bo nie wiemy ile
dziecko moe przyswoi sobie z dugiej Ewangelii. One zauwaaj o wiele
wicej ni nam si zdaje.2
Zapeniaj ich umysy Pismem witym. Pozwl, aby sowo si wnich roz-
wijao. Daj im Bibli, ca Ksig, nawet, jeeli s bardzo mae.

VI. Ucz ich nawyku modlitwy.

Modlitwa jest ywym oddechem prawdziwej religii. Jest jednym zpierw-

szych dowodw na ponowne narodzenie czowieka. Albowiem oto si modli
(Dz 9,11), powiedzia Pan do Ananiasza, kiedy go wysya go do Saula. On
zacz si modli, ato by wystarczajcy dowd.
Modlitwa bya znakiem ludzi Pana wdniu, kiedy zaczo si ich oddziele-
nie od wiata. Na ten czas poczto wzywa imienia Paskiego (Rdz 4,26).
Modlitwa jest szczeglnoci wszystkich dzisiejszych chrzecijan. Mo-
dl si mwi Bogu oswoich pragnieniach, odczuciach, planach, strachu,
iwrzeczywistoci myl to, co mwi. Kto, kto si tylko nazywa chrzecija-
ninem moe powtarza modlitwy, nawet dobre modlitwy, ale nic ponad to.
Modlitwa jest momentem zwrotnym dla duszy czowieka. Nasza suba
nie przynosi owocw, a nasza praca jest prna do czasu a upadniesz na
kolana. Do tego czasu nie mamy adnej nadziei zwizanej ztob.
Modlitwa jest wielkim sekretem duchowego sukcesu. Wtedy mamy do czy-
nienia zprywatn spoecznoci zBogiem, twoja dusza ronie, jak trawa po
deszczu; jeli jest jej mao, wszystko si zatrzyma, trudno bdzie utrzyma
dusz przy yciu. Poka mi wzrastajcego chrzecijanina, idcego na przd,
silnego, jestem pewien, e on bardzo czsto rozmawia ze swym Panem. Pro-
si owiele iotrzymuje wiele. Mwi Jezusowi wszystko. Izawsze wie, jak si
zachowa.

10
 Modlitwa jest najwikszym silnikiem, jaki Bg wnas umieci. To jest naj-
lepsza bro, ktrej moemy uywa w trudnych chwilach, i najpewniejszy
rodek na kopoty. To klucz otwierajcy skarbnice obietnic, to rka dajca
chwa ipomagajca wpotrzebie. To srebrna trbka, ktrej Bg kaza nam
uywa wkadej potrzebie, to pacz, ktry On obieca wysuchiwa, jak ko-
chajca matka paczu dziecka.
Modlitwa, to najkrtsza droga, ktrej czowiek moe uy idc do Boga.
Ona jest w zasigu kadego chorego, starego, niedonego, paralityka,
lepego, biednego, niewyksztaconego kady moe si modli. Pomoe za-
spokoi kade pragnienie. Tak dugo, jak masz jzyk, aby opowiada ostanie
swej duszy, tak dugo powiniene si modli. Te sowa: Wszake nie otrzymu-
jecie, przeto i nie prosicie (Jk 4,2), bd strasznym potpieniem dla wielu
wdzie Sdu.
Rodzice, jeli kochacie swoje dzieci, uczycie wszystko, co wwaszej mocy,
aby wyrobi w nich nawyk modlitwy. Pokacie im jak zacz. Powiedzcie,
jakich sw uywa. Zachcajcie do wytrwaoci. Przypominajcie, jeli zanie-
dbuj. Nie pozwlcie, aby to bya wasza wina, jeli si okae, e nie wzywaj
imienia Paskiego.
Pamitaj, e to jest pierwszy religijny krok wyciu dziecka. Dugo zanim
nauczy si czyta moesz nauczy je klka obok matki ipowtarza proste
sowa modlitwy. Te pierwsze kroki s najwaniejsze, take, jeli chodzi ospo-
sb modlitwy. To jest moment, ktry zasuguje na twoj szczegln uwag.
Niewielu jest takich, ktrzy zdaj sobie spraw jak wiele od tego zaley.
Musisz uwaa, kiedy dziecko zaczyna si modli szybko, nieuwanie, wnie-
odpowiedni sposb. Nie zlecaj kontroli nad tym nianiom, ani nie ufaj, e
dziecko bdzie si modli, kiedy zostawisz je samo. Nie mog chwali matki,
ktra nie zwraca uwagi na tak wan cz ycia dziecka. Na pewno, jeeli
jest jaki zwyczaj, ktry powiniene sam kontrolowa, jest nim codzienna
modlitwa. Uwierz mi, jeli nigdy nie syszysz, jak dziecko si modli, moesz
wini tylko siebie. Jeste niewiele mdrzejszy od ptaka opisanego wKsidze
Hioba: Ktry niesie na ziemi jajka swoje, awprochu ogrzewa je. Anie pomni
na to, e je noga zetrze, azwierze polne zdepta moe. Zatwardza je przeciw
dzieciom swoim, jakoby nie byy jego, aeby nie bya prna praca jego, nie
obawia si. (Hi 39,17-19)

11
 Modlitwa jest zwyczajem, ktry bdziemy najduej pamita. Wielu
mdrcw pamita, jak ich matki uczyy ich modlitwy. By moe zapomnieli
oczym innym. Koci, gdzie byli zabierani na naboestwa, pastor, ktry
gosi, przyjaciele, zktrymi si bawili to wszystko mogo zosta wymazane
zich pamici. Ale cakiem inaczej jest zpierwszymi modlitwami. Czsto ci
ludzie s wstanie powiedzie gdzie klkali, czego ich uczono, anawet jak
matka wtedy wygldaa. Te wspomnienia s bardzo ywe, wydaje si, jakby
wszystko si dziao wczoraj.
Czytelniku, jeli kochasz swoje dzieci, zaklinam, nie pozwl na zmarno-
wanie czasu przeznaczonego na zasianie nawyku modlitwy. Jeeli niczego
nie uczysz swoich dzieci, naucz ich przynajmniej jak si modli.

VII. Ucz swoje dzieci pilnoci iregularnoci wpublicznym oddawa-

niu chway.

Mw im o obowizku i przywileju chodzenia do domu Boga, i wsplnej

modlitwy, zgromadzenia. Mw im, e gdziekolwiek lud boy si zbiera, tam
Pan Jezus jest obecny wszczeglny sposb, aci, ktrzy s nieobecni musz
oczekiwa, jak aposto Tomasz, e trac bogosawiestwo. Mw im otym, jak
wane jest suchanie kaza, e taki jest boy plan na nawracanie, uwicenie
ibudowanie dusz. Mw im, e aposto Pawe cieszy si, kiedy nie opuszcza-
my spoecznego zgromadzenia naszego, jako niektrzy obyczaj maj. (Hbr
10,25); ale nawoujemy si wzajemnie do poruszania serc, tym mocniej, im
mocniej widzimy nadchodzcy dzie.
Nazywam to smutnym widokiem wkociele, kiedy nikt, oprcz starszych
nie podchodzi do stou Paskiego, amodzi chopcy idziewczta si odwra-
caj. Ale rwnie smutne jest to, e nie widujemy dzieci wkociele, poza tymi,
ktre chodz na szkk niedzieln imusz przyj. Nie pozwl, aby ta wina
ciya na tobie. Wkadej parafii s chopcy idziewczta, poza tymi, ktrzy
chodz do szkoy, awy, ktrzy jestecie ich rodzicami iprzyjacimi powinni-
cie zadba, aby przychodziy zwami do kocioa.
Nie pozwl, aby dorastay w zwyczaju wyszukiwania wymwek. Daj im
jasno do zrozumienia, e jak dugo s pod twoim dachem, taka jest regua
domu dla kadego zdrowego, aby oddawa honor wdomu Paskim a do dnia

12
Paskiego, ie niechodzenie do kocioa uznajesz za morderstwo dla duszy.
Dopilnuj, jeli jest to moliwe, aby dzieci chodziy ztob do kocioa isia-
day blisko. Chodzenie do kocioa jest jednym, aodpowiednie zachowanie
drugim. Wierz mi, nie ma lepszej gwarancji dobrego zachowania ni posadze-
nie dzieci obok.
Umysy modych ludzi bardzo atwo skierowa na z drog, izgubi ich
uwag, ikady sposb powinien by wykorzystany, aby temu zapobiec. Nie lu-
bi, kiedy dzieci przychodz do kocioa same, po drodze czsto spotykaj ze
towarzystwo iprzez to ucz si wicej zego wdniu Paskim ni przez reszt
tygodnia. Tak samo nie lubi patrze na to, co nazywam kcikiem modych
ludzi. Czsto tam api nawyk nieuwaania ilekcewaenia, ktrych trzeba
si pozbywa przez lata, jeli wogle si uda. Bardzo za to lubi oglda cae
rodziny siedzce razem, starzy imodzi rami wrami mczyzna, kobieta
idzieci, sucy Bogu cay dom.
Niektrzy twierdz, e bezuytecznym jest zachcanie dzieci do uczest-
nictwa wnaboestwach, ktrych nie rozumiej.
Nie chciabym, aby wysuchiwa takich tez. Nie znajduj takiej nauki
w Starym Testamencie. Kiedy Mojesz stan przed faraonem (Wj 10,9),
mwi: Z dziemi naszymi i starcami naszymi pjdziemy, z synami naszy-
mi izcrkami naszymi, ztrzodami naszymi izbydem naszym pjdziemy,
bo wito Panu obchodzi mamy. Kiedy Jozue czyta prawo (Joz 8,35), za-
uwaam: nie byo isowa ze wszystkiego, co rozkaza Mojesz, czego by nie
czyta Jozue przed wszystkim zgromadzeniem Izraelskim, przed niewiastami
i przed dziatkami, i przed przychodniami, ktrzy mieszkali midzy nimi..
Trzy kro do roku ukae si kady mczyzna twj przed obliczem panuj-
cego Pana, Boga Izraelskiego (Wj 34,23). Akiedy czytam Nowy Testament,
znajduje dzieci, ktre bior udzia w publicznych ceremoniach religijnych
razem ze starszymi. Kiedy Pawe naucza uczniw wTyrze, zapamita, e:
wszyscy nas prowadzili zonami izdziatkami a za miasto, aklknwszy na
kolana na brzegu modlilimy si. (Dz 21,5)
Samuel, wdziecistwie suy Panu na dugo zanim go pozna: Samuel
jeszcze nie zna Pana, ijeszcze mu nie byo objawione sowo Paskie. (1Sm
3,7). Sami apostoowie nie rozumieli wszystkiego, co mwi Pan: Ale tego
zprzodku nie zrozumieli uczniowie jego, ale gdy by Jezus uwielbiony, tedy

13
wspomnieli, i to byo onim napisane, ae mu to uczynili. (J 12,16)
Rodzice, pocieszcie swe umysy tymi przykadami. Nie zaamujcie si, je-
eli wasze dzieci jeszcze nie dostrzegaj penej wartoci aski. Wychowujcie
je tylko wobowizku regularnego uczestnictwa. Wytumaczcie im, e to wi-
ty obowizek, iuwierzcie mi, pewnego dnia bd was za to bogosawi.

VIII. Wychowuj je wzwyczaju wiary.

Rozumiem przez to, e powiniene uczy je wiary wto, co mwisz. Spr-

buj sprawi, aby ufay twoim sdom, szanoway opinie tak samo, jak szanuj
swoje. Powiniene przyzwyczai je do myli, e, jeeli TY uwaasz jak rzecz
za z dla nich, to tak rzeczywicie jest, a kiedy TY twierdzisz, e co jest
dobre, to jest. Musz wiedzie, e na razie twoja wiedza jest bogatsza od ich,
ie mog bezgranicznie polega na twoim sowie. Ucz je uczucia, e jeeli
czego nie wiedz, to na pewno si jeszcze naucz, idlatego powinny robi
wszystko, do czego je zachcasz.
Kto na pewno jest wwstanie opisa bogosawiestwa wpywajce zpraw-
dziwej wiary? Albo inaczej, kto moe pisa smutek, jaki sprowadza na wiat
jej brak? Brak wiary sprawi, ze Ewa zjada owoc, zwtpia wprawdziwo
sw Boga: mierci umrzesz. Brak wiary sprawi, e stary wiat odrzuci
ostrzeenie Noego. Niewiara trzymaa Izrael na pustkowiu to byo pot
odgradzajcy ich od ziemi obiecanej. Brak wiary sprawi, e ydzi ukrzyo-
wali Pana chway - nie uwierzyli wgos Mojesza iprorokw, ktrych czyta-
li codziennie. Brak wiary sprowadza czowieka do grzechu, a do ostatniej
godziny jego ycia brak wiary w boe obietnice, ostrzeenia, we wasn
grzeszn natur, wniebezpieczestwo, wktrym si znajduje, brak wiary we
wszystko, co jest przeciwne temu wiatu ijego dumie. Czytelniku, wychowuj
swoje dzieci wprzekonaniu, e nauczysz je wiary, wiary wsowa rodzicw,
przekonania, e to, co oni mwi, musi by dobre.
Syszae od niektrych, e nie powiniene niczego wymaga od dzieci, bo
itak nie rozumiej. Wtakim przypadku powiniene im wytumaczy iuza-
sadni wszystko, czego od nich oczekujesz. Przestrzegam ci przed tak po-
staw. Mwi szczerze, e uwaam j za z. Bez wtpienia to absurd, eby
robi tajemnic ze wszystkiego, jest wiele rzeczy, ktre warto tumaczy

14
dzieciom, aby poczuy, e polecenia s rozsdne. Ale wychowywanie wprze-
wiadczeniu, e nie powinny niczego opiera na zaufaniu, e one, tak mao
przecie jeszcze rozumiejce, musz mie jasno dlaczego, to, moim zda-
niem okropny bd, bolenie odbijajcy si na ich umysach.
Wyjaniaj wszystko dziecku, jeli uwaasz to za stosowne, ale nigdy nie
zapominaj, e ono musi wiedzie, (jeli na prawd je kochasz), e jest tylko
dzieckiem e myli jak dziecko idlatego nie wolno mu oczekiwa, e pozna
powd kadego zjawiska.
Opowiedz mu oIzaaku, odniu, kiedy Abraham zabra go na gr Morya
(Rdz 22). Zapyta swego ojca: Agdzie baranek na ofiar palon?, jedyne,
co usysza, to, e: Bg sobie obmyli baranka na ofiar palon. Jak, gdzie,
kiedy, wjaki sposb, Izaak nie wiedzia, ale ta odpowied bya wystarczajca.
Uwierzy, e bdzie dobrze, bo jego ojciec tak powiedzia, iby zadowolony.
Mw swoim dzieciom, e na pocztku ycia musimy by uczniami, e
wkadej dziedzinie jest jaki alfabet, ktry musimy sobie przyswoi, e ka-
dy ko musi by kiedy ujedony, ie przyjdzie taki dzie, kiedy zauwa
mdro twojej nauki. Ale wmidzyczasie, jeeli mwisz, e co jest dobre,
to ma by dla nich wystarczajcy argument. Musz ci wierzy iby ztego
zadowolone.
Rodzice, to jest bodaj najwaniejsza cz wychowywania. Zaklinam was
na mio, jak ywicie do swoich dzieci, uywajcie wszelkich sposobw, aby
nauczy je wiary.

IX. Ucz dzieci posuszestwa.

To jest cel, ktry jest wart kadego wysiku. aden inny zwyczaj, jak mi si
wydaje, nie ma rwnie cennego wpywu na nasze ycie. Rodzice, dopilnuj-
cie, aby dzieci byy wam posuszne, wprzeciwnym razie zapacicie ogromn
cen zmartwie iez. Niech nie bdzie adnych pyta, uzasadnie, dyskusji,
odkadania na potem, ponownych odpowiedzi. Kiedy wydajesz dzieciom po-
lecenie, spraw, eby czuy, e musz je wykona.
Posuszestwo jest jedyn rzeczywistoci. To widzialna wiara, wiara
wdziaaniu, ywa wiara. To jest test na wierno Ludu Boego. Wy jestecie
przyjaciele moi, jeeli czyni bdziecie, cokolwiek ja wam przykazuje. (J

15
15,14). Tym powinny si wyrnia dobrze wychowane dzieci, e robi to, co
im ka rodzice. Jak moe by mowa oprzestrzeganiu pitego przykazania,
jeeli obydwoje rodzice nie s szanowani?
Posuszestwo od najmodszych lat ma swoje podstawy w Pimie wi-
tym. Znajdujemy je wmodlitwie Abrahama, ktry nie tyle bdzie wychowy-
wa rodzin, co przykae synom swoim idomowi swemu: (Rdz 18,19). Osa-
mym Jezusie Chrystusie wiemy, e by poddany Marii iJzefowi (k 2,51).
Zwr uwag na posuszestwo Jzefa wobec rozkazu Jakuba (Rdz 27,13).
Jak Izajasz uznaje za zo, kiedy powstanie dzieci przeciwko starcowi (Iz
3,5). Zwr uwag, e Pawe nieposuszestwo rodzicom traktuje jak jeden
ze znakw dni ostatecznych (2Tm 3,2). Zauwa, jak wane jest posuszestwo
dla tych, ktrzy peni funkcje wkociele: Ktryby dom swj dobrze rzdzi,
ktryby dziatki mia wposuszestwie ze wszelk uczciwoci, iznowu: Dy-
jakonowie niech bd mami jednej ony, ktrzyby dziatki dobrze rzdzili
iwasne domy. (1Tm 3,4.12). Ipo raz kolejny, starsi powinni by: mami
jednej ony, dzieci wierne majcy, ktreby nie mogy by obwinione wzbyt-
ku, albo nie poddane rzdowi. (Tt 1,6)
Rodzice, czy chcecie oglda szczcie swoich dzieci? Zadbajcie, zatem,
aby wysuchiway tego, co si do nich mwi zszacunkiem, eby speniay po-
lecenia. Uwierzcie mi, nie jestemy przystosowani do cakowitej swobody, nie
pasujemy do niej. Nawet ludzie wolni wChrystusie nosili jarzmo, albowiem
Panu Chrystusowi suycie (Kol 3,24). Dzieci nie powinny si zbyt wczenie
dowiedzie, e na tym wiecie nie powinnimy rzdzi, ie nie bdziemy na
waciwym miejscu, dopki nie nauczymy si szanowa lepszych. Naucz je
posuchu, kiedy s mode, wprzeciwnym razie bd si buntowa przeciwko
Bogu do koca ycia. Inaucz je, e nie s od niego niezalene.
Czytelniku, ta nauka jest dzisiaj bardzo potrzebna. Mona spotka wielu,
ktrzy pozwalaj dzieciom wybiera imyle samodzielnie na dugo przed
tym, jak bd do tego zdolne, anawet znajduj wymwki na ich nieposu-
szestwo, tak, jakby nie byo si czego wstydzi. Dla mnie rodzic wiecznie
krzyczcy idziecko zawsze kierujce si wasnymi ciekami, to najbardziej
bolesny widok. Bolesny, bo widz przykazanie boe odwrcone, postawione
do gry nogami; bolesne, bo czuj skutki wdziecicym charakterze, egoizm
isamouwielbienie. Nie powinno ci dziwi, e czowiek nie jest posuszny

16
Ojcu, ktry jest wniebie, jeli pozwalano mu wdziecistwie na nieposusze-
stwo wwzgldem ojca na ziemi.
Rodzice, jeli kochacie swoje dzieci, sprawcie, e posuszestwo stanie
si mottem, wiecznie obecnym przed oczyma dziecka.

X. Ucz je mwienia prawdy.

Mwienie prawdy wdzisiejszym wiecie jest owiele rzadsze ni nam si

wydaje. Caa prawda, inic poza ni, to zota regua, ktr wielu powinno so-
bie zaszczepi wgowie. Kamstwo ilawirowanie, to stare grzechy. Ich ojcem
jest diabe - zwid Ew odwanym kamstwem, iod tamtego czasu upadaj
wten grzech wszystkie jej dzieci.
Pomyl tylko, ile jest nieszczeroci ioszustwa na tym wiecie. Jak wiele
przesady! Jak wiele si dodaje do zwykej historii! Ile rzeczy si pomija, jeeli
to ley winteresie mwcy! Jak niewielu jest pord nas, oktrych moemy
powiedzie, e ufamy im bezgranicznie! Staroytni Persowie posiadali wiel-
k mdro: gwnym punktem edukacji dzieci by omwienie prawdy. Jaki
okropny dowd na naturaln grzeszno czowieka! Wanie to powinnimy
zrozumie na samym pocztku.
Czytelniku, chciabym, aby poszuka, ile razy wStarym Testamencie Bg
nazywa siebie Bogiem Prawdziwym. Prawda wydaje si by przedstawiona
przed nami, jako Jego wiodca cecha. On nigdy nie zbacza z prostej dro-
gi. Brzydzi si kamstwem ihipokryzj. Staraj si stale przypomina otym
dzieciom. Mw im bez przerwy, e jeeli co jest mniejsze od prawdy, to ju
jest kamstwem. Powinny wiedzie, e szukanie wymwek, uniki, przesadna
wyobrania, to jest droga do kamstwa, co, czego powinno si unika. Za-
chcaj, aby wkadych warunkach byy szczere, ibez wzgldu na cen mwiy
prawd.
Polecam ten temat waszej uwadze, nie tylko, ze wzgldu na rozwj charak-
teru waszych dzieci, bo on nie koniecznie moe zalee od tego, ale zachcam
raczej, abycie oto dbali dla wasnej wygody iuatwienia wzajemnych stosunkw.
Zauwaysz, jak pomocne jest ufanie wsowo dziecka. Na dusz met unikniesz
zwyczaju ukrywania itajemnic, tak czstego wrd dzieci. Otwarto iszczero
zaley od rodzicw iich zachowania ju wczasie niemowlctwa ich dzieci.

17
 XI. Ucz dzieci, e naley naprawia bdy na czas.

Bezczynno jest najlepszym przyjacielem diaba. To najpewniejsza droga

do zatwardzenia serc. Bezczynny umys jest jak otwarte drzwi ijeli szatan
nie wejdzie przez nie, to na pewno zasieje ze myli wduszy.
Nic nie zostao stworzone, aby by prnym. Suba ipraca, to cz ka-
dego dziea Boga. Anioy wniebiaskiej pracy s sub Pana, zawsze wy-
konujc jego polecenie. Adam wRaju mia swoje zadania mia si zajmo-
wa ogrodem. Odkupieni wici wchwale bd piewajc oddawa chwa
icze Panu, ktry ich odkupi. Aczowiek, saby igrzeszny, musi co robi,
bo inaczej upadnie wgrzechu. Musimy mie nasze rce wypenione, aumysy
zajte, inaczej wyobrania zacznie pracowa isia niepokj.
Wszystko, co jest prawd onas, jest take prawda onaszych dzieciach.
ydzi myleli, e bezczynno jest grzechem: wedug prawa kady mczyzna
powinien wychowywa syna, aby robi co poytecznego. Imieli racj. Oni
znali serce ludzkie lepiej, ni wielu znas.
Bezczynno uczynia Sodom tym, czym bya. Oto by nieprawo
Sodomy, siostry twojej, pycha, syto chleba, iobfito pokoju (Ez 16,49).
Lenistwo miao te wiele wsplnego zokropnym grzechem, ktry popeni
Dawid zon Uryjasza. W2 Ksidze Salomona czytamy, e Joab poszed na
wojn przeciwko Ammonowi, ale Dawid zosta wJeruzalemie. Czy to nie
bya bezczynno? Wtedy zobaczy Betsabee nastpnym krokiem jest upa-
dek wgrzechu.
Gboko wierz, e bezczynno doprowadzia do wikszej iloci grzechw
ni wszystko inne. Podejrzewam, e jest matk wielu uczynkw ciaa, matk
cudzostwa, pijastwa, iwielu innych, ktrym zbraku czasu nie wymieni.
Niech wasze wasne sumienie odpowie, czy mwi prawe. Bylicie leniwi,
inatychmiast diabe zapuka do drzwi iwszed.
Iwgruncie rzeczy si nie dziwi wszystko wok nas daje nam t sam
lekcj. To staa woda zaczyna si zanieczyszcza, pynce strumienie s
zawsze czyste. Jeeli masz maszyn parow, musisz dba, eby bya cigle
wruchu, wprzeciwnym razie si psuje. Jeeli masz konia, musisz go wiczy;
nigdy nie bdzie doskonay bez regularnej pracy. Jeli chcesz by wdobrej
kondycji fizycznej, musisz wiczy. Jeeli wiecznie siedzisz, twoje ciao za-

18
czyna niedomaga. Itak samo jest zdusz. Aktywny iywy umys jest trud-
nym celem dla diaba. Staraj si zawsze wypenia czas czym poytecznym,
atwj wrg bdzie mia trudnoci zdostaniem si do ciebie.
Czytelniku, prosz przedstaw t opini przed swoimi dziemi. Ucz je, jak
cenny jest czas, istaraj si wpoi im zasady prawidowego nim gospodaro-
wania. Bardzo mnie boli, kiedy widz, kiedy dzieci marnuj czas nad jak
czynnoci. Zkolei bardzo mnie cieszy, kiedy widz je wruchu, kiedy wiem,
e wkadaj cae serce w wykonywanie obowizkw. Kiedy wkadaj serce
wlekcje, kiedy si ucz. Nawet, kiedy cakowicie si powicaj zabawie.
Jeli bardzo kochasz swoje dzieci, niech bezczynno bdzie uwaana
przez twoj rodzin za grzech.

XII. Wychowuj je wcigej obawie przed lekcewaeniem bahostek.

Ten element powinien by przez ciebie szczeglnie pilnowany. To natu-

ralne, e jestemy wraliwi na nasze ciao, ale przesadne uczucie iuwaga,
to co, czego powinnimy si obawia. Zwr uwag, e to nie czyni ci le-
pym na winy dzieci, ani guchym na rady ich dotyczce. Dopilnuj, eby nie
przymyka oczu na ze zachowanie, araczej powiniene przeywa bl kary
istrofowania.
Wiem, e kara istrofowanie, to niemie rzeczy. Nic nie jest rwnie przy-
kre, jak sprawianie blu tym, ktrych kochamy idoprowadzanie ich do ez.
Ale tak dugo, jak serce jest sercem, tak dugo dziecko nie bdzie mogo by
wychowywane bez kary.
Rozpuszczanie jest bardzo wyrazistym sowem, penym smutnego znacze-
nia. Dzisiaj najkrtsz drog do rozpuszczenia jest pozwolenie dziecku na
jego wasn drog pozwolenie robienia le iniekaranie za to. Uwierz mi,
tak nie wolno robi, jakkolwiek by to nie bolao, chyba, e chcesz zniszczy
dusz dziecka.
Nie moesz powiedzie, e Pismo nie wyraa si jasno na ten temat: Kto
zawciga rzgi swej, ma wnienawici syna swego; ale kto go miuje, wczas
go karze. (Prz 13,24). Karz syna swego, pki o nim nadzieja, a zabiega-
jc zginieniu jego niech mu nie folguje dusza twoja. (Prz 19,18). Gupstwo
przywizane jest do serca modego; ale rzga karnoci oddali je od niego.

19
(Prz 22,15) Nie odejmuj od modego karnoci; bo jeli go ubijesz rzg, nie
umrze. Ty go bij rzg, adusz jego zpieka wyrwiesz. (Prz 23,13-14). R-
zga ikarno mdro daje; ale dzieci swawolne zawstydza matk swoj.;
Karz syna twego, asprawi odpocznienie, isposb rozkosz duszy twojej.
(Prz 29,15.17)
Jakie silne i przekonywujce s te fragmenty! A, jaki smutny fakt, e
wwielu chrzecijaskich rodzinach s prawie nieznane. Ich dzieci potrzebu-
j nagany, ale rzadko j otrzymuj. Potrzebuj strofowana, ale go nie ma. Ata
ksiga przypowieci nie jest przestarzaa inieodpowiednia dla chrzecijan.
Zostaa napisana pod natchnieniem boym, iprzynosi owoce. Jest dana dla
naszego nauczania, tak jak List do Rzymian czy Efezjan. Na pewno wierzcy,
ktry wychowuje swoje dzieci bez uwagi inie troszczy si oto, co jest napi-
sane, bardzo bdzi.
Ojcowie i matki, mwi wam szczerze, jeeli nigdy nie karzecie dzieci,
ktre zbroiy, robicie im krzywd. Ostrzegam was, to jest kamie, o ktry
wici Pascy, bez wzgldu na wiek, si potykali. Radz, aby by mdrym na
czas. Przyjrzyj si przypadkowi Heliego. Jego synowie, Ofni iFineas na si
przeklestwo przywodzili synowie jego, wszake nie broni im tego. On tyl-
ko ich delikatne upomina, kiedy powinien by stanowczy isurowy. Jednym
sowem ceni bardziej synw ni Boga. Ajaki by tego koniec? Usysza oich
mierci wbitwie, aon sam pogry si walu. (1Sm 2,22-29; 3,13)
Przypomnij sobie take przypadek Dawida. Kto moe spokojnie czyta
histori jego dzieci iich grzechw? Kazirodztwo Amona, morderstwo ibunt
Absalomona, wynioso Adinijasza: na pewno to byy wielkie bdy wynie-
sione zdomu. Ale czy nie byo wtym jego winy? Nie moe by wtpliwoci,
e bya. Znajduj rozwizanie wpodsumowaniu Adinijasza w1Krl 1,6, Anie
gromi go nigdy ojciec jego, mwic przecze to uczyni? Tu ley rdo
problemw. Dawid by ojcem zapominajcym o winach, pozwala kroczy
dzieciom wasny ciekami. Izbiera tego niwo.
Rodzice, zaklinam na mio waszych dzieci, unikajcie pobaliwoci.
Przypominam, e waszym pierwszym obowizkiem jest rozwaanie ich
prawdziwych celw, anie zachcianek. Wychowujcie je, anie zadowalajcie
aprzyniesie to ogromne zyski.
Nie powiniene spenia kadego yczenia czy kaprysu, bez wzgldy na to,

20
jak bardzo kochasz swoje dziecko. Nie pozwl mu myle, e zrobisz wszyst-
ko, oco poprosi, ani, e moe oczekiwa spenienia kadego marzenia. Niech
dzieci nie bd bokami, bo Bg ci moe je kiedy zabra, eby udowodni
twoje szalestwo.
Ucz si mwi dziecku nie. Pokazuj, e moesz si nie zgodzi na co,
co wedug ciebie jest nieodpowiednie. Poka, e jeste gotw kara za nie-
posuszestwo, ie jeli mwisz okarze, nie tylko straszysz, ale jeste gotw
dziaa. Nie strasz zbyt mocno.3 Zastraszani ludzie i urazy yj dugo. Ka
rzadko, ale naprawd iszczerze, czste ipowierzchowne wymierzanie spra-
wiedliwoci jest gupie.4
Uwaaj, eby nie przymyka oczu na mae psoty pod pretekstem ich nie-
szkodliwoci. W wychowywaniu dziecka nie ma bahostek, wszystko jest
wane. Mae chwasty szkodz tak samo jak inne. Jeli je zostawisz, szybko
urosn.
Zwrcie uwag na ten aspekt wychowania. Jest bardzo kopotliwy, wiem.
Ale, jeli nie zadasz sobie trudu, kiedy dziecko jest mae, bdziesz mia ko-
poty, kiedy uronie. Wybierz, co wolisz.

XIII. Przypominaj im stale, jak Bg wychowuje swoje dzieci.

Biblia mwi nam, e Bg ma swj wybrany lud rodzin na tym wiecie.

Wszyscy biedni grzesznicy, ktrzy zostali potpieni grzechem, ale poszli po
pokj do Chrystusa, stali si t rodzin. My wszyscy, ktrzy wierzymy wzbaw-
cz moc Jezusa Chrystusa jestemy jej czci.
Teraz Bg Ojciec wychowuje czonkw swej rodziny, gotujc ich do wspl-
nego ycia wNiebie. Zachowuje si jak ogrodnik przycinajcy gazie winoro-
li, aby przyniosa wikszy owoc. Zna charakter kadego znas nasze dobre
ize strony zna nasze potrzeby. On zna nasze uczynki, wie gdzie jestemy,
kim s nasi przyjaciele, ijakimi kroczymy ciekami, jakie mamy oczekiwa-
nia, jakimi cieszymy si przywilejami. On zna te wszystkie rzeczy, iwszystko,
co czyni, jest dla naszego dobra. Kademu daje to, czego potrzebuje, abymy
dawali jak najlepszy owoc. Tyle soca, ile moemy znie, tyle deszczu, tyle
sodyczy igoryczy. Czytelniku, jeli wychowujesz swoje dzieci mdrze, nala-

21
duj sposb, wjaki to robi Bg Ojciec. On wszystko, co robi, robi dobrze. Wic
jego metoda musi by prawidowa.
Zauwa, jak wiele rzeczy Bg nie dopuszcza do swych dzieci. Niewielu jest
takich, ktrzy maj pragnienia, jakich On nie chciaby speni. Zawsze byo
tyle rzeczy do osignicia, ale zawsze bya jaka bariera. Tak, jakby Bg co
umieszcza poza zasigiem naszych ramion mwic: To nie jest dobre dla
ciebie; tak nie mona. Mojesz bardzo chcia przej Jordan izobaczy Zie-
mi Obiecan; ale jak pamitasz to pragnienie nigdy nie zostao spenione.
Zauwa, jak czsto Bg prowadzi swj lud ciekami, ktre wydaj nam
si ciemne inieprzeniknione. Nie moemy zobaczy znaczenia jego post-
powania. Nie moemy zobaczy sensu cieki, ktr kroczymy. Czasami nad-
miar drg jest dla nas kopotem, otaczaj nas trudnoci, nie moemy odkry
celu tego wszystkiego. To tak jakby ojciec wzi nas za rk izaprowadzi
wciemne miejsce mwic: Nie zadawaj pyta, ale id za mn. Bya prosta
droga zEgiptu do Ziemi Chananejskiej, ale Izrael nie by ni poprowadzony;
szli naokoo, przez pustyni. To wydawao im si bardzo cikie. Iutrudzi
si lud bardzo wonej drodze. (Wj 13,17; Pwt 21,4)
Zauwa, jak czsto Bg zsya nieszczcia. Zsya krzye i zawody. Zsya
choroby, zabiera wasno iprzyjaci. Zmienia ich pooenie, ich udziaem
s rzeczy cikie dla ciaa. Niektrzy znas te s przytoczeni rnymi nie-
szczciami. Upadamy pod si rki, ktra nas ciska. Apostoa Pawa trapi
jaki problem, cho nie wiemy dokadnie, co nim byo. Ale wiemy, e trzy-
krotnie baga Pana, eby mu pomg, ale ten tego nie uczyni. (2Kor 12,8-9).
Aty, ktry nigdy osobicie nie zmierzye si ztego rodzaju problemami,
czy syszae, e jakie dziecko Boe mwio ze Ojciec nie traktuje go dobrze?
Nie, jestem pewien, ze nigdy nie syszae. Dzieci Boe zawsze mwi, e na
dusz met to byo bogosawiestwem, e nie poszli wasn drog, e Bg
dziaa owiele lepiej, ni oni sami by to zrobili. Tak! Mog ci rwnie powie-
dzie, e dziaanie Boga dao im o wiele wicej szczcia, ni sami byliby
wstanie zapewni, ie Jego droga, cho czasami ciemna, bya atwa ipena
spokoju.
Wycignij wnioski zlekcji, ktre daje ci Bg. Nie obawiaj si zabrania
dziecku niczego, co twoim zdaniem uczyni mu krzywd. Taki jest plan Boga.
Nie wahaj si wydawa mu polece, nawet jeli nie rozumie ich mdroci,

22
prowadzi go ciekami, ktre dla maego umysu wydaj si bezsensowne.
To jest boy plan.
Nie wzdrygaj si przed upominaniem czy poprawianiem, kiedy zauwaasz,
e tego potrzebuje jego dusza, nie wane, jak to jest dla ciebie bolesne. Pa-
mitnej, e leki dla umysu nie powinny by odrzucane zpowodu gorzkoci.
To jest boy plan.
Nie obawiaj si, e taki sposb wychowania sprawi, e dziecko bdzie nie-
szczliwe. To zudzenie. Uleganie mu jest najpewniejsz drog do tragedii.
Jeli nasze pragnienia nie s speniane, to znaczy, e jestemy bogosawieni.
Ile radoci jest, kiedy wkocu si ziszcz. Stae zaspokajanie jest drog do
egoizmu. Aegoici irozpuszczone dzieci, wierzcie, rzadko s szczliwe.
Czytelniku, nie bd mdrzejszy od Boga wychowuj swoje dzieci tak, jak
on wychowuje swoje.

XIV. Wychowujc pamitaj, jaki dajesz przykad.

Instruowane, dawanie rad, nakazywanie na niewiele si zdadz, chyba, e

s poparte przykadem twojego postpowania. Dzieci nigdy nie uwierz, e
jeste szczery ichcesz, eby ci szanoway, tak dugo, jak dugo twoje post-
powanie bdzie temu zaprzecza. Arcybiskup Tillotson mdrze zauway, e
Dawa dzieciom dobre polecenia izy przykad, to tak, jakby kierowa ich
gow wstron nieba cignc jednoczenie do pieka.
Mao wiemy osile przykadu. Nikt znas nie moe y sam dla siebie. Za-
wsze wpywamy na otoczenie, czy to wdobry czy zy, czy czyni co dla Boga
czy grzesz. Ludzie obserwuj nasze postpowanie, jeeli postpujemy pra-
widowo, ludzie mog przypuszcza, e rwnie mylimy dobrze. Ten przy-
kad najjaniej wida wrelacji rodzicw zdziemi.
Ojcowie i matki, nie zapominajcie, e dzieci ucz si przez obserwacj
anie suchanie. adna szkoa nie uksztatuje tak charakteru, jak dom. Naj-
lepsi nauczyciele nie bd przykadem, jakim mog by rodzice. Naladowa-
nie jest silniejsz zasad ni pami. To, co widz ma owiele wikszy wpyw
ni to, co sysz.
Zwr, wic uwag na to, jaki jeste przy dzieciach. To prawda, e ten kto
grzeszy przy dzieciach, grzeszy podwjnie. Staraj si by raczej ywym przy-

23
kadem Chrystusa, niech twoja rodzina to zauway. Bd przykadem iwia-
dectwem Sowa Boego, wmodlitwie, asce, wDniu Paskim. Dawaj przykad
sowem, zachowaniem, pilnoci, temperamentem, wiar, hojnoci, uczyn-
noci,. Nie myl, e dzieci bd robi co, jeli zobacz, e ty sam tego nie
robisz. Jeste dla nich modelem, bd ci naladowa. Twoje uzasadnianie,
twoje mdre polecenia, dobre rady, mog tego nie zrozumie, ale zrozumiej
twoje ycie.
Dzieci s uwanymi obserwatorami, szybko zauwaaj hipokryzj, bez-
bdnie zgaduj, co naprawd mylisz iczujesz, bardzo szybko przyswajaj
sobie twoje opinie. Zrozumiesz powiedzenie: jaki ojciec, taki syn.
Zapamitaj, co Cezar mwi do swych onierzy wbitwie. Nie idcie, ale
chodcie. Takie samo musi by twoje wychowywanie. Rzadko bd robiy
co, jeli zauwa, e sam tego unikasz, nie bd chodzi ciek, na ktrej
ci nie ma. Ten, ktry kae robi dzieciom co, czego sam nie robi orze na
ugorze. To tak, jak zmityczn sieci Penelopy, ktra przez cay dzie tkaa,
anoc prua. Nawet, jeeli rodzic si stara wychowywa, ale nie daje dobrego
przykadu, tak naprawd jedn rk buduje, adrug burzy.

XV. Wychowujc pamitaj omocy grzechu.

Ujm problem krtko, aby uchroni ci przed niebiblijnymi treciami.

Nie moesz oczekiwa, e umys twojego dziecka jest jak biaa kartka,
ie nie bdziesz mie problemw, jeli tylko zastosujesz waciwe metody.
Ostrzegam, e nie moesz na to liczy. To bolesne, kiedy zauwaamy, jak wie-
le zepsucia iza moe by wdziecicym sercu, ijak szybko pojawi si tego
owoce. Gwatowny charakter, egoizm, duma, fasz, przebiego, hipokryzja,
ze tendencje, lenistwo w osiganiu celw te wszystkie rzeczy, albo nie-
ktre znich s nawet wtwoich dzieciach, musisz by na to gotowy. Objawy
poka si ju we wczesnym wieku; to przeraajce, kiedy widzimy, jak s
naturalne. Dzieci nie potrzebuj nauki, aby nauczy si grzeszy.
Ale nie zniechcaj si tym widokiem. Nie uwaaj, e jest co dziwnego
wgrzesznym maym sercu. To jest spadek, ktry dostalimy po Adamie. To
jest ta upada natura, zktr przychodzimy na wiat. To dziedzictwo nale do
nas wszystkich. Powinno ci to raczej skoni do pilnoci wprzeciwdziaaniu

24
zjawisku zbo pomoc. Bd bardzo ostrony, staraj si odciga dziecko
od zagubienia.
Nigdy nie suchaj tych, ktrzy mwi, e twoje dzieci s dobre, dobrze
wychowane, godne zaufania. Pomyl raczej, e ich serca s gorce, skonne
do wybuchu. Ze wszystkich si staraj si oiskr, ktra zapali ich grzeszno.
Rodzice rzadko s zbyt uwani. Pamitaj onaturalnych skonnociach do za,
ktre cechuj twoje dzieci, iuwaaj.

XVI. Wychowujc dzieci pamitaj oobietnicach Pisma.

Chc unikn zniechcenia, wzwizku ztym iten temat potraktuje krtko.

Po twojej stronie stoi jasna obietnica: wicz modego wedug potrzeby
drogi jego; bo gdy si zstarzeje, nie odstpi od niej. (Prz 22,6). Pomyl sobie
co oznacza taka obietnica. Obietnice byy wiatem nadziei, rozjaniajcym
serca patriarchw, zanim powstaa Biblia. Enoch, Noe, Abraham, Izaak, Ja-
kub, Jzef, wszyscy yli z kilkoma obietnicami, one kwity w ich duszach.
Obietnice s serdecznoci, ktra wspiera umacnia wierzcych w kadym
wieku. Ten, ktry ma wrku czysty tekst nie upadnie. Ojcowie imatki, kie-
dy wasze serca upadaj, s gotowe si zatrzyma, spjrzcie, co mwi Sowo,
iuspokjcie dusze.
Pomyl, kto jest obietnic. To nie jest jakie sowo dane przez czowieka
skonnego do kamstwa i grzechu. To sowo Krla Krlw, ktry si nigdy
nie zmienia. Czy stao si kiedy tak, e nie dotrzyma sowa? Albo czy Jego
sowo nie czyni dobra? Nic nie jest dla Niego za trudne. Rzeczy niemoliwe
dla czowieka s bahostkami dla Boga. Czytelniku, jeli nie bdziesz czerpa
korzyci zobietnicy, nie zrzucaj winy na Boga, ale na siebie.
Pomyl, co jest wobietnicy, zanim j odrzucisz. Mwi ookrelonym cza-
sie, wktrym dobre wychowywanie przyniesie efekty gdy si zstarzeje.
Na pewno tu ley ukojenie. Moesz nie zauway tego na wasne oczy, ale nie
wiesz, jakie bogosawiestwa mog przyj po twojej mierci. Bg nie daje
wszystkiego wjednej chwili. Potem, to taki czas, kiedy on czsto dziaa,
zarwno wsprawach ciaa, jak iaski. Potem, to czas, kiedy mudna pra-
ca przynosi spokojny owoc sprawiedliwoci (Hbr 12,11). Potem, to czas,
kiedy syn, ktry odmwi pracy wwinnicy ojca pokutuje iidzie (Mt 21,29).

25
Potem, to czas, ktrego rodzice musz wyczekiwa, jeeli nie odnosz na-
tychmiastowych sukcesw musisz mie nadziej, y ni.
Puszczaj chleb twj po wodzie; bo po wielu dniach znajdziesz go., mwi
Duch. (Kaz 11,1). Nie wtpi, e wiele dzieci powstanie wdniu sdu bogo-
sawic rodzicw za dobre wychowanie, ktre nie dawao adnych owocw za
ycia rodzicw. Id wic wwierze, bd pewien, e twoja praca nie pjdzie
na marne. Eliasz trzy razy rozcign si nad dzieckiem wdowy, zanim Pan je
wskrzesi. We zniego przykad iwytrwaj.

XVII. Wychowuj dzieci stale si modlc obogosawiestwo twojej pracy.

Bez bogosawiestwa paskiego, najwiksze staranie nie przynios efek-

tu. On ma wswych doniach serce kadego czowieka, ijeeli nie dotknie
serca twego dziecka, twoje starania nie maj sensu. Dlatego podlewaj ziarno,
ktre zasiae nieustajc modlitw. Bg ma owiele wicej chci do wysu-
chiwania ni my do modlitwy. Jest bardziej gotowy do bogosawienia ni my
do proszenia. Ale On uwielbia by bagany. Temat modlitwy przedstawiam
jako najwaniejszy i kluczowy dla was wszystkich. Dziecko wielu modlitw
rzadko upada wgrzech.
Patrz na swoje dzieci tak, jak Jakub patrzy na swoje. Powiedzia do Eza-
wa: Dziatki to s, ktre Bg da zaski sudze twemu. (Rdz 33,5). Patrz na
dzieci, tak jak Jzef; powiedzia Ojcu: Synowie to moi, ktre mi tu da Bg
(Rdz 48,9). Mw razem zpsalmist: Oto dziatki s dziedzictwem od Pana,
apd ywota nagrod. (Ps 127,3). Potem popro Boga ze wit odwag,
aby by hojny imiosierny wswych darach. Zauwa, jak Abraham wstawi si
za Ismaelem, bo go kocha: Oby tylko Ismael y przed obliczem twojem!
(Rdz 17,18). Przyjrzyj si, jak Manue mwi do anioa oSamsonie: Ale c
bdzie za obyczaj dziecicia, ico za sprawa jego (Sdz 13,12). Zauwa, jak
czule Hiob troszczy si odusze swych dzieci, awstawajc rano sprawowa
caopalenia wedug liczby ich wszystkich; bo mwi Hiob: Podobno zgrzeszyli
synowie moi, a zorzeczyli Bogu w sercach swych. Tak czyni Hiob po one
wszystkie dni. (Hi 1,5). Rodzice, jeli kochacie swoje dzieci, czycie podob-
nie. Nie moecie nada im imienia zanim nie poprosicie omiosierdzie.
Ateraz, konkludujc, pozwl mi raz jeszcze zwrci uwag na potrzeb

26
iwag uywania wasnej mocy, wkadym tego sowa znaczeniu, jeli chcesz
wychowywa dzieci dla chway niebieskiej.
Dobrze wiem, e Bg jest Panem, iwszystkie rzeczy robi zgodnie ze swoj
wol. Wiem, e Roboam by synem Salomona aManases Ezechiasza, ie nie
zawsze jest tak, e poboni rodzice maj pobone dzieci. Ale wiem take, e
Bg dziaa wsposb przeze mnie opisany, ijeli bdziesz odpowiednio si
zachowywa, twoje dzieci bd dobrze wychowane.
Ojcowie imatki, moecie zadba, aby dzieci byy ochrzczone, czy zapisa
do chrzecijaskiego kocioa; moecie nawet znale im chrzecijaskich
pomocnikw, moecie wysa je do najlepszej szkoy, dawa biblie imodli-
tewniki, czy zasypywa wiedz. Ale jeeli jednoczenie nie bd systematycz-
nie wychowywane wdomu, uwierzcie mi, ciki bdzie koniec dla ich dusz.
Dom, to takie miejsce, wktrym formuuje si zwyczaje, gdzie ksztatuje si
charakter, dom daje nam podstawy smaku, opinii. Zadbaj, aby to wychowanie
domowe byo jak najlepsze. Szczliwy jest czowiek, ktry moe powiedzie,
tak jak Bolton na ou mierci: Nie wierz, e ktrekolwiek z was bdzie
miao spotka mnie przed sdem Chrystusa wnieodnowionej formie.
Ojcowie imatki zaklinam was przed Bogiem iPanem Jezusem Chrystu-
sem, uywajcie wszelkich rodkw, aby wychowa dzieci wodpowiedni spo-
sb. Zaklinam na dusze waszych dzieci. Na wasze przysze samopoczucie
ispokj. Naprawd, to wwaszym interesie. Wasze wasne szczcie od tego
zaley. Dzieci mog by ukiem, zktrego wylatuje ostra strzaa ranica ser-
ce. To one sporzdzaj gorzkie napoje, ktre doroli musz pi. Dzieci powo-
doway najsmutniejsze zy. Mgby to potwierdzi Adam, Jakub, Dawid. Nie
ma na wiecie nic straszniejszego ponad smutki przynoszone przez dzieci.
Zwr uwag, aby twoje wasne zaniechania nie kady si cieniem na two-
jej staroci. Zadbaj oto, aby nie musia paka zpowodu niewdzicznoci
dziecka, kiedy bdziesz wymaga jego pomocy.
Jeli chcesz, aby twoje dzieci byy dla ciebie pociech ipomagay na sta-
ro, jeli chcesz, eby byy bogosawiestwem anie przeklestwem, rado-
ci, anie smutkiem, Jud, nie Rubenem, Rut, nie Orf, jeli nie chcesz, jak
Noe by zawstydzonym zpowodu ich uczynkw, jak Rebeka by znuonym
yciem: Jeli takie jest twoje yczenie, pamitaj omojej radzie, wychowuj je
dobrze za modu.

27
 Jeli chodzi okonkluzj, to bd si modli za wszystkich, ktrzy czytaj
ten artyku, aby Bg ich dotkn, abycie poczuli wag wasnej duszy. To jed-
na zprzyczyn, dla ktrej chrzest jest czyst formalnoci, achrzecijaskie
wychowanie wzgardzone ilekcewaone. Zbyt czsto rodzice nie rozumiej
siebie, ani swoich dzieci. Nie zdaj sobie sprawy zogromnej rnicy, jaka jest
pomidzy natur aask, idlatego s szczliwi zostawiajc dzieci samym
sobie.
Teraz Pan uczy ci, e nienawidzi grzechu. Wiem, e potem bdziesz ao-
wa za grzechy swoich dzieci iprbowa wyrwa je zognia.
Pan uczy nas wszystkich jak cenny jest Chrystus ijak wielk idoskona
rzecz zrobi, aby nas zbawi. Jestem, wic pewny, e uyjesz kadej drogi, aby
przyprowadzi swe dzieci do Jezusa, aby mogy dziki niemu y.
Pan uczy, e wszyscy potrzebujemy Ducha witego, aby odwiea,
uwica iporusza dusze. Jestem, wic pewny, e zachcisz swe dzieci, aby
si modliy do niego bez ocigania, i nigdy nie przestay, a do momentu,
kiedy przyjdzie do ich serca, czynic je nowym stworzeniem.
Pan za to wynagradza, imam nadziej, e rzeczywicie bdziesz dobrze
wychowywa swoje dzieci, wtym yciu iprzygotowywa je do przyszego; Wy-
chowuj dobrze dla ziemi, wychowuj dobrze dla nieba. Wychowuj dla Boga,
dla Chrystusa, dla wiecznoci.

28
 (Przypisy)
1
Jako pastor, nie mog si oprze chci zaznaczenia, e bardzo trudno jest znale inny
temat, wktrym ludzie maj sztywn opini, ni ich dzieci. Kilka razy byem ogromnie zdzi-
wiony, jak ciko jest Chrzecijaskim rodzicom przyzna, e ich dzieci zrobiy co zego,
czy zasuguj na kar. Jest wicej ni kilka osb, zktrymi bym chtniej porozmawia oich
wasnych grzechach, ni ebym mia powiedzie, e ich dzieci co zbroiy.
2
Jeli chodzi owiek, wktrym powinno si zacz religijn edukacj dziecka, bardzo
trudno jest poda jak generaln zasad. Umys niektrych dzieci otwiera si szybciej ni
urwienikw. Jednak rzadko zaczynamy za wczenie. Znane s jednak wspaniae zapisy
tego, co potrafi zapamita trzylatek.
3
Niektrzy rodzice i opiekunowie maj zwyczaj nazywania nieznonym dzieckiem
chopca czy dziewczynk przy kadej okazji, czsto bez przyczyny. To bardzo gupi zwyczaj.
Obwinianie nie powinno mie miejsca bez przyczyny.
4
Nie ma najlepszej metody na karanie dziecka. Ich charaktery s bardzo rne, co, co
jest odpowiednie dla jednego, nie zrobi wraenia na innym. Chc tylko wyrazi sprzeciw
wobec modnego pogldu, e adne dziecko nie zasuguje na lanie. Bez wtpienia niektrzy
rodzice naduywaj kar cielesnych, ale inni stosuj jest zbyt rzadko.

29
30
31