TEM NC CaTeaPODYPLOMOWYCH 1 SZKOLEN vi i ir ‘Opejskich standardéw potwierdzonyc! certyfikatami EABCT i PTTPB ora Tol lon MU eye RS Ve > Kierunek dostepny w 6 miastach Katowicach, Poznaniu, Rzeszowie Sopocie, Warszawie i Wroctawi ederim WE Andrzej Stasiuk zas w rozmowic z Dorota Wodecka zauwazyt, 4 Zy- vie tojednak strata jest’, asprawia on wrazeni i Zpowyise mow. 0 wynika, Ze dycie niejest przedsigwzieciem prostym i choc wielt z nas prostoty aycia nieustan nie poszukuje. nie ma pewnosei, ezy jest onaw ogdle modliwa. A jesli mod liwa, to na ie sposoby ~ na proste _j skomplikowane? ezy moze te bardzi Jest wiele prostych sposobow rozu- mienia prostoty Zycia. Najprostsze jest organizowanie Zycia wedle po- trzeb podstawowych. Trzeba je pic, treba spaé, oddychaé. Spot- kaé mozna ludzi, ktorzy w tym upa truja szezescie i sens Zycia: nie nie robi¢, dozna pow Foiattn ae tosmpela aieale. I podkreslalby, ze choc to proste zy to przecie? nielatwe, bo wymaga s\ rani, zaangazowania i opedzania sig przed sprawami bardzie} ztozonymi. Mozna Zyé w obojetnosei wobec wszystkiego, nawet ~ choé wydaje sig to niemosliwe wobee siebie same Ber wahan, deey7ji, bez poszukiwan i watpliwose los. Byé pionkiem przesuwanym po planszy o tyle pozyeji, ile wskazala kostka. Niczego nie cheieé; braé to, co daja. Nie marzyé, nie martwié sie strata - bo co moze stracié ten, komu jest wszystko jedno? Mozna tez zbudowaé sobie Swiat czarno-bialy, gdzie wszystko jest na tak albo na nie, a je czarne, ani biale, to tego zwyezajnie nie ma. Ten sposdb myslenia spra- wia, Ze Swiat sie systematyeznie kur- czy, a umyst staje sig coraz bardziej zamkniety. Niezbyt bezpieezny rodzaj prostoty ycia idla eslowieka tak my- Slacego, i dla jego otoezenia. Moana i tak pojimowac 5 ze aktywnie bronimy yé tym, co przyniesie i c0S nie jest ani »stote Zycia, przed trud- rostota zycia ~2ycie ludzkie, postusznie melduje, panle oberlejtnant, jest takle powlktane, Ze W porownantu z nim cetowlek jest Jak szmata’, mawiat dobry wojak Szwejk do nadporucznika Lukasza. nymi pytaniami. Powiadamy wtedy, ze wolimy czegos nie wiedzicé, ae Nie matrudnych pytani, nie m plikowan powiedzi hodpowiedzi. Nie ma od- >i nie ma kolejnych pytant Wystarezy nam co slychac? Prostota zycia bywa ted bardziej skomplikowana. Znajdz wiem prostote pragmatyezng czy lo- giczna, znajdziemy tez moralna, by nie powiedzieé filozoficeng. Mozna zyé wedle zalecen wiary, jak A. J. Ja- cobs, autor slynnej ksiqzki Rok biblij- ia, ktéry postanowil przez emy tu bo ney rok preestrzegad wseysthich nakazow judaizmu, Prostota zycia w tym wy padku polega na tym, by zrealizowaé to, co 2 gory jest wiadome. Niejasna pozostaje kwestia, po co to robic Albo Zé po sokratejsku: organizowac aycie wok6l tego. co dobre. piekne Nic bardzie godnego > tylko, Ze jak preyidzie nie wiadomo prawie i prawdziwe. pozadania, Ty co do ezego Wiestaw tukaszewski onii, wewnet nic. Szukamy har odnych koncepeji zy iczu koniec 1j4 nas intuicyjne kry ‘0. co jednoez ale kiedy stajemy w boru, wtedy nose wy iautentyezne. Sza- weig2, byé moze w tym urode zycia. Czy jednak prostota? Trudno odmowi¢ dobremm wojakow Sawejkowi racji, bo Zycie ze swej na tury jest powiktane, ale nie cheialoby rayanawa€ racii Andr: yste na poczatku. staé sig harmonij ch po cxynan. ‘Trzeba tylko zdecydowaé, jaka wybieramy wersie prostoty - te prosta ezy te powiklana, WIESLAW LUKASZEWSKI, psycholog -CZzeRwiec 2016Dia mitoénikow dobrej ksiaZkj z panetean lipcowym iazka er Rozumiemy sie. pit Jak patrzec i stuchaé, zeby zobaczyé i ustyszec Czego nie robic, by moc cieszyé sig _seksem umiemny Si Autorzy podpowiadaja, enue : czym jest dobra rozmowa oraz Co Sprawia, ze potrafimy rozumiec sig wzajemnie. W trakcie dobrej rozmowy tworzy sig intymnos¢ migdzy ludémi, dzieki ktorej zyskujemy site i motywacje do rozwoju. Oferta dotyczy wylacznie prenumeraty zamawianej bezposrednio u wydawey (patrz s. 113) I6 LEPIEJ MNIEJ. DROGA DO ZYCIA PO PROSTU Anna Srebrna podpowiada, jak rozpounaé, czego naprawde potrzebujemy, a co zaémieca nasze Zycie 24 CHCIWOSE | GOD Skad w nas niedosy| i dokad nas prowadzi — zastanawia sie Michat Czemuszezyk Prenumerata ,Charakterow” z ksiqzkami 2 Serij Oblicza AOCZNA - 12 kolejnych numerw, kazdy z ksigzdkq dodawang do aktualnego wydania ,Charakterow" ~tylko 275 zt POLROCZNA ~ 6 kolejnych HE PRAKTYEZNIE Se EE Bz KSIAZE |.. DRWAL is 50 i y a Beata Banasiak-Parzych przedstawia wspdtczesaych bal mezczyzn — retroseksualnych, metroseksuainych, Wysytlea Gratis spornoseksualnycn. : 36 WROGOWIE ZZA BIURKA Jak sobie radzi¢ z toksycznym wspdlpracownikiem —tlumaczy Anna Kroenke. Informacje: prenumerata@charaktery.com.pl, tel. 41 343 28 44. 40 BYC JAK STEVE JOBS SPOTKANIA MEDYTACYJNE W KIELCACH arse ede a »W STRONE SERCA” — spotkanie medytacyjne chrzescijan UTP AEE AUC TOE recat Wprowadzenie do medy Strony mizulmanskie| — sza| E i Bi jen Hazrat MESS (uae oe Valdes eral aden iN aupsererca,@s1 (0,00) udziela nauk oraz Inicjacit na tych-st MUO Ur eR Riedel EUS eae! Sh quTEN | CU WAT LEU OSL a Uae Tal M a eds ctwie w Lubiniu, jest zaangazowany we wspélprace i dialog z bud. dyzmiem zen) Esra kr Pail} »HEZYCHAZM: TEORIA I PRAKTYKA MEDYTACYJNA’ — odosobnienie poSwiecene hezychazmowi Mai lied ed FL itor cs Can nt TLE eae iee: pal Ep Cn gut tee Ie ead eras ere MPA aur esata) Pe ame iu auger arate (cali yiicatT)} i De A ede aL cet Tea ATLA TOdU EVO | (Organizatorzy- Osrodek : Metete”, instytut Kuftury Spotkania i Dialogu w Kielcach Zoloszenia prosimy przesylac na acre: Mee cminie. W zloszenis prosimy podaé naslepijace informacje: imie i nazwi Me cn Le spa Ly ee ey Olivia Fox Cabane przekanuje, ze charyzmy mozna sig nauczyé. 42 SCENARIUSZ NA POTOMKA O problemach zwigzanych z nieplodnoscia pisze Bogda Pawelec. fi 46 PARA NA KRAWEDZ! PS aa Katarzyna Slemieniuch-Lesniak o krytycanych momentach one ee w zwigzku 5G WOLNA WOLA WRACA W czym pomaga nam samosterownos¢ — analizuje Joachim Bauer 6O MARYSIA Z KONOPI Kirsten Weir sprawdza, co naprawdg wiemy o manhuanie 66 WSPOLNE TUPANIE Efekt kameleona objasnia Wojciech Kulesza. 70 MYSLA PORUSZANE Szezepan Grzybowski przybliza najnowsze osiggniecia neuronaukowcow. 74 BLADZACY UMYSt ; Clifforda Beersa opisuje Cezary W. Domafski 78 20 LAT Z -CHARAKTERAMI” Bogdan de Barbaro, Maria Krdl-Fijewska, Piotr Fijewski zastanawiajg sie, jak zmienita sig psychoterapia w ciqgu dwoch dekad. LEPIEJ MNIEJ 7 PSYCHOWIESCI 50 KRZYSZTOFOWICZ 2 KTO, CO, GDZIE, KIEDY BS MARUSZEWSK! 100 AWDIEJEW tol MAKSYMIUK to2 BORTNOWSKA to3 GADACZ 104 KARPOWICZ to5 MADZIK 106 KIOSQUE tio POCZTA POETYCKA w2 LISTY ta CICER CUM CAULE 86 NIE CHCIALBYM BYC SAMCEM — 2dradza Jacek Zakowski. 90 BY WIDZIEC Jean Vanier zacheca do wychodzenia poza schematy. 92 OCZY ZA SIEBIE 1 ZA BRATA Reportaz Beaty Kotakowskie| 0 relacjach rodzenstwa z hiepetnosprawnym bratem/siostra. 98 MISTRZ Jacek Wojtysiak przybliza sylwetke wybitnego filozofa prof. Antoniego Stepnia. + CZERWIEC 2016 —Licznik” Polek CF io. uwaza, ze rownose Kobiet i mezezyzn jest cenna wartoscia: 87 proc. badanych chee wychowywa¢ d2ieci w szacunku dia niej 110 proc, mezczyen doswiadszylo dyskryminagji ze wzgledu a pleé podczas poszukiwania pracy i rozmow kwalifikacyjnych; 18 proc. Kobiet i 7 proc. meiczyzn doswiadezyto dyskryminacji W miejscu pracy. | 63 proc. kobiet 4 izaledwie 4 proc. mezezyzn deoyduje o tym, jakie positki spozywa rodzina; 47 proc. kobiet i 8 proc. mezczyzn opiekuje sig osobami chorymi, starszymi lub wymagajacymi pomocy. badanych Cy aktywne zaangazowanie w dzialania obywatelskie roznego typu: od dzialai wolontariackich przez pisanie czy zbieranie podpisow pod petycjami, udzial w konsultacjach, po aktywnasé na recz wspolnoty sasiedakiej. badanych 3 Uno podziela przekonanie, Ze nie ma wplywu ani na losy spolecznosci, w ktorej 2yje, ani na losy kraju. * Zrodto: Wynité badan Sondazowych przeprowadzanych iv ramach miedzynarcdoivego projextu , Rownos¢ pici i jakos zycia, Rola rownosci lei w rozwoju w Europie na praykadze Polski | Norweai’, prowadzanego przez Instytul Socjologii Uniwersytetu Jagiellonskiego. + CZERWIEG 2016 MM esyvcHuowiles©! gocznie jatra Z warszawskiego Instytutu Psychiatrii ikowi ” (, Symptomy dnikowi ,,.Do Rzeczy (Sym int sé spoleczenstwa polskiego yeh wiadz. Twierdzi, ze cierpiq > Nie diagnozyj.-. 2 Prof. tukasz Swigcicki, psychi Hl * = a eal i Neurologii, w wywiadzie udzit , a obtedu udzielonego”) diagnozule... eT es sop a . Siatymil? sugeruje zastosowanie wobec i "i te z i oe oni na ,obted udzielony” i ,naro 0 i Se larcanth nich Sand Czy wolno psychiatrze formulowaé takie diagnozy ér hav, BOGDAN DE BARBARO, psychialra i psychoterapeuta can Zalads Terapii Rodzin pr2y Katedrze Psychiatrii Collegium Medica LW, przewodniczacy Sekoji Naukowe| Psychoterspil Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego: ie psychiatrycznych diagnoz do deprecjonowania czy~ ich postaw i pogladdw jest niedopuszczainym naduzyciem Okresiania grupy spoteczne] poprzez postawienie je) diagnozy choroby psychiczne] (,obled udzielony to zaburzenie psycho- tycene) nie da sig usprawiedlivié konwencja 2art. Psychiatray wiedza, ze byly czasy i kraje, ie ee Fie ieee kanowania tych, Ktorych poglady nt ny. diagnoz dochodzilo do ponizania | Shae teak seobont jak WT Tnie}SCE:W | Zaocane stawianie ,diagnoz psychial J rozmowie, stanowi powazne naduzycie. Jest niezgodne z etyka lekarskqi obowiazujacq w Polsce Ustawa 0 ochronie zdrowia psychicznego (art 11). . Oziennikarz opisuje wypowiedzi czy przezycia konkretnych osdb, a profesor Instytutu Psychiatrii i Neurologii, podkreslajac, 22 jest .autorytetem”, komentuje to slowami: Co tu duzo mowié - kom- pleinie chore”, albo ,qo jest chore. To graniczy z psychoza (.. J". Wten spos6b, ruca cien na zawod psychiatry i etos tego zawodu. Przesmiewczy ton nie zwalnia od odpowiedzialnosci za slowa, zwlasz- czaw tak wrazlwym obszarze, jak zdrowie psychiczne (pomijam tu sama absurdalnos¢ stosowane} argumentacji). Pozostaje pytanie: czy wiedza psychiatryczna i psychologiczna moze by¢ wyko- faystana na rzecz wspdinego dobra? Jak rozmawiaé ze soba bez obrazania innych? Jak ostrzegac. przed niebezpieczeistwami, kt6re psychoterapeuci i psychiatrzy moga dostrzegac wezesniej nizinni? Czas, w ktorym Zyjemy, peten trudnych emogji, powinien nas sklaniaé do glebokiej refleksji nad tym, co sig w Polsce dzieje. (Nad)udywanie psyehiatri do (pseudo)dyskusji politycznaj tamu nie stuzy. ~ Uiywat Ks. dr JACEK PRUSAK SJ, psycholoy, psychoterapeuta, publicysta, adiunkt w Katedrze Psychopatologii i Psychoprofilaktyki Akademii Ignatianum w Krakowie: = To co mnie Zaniepokoilo w wywiadzie 2 prof. Swigcickim, to jednoznaczne i celowe przekroczenie kompetencji psychiatry w przestrzeni publiczne), Swiadoma zgoda na manipulacje. Co prawda juz Wozesniej dziennikarze czy politycy ,diagnozowali” ludzi o odmiennych Pogladach polityeznych, ale po raz pierwszy Me ne hes nore psychiatrii, szef kliniki. Wchodzi Mw role psychiatry rzadowego, a nawet partyjnego. eae arene eee stosunek do pacjentow. Preedstawia ich tak jakby '@ kompletnie odbieralta im rozum. Tymezasem najnow: ia pokacui 2@ pacjenci z niektorymi objavrami schizoirenii wyragniej reste ecyinsiet most ; rats ne Z ctl Swigcickiego wyrika, ze Slosuje metody oparte nie na strate- ‘utycenych, ale na sugestil i autorytecie - kaze ac} é i § jen cly przezywanie dlatego, Ze to on im to mowi, wychodzqo, enitey ee zmienié zachowanie, bo ja mam wiasciwe pogl i it Pek Evlethal waghclaiiclione To Polityczne, To jest socjotechnika, a rie terapia! i 0 sa e przezycia pacjenté inetu | uz pisow w celu oSmieszenia ludzi, Kdrzy jego zdani Jentow z gabinetu i uzywa tych ; : ’ lem zachowuja si ‘4 jeszcze nie trafili do gabinetu. To zatrwazajace, ze wokoraitig 4 he Podobnie jak pacjenci, tylko do opisu zjawisk spolecznych whrew ob € wiedze 2 zakresu psychopatologii OWI osobowosci w ramach réznic inyuiduainyh, ale tore Aes nie Mowi o jakichs cechach f @ OSoby i cala populacje bez empi- Fycznego uzasadnienia. Zachowuje Sig jak ji ; jak jasnowide, iec-kli é H 4 Nie nauke Klin ‘0 gorsza, przywoluje rowniez Perspektywe brata osychaterapeuy eae itycznym o oblematyczi Swielle, czym jest pomoc psychologiczna udzelana nie ‘ylko przez psychiatr6 atrow, ProtShal ean (Gabyea Niatana/ TP Zuccarin™ utrzymuje w normie m6j poziom cukru we krwi! Od kilku lat Alicja miata trudnosci z kontrolowaniem poziomu cukru we krwi. Doktor zapowiedziat, ze kolejnym krokiem bedq lekarstwa. Jednak po rozpoczeciu kuracji za pomocq Zuccarin™ Alicja znalazta rozwiqzanie problemu. Sytuacja sie pogarszata Kilka lat temu, kiedy zaczely sie moje problemy, miatam tylko lekko podwyzszony poziom cukru we krwi. Staralam sie zatagodzi¢ sytu- acje, zmieniajge diete. Jednak to nie wystarczylo i po kilku latach poziom cukru we krwi gwattownie wzrdst. Znalaztam informacje o suplemencie diety Zuccarin w czasopismie farmaceutycznym i postanowilam go wyprébowaé. Szybkie dziatanie Juz nastepnego ranka, po zazyciu tabletek, md) poziom cukru we krwi obnizyt sie, zaledwie kilka dni pdézniej unormowat, a ja poczu- fam sie znacznie lepiej. Stosujg Zuecarin od trzech lat i caty czas mam poziom cukru w normie. To najlepsza rzecz, jakq zrobitam dla zdrowia! Dostepny w aptekach ina www.newnordic.p! w opakowaniach zawierajacych 60 tabletek i bardziej ekonomicznych zawierajacych 120 tabletek. W przypadku braku moze byé zaméwiony specjalnie dia Ciebie przez farmaceute. Kod BLOZ 8101001 - utatwi zaméwienie produktu waptece. Tylko Zuccarin zawiera standaryzowany wyciag ZliSci morwy bialej - DNJ 19% ‘Twoja gwarancja wysokie} jakosci i skutecznosci, www.newnordic.pl NEW NORDIC tel.: +48 222125410 W Japonii od setek lat po posit- ku pije sie herbate z lisci morwy, ze wzgledu na ich wiasciwoéci lecznicze. Nowe badania kliniczne dowodza, Ze wyciag zlisci morwy moze efek- tywnie stabilizowac poziom cukru we krwi, powstrzymujac wchia- nianie cukrow z weglowodanow. Niestrawione cukry po prostu przechodza przez uktad trawien- ny, zamiast przenika¢ do uktadu krwionosnego. Wystarczy wzia¢ jedna tabletke przed positkiem, by kontrolowa¢ poziom cukru we krwi, apetyt na stodkie potrawy oraz wage. Najwyzsza, standaryzowana na 1% DNJ zawartos¢ ekstraktu zmomy biatej - 400 mg w tablet- ce Zuccarin - twoja gwarancja wysokiej jakosci i efektywnosci. Szukaj logo ze Srebmym Drzewem —gwarangji wysokiej jakoscii efek- tywnosci. Dostepny w nowym opakowaniuStrach powieksza bie pajak yemiarow WOrow, fobia egowcami bY O feznym Jednak tylko osoby 0 bardzo duzym n fobii oceniajq pajaki ze nid sa asiteniu yw Wwyjasni Leibovich Ui Badaczka tego ztudz skér w laboratori rsity padtodze pajaka Natychmiast spe paniczny | Po tym ada bat (marga) [> Probiotyki n2 c< | i Juz badan tryptofanu — udziat w re jogurtow. > taskotki dla zrozumienia choroby, bow mo: jowanych pri moga byé w atr2. Badania + CZERWIEC 2016 n oxazalo sig, Ze u asdb stosuj baxterii wywart korzystny efekt. Ponadto warto zauwazyc, ze badacze nie ‘azuje, 2€ bye moze u jej podstavy rudnosci zodrdznieniem tych bodéc: ss and Cognition’ enig, ale uja powych. Opisuja one Dredyspozycje d cych jednak do choroby wykazaly chizofrenii — nieprowa ntatora (laskotanie odby pordwnaniu z grupa kontr skotanie .zewnetrene” tak samo intensywni samodzieinego” — w tym przypadku jedy Byc moze jué niedtugo terapeuci beda zalecaé ; cierpigcym na zaburzenia nastroju... jedzenie jogurtow | wabogacanych odpowiednimi kulturami bakterii. Pionierskie badanie iranskich naukowcow pokazato bowiem, ze probiotyki obnizaja poziom depresji. | semiego z K polpracowniké rych na depresje. Przez 8 tyaodni pod: | probiotyki (Lactobacillus acidophilus, | ane kultury bakteri, Ktdre korzystnie \du pokarmo\ gospodarza, albo placebo. Przed igo zakoniczeniu zmierzono poziom depresji badanych, a takze | saziom glukozy i innych parametrow przemiany materii | nosé fizyezna uczestnikow: dical Sciences biotyki—w pordwnaniu 2 zazywajqoymi U badanych, Kt6rym podawano suplement, zmniejszy! sig ich o stanie zapalnym w organizmie ly, 28 podawanie probiotykow powoduje wzrost poziomu ast prekursorem serotoniny, czyli neuroprzekaznika bioracego obnizenie poziomu metabolitu serotoniny w korze mézgowej wyniki opublikowano w marcu br. na lamach czasopisma ‘erapie depresji bedzie mozna wspomagaé probiotykarn. konieczne sq daisze badania, Nie wiadomo na przykiad, Klory ynikach pomiaru poziomu depresji uczestnikow. | y poziom depresji byt taki sam. Autorzy opisuja tylko wykluczone wigc, 2e probiotyki moga dzialaé skutecznie| | i nasilone| — Komentuje dr Marek Binder, psycholog z Zakladu 2 teraz warto zadbac, by w naszej diecie nie zabrakto Elzbieta Filipow Jesli jestes w stanie sam sie potaskotaé, to modliwe rowniez, ze czesto slyszysz glosy wypowiadajace twoje mysli, W 2000 roku Sarah-Jayne Blakemore dokonala interesujgcego odkrysia dotyczqcego osdb Clerpiacych na schizofrenie: w przeci- wienstwie do wiekszosci Iudzi maja oni 2dolnosé do skutecznego skotania samych siebie Ta Zaleznos¢ ma istotne znaczenie y problem z reprezentowaniem izofreniczne, takie jak ha- | podstawowego deficytu — mézg osoby aM jest autorem, od tych, ktore przycho- ‘ sities w Lille, opublikowane w czasopismie A Wiajaea Cecha nie ogranicza sig wylacznie do KZE U OSOb zdrowych, u Ktorych wystepuje wysokie e zachowan podabnych do wystepuja- sh aoe Datla Mu weielo udzial 27 uczestnikow ee on faskotali Samych siebie oraz byli !a- i ra ees Szczotki przesuwane| wzdluz ie. Réznica oe Each Schizotypowych) odbierali Si eng ‘ystapita tylko w praypadku laskotania 7 Senzolypowe cdbieraly je jako rzeczywiscie la- Marek Binder ten sposdb obja > Konsekwencje bardzie ‘Ow, ktérych s; aire Z Un LABORATORIUM ord =) PROPOZYCIA DLA OSOB, KTORE CHCA SIE SZKOLIC LUB DOSKONALIC lW. ZAWODZIE PSYCHOTERAPEUTY r INTENSYWNA KROTKOTERMINOWA _ PSYCHOTERAPIA DYNAMICZNA (ISTDP) , CORE TRAINING” " Szkolenie trwa trzy lata, ma charakter zaawansowany, przeznaczone jest dla psychoterapeutow, psychologow i psychiatrow. ‘Absolwenci otrzymuja Dyplom Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy Institute of Washington. kolenie uprawnia do prowadzenia psychoterapil w nurcie ISTDP. s) pee raz superwizje w ramach szkolenia prowadza wybitni swiatow! przedstawiciele tego nurtu: in, Jon Frederickson, Tobias Nordqvist i inni. ie — Bs ‘wiedze teoretycznq z praktyka, umozliwia rozwoj zawodowy | Znaczaco zwieksza skutecznosc peutyezna, choedukacji jest jedynym w Polsce osrodkiem prowadzacym szkolenia z STDP a dwie autorskie prezentacje tego pod STDP: w strone zmiany charakterologicznej” CZTEROLETNIE STUDIUM PSYCHOTERAPII: VI 2017 — VI 2021 Naukowa Sek: Jest to szkolenie podyplomowe. Program Studiuim jest atestowany prz Towarzystwa Psychiatrycznego i rekomendowany przez Sekcje Psychoterapi co oznacza, ze spetnia kryteria uzyskania certyfikatu psychot Wstepem do podjecia nauki jest udzial w semestrze z PROPOZYCJA DLA WSZYSTKICH Spotkania grupowe — zapraszamy na interpersonaine pieciodniowe grupy wyjazdowe: BI Aundrea eon OU | Prowadzaca Agnieszka lwaszkiewicz: Baul MPU) * RODZENSTWO - BRZEMIE CZY DAR? eee akon ea Termin: 8-13 Vil 2016 UGoyal eliasRegulator pamieci Chociaz wiadomo, Ze lepiej pamietamy wydarzenia 0 duzym fadunku emocjonalnym, to nie jest jasne, dlaczego tak sig dzieje na poziomie neuronalnym. Wydaje sig, Ze istotnym elementem tej ukladanki jest cialo mMigdatowate, jedna zkluczowych struktur mozgowego podtoza emocji. Grupa badaweza Lorny Role ze Stony Brook University, korzystajac z najnowszych narzedzi badania mozgu, odkryta, Ze istotng role Ww zapamigtywaniu pelni neuroprzekaznik acetylocholina. Opisany Ww majowym wydaniu czasopisma ,Neuron” eksperyment polegal na wybidrczym regulowaniu stymulacji ciala migdalowatego przez neurony wydzielajace acetylocholing Wychodzily one Ztaw. podstawne) czesci przodomézgowia odpowiedziainej za poziom pobudzenia Intensywnogé stymulacji cholinergicznej wolywala a to, jak trwaly byt Slad pamigciowy wywolujgcego strach wydarzenia u myszy bioracych udzial w eksperymencie. Myszy poddane silniejszej stymulacji pamigtaly go dluzej, odwrotnie niz te, u ktoryeh dzialanie acetylocholiny ‘na ciato migdatowate Zostalo zahamowane. Co waane, autorom udato sie takie wykazaé, Ze modulujace dziatanie acetylocholiny wplywa rowniez na sile polaczen pomigdzy cialem migdatowatym @ kora mozgowa, co mozna wiqzaé 2 tworzacym sie Sladem pamieciowym zdarzenia. Marek Binder UMS TT au Hy > Wioski klucz i ie 5000:1 ‘ie mi: 0, rzyjmowand po kursie 1 eh saci odnalezienie zywego Elvisa. acherzy ee no. Claudio Ranieri po tym. ena lise ay Ms a, rien czym predzei przejs¢ na emeryturg. ie chodzi cester, oH (ma 64 fata) i takt, 2e w zawodzie trenera — coraz tylko olen aczajacym emocjonainie, 0 czym Swiadeza na- bardzie} wynis Pepa Guardioli czy Jirgena Kloppa u duzo miodszych F pe ‘lug Chodzi o to, Ze Wigkszego sukcesu nie osigg- nig : Wise saiersl zresatq nie osiagnal nigdy przedtem. Bulny Jose Mourinho szydzit nawet z niego, Ze jest cztowiekiem, choé prowadzit wiele czotowych klubow ktory nic nie wygral — i y fit ziadnym nie osiggnal wigce) niz wicemistrzostwo kraju, Ostatnio kariera Ranieriego zdawala sie ostatecanié zalamywac: do uae ayia po zwolnieniu z posady trenera reprezentacii Grecji, ktora pod jego wodzq a Ho + siebie ZJednaz najstabszych druzyn Europy — Wyspami Owezymi. W Leicester weale nie by! uprag- nionym kandydatem: to agent Ranieriego zachwalat jego kandydature sceptycznemu zarzadowi Kiubu. : W sierpniu 2015 Wloch obejmowal druzyng, KtOra ledwo uratowata sig przed spadkiem z Pre- mier League i Ktora wstrzasnal skandal obyczajowy podczas posezonowego tournée po Agi —toz tego powodu musiat zrezygnowaé poprzednik Ranieriego. Atmosfera wokal nowego szkoleniowca byta na tyle kiepska, Ze wiekszos¢ bukmacherow typowala, iz straci prace jako pierwszy 2 pracujacych w Anglii trenerow. Zaklady, czy Leicester 2dobedzie mistrzostwo, przyjmowano po kursie 5000:1 - za rownie prawdopodobne bukmacherzy uznawali odnale- zienie zywego Elvisa, Przeciez w tej lidze od lat wygrywali najbogatsi — z budzetami dziesie- ciokrotnie wigkszymi niz Leicester, z pilkarzami oplacanymi kilka razy lepiej i kilkanascie razy drozszymi. Jak to bylo moiliwe? W najblizszych miesiqcach bedzie sig pisa¢ o tym ksiqzki, a dzis juz planuje sie nakrecenie filmu (bohaterem ma byé najlepszy strzelec Leicester, Jamie Vardy, jeszcze c2tery lata temu zatrudniony w fabryce wlokna weglowego i grajacy w pilke polama- torsko). Eksperci od taktyki podkreslaé beda prostote stylu gry, w ktorym pilkarze Ranie- riego oddawali inicjatywe rywalowi, cofali sie gigboko, a potem blyskawicznie kontrowali. Kibice innych druzyn mowié beda o szczesliwym trafie — sukces Leicester zbieg! sie z kryzy- ‘sem potentatow, zwlaszcza Chelsea i Manchesteru United. Analitycy pitkarskiej ekonomii za- uwaza, Ze rexordowy kontrakt telewizyjny | zwigzany 2 nim zastrzyk pieniedzy dla wszystkich klubow angielskie) ekstrakiasy pozwolil nieco wyrdwnaé poziom rozgrywek. We wszystkich tych tlumaczeniach zabrakloby jednak miejsca na niepowtarzalnosé relacji miedzy trenerem a zawodnikami: na opowies¢ o tym, ze Ranieri potrafil zaufaé swoim nowym podopiecz- nym, nie zmieniajac w oruncie reczy wiele (kupionego przez siebie pitkarza, typowanego na gwiazde, 2ostawil wSréd rezerwowych). Od poczatku do konica 2dejmowal z nich presj@ i mi- nimalizowal oczekiwania — w rozmowach z dziennikarzami podkrestat na przyKlad, ze celem Gruzyny jest zdobycie czterdziestu punktow, gwarantujacych utrzymanie. Nawet wowczas ay lego meres o svabatt przewodal W tabeli, mowil wylacznie o najblizszym meczu, a kiedy w ostatnich jodniach st 3 rm = parle Wekazyvel yeh nese ua He dao se unkngé py o mstrzostwa nagradzajac np. zamawiang do oérodka teningowego Se erat aa Wi ili gola. Ze chetnie sig z nimi Smial - takie 2 siebie pizza kazdy mecz, w ktorym nie stra~ Samego i swoich wloskich dziwactw. Ze zarowno w lokalnych knajpach, jak iw klubi : . cay docieklivego diennksza yl zavsze taki sam speed ior. sekretrk kantrast 2 neurotyeznym Arsenem Wengerem, wscisie eo eam usmechinigy. Jaki Zaklady, cZy Leicest —za rownie prawdopodol g Sdrammatizzare — oddramatyzowywaé, 5 i DUSZCzaC powietrze, rozluzni: A ses a ast & potere ~ cheieé to méc. Jesii are to Wioski klucz do suk- : 9 : " mozesz to Znalez, nawot ady caly swiat dg czegos pragniesz, jesli po drodze zachowal skromnoéé, dystang | 2dolnosé smiania sig pats Gig za outsidera. Byles Slebie. MICHAL OKONSKI jest dziennikarzem Tyyodnika Py okrutny”. i a ‘Szechnego”, autorem ksia2h’ i bloga ,Fulbol jest + CZERWIEC 2016 cet stosowany z umiarem w diecie ludzi zdrowyeh na pewno nikornw nie wyreqdzi kreywdy. Poduiesie walory smnakowe potraw, pozivoli =anknec w stoiki smaki lata i jesieni — pod postacig rozmaitych prrenvordv. Natomiast wiosna i later nada satatkom ciekawy bukiet smakowo~ -zapachowy. Ocet jablkowy moze takze poise spalié zhedne kilogramy HW qin celu pije sie preed kasdym posithiem jedna sklanke cieplej wedy, do kore) preedtem dodano lyzeczk¢ octu jablkeowego. Taki napsj lumi hid i powoduje lepsze spalanie tlussezu. Ocet jablkowy EXQUISIT firmy Kiihine cechuje ssczegdluie delikatny aromat wina jablkoweyo. Zawiera wszysthie slocisteye plynu. pozytywne skladniki jablka, skoncentrowane w y= Stanowi naturalng skarbnice witamin i minenalow. www.kuehne.pl KUHNE POLSKA Sp. z 0.0. 58-307 Watbrzych, ul. Orkana 65 B,C, tel. 74-843-50-m; Fax 74-843-50-3> Polska w homofobicznej czotowce W rankingu ILGA-Europe, analizujacym poziom rownouprawnienia osdb LGBT! w Europie, Polska zajeta przedostatnie miejsce ex aequo Z Litwa, zdobywajac 18 punktow procentowych na 100. WSrdd krajow Unii Europejskiej jedynie Lotwa uzyskala gorszy wynik, Jak informuje Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, obowigzujaca od szesciu lat ,Ustawa (© wdrozeniu niektorych przepisow Unii Europejskie} w Zakresie rawnego traktowania” jest nieskuteczna, Wigc asoby dyskryminawane musza walezy¢ 0 swoje prawa na Gruncie innych przepisow — prawa karnego, cywilnego czy prawa pracy. Zaniepokojenie budza powtarzajace sig ataki na Siedzibe Kampanii Przeciw Homofobii, Lambdy czy Amnesty ees sonst Przesiadowania nieheteroseksualnych i transplciowych uczniow, uznawanie przez lekarzy homoseksuainosci za chorobg, odmowa wydania dokumentow tozsamosci urodzonym za sans dzieciom par iednopiciowych, ataki na siedziby organizacji pozarzqdowych dzialajgcych ate LGBT — to tylko niektore ze spraw, jakie w 2015 | 2016 roku wolynely do Biura en fa Obywaletsih ~ Mam przy tym Swiadomose, ze liczba skarg od osdb eel oe nierownego traktowania, ktore idecydowaly sig na zgloszenie swojej sprawy aahby LEB aialeair Brian nie odzwierciedia rzeczywiste| skali dyskryminacji, z jaka Sinner fa Co dzien - przyznaje dr Adam Bodnar, rzecznik praw aes wielokrotnie zwracal uwage na to, ze osoby nieheteroseksualne i transplciowe nie sq ete w naszym kraju naleayta ochrong prawng, apelujac o nowelizacjg ustawy 0 wdrozeniu nist Przepisow Uni Europejskie| w zakresie rownego traktowania, Kodeksu karnego czy vem eqn pe| Sag eae ygone pees i wel b yace homofobig | dyskryminacjg ze wzgledu na orientacje seksualn czy tozsamos¢ plciowg. Preedstawiciele wladz publicznych powi ; Sig od takich wypowiedzi, ale wyrazac speci vibes RBA ot poe Tae Zacheca¢ do rownego traktowania wszystkich sdb — apeluje dr Adam Bodnar = mis Pees ill, — biG, To Pese tam. «(210 KR WMOP(ICF t W989S GetsacdA..f Me sycHow!leSsc! Obsesja zapamigtywania W ksiazce slynnego neuropsychologa Aleksandra turii O pamieci, ktéra nie miala granic 2nalazt sig opis przypadku Salomona Szereszewskiego - ,mnemonisty”, a wiec czlowieka, Kidry pamigtal wszystkie zdarzenia zwiasnego zycia. Wspdlezesnie takimi przypadkami interesuje sig James McGaugh zUniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine. Zglosilo sie do niego ponad 50 os6b onadzwyczajnych zdolnosciach pamigciowych., Jego zespdl za pomoca technik obrazowania prébuje odkryé tajemnice ich pamigci Badaczom udalo sie stwierdzié, ze zdolnosci umystowe mnemonistow fig odbiegaja od normy. Takze ich mozgi sq dosé Podobne do mézgow reszty Ppopulacji - jedyna wykryta roznica .na korzysé” Mnemonistow jest objetose jader podkorowych, ktorych funkoji nie taczy sie zwykle Z pamigciq epizodyczng, Probe wyjasnienia tego fenomenu Prof. McGaugh przedstawit w pismie Frontiers in Psychology”. Badani przez niégo mnemonisci czesto Drzejawiali mnie) lub bardzie) hasilone objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego choc u réznych asob dotyczylo ono roznych czynnosci. Analizujac Szezegdlowo funkcjonowanie Proceséw pamigciowych, Zauwaiyl, ie fam rownied mozna sig doszukaé elementow 0 charakterze obsesyjnym, dotyczq one Jednak nie np. mycia rak, ale same} czynnosci powtarzania dopiero co Zapamigtanych isiock com POTR HRECINSK WyPALENIE ZAWODOWE NAUCZYCIELI ora Diaczego potmrok jest niebieskawy? Od dawna wiadomo de u ludzi percepcja koloréw opiera sig na wykorzystaniu trzech rodzajow swiatloczulych komdrek zwanych czopkami, znaidujacych sie w siatkowce oka. Kazdy jest najbardzie) wrazliwy na nieco inny zakres Swiatla widzialnego. Mowigc w pewnym uproszezeniu, mamy w siatkowce czopki reagujace najsilnie| na kolor niebieski, ziglony i ezerwony. Znajdujacy sig rownied w siatkowce drugi typ komérek Swiatloczulych — preciki, ktore uaktywniaja sig w slabym oswietleniu - nie posredniczy w percepeji barw. Dzigki badaniom Markusa Meistera z Caltechu i Maximiliana Joescha z Harvard University trzeba zaktualizowaé te podrecznikowa wiedze. Badacze odkryli bowiem reklama Wypalenie zawodowe nauczycieli Piotr Hrecinski oT He Loe4s w siatkowkach myszy specjalne komérki zwojowe (element ,okablowania neuronainego siatkawki), ktore byly pobudzane przez preciki, a hamowane przez czopki (myszy maja tylko jeden rodzaj czopkow), Wedlug autorow badania wysoce prawdopodobne jest, ze analogiczny system dziata rowniez u ludzi—w naszych siatkowkach rowniez wystepuja wyspecializowane komérki nerwowe, ktérych aktywnos¢ jest pobudzana przez preciki, a jednoczesnie hamuje bardzo slaby, ale nadal obecay w stabym oswietleniu sygnat z czopkow czerwonych i zielonych To powoduje, ze w siatkowce nastepuje retatywny prayrost impulsow nerwowych wytwarzanych przez czopki niebieskie, co mozg interpretuje jako niebieskawy odcien rzeczy widzianych w bardzo slabym oswietleniu. Marek Binder INSTYTUCJONALNA RESOCJALIZACJA NIELETNICH Wyeraai a nieletnich Wyzwania | perspektywy rozwoju > stownik Ataksja dec. ataxia) ~ inacze) niezbornosé ruchow ~ to zespo} objawow zaburzenia koordynac}i ruchowe} cial, jednostka z Miedzynarodowej Klasyfikaeji Chordb ota polega na nieprawidlowym wspéldzia- chwiejnym chodem, niezgrabnoseiq ruchow, zaburze- rybkich ruch6w naprzemiennych Ataksja moze kutkiem: uszkodzenia moidzku i jego polaczef z innymi osrodkami albo uszkodzenia platow foxy ja spowodowaé choroby wro- dzone (takie jak zespol Reta), infekeje wirusowe (np. rozyezka), nabyte zmiany ogniskowew obrebie central- nego ukladu nerwowego i rdzenia kregowego (np. udar lub guz moegu), a take choroby zwyrodnieniowe Arthur i Emily Reberowie opisuja w Slowniku psycholo- gi takze inne odmiany ataksji. Ataksja psychicena oza- za brak korespondencji miedzy ekspresja emogji a my- lami, gdy zachowanie osoby nie wspolgra z emocjami Przykiadem tego moze by¢ ,bolesny smiech” u osob ktore w eksperymen e nad postuszeristwem zmuszone ly i] y rzekomo Smiertelne wetrzasy elektryezne. Ataksja wzrakowa cechuje sie upogledzeniem zdolnosci chwytania przedmiotu pod kontrola wzroku. Ataktyezna mowa, przerywana. to wy- powied#, wktérej kazda sylaba wymawiana jest z jedna- kowym akcentem, i po jej nastepuje pauza- Instytucionalna resocjalizacja fern eas URSZULA TERUSZKA KomPETENCJE Kompetencje Aspekty teoretyczne i praktyczne Urszula Jeruszka (eral informacji. Byé moze dzieki Grzegorz Kudlak (red.) takiemu obsesyinemu, ale Mimowolnemu, powtarzaniu znaczni¢ intensywnie) Zachodzi proces pamigciowy Nazywany konsolidacia, ktory odnosi sig do Utrwalenia sladu wspomnien Ww pamigci dlugotrwale), j Marek Binder > Publikacja prezentuje modele ksztalcenia kom- petengji oraz czynniki charakteryzujace Sciezke edukacyjna i zawodowa mogace sprzyjac roz- wojowi kompetengji spolecznych, Ksigzka ma na celu przedstawienie czytelnikowi komplek- sowe} wiedzy umozliwiajacej holistyezne pode)- Scie do kategorii .kompetencje” oraz Swiadome projektowanie Sciezki rozwoju kompeten¢ji i zarzqdzanie kompetencjami. W publikacji podjeto rozwazania nt. funkcjono- wania zakladéw poprawozych i schronisk dla nieletnich. Problematyke ujeto z perspektywy psychologicznej, pedagogiczne] i prawne|, do- starezajac wiedzy i nowych koncepgji dotycza- cych aktualnych wyzwan | perspektyw rozwoju tych instytugji w Polsce. Ksigzka zawiera psychologiczna charaktery- Slyke zespolu wypalenia zawodowego nauczy- Cleli, Przedstawiono w niej kilka najpopular- niejszych koncepe|i tego zjawiska oraz modele Wylasniajace jego etiologie i dynamike. + CZERWIEC 2015 Ksiegarnia internetowa WWW ksiegarD roga do zucia mye eee “by wreszciebyto nam le, pros mT Pee caego naprawd otrzebujem aco zasinieca nasze zycie? Jak pMAGDA BRZEZINSKA: Czy zna Pani doweip 6 dwoch kobietach wautobusie wracajacych do dom po cigzkim dniu w pracy? ANNA SREBRNA;: Chyba nie... Pros: wiedzieé opo- Wracaja zmordowane. Jedna mowi: ,Wies7, ko- chana, mnie to juz tak dobija, tak meczy, wiesz, te tysigce mysli codziennie, glowa mnie juz od tego boli...”. Na to draga kobieta, potakujae ze zrozumieniem: ,Bo ty sobie to Zycie niepotrzeb- nie komplikujesz. Ja to po prostu robig m na caly tydzien i niech sobie sami odgrzewaja: Swietnie by byto znalezé spos6b na te tysiqce mysli, od ktorych codziennie glowa boli. Prze- sta¢ komplikowaé sobie Zycie, poczué moc pro- stoty.., Tylko jak to zrob' Obie kobiety w tym dowcipie tkwia w pewnej pulapee. Kazda z nich cos zyskuje, a cos traci w awiazku z tym, jaki styl finkejonowania przy jela. Te kotlety to oezywisei u jed- nych prostota wyraza sig w taki, udrugich w inny sposdb, w ¢: Ss innym. Myslg, ze prostota w dobrym sensie tego slowa miesel sie gdzies posrodku, jest stanem optymalnym - takim, ktory nie zapedza nas w pulapke nadmiernosei i balaganienia zycia réznymi zbednymi bytami. mySlami, przedmiotami, celami, dziataniami, wrazeniami... lone metafora ANNA SREBRNA jest psychologiem, certyfikowanym coachem ICC, certyfikowanym psychoterapeuta. Pracuje w Laboratorium Psychoedukac Prowadzi zajgcia na Podyplomowym udium Coachingu i Mentoringu Ale rzece chybanie w takim upraszezaniu, ktore polega na robieniu tych przystowiowyeh miclo- nych na caly tydzien? Oczywiscie, bo tak rozumiana prostota moze byé pulapka w strong jakiejs wynaturzonej ascezy, nie- korzystania z Zycia w takim wymiarze, w jakim moina by skorzystaé, odeinania sie od vickawosei sprdbowania ezegos innego, nowego, nieznanego. Ja szukalabym drogi do prostoty jednak gdzies po- migdzy postawami kobiet z doweipu. Mysle, ze n celnicjszym drogowskazem ku prostocie moze bye wywodzacy si od brytyjskiego psychoanalityka Donalda Winnicotta postulat bycia wystarezajqco dobry, On co prawda pisal o dobrej matce - ezyli weale nie idealne), lecz wlagnie wystarezajqeo do- brej ~ ale mySle, ze na co dviet tez mozemy wyko- . CZERWIEC 2o1g raystywac ten, paradygmati zadawaé sabie pytani e, 7y czegos nie niam juz po prostu ,wystarezajqeo Cyy poswiecitam tyle mysli, Jekiemus tematowi, moge uznaé, iz to wystarczy Czy mam wyle przed- miotow, ile mi potrzeba, albo te rzeczy, ktore. mam, arczajqeo dobre, jesveze posluza mi, wige nie muszg kupowaé tego Osmego, szesna- stego gadietu, przedmiotu. Moze nie musz¢ po- deimowaé kolejnego dzialania, bo to, co robig, jest wystarezajaco dobre. cay No dobrve... Rozejrzalam si¢, praylozylam pa- adygmat Winnicotta i doszlam do wniosku, wystarczy mi to, co mam, i wystarezy, Ze moje aycie jest wlasnie takie, jakie jest. Ale spojrza- Jam na profile znajomych na Facebooku iwidze, Ze oni maja w zyciu wiecej, pelniej, lepiej niz ja. I juz mi nie wystareza to, co mam. Tu kluczowg kwestig jest to, czy mam dobry kon- takt z sama soba, ezy dokonalam takiego ro: 02M nia w sobic ~ co jest dla mnie waéne, co jest moja wartoscig. Cay moja wartoscia jest raczej wygoda, prostota, sentyment do ezegos, czy moze moja ig jest inspiracja, poszukiwanie nowosci, kreowanie. Jesli to wiem, to zaden komunikat od innych ludzi, zadne ocenne komentarze ery poréw- nania nie cburza we mnie poczucia, xe to, co mam, to, jakie dycie wiode, jest dla mnie wystarezajace. Lubig swoje eztery Sciany, cieszy mnie moje Zy Choé czasem moie bye i tak, Ze konfrontagja z in- nytni uzmystawia nam istnienie jakiegos naszego Jeszcze nieodkrytego wainego pragnienia czy po- trzeby. I wtedy staje sie dla nas inspiracja, ktora weale nie zakléca naszej harmonii Harmonia to mak rozpoznawezy prostoty Prostota kojarzy mi sig ze spokojem i harmonia. Harmonia to pewien balans — niczego nie jest za malo ani za duzo, wszystkiego jest dokiad- hie tyle, ile trzeba. Prostota kojarzy mi sie réw- niez z docenianiem rzeczywistogei. Cieszeniem sig ezyms drobnymn, co w pedaie zycia labwo jest Pominaé, nie zanwatyé - biel brzozowej kory, do~ tyk mchu, lyk dobrej herbaty, W takieh chwilach okazuje Sig, Ze nie treba czegos kosztownego, skomplikowanego ezy zwielokrotnionego, Zeby doswiadezat harmonii, spokoju, samoakeepta- - I jeszcze klarownos¢, przejrzystogé — to ko- lejny budulec prostoty. Im klarowniei, tym lepie, tym wigce) prawdy cay glebi modemy przeiyé, dotkng¢. Trudno to poczué w balaganie rzcey spraw, emocji. A propos balaganienia, c nia, cagracania ~ modny jest ostatnio declut- tering, ezyli z angielskiego odgruzowywanie, odgracanie przestrzeni, w ktérej li tego nagromadze- mieszkcamy, Po to, by uproseié r jak dyiemy, cam sig otaczamy, Dominique Loreau anana francuska felietonistka, ktor 1 mieszka w Japonii i przyiela tamtejszy styl ae oparty na zasadzie ,mnie} znaczy wigee)” ~ WSO) Sctuce prostoty proponuje takie ewiezente: pats zr0b liste wszystkich rzecz ktére mast < emg liwe, ze jest ich a2 tyle? Albo inne éwiezentes % o sobie pytanie, dlaezego praechowujese ree No wlagnie, dlaczego tak zagracamy, tyle ladu- jemy w przestrzen naszego zycia~ te dustovny ite wewnetrzng? Jaka potrzeba za tym : i To moe micé rdzne podlova. Po pierwsze, 12 zaro8é: on ma, to ja tez Musee med ~ CO OCZNNE Scie korehuje z brakiem poczuckt wlasne} warto: Sei. Niektorzy maja je bez waghedw na swoj s materialny czy spoleczny. Ale inniw a : in wigee) zgromadza, im wigce) hea Trae wngtrznych przejawow potency, ¢ lobre i Aue cjonowania i réznych dowodow na to, e : eu unwagi, szacunku, docenienia, tym to ich ve ae wlasne} wartosel werosnie. Takie przeko aie exgsto jest pulapka i praevia sig w gonientt 21 koleinymi rzeczami, ktore bataganiq nasze wne- trze i to, co na zewnatrz. Drugim podlozem jest zachlannosé. Wydaje nam sig, Ze jak czegos nie nagromadzimy juz, teraz, to potem dla nas te braknie. Stoi za tym lek, e nie beziems mieli kas na- na te pr " aes ni 4 potrzeba bedziemy sfrustrowani, wige tak ne 7 : kon- czarna godzine. 2.j wszelki wypadek gromadzimy rézne rzec; strunjemy mysli, Kolekcjonujemy wrazenia. A moze radzimy sobie w ten sposob z lekiem pred smiereia, przemijaniem? : ‘ak, Swiadomosé, 7¢ cos mozemy 2dobyé. struowaé, kupi¢, 2gromadzié... ezesto daj ahudzenie kontroli, mocy, wplywu, a wige recry- wiscie moze oslabi€ nieco ten Igk przed przemi- aniem Nie cheialabym jednak porostawié ta- ‘kiego obrazu, ze gromadzenie jest wytgcanie ale Czasami jest ted potrzebne i dobre, wszak gro- madzimy tez wane rzeczy. Rluczowe jest to, ¢zy to, co gromadzimy, jest faktyeznie odpowiedzia nanasze wartosci. Czy koreluje z tym, co jest dla nas naprawde waane, ezy tez ulegamy oweee mt pedowiza tym, co modne, eo majainnl, co wydate ham sig, ze bedzie nam potrzebne, co jest 7 lek, co jest gramadzone na wszelki wypadek... + CZERWIEC 2016Zatem, che: po pierwsze powinnam sobie za¢ co jest dla mnie wafne?. co jest mi potrzebne 0 Co jeszeze powinnam sama siebie zapytae? Dominique Loreau wSstuce prostoty podpowiada, takie cwiczenie: wyobrad sobie, Ze two} dom sig spalil i adbudawujesz go. Ktore ze spalonych w nim rzeczy cheialbys kupic portownie, mieé rownied Ww nowym domu? A ezego na pewno nie kupis2? To jest ekstremalny pravklad, ale waile nie musi dojsé do takiego drastyeznega zdarzenia, bysmy mogli sobie przeprowadzié takie umyslowe ewi- czenie i poszukaé odpowiedzi. I nie ogranicva sie to tylko do rzeezy materialnych, ale i do relaeji czy deialan, w ktére inwestujemy energie. Nicktérzy zachlannie rzucaja sig na weeysthi mofliwe kursy rozwojowe. Ciagle sig doszkalaja i gromadza dyplomy ukoriczonych wars7tatow.. Mote byé w tvm lek, ale tez nadzieja na lepsze jutro ~ wykupie ten szesnasty; siedemnasty kurs i wreszcie dowiem sig, jak zyé. 1 tak sig biega z kursu na kurs, a dycie plynie gdzies obok. je- Potdzmy na wadze nasze wybory: co jest dla nas, aco dla cudzych oczu? sli nie zatrzymujemy sig nad tym, co jest dla nas wazne, w co chcemy inwestowac er czemu mia ona stuzyé, jakie uezueia z tego wynikaja. Bo w tej prostocie, upraszezaniu chodai rownie? 0 umiejetnose zatrzymania sie - i mam na mysi nie tylko stopowanie tego materialnego gromadze- hia, ale te e reeczy wistosci, jak mamy, i sprawdzic, czy ona jest dla nas wystarczajaco dobra, czy jeszeze jakas waina potrzeba domaga sig naszego czasu, energii, pie- niedzy, relagji z kims. Boz jednej strony pulapka Jest nadmiernosé, zagracanie, a z drugiej - taka masochistyczna asceza cry zupelne abnegactwo, rezygnacja. To tez nie jest prostota, tylko takie osu- niecie sie w Zyciowa biernosé wlasnie, w te mielone codziennie. Postawa prayimujaca. Ze juz nic nie jest wadne, Ze juz nie warto sig wysilad zatrzymanie sic, by preyjreec Wtedy to jest zaprzeczenie prostoty, bo jak pisal ksiqdz Jozef Tischner, ezlowiek Zyjacy w prost pokorny spos6b, .nie wynosi sie ponad siebie. ale rownie nie garbi sie, nie udaje nedzniej. saeyo niz jest”. Tak, staje sie wrecz falszywa prostotg. Mosna sie vi ch zabiegach okoloprostotowych zagalopowae abalaganié swoje tyeie wlasnie quasi-uprasz- craniem. Bo gdy tak kompulsywnie pozbywamy + CZERWIEC 2016 albo robimy codzienmie rer ozemy mied tylko coto sie przedmiotow nenty, zakladamy sobie, Ze m extery kubki hab tylko eztery pary bute =< prostota? Prostota jest posiadan »tylu kubkow potrzebne 2 cay par butow; ile jest nam nie jakis preynus. Na te ruch Voluntary Simpli- latach osiemdziesiqtyeh ubiegtego wieku w USA i promuje do- browolna prostote’. Jedenz polskich populary zatorow tej idei pisze na swoim blogu: Cores bardziej dociera do mnie, 3e prostota to praede wssystkim mozliwose raecsywislego otwivrania sie na drugiego catowieka. Zycie w prostocie to takse. a moze -wlasceza, odbudowanie natural- nych, serdecenyeh relacjisinnymi ludemi”. Bo naturalne i serdeezne relagje z innymi ludzmi ‘To jest nasz wybor wolnosé avraca wage city, tory zrodzil sig w | je whast sq proste, wolne od podchodow, manipulacii, r6z~ nych emocjonalnych .kombinagji alpejskich”. Na turaine wlasnie, czyli po prostu plynace, tak jak wstanie flow. Dobrowolnoséjest tut ~wolnos¢ jest skorelowana z prostota. » prostym dyciem wlasnie wtedy, gdy wewnetranie bad? zewnetrznie thwimy w jakims zniewoleniu, wynikajaevim 7 leku czy przekazu gromadé, za bezpiecz sie, musisz mie eby byé kims ”. Takie konstrukty prowadza nasz umysl na. ScieZki jeszcze wiekszych komplikacji. A gdy jeste- Smy od nich wolni, to widzimy rozne modliwosei, rozne drogi, ale ezujemy, ktore sq dobre dla nas i pomatu ta nasza Sciezkg idziemy, nie baczac na tysiace okolicznosci i przeviwnosci. bardzo waznym aspektem > eyjemy cos tam. tam Brzmi bajkowo, by nie rzee — utopi y ciu pelaym kléd, z kredytem mieszkaniowym na treydziesci lat. W tym normalnym Zyciu z codziennymi trudna ani i Komplikaejami tez mozna cos 2 tei pro stoty dla siebie zachowaé, ocalié, Wybraé to, co mozliwe, co dostepne dla nas tu i teraz. Prostota, jak juz wspomnialam, koja nym funkejonowaniem, ; ¢z harmonij- : tem im wigcej w nas tej prostoty, tym latwie) prayjdzie nam spokojnie pomyslec, jak na ten kredyt zarabiaé, nie ni adrowia czy relacji rodzinnych, Albo 2anim weé- miemy kredyt, przemyslimy, ezy musimy ngé az tak duze zobowiazanie, czy mose w czajaco dobry dla nas bytby mniejszy, na mnie} miesekanie, albo taisze, bo w innej dzielni ‘astanowimy sig, co w d u lanym dvialaniu jest dla mu ono ma stuzyé, Co jest dla nas tyle wadne, ze é 3 » 2 gdybysmy stracili to w pogarze ~ tesknilibysmy za tym, aes nas waane, c ni Apropos pozaru, w ,Prostej his i oe »Prostej his Swietnym filmie Arky ‘J historiio milose aJakubika, pojawia sig ta- to co bys ie pytanie: ,.gdyby plonal twoj do zniego wynidsl — kota ezy obraz Rembrandta?”. Co bysmy chwycili, zachowali? Co jest obiektem naszego przywiazania, milosci, obsadzen emo- cjonalnych.., To pytanie odsyla nas wlasnie do tego, co jest sednem prostoty, je) trzonem. Do tego, co kochamy, co tworzy w wazny sposdb na- sze wnetrze i zewnetrze. Co mi robi posiadanie tej czy inne} rzeczy, relacji, wejseie w jakas nowg, aktywnosé, a co sig stanie, gdy w to nie wejde. Zrobmy sobie taki bilans zyskow i strat. Polozmy towszystko na wadze i zobaczm) ie uezucia sig W nas pojawia, co sig kryje za tymi ewentualnymi wyborami. Co jest dla nas, aco w-gruncie r dia eudzych ocean ZOCLY Jak mawiala matka Forresta Gumpa: .czlowie- kowi nie potrze! tak duzo. reszta jest tylko na pokaz™ No tak, kupuje, Zeby mi Tksiviska zazdroscila. po- myslata, jaka to ja mam pozycie. Albo Zeby mnie polubila, pomyslala, jaka jestem fajna z tym wwszysthim. Tymi zabiegami uspokajam moje ego, ktére leka sie, czy jest cos warte. Ale te motywacje zaawyezaj nie slug prostocie, raczej komplikuja i nakrecaja nasz wewnetrzny balagan. wewnetrany poscigi Ieki. Ale te leki tylko na chwile blokujemy tym gromadzeniem, czy nawet dajemy im pozywke wten sposob, a one i tak wyida predzej ezy paznie} Zatem sprawdzam na tej metaforyezne| wadze - ezy w tych wyborach chodzi o mnie, czy o innych? + CZERWIEC 2016A AICHARL PRUSTOTA Tk ALAN Wspélezesny mistr2 duchowosei Richard Rohr OFM w ksiagee Prostota. Sztuka odpuszezania czy, jak osiggnac gleosea duchowa wolnose. Szukaj na wn sklep. charaktery.eu TEMAT proste Zycle Sprawdzam, jak mi bedzie tym, ajak bez tego. Na ile to jest prawdziwa potrzeba, na ile potrzeba-wy- dmuszka, potrzeba chwili. Zazwyczaj te potrzeby chwili realizujemy na impulsywnych zakupach, ktére robimy bezrefleksyjnie. Az potrzebami wy- rastajaeymi trapienia naszych wartosci potrafimy odczeka¢ troche, zastanowié sig. I to dotyezy nie tylko rzeczy, ale i relacji, jgzyka Jezyka? Jak u Mateusza: ,,Niech wasza mowa bedzie: Tak, tak; nie, nie’ Prosto nie jest latwo. Czasem w rozmowie probu- jemy zadaé pytanie w pokretny spos6b, omijajac meritum. Albo liezymy, Ze ktos sie sam domysli Albo prawdziwa intencje opakowujemy tak, Ze konia zrzedem temy, kto rozwikla, co autor mial na mysli, Jak ona zapyta, ezy na targu byly réze, to on ma i Sig, Ze ona cheiala, Zeby on jej kupil rwonych. sem najprostszy przekaz jest na og6l Jednym z najmocniejszych py- i coachingowej jest pytanie lient dlugo méwi, sam sie jakby placze w swoim wywodzie, mnazy watki, oddala sie od tego, co najistotniejsze. To krotkie, proste pytanie zatrzymuje lawe mysli, cofa umyst i pokazuje klientowi, ze jest w takiej oto sytu- ‘j ba zrobié. Innym prostym, mocnym pyt m mozemy preestawié umys! na nowe tory, gdy nadmiernie kompliku- jemy, jest: a po co? ‘A wlaseiwie dlaczego ona nie mialaby poprosié go wprost: czy mogtbys mi kupié bukiet r6z, jak bedziesz na targu? aniem, ktor: Bo na prayklad wynioslaz.domu przekaz,e pro- szenie to domaginie sig, a nie wypadasie doma- gaé dla sicbie. Wige co on sobie o nie} pomysli, jak ona powic wprost? A poza tym powinien sie sam domyslié, jesli ona jest dla niego wazna. Czyli za tym kluczeniem w jezyku, w komunikacji kryje sig taki system obwarowan, w ktorym jest takze mnéstwo ztosci 0 to, Ze on sam sie nie do- myslil. A pod spodem jest jeszeze jej lek, ze jest niewystarezajaco kochana. Anie prosi otwartym tekstem, bo nie chee byé odebrana jako roszezeniowa, wige probuje to inaczej rozegra No wiasnie - rozegra li wehodzi tu jakies kombinowanie, gra, kalkulowanie: jak powiem tak, to pewniezostanie odebrane tak... i dlatego bardziej misie oplaca powiedzie¢ tak, bo wtedy... Takie kom. plikowanie w komunikacji z druga osoba na pewno nie sludy relacji. A zaloze sie, 2¢ prawie kad moze przywola¢ wiele sytuacji, wktérych posluzylo nam to, lismy kombinowaé. I mozemy + CZERWIEC 2016 sig odwolywaé do tego doswiadezenia 7a kazdym razem, gdy nase umyst zaczyna nawykowo saukac jakichs skomplikowanych konstruktow. przeklada si¢ Prostsza komuni' n bsze ~ bo mniej skom- sze, prayjamne 1 plikowane ~ dzi , q Przychodzi mi na mysl jedno z éwiczen, Jakie ntom, bo pokazuje ono, ze sto kompliku- ebie. Jedna proponujg stude! moze by: ig}, tylko ms jemny, Dwie osoby siadaja naprzeciw's ‘ma za zadanie sformulowaé cel, jak trzebe w siedmiu stowach, na przyklad: ,cheg w tym roku pojechaé na wakacje”, Nastgpnie druga osoba ma zada¢ pierwszej takie pytanie, ktére pomoze popchngé ten cel do przodu. Ale formulujac to pytanie, moze uzZyé tylko s: dw, wige na przyklad pyta: Jaki pierwszy krok zamiar zrobié?”. Razméwea ma odpowie- dzieé pigcioma slowami, ezyli: ,Zadzwonig jutro do biura podrézy’. | znowu druga osoba pyta, ale ma uzyé 0 jedno slowo mniej: ,I co jeszeze zcobisz?”. Odpowiedé ma mieé zndw o jedno slowo mniej: ,Musze zarobié pienigdze”. I py- tanie znown 0 jédno slowo zredukowane: .Co jeszeze?". I dochodzimy do odpowiedzi jednym stowem: Jui”. Podalam przyklad banalny, ale tu chodzi o pokazanie mechanizmu redukeji - w wiekszosei przypadk6éw pozwala ona uchwy- cié sedno problemu, pokazuje, od czego trzeba aé. To éwiczenie mojna tez zrobié indywi- dualnie i na przyklad sprobowaé nazwaé sw6j najwazniejszy cel w pieciu slowach. Rzucié wszystko i uprawia¢ lawende - pieé slow. W kolorowych pismach ezytam relacje hudzi, ktérzy dokonali diametralnej zmiany, bo chcieli 4yé proseic), cheieli wreszcie zaccaé Zyé, Sprze- dali mieszkanie w duzym miescie, kupili starq chalupg i ziemig na Mazurach ezy w Bieszeza- dach, astanawiam sig, czy proste zycie wymaga az takich ruch6w... Czy jak ktos mieszka w cen- trum Warszawy, pracuje w korporacji, to nie moie prowadzié prostego, harmonijnego aycia? Mysle, 2¢ czasem ta chata z lawenda wynika ze zdrowej motywaeji- ktos naprawde sie orientuje, *e Jego mic}sce jest dala od miasta, tam sie lepiel cane, wiz, Ze to wiejskie Zycie jest zharmoni- oe i ‘go Wartosciami j taka zmiana zycia : lee ge vate? tak, Ze te ucieczki do cha balaganu et sie wytazem wewnetranego sninechioe tej niemoznosci znale- oe ‘Jsca czy odpowiedzenia sobie na pytania. Jak uciekng tam, to uciekne tez Se ot przed soba nigdy sig nie ae abe my siebie tam, dokad jeddaiew Bieeseany § W harmonii ze soba po- Seczady czy na Mazury i tam stworzy swoje miejs to moze byé wyrazem tej dobrej prostoty, ale jak kto$ ucieka przed soba, to wsze- dzie powi stota, bo rzceaywisto: raz - przesalosci jud nie ma, a przyszlos vabiera ze soba ten balagan. amy, bo nie potra ? Jak pi fimy byé w tym, co jest? aanie migdzy prostot 1 perspektywa czasowa, wjakiej Zyjem : ‘or Philip Zimbardo — niektorzy Zyja ‘bardziej w perspektywie przesztos ktorzy duto bardziej w przy iowej, nie- Josciowe}. Na og6l , jest najbardzie} skorelowana z pro- sé u sig tylko tu i te- jeszcze nie ma. Gdy glowe mamy w tym, co bylo, albo w tym, co dopiero bedzie, pojawia sig mnéstwo myslowego miedlenia, wyobr: rozwazania. A w tel nia, ruminac) Aniejszosci nie ma kombi- nowania, bo ona jest. Doswiadczamy jej. To te- fF niejszos¢ pozwala pielegnowaé prostote, by w tym momencie calym soba. Siedzimy w tym pokoju, rozmawiamy, moze pani sobie oprzeé lokieé na fotelu, ja siedzg tak, reklama, RADIO103FM kolor! Io3FM ® Nww.radiokolor.pl widzg bi 102 za oknem, Rozmawiamy. Nie zastanawiamy sie, co wyidzie z tego wywiadu albo czy popr: nie byt lepszy. zedni sst jak mala wyprawa, na ktora zabieramy do plecaka tylko to, co najpotrzebniej- sze. I taka sama wypraw gladamy sig, co naten dzien ze sob jest niezbedne: jakie mysli, emocje, relag aidy dzien. Pra 23 jest bierzemy, co rm wy, Zastanawiamy sig, ile z tyeh reczy, ktore niesiemy w plecaku, jest fakty ekwipunkiem i sprzgtem, a co jest zardzewiaka ie potrzebaym balastem albo ezyms, co moze sie przydaé innemu, ale nam juz nie jest potrzebne. Omnia mea mecum porto - wszystko, co mam, nosz¢ ze soba w moim wnetrzu. To, conajwainiejsze, jest zawsze bliskie, Cheemy, by bylo blisko nas, przy nas. Osoby, wartos ystko, co najcenniejsze, jest sprawy ereut. Przy czym nie chodzi o to, by przez czas przepakowywat ten nasz plecak, ale od czasu do czasu s anowal woje zycie i robi¢ rema- adajae sobie pytanie: cz to jest to, co chce nosié przy sobie i zabierag, gdzickolwiek pajde? wciggamy kolorowcprose aycie CHCIWOSGiGtOD. __. ILUSTRACJA PAWEL KUCZYNSKI Skad w nas ten niedosyt, wieczna pogon nie wiadomo za clym? Dlaczego nie potrafimy sie cieszy¢ tym, COjud mamy? | weigz chcemy wiecej. | nigdy dose | Skad w nas chciwos¢ | dokad nas ona prowadziz . | Gordon Gekko wydaje sig przy ni » skromnym ‘ jest przesadne: za duze domy ov) don Gekko, rekin finansjery i bohater — samochody, za duzo uZvwek. Kim naprawde je t”, kuszae mlodego maklera Buda — Krélem aycia, bioracym udzial w nieke “go 0 wielkie} fortunie. Gdy Gekko sie zabawie? N wwyniku — Wytworem sw Niedowart zuconym F przeprowadzié tran ch czasw, gonigevm a uludg? m? Narkomanem nod e trudaym wyborem. Co wybierze = lojalnosé wo- bec idola ezy rodziny? jan Re nion jem, kt6rego nienawidza tys' nig Belfort, bohater pozniejszego o éwieré —_ tych klientow? Czy oszustem, ktOry w koricu tra- fia do wiezienia? Zapewne wszysthim po trochu. st lojalny wylaeznie wabec pieniedzy. A przed wszystkim ofiara wlasnej chciwosci. lematéw. + CZERWIEC 2016 + CZERWIEC 2016 &» WWW.CHARAKTERY.EU. | Proste zyc To oczywiscie skrajne prayklady przypadlosci, ktéra trawi Swiat. Zbyt skrajne, bysmy mogli sig z nimi utozsamiaé, praejrzeé w tyeh historiach i dzieki temu lepiej rozumie¢ siebie. Czy to zna- czy, Ze nie ma w nas chciwosci, ze wolni jestesmy od takich pokus i pragnied? Skadzatem niedosyt, jaki c2zujemy, brak zadowolenia z tego, co mamy, wieczna pogor nie wiadomo za ezym? Cos w nas Malo kto przyzna sie przed soba i innymi do chei- woéci. Razem z zawiscig i innymi ktopotliwymi uezuciami kryje sig ona wcieniu nieswiadomosci, ktéra stanowi realng, i to niemala, czes¢ nasze} psychiki. Oznacza to, ze duda ezes¢ doswiadezen psychicznych, cho¢ wplywa na nasze funkejono- wanie, nie jest nam dostepna w samowiedzy. Mo- zemy 0 nich jedynie wnioskowa¢ na podstawie analizy tego, co zaskakujaco wymyka sig naszej woli ~ na przyktad gdy przejezyczamy sie, za- pominamy 0 waanych tresciach, gdy z niezrozu- mialych dla siebie powodéw odwlekamy podjecie jakichs dzialat, a2 jest 2a pdéno, albo kolejny raz Jak pieniqdz zmienia le wehodzimy wrelacje, ktore ~ jak podpowiada na. eve dogwiadezenie - nie maja racze) szans powo- dzenia, ale cos kaze nam ludzié sig, Ze tym razem je inaczej-.. beraie Meawiadomosei jest intrygujaca, Nibyowo cog jest w nas, wnaszym mysleniu i przeZywanig, ale sami nie mozemy tego zobaczyé ani poczug, Szczegdlnie gdy doznajemy silnych emocji, ktog 2 zewnatrz trafnie moze zauwazy¢, Ze - Mowige kolokovialnie - rozum nam odbiera. Swiadomosé nam sig wtedy zaweza, przestajemy dostrzegaé subtelnosei, mamy sklonnosé do przypisywania innym 2byt uproszczonych intengji. Dlaczego tak sig dzieje? Badania z wykorzystaniem technik neuroobrazowania pokazuja, ze funkejonowanie kory przedezolowej, ktéra odpowiada za wyzsze funkeje psychiczne, zostaje wtedy mocno ograni- czone, za to aktywizujq sig nizsze obszary mézgu, jak na przyklad cialo migdalowate, odpowie- ‘dzialne za wzbudzanie negatywnych emogji i uru- chamiajace strategie walki badz ucieczki. Ciznas, ktérzy sq zdrowsi, potratig - jesli nie na- tychmiast, to po przejsciu kulminacyjnej fali emo- Danez badati prowadzonych w ostatnich dwoch dekadach nie pozostawiaja watpliwosci: kontakt z pienigdzem zmienia nas, nasze zachowanie, emocje irelacje z ludémi. Co ciekawe, nie musi to byé pieniadz przez nas posiadany ani realny, by kontakt z nim wywotat konsekwengje. Wystarczy rysunek banknotu na plakacie lub na wygaszaczu komputera, pienigdz papierowa zabawka z gry Monopoly albo nadruk Golara na T-shircie, a juz zaczynamy dzialaé inaczej, Taka jest potega skojarzen wywolywanych przez pieniqdz. Dlaczego tak sie dzieje? Amerykariska badaczka Kathlyn Vohs zaklada, ze pienigdz aktywizuje w nas orientacje samowystarczalna. Jej badania dowiodly, %e osoby badane, u ktérych w sposdb nieSwiadomy wzbudzono myslenie o pieniadzach, wolaly pracowac | odpoczywac w pojedynke, byty bardzie| wytrwate, zachowywaly wiekszy dystans fizyczny do innych ludzi, mnie] chetnie pomagaly { prosily 0 pomoc. Nie musialy - mogly sobie te pomoc kupic. Pienigdz zmienia retacje miedzy ludémi: w miejsce relacji wspdlnotowych — jakie tacza preyjacidt bade malzonkow i obliguja do wzajemnej pomocy bez liczenia, kto ile dal — pojawiaja sie felacje wymian, typowe dla partnerow biznesowych, o Ktrych f dobro nie troszezymy sie, i ktorym pomagamy tylko, 0 ile sie nam to optaca. + CZERWIEC 2016 ‘Wedlug dr. Wiestawa Baryly z Uniwersytetu SWPS ww Sopocie pienigdz niekoniecznie czyni Nas samolubnymi. Jego badania dowiodly, ze mysienie o duzych sumach pieniedzy nasila ~ poprzez transfer pobudzenia — dowolng eee aren Qotowos¢ pomagania innym, eeu 2e taka motywacja jest juz w nas Zkolei dr hab. Agata Gasiorowska z: Ze myslenie o pbnladaech wR koncentragji gl6wnie na sobie i swoich celach, Ini ludzie staig sig nieistotni. W efekcie taka Koncentracia wzmacnia nasze dazenia, daje nam Poczucie sprawczoSci i skutecznosci pomaga 2nosié b6! odrzucenia i porazki, wmacnia Samoacene, szczegdinie u tych, ktérzy nie maj jej zbyt wysokie. : : ae ee Jest zatem myste¢ o pienigdzach? me a i lak2wyk'e w psychologii — brzmi: Dotive ds ay dobrze i pod jakim wzgledem. felacii z ludémi Onn rene ostroénie, 7 Tyan Tee obchodzié sie 4k ji - zastanowid sig i pojaé, co sig wlasciwie stato, Zaystansu obejrzg swoje uczucia, motywacje, za- chowania, a takze beda w stanie lepiej oceni¢ in- tencjeinnych ludzi. A pozostali? Coz, bez pomocy drugiej osoby - swoistego lustra relacyjnego — moze by¢ im trudno dostrzec whasny udzial w two- reniu sytuacji, ktére sq dla nich niekorzystne. Nie bez prayczyny Dlaczego zatem istnieje nieswiadomosé i po co? Gay obserwujemy innych ludzi, nie mamy cza- sem watpliwosci, ze ayloby sie im zdecydowanie tatwiej, gdyby byli bardziej Swiadomi pobudek nimi powodujacych. Czy wystarezy kogos uswia- domié co do motywéw jego postepowania, by zaniechat niekorzystnych dzialaii? To nie takie proste, niegwiadomosé nie bez przyczyny jest nieswiadoma. Chroni nas przed przezywaniem uczué, ktore kiedy$, we wezesnym dziecitistwie, byly zagrazajace, nie do zniesienia. Na przyklad dziecko, wobec ktorego matka wyraza niechgtne uczucia, moze dokonaé swoistego wyboru i umies- cié przyezyne tej niecheci w sobie: ,widaé na to zasluguje, skoro moja matka tak mnie traktuje”. W ten sposdb matka, od kt6rej dziecko jest nie- mal catkowicie zaleéne, zostaje ocalona; w prze- ciwnym razie ~ gdyby uznalo, ze jest niekochane —jego Swiat mégiby ulec spustoszeniu. Ale gdzies w nieswiadomosci dziecka pozostaje deficyt mi- logci, niedosyt, emocjonalny gldd... WClaz wiece| Cheiwosé mozemy zrozumie¢ wlasnie jako taki nieswiadomy gléd, laknienie o nieznanej nam naturze, ktére nigdy nie zostaje zaspokojone. Na ogét nie czujemy go wyradnie; wiemy, Ze czegos chcemy, ale nie wiemy, czym to jest. Niczym dai ko po omacku prébujemy réznych aktywno: isprawdzamy, ktéraz nich prayniesie nam ukoje- nie. I oto przekonujemy sie - jak Jordan Belfort ~ ze zarabianie, posiadanie, kupowanie dostar- czaja pobudzenia tak silnego, e dw glod na chwile znika. Na poziomie fizjologicznym przypomina to mechanizm uzaleznienia - dzigki pobudzeniu obszar6w nagrody dostarezamy sobie wzmocnieri, ktore dajq poczucie chwilowego spelnienia. Ale ~ podobnie jak w przypadku srodkéw znieczu- lajaeych — z ezasem rosnie tolerancja na bodziec dostarezajqcy przyjemnych wradeni, wiee musimy siggaé po mocniejsze wragenin: drozsze r2eczy, iej luksusowe samochody, coraz wyzsze sta- nowiska. Tak mozna wytlumaezy¢ niekoriczace sig dazenia do ekonomicznego dobrobytu, chog, jak dowodza badania, ma on niewielki wplyw na nasze ogélne poczucie szezescia. Mnoienie stanu konta aje sig jednak celem samymw sobie... ééz. nas nie musi KONRAD MIELCAREK propagator cobrowolne) prostoty i minimealizmu, autor bloga Oraga do prostege aycia. Zrobié miejsce dla relacji Moiemy poswigcié swoje Zycie na robienie pienigdzy i kupowanie mnostwa zbednych reeczy. Z drugiej strony mozemy zastanowic sig, co rzeczywiscie czyni nas szczes- liwymi, zacz4é kontrolowaé wydathd i korzystac z Zycia. Mniej oznacza dla nas w efekcie lepiej. Wazne, aby usly. sze¢é wewnetrany glos naszych potrzeb, a nie kierowat sig tym, co jako droge do spelnienia nakreslajq nam spece od marketingu i reklamy. Czasem oznacza to koniecz~ noSé pozbycia sig telewizora, wyrzucenia karty kredy- towe}, omijania alejek centréw handlowych, notowanie comiesiecznych wydatkow, przejrzenie zagraconych szaf i przepelnionych umystow, wyrzucenie zbednych rze- czy i cudzych idei. Po to aby odzyska¢ rownowage, we- wnetrzna i zewnetrzna przestrzen, w ktorej mozliwe jest podejmowanie zwyklych, codziennych wyboréw. Obie- rajgc prostote, przywracamy nalezne miejsce relaciom 2 bliskimi, a nasze poczucie bezpieczenstwa budujemy na wieziach solidarnoéci z innymi ludémi, nie zaé na polisach i ubezpieczeniach. Prostota pomaga okielznaé nasze finanse i zaspokaja¢ potrzeby w granicach posia~ danych srodkw badd szuka¢ takich sposobow ich zaspo- kajania, ktore nie wymagaja pieniedzy. Poprawia sie stan naszego zdrowia, dysponujemy wieksza iloscia wolnego ezasu, jasniej definiujemy nasze zyciowe cele i zadania. Postulujemy bogacenie sie... w dabre relacje - z Zona/ medem, dzieémi, bliskimi iz samym soba. Zamiast wy- jazdu do centrum handlowego - rodzinna wycieczka do lasu albo piknik. Zamiast nieumiarkowane} konsumpgji ~ zaradnoé¢ i samowystarczalnosé w zaspokajaniu swo- ich potrzeb. Okreslanie celéwi zadani, ktorym naprawde cheemy sie poswigcic. Budowanie wokdt siebie pozy- tywnej atmosfery przez wzajemna pomoc, solidarnosé i szacunek wobec innych. Przede wszystkim — wdzigcz- nogéza to, kim jestesmy, z kim jestegmy i co posiadamy. trzeb. Zyjemy w klimacie, do ktérego wzglednie Jatwo sie przystosowaé, mamy pod dostatkiem je- dzenia, mamy gdzie spac. Na ogot mamy tez prace, dzieki ktérej zdobywamy srodki utrzymania. Czy jednak w naszym poczuciu mamy wy ‘dizo? Mona wyznaczyé dwie granice. Pierwsza oddziela poziom zarobkéw, ktary pozwala na za- spokojenie potrzeb dyciowych, od takiego, ktéry oznacza jedynie wegetacjg, przetrwanie w poczu- ciu niedostatku i ciagte] niepewnosei jutra. Ponizej te} granicy jest bieda i niedozywienie. Przypusz- cezam, ze nikt z ezytelnikow ,Charakterow” nie Zyje w tym obszarze. Druga granica jest subtelniejsza + CZERWIEC 2016 E© WWW.CHARAKTERY.EU NA TEMAT i dotyezy oceny naszej sytuacji materialnej. Oka- zuje sig, Ze zadowolonych ze stanu swego konta czy zawartosei portfela jest naprawde niewielu. Te trzeba mieé, by byé zadowolonym? Dla niektorych nigdy nie jest dos¢... W efekcie pojawia siedazenie do posiadania wigcej ~ wiece} niz. dotad mamy, wigce} niz majq inni. Moze wiasnie w tym prol lem: de niezaleénie od tego, ile juz mamy, weiq? chcemy mie€ wigcej. Dlaczego? I jakie to ma kon- sekwencje dla naszego zycia? Petne kieszenie, puste zycla Paul Wachtel, amerykariski klinicysta, teoretyk i badaez psychoterapii, tekst poswigcony daze- niu do zdobywania d6br materialnych zatytulo- wal ,,Full pockets, empty lives: a psychoanaly- tic exploration of the contemporary culture of | greed” (Pelne kieszenie, puste zycia - psychoana- lityezne badanie wspdlezesnej kultury chciwo- Sci). Twierdzi w nim, ze powoduja nami zawisé noes acu eel Uprosci¢ czas i miejsce W prostym, minimalistycznym zyciu chodzi o to, by robié tylko to, co konieczne, zeby mieé czas na to, Co nas naprawde uszczesliwia, Poméc w tym moze »OCzyszczenie” terminarza i przestrzeni. * Zrob liste swoich zobowiazani (zawodowych, domowych, rodzinnych, przyjacielskich, spolecznosciowych), przyjrzyj sie im i zachowaj 4-5 najwatniejszych, najcenniejszych dla Ciebie. + Przejrzyj plan dnia, tygodnia, miesiaca — pomysl, ktore z zaplanowanych spotkari sq strata czasu, z ktérych mozesz zrezygnowaé, a odzyskany czas przeanaczyé na to, co kochasz, ina odpoczynek. * Skr6c liste spraw do zatatwienia ~ wyznaczaj sobie trzy sprawy dziennie, najwazniejsze, od kt6rych najwigcej zalezy w Twoim zyciu. Zaczynaj od nich, a jeSli wystarezy Ci czasu w ciagu dnia, zajmiesz sig drobniejszymi. + Wyrzuc (oddaj lub wypozycz odplatnie) rzeczy, ktorych nie uzywates od roku - jesli co do niektérych przedmiotéw nie mozesz podja¢ decyzji, zaléé pudelko znapisem ,moze do wyrzucenia” i pozbadz sie tych reeczy, jesli przez nastepne pol roku nie uzyjesz ich. + Zréb rzeczom zdjecia - przywiazujemy sie nie tyle do rzeczy, co do wspomnien, ktore wywoluja. Wartosé sentymentalng mozna przenies¢ do przestrzeni cyfrowej i dzieki temu bez leku pozbyé sie nadmiaru rzeczy. ‘Oprac. MB na podst. L. Babauta, Ksiqzeccka minimalisty. Prosty preewodnik sezestiwego czlowieka, Helion, 2014 + CZERWIEC 2016 proste zycle i cheiwosé, a towarzyszy 1m cagsto niezdolnosé do osiggniecia spelnienia. Co rozni osoby, ktore potrafiq cieszyé sig tym, co maja, od tych, kt6re nigdyniemajg dose? Odpowiedi mozemy znaledé w historii pacjenta, o ktorym opowiada Wachtel. Stanley wydaje sig calowiekiem sukcesu: zajmuje kierownicze sta- nowisko w korporacji, moze pochwalié sie kon- kretnymi osiagnieciami. A zglasza si¢ na terapie, bo nie jest zdolny poczué satysfakeji z tego, co robi i posiada. Klinicysta praytacza zdarzenia 2 dziecitistwa Stan- leya, ktére mogly wplyna¢ na jego osobowosé¢. Opisuje dom, w ktérym matka gardzila ojcem, W preciwienstwie do bohatera ,Wilka 2 Wail Street” Stanley doswiadczat konfliktu wewnetrz- nego, tj. powodowaly nim sprzeczne i bliskie Swia- domoéci pragnienia, w psychoanalizie nazywane konfliktem edypalnym. Naturalng kolejq rzeczy kaidy chlopiec rywalizuje z ojcem, na przyklad o uwvage i uczucie matki. Sukces psychologiczny tej rywalizacji nie polega jednak na wygranej, ale na modliwosci prébowania sil i przekonywania sie, co to znaczy byé mezczyzng. Chiopcu trudno jednak bylo identyfikowaé sie z nieobecnym i de- waluowanym przez matke ojcem. Z takim niewiele wartym ojcem Stanley latwo még! wygrywa¢, ale zarazem ttadmiernie przypisywat sobie sprawstwo i odpowiedzialnos¢ za jego porazki. Czut lek, ze zbyt duza bliskos¢ laczy goz matka, i mial poczu- cie winy, Ze wyrzadzil ojcu krzywde. ‘Ten wewnetrany konflikt przejawial sie takée na polu zawodowym: Stanley na przemian cieszyl sig swym powodzeniem - wtedy widzial siebie jako pelnego werwy uwodziciela, to zndw wydawat si¢ sobie ims nudnym, przecietnym izalosnym, i aby podnies¢ sobie samoocene, szukal towarzystwa mlodszych kobiet. Ale zarazem uciekal od nich, Jeslitylko kt6ras okazata mu zainteresowanie. Ge- ee sig winny odnoseqesukces tam, gdzie seis Ravedeee llo, wige trudno mu bylo uznaé zenie i czerpaé z niego przyjemnose. Zastuguje na pogarde seal byégeneza cheiwosci, rozumiangj jako a en cmMowalenie 2 tego, co osiagnglismy. a ce Samooceny i koniecznos¢ potwierdza- water J Wartosci poprzez kolejne podboje sek- anit Nenietia zawodowe prowadza Stanleya Tae a 2aspokoja jego glodu, poniewai brak ae og ufnosci, ze on sam zasluguje na oni aie 4 Wyniésh bowiem z domu prze- positde ale a oe tylko jego ojciec zashuguje na jetlnied i on sam. Matka wpoila mu, 2¢ Kochala ge sane nicustannie trzeba poganiaé. woman eeaettaala 2e jest niezwykle zdolny, ale ‘ale kontroli, by ten potengjal zreali- zowaé. SI ° * tanley przejal wiec od niej nieswiadome CHRISTOPHE ANDRE francuski psychiatra i terapeuta, autor bestsellerow Niedoskonali, wolni, szczesiwi: Medylacja dzien 10 oniu; I nie zapomnnij by6 szczesinuym. £BC psychologi pozytywne}. Lekcja ze zmywania Czasami zwykle chwile, bardzo proste sytuacje moga staé si¢ lekejami madrosei. Wystarczy otworzyé oczy i serce. Pamietam pewne zdarzenie, ktore mialo miejsce w naszej rodzinnej kuchni. Tego dnia kolej na zmywanie naczyn przy- padla na mojq druga corke, Louise. Wykonywala swoja prace weiszy, reszta rodziny sprzatala ze stolu i robila porzadek. Spojrzalem przelotnie na corke i dostrzeglem, ze nagle rozjas- nila sie cala w usmiechu. Zanim zdazytem zapytaé, 0 ezym po- mySlala, Louise kraykngla: ,Od dawna nie stlukligmy niczego!” Cala rodzina wybuchnela smiechem: kazdemuz nas zdarzato sie rozbié scklankg lub talerz, ale Louise miala do tego wy- jatkowg smykalkg, Zatemn tylko ona ~ uswiadamiajac sobie ‘w tamtej chwili, ze jeszcze niczego nie stlukla - mogla do- strzec, ze wszystko przebiega dobrze, i ucieszyc sig z tego! Tego dnia corka udzielila nam podwojnej lekcji. Pierwsza lekcja dotyczyta psychologii ogéInej: wszystkiemu, co robimy, towarzyszy nieustanna wewnetrzna paplanina w naszych glowach. W myslach komentujemy to, co robimy i przezywamy. Obserwator z zewnatre mogiby stwierdzié, Ze wszysey przezywamy i dogwiadczamy w podobny spos6b, lez tylko my wiemy, co si¢ dzieje w danej sytuacji w naszym wng- trzu, poniewaz nalezy ono wylacznie do nas. Druga lekcje, jakie} udzielila nam corka, mozna by nazwa¢ lekcjg z psychologii pozytywnej: uciesz sig nawet 2 prostych rzeczy, poczuyj radosé z tego, Ze sprawy przebiegajq dobrze. Dzieki temu, Ze odezuwamy radosé z tego, iz nie stluklismy niezego, i odczunvamy jq 2 co najmniej taka sama sila, z jaka pojawia sie w nas irytacja, gdy coé stluczemy - zachowujemy wewnetrzng rownowagg. Niedlugo po tym zdarzeniu nauczylem sig jeszcze czegos Pewnego ranka Louise znow zmywata naczynia. Nie byla wy starezajaco uwazna i... stlukla szklanke. Juz otwieralem usta, by na nig nakrayezeé, gdy nagle przypommnialem sobie jej ra- dosng uwage sprzed kilku dni. Powstraymalem sig od gotowe reprymendy, spojrzalem na nig uémiechem i spytalem, czy moglaby byé troche bardziej uwaina. Uswiadomilem sobie, 2e od czasu do czasu warto stluc nawet kilka naczyni, by docenié chwile, kiedy nie tluezemy dadnego. przekonanie, ze trzeba go popychag, inacze} nic nie arobi. Nie mégt sie wige zatrzymac i cieszy¢ tym, co jué osiggnal, poniewad to byloby potwierdze- niem jego biernosci, za ktérq spotykala go pogarda matki. my tu kolejny mechanizm. ciaglej po- goni, by mieé wigcej. Gay szukal pocieszenia w ramionach kobiet, wy- bieral inne niz, matka, co w praktyce oznaczalo kontakty 2 duzo mlodszymi partnerkami. Widzial zarazem, ie w Swiecie biznesu, gdzie sie obra mlode kobiety oznaczaly trofeum, znak awycie- stwa. Czul sie wiee winny, ze przedmiotowo je trak- tuje, przez co nie még} czerpac satysfakeji relacji. Niemal co noc zmuszal sie do imprezowania wklu- bach, nawet gdy nastepnego dnia czekalo go v pracy. Nie dziwnego, ze gdy z jakiegos powodu wieczorne plany trzeba bylo odwotaé i még! 20- staé w domu, doswiadezal wyraznej i zrozumia- Jej ulgi. Ale zarazem uznawal, Ze to najlepszy do- wd jego wrodzonego lenistwa. Ilekro¢ lapal sig na tym, podwajal wysilki w zarabianiu i imprezo- waniu. Bledne koto mamony Kluczem do zrozumienia cheiwosci jest - jak u Stanleya - poczucie bezwartosciowosci, ktore sprawia, ie nie ustajemy w dazeniach, by dowies¢, ile znaczymy, i wypelnié pustke emocjonalna_ Kultura podsuwa uniwersalny, wydawaloby sie, srodek na dowartosciowanie i zaspokaj wszelkiego rodzaju glodu - pieniadze. Wierzymy, ze dzieki nim zdobedziemy akceptacje. prestiz, bezpieczeristwo, wolnos¢ i milosé. Ludzimy sie. de wieksze zarobki, kolejne zakupy przyniosa wreszcie upragnione poczucie spelnienia. Ale gdy juz to osiagamy, weale nie czujemy sie le- piej, niedosyt nie mija. Wzmagamy wiec wysilki W nadziei, Ze wieksze sumy na koncie przyniosa wreszcie ukojenie. A im bardziej o nie walczyms tym bardziej oddalamy sig od innych ludzi i sa mych siebie, tym wieksza pustka i rozczarowanie koniec koncow nas spotyka. Ten wlasnie mecha- nizm blednego kola, widoczny w historii Wilka z, Wall Street i wielu mu podobnych, napedza cheiwose. Jak zauwaia Wachtel, mylnie traktujemy pienia- dze jako wartosé bezwzgledna. podezas gdy maja ‘one znaczenie jedynie jako reprezentacja czegos innego ~ stanowia symbol naszych dagen, fantazji i pozadania. Zabawna ilustrac zaczenia bogactwa jest popula Cinie tylko) samochodow typu SUV — przeciez to pojazdy praystosowane do poruszania sig w trud- nym terenie, a nie po ulicach miast. W rzeczywi- gci sluza one przede wszystkim do pokazywa- nia statusu materialnego wlascicieli... Podobnie jak coraz wigksze domy (przekraczajace znacznie nasze potrzeby lokalowe), ktore wymaga); wiekszego telewizora, wielu odbiomikow, po jed- nym w kaddym pomieszezeniu. Moina juz na nich ogladac dwva kanaly jednoczesnie... A wszystko po ie} uciee od rzeczywistosei em mnozenie pieniedzy weigga jak narko Stephen Lea i Paul Webley podkreslaja w swojej koncepeji dualng nature pieniadza ~ jest on nie coraz + CZERWIEC 2016 EBNN = re naatko tvlkonarzedviem nabywania débrale twkze nar tykiem, ktéry uzalednia, bo daje natychmniaston9 7 f 17 Wall Street nagrodg. Jak mowi bohater Wilke E nach dragow pod sionicem nape niejszy jest ten jeden - pienigdse. Wodpowiednta) dawee czyni cig niexxoycigionymt, dzieki niemu Swiat. Pieniqd: fury sposrid 76: . nokautujess wrogow i podbijas: to nie tylko lepsse Zycie, leps: darcie, leps: i laski, to réwnies lepszy ty Te} wierze Belfort calkowic oltarzu sklada zdrowie, pr7y sie oddaje, na jel viol, Zone, dzieci, bie, w kotieu wolnose i samego sie Odcleci od uczuc Cheiwosé nie ezyni lepszym ani naszego Zyeia,ani nas samych. Przeciwnie, zostawia za suba spalona ziemig. Kierujac sig nia, niejeduokrotnie zabi ramy innym, wykorzystujemy ich i krzywdzimy, nawet tego nie zauwazajae w pogani za zyskiem. Belfort nie przejmuje sie tysiacami inwestordw, niego akeje smie- ciowych spolek, tracae przy tym niekiedy oszezqd- ktérzy nabyli oferowane pra nosei Zycia. Wan od kazdej sprzedane} akeji! Skutki cheiwosci ludzi Zachodu pokazuje ksigzka Martina Caparrosa Glid, poswiecona fizycznemu lodowi, dotykajacemu wielka czesé mieszkanicow Ziemi. Przyznaje, #e tresé tej ksiazki jest dla mnie wyzwaniem, gdy czytam, ze niemal polowa dzieci przed pigtyr dodywienia ze on ma pigédziesiat procent urodzinami umiera z powodu nie- trzy miliony kazdego roku, Co mam zrobie ze Swiadomoseig tak wielkiego cierpienia? Niclatwo sobie z tym poradsic. Doraénie 2 pomoca przychodza mechanizmy obronne, na przyklad zaprzeczenie. Polega ono na braku emocjonalnej reakeji na tresé, ktora po- znawezo jestesmy gotowi przyjac i przetwarza¢ Wiemy, Ze gdzies dzieci umieraja z glodu, wiemy, ale nie rozpae: Jes amy, mozemy #yé dalej, spokojnic é kolacjg. Nieswia domosé pomay JeSli stale dostarczamy sobie Srodkow tagodzacych bél, male mamy szanse, by dowiedziec sie, co nas boli. raénie radzi¢ sobie z niechcianymi ueruciami, W dluzszej perspektywie zaprzeczanie odeina nas od wsselkich uezuc, zamratamy je, co poglebia poczucie pustki. Probujemy ja wypelni¢ pogonia za doznaniami, dobrami, atrakejami Czasem zag, mimo obron, dociera do nas bol sp odowany tym, co sig dzieje w nas i wok6l nas. B6l samotnosei, niezrozumienia, przemij + CZERWIEC 2016 HB proste zycle POLSKIE RADIO uitorey 2 rozmowy 0 psychologil. WSidd go dota Mnie sig to po seubertak ero W ka od 0 8: we pl nia, przerazenia tym, jaki jest Swiat. Wtedy szu- kamy srodkdw znieczulajqeych. I znajdujemy je w waywkach, pienigdzach lub zakupach, ktére maja nam poprawié nastrj. Albo zapisujemy sie na rézne treningi redukeji ztaty medytagji, ktore obiecuja nam stan odprezenia i ukojenia. Wlaczamy muzyke relaksujqcg. Za- mawiamy masaze. To wszystko ma nas uspokoié, ulatwié nam fycie. Jesli stale dostarezamy sobie srodkow lagodzacych bal, male mamy szanse, by dowiedzie€ sig, co nas naprawdg boli. Przeciez pacjent w narkozie nie skaréy sig. Czy cheemy spedziézycie narkozie? Czy moéna inaczej? Tak, ale wymaga to wyjscia znarkozy, uswiadomienia sobie swej cheiwosel ijej skutkow, Pojawia sie wtedy poezucie winy i cheé zadoséuczynienia innym ra wyrzadzone kreywdy. Gdy naprawdg zdobywamy Swiadomosé tego, co sig w nas idokola nas drieje — jak cierpia i gloduja dzieci ~ musimy jakos zareagowaé. I wybiel inna droge, | to tyle? Mialem ostatnio okazjg obserwowaé zycie mni- chow w klasztorze benedyktyriskim. Nieskom- plikowana regula dnia, niezbyt wiele ograniczer, ale tez brak luksusow, Prostota, stalosé, dbalosé o drobn resu, Wai codzienne sprawy i nieustanna pamieé © przemijalnosei tycia ludzkiego. Kolejne poko- lenia mnichéw aya w tym miejscu od kilkuset lat ~ pierwsze budynki koscieine powstaly ty sige lat temu, Cheiwos¢ scierana jest powtarzal- noscig dni. Na ambicje nie ma tu miejsca. Nie ma dobr, ktore mozna by gromadzié. Jest jednak Neate He Mianowicie w praktyce tych ludzi mene spotkanie z ezyms naprawdg tyke, ktéra benedykt ane Ivktyni prowadza na co dzier, musimy skonfrome on 1 na co dzie iogtunic: zi SIG Z poezuciem pustki gor za coe tidtkiego istnienia. Pian nam i Klasztorze. oka et deznaniam, niedostgpna do aniesionia gwinlo go? slong dla trudnel adomosci, Ze nasze Zycie pew= y sie. hego dnia skoniez; ra Swiadomosé budzi w nas prawdzing trwoge, Pisza o niej w swojej koncepeji amerykarisey ba dacze Shel don Solomon, pokazujge zarazem, w jaki sposob radzimy sobie z nig. ZnOw % pomoca przycho dza pieniadze. Prof. Agata Gasiorowska z Uni wersytetu SWPS we Wroclawiu wraz ze wsp6l- pracownikami dowiodla, 3e gdy przypomina sig ludziom o tym, #e sq émiertelni, bardziej chey posiadaé pieniadze i postrzegaja je jako cenniej- sze, Dzigki nim zyskujemy poczucic, Ze jestesmy niesmiertelni, choé nie do koica. Pienigdze tylko doradnie koja lek przed Smiereig, wige musimy gromadzi¢ je dale), coraz wigee), coraz brutalnie} o nie walezac Oliver Stone pokazuje w ,Wall Street” hezwgled- nose i amoralnosé wielkiej brokera gieldowego zna ten Swiat od podszewk: podezas studiow sam odbyt praktyki na Wall Street. Choe jego film mial byé potepieniem cheiwosci, paradoksalnie stal sig inspiracja dla calego pokolenia makleréw. — Mialem nadziej fom Pyszezynski, Jeff Greenberg nangjery, Jako syn eje, ze Swiat sie opamieta, a kapitalizm zyska ludzka twarz - mowil na festiwalu w Cannes. ~ Myli- reklama www.san.edu.pl MTSU Co SPOLECZNA AKADEMIA NAUK , SF INSTYTUT PSYCHOLOGII STOSOWANEJ Jem sie Gra o zyski toezy sie dale}, t stawki. Czy chcemy w tej grze nezestniczyé? Czy sadni nam ona sens Zycia? W kone saledigie od tego, ilezgromadzimy na koncie, i tak umrz¢ Kady 7 nas ma prawo zdecydowaé, czy chee si¢ z tq prawda spotykaé. Czy warto? Odpowiedzia moga byé slowa Jerzego Nowosielskiego. Zapy- przez. Dariusza Suske z Gazety Wyboreze tany jak wyobraz: wyobrazam. Taki poinformowany to ja, pros sobie-raj, powiedzial: Ni pana, nie jester”. psychot Tow indywid arzys| rot tudia ekonomiczne, techniczne, medyczne, rtystyczne, prawne, spoteczne i humanistyczne Vl EN USZVLA REKRUTACJA 0 zt wpisoweg CHOLOGIA BIZNESU eh TRWA PROMOCYJKsiaz . DRWAL Twoja praca to nie ty. Stan teojego konta w banku tonie ty. Samochéd, ktorym je fo te nie jestes ty. Ani zawartos¢ teojego portfela, ani nawet twaje pieprzone portki’ ~ mowi Tyler Durden, jedenz bo- hateréw bestselleru Chucka Palahniuka Podi ierag, na podstawie ktérego powstal film. 1 zwraca sie tymi slowami do Narratora, typowego Pokolenia dstawicicla P spraw cesy. Dreczy go poczucie pustki i niespelnienia - do chwili, gdy spotyka ekscentrycznego Tylera i wraz z nim odnajduje sposdb na uporanie sie ze swoimi frustracjami: zakladaja sekretny klub, w ktoryir regularnie waleza na piesci i Cry tadzenie sobie 7.wt prze agresje to oznaka meskos jest meskose? Mark Simpso uwaia, Ze nikt tak naprawde 1 meskosé, Simpson jako pierwszy uzyl okresienia «metroseksualny’, za ambasadora metroseksual- nosci uznajac popularnego pilkarza Davida Beck- hama. Metroseksualny, ezyli jaki? To mejezyzna heteroseksualny, zainteresowany zakupami, moda i fitnessem, ktéry chee i umie dbaé o siebie ~ jest jak -yjnie chwalacy sie sw: ogonem, by przyciggnac uwage samic i oniesmielié ryWali. Ale trendyszybko sie zmieniajg i mezezyzng metroseksualnego szybko zastapil lamberseksu- alny - o wygladzie drwala, ktory wlasnie wys z gorskiej chaty. Jego z kolei zastapi! med retroseksualny, ktéry doskonale skrojonym gar- niturem podkresa tesknotg za crasami, gdy prz niec pawia ostent: wym ‘alo, puszezenie kobiety w drawiach nie wywoly uwag 0 rownouprawnieniu. A na horyzoncie wi- + CZERWIEC 2016 za irks? BEATA BANASIAK-PARZYCH ILUSTRACJA DAWID RYSKI Retroseksualny, metroseksualny, spornoseksualny... —jakim typem jest twdj mezczyzna ico 2 tego wynika dla waszej relacji? dae juz pana ksigcioseksualnego — delikatnej urody tw stroju rodem z bajek Disneya oraz seksualnego, e7yli ulepszong wers metroseksualnego. Psvchologowi i: Pod logowiezastanawiaja sig, czy takie poszuki- ‘ pe Swojej tozsamosci jest kolejnym dowodem : a SC Naess tae ‘osci. Przed chlopcami probujacymi Mec, na czym polega rola mezezymny, stoi Y za przed tymi, kté: Arata W rodzinie, gdeic meskie weorce ni aie nee W ywani glownie przez ara i ji y i spokoié ich emocjonalne P Yace wzajemnosci), z trudem radin Shee ‘ajemnosci), z trud At 2 ee tresem, Najprostszym sposobem ladowanie napiecia st. dla ni a acia staje sie dla nich ¢ sia - wobec inny : i sare innych i samyeh siebie. Jak ujyl to eo ni: pi F % 1 0 csamego siebie, jestem w stanie potege wlasnego ducha- dorastaj ace sie potreeby (i nieoe Zyjac z trendsetterem Czy Tw6j mezezyzna wyglada jak ziurnala”, budzac zazdrosé Twoich kolezanek i zainteresowanie mijanych na ulicy kobiet? Dr William S. Pollack, psycholog Kliniczny ¢ Har- vard Medical School i dyrektor Centres for Me and Young Men, twierdzi, Ze ten gniew jest .rodz: jem placzu”, ktorym mlodzi mezezyini wyrazaja sw6j emogjonalny bél Wyparcl z roli Jeszeze kilkadziesiat lat temu oczekiwania odnos- nie do rél wyznaezonych kulturowo kobietom imez- cayznom byly zupelnie inne. Dzis, jak podkreslaja badaeze, dziewezynki wychowywane w postfe- ministyeznej atmosferze zewszad stysza, 2 Moga wiyciu robié, co chea, wige smialo ruszaja preed : kolejne ,bastiony”, do niedawna Moze i jest nieco prodny, ale dopuszoza tez do glosu swajq wrazliwa strong — przeciez jak nikt potrafi stuchaé 0 Twoich problemach i doradzié na ciuchowych zakupach. Chodzecy ideal? Niekoniecznie. Mieszkanie z mezczyzna podazajacym za modowymi trendami czesto pizypomina zycie z... druga kobieta. Niech Cig Nie zdziwi kolekcja jego Kosmetykdw rozsianych po calej tazience. Jego ubrania, buty | dodatki zajma w garderobie wiecej miejsca niz rzeczy przecietne| kobiety. Nie zdziw sie tez, jeSli partner podaruje Ci karnet na’sitownie i wprowadzi rezim eko” czy .fit” w waszym jadlospisie. Modny mezezyzna nie tylko jest dumny ze swojego Ciala, ale chce sie nim chwali¢ - | to przed calym ‘Swiatem., Od partnerki otwarcie domaga sig komplementow, chee, by to on zawsze byt w centrum zainteresowania. Bywa kaprysny, roszczeniowy i... ,kosziowny W utreymaniu” siebie, cdobywaj zarezerwowane dla mgiczyzn. Z kolei mezezy dotad definiujacy siebie poprzez role zawodawe, anie role w relacjach, czuja sig zagubieni. Rézmice migdzy pleiami spolecznymi zbudowanymi wokol opozyeji praca-rodzina (produkeja-reproduke konkurencja-wspolpraca, twardosc-miekkose, do- uleglosé) ulegly rozmyciu. Brakuje wska- mina zowek, ktore pomag bye mezezyzna i dobrze sig 2 tym c7ué Paychologowie, antropologowie kultury i neuro~ biologowie staraia sie wige €” nowy model meskosei, by pomae mezezyznom okresli¢ siebie yby zrozumieé, co to znaczy -CZERWIEC 2016w nowej reczywistosel, Podpowiadaia im. 20 n° 4 howywa¢ sig agodnie 2 regulami Ws ‘ajacymi z ,modelu meiczyzny © trady aT umieniu” ani ezué sie winni, Kiedy nie RES ie i ,przestarzalych” norm spolecznych. wymusita na mezeayznach nie tylko isamoéci, ale nowy sposob komuni- cu pracy i rodzinie. Dysponujemy Jezyleiem, ktsry sile opisuje w kategoriach fi: nych dokonaii, sportorych hub wojennych 0Y- cigstw. Tenj rasa meskosé poprees Prema. Nienau 1y sig ~ a czgsto ted i nie szukamy —jezyka poxwalajqcego opisac site w kategoriach cierpliwosci, pokonania strachu preed intymnos- cig, milosci mezezyzny do dziecka, rodzeristwa, ro- - Spornoseksualni najbardzie) cenia podziw innych mezczyzn. dzica, zony’ waza slynny fotograf David Loftus. Odejgcie od tradycyjnej roli pozbawilo mezczyzn aktywnosci i doswiadczeni, ktére potwierdzalyby ich meskosé. Wielu doprowadzilo to do utraty po- wlasnej wartosci, towarzyszy im niepew- meskim meiczyzng. Niepewnosétym jak twierdzg dr Joseph A. Vandello K. Bosson, psychologowie z Univer- sity of South Florida - bycie mezezyzng zawsze Zo sig-ze statusem, na ktory trzeba byto sobie sluyé, ktdry jest kruchy i tatwo mozna go utra- wige nieustannego spolecznego po- Wspdlezesne trendy na kolejna od- iej .-seksualnosei” pokaznja, ze mamy wieloma wariantami akeeptowa- ie smeskim” moze byé dzis definiowane i wyraéane w réény sposéb. Bada- eze podkreslaja, 2e mgskosé— jak nigdy wezesniej ~ nie jest juz stabilng konstrukejq. Lustereczko, powiedz przecle... Dla George’a L. Mosse’a, historyka i autora The Image of Man - The Creation of Modern Masculi- nity, meskosé jest Scigle zwiqzana z obawami ina dziejami spoleczefstwa na aktualnym etapie roz- woju. Dzis mlodzi mezezyéni uksztaltowani przez kulture Zachodu rezygnujg zmarzet o stabilizagji; karierze zawodowej w jednej firmie, domku na przedmiesciach i godnej emeryturze. C2esé 7 ni szukajac dla siebie nowej tozsamosci, zaintereso- sig .estetycznym stylem zycia w sfeminizo- im ujeciu”. jagnie w tym zjawisku eksperci rynku kosmetyez- nego upatruja preyezyn wzrostu populamosci akce- uslug sluzqeyeh poprawianiu meskie) ych mesk + CZERWIEC 2016 lacte ikorektory wsztyfeie, regenerujqc sti pomadki ochromne, kompaktowei sypkie py. dry matujgce, mascary do rzes i brwi, zestawy do pielggnacitipolerowania paznokei, red do oczu, samoopalacze do twarzy i ciala, Coraz. chetniej ky. puja je met zyini na calym swieci - Tylko w Wiel- kiej Brytanii rynek mgskich kosmetyk6w kazdego roku odnotowuje staly, 4~G-procentowy wzrost, x prognoza osiagnigcia zysku ok. miliarda funtéw wroku 2016. Jak podaje jedna 2 popularnych sieei drogerii, wspélezesny mezezyzna na zabiegi pieleg- nacyjne, stylizacig wloséw iwybér ubrania poswiecs codziennie... 83 minuty - 0 4 minuty wigce} praecigtna kobieta! Z kolei firma Mintel badajaca globalne trendy konsumenckie donosi, Ze artykuly dopielegnacjii rewitalizagji skéry twarzy ciesza sie wéréd mezezyzn w wieku 18-55 lat taka popular~ noécia, de zdeklasowaly juz produkty do golenia. Zainteresowanie mgzezyzn pielegnacja i poprawia- niem urody nie jest zjawiskiem nowym. Na swoim wygladzie koncentrowali sig cho¢by dandysi w epoce wiktoriatiskiej; dandysami byli jednak gléwnie artysci i arystokraci. Jeszeze do niedawna mezei nie praywigzywali wagi do dbania osie- bie, poniewaz bylo to zachowanie ,zastrzezone” spolecznie raczej dla kobiet i pasywnej ,kobiece}” sfery konsumpgji, a nie ,meskiej” sfery produk- ji. Dopiero w latach osiemdziesiqtych ubieglego wieku wzory te ulegly zmianie - dzieki wplywowi popkultury, reklamom i sprawnemu marketingowi dbanie o siebie zostalo uznane za ,odpowiednie” rownied dla meiezyzn. W 1994 roku wspomniany Mark Simpson stwier- dzil, ie oto pojawil sig nowy, narcystyceny, z0- interesowany mediami, swiadomy siebie rodzaj meskosci - «metroseksualnosé>”. W artykule ,Here come the mirror men”, opublikowanym w ,The Independent” oraz w ksiazce Male Impersonators, hapisal: .Mesezyzna lat dziewigédwiesiqtych bez ee pene swoje odbicie w lustrze, prag- Leese i tae ze Swiatem, Paraduje wige, pred ae “ thow na glowne) ulicy ioglqda swojq aa e Hike lustrae salonu Srysjerskiego = a wynikin waga, 2jaka jego ajciec zapewne sle- Mt meczdw pilki noznej. Wklubach fitness oy aes Pracuje nad swoim cialem preed io. Gage te kuzdy szozegot fizycono- Spothess ge ne 80 20 bardzie atrakeyiny dobre pone drogerii, gdzie zaopatruje sie radu czone do wydluzania i poellereca- sterkeuw lisien z ies eswoim wixerunkiem w lu- dumnie enaisiriseee oA nigj rozmaite kosmety) pir hommes ‘etka «dla mesezyzn» lub dzisivjseyy mial na wypadek, gdyby ktos «nie- we Mal pomylic jez produletami pr2e- enaczonymé dla kobiet”. ,Metroseksualny” to nieli sigz wydatkami mlody mezezyzna mieszkajqcy wd miescie lub w poblizu metropolii, gdzie znajdu lep: sklepy, Kluby muzyczne, bary, sale gimnastyezne i salny fryzjerskie. Wedlug Simpsona mimo uplywu lat ambasadorem metroseksualnosei pozostaje David Beck- ham, ,poniewat wvielbia byé ogladany i poniewat tak duo mezezyzn i kobiet uwielbia go ogladaé’. W dodatku na kazdym zdjgeiu prezentuje sig znakomicie - jest przy- stojny, zadbany, stylowy, modny j zadowolony z siebie. Sport plus porno Czesé badaczy przyznaje, e popularnosé ,metroseksual- nosci” spada, a wypiera jq trend silniejszy i bardziej agre- sywny. , Topolqczenie pornografii i sportuw cieleidealnie wyrzecbionym dzigki godzinom spedzonym w gimnaz nie (2 gr. gymnos ~ nazi). Spornoseksualni mesezyzni traktujq swoje ciala jak modowe akcesoria” ~ thamaczy Mark Simpson. Tak jak Beckham jest przedstawicielem metroseksualnych, ikona spornoseksualnosei jest inny slawny pilkarz ~ Cristiano Ronaldo. Mezezyéni spornoseksualni sq skoncentrowani na ciele jeszeze bardzie) niz medezyéni metroseksualni. Pragna, by pozadano przede wszystkim ich ciala - nad ktorym tak ciezko i wytrwale pracowali. Zdaniem Simpsona spornoseksualny mezczyzna ,rzedbi swoje cialo, pom- puje, tatuuje, stylizuje i traktuje je jak seksowny towar = fabryki XXI wieku - klubu fitness”. A efekty tego wy- silku nagrywa lub fotografuje i wrauca do sieci. Czemu to rabi? Poniewai 2daje sobie sprawe, Ze Zyje w dyktacie Swiata mediéw spolecznosciowych, zatem jesli nie za~ dba nalezycie o sw6j wizerunek w necie, to po prostu... zniknie. Chce ezué sie pozadany i to pragnienie ~ zreszt akceptowane i powszechne wsrod przedstawicieli mto- dego pokolenia - jest sednem metroseksualnosci. Spor- noseksualnog¢ jest uksztaltowana w swiecie owladnig- tym obsesjq na punkcie selfie. Dzieki smartfonom dzis kazdy mozezostaé dyrektorem programowym i gwiazda we wlasnym reality show. Co ciekawe, mezezyzni spor- noseksualni ceniq podziw innych mezezyzn bardziej niz, podziw okazywany przez kobiety, uwazajq bowiem, Ze drugi mezezyzna lepiej rozumie, ile czasui potu wymaga »wyrzedbienie” bicepsow. Co dalej z meska todsamoscig? .Gdy mez 0 «kryzysic meskosci», Teryzys, Mussa emierzyé sie xfaktem, ae wspo skosé nie jest tym, cxego cheq lub cxego by oczeki To sig zmienilo, Ogromnie. A zmieni sig jeszcze bardsiey” ~ twierdai Mark Simpson. esna me- vali. BEATA BANASIAK-PARZYCH jest socjologiem rodziny, absolwentka Instytutu Nauk Spotecanych Uniwersytelu Warszawskiego, prezesem Stowarzyszenia na rzecz Niezaleznych Inigjatyw Rodzinnych LATONA Na portalu www.charaktery.eu prowadzi blog ekspercki esti chcesz podzielé sig oping na temat artykulu, napisz do nas (redatcja@charaktery.com.p), Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskie} rok zatabenia 1922 UCZELNIA PUBLICZNA BEZPLATNE STUDIA STACJONARNE SOCIOLOGIA | PEDAGOGIKA puzy WYBOR SPECJALNOSCI SECs) Ee rey ey Ei EDUKACIA ARTYSTYCZNA us se iets STUDIA NAD ‘ Naat ON etal Y UL, Secxgivicka 40, 62-353 Warszawa tel 22589 36 00, email rekrutaqa@ans.edu.slJak pokazuja badania Eurobarometru, Polacy zmieniaja prace Srednio co 12 lat, a osoby pr? ed traydviestky nawet co M4 miesiecy. Jednym 2 naj- iniejszych powoddw decyzji o odejseiu 2 prac cj istotnym niz wysokosé pens i too wiele bard czy zakres obowigzkow — jest atmosfera w pr Gay mamy kiepskie relacje ze wspolpracowni- kami, doswiadezamy rownie silnego strest jak ofiary przemocy fizyeznej. Jestesmy wyezerpani emocionalnie, zniecheeeni, rozezarowani, towa- ryszy nam stale poczucie bezradnosei, a nawet objawy depres e sig koszmarem, wy- trzymanie osmiu godzin w firmie jest y na miarg bitwy, a kolega/kolezanka .zza biurka” wrogiem numer jeden.. Kontikt na wlosku Zaczyna signiewinnie: jeden drial, jedno stanowi- sko i dwie asoby (lub wiecej) praekonane 0 swojej wyjatkowosci, Weajemna niecheé i zazdrosé poja- wiajg sig szybko, gdy w jednym zespole spotyka sig dwie oscby, ktore widza siebie dokladnie w te] samej roli = szefa, formalnego lub nie. Stawka jest posiadanie wladzy, kontroli, prestizu, Dla niekté- rych osiagniecie odpowiednie) pozyeji w zespole Jest kluczowe, by dobrze oceniaé siebie. rons “ silng chgeia zdobyela wysokiexo stanowiske kevig sig kompleksy i niska samoocena, ktorg popraw i ma wlasnie status zawodowy More to bye tez ne : stia ambicji i wysokich celow, jakie stawia sobie dana osoba, ale takie posiadania wawiguk > ty prestifu i praywilejéw preypisanych stanowisku Ti, ze ludzie stawiajg sabie ambitne cele i dese de sat réalizagjinie jest nicayin i a Praca s' awaniem ne cle dpa do ih 4. 'rablee oe aig ted), gdy-ocena wlasnesasdby men preezinicjsee pracy'istanowisko, jakiezaymeien aslowo ,menedier” na wirytowee stajesiewasnie: sve niz bycie dobrym (i lubianym) pracownikie Zazwryczai stybko tozpornajemy osoby, kigve ne nad nami gorowaé idominowae. Trudeo sn, pracuje, gdy'ich potrzeba dominaci nie den sposob uzasadnion; , cheg no sie nimi nie jest waa. a, : oh wynika zestanowiska. C ies be Jesli nie nieni, sami nieustannie podkreslaja whey ¢ doce- fo ich sposab na preetrwanie, ale erect nae Pacaly, cichy kravk~ zauteaeie ming. toe stem, + CZERWIEC 2016 ee a Spycholog, madrala, zazdrosnik, pochlebca, plotkarz, furiat - 1najda sig w kazde) firmie czy organizacjL. Jak zbudowac Z nimt dobra wspdtprace? potrafig cos zrobié, poniewaz na co dzien exujasie niedoceniani, krytykowani, pomijani w waénych kowestiach, ustaleniach i spotkaniach zespolu. Im wieksza potrzeba akceptacji, tym silniejsze dazenie dodominacji, podkreslanie wlasnych zastug, moz- liwosci i umiejetnosei. Taka osoba tlamsi wspol- pracownikéw oezekiwaniem, ze beda nicustannie potwierdzac jej wyjatkowosé. Jesli tego nie orzy miuje, to okazuje wy si Ose, ladem relacji trudnej i budujace| Po eci jest wspdlpraca migdzy osobam! nujacymi podobne stanowiska, o podobnym co : pomactenth ale réznych pogladach na it poldzialanie i zakres realizowanych zadan- am, gdzie cierajg sig rozne potrzeby, oczekiwa- ib Tier wybuch konfliktu (mniejszeg0 '80) jest kwestia ezasu. Zazdrosci lub schlebia Jedny 5 at il Arialaf oséb, Ktére cheq zdomine” sztuerre ah jest... podlizywanie si bod et etic kowe zachowanie tatwo od- Rétnije ee poeliwabe czy przyjemne) UW Bh tensywnosé ich ¢ noe jakg s y wyglas ane, 1 it chlebey, ktoe ae ‘ywania. Glownym celem Peo Weajemng a ustatinie wyglasza zachwyty mae SestiGuty ce Praca i/lub wspdlpracownikiem Szowanie whasnych niedociaghe> WE (KS ANNA KROENKE ILUSTRACJA MICHAt STACHOWIAK WROGOWIE€zza BIURKA brakow, kompleks6w, a czasem po prostu proba zdobycia przychylnosci otoczenia, Bywa, 2 $4 to ania maskujace - méwig dobrze o tobie, ale jestem super, bo pray mnie super ezujesz sig Od milych sléw i pochlebstw: latwo sig uzale: ni¢, leez na dluzszq mete $4 irytujace, bo trudno ‘, 4e pod tym nieustannym rozplywaniem mi zaletami i walorami nie kryje si¢ nic wigee}. Praeira w relacjach, takze 2aw' dowych, jest podstawa zaufania, a jej brak webn- dza niecheé. O prrejrayste relacje trudno rownied w pracy ¢20- adrognikami, choé w swoje) zzdrosci ezeste sa subtelni. Moze ona dotyczyé stanowiska, zakrestt whadgy, umiejetnos kompetencji, autorytetu, jaki wzbudza dana osoba, ale tez prezenc)i, syININ- nnych ludzi czy wielw innyeh aspektow: Przeia- wiaja ja glownie osoby, ktdre ezujq sig zagrozone, niedovenione, niepewne. Zazdrosc czqsto jest Wy nikiem pordwnan ja ~ ini, gdzie obraz, wlasne} osoby zawsze oceniany jest slabiej. Nasqczona bywa lekiem o utrate waznyeh dobr czy relaci Pielegnowanie w sobie zazdrosci prowadai do auto~ destrukeji. Zawsze znaida sie ludzie ladniejsi, ma bardziej kompetentni od nas. Nieustanne pwad drz pordwnywanie sig z innymi moze zatem pote; frustracje. Jak wspolpracowae 2 zazdrosnikiem? Przede ws7) pordwnai, bo beda one dotyezyly wszysthies ‘od nowej sukienki po ocene roczna. W relacii 2 Za adrognikiem warto zachowaé zimna krew i 2drowy rozsadek. Dzielié sig informacjami, ktore sq nie~ zbedne dla wykonania dane} pracy, ale rozmowy na tematy prywatne podejmowaé 2 dug ostro7mos- cig. Zazdrosnik zawsze znajdzic cos, 60 odniesie do siebie i oceniz whasnej perspektywy. Lepie} zatem filtrowa¢ przekazywane mu informacie. Proez zardrosnikow i cukierkowych pochlebcow trudnymi wspalpracownikami sa takze plotkarze Plotkarz to ezesto osoba niezwykle sympatyezna, tkim nie da¢ sie weiagac w schemat - CZERWIEC 2016RAKTYEZI praca _ prey ktored Jatwo Si€ mat do To! interesujace in- usmiechnieta, a wig otworzyé. Potrati stworeye dobry mowy whasnie po to, by a7 est s formacie o nas. Przckazwanie tych informaqh inaym staje sie w pewnym momencie nawykiem trudnym do opanowania — icho¢ sami nie libimy byé abiektem plotek, to przecie? kazdy w mnie) szym lub wiekszym stopniu uczestniczy w 1h rozsiewaniu. Firmowy plotkarz jest osoba atrak- eying. poniewad rozladowuje atmosfere, dostar- sensacji i umozliwia oderwanie @ od spraw prayziemnych, trudaych czy nudny i strony wywohuje niechec, gdy boimy sekrety, problemy stana sig przedmiotem szers dyskusji. Plotkarz nie tylko praekazuje informacje. lecz czesto tworzy tez wlasne na bazie domystow i pogtosek. W relacji z plotkarzem trudno 0 za- ufanie - warto przede wszystkim zwroci¢ uwagg nna ilogei wartos¢ informagj, jakie przekazujemy. Czesto nieswiadomie preekraczamy granicg, ale raz przekroczona jest zaproszeniem do dziel sig kolejnymi informacjami. Im glebie} i chetni wehodzimy w relacje z plotkarzem, tym trudnie] sie wycofac. Dlatego wadne jest, by samodziel- nie ustawié granice - 0 czym mowie, do kogo, jak resto i gdzie. Rzecz nie w tym, by w pracy mawiaé tylko o pracy. Nalezy jednak pamietac, Ze Spojrzeé inaczej Potrzeba posiadania kontrol i udowodnienia wiasnej racji powoduje, ze relacja zmierza w kierunku konfliktu i agresji. Kluczowa okazuje sie odpowied? na pytanie: co jest dla nas wazne? Forsowanie wrasnych racji i udowadnianie wyeszosci jedne] osoby nag druga czy rzeczywiste osigganie wspdlnych celow? Chcemy walczyc czy Zwycigzac? Wspaipracowat czy ignorowat sie? Duialac czy narzekac? Kloci¢ sie ozy lubié? Porozumienia warto uKaC W pierwszej Kolejnosci w sobie. Nie skupiaé sie lecheci do wspolpracownika, nie doszukiwa¢ zlych cech, ziej li | samych negatywow. Nie wypominac: ja potrafig to, a ty nie na ricaym. Nie okrestac, kto jest waaniejszy, madresiszy, skuteczniejszy, bardziej doswiadczony. Takiespory nig tego nie rozstrzygng, a tylko bardziej zaognig sywacje. Zmiana jest moziiwa i w duzym stopniu zalezy od naszego nastawienia. Warto szukac porozumienia nawet wiedy, gdy wydaje sig niemoziwe Ludzie w gruncie rzeczy chea sig porozumiec, ale blokujg to przesz ie | pretensje. Wolimy pielegnowac w sobie niecheé do Grugie} o50y. bo to nie wymaga 2mizny postavy (inp. preyenan sig do tego, 2e nie mielismy racji, 2e popetnismy biad), Jesi sia sprabujemy przyjac perspektywe crugiej osoby, spojrzec na ae Oczami wspotpracownika, mozna uniknge wielu napiee i budow zorowe relacje, oparte na wzajemnym szacuniu. a +s CZERWIEC 2016 to przestrzen plynna. Informagje » prywatne i intymne, m zwhaszeza na tem gostaé niewlasciwie wykorzystine- Spycholog kontra furiat Wesred Indzi, 2 ktorymt njelatwo pracowas, jes, takie typ sprytnego spychologa. Taka osoba za. wwsze znajdzie pow ad i wythumaczenie, by swojn} obowigzkamii zadaniami obarcaye innych. Twier. Gal ze mia wigee} obowigakOw nid res7ta Zespoly, je zadania przedsta ako niezwykle wazne jeruadne, nawet jesti thie nie s3. Spycholog wyshy. crajesiginnymni wsubtelny sposob. Nie narzuca si, jest erzecrny — pytawsposob, ktory wymusza zgode ‘cha wykonanie danego zadania za spychologa. Po- i af ile i onama moc kok nie jest niezym zlym, swoje granice. ezym warto pamigta weholog te granice uwaanie bada, by sprawdzi¢, na ile moze ijdzie podatny grunt, bez \é z uprzejmosei kolegow. Za kto zrobi to le- y/nieoceniona” zbycia sig niewygodnego balastu, jakim sq pewne obowigzki zawodowe. Spycholog, bardzowdzieczny, nigdy nie us bach, ktore z czasem beda rosly. Podobnie rosnie gniew furiata. To kolejny typ tok- syeznego wspétpracownika. Furiat szybko sig iry: tuje, robi duzo zamieszania = krayezy, obraza, ne- guje, po ym wycofitfe sig. Latwo wpada w gnie a nastepnie latwo zapomina 0 powodzie swojej zlosei. Zyje pod duzym cisnieniem, czesto wielt sprawom, zadaniom nadaje wieksza wartos¢ i zna- czenie.nii faktyeznie maja, emocjei napigcie uwal- nia poprzez niekontrolowane wybuchy zlosci. Nie potrafi wyrazaé swoich oczekiwani inaczej nid po- przez krzyk, bo tylko wtedy czuje, ze ma postuch, a wykrzyczenie sie jest dla niego jedyna forma por dzenia sobiez dana sprawa. Wspélpracownicy bait sig furiata i unikajg go, bo jest nieprzewidywalny: W pricy z furiatem nalezy jasno okresli¢, do ktéreg> momentu dane zachowanie jest akeeptowalne. Gdy furiat wpada w spirale zlosci, nie warto wehodzi¢ 7 nim w dyskusje, bo nie przyniesie ona pozada- nego rezultatu. Furiat ezesto musi sig po prostt wrkrzyezeé, by pozbyé sig napiecia. Mamy pra? nie uczestniezyé w tym. : Madrala ber granic ae trudnosei_przysparza kontakt fa Hone acownikiem madralg = nie ma rec vind nie zna, ktérych nie widzial, nie do- ncaa | oaumial. L dziel sig swoid wiedaa sig wie cidai ry ; tkimi. Za tq potrzeba dzielen'* cenienia i hed ami ezesto kryje sie poczucie nied” ralaszuk, '¢¢ Poprawy samooceny. Firmowy mr Sauka potwierdzenia, ze jest potrzebny, mad By Spos6b na tlamsiciela Jak wspolpracowac Ztrudnym kolega/trudng, kolezanka? Warto pamigta¢ o kilku zasadach, 1. Ustal granice i trzymaj sig ich. Jest jakies aachowanie jest dla Ciebie nieakeeptowalne, powied? o tym swojemu wspolpracownikowi. sji trudnych, takie zawsze pojawig sig w pracy. Nie nadawaj im jednak wwigkszego znaczenia, niz. faktye 3. Dbaj o to, z Kim i w jaka rel: ly, kto usmiecha si ‘Selekejonuj znajomosei w pracy. rystkimi szezegolami swojej pracy i wspdlpracownikami, Jesli wie o nich jedna osoba, dowiedz4 sie rwnie? koleine - to tylko kwestia czasu. W sytuacji konfliktowej niektérzy probuja wykorzysta¢ informacje o tym, co jest dla Ciebie wane lub trudni . Dbaj o wlasny komifort psychiczny: Jesh j sytuacja Cig preerasta, zastandw sig, co lub kto jq powoduje iz jakimi zdarzeniami sig laczy. Nie obarezaj sig odpowiedzialnosci ma kie firmowe sprawy. 6. Nie dzialaj zgodnie z zasada wet za wet, ale nie badd te2 bierny, gdy Twoi wwspoipracowniey zachowuja sig w sposéb dla Ciebie nieakeeptowalny. Be doceniany. Swoim zachowaniem zdaje sig wolac: dostrez mnie! Jak radzi¢ sobie z takim wspolpracownikiem? Preede jystkim jasno komunikowa dea, porada sq nam potrzebne i w jakim zakresie. Gdy budowa relagji nie jest modliwa, a proby poprawy rio zadba¢ o jasne wymaczenie gra izacje zadan zawodowych, a takze nic. To umoz! pozwoli zachowaé komfort psychicany w kontakeie 2 do- minujacym wspolpracownikiem. Mamy prawo decydo- waé, ktore zachowania sa dla nas akceptowalne, absolutnie nie. Jesli dana osoba probuje nam narzuci¢ odbierania roznych sytuacy, mojemy powiedzie¢ .stop’, i to bez koniecznosci tluma: czenia sig z powodow. Nie chodzi podwazanie decy przelozonych, niszczenie standardéw, wylamywanie sig i wychodzenie przed szereg, ale podejmows nie dvialania majacego na celu ochrong nas7; ich uczué i emoc}i. Wane jest takze, by nie na ena cicha walk lub otwarta wojne, bo walka zawsze poteswe kontlikt, nisz~ cay psychicanie i fizycznie, a czesto calkiem uniemozlinia prace. sw6j tok myslenia, dziatar ANNA KROENKE jest psyctiologiem, Sierownkiem HR w Quatent Software, absolwentka studiow MBA na Uczeini tazarskiego w Warszawie i podyplomowych studidw Zarzqdzania Zasobam Ludakimi na Uniwersytecie WarszawsNim, Inleresule Sg psyenologa biznesi i praywodztwa Jesticheesz podielic sig opinig na ternal artykutu, ngniSs G0, 088 (redakoja@ensrakiery comp). Wydziat Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Zapraszamy na studia Psychologia Psychology in English Kognitywistyka Perrine] podyplomowych Pe] Mor Wl) Prat ean | DOLACZ DO NAS! fer aie ea ety] i dowiedz sie wiecej Percy eves uw200.uw.edu.ply ¢ WWW. CHARAKTERY. ,°® AGNIESZKA CHRZANOWSKA: Podziwiamy ludzi potrafigeych porywaé tlum, jak Steve Jobs, ktéry zarazal wszystkich wokdl swa, wi- aa, albo Ksigzna Diana, ktorg za troskei cieplo kochali nic tylko Brytyjezyey. MySlimy zialem, ze x taka charyzma trzeba si¢uro czywiscie tak jest? OLIVIA FOX CABANE: Prvez dlugi czas uwa- Zano, Ze charyzma jest cechy wrodzong. Tymezasem badania pokazuja, Ze jest efektem wyuczonych Ta- chowat. Steve Jobsnie zawsze byl charyzmatyeany . Czy rze- OLIVIA FOX CABANE jest trenerkg. Jej zainteresowania obejmuja taki n j 2jmujat tematy, ‘jak: charyzma, zaufanie, gree Wspélpracowala z najwiekszymi ameryka oraz wykladala na prestizowych uczelniad Harvard University. Autorka ksigiki Mi charyemy, wywieranie wplywa, tiskimi firmami h, min, + CZERWIEC 2016 Steve Jobs PE Charyzma nie jest darem, zktorym sie rodzimy - mozna sie jej nauczyc. Fundamentem charyzmy jest obecnos¢, natomiast jej budulcem - zyczliwos¢ i sita. Olivia Fox Cabane ‘Trudno mi wy. lidera, dia charyzmy. To mit byé wielkg zaleta w amy. Introwertycy Wac Sie w Swietle r centrowaé uy; WE ROZMAWIALA AGNIESZKA CHRZANOWS ka, ILUSTRACJA GALERIA RUSZ Podezas swoich pierwszych prezentacji weale nie wypadal dobrze. Chowal sie za méwnica, patrzy! w dol, nie przemawial w porywajacy sposdb, nie emanowal pewnoscig siebie, przeciwnie - wydawal se niesmialy. Przez lata wypracowal jednak wlasny Gi : ey: styl - iscena nalezala do niego. toate eyile uezymy sig w dzieciristwie, pro- Ba fae nowych zachowani, obserwujac ich ene powiednio Je dopracowujge. W koricu sai ie nawykiem. Historia Steve'a Jobsa poka- we jednak, ze nigdy nie jest za poino. obrazié sobie, ze skryty ,odlu- eke lek” nagle Przeobrazi sie w charyzmatycznego Ludzi sdlaickin Zak “tom wydaje sig, ze introwersja jest przeszkoda it W rzeczywistosci moze ond niektorych rodzajach chaty- nie ezujq potrzeby, by znajdo- eflektorow, potrafiq za to sko™ 48¢ na drugiej osobie. Bylam introwertyeznq nastolatka, nie radzitam so- bie dobrze w relacjach spolecznych, podczas spot- kati towarzyskich czulam sig jak ostatnia niezdara. Dosztam do wniosku, ze musze to zmienié. Bardzo cheialam nauczyé si¢ nawiazywania relagji. Bylo to wielkie wyzwanie, ktore wymagato ode mnie ryiScia poza strefe komfortu. Co jest fundamentem w budowaniu charyzmy? Od ezego powinniémy zacz3é? Od obecnoéei. Czasem rozmawiajgc 2 kims, la- piemy sig na tym, ze bladzimy myslami gdzie in- dziej. Nie jestesmy w pelni obecni inasz rozméwea na pewno to dostrzeze. Nie da sig udawa¢ obec- nosci. Przebywajac w towarzystwie osoby chary- zmatyeznej, czujemy, ze jest w pelni z nami, tu i teraz, ze pogwieca nam w tym momencie cala swojq uwage. Obecnoéé¢ jest fundamentem charyzmy, natomiast jej budulcem sq zyczliwos¢i sila, Gdy przebywamy z charyzmatyczna osoba, mamy pocaucie, ze nas lubii jednoczesnie jestesmy pod wrazeniem mocy, ktérg emanuje. Na tym polega istota charyzmy ~ lgezy w sobie zycaliwos¢ i moc. Mog, sila jest spostrzegana jako zdolnosé od- dzialywania na otoczenie - w bezposrednim kontakcie lub poprzez wykorzystanie Srodkéw finansowych, zasobow intelektualnych, poayc)i spolecanej. Z kolei zycaliwos¢ to dobra wola oka- zywana innym. To wlasnie doswiadczane ciepto izyealiwose ze strony innych ludai pozwalaja nam przewidzie¢, ezy wykorzystajg oni swoja site i za- angazowanie na naszq korzys¢, dla naszego dobra, czy nie. Wszyscy ludzie z charyzma maja te trzy ceehy Na charyzme skladajq sig: , ayerliosé i moe, ale ludzie charyzmatyezni roiniq sig pod wagledem nasycenia kaddego z tych skladnikow. Obudz goryla Jak zrobié wrazenie na drugiej osobie yoja charyzme? Olivia Fox Owki. i wzmocn Cabane daje proste w' Stuchaj. Nie przerywaj rozmOwcy, okazuj zainteresowanie tym, o czym mowi. Mie probuj robic wrazenia na ludziach. Pozwél, aby oni zrobili wrazenie na table" ~ przekonule Cabane. Patrz w oczy, Utrzymuj gigboki i peten ciepta kontakt drugiej osobie, ze jestesmy jej zyczliwi i jest dla nas wazna Dostrdj gtos. Mow powoll i wyraénie, cieplym, ale pewnym: imocnym glosem. ciala, ktéra komunikuje site. Dzieki temu poczujesz wieksz4 moc i pewnosé siebie. Okazuj przy tym zyczliwosc i szanuj przestrzeni osobista drugiej osoby. Oprae. AGh. Wigce) wskazowek oraz propozysje cwiczes znajdaiecie wesigice Oltwi Fox Cabane pt. Mitcharyzmy, Rebis, 2016 Na przyklad dla Billa Gatesa charakterystyczna jest charyzma uwagi. Cechuje ja wysoka obec- nosé - wymaga zdolnosci skupienia i antentyeznej obecnosci. Ten styl charyzmy sprawia, ze ludzie a zma dobroci, kt6ra prezentuje na prz} lama, opiera sie przede wszystkim na Zycaliwosci. W kontakcie z takim charyzmatycznym przy- wodcg ludzie czuja sie otoczeni troska i w pelni akeeptowani. Margaret Thatcher nie emanowala cieplem, z pewnoéciq jednak byta jedng z najbardziej anaczacych postaci Swiata polit ezosézapewnila brytyjskiej premier przydomek Zelazna Dama. Thatcher prezentowala charyzme autorytetu. Je} dominujacym skladnikiem jest sita. Ten styl chary zmy opiera sie na przekonaniu, ze dana osoba ma moe, by wplywaé na rzeczywistosé. Osoby, kté prezentuja charyzme autorytetu, emanuja pew- noscia siebie, jednak nie zawsze sq lubiane. Moc prezentowat ted Steve Jobs. I ted nie wszy- scy go lubili... ‘Jobs byt wizionerem i swa wizig inspirowal innych. Ten rodzaj charyzmy cechuje niezlomne przekona- nie i wiara wsprawe. W ten spos zjonerskiej ujawnia sig moe. Ale oczywiscie w styl charyziatyeznym jest réwniez mi wose. Wig) :determinowani, by przel innych do swoje) Wi skupia sie ich dziatani serdecznymi ludémi, to jednak w ich wizji widoczny chetny aspekt zaangadowania na tzecz. ja- egos dobra, wartosei. Jesii chcesz podzieli¢ sig opinig na temat rozmowy, navisz do nas (redakcja@cnaraktery.com pI) / CZERWIEC 2016 wzrokowy. Gtebokie spojrzenie komunikuje empatig, pokazuje Badz jak wielki goryl. Przyjmij silng i zdecydowana postawe BeWE TEKST BOGDA PAWELEC ILUSTRACJA JASMINA PARKITA ~ W caym moge paristwu poméc? ~ Chyba we wszystkim - westchnela traydziestopa- roletnia kobieta siedzqca naprzeciivko mnie. Obok niej usiad! maz. Rozplakala sig, ~ Od trzech latle- ezymy sie z powodu nieplodnosei i ja jué tego nie wytrzymuje, Martwig sie, Ze nigdy nie bedziemy mieli wlasnego dziecka. Wszystko wkolo i we mnie w Scodku jest smutne i bez sensu... Przestalam wierzyé, #¢ kiedykolwiek nam sig uda, ~ Aja je} mowig, ze wszystko sig uda. Zobaczysz Ewa, bedzie dobrae! ~ maz chwycil ja za reke, = Nie mow tak do mnie - rozzloscila sie Co to znaczy .dobrze”? Skad wiesz, i bedzie dobrze? Méwisz. tak, bo weale ci nie zaleé ; Miala pelne prawo tak zareagowaé. Wielu osobom wwydaje sig, Ze zapewnianie kogos, ie bedzie dobre, pomaga mu, jednak zwykle -irytuje. Osoba, ktbre cierpi, odezytuje to jako nie niewnoszqce slowa, ktore Poprawiajq samopoczucie przede wszystkim mowigeemu, bo preecied staral sig dag nadziej, sig w trudnej na tej cigzy. Na ogél nie wiemy, jak zachowa sytuagji, na prayklad w kontakeie z ossbamni am gaiaeymi sig 2 chorobg nowotworowg,cigzkimn schorzeniem kardiologicanym ezy nieplodnosel ~ wszystkie te choroby: wywoluja identycane oak cje. Nikt tak napranide nie wie, exy bedzie atnny i jak skoriezy sig ich historia, ate Zatoba x36 ~ Co maz méglby zrobi¢, eby naprawdg trudnej sytuacji? ~ Na pewno nie powinien ob dobrze, bo to jest takie puste slowo, ~ Co wtakim razie pomogloby pani choc G ~Y Pani chociag ~ Sama nie wiem... Gdy treyma tihieake e Jak w tej chwli,ezuie sig macznie opie e 8 bylo pani ize w tej lecywaé, ze bedzie + CZERWIEC 2016 Pary leczace nieptodnos¢ Zyjq w ogromnym stresie, Wieluz nich towarzyszy depresja, ktora dodatkowo utrudnia Zajscle w ciaze. Jak moze im porndc psychoterapia? Maz jest bardzo dobry, rozumiemy sie bez sl6w. Zrobi mi herbaty, przytuli. Byli kochajgcg sig parg, nie potrafili jednak mé- \wie wprost, czego oczekujg od partnera. To ezesty problem w relacjach, rowniez w bliskich zwigz- Aah ueunin Poprosié o pomoe, a drugie} tudno jest odgadnaé, cz aw ieee lgadnaé, ezego naprawd¢ S Coby bylo, gdyby méwila pani mezowi wprost, - Jest pani w danej chwili potrzebne? Moie la- el byloby uzyskaé pomoc? Gane ~ Ucieszyl sie mezczyzna. - Wreszcie wie- u ee Co robi¢. Prawde powiedziawszy czuj@ me fies bares bezradny, zrozpaczony. Ewa pla- zidike, 2 ie AW Weekendy czesto nie wstaje Takie relacj ae Slyszalam od wielu moich pacien” fate oe ttzech latach nieskutecznego sta- aes pale kobiety maja obnizony nastroj, depresyjne ree evierdza sig nawet silne stany Hfarmakaterapiy ote Po enoterapl & czast ~ Prosze opowiedzieé o swoim samapoczuciu... ~ Nie moge si¢ pozbieraé po nieudanej prdbie in vitro. Tak bardzo liczylam, ze sig uda, a teraz nie mi sig nie chee, z trudem wstaje i ubieram sig, przestatam jes¢ i schudiam dziesig¢ kilo, w pracy mam coraz gorsze wyniki i chyba niedlugo mnie wyrzucg. Pacjentka miata klasycane objawy depresji wyni- kajqcej z nieskutecznego wieloletniego leczenia nieplodnosci. Starala sie o dziecko od trzech lat = to oznacza, ze wraz z mezem traydziesci szesé razy przezywali zalobg po dziecku, kt6re nie poja- wilo sig na swiecie. Co miesigc wyobrazali je sobie, kupowali w myslach wézek, pieluchy, lzeczko, zabawki. Depresja towarzyszy nieplodnosci bardzo czgsto i-jak wykazaly badania przeprowadzone na Uni- wersytecie Harvarda przez psycholog Alice Dol- mar — dodatkowo moze utrudnié zajscie ciaze. Bez kontroli Pani Ewa wymagala nie tylko konsultacji terapeu- tycznej, ale i psychiatrycznej. Zdecydowala sig na obie formy pomocy, bo czula, Ze juz nie radzi sobie ze swoim cierpieniem. Rozpoczelygmy terapie. Maz nie pojawial sig na spotkaniach, ale interesowal sie terapig ony. Ewa chetnie opowiadala mu o tym, cosie dzialow sie sesji. Objawy depresji dlugo utrudni Kiedy pagjent ledwo sily pracowa¢ i nic mu sig nie chee, jedy jaka moze zrobié terapeuta, to byé znim, ws itraymaé za reke. | tak przez nastepne osiem tygo- dni Ewa plakala, bo stracila wiare, Ze kiedykolwiek zostanie mama. Pierw 8q trudne, poezqtkowo nie wida¢ zadnej poprawy , dziatania lekow pojawiaja sie dopiero po dwoch miesigeach. Przekonywalam panig Ewe. e jué niedlugo poczuje sie lepiej. Po mniej wigce} dwéch tygodniach cog drgnelo. ~ Leki sa stabsze, spie juz do siddmej, dsmej, anie tak jak wezesniej do cawartej rano. ~ To dobrze, bo leki sq bardzo trudne do opano- wania i rzutuja na samopoczucie. ~ Ale i tak weia? boje sie kolejnego zabiegu in vitro. Nie wyobrazam sobie, ze zndw moze sie nam nie udaé. Gdy po poprzednim okazalo sie, de nie jestem w ciazy, zupelnie nie mogtam sie pozbieraé. Lezalam w lézku i plakalam, a potem nie mialam jué nawet sily plakaé. To byl okropny stan, nie wyobraiam sobie, Ze to moze sig powto- rzyé. Bylismy pewni, e metoda in vitro pomoze. 0 niej z pewna nonszalancja. jakas wiem, skad przyszto mi do gtowy, ze dzieki te} metodzie od razu zajde w ciaze. scenariusz sobie w glowie ulozylam — m\ o zakoniezeniu pracy zawodowej, 0 ki cach spokoju, Zeby sig praygotow: :, mie¢ czas, WE ax CZYTAJ TEZ Kiedy gtowa mows: nie’, .Charaktery’ 8/2012 lest dom, drzewo, syna... brak”, ,Charastery” 2/2014 _Nadzieja na zycie”, .Charaktery” 2/2015, = dosigpne na wenw.charaktery eu. ‘Tnajdaiesr tam ponad crtery tysigce tekstdw 2 Charakterow’ -Psychologii D2is", .Psychotogii w Szkole” Dostep do calego archiwum — 12 zlotyeh, § teksiow — tylko 3 ote. + CZERWIEC 2016 &Czekajac na dziecko Swiatowa Organizacja Zdrowia okresla nieptodnosé jako chorobe spoteczna. Wedtug szacunkowych statystyk $wiatowych problem nieplodnosci dotyezy 10-18 proc. populacji na swiecie. Odpowiadalo to Ww 2010 roku licabie ok. 48,5 min par, ktore przez kolejne pigc lat bezskutecznie staraly sig o dziecko. Z danych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego wynika, Ze obecnie problem niepfodnosci dotyka co roku okolo 1,5 miliona polskich par (Ww tym 0d 10-do 25 proc. ma problemy z poczeciem drugiego dziecka). Jedna na szesé nieptodnych par szuka pomocy medycznej. jasna glowe. I tak zrobitam. Gdy okazato sig, Ze nie jestem w cigzy, m6j wiat sie zawalil... Takie opowiesci czesto przewijaja sie w gabinecie terapeuty. Pary starajace sie o dziecko nie chcq slyszeé prawdy. Choé lekarze praeprowadzajacy zabieg uprzedzaja, ze nawet w najlepszych kli- nikach in vitro daje okolo 40 procent szansy na cide, aw wiekszosci znacznie mniej, to pary ma- raace o dziecku ignorujg te informacje. I nie jest to wyraz naiwnosci, lecz wielkiego pragnienia po- siadania dziecka. Desperacko waleza 0 cigze, po- mijajac alternatywy trudne do zaakceptowania. Jednak przyjrzenie sig tym alternatywom mimo wszystko pomaga - 0 czym wielokrotnie przeko- natam sie w mojej ponaddwudziestoletniej pracy terapeutycznej z parami dotknietymi nieplodnos- cia. Przyirzenie sie temu, na co para jest gotowa, Jesli nie pojawi sie biologiczne dziecko, to najlep- sza droga do zmniejszenia napigcia. Czy zdecy- dujq sig na adopejg spoteczng, a moze skorzystaja z banku nasienia, oocytu innej kobiety, a moze zzarodka? Byé moze wybiorg bezdzietnosé, Wzie- cie pod uwage innego scenariusza niz tylko ,musi nam sig udaé zajéé w cigig” daje im wieksze po- ezucie kontroli, a co za tym idzie - wiece} spokoju w staraniach o dziecko. Inne scenariusze ~ Pani Ewo, moim zdaniem powinnysmy sig preyj- F226 temu, co staloby sig, gdyby kolejna proba sig nie udata. Wiem, ze to bardzo trudne, ale warto pomysle¢ takze o innych scenariuszach, Moje zro- bié pani wiele, by poméc w procedurze in vitro ~ pozbyé sig objawow depresji, znaledé wsparcie w rodzinie i znajomych, ulozyé relacje zawodowe tak, by nie powodowaly dodatkowego stresu. Na to wszystko ma pani wplyw, ale na to, czy komérka polaczy sig z plemnikiem i powstanie zarodek da- Jacy szanse na nowe zycie, nikt nie ma wplywu. + CZERWIEC 2016 aie To jest nie do wytrzymania! ~ Ry, - No ee a io ee ape Fotis. Do tej Ae 2g Tosi era, byt wstanie 0 osiagng® Mala dy cregos chels a downego meza, mieszkanj qwymarzona prace, cudownego msi, Tk Mexanie, Tene arakagj co roku. TykD diecka Drak, Thad yo snk 2m mn na cog wplywu. A nieplodnos¢ konfrontuje ates ztaka sytuagja ~ wiele osdb po raz eae 2 v ea zyciu doswiadeza wtedy niemocy, Y9Ku WPlywu, ~ Co w takim razie moge zrobic? - zapytata Ewa. [ 4 " ~ Chociaaby prayjrzeé sig opcjom, ktére mogliby. écie paristwo w2iac pod uwage, gdyby nie powiodla je kolejna proba in vitro. et retie ~ westchnela cigzko. ~ Do tejpory staralam sie tego nie widzieé. Nie chciatam dopus- cié do siebie innego scenariusza. ~ Aco jest dla pani najtrudniejsze do wyobrazenia? = Chyba adopeja. Nie wiem, czy potrafilabym po- kochaé dziecko, ktore nie jest podobne ani do mo- jego meia, ani do mnie. Boje sig, 2. jakim bagazem doswiadczent bedzie to dziecko. - To zrozumiale, Ze towarzysza pani obawy. Adopgja to taki rodzaj macierzyristwa, kt6remu trzeba sie uwaznie przyjrze¢ i do ktérego trzeba sie gruntowanie przygotowac. Moze byé cudow- nym rozwigzaniem, gdy dziecko jest akceptowane ikochane. = Wiem o tym i mysle, 2e moglabym adoptowaé dziecko, ale powinnam chyba pomysleé, czego boje sig najbardziej, co mnie w tym przeraza i czego nie potrafie zaakceptowaé. Pracowalysmy nad tym na kolejnych spotkaniach. Ewa rozmawiala potem z mezem w domu. Wspdl- nie odkryli, co budzi ich najwiekszy lek — ewen- tualne choroby psychiczne dziecka i to, ze mo- gtoby byé nosicielem wirusa HIV. USswiadomili sobie jednak, Ze nie musza sie na to godzi¢. Kiedy para nie czuje sig na silach, by adoptowaé dziec- ko chore lub z jakims innym problemem, musi koniecznie powiedzie¢ o tym w trakcie spotkar w osrodku adopcyjnym. Ne wolno tego zataié, wstydzié sig, ze czegos nie jest sie w stanie za- akeeptowaé, poniewaz obréci sig to przeciwko him. Problem wrécijak bumerang, a jesli dziecko edzie Juz w rodzinie, mote sig to skoriczyé tra- Bicanie ~ albo oddaniem dziecka z powrotem do ae Gzieeka, albo Zyciem z frustracja i poczu- nels Be teeta sig dziecka lub wr¢cz elatiawelaace eee ey rodzina funk sq nig} duced nie ,na site”. Wtedy wszyscy ~ Las ia us 5 w xe nme, ome smy pomysled o tears legiem in vitro mogliby- Witilcisosanii bein eee komérkijajowes i badari okazalo sie, ze moje nad tym, ezy bya slabe i zaczglam mysle¢ i Botowa adoptowa¢ komérkg dawezyni. Na poczatku bylo to dla mnie trudne, ale teraz widzg, ze byé moze to jedyna szansa na posiadanie wlas- nego dziecka. MySle, ze moglabym sig na to zdecydowac - przyznala Ewa na kolejnym spotkaniu. ~ Co na to pani maz? ~ Maz. nie widzi w tym Zadnego problemu. On jest taki dobry i madry... Mowi, ze nawet gdyby trzeba bylo wziae pod uwage dawstwo nasienia albo zarodka, to i tak be- dzie to nasze dziecko. On bardzo kocha dzieci, wychowal sig w wiclodzietnej rodzinie. Tak naprawdg to ja mialam ztakim rozwiqzaniem problem, nic on. ~ Dlaczego? - Czy ja wiem... Wydawato mi sig, ze nie bedg mogla za- akeeptowa¢ dziecka, ktdre biologieznie nie jest w pelni moje. Ale teraz juz to sobie poukladalam w glowie. Gdy poczulam, #e moge mie¢ dziecko 7 adopeji spoleczne}, to inne rozwigzania tez staly sie jakies blizsze, bezpieceniej- sze, latwiejsze do zaakceptowania. Ale obawialam sig, czy maz zaakceptowalby dziecko, gdybysmy skorzystali zna- sienia dawey. Okazalo sie, ze niepotrzebnie sig balam. Maz nie ma z tym problemu. Narodziny decyzjt Ewa preystapila do drugiej préby zaplodnienia metodg in vitro. Strach jej nie opuscit, obawy weiaz mgezyly, ale po- deszta do tego winny sposob. Nie czula sig juz postawiona pod sciana, wiedziala, ze zrobila wszystko, co moiliwe, by pojawilo sie na swiecie ich biologiczne dziecko. Zdawala sobie réwnied sprawe z tego, ze pewnych przeszkad nie jest w stanie pokonaé. Nie podchodzita do kolejnej pro- cedury z przekonaniem, 2¢ na pewno sig uda. Préba sig nie powiodla. Przez wiele dni Ewie towarzyszyt smutek, Izy, cierpienie. Pozwolila sobie na to. Zostala wdomu, przezywala kolejng zalobe. Przerwala take na- sze spotkania. Po wielu miesigcach dostalam e-mail: ~Pani Bogdo, Spo- tykalysmy sig dwa lata temu. To byly dla mnie bardzo trudne spotkunia. Czasami chcialam uciec, czasami nie chcialam slyszec, co Pani do mnie méwi, ale teraz wiem, e byl to niezwykle potrzebny czas. Dzisiaj chci Pani podziekowaé, bo jest x nami dwuletni Jas. Pi szedl do nas = rodziny zastepcze). Podjelismy decs o.adopgji i wiemy, ze byla to bardzo dobra decyzja. Ja jest cudownym dzieckiem, kochamy go nad Zycie Kto wie, byé moze zdecydujemy sig na adopeje jeszcze jea- nego dziecka”, = BOGDA PAWELEC jest psychologiem Klinicznym, psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Od dwudziestu fat zajmuje sig pomaca psychologiczna dla par dotknigtych nieptodnoscia. Autorka artykuldw i ksigiki pt. Opowiesol teraneutyczne 0 niepfoonasci. Czekajac na bociana, a takae wspolautorka (wraz 2 W. Pabianem) ksigzkt Nieplodnosé. Pomoc medyczna t ‘psycholagiczna oraz In vitro. es chcesz podzielit sig opinig na tert artykuth, napisz 60 nas (‘edakoia@charakten:com.p)) NOwoSC! Mezezyani od najmlodszych lat ucza sig skrywat swoje uczucia inajgtebsze pragnienia. Tesknia za bliskosciq ze swoimi zonami, ale nie wiedza, jak ja osiagnac. David Murrow z wlasciwa sobie docielliwoscig ilekkoscia whracza w ten milezacy Swiat jujawnia najwieksze meskie sekrety, Odlarywa przed nami to, co kazdy _ ~mezezyzna czuje, ale czego nie moze jawié Czego ma= ci nie méwi? ereNawet najwieksza mitos¢ nie praetrwa konfrontac|l Znlerealistycznymi przekonaniami.o tym, co Zapewnl patze szczescie. Jakie wyobrazenia utrudniaja dobra relacje? ) jest prawie tak samo nie do pomyslenia jak spoleczenstwo bez kery- iw” — pisal francuski pisarz André Maurois. jego slowa: malzeristwo, st prawie tak samo nie yA ¢ po przekro- czenin magicene} ,tr7 ody koniery sig ctap okreslany jako mlodosé, a wraz, znig pierwsra polowa Zycia. Dlaczego zaczynamy wtedy borykaé siez trudnosciami? Jakie mechanizmy ria? Jakie wydarzenia i¢ ogniskiem zapalnym W howe) roli Magda w wicku 35 lat mama. Dlugo jak rozwigy: Ww? Masz problem _ inie wiess, jak sobie poradzi Wydlaje Ci sig, xe jestes w sytuagii bez wyjsein? tufalo naszym ekspertom. Podpowiadamy, éproblemyy w pracy; domui szkole, Nicustannie scukala na ten temat informacji w in- ternecie, a odpowiedzialnos y wia obarczala rownied me: as zmuszony byl calkowicie przeigé opieke nad synem, choé trudno byto mu to pogodzi¢ z obowia i istwo przestawato istnied, bo kaz dnia kiécili sig, Na pewnym etapie terapii Magda zaczela rozumieé, dlaczego ~ mimo che wstanie zaopiekowaé sig dzieckiem i odnalezé w roli matki oraz Zony. Powrécily wspomnienia zwig- zane 1 matka. Gdy Magda byta mala, jej matka wiecej ezasu poswiecala pracy nizZ cérce, nawet wdomu Slgezala nad pracami swoich studentow i nieustajgco przygotowywala sie do prezentacji wyklad6w, Magda nie pamietala nie jest ine podddaaj sig. Do rozwigzania Twoich wspdlnyeh zabaw czy pI ia w Be pore \jakas droga, wrzeba jg tylko. sp¢dzanego razem _odnalefé! Wielu Ceytelnikow ,Charakterdw" czasu. Opiekowal sig niq nieporadny, poddany matce oj- jasie, C7 ‘ i aakone, Jak pokonaéleki ipolubiésiehie. ciee oraz surowy, bec 2 a oi i bedzie zdrowe, Pszcie na atts: laterik@charaktery com pl marie ae yer. kor Leahey on stanice dziade Na szczescie urodzila Dhavaer’ ul Pateeusiego 40, Pojawienie sig dziecka zdrowego, pigknego syna. 25-502 Kielce i wayciu Magdy przewro- Jednak happy ent nie bylo (eons Lat, cito jej Swiat do gory no- ~ w jej awiazku dzialo sie coraz gami istalo si i Wis 0 sig. cors sie wydarzeniem gorzej. Magda zupelnie nie odnajd kyzysowyym,w ablieau Kt3rego wala sig w roli Zony i matki. Maz nie még) skonfrontowala sig z obrazem wlas- zr0 ‘umieé jej zachowania. Czul sig sfrustrowany ibeztadny, 2 Magda zaczela nienawidziesiobie m te de jest beznadziejng matka, ktora krzyezy na swore malenikie dziecko, Na kaze} sesji terapeuty a plakala, miala poccie winy za swoje zacheur nie. Skupiala sig wylacanie na sobie. Zaczgla mint fantazje dotyezace tego, ze jest nieuleczalnie chore, + CZERWIEC 2016 nej matki ja ‘ ‘) matki jako opiekunki i ony, Nieswia- domi zatisla odtwat ‘aé wewnetrazny wzorzec, iipescdlews nae wplyw na jej relacje z synkiemt sadzi¢ go w roli itn mezem ~ ,na sil” cheiala ob- ezesnie czynige ee remit na, rowno- nych fantazj o chorobie Pete ai USwiadomilascbic nee Podezas terapii Magda ‘odie mechanizmy swojego postepo- wania, zaczela je kontrolowaé, rownoczesnie dajac mefowi swobode i dzielge z nim obowiazki. Dzi¢ki iu niegwiadomych tendencji Magda i jej maz stworzyli partnerska relacje malzeriska i za~ czeli cieszyé sie wspélnym rodzicielstwem. Wiele teorii psychologicznych kladzie naci nieugwiadomione wzorce, ktére przejmujemy od szych rodzicéw, a ktére nast¢pnie odtwarzamy, bedge w ich roli. Wazne jest, abySmy zyskali s domoéé i kontrole nad tym, co pochodzi od ni co jest w sprzecznosei z nami i wyniki | Wzoree te bowiem moga pr7 czyniaésig do wielu konfliktow w relacjach intym- nych, ktérych poczqtkowo nie rozumieny i ktore wydajg sig nam nie do pokonania MOj maz Edyp Zygmunt Freud, tworea psyc taw. faze edypalng w okresie rozvojowym kaz- dego c2lowieka. Nawigzal do mitu o krolu Edy- pie, ktory morduje swego ojea i Zeni sig z wlasna matka. Faza edypalna przypada na okres miedzy 3.47. rokiem dycia d: gdy jego relacjaz rodzi- cami przypomina symboliczny trdjkat. W dziecku as pragnienie, aby byé 2 rodzicem plei przeciwnej, rownoczesnie pragnie ono zni nigcia drugiego rodzica (kompleks Edypa). Dzie ko przezywa symboliczny lek przed Kara za taki pragnienia, co stanowi podwaline poczucia winy yeiu dorostym. Kompleks Edypa zostaje roz- wiqzany nie poprzez przekierowanie tego Jeku na potrzebe bycia podebnym do rodzica tej samej plei i przyjgcie symbolieznej por yj Jednak adarza any adap~ iwkontekscie rodzi sig wow ze kompleks ten nie zostaje ro: tacyjnie. Czym to grozi w przysdlos relacji intymnych? Za prayklad moze postuzye historia Marka. Zgto- poniewad nie weswoim malien- ie przykryeh ob- sit sie na konsultacie psycholo; még! poradzié sobie z sytuac) ie, doswiadezajge rownocz swvajt Zona w bliskosei i nie potrafil wytlamaczy< Zego tak si ejrzewala go 0 to- ezemmu on stanowezo zaprzeczal, Wpravdzie + CZERWIEC 2016* WWW.CHARAKTERY.EU zaraz po Slubie adaraylo sig, e najednym ze spotkan towarzyskich zona przylapala go na dwuznacanym flircie z koledankg z pracy, leez byla to sytuaca jed- norazowa. Od tamtej poryich relaga pogorszylasie, a Marek nie byt wstanie odbudowaé zaufania Zony, nie potrafil tez byé przy niej i spelniacjej oczekiwani, cho¢ ~ jak twierdzil - bardzo ja kochal. Wiele tlumaczyly relacje Marka7 matka. Jego ojeiec naduzywal alkoholu pracowal na waznym sta~ nowisku i czesto pil z klientami, Pil takée w domu z kolegami z pracy. Po powrocie ze szkoly Marek ezesto widzial ojca pijanego. Jak relacjonowal podczas terapii, matka zawsze traktowala ojea jak dziecko, ustugiwala mu, poila pokrzepiajacym ro- solkiem, gdy skacowany nie mial na nie sily. Ni- gdy nie protestowala i nie robila awantur o picie mga, bowiem prawdziwym partnerem byl dla nigj Marek. To jemu matka Zalila sig ze swoich proble- méw w pracy, od niego oczekiwala zaangazowa- nia w sprawy domowe, z nim spedzata wolny czas. Marek do siddmego roku Zycia spal z matka w je} sypialni i nie mial wlasnego pokoju. W trakeie te- rapii Marek zrozumial, dlaczego ju na poczatku malzeristwa odsunal sig od zony i zaczal flirtowad zinna kobieta. Cho¢ realnie zwigzany z Zona, sym- bolicznie nadal pozostawal w relacji z matka, od ktOrej nie mogt sig odseparowaé. Niepotrafil takie zidentyfikowaé sie z ojcem, ktéry w zaden sposdb nie byl dla niego wzorcem do nasladowania. Nie még] zatem wejéé w partnerska relacjg 2 Zong i ot- worzyé sig na je} oczekiwania i potrzeby, W procesie terapii Marck przepracowal swoj nieadaptacyjnie rozwiqzany kompleks Edypa ipo trzech latach mal- Zeristwa zblizyl sie do zony jako jej realny partner, Moje lepsze! Partnerzy w swoich grach chca udowodni¢ sobie nawzajem, Ze ,,jajestem OK, a ty nie jestes OK” - uwaza amerykariski psychiatra Thomas A. Harris. Jego zdaniem wiekszos¢ gier (np. .Patrz, co przez ciebie zrobitem”, »Gdyby nie ty”, ,Jestes taka sama jak twoja ‘matka”), w jakie orajg 2e soba partnerzy, to pochodne wazesnodziecigcej gry .Moje lepsze’ Do tej gry popycha nas pierwotny lek przed bj n cha nas pier yyclem osz Cho¢ zrédtem gier malzeriskich w Moje lepsze” jest els iurazy, to paradoksainie preynosza one réwniez pewne korzysci parze pea i utrzymuja nawet przez dlugie tata. larris wskazuje teZ, Ze niektore pary trwaja dzieki temu, 2 2 partneréw jest ,chore”, a gdy zaczyna zdrowie¢, i tige sy rozpada. Jesli jedno z nich sig zmieni, to muszq zajs¢ inne zmiany dopelniajace, by zwiazek sig utrzymal. (prac. na podst. Thomas A. Haris, Ja jestem OK ~ ty ess OK, Rebs, 2000 + CZERWIEC 2016 Leki narcyZa Amerykariski psychoterapeuta i czolowy badicy natury narcyzmu Otto F. Kernberg wskazuje, 5 Ww pewnym momencie aycia zaczynamy widzieg ograniczenia wynikajace 2 naszego wieku, co o2na. cas, Ye nie wszystkie nasze przeszle plany bed moiliwe do zrealizowania oraz ze osiagnicia jn. nych moga bye wigksze i lepsze niz nasze. To czas rozrachunku z naszymi tendencjami narcystye,, nymi. Daje on szans@ na doswiadczenie wdzigez- nosciza to, comamy, i przyjemnosci. W przestrenj relagji jest to czas utrwalania sig stabilnej wieg) seksualnej oraz gotowosci do jej podtrzymania bez wagledu na doswiadezane konflikty i obserwowane wady partnera. To etap, w ktorym para zyskuje autonomig i uwalnia sie od zaleznosei wzgledem figur rodzicielskich. Bywa jednak, ze zdrowy nar- cyzm ustepuje miejsca patologicznemu., Patologicznie narcystyczny partner ma tendencje do zaprzeczania uplywowi czasu, chee byé wiecznie mlody. Nadmiernie dba 0 sw6j wyglad, co w kon- sekwengji prowadzi do zaniedban w relagjiz part- nerem. Dewaluuje partnera i te jego cechy, ktére wezeSniej wydawaly mu sie fascynujace. Oddziela seksualnosé od peinego zaangazowania w relacje iw jej obszarze szuka narcystycznej gratyfikagji. Stad romansez mlodszymi osobami, ktére itak nie dajq ukojenia ani zaspokojenia. Partner zas spro- wadzony jest do roli stuzalczej, nizszej i gorsze), asama relacja pelna jest agresji i niezadowolenia. Praykladem kryzysu matzenskiego, ktérego powo- dem bylynarcystyezne tendencje, jest historia Mo- niki. Rozpoczela ona terapie, bo nie mogla pogo- dziésig zfaktem, ze rozwiodla si¢z mezem. Miala za, sobq liczne romanse, o ktérych dowiedzial sie maz, Monika zaczela romansowaé z mlodszymi od nes cena, Kiedy poczula, ze jej mlodos¢ a ee przemija. Czula sie stabsza i mniej rakcyjna. W pracy stracila kierownicze stanowi- alo, ktore objela mlodsza kolezanka. a a ree Moniki dowiedziat sig o jej zdradach, ake ie 2lozyt pozew rozwodowy. Rozstali si¢ es lonika byta wtedy wéciekla na mgiai nie isos eames nim kontaktu. Dwa Podeayees eevee silny epizod depresyjny: viynikiem refldeg eames te depresia by's mined: ji, Ze relacja z mezem byla jedy- ites (om eemeatem w dotychezaso- si¢ziym, te lunku je) Zycia. Kiedy skonfrontowala cig oraz fauaen ua ns atrakeyjno® fiesenl mean zawodowym ani triumfowaé nad onika wrdetle pies Po kilku latach terapit to znacznia micas meza. Zrozumiala, Ze milos¢ ‘} niz podziw i triumf, = JeSi cheese pedvio ie. edakcia@na ratersconah na lemat artykulu, napisz do nas Rozwazny kontra spontaniczny Mam 37 lat iza sobq czternascie lat matienstwa. M6j maz byl moja pierwszq wielleq mitosciq. Nadal go Kocham, ale... no wlasnie — jest jakies ale” Kiedy$ wydawato mi sie, de nie ma cudowniejszego mezezyzny od niego, dzis widze gldwnie jego wady i to, co mnie coraz bardzigj w nim roxezarowuje. Po urodzenit iodchowaniu cérek posztam do pracy i poznalam réznych mezczyzn. Zdobywalam doswiadczenie awodowe i teé coraz wigkszq pewnost siebiejako kobieta. Jedenz moich kolegdw x.firmy, Marcin, stat sie dla mnie kims wigce) ntz tylko kolegg. Jest catkowitym przeciwierstwem mojego meza - spontaniczny, kreatywny, troche szalony, mawigcy wprost. Maz musi mieé wszystico poplanowane na miesigc przed, jest skryty i maloméuny, widzi we mnie matke swoich dzieci i kucharke, a nie atrakcyjng kobiete. Na ostatnim wyjesdzie integracyjnym obudzilam sig w pokoju kolegi... W koncu do tego doszto. Jestem zla na meza, +e jest taki, jaki jest. Cheialabyrm ezué sig poiqdana przez niego, anie przez Mareina. Mam chaos w glowie. Z jednej strony jestem przeraiona tym, co si¢ stato, a z drugi¢j ~ xadowolona, bo poczulam sig kobietq tw oczach innego mezczyzny- Nie wiem, co teraz bedzie, co 2robic. Nie mam komu o tym opowiedziec, wyzali¢ sie. Moja mama pytala mnie ostatnio, cxemu jestem taka smutna i zamyjlona, ale praecie? nie powiem je, bo i tak nie zrozumie. Sama byla kiedys piglng kobietq, ale przy moim gjew stata sie kopciuchem, ograniczyla cale zycie do obslugiwania go. Ja tak nie chee. Ale nie chee tex zafundowac cérkom roxwodu i cierpienia. Mqz jest dobrym ojcem i bardzo go xa to cen: Ale czy to wystarcsajgcy cement dla uczucw matierstwie? Kinga Pani Kingo, mam wrazenie, ze wlasnie nieswiadomie zbliza sie Pant do odtworzenia wzorca relacji, jaki wyniosta Pani z domu rodzinnego. WE Prawdopodobnie za jakié czas silne poczucie winy, Ktére za- zwyczaj towarzyszy zdradzie. zacznie braé gore i pojawvi sit reakcja depresyjna, a za nig wycofaniez wielu sfer Zvcia Skut- Kowaé to moze tym, Ze tak jak matka ograniczy Pani swoje funkejonowanie do .obstugiwania” meza i rodziny. a psychicz- nie - nieustajaco bedzie Pani odtwarza¢ emocje zwiazane ze adrada. Mam wraenie, ze jednak mozna zapobiec temu sce- nariuszowi. Po pierwsze na- lezaloby przeanalizowaé do- Kladnie rozw6j Pani relacji matzeriskie} | rownoczesmie—_\ATARZYNA sare id SMES go zaczela : mega jako kogos, kto nie budzi ee Pani faseynacji- czy rzecaywi- | oe Sit = i socjoterapeutka. fee chodzi o,jego cechy cha-_pracyew Gentram rakter;. oot mae taht obraz ‘Leczenia Nerwic Hetavulegwindomic xblizal. “pea rece Pania do lodnworzetita tesa; co. oraz w Centrum wwlasnie zaczelo sig dziaé? Co fegyeanym wigce), wydawaé sie moze, wiimenie gdzle ge cheiala Pani zaprzeczyé —freyadn wlasny gabnet temu,#e nigdy nie bedzie Pani Poyengerapeutyeany jak matks, wobec czego jako [ya psyohologhrosn0. Be Pail ely sigprag- com.pl). nienie bliskosei z imnym mez- ezyana, Dodajmy, zludna alter natywa. Mam wragenie, Ze najlepszym dla Pani rozwiazaniem jest zgloszenie sig wraz 2 mezem na terapig malzenska, abyscie takze co ely z Wa- mogli Paristwo zromumieé, co stoi za Pani reak ge pewna intymnos¢ i bliskosé 2ni -comrecane MlByé soba Jestem soba. Kims catkowicie kompletnym na swoj wlasny, niepowtarzalny sposdb. A moze nie jest to do konca prawda? Moze jeszcze nie jestem soba? Jacek Krzysztofowicz WE Kim jestem? Ciekawe, Wied’ pojawia sie w nasz slach w pierwszym odruc moze odpowiad odwolujemy sig do ka odpo- ch umy- .. Byé jac na to pytanie, aszej najglebsze} tozsamosci ~ jestem czlowiekiem, je- stem meéezyzna, jestem kobieta. Moze utossamiamy sig glownie z rola przypisujaca nas do rodziny: jestem synem/corka, mezem/Zona, ojcem, matka. A moze najmocniej okresla nas rola spoleczna: jestem lekarzem, k prezesem, nauezycielem. \ byé moze szezera odpowiedé brzmi: nie wiem, m, kim jestem. Jedne z najpi¢kniejszych histori, jax kie kiedykolwiek zostaly napisane, to = chyba nie tylko moim zdaniem sci = Narnii C. 8, Lewisa. 2dzem. profesorem, nie wt m je po raz pierwszy juz jako dorosly ezlowiek i potem wielo- krotnie do nich wracalem. Odnajdy- walem i ciagle odnajduje w nich bie i madrosé. Poruszyto mnie w nich agmentow, Jeden jednak + CZERWIEC 2016 szczegolnie pozostat mi w pamigci. Pomog? mi znalezé moja whasna od- powied? na pytanie, ktére postawilem na poczatku tego tekstu W piatej ksigdze Opowiesci jest scena, wktorej pojawia sigjeden z glownych bohaterow calego cyklu, tajemnicay i pote”ny lew Aslan. Na pytanie Kim ty jestes?” zadane przez zdu i przerazonego swiadka jeg nia sie, odpowiada trey raz nego Soba W biblijnej opowiesei (czy jest ktos woli: micie © stworzeniu swiata icztowie 4 mnajduje sig zdanie: Si rayl wige Bog cz fowicka na na obraz Bi sorsyl”. Crlo- wiek nosi w sobie ches Boga sie w Nim preegladac jak w hustive, W Nim, to cnaczy w kim? Kim jest oba. On Jest po prostu Soba. iwie moze jasnie- ia, ktora na, 861 Wiece} nid. wyjasnia, é nia tego zdania zaciemni Awiec Kim jestem ja? stem ja? Od- Powiedé, tore} sobie przed laty po raz pierwszy udzielilem 1 ktora mnie solgnila, brzmi: soba. Jester dynym 1 niepowtarzal alkowiecie Kompletnym, wowe soba. Kims nym. Kims 1 swoj wlasny; jedyny i niepowta, nis dokladnic takim, alny spos6b. im man byé. Jestem soba... Moze jednak ta odpo. ‘vied? nie jest do korea prawdziwa? Byé moze na razic jeszcze nie jestem sobq ~ bo nie mam odwagi, bo rea- lizuje cudze oezekiwania, bo jestem niewolnikiem spojrzenti opinii innych ludzi. Jesli tak jest, lepie} powiedzieé: moge byé soba. Moge odnalezé sa- mego siebie, ale bedzie to zapewne wymagaé ni Bardzo moiliwe, de sig porzucenie dotychezasowexo spo- sobu aycia i myslenia. Zapewne rie prawda ~ mam wybor: mogg byé soba, ale nie me vd, ktorego nauezyli ich ojcow - czynil ich szanowanymi catonkami spoleeznosci, do ktérej od urodzenia przynalezeli. Pewnego dnia spotkali ezlowi 1, ktéry powiedzial im: sa mnq, rybakami ludzi’. Bedziecie bakami, ale juz nie takimi, jak v preodkowie. Bedziecie lowié na inne} glebi. Daje wam szanse, abysei stali w pelni saba. Po co eliewrekoy! duel howo god swo- tos woli: Absolut), jest mu gokolwiek potrzebne? Wyde mi sig, Ze tak. Warto Go Ww ten sposéb mogna znaleéé siebie. Prawdziwa duchowosé ma zna po tym, ze praktykujac krywam, Ze wreszeie naprawde sig soba. JACEK KAZYSZTOFOWICZ jest teologie™ ‘ Psychoteraneutg, Prowadei w Lodzi terapie ndywidualna i partnerska (www.zmiana.r0) Instytut Socjologii Uniwersytet ' Ly im. Adama Mickiewicza 1 w Poznaniu UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA UaM W Poznaniu zaprasza na studia magisterskie na kierunku PRACA SOCJALNA Oferujemy atrakcyjne ))") Titi didw drugie iC studia oparte na interdyscyplinarnym programie, realizowanym przez doSwiadczona kadre naukowo-dydaktyczng zudziatem praktykow. | Mamy 24-letnie doswiadczenie wksztatceniu pracownik6w socjalnych na poziomie licencjackim. rogramie di Tete el By ry rh AWE ROZMAWLAL ANDRZEJ UIPINSK! ILUSTRACJA MAU OLNA wola GORZATA tAGIEWKA WRACA | Samosterownos¢ pozwala odnalez¢ rownowage miedzy zaspokajaniem naturalnych potraeb a zdolnosciq realizowanla celdw. Dzieki nie| osiagamy stan lekkiego niedosytu, w ktorym mozemy odczuwac wzglednie intensywne szczescie. Joachim Bauer Prof. JOACHIM BAUER jest neurobiologiem, lekarzem i psychoterapeuta klada na Uniwersytecie we Fryburgu. Za swojg prace Jawezg otrzymal pres on 4 de Organon” chiatrii Biologicanej. icznych publ iazek popularnonaukowyeh m.in.: Das Gedichtnis des Korpers. Wie Bezihungen le unsere Gene steuern (Pamieé ciala 7ycia steruja naszymi genami); ego Towarzy. lustrzane neurony; Granica bélu ocy. Jego najnowsza ksiazka to ung, Die Wiederentdeckung des freien Willens Powrot wolnej woli . CZERWIEC 2016 ANDRZEJ LIPINSKI: Panie Profesorze, dla- czego czasem nie potrafie odméwi€ sobie ke- lejnej porcji lodéw, chociaz doskonale wiem, ze dla wlasnego dobra lepiej bytoby z tej Pra" Jemnosei zrezygnowaé? JOACHIM BAUER: Potrzeba sprawiania sobie przyjemnosci jest gle! } Preyemnosci jest gleboko zakorzeniona W nas?) haturze i sama w sobi mnie istotne jest pyta > nie jest niczym zlym. D2 Kent nest tani, ery ptrafimy machen vole dozna cay tek niczym narkoman bees Aen sig dzialanin kazdego praviemnes? * He Diorac pod uwage tego, ezy jego spokojenie w dh cy 1uzSze} perspel ne nie bedzie dia fiat sckodling +j perspektywie nie bedz Czy w trakecie podejmowania takick adnych decygji” moja wolna we niczona, czy moze wreer Pragnienie poddan zym wyzwaniem dla wolnej woli. Jestesmy pad ieroz- jest ogra- utkiem wylaczona? i¢ pokusie zawsze jest d nicustannym wplywem dwéch zakorzenionyct w naszym mézgu sit. Jedna dazy do natychmia stowego zaspokojenia pragnien iw prrypadku nie moznosei ich spe zi do zachowari agresywnych. Druga pozwala narr dzialac .zglowa" i pomaga kontrolowaé cheé spon tanieznego zaspokajania potrzeb, sb byé przeszkoda w osiaganiu dhugotermino celéw. Odruch zaspokajania instynktow i prostych potrzeb ma swoje drédlo w srodmazgowin i pria nia bardzo szybko prow ch mozgu, zag kontrolowanie zachawan sterowane jest przez plat czolowy. Obie tendencje sq natu ralnymi cechami istoty ludzkiej. Podtytul Panaksia?ki .Samosterownose” bram Powrot wolnej woli”. Jako badacz mozgu zd cydowanie sprzeciwia sie Pan rozpowszech- nionemu przekonaniu, 7e neurobiologia oba- lila teze zakladajacq istnienie wolnej woli, a praynajmniej postawila nad nig wielki znak zapytania... Postepowanie czlowieka nie jestefektem dzialania prostego mechanizmu przyczynowo-skutkowego. Zachowania istot Zywych sa zdecydowanie bar dziej skomplikowane nid ruch kuli po pochyle} po- wierzchni. Organizmy Zywe za pomoca receptorow ja bodzce z otocrenia, po czym werytikuja je i oceniaja. Jest to proces tzw. samoorganizacji ktory nostki, Dzieje sie to naturalnie w ramach srod ska, wktorym funkejonujemy. Nikt nie jest w nie wykroczyé poza prawa natury. Wolna wola to przestrzen dziatania, ktora powstaje wtedy, sdy potrafimy: dostrzec i przewidzie¢ skutki naszego potenejalnego zachowania. Dopieror takiej oceny decydujemy, jak zarea rejestn prowadzi do kenkretnego zachowania jed- 2 podstawie gowac, Pisze Pan, Ze stopien indywidualnej wolno- Sci jest uwarunkowany naszym osobistym do- Swiadezeniem Zyciowym, procesem socjalizacj predyspozycjami genetyeznymi i innymi ezyn- nikami. Zauwaga Pan, ze nasza wolna wola ksztaltuje sie w waskim ..tunelu” przebiegaj cym miedzy bodécem a reakeja. Jak mimo tyeh ograniczen wykorzystac w pelni te -przestrzen wolnosei”? Chodzi dokladnie o te przestrzen miedzy bodicem a reakejq. w ktorej jest miejsce na zatrzymany sig i refleksje, Powaznym zagrozeniem dla decyz}i ch na wolne} woli sq czynniki ogranicz jace oparty te przestrzeti, np. stres, pospiech czy ubéstwo. Im slabiej i rzadziej owe ezynniki wplywaja na nas, tym pelnie) mozemy wykorzystac nasza wolnose A mote pytanie «czy wolna wola istnieje?” w Sci- Sle naukowym sensie w ogéle nie ma zaczenia? Moze wystarezy nam subiektwwne przekonanie o wlasnej wolnosei? MySe. ze nauka obalila ak jest. Lad: idee wolne nie istnientu samospe Przekonanieo deterministyeznym charakterze natury moze byé zatem zabojeze dla kreatywno- Sei i wlasnej inicjatywy? Jak najbardziej. Spolecze nuje p zekonanie. Ze czhowiek je + CZERWIEC 2015wi ui x =z < 3 = 2 = Wigcej 0 samo- to uniems Panowanie na zdrowie Samosterownoé¢ jest ewolucyjnie wyksztatconym narzedziem, dzi¢ki ktoremu mozemy ocenié skutki wlasnych decyzji, rozwazyé alternatywne rozwigzania i na podstawie tej analizy wybraé jedna z moiliwych opeji dzialania. Niemiecki neurobiolog prof. Joachim Bauer wskazuje, ze za te zdoinosé odpowiedzialne sq oSrodki ulokowane W przedezotowych platach mozgu. Pozwala ona panowa¢ nad impulsami i odruchami generowanymi przez centrum leku, agresji | nagrody, ulokowane W najstarszych obszarach pnia mézqu i $rodmézgowia. 4 Badania z zakresu neurobiologii i epigenetyki wykazula, Ze hedonistyczny styl zycia aktywuje sekwencje genow sprzyjajace rozwojowi raka, demengji i chordb wiencowych. Natomiast osoby z silnie rozwinieta zdolnosciq kontrolowania wewnetrznych impulsow i emocji sq bardziej zadowolone ze swojego zycia i ciesza sie znacznie lepszym zdrowiem. Osoby samosterowne potrafia dzialac, oceniajac sytuacie pod wzgledem moiliwych rozwiazat i Konsekwencji, ufajq otoczeniu, maja szerokie horyzonty mySlowe, czuja sig przed soba odpowiedziaine za wlasne zachowanie. i nielaske losu, rozwijaja sig gorzej nid te, w kto- rych ludzie wierza we wlasny potencjal i moiliwosé ksztaltowania otaczajacego Swiata. Ogarnij sig. Determinizm bylby tez wythumaczeniem i usprawiedliwieniem wszelkiego zta i zwal- niatby od odpowiedzialnosci za nie. Z takiego zalozenia wychodzi ezesé neurobiologow negujacych istnienie wolnej woli. Jest to oezywi- Scie nonsens, bo gdyby przyjaé taka perspektywe, liwilaby ona ksztattowanie stabilnych sterownosei struktur spolecznych. i skutecnym osigganiu Zastanawiam sig, ezy samosterownosé moie whasnych obrécié sie przeciwko osobie kontrolujacej celow w ksiqace swe zachowania? Na czym polegaréznica mie- Oyarnij sig. dzy stanem zréwnowazonego sSamosterowa- Jak skuleczni@ nia a samokontrola tlumigcg nasze naturalne rzqdzi¢ soba, potrzeby i odruchy, dotyezace na przykl: Sauk na seksualnosei? Roe wwwskep, Sktonnosé do zbyt silnego tlumienia nat y he cl charaktery.eu. aye pragnien i potrzeb, charakterystyczna dla spole- =e czenstwa od potowy XIX do polowy XX wieku prowadzi do zaburzen psychieznych, takich jak neurozy, leki czy depresje. Dojrzala samosterow- noS¢ to nic innego jak wypracowana rownowaga , len izachcia- ; iq odraczania tych potrzeb i konse- kwencja w dazeniu do odleglych celéw, + CZERWIEC 2016 zatem jako pod. Stas iniezali wowy element autonom! eS ige byé moze rownie® a ae Moze ono budzié bodewiediiny ktory sktania nas do zachowan konformistye,. nych, poddawania sig narzucanyM normon itrendom. , Wspolezesne spoleczeristwo konsumpey, “ine cechyje duda sklonnosé do uzaleanient ~ czujemy przymys kupowania, konsumowanta, uzywania. Reklamy wmawiaja nam, Ze pewne dobra, produkty wia, Ze bedziemy mieé licane grono przyjac Ni zae gwarantuja nam: poezucie przynaleznoscido stupy ~ wyjatkowo nachalnie przekonuja 0 tym reklamy produktéw tytoniowyeh i alkoholu, Rzadko kto potrafi sobie dzis wyobrazi¢é dobra zabawe w gro- nie przyjacil bez alkoholu. Kto nie bierze w tym udzialu i odbiega w swych zachowaniach od przy- gtych norm, jest postrzegany jako odszezepieniec i wypada poza margines spolecany, a - jak wiadomo —wykluezenie powoduje silne leki i depresjg. ‘ela ‘Tek, Jednoczesnie samosterownosé ma byé Zrodlem zadowoleniai szezesliwyeh chwil. Czy neurobio- logia potrafi wytlumaczy¢ ten paradoks? Do wyjasnienia tej zaleznosci nie potrzebujemy neurobiologii, Cztowiek uzalezniony od konsump- cji, od wlasnych osiagnie? czy nieustannego udo- wadniania wlasnej wartosci nigdy nie zazna spo- koju. Stanu glebokiej szezesliwosci nie osiggniemy dzieki gromadzeniu débr materialnych i dazeniu do coraz lepszych wynikéw i efektow. Samosterownos¢ pozwala odnalezé wspomniang wezesniej réwno- wagg migdzy zaspokajaniem naturalnych potrzeb azdolnoscig realizowania wyzszych i dlugotermino- wych celow, Czlowiek cierpiacy lub glodujacy nigdy nie osiagnie szezescia, podobnie jak nie znajdziemy trwalego zadowolenia w obzarstwie czy naduzywa- niu alkoholu. Dzieki samosterownosci osiggamy stan, ktory okreslam jako lekkie niezaspokojeni¢ lub nienasycenie - tylko w niedosycie mozemy od- cauwaé weglednie intensywne szczescie. Samosterownoséjest cecha wrodzona ezy raczé) umiejetnose ia, ktérg trzeba opanowac? ‘To umiejetnos¢, ktorej mozna sie nauczyéw proc sie socjalizacji, Od okolo trzeciego roku zycia daiec- ko potrzebuje nie tylko troskliwego wsparcia, ae rowniez, konsekwen! tnego postepowania ze strony dorostych, dzigki ktoremu nauczy sig, Ze cierpli- Wos¢, dzielenie sig z innymi i kontrolowanie Wl" el Zachowai to podstawy zycia w spoleczeristwie stuzace budowaniu harmonijnych relacji. Co pomaga rey rozwijaé s 362. Rundam ac samosterownosé? entem prawidlowo rozwinietej samost™ és a f Avinie¢te) samosty” poi sGLdest stabilne Ja, czyli samoswiadomoe ‘Jawiajgea sie dopiero miedzy 18. a 24, miesi- i ia sig tej t silna dwustronna relacja z bliska osaba, 7 re- matka, pozwalajaca dziecku doswidezaé — na ~ ta, diady ieczenstwa i stale} poczucia a ‘0 nie wyksztalei yeh opiekune sig samosterownosi Wydaje sig, e brak takiego emocjonalnego bezpie- czeristwa, zaspokojenia potrzch emocjonalnych ce- chuje wsp6lezesne spoleczeristwo, Tak, a to powazna przeszkoda w procesie rozwoju samo- sterownosei. Chyba nie zdawalismy sobie sprawy z tego, jak wielksg role odgrywa jakos¢ opieki nad dzieémi w #lob- kach i przedszkolach. Przy ezym chodzi tu nie tylko 0 za- spokojenie ich potrzeb fizjologicznych, ale przede wszyst- kim 0 zatroszczenie sig o ich potrzeby emocjonalne. Na ogo! kazda opiekunka i wychowawezyni w tych instytu- gjach musi zajmowaé sie wiece} niz ti maluchow, wiee nie jest w stanie zapewnié im tak bliskiej, intensywne} i bezpiecanej relacji, jakq mialy wezesnie) ze swoimi ro- dzicami czy opiekunaii. Jak samosterownosé wplywa na zdrowie? Czy moze byé ezynnikiem, ktéry rozbudza i wspiera naszego »vewnetrznego lekarza”? Umiejetnosé sterowania wlasnym zachowaniem ma decydujacy wplyw na stan naszego zdrowia. Salutoge- netyezna, czyli pomagajaca zachowacé zdrowie, sila sa- mosterownosei wynika jednak nie tylko z tego, ze osoby majace pod kontrola wlasne #ycie zdrowiej sig odzZywiaj i uprawiajg sport. Im wyészy poziom samosterownosei, tym czesciej mamy pozytywne nastawienie wobec siebie, ato ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia i stanu fizyeznego! Niewatpliwie di st racji w stowach Wal- lensteina, bohatera sztuk Frigdricha Sehillera: .To duch wartosci, sprawia, Ze jestesmy odwaznic} i powiedzialni, a takze w wigkszym stopniu decydujemy owhasnym Zyciu. Samosterownosé jako najwyészej jakoSei dezyderat antropologiczny? Jako jedyna droga dosamorealizacji i prawdziwie spelnionego Zycia? : W rzeczy samej. ‘Tylko samodzielne kontrolow anie wlas- nego zachowania i zdolnosé powstrzymywania sig od na~ tychmiastowej reakeji na kazdy bodziec gwaranty)a petng autonomig i spelnione zy ‘Tum, Andrzoj Lipifiski Josii chcesz podzelié sig opinia na temat razmowy, napisz do "as (redakcja@charaktery.com.pl). reklama rrr an rests BaLN Anna Mateja Ria tae en de ere eT transplantologii Present Bues Cryst] Z najbardziej kontrowersyjnyc dziedzin wspotczesnej medycyny i jej bohateréw —wybitnych chirurgow, pacjentow i dawcow. * v (@< CZARNE.COM.Marihuana jest najpopularniejseym niclegalnym narkotykiem w Stanach Zjednoczonych i wielu innych keajach. Okreslenie ,niclegalny” moze byé jednak wkrotee nieaktualne, bowiem dopuszezal- nos¢ marihuany rosnie w zawrotnym tempie. Na prayklad w wielu stanach USA rostalo zalegalizo- wane udycie Cannabis sativa do celow medyeznych, ana Alasce, w Kolorado, Oregonie, w stanie Wa- szyngton oraz w Waszyngtonie D.C. osoby powy- Zej 21. roku Zycia moga pali¢é marihuane w calach rekreacyjnych, Tymezasem prawo, ktore zerwala na jej wzywanie, wzbudza wiele kontrowersii. Jego krytyey obawiajg sig, Ze pomimo obostrzen doty- ezyeych wieku, narkotyk stanie sig latwiej dostepny dla mlodziedy. A wlasnie w organizmach mlodych ludzi moze wyrzadzié najwigksze sekody. Zdaniem dr Susan Weiss z National Institute on Drug Abuse (NIDA) weiad nie wiadomo, jakie s; dlugofilowe skutki uéywania marihuany: - Core wigcej badan pokazuje, xe weresne " stanie z tego nai ezeste korzy. narkotyku moze negatywnie wplywa¢ 3| mozgu — ostrrega Dobroczynne zioto? Marihuana znana jest ze swoich wlaseiwosei leczni czych: pomaga lagodzié bl, skurcze migsni, napady padaezkowe czy mdlosci wywolane chemioterapig, na rozw aye rapi Praynajmniej niektére z veh dobroczynnych eek tow przypisuje sig kannabidiolowi ~ skladnikow marihuany, ktory nie jest psychoaktywny, Wei 5 ) wy. Weigi, + CZERWIEC 2016 WE reKST KIRSTEN WEIR ILUSTRACJA ARCTOS Marihuana jest legalizowana w kolejnych krajach, tymezasem naukowcy ostrzegaja, ze wclaz 2a mato wiemy 0 je} szkodliwosci. Szczegdlnie niebezpieczna moie byc dla nastolatkow, bo ich mozgl Wclaz sie rozwijaja. Jednak musimy sie wie substangjach wehod Wiemy jednak, ge wywolywany jest 5 Marihuany diitlanie nie le dowiedzieé 0 tej i innych zacyeh w sklad marihuany. charakterystyezny stan euforil przez psychoaktywny skladnik tetrahydrokannabinol (THC). Jeg? Sie ze soba pewne ryzyko, co ~ J# mowi dr Wei eiss vierdzai: iezniejste badania Potwierdzaja eoraz lieznie}s! Na krotka mete uZywanie marihuany negatyw- nie wplywa na koncentracje, pamige, uezente sig oraz zdolnogé podejmowania decyzii. Takie efekty moga utezymywaé sig jednak jeszeze przez kilka dni po ustaniu euforii, Naukowey twier- dza, Ze intensywne palenie marihuany w okre- sie dojrzewania lub wezesne) dorostosei moze prayezyniaé sig do slabszych wynikow w szkole, a nawet do jej porzucenia, czgstszego Korzysta- nia z zasilkdw, do bezrobocia oraz mnleysze) tysfakeji 2 2yci Nie jest jednak jasne, czy to marihuana jest tu glownym winowajcy. Niektorzy badacze suger, Fe znaczenie maja rownie? inne ezynniki: wplyw rowiesnikéw, stres czy sklonnosé do nieaprobo- wanych spoleeznie zachowari. Moga one popychae mlodyeh Iudzi w strong narkotykow oraz przy- cayniaé sig do prablemow w szkole ezy pracy oraz obnizenia dobrostanu. Jak zauwaza dr Weiss, ni wiemy, jaka dokladnie role odgrywa tu marihuans Dotychezas przeprowadzono niewiele badatt pe diuznych, w ktérych ledzono losy mlodych ludzi przed wypaleniem pierwszego skreta i po: edly jud-zaczeli siggaé po konopie. Wyniki jed znich moga jednak niepokoic. Prof. Terrie Moffitt, psycholog 2 Duke University, wraz ze wspélp cownikami zgromadzila dane z Dunedin Multi disciplinary Health and Development Study, czyli hadania podluzego, ktore objelo tysige Nowore landezykow urodzonyeh w 1972 roku. Uczestni kéw kilkakrotnie pytano 0 udywanie marihuany gdy mieli 18, 21, 26, $2 oraz 38 lat. Kazda osoba zostala takze poddana badaniom neuropsycholo- gicznym w wieku 13135 lat. Prof. Moffitt odkryla, Je dlugotrwate palenie marihuany wiazalo sig ze spadkiem ilorazu inteligencji (naukowey uwzgled + CZERWIEC 2016Za czy przeciw? : W Polsce tylko co pigta osoba (18 proc.) uwaza, ze stosowanie marihuany leczniczej powinno byé nadal zakazane przez polskie prawo- Az 68 procent jest odmiennego zdania. 42 proc. uczestnikdw sondazu zrealizowanego W 2015 roku przez polska firme badawcza PBS uwaza, Ze stosowanieé marinuany lub wytwarzanych 2 niej produktow w celach leczniczych powinno byé dozwolone, jednak tylko zgodnie ze wskazaniami lekarskimi. 26 proc. twierdzi natomiast, Ze taka forma leczenia powinna byé dostepna bez ograniczen. Wedtug 70 proc. respondentow legalizacja medycznej marihuany nie powinna by¢ problemem, skoro bardziej szkodliwy alkohol jest ogdlnie dostepny. Wedlug 68 proc. oséb odbieranie moiliwosei leczenia marihuana medyczna jest okrutne i {amie prawo do ochrony zdrowia. Jednoczesnie prawie polowa uczestnikow (44 proc.) obawia sie, ze stosowanie medycznej marihuany Stwarza zbyt duze ryzyko uzaleznienia. Tymezasem w badaniu zrealizowanym w lutym br. przez Pollster az 87 procent respondentow przyznato, ze zdecydowaliby sig na leczenie medycznq marihuana siebie lub bliskie| osoby. ice w wyksztalceniu). Osoby, ktdre palily ~ przyznawaly sie do tego co najmniej badaniach - doswiadezaly spadku efek- y neuropsychologicznej odpowiadajgcego okolo 6 punktom IQ. ~ Podobne szkody moze wy- rzadzi¢ kontakt z olowiem - ostrzega dr Weiss. ~ Nie mozemy tego lekcewaiyi Mozg w budowie Skad jednak obawy, Ze wokresie dojrzewania czto- wiek gélnie narazony na dlugotrwale szkody wywolane paleniem marihuany? Dr Staci Gruber, neurobiolog z Harvard Medical School, wyjasnia, 2e mézg jest .w budowie”jeszeze na po- ezatku czy nawet w polowie trzeci ej dekady zycia, Gdy wi ja, jest szezegdlnie podatny na szkodliwe dzialanie narkotykOw. A jednym z najpéénie dojrzewajacych obszarow jest kora czolowa, bardzo waina dla takich proceséw jak planowanie, wydawanie sqdéw, podejmowanie de. cyzji, a takze dla ksztaltowania osobowi U nastolatkow nie jest ted jeszeze w pelni dojrzal uklad endokannabinoidowy. Jak pod; lpowiada ne awa, obejmuje on mechanizmy fizjologicane rea. gujgce na THC. Dr Krista Lisdahl z University of Wisconsin wyjasnia, ze uklad ten odgrywa istotny role w procesach poznawezych, rozwoju ukbade nerwowego, reakejach na stres oraz kontroli em cji, bierze takée udzial w regulacji dalania ny, nych neuroprzekagnikow. Wielokrotne pales + CZERWIEC 2016 marihuany moze obnizyé aktywnosé komérkoy, Wrukladzie endokannabinoidowym. Stanowi to py. wvainy problem w praypadku niedojrzaleso w pein, mozgu nastolatkow. Rveczywiscie, liczne dane dowodza, Ze u nasty. latkéw i mlodych doroslych palenie marihuany wywoluje zmiany w mozgu. W 2013 roku prof Rocio Martin-Santos z Universitat de Barcelona ijej wspdlpracownicy przeanal zowali 43 badania zudzialem osdb regularnie palacych marihuane, Na ich podstawie stwierdzili z cala pewnoscig, ze u palacych marihuang wystepujg zardwno strukturalne nieprawidlowosei w mézgu, jak i zmiany na poziomie aktywnosci neuronalne}, Choé tylko 8 sposréd analizowanych badaii do- tyezyto nastolatkéw, ich wyniki potwierdzaja, ¢ amiany wstrukturze i dzialaniu mézgu ujawniajg sig wkrotce po tym, jak mlodzi ludzie Trozpoczy- najq palenie marihuany. Co wigcej, moga one byé widocznie jeszcze miesiac po odstawieniu narkotyku. Niektore z tych nieprawidlow ‘ostaly powig- awezymi. Dr Gruber stwier- , ze osoby, ktére czesto uzywaly marihuany (5 dni w tygodniu poprzedzajacym badanie i w su- mie ponad 2500 razy w zyciu), mialy uszkodzong istote biala mozgu, ktéra umodliwia komunikacje migdzy neuronami. Takim zmianom w istocie bia- le] towarzyszyla wieksza impulsywnosé - co bylo szezegdlnie widoczne u osdb, ktére-zaczely palié marihuang przed 16. rokiem Zycia. Dr Gruber w wielu swoich badaniach poréwnuje skutki czestego i regularnego palenia marihuany wos6b, ktore siegnely po nia przed 16. rokiem Zy- cia, itych, ktbre zaczely palié poZnie}. Zauwaiyla, ae wezesne sigganie po konopie wiaze s nym ryzykiem - osoby z tej grupy popelnialy dwa razy wigcej bledéw w testach mierzacych funkeje wykonaweze, w tym zdolnogé planowania, dosto- sowania sig do sytuacji, myslenie abstrakcyjne oraz umiejgtnosé hamowania niewlasciwyeh reakeji- Jako dorosli badani ci siegali po marihuane prawie 25 razy na tydzien, wypalajgc érednio 15 gramow tygodniowo, podezas gdy osoby, ktore sicgngly Es nig po 16. roku aycia, palily dwa razy raadzie) ice ans ae eo cele saved aa adania dr Gruber uaywali marihu- oon eae eae 5 razy w tygodniu poprzedzaja- nit es naukowcy: pokazali jednak, 2 dosbb pale reine w mézgu zachodza nawet Gilman Hae wade) Wi. 2014 roku dr Jo J ig papal cme Center for Addiction Medicine MeSbenitase opublikowali wyniki bada- palily mMGhie ee wwieku 18-25 lat, ktore Jednak nie bi ean i raz w tygodnitt nie metodg fo. nie} uzaleznione. Obrazowa- ll stale, ew pordrree eee 2 Poréwnaniu z osobami, ktore w og6le nie palily, u palaczy marihuany dos/lo do zmian ksztaltu i objgtosci, a takze gestosci istoty szarej w dw6ch obszarach kojarzonych 2 uzalei- nieniami: jadrze péllezqcym ( tee ukladu nagrody i odgrywa istotng role w motywa- cji) oraz ciele migdalowatym (odpowiada za pa- migé, emocje oraz podejmowanie decyzji). U ba- danych, ktorzy ezesciej palili, zmiany w mozgu byly wieksze. Pytania bez odpowiedzi Sprawa dotyezqca szkodliwosci marihuany nie jest jednak zamknieta, bowiem inne badania nie po- twierdzajq tezy ojejzgubnym wplywie. W 2015 roku zespot dr Barbary Weiland z University of Colo- rado w Boulder postanowit powtorzyé badanie dr Gilman. Zdaniem dr Weiland bylo ono ~ po- dobnie jak inne - obarezone bledem, nie uwzgled- nialo bowiem istotnego czynnika: alkoholu. Gdy natomiast naukowey zadbali, by grupa ekspe ontrolna byly podobne pod wzgle- dem spozycia alkoholu, nie stwierdzili zwigzku miedzy uzywaniem marihuany a zmianami fizyez- nymi w jadrze péllezacym i ciele migdalowatym. Jednak i w przypadku tego badania pojawily sig kontrowersje - jak zauwazyla dr Lisdahl. brali w nim udzial przede » czasem niektore badania sugeru. e dziewezeta moga byé bardziej wraéliwe na dzialanie marihuany. Niestety, wyniki eksperymentow czasem nie po- zwalaja sformulowac jednoznacenych wnioskow. Na prayklad niektore badania pokazaly. Ze uzy wanie marihuany wiaze sie z wiekszym ryzykiem wystapie! urzen nastroju i objawow psycho- tyeznych. Tymezasem zespo! dr Jordan Bechtold 2 University of Pittsburgh pokazal, ze regularne palenie marihuany nie zwiekszs u mastoletnich chlopeéw ryzyka wystapieni sji, raka pluc, astmy czy objawéw psychotyeznych. Wiele badan dot ‘h dtugotrwalych zmian po- znawezych wywolanych marihuana obejmuje osoby. ktére pala duzo. A coz tymi, ktore siegaja po ma- rihuane sporadycznie? Nie jest jasne. czy mozna méwié o bezpiecenym uzywaniu marihuany. Nie wiadomo teZ, czy zmiany zachodzace w mézgu sq trwale, czy mozg sig jednak regeneruje. - Wiele osob w okresie dorastania palilo marihuane przez autopromecja Nowa psychologia dzis WAKACJE DLA CIALA I DUCHA Jak zadbaé o mézg, poprawicé nastr6j izwiekszyé odpornos¢ psychiczng Jak zregenerowaé cialo i odswiezy¢ umyst Jak okielznaé zmeczenie i odzyskaé utracong energi¢ PODWOJNA DAWKA »Psychologii Dzis” na wakacje Z kazdym egzemplarzem dodatkowy zeszyt! W sprzedazy od 27 ezerwealNIV TT Lt, / | Wy \, i kilka lat. Czy zmiany, jakie aasely w ich mozgach, s@ nieodwracalne? - zastanawia sie dr | isdahl. Znalezienie odpowiedzi na te pytama utrudnit fakt, ze marihuana dostepna W ostatnich latach ma cnacznie silni dzialanie. Trzydziesci lat temu stesenie tetrahydrokannabinolu wynosilo zwykle mnie} niz 10 procent, czasem nawet por niZej 5 procent. Tymezasem - jak podato w 2015 roku American Chemical Society - analiza probek marihnany sprzedawanej w Kolorado wykazala ocent stezenie THC siegajace nawet 3¢ Pojawily sie ponadto nowe sposoby za?ywania nar- kotyku icy kono- », palenie nowych rodzajow zy F zawierajacej wigce) THC niz bardzo mocna yweze « do- vka. Dostepne sa tez produkty spe wiki. Osoby, datkiem marihuany, na prayklad misie ktare je spozywaja, moga nie wiedziec, jaka jest Ina .dawka” narkotyku w tej postaei. Co wiece), srodukty'sq dluzej metabolizowane, atozn 20} czekaé na efekt. W rezultacie va trzeba dluze ktorzy chea szybko osiagnaé stan euforii, latwo moga przedawkowae Dostep czy prayzwolenie? Postepujaca legalizacja marihuany sklonila na- ukowedw do fefleksji nad tym, jak je} dostepnosé wplynie na mlodych ludzi. Dr Esther K. Choo z Brown University i jej wspolpracownicy przyj- m Wlatach 1991-2011 w ra- mach szerokiego badania Youth Risk Behavioral Surveillance Survey. Dane dotyezace 1 milionow ucaniéw szk0t Srednich pokazaly, ze palenie ma- rihuany bylo wsrdd nich powszechne - co piata osoba przyznala, Ze siegala po narkotyk w mi- nionym miesigeu. Co ciekawe jednak, w stanach, ym zebran rzeli sig da érezalegalizowaly marihuang, nie odnotowano zrostu jej uzycia sdobne badanie preeprowadzil zespol prof. De- borah Hasin z Columbia University. Naukowey przeanalizowali dane pochodzace od ponad mi- liona nastolatkow. zebrane w latach 1991-2014 wramach progr mu badawezego .Monitoring the Future’, prowadzonego przez NIDA. W tym eza- 21 standw zalegalizowalo marihuang do celéw medycanych, Gdy pordwnano, jak cresto mlodziee siggala pon galizacji, okazalo sie, xe nie nastapit istotny werost. Naukoy jednak, ze w tych stanach jué wee vie palili man Tosuge Cy Zauwaryli ‘sniej mlodzi lu- uane czesciej nid winn ch regio- kszony .popyt” mote bye skutkiem liberalnego podejgcia d uje, Ze 2 narkotykow, a nie ulatwionego dostepu do nich, Badanie .Monitoring the Future” reeezywigei: ros- Jo, ze gdv maleja obawy 2wi azane 2 p huany, jej uzycie w krotkim czasie ciagu ostatnie} dekady spostrzegane ry. ane z marihuang spadalo, W 2014 raku | CZERWIEC 2016 40 procent uczniow ostatnie} Klagy j; ivilo, Ze regularne palenie marihtany Byt to najnizszy odseteh mniej ni coum twierd jest bardzo ryzykowne ‘od lat 70. Naukowey sprawdzaja takée, jak nowe prawo ze. mwalaiace na palenie marihuany jest interprety. wane w rodzinach. Dr W. Alex Mason, dyrektoy National Institute for Child and Family Studies 7 Boys Town, wraz ze wspolpracownikami anal. izice wiedza na temat nowego prawa zowal, co rac z w stanie Waszyngton i co o nim sadza. Okacuje Ye ze dorosli czesto nie maja pewnosel, co jest le- valne, aco nielegalne, i rzadko rozmawiaja o tym ce ewoimi dzieémi. - Sa sfrustrowani, bo nie znaja faktow - méwi dr Mason. ~ Czesto to dzieci wiedzg wiecej na temat nowego prawa niz rodzice, sytuacjg wykorzystuja sprzedawey. - W stanie Kolorado, w bezplatnych gazetkach moéna ana le#é reklamy marihuany adresowane do mlodych os6b - zauwazyla dr Lisdahl. Niestety, dla pro- ducentow marihuany mtodziez stanowi bardzo lakomy kasek. Jak podaje NIDA, tylko 9 procent doroslyeh siegajacych po marihuane uzaleania sie od niej, podezas gdy wérdd os6b, ktore zaczely palié jako nastolatkowie, wskaZnik ten wynosi ai 17 procent. Jak pokazuje przemyst tytoniowy i alkoholowy zysk plynacy z podobnych przedsiewzigé opicra si¢ na wzglednie male} grupie ,stalych” uzytkow- nikéw. ~ Gdy tylko producenci zweszqa modliwose zarobku, staraja sie, by ich produkt byt bardziej uzalezniajacy - ostrzega dr Lisdahl. - MySle, Ze legalizacja marihuany nastepuje zbyt wezesnie. Nie uwzgledniamy tego, czego dowiedziclismy sie z badan nad nikotyna i alkoholem Takze dr Gruber martwi to, ze prawo zezwalajace na uzywanie marihuany zostawia w tyle nauke, hie czekajacna wnioski i rozstraygniecia: - Wei? mamy wigcej pytai dotyezgeych marihuany niz odpowiedzi i KIRSTEN WEIR jest dziennikarka naukowa i redaktorka, VOY uxazua sig m.in. w .Monitor on Psychology” nific American Mind” i Psychology Today’ ina Na temat artykutu, napisz do nas np) SEVIGNY —