Hstorijska geneza i transformacija moderne drzave

Ne postoji potpuna saglasnost oko vremena nastanka drave. Drave su dugo vaile za vjeni
princip organizovanja ljudskih zajednica. esto se smatra da je drava prestara ljudska zajednica,
nastala u vrijeme prvih poljoprivrednih drutava u Mesopotamiji, nekoliko hiljada godina prije nove
ere. U knjizi Orijentalna despotija, Karl Vitfogel tvrdi da su prve dravne tvorevine nastale u
hidraulinim drutvima, kako bi se obezbijedilo navodnjavanje i kontorlisanje vodenih tokova. Pod
hidraulinim drutvima Vitfogel podrazumijeva orjentalna poljoprivredna drutva, ta drutva je
Marks svrstao u azijatski nain proizvodnje. Vitfogel je smatrao da azijatskim drutvom vlada
birokratska despotska drava. Sa druge strane postoje moderna shvatanja po kojima drava nije tako
stara tvorevina kao to se to misli. Po tim shvatanjima drava je nastala u vrijeme pozne renesanse,
prije oko 5 vijekova. Drava shvaena u modernom smislu je nastala u Evropi raspadom i
prerastanjem feudalne organizacije drutva i stvaranjem prvih drava-nacija. Od vremena nastanka
prvih modernih drava koje su po pravile imale oblik apsolutnih monarhija, pa do naih dana, drava
je neprestano mijenjala ne samo svoje funkcije, nego i forme i oblija. Svoj moderni pohod je
zapoela u znaku dvostrukih funkcija : kao ratnika drava i kao trgovaka drava.
Prvi primijer stabilne i dugovjene moderne centralizovane drave uzima se Francuska. U njoj je
proces centralizacije zapoeo u 14.vijeku, a zavrio se u 17. To je bila prva zemlja koja je u
14.vijeku uvela direktne poreze na robu i saobraaj, uvela stajau vojsku i uspostavila neospornu
politiku i kulturnu hegemoniju u Evropi. Hibridnom obliku drutva u vrijeme raspada feudalizma
odgovarala je trgovaka, merkantilna ili komercijalna drava, koja je omoguavala uspon treeg
stalea, sainjenog od trgovaca, bankara i zanatlija. Idejnu osnovu merkantilizma je dao Zan Batista
Kolber. Merkantilizam je smatrao da drava treba da do najsitnijih detalja intervenie u privredi,
kako bi se realizovalo glavno naelo da se mora to vie prodavati u inostranstvu a to manje
uvoziti. Vrlo brzo nakon velikih geografskih otkria velike i mone pomorske drave kao sto su
panija, Holandija, Francuska i Engleska, postaju jake kolonijalne drave, koje sebi prisvajaju
ogormne i neispitane povrine. Razvoju moderne drave veliki impuls daju borbe engleskog
parlamenta, francuske skuptine stalea, njemakog rajhstaga, da se ogranii apsolutna vlast kralja.
Politika teorija Dona Loka najavila je uspostavljanje konstitucionalne drave. 1

1 https://www.scribd.com/doc/114355821/Savremena-drzava, Ivan031 25.11.2012

1
U 18.vijeku nastaje minimalna drava, tj drava koja se zadovoljava samo ulogom nonog uvara.
Tj. drava koja se minimalno uplie u drutveni, a pogotovo ekonosmki ivot. To je model drave
koji se naziva jo laisse-faire drava i koja dominira do druge polovine 19.vijeka.

U 19.vijeku dovrava se razvoj velikih nacionalnih drava sa ujedinjenjem Italije i Njemake. U

period izmeu dva svijetska rata dolazi do nastanka totalitarne drave ( faistika u Italiji, nacistika
u Njemakoj i staljinistika u Sovjetskom Savezu ). Nakon raspada kolonijalnog reima, dolazi do
formiranja velikog broja samostalnih drava u zemljama treeg svijeta (Afrika, Azija). To dovodi do
formiranja velikog broja postkolonijalnih drava. U periodu nakon Drugog svjetskog rata u Evropi
se uspostavlja socijaldemokratski koncept drave poznat kao model drave blagostanja. To je
drava koja uvodi naelo solidarnost i redistribucije dohotka u korist zaposlenih i siromanih, kao i
u korist svih graana u pogledu zdravstvenog osiguranja, obrazovanja, politike pune zaposlenosti,
itd.. U drugoj polovini 70tih i 80tih, kao reakcija na dravu blagostanja razvija se u Velikoj Britaniji
pod Margaret Tacer i u SAD po Ronaldom Reganom, neoliberalna drava. Posljednje decenije 20-
tog vijeka protie u znaku uruavanja socijalizma i raspada tri socijalistike federacije : Sovjetski
savez, ehoslovaka i Jugoslavija. Na njihovom tlu nastaju etniki homogene drave. Nakon
11.septembra i ruenja Svjetskog trgovinskog centra pojavljuju se znaci drave sigurnosti koju
karakteriu nepovjerenje u strance i sopstvene graane. Danas, u 21. vijeku suoeni smo sa
svjetskom i ekonomskom krizom, koja je zapoela u SAD bankrotom hipotekarnih i osiguravajuih
bankarskih institucija i koja se iri svjetom sa nepredvidivim posljedicama. Sve ovo je dovelo do
nastajanja intervencionistike drave.2

2 https://www.scribd.com/doc/114355821/Savremena-drzava , Ivan031 25.11.2012