You are on page 1of 16

AWANGARDA

PASTWA NARODOWEGO
NR. 9 POZNA, WRZESIE 1935 r. ROK XIII

ORDYNACJ E W Y B O R C Z E
Obecne wybory interesuj nas prze- borcze przestao si opiera na subjektyw- wzgldnie popiera takie, lub inne ugrupo
dewszystkiem jako praktyczna prba nych podstawach i nie jest wyrazem pew wania polityczne, ktre znowu wzamian
przeobraenia ustroju i obyczajw poli nych przyrodzonych praw czowieka. Na broniy jego interesw. Walka ideowa, wy
tycznych w Polsce. Susznie zauwaono, tern polega wanie przewrt, by nie po suwana nieraz z wielkim haasem na ze
e nowe ordynacje wyborcze wikszy wiedzie sowa rewolucja, doby wsp wntrz, suya zawyczaj za parawan dla
wprowadzaj ,,przewrt" w ycie Polski czesnej. pokrycia walki o nastawieniu czysto ma-
ni sama konstytucja. Dotykaj one bo Przeoone na jzyk prosty te teore terjalnem. W gruncie rzeczy dla ludzi wy
wiem bezporednio obywatela, zmuszaj tyczne przesanki oznaczaj, e obywatel cznie ideowych, lub mylcych o obro
go do odmiennego traktowania swoich gosuje i uczestniczy w wyborach nie dla nie interesu narodu i pastwa, byo w
obowizkw publicznych. tego, i ma do tego przyrodzone prawo, tym systemie coraz mniej miejsca.
Na czem przewrt ten, nietylko poli wynikajce z samego faktu jego urodzenia, Zczasem zreszt w partjach zacz
tyczny, ale i umysowy polega? W war- albo, e ma taki lub inny interes indywidu bra gr interes czysto partyjny danej
szawskiem czasopimie N o w e P a alny lub grupowy, by gosowa i by ten grupy. Partja stawaa si czem w rodzaju
s t w o", w nr. 13, powiconym specjalnie interes reprezentowa wobec pastwa, ale pastwa w pastwie, przyczem w myli
sprawom ordynacyj wyborczych, susznie dlatego, e w interesie pastwa ley, by partyjnika pojcie- pastwa zespalao si
zauwaono, e wspczesne przeobraenia dany obywatel gosowa, i by przez akt z pojciem jego partji. Interesowi pastwa
w Polsce polegaj na uznaniu, i ustnieje gosowania zespala si z pastwem za jako caoci przeciwstawia si interes
tylko objektywne prawo polityczne, a nie rwno on, jak i ewentualne rodowisko, partji. Uwaaa ona, e posiada rwnie
ma subjektywnego p r a w a politycznego. z ktrego wychodzi. Sow^em, obywatel nie pewne subjektywne prawo do istnienia
To Znaczy, e czowiek nie posiada z sa wypenia swego przyrodzonego prawa, ale i do dziaania, wzgldnie, e wyraa pew
mego faktu swego urodzenia przyrodzo spenia pewn funkcj spoeczn. W inte n sum nagromadzonych subjektywnych
nych praw politycznych, ale e swoje resie pastwa ley bowiem, by niektre praw indywidualnych.
funkcje czy zadania (a nie uprawnienia) jego organy opieray si na powszechnych W pastwie XIX stulecia te subjek
polityczne czerpie z prawa politycznego wyborach. tywne prawa stale przeciwstawiano ob
objektywnego, rozcigajcego si na cae Z tej rewolucji poj wypywaj oczy iektywnym prawom pastwa. Pastwo to
spoeczestwo, ogarniajcego ca zbioro wicie wnioski praktyczne, ktre wyrazi bya wadza, z ktr si walczyo, lub o
wo i wyznaczajcego kademu wsp y si w nowych ordynacjach wyborczych ktr si walczyo. Walk t toczyy par
czynnikowi narodu odpowiedni funkcj. do Sejmu i do Senatu. Ordynacje te likwi tje midzy sob lub te wsplnemi siami.
,,Nikt nie przychodzi na wiat czy duj przedewszystkiem rol i znaczenie Nieraz dochodzio do koalicyj partyj
tamy w ,,Nowem Pastwie" uzbrojony partyj politycznych. To jest fakt, ktry
w potencjonalne prawo wybierania, roz najjaskrawiej bije w oczy, cho nie jest
kwitajce w 21 roku ycia. Tak rozumiane jedynym celem nowego prawa wyborczego.
prawo to byoby oczywistym absurdem.
Dopiero tam, gdzie tworzy si organizacja
Pisalimy ju wiele o szkodliwoci
zwyrodnie rozbicia partyjnego. Nie po
W TYM NUMERZE:
spoeczna, organiajca pewn liczb trzebujemy zatem raz jeszcze przytacza Ryszard Piestrzyski: O R D Y N A C JE WYBORCZE.
wsppracujcych ze sob ludzi, dopiero wszystkich argumentw przeciw temu sy
tam w wyniku podziau pracy pomidzy Jerzy Drobnik: P R Z E ST A W IA N IE ZWROTNICY.
stemowi. Moemy tylko stwierdzi, e sy
uczestnikami, otrzymuj oni do wykona stem partyjny traci racj bytu, gdy si ZW IZEK MODYCH N A R O D O W C W A W Y
nia szczeglne zadanie, ktrem jest wybr uzna, e prawo publiczne jest objektywne,
osb, specjalnie do wykonywania funkcyj BORY.
a nie subjektywne.
pastwowych przeznaczonych." Partje byy wyrazem indywidualizmu Jzef W idajewicz: BILANS TYSICLECIA.
A na innem miejscu czytamy w No politycznego. Byy wykwitem XIX stulecia
wem Pastwie": oraz poj i doktryn, jakie panoway w KRONIKA POLITYCZNA: Nad Batykiem, N ie
,,Nie wszyscy zdaj sobie spraw ubiegym wieku. czyy one ludzi, maj waciwe metody, Sytuacja m idzynarodowa.
z tego, gdzie ley najwaniejszy punkt ca cych poczucie swoich przyrodzonych praw
ego zagadnienia. Tkwi on mianowicie w politycznych i uwaajcych, i musz Z R UC H U U M YSOW EGO: Dwa zgony, Alfredo
tern samem, w czem si wyraa rwnie b r o n i wobec pastwa w taki, lub inny Rocco.
cae przeobraenie porzdku prawnego w sposb praw grupowych lub nawet indy
wiecie wspczesnym. Oto przechodzimy widualnych. Stronnictwa liberalne dajmy GOSY: Astrologom w odpowiedzi, P ra w dy w y
z dziedziny porzdku prawnego podmio na to stawiay sobie za zadanie obron chowawcze, O jednym z yw otw gincej e p o
towego do dziedziny porzdku prawnego wobec pastwa praw czowieka i obywa ki, o , p. Bobrzyskim, O w yd aw nictw ach
przedmiotowego, z dziedziny prawa czo tela, wzgldnie takie zorganizowanie pa
wieka do dziedziny prawa spoecznego. stwa, by celem jego by wycznie abstrak A wangardy", Czas" i W arszaw ski Dzien
Prawo wyborcze jest prawem objek- cyjny zreszt czowiek. Stronnictwa 'kla nik N arod ow y " o modziey i Z. M. N-ie.
tywnem, tak przynajmniej naley rozumie sowe, robotnicze i chopskie, organizowa WYROK SDU M A R SZA KO W SKIE G O.
to prawo w nowoczesnej organizacji pa y si na to, by broni interesw swojej
stwa." klasy, wzgldnie by przeksztaci kraj na
Uwagi redakcji Nowego Pastwa** pastwo klasowe. Wielki kapita rwnie
dotykaj istoty rzeczy. Polskie prawo wy prbowa si zorganizowa w partje, C E N A E G Z E M P L A R Z A 50 GR
i wwczas dzielono wadz pastwow, mu. Tytu poselski winien by jedynie za wieraa pod tym wzgldem dostatecznych
a wic teki ministerjalne, wojewdztwa, strzeony dla przedstawicieli dyplomatycz gwaramcyj, naleaoby konstrukcj t
a nawet starostwa, midzy poszczeglne nych. Znacznie trafniejsza jest nota bene zmieni, zachowujc wszake sam jej za
partje. Stronnictwa staway si w ten nomenklatura angielska, nazywajca posa sad. Czynnikiem agodzcym przeciwno
sposb pewnemi spkami czy klanami, lub ,,the member of parliament. ci stanowe czy klasowe jest zazwyczaj
konfederacjami z okresu Polski szlachec Nowa konstytucja zachowaa tytu po inteligencja. By moe, e zamiast opiera
kiej, stawiajcemi sobie za zadanie opano selski. Lecz czy mimo to posowie bd si czciowo wybory do Senatu na cenzusie
wanie odpowiedniej iloci stanowisk pa nadal uwaali za posw" pewnych okre wyksztacenia co budzi najwicej w t
stwowych. lonych interesw wobec pastwa, czy te pliwoci i zadranie naleaoby w
Wobec tego, e wzgldy ideowe, ro jako zbiorowe ciao poselskie, zwane Sej szerszym stopniu uwzgldni czynnik in
zumowe lub moralne nakazyway nieraz mem, poczuj si przedewszystkiem orga teligencki w kolegjach wyborczych. Jest
powstrzyma bezwzgldno walki we nem pastwa, majcym powierzone przez to wszake uwaga na marginesie i by mo
wntrznej, lub zastanowi si nad jej konstytucj okrelone zadania pastwowe? e jeszcze przedwczesna.
skutkami i nad jej celowoci, bardzo sta Oto wielkie zagadnienie, ktre bdzie w Nie chcemy by le zrozumiani. J e
rannie tpiono wanie wszelkie objawy najbliszych czasach rozstrzygane przez eli gwn przemian systemu wyborcze
samodzielnej myli lub gbsze porywy ycie, praktyk i obyczaj polityczny, go widzimy w odebraniu posowi jego czy
pracy ideowej. Ide zastpowa miay me w oparciu o nowe prawo wyborcze. sto poselskiego charakteru i roli obrocy
chaniczna dyscyplina oraz strach przed na Kandydatw na posw wyznaczaj takich lub innych organizacyj wobec pa
pitnowaniem miaka zdrajc i czowie zamiast partyj kolegja wyborcze, zoone stwa, to nie znaczy bynajmniej by pose
kiem bez charakteru. Domagano si od z przedstawicieli samorzdu terytorjalne- mia si sta lepym i niemym wykonaw
pastwa zupenej wolnoci dla dziaania go, gospodarczego, zawodowego, zwiz c woli rzdzcych. Takie nie s intencje
partji, by w onie partji utrzymywa bez kw zawodowych, uniwersytetw oraz ustawodawcy. A rne miarodajne owiad
wzgldn dyktatur. W ten sposb kraj z delegatw wybranych przez 500 wybor czenia wyranie przeciw takiemu stawia
dzieli si chiskiemi murami partyjnemi, cw. Kandydat wyznaczony przez tak niu sprawy si zastrzegaj. Pose ma mie
rozbija si na obozy, patrzce na siebie uoone ciao nie powinien by w zasadzie oparcie w okrelonem rodowisku, ma
z nienawici; w ten sposb gin i zatra niczem wobec niego skrpowany. Kolegja by znawc stosunkw i poszczeglnych
ca si interes nadrzdny narodu i pa wyborcze istniej tylko w dniu wyznacze interesw, ma by czowiekiem wzitym
stwa. nia kandydatur. Nie mog zatem posa po z praktycznego ycia, ma by tym, ktry
Sytuacja taka moga zrodzi si lub cign do odpowiedzialnoci, zwiza go korygowa bdzie nieraz zbyt oderwane
wyrodzi jedynie w atmosferze pastwa takiemi lub innemi instrukcjami, wyrazi i ppierowe plany biurokracji. Pose ma
XIX stulecia, opierajcego si na subjek- mu votum nieufnoci, zada zoenia by cznikiem bezporednim, a nie admi
tywnem prawie politycznem, na uznaniu, mandatu itd. nistracyjno - biurokratycznym midzy rz
e pastwo to co innego, a czowiek lub Ordynacja wyborcza nie czyni posw dem a spoeczestwem. Pose ma informo
taka, czy inna grupa czy warstwa, to take delegatami takich lub innych zrzesze. Nie wa rzd o tern, co dzieje si w kraju,
co innego. Polityka sprowadzaa si ww mog by oni p o s a m i w cisem tego a z drugiej strony ma tumaczy spoe
czas do nieustanych pactw conventw sowa znaczeniu. Gdyby bowiem byo ina czestwu to, co czyni rzd. Moe w yst
midzy pastwem a jednostk, lub tak powa z takiemi lub innemi postulatami.
czej nie nastpiaby adna zmiana w na-
czy inn grup. szem yciu publicznem. Pose zamiast by Izba poselska rozporzdza prawem
delegatem partyj, stawaby si delegatem kontroli, jak i inicjatywy ustawodawczej
Partje byy naturalnym i niezbdnym oraz prawem interpelacji rzdu lecz,
moe wspczynnikiem ycia publicznego, samorzdu, zwizku zawodowego, takiej gdy te postulaty ze wzgldu na oglny in
wytworzonego przez doktryny XIX stule lub innej organizacji gospodarczej czy spo teres kraju nie bd mogy by uwzgld
cia. Stay si niemal organami ustroju ecznej, lub takiego czy innego stanu. nione, lub bd uwzgldnione tylko cz
pastwowego. Z chwil wszake upadku Sejm polski nie ma by sejmem stano ciowo, winien to znowu wyjani swoim
indywidualizmu, z chwil upadku pastwa wym. To trzeba jasno podkreli. Gdyby wyborcom. Swoje bowiem nastawienie
XIX stulecia stronnictwa straciy racj bowiem takie byy intencje ustawodawcy, oraz swoje yczenia, wypywajce z po
bytu. poleconoby wyznaczenie posw wprost czucia przynalenoci do pewnego rodo
Polskie ordynacje wyborcze day te odnonym reprezentacjom stanowym (Iz wiska, winien pose umie podporzdko
mu wanie przewrotowi" jaskrawy wy bom Rolniczym, Rzemielniczym, Przemy wa w ostatecznoci po gruntownem zba
raz. Odebray bowiem partjom mono sowo-Handlowym itd.). Jeeli tak si nie daniu sprawy interesowi zbiorowemu.
delegowania posw do Sejmu. Trzeba pa stao, jeeli wprowadzono system wyzna Rwnie pose ma prawo kontroli
mita, e w systemie partyjnym pose czania kandydatw na posw przez ko rzdu. Izba poselska moe bowiem za
istotnie by posem partji wobec pastwa legja wyborcze, to wanie dlatego, by po da ustpienia rzdu lub takiego, czy in
i wobec wadzy pastwowej. Jego wadz se czu si jaknajmniej posem takich czy nego ministra. Prawo to jest coprawda
bya wadza partyjna, ktra delegowaa innych interesw, ale swobodnym czon ograniczone, ale nadaje ono mimo to Sej
posa do zastpowania jej interesw wo kiem organu pastwowego, a przez to mowi due znaczenie polityczne. Zatem
bec wadzy pastwowej. I w tern stanowi poddanym nietyle interesom poszczegl prerogatywy ciaa kontrolujcego nie zo
sku posa wyraao si znowu uznanie nym, co nadrzdnemu interesowi pastwa stay izbie poselskiej odebrane i kto wie,
subjektywnego prawa publicznego. Pose i narodu. czy nie mogyby by obecnie lepiej spra
nie by uwaany za organ pastwowy, lub Inna rzecz, czy te intencje ustawo wowane ni w okresie sejmowadztwa,
za skadnik organu pastwowego, ale za dawcy zostay w caej peni zrozumiane kiedy kada krytyka, kady akt kontroli
czynnik, znajdujcy si poniekd naze- i zrealizowane. Obserwujc zachowanie si ze strony powoanej do tego opozycji mia
wntrz pastwa, obserwujcy zazwyczaj niektrych kolegjum wyborczych mona na celu nietyle kontrol poczyna rzdu,
nieufnie wadz pastwow, a nawet ma byo mie co do tego wtpliwoci. Dno co walk z rzdem, wzgldnie dno do
jcy obowizek zajmowania wobec niej do przeprowadzania kandydata swojej gru- poderwania jego autorytetu. Kontrola nie
moliwie najbardziej krytycznego stanowi PY gospodarczej, zawodowej czy zrzesze bya celem, ale rodkiem do zgoa innego
ska. niowej, by tak wybrany pose ,,broni nas celu. Odbierao jej to powag i znaczenie.
W dawnej Polsce sejmiki delegoway tam w Warszawie, bya bardzo silna i pro Wkocu z kontrolnemi wystpieniami
posw na Sejm, jako swoich przedstawi wadzia nieraz do wynikw jednostronnych opozycji przestano si liczy i przecho
cieli wobec wadzy monarchy. Penili bez uwzgldniania szerszego ta wyborcze dzono nad niemi do porzdku dziennego,
oni tak sam niemal funkcj jak po go oraz funkcyjnej roli posa jako czonka zwaszcza, e druga strona izby, popiera
sowie krla wobec dworw zagranicz izby ustawodawczej, majcej obowizek jca rzd, uwaaa za punkt honoru od
nych. Zreszt ta sama nazwa pose" dba przedewszystkiem o cao interesw rzuca wszystkie wnioski oraz interpela
suy w jzyku polskim do oznacza pastwowych. cje opozycji, widzc w nich jedynie poli
nia zarwno czonka izby ustawodaw Te naogi mylenia i dziaania s po tyczn demonstracj. Obecnie gdy Sejm
czej, jak i przedstawiciela dyploma niekd zrozumiae i trudno wymaga, by nie bdzie ju terenem walki o wadz,
tycznego wobec pastw obcych. wiad doznay natychmiastowego zahamowania ani ringiem dla rozgrywek partyjnych, b
czy to, e pojcie funkcyj obu tych osobi na skutek wprowadzenia nowego systemu dzie mona nada aktom kontrolnym Sej
stoci mniej wicej si pokrywao. I dzi wyborczego. Niemniej naley na nie zwr mu waciwe znaczenie i to zadanie izby
gdybymy chcieli konsekwentnie przepro ci uwag. Nie mona bowiem dopuci, poselskiej powinno by w zasadzie lepiej
wadzi odgrodzenie si od poj, wprowa by ordynacja wyborcza, likwidujc walk speniane ni poprzednio.
dzonych przez wyznawcw subjektywnego partyjn, prowadzia do wzniecenia walk Gwne jednak zadania Sejmu i Se
prawa publicznego, naleaoby zerwa stanowych i klasowych. Gdyby konstruk natu le w dziedzinie ustawodawczej.
z nazw pose dla oznaczenia czonka Sej cja kolegjum wyborczych jeszcze nie za Sejm i Senat stanowi prawa w Polsce,
Funkcje ustawodawcze Sejmu nakadaj Jak wynika z przeprowadzonych wy ciekle przez stare sztaby partyjne.
na posw obowizek traktowania wszyst borw, do Sejmu wejd poza przedsta Obecnie rozwija si bdzie dalsza
kich spraw z punktu widzenia interesu ca wicielami grupy rzdzcej przewanie praca ustrojowa, polegajca na istotnem
oci. Z tych wanie powodw Sejm nie ludzie nietylko nowi, ale nieznani szersze wprowadzaniu w ycie nowego systemu.
moe si sta, ani nie moe si przeobra mu ogowi, za to zwizani bd ze Praca to mozolna i trudna, gdy polega
zi w izb o charakterze stanowym. Re swoimi okrgami, bd z rozmaitemi or jca na przeksztaceniu obyczajw poli
prezentacja stanowa moe peni funk ganizacjami i zrzeszeniami. Nie bdzie tycznych i psychiki politycznej. Zapewne
cje jedynie doradcze i opinjodawcze. Jej w Sejmie, poza zespoem kierowniczym w toku tej pracy i w toku dalszych do
uwagi zawsze s jednostronne. Kady stan oraz posami ukraiskimi, wikszych indy wiadcze, okae si, e niejedno w no
traktuje bowiem wszystkie sprawy z was widualnoci politycznych. Te maj by wym ustawodawstwie konstytucyjnem
nego punktu widzenia. I musi by w naro skupione w Senacie. trzeba bdzie jeszcze zmieni lub uzupe
dzie najwyszy autorytet, ktry te Niewtpliwie takie byy intencje ni. Wszystko dzi zalee bdzie od
wszystkie interesy uzgadnia, a nieporozu ustawodawcy. Sejm nie ma by kierow- funkcjonowania nowych izb ustawodaw
mienia rozstrzyga. Tym najwyszym auto niczem ciaem politycznem, skd promie czych. Z chwil ich otwarcia rozpocznie
rytetem jest Prezydent Rzeczypospolitej niowa miaaby tak zwana wielka polityka si nowy okres w ksztatowaniu si ustro
i skupione przy nim pastwowe organy i gdzie odbywa miaaby si dyskusja na ju polskiego.
centralne. Sejm jest jednym z tych cen temat rozwoju narodu w rnych dziedzi By wielki eksperyment, jaki przecho
tralnych organw. I dlatego jego punkt nach ycia. Sejm ma zawiera ludzi wzi dzi Polska si uda, a trzeba zrobi
widzenia musi by oglny, ponadstanowy, tych z potocznego i szarego ycia. Se wszystko, aby si uda, potrzebne jest po
narodowy i pastwowy. Czonkowie Sej nat ma by skupieniem ,,elity" i wybit parcie moralne wszystkich zdrowych si
mu zatem, cho mog by wyrazicielami nych jednostek. Wszystko wskazuje na to, spoecznych. Nowy ustrj musi by coraz
takich czy innych rodowisk, musz czu e te zamiary zostan wypenione moe lepiej rozumiany i coraz lepiej realizowa
si odpowiedzialni za c a o interesw nawet cilej ni zamierzano. ny. Nard winien widzie w ordynacji wy
kraju i tej caoci umie si podporzdko Przyszo pokae, czy ten do ostry borczej ju nie tak jak dawniej czynnik
wa. Gdyby stao si inaczej, gdyby pose przedzia na izb ,,szarego czowieka" dzielcy spoeczestwo i ustalajcy par
wysunity w kolegjum wyborczem przez i na izb ,,elitarn" okae si pomylnym. tyjne mury chiskie w kraju, za ktremi
kka rolnicze, lub przez cechy rzemiel Nie byoby bowiem dobrze, gdyby prze stay zamknite w sobie i zazdrosne oli-
nicze, czu si tylko ich wyrazicielem dzia ten prowadzi do odgrodzenia tak garchje partyjne a takie byo zadanie
i obroc, a niczem wicej, wwczas zw. czynnikw elitarnych od reszty spo zwaszcza wyborw proporcjonalnych,
obecna reforma musiaaby zawie, chy eczestwa, co mogoby wywoa niepo ktre ustalay na ile partyj podzielone
ba, e odebranoby Sejmowi funkcje usta dane rozdzwiki na tle stanowym. jest spoeczestwo i ktre suyy do pod
wodawcze i polityczne, pozostawiajc je Przyznanie w ustroju pastwa szczegl egania walki wewntrznej ale czyn
dynie rol opinjodawcz. nych uprawnie zasudze jest bardzo nik skupiajcy wszystkie ywe, pozytyw
Czy reforma ta oznacza ujednolice zdrowe i stanowi jedn z najdoniolej ne siy spoeczne, bez wzgldu na takie
nie" Sejmu i ycia politycznego. Twrcy szych zdobyczy nowego prawa politycz lub inne rnice stanowe, czy nawet ideo
nowego ustawodawstwa politycznego w nego w Polsce, niemniej byoby rzecz we. Nowe ordynacje wyborcze miay na
Polsce broni si przed tym zarzutem. niewaciw gdyby z tego powodu po celu wyplenienie ducha partyjnego. I w te
W nowym Sejmie niema by klubw po wsta jaki rozdwik midzy Sejmem a dy dopiero cel swj osign, gdy to zada
selskich, ale niema te by klubu politycz Senatem ju nie o charakterze politycz nie zostanie w peni spenione.
nego. Prezydjum Sejmu bdzie jedyn nym, lecz oligarchicznym. Wytworzenie A pozatem maj one dopomc do no
wadz dla posw. Pose ma by w zasa wic warunkw wsppracy midzy obu wej organizacji i krystalizacji spoecze
dzie swobodny w wyraaniu swoich po izbami stanowi rwnie jedno z waniej stwa. To pozytywne i konstruktywne za
gldw. Jedynym jego regulaminem ma szych zagadnie. danie nowych ordynacyj stoi jeszcze
by regulamin obrad Sejmu. Jeeli wszak Wszystko wskazuje, e Senat zdob otworem. Nowe ordynacje stwarzaj tu
e nie istnieje dno do przeksztace dzie sobie w Polsce duy bardzo autory wielkie moliwoci, ale te ich stosowa
nia Sejmu w jednolity klub poselski, jaki tet. Tam bdzie ogniskowaa si polska nie nie bdzie zapewne pozbawione trud
istnieje w systemach monopartyjnych, to myl polityczna. Czy stan ten pozwoli na noci, oraz moliwoci zaama i wypa
przecre wytworzenie j e d n o l i t y c h utrzymanie uszczuplonych prerogatyw cze.
m e t o d postpowania Sejmu oraz czon Senatu w stosunku do Sejmu? Czy nie Warunkiem pokonania tych trudnoci
kw Sejmu wydaje si konieczne. Jednym trzeba bdzie rwnie Senatowi przyzna i nadania nowemu ustrojowi waciwego
z gwnych zada Sejmu oraz jego przy prawa inicjatywy ustawodawczej? Oto wyrazu, jest przepojenie wszystkich ;ego
szego prezydjum bdzie wypracowanie jedno z zagadnie, ktre wysun si nie organw i wszystkich czynnikw, wsp
nowych zupenie metod pracy parlamen wtpliwie prdzej, czy pniej? dziaajcych w tworzeniu nowego pa
tarnej, nowych obyczajw sejmowych. S Po wyborach rozpocznie si bowiem stwa, wspln i d e i wspln m y l ,
to zadania bodaj rwnie wane, jak sama waciwa praca wprowadzania w ycie ktrej podstawy atwo odnale w pierw
ordynacja wyborcza. One bowiem maj nowego ustroju i praktycznego jego sto szych dziesiciu artykuach konstytucji.
wytworzy trwa tradycj i nada ru sowania. Nowe ordynacje wyborcze spe Gdyby to si nie stao, zdrowe zasady, na
miecw yciowych temu, co jeszcze jest niy ju rol bardzo donios, likwidujc jakich opiera si ustawa zasadnicza, zo
przewanie na papierze. Bez wytworze dawny system partyjny. Zapewniy one stayby bardzo szybko rozmienione na
nia tych nowych obyczajw i tej nowej pozatem ywioowi polskiemu przytacza drobne i zmarnowane. A do tego w inte
tradycji wspczesne przemiany politycz jc przewag w parlamencie. O ten o- resie caego kraju dopuci nie mona.
ne musiayby chroma i nie weszyby statni rezultat nie monaby si pokusi
w krew spoeczestwa. przy dawnym ustroju, bronionym tak za RYSZARD PIESTRZYSKI.

NOWOCI NOWOCI
Ostatnie tomiki Bibljoteki Awangardy
t. IV ZyGMUNT WOJCIECHOWSKI, Myli o polityce i ustroju narodowym , 1P35, str. 160, cena 3, z.
t. V RYSZARD PIESTRZYSKI, W nowym ustroju, 1935, str. 152, cena 3, z.
t. VI TADEUSZ LEHR-SPt AWISKI, Jzyk polski jako zw ierciado kultury narodu, 1935, str. 56, cena 1,20 z.

Do nabycia w ksigarniach lub w przedpacie na konto P. K. O. 204.453


Przestawianie zwrotnicy
To, co przeywamy w Polsce, to jest i grzskie w parlamencie francuskim, nie e pkn przegrody partyjne, pochodzce
niewtpliwie rewolucja. Jedni o niej jest rzdzona przez czynnik stay. F ran z ubiegego okresu dziejw i e ugrupo
plot po kawiarniach, nie zdajc sobie cuski minister spraw zagranicznych, wy wanie ludzi nastpi musi wedug no
wogle sprawy z tego, co to jest prze- jedajc zagranic na konferencj, nie wych, wspczesnych kryterjw. Partje
wrt i wyobraajc sobie go koniecznie wie czy jeszcze jako minister wrci. W zostay rozbite, a jeeli poyj czas jaki
jak dziecko, wedug cech zewntrznych, a tych warunkach sabnie nawet cigo jeszcze, to bdzie to okresem konania. Na
drudzy j robi. Bo to co si w Polsce tradycyjna polityki, co dotychczas jeszcze tomiast ludzie y bd i wielu z nich
stao w ostatnich miesicach, to jest prze Francj ratowao. uwolnionych z wizw partyjnych, o ile s
wrt, o ile pod przewrotem rozumiemy Dokona si w Polsce w ostatnich ywi i maj wyczucie tego co si dzieje, o
rzecz gbsz, a nietylko zewntrzne ak- miesicach etap wielkiego przewrotu. Tyl ile nie skostnieli w partyjnych nawykach,
cesorja. Runa caa dotychczasowa or ko gupcy mog nie widzie, co si stao 0 ile nale bez wzgldu na wiek do
ganizacja partyjna w pastwie, pozbawio i co si dzieje, tylko ludzie nie wyczuwa wspczesnej generacji, moe i powinno
na zostaa wpywu, odebrano jej ostatni jcy rytmu wydarze mog sobie nie zda wej do ycia, z ktrem zamknici w
atut, ktrym operowaa, ostatni podaru wa sprawy z istoty przewrotu i jego klatce partyjnej stracili ju kontakt. J e d
nek, ktry moga ofiarowa swoim ambit trwaoci. Trwaoci bez wzgldu na to, nak ju nie w ycie przegrdek partyj
nym zwolennikom: mandaty. Partje poli jak si bdzie w szczegach w dalszym nych, ale w szerokie ycie pastwa i na
tyczne s dzisiaj bezsilne. Dokonao si cigu ten przewrt ksztatowa, czy pew rodu jako caoci. Tam jest miejsce dla
to, co ju si stao w Niemczech, we Wo ne rzeczy nie ulegn takiej czy innej ko- ludzi ywych, tam te waciwe miejsce
szech, a take w Rosji. Dokonao si tylko rekturze ycia. Sens jednak zostanie i po 1 pole dla walki o ideay i idee.
inaczej. Nie przez rozrost jednej organiza winien zosta, a tym sensem jest odebra
cji i zniszczenie przez ni innych, a potem nie zupene i ostateczne przestarzaym Z przewrotem ustrojowym powinien
zlanie si jej i utosamienie zpastwem, organizacjom partyjnym wpywu na ycie i rwnolegle przewrt psychiczny. W te
tylko przez odebranie dotychczasowym pastwa i decydujcego wpywu na po dy tylko praca dokonana wyda trwae o-
partjom podstawy istnienia. Partje w in lityczne ycie jednostek. Bo co tu dugo woce. Nie ukrywamy, e tu wanie du
nych krajach zostay zniszczone gwatem, gada! Ludzie w Polsce yli i yj do o jest jeszcze do zrobienia. Konieczno
u nas zostay wygodzone. Zawisy w tychczas jeszcze w czci pod absolutnym takiego przebudowania psychiki i sposo*
prni. Nikt ich nie zdawi. Poprostu terrorem jeeli chodzi o ich stosunek bu mylenia rozumiej wszdzie te grupy
nadchodzi moment, kiedy nie bd wie do pastwa poszczeglnych partyj po zagranic, ktre dokonay zmiany ustrojo
dziay, co ze sob pocz. Taki jest ju litycznych. Partja decydowaa za nich o wej i zmiany sposobu rzdzenia pa
dzisiaj gbszy sens wstrzymania si po ich stosunku do rzdu, partja uzurpo stwem. Zastosoway one rozmaite meto
szczeglnych partyj od wyborw. waa sobie prawo decydowania o tern, czy dy, aeby doj do celu. Naog uatwiy
maj charakter czy nie maj, przyczem one sobie zadanie, zduszajc do brutal
Taki jest te sens absentowania si
jako charakter okrelao si ulego par nie przejawy wrogiej im dziaalnoci in
niektrych z nich wogle od ycia past tyjn, a jako zdrad i brak charakteru
wowego. One poprostu w nowych warun nych grup, dziaalnoci nietylko organiza
odwag samodzielnego mylenia i mia cyjnej, ale take umysowo-propagando-
kach ju nie potrafi y. Wic staj o wycignicia konsekwencyj z tego wej czyli poprostu wszelkiej dziaalnoci.
na uboczu. mylenia. Partja rozrastaa si poprostu W ten sposb uzyskay wolne i bezkonku
Sposb u nas jest inny, ni u naszych w ciao majce wasny rzd i nawet cza rencyjne pole dla wasnej propagandy.
bliszych i dalszych ssiadw. Tumaczy sem wasne ,,wojsko ponad pastwo, tra W Woszech a jeszcze bardziej w Niem
si to innemi, polskiemi warunkami, tu cc zupenie w stosunku do niego zale czech nie mwic ju o Rosji
maczy si te inn genez grupy, ktra no i przybierajc charakter autonomicz przystpiono do gruntownego uniemo
przewrotu dokonuje. Oglny kierunek jest nych komrek rakowatych w organizmie liwienia wolnej konkurencji*' politycz
rwnolegy. Nic w tern dziwnego, gdy pastwowym. Gdy dzisiaj dokonano w nych i spoecznych prdw umysowych.
si zway, e Polska ley w sercu Euro jednych pastwach ostrego wypalenia no W Niemczech posunito si bardzo dale
py, i jej rozwj nie moe przebiega tak, wotworw partyjnych, a w Polsce odsznu- ko, co najbardziej uwidocznio si w usta
jak gdyby leaa na ksiycu. Historycz rowania prowadzcych do nich arteryj wodawstwie i stosunkach prasowych.
nie rzecz biorc, jest to bogosawie i skazania ich na obumarcie, byo to tyl Niema w Niemczech innej prasy jak
stwem dla Polski, e nie pozostajemy w ko aktem samoobrony narodowego orga prasa narodowo-socjalistyczna, niema zre
tyle za innemi krajami Europy w naszym nizmu pastwowego przed grocem mu szt innej prasy, jak faszystowska, take
rozwoju wewntrznym. To wanie byo w konsekwencjach zniszczeniem. w Woszech. W obu krajach prasa uza
zgub Polski, e w wieku 17 18-stym nie miemy twierdzi, e przy tym leniona jest zupenie od dyrektywy grupy
dotrzymaa kroku rozwojowi pastw in zwaszcza systemie zaatwienia si z ra rzdzcej. To zdawienie monoci dzia
nych. Prno wzgldnie zapno Staszyc kiem partyjnym, jaki zastosowano w Pols ania propagandowego opozycji tumaczy
tumaczy, e Polska, pooona midzy ab- ce, jednostka, wyzwolona z obrczy wi si rozmaitemi wzgldami, z ktrych nie-
solutystyczn Rosj i absolutystycznemi zw partyjnych, odzyskuje wiksz wol ostatni jest ten, e w obu krajach opozy
Prusami nie moe sobie pozwoli na zbyt no, ni j miaa dotychczas. Zniszcze cja posiadaa do znaczne siy, i to nie
ni wolno ustroju, e musi si dostoso nie partyj nie potrzebuje bowiem by jed tylko si biernej masy, ale w chwili obej
wa. noznaczne ze zniszczeniem monoci wy mowania wadzy przez obecne grupy rz
I dzisiaj te nie moglibymy sobie po powiadania swojego zdania, chocia w dzce jeszcze do znaczne moliwoci
zwoli na pastwo parlamentarne z ca niektrych innych krajach reakcja posza umysowej ekspansji. Wiele tam jeszcze
saboci jego rzdw, z ca chwiejnoci tak daleko. Chodzi tylko o to, eby wy byo wrd ludzi dawnego reimu osobi
i przedewszystkiem ociaoci funkcjo siek myli i pracy skoncentrowa dzisiaj stoci wybitnych i zdolnych do oddziay
nowania takiego pastwa pomidzy bol w tym kierunku., jak najlepiej ustali dal wania na otoczenie. Mimo obumierania
szewick Rosj a hitlerowskiemi Niemca szy kierunek rozwoju, jakie idee przewod socjalizm niemiecki jako przecicie sta
mi. Silne rzdy, to usprawnienie past nie, jakie zasady wciela jako podstaw, n. p. znacznie wyej od socjalizmu pol-
wa, uniezalenienie si od organizmw jak rozbudowywa w praktyce nowy . kiego. Z socjalizmu polskiego wyamaa
partyjnych, to mono szybkich i energicz ustrj polityczny i ycie polityczne w si i przeciwstawia mu si przecie naj
nych zwrotw i posuni, to wolno ma Polsce. Wedug pracy dokonanej, wedug aktywniejsza grupa Pisudczykw, osa
newrowania, to umoliwienie sprystej szczeroci i powagi przystpowania do za biajc go potnie. Silniejsza pozycja so
gry w polityce zagranicznej. Widzimy, ja gadnienia mierzy si bdzie warto jed cjalizmu niemieckiego nie dziwi, gdy si
k gr prowadzi Hitler, jak ona jest mia nostek i warto prdw politycznych. zway, e socjalizm by zdawna potg
a, niespodziewana czasem, jak dalece ot Tpi za naley wszdzie niemiosiernie w Niemczech i tworzy waciwe jdro w
warte s moliwoci dalszych posuni. obudny frazes i gadanie, przebudowywa midzynarodwce socjalistycznej. Podob
Widzimy jednoczenie, jak pozostaje za lake sposb mylenia i nawyki wszcze nie stara partja niemiecko-narodowa opie
nim w tyle dyplomacja francusk, jak mo pione w ustroju dawnym. raa si na mocnej bd co bd tradycji
cno zaznaczaj si zwaszcza w ostatnim Weszlimy dzisiaj w ten okres, ktry przedwojennego monarchizmu i zdolna
czasie jej niepowodzenia. Nie ma ona o- przewidywalimy ju dawno, piszc jesz bya jeszcze wywrze urok, tembardziej,
parcia, a raczej ma oparcie chwiejne cze w roku 1928 na amach Awangardy", e miaa duo oparcia w armji.
Sowem, w Niemczech, a take we wem sama nie jest tak jednolit, jak n. p. br jest duy. ledzc ich rozwj, zna
Woszech opozycja miaa jeszcze ludzi, hitlerowcy i faszyci. To te wejcie jej czenie i rol, ktr odegray albo nawet
moga by niebezpieczn, gdyby si jej na pen aren narodu, jak to dobitnie jeszcze odgrywaj, zrobimy jedno wane
byo zostawio wolno dziaania. wykazuje historja stworzonego przez ni odkrycie. O ile w nauce cisej, w fizyce,
Inaczej rzecz si miaa w Polsce. De ciaa politycznego pod nazw B. B. W. R. chemji,, medycynie tezy naukowe opiera
generacja wewntrzna postpia w par- wysuno na plan pierwszy przedewszyst- j si na bezosobistych podstawach i sa
tjach opozycyjnych dalej, byy one sab kiem zasad pracy dla pastwa i wsp me s pozbawione zainteresowanej obrony
sze, ich sia atrakcyjna nie wywieraa pracy z rzdem, jako moment rzeczowy, jakiego denia, a w kadym razie mog
wpywu, nie rozrastaa si przez dobr a zupenie na boku pozostawio wszelkie by objektywne, chociaby nawet byy
nowych si, zdolnych do prawdziwej twr sprawy wiatopogldu. Wogle za jest bdne, o tyle wszystkie doktryny, majce
czoci politycznej. Przekonanie o ich ban to grupa, ktrej postpowanie nie wypy zwizek z polityk, naog powstaj jako
kructwie tkwio wiadomie albo pod wa z naprzd przemylanej teorji, ale z in obrona i uzasadnienie* de pewnych
wiadomie w wszystkich umysach rozum stynktu dziaania. Czujc si do silnie grup spoecznych, maj jako podstaw in
niejszych. Aktywne umysowoci wya u wadzy, grupa ta nie uczuwaa potrzeby teres tych grup i s poprostu przez nie
myway si z wpyww partyjnych. Po propagandy dla zyskania oparcia i w grun naduywane w pewnych okrelonych ce
stpowanie opozycji wykazywao zupeny cie rzeczy nie miaa materjau mylowego lach. Objektywizm, czysta prawda nau
brak jakiejkolwiek rozumnej koncepcji takiego, ktryby w dotychczasowym sta- kowa w tych sprawach nie istnieje i ist
taktyczno-politycznej. Opozycja w Pols djum jej rozwoju nadawa si do propa nie nie moe. Przy tworzeniu doktryny
ce nie bya poprostu dla grupy rzdzcej gandy wrd szerokiej masy narodu. politycznej wchodzi czsto wiadomie, a
naprawd niebezpieczna. Prowadzona by Olbrzymia indywidualno Pisud czasem niewiadomie w gr pierwiastek
a wrzaskliwie ale nie mdrze. Std pra skiego w poczeniu z okresem, ktry by woli. Jeeli nawet tu i owdzie powstaje
wdopodobnie pozwolono jej y, pisa, mona nazwa okresem ratowania pa koncepcja pozbawiona pierwiastka intere
agitowa, stara si o zwolennikw. Od stwa z grocej mu anarchji parlamentar su, to w kadym razie, przyswojenie jej
dziayway tu te niewtpliwie pewne nej i partyjnej i haso zespolenia wysi sobie przez jak grup i rozpowszechnia
dziedzictwa liberalne z dawnych czasw nie, dokonuje si na podstawie utylitarnej.
kw w tym kierunku wystarczyy na ra
w grupie rzdzcej. Faktem jest, e zie. Dzisiaj Pisudskiego niema i anar Decyduje wiadomie albo podwiadomie
w Polsce stosunki rozwiny si ca chji dziki niemu te niema. Zostaa usta fakt, o ile ona nadaje si do ugruntowania
kiem inaczej ni we Woszech i w Niem lona najtrudniejsza dla Polakw zasada w szerokich koah stanowiska i istnienia
czech. Opozycja miaa i ma dotychczas zasada silnego rzdu. Dokonao si to danej grupy spoecznej. Niema propa
mono nietylko szerzenia swojego wia gandy bezcelowej .
nie przez propagand, ale przez przepro
topogldu, ale wprost agitacji i walki o wadzenie zasady w praktyce, co byo Spadek teoryj i poj, dotyczcych
dusz narodu. T moliwo wyzyskiwa moliwe dziki temu, e Pisudski posia zagadnie spoecznych i politycznych, o-
a bardzo intensywnie i wyzyskuje j do da w rku narzdzie dostatecznej siy. dziedziczonych przez dzisiejsze pokolenia,
tychczas, posuwajc si nieraz do granic Co wicej, zasada silnego rzdu, silnego jest wysoce podejrzany poprostu dlatego,
zupenie nieodpowiedzialnych, robic ustroju zostaa wprowadzona w ustrj i rozwj ich, propaganda i ostateczne
przytem krzyk ogromny o zduszeniu wol prawny. Zamknity zosta w ten sposb uksztatowanie dokonywao si pod k
noci. Kto sysza ten krzyk, a wraca np. okres historji, okres, ktry mona nazwa tem widzenia istniejcych i walczcych
z Niemiec czy z Woch, tego pusty okresem Pisudskiego. Nie jest przypad ze sob zdawna grup spoecznych. Wi
miech bra, gdy porwnywa stosunki. kiem, ale symbolem o gbokiem znacze dzimy to dokadnie na poszczeglnych
Gdyby bowiem przecitny opozycjonista niu, i ostatni podpis marszaka pooony przykadach. Teorje, wchodzce w skad
polski zachowa si przez jeden dzie w zosta pod konstytucj. Danem mu byo tak zwanej ideologji konserwatywnej su
Niemczech czy Woszech tak, jak si za w ten sposb zakoczy dzieo swego y w praktyce obronie niewtpliwej pew
chowywa w Polsce stale, nie wyjrzaby cia. Odszed, nie majc ju ani chwili nych warstw, wzgldnie s im dogodne,
zapewne z murw jakiego obozu koncen czasu na odpoczynek. teorje socjalistyczne wykazay typowo
tracyjnego, albo nawet gorszego odosob klasowy charakter, teorje liberalne maj
nienia. Przed grup rzdzc staje dzisiaj no w praktyce charakter obrony specjalnych
we zadanie: Oto w nowych warunkach b grup gospodarczo-buruazyjnych i t. d.
Stosunki w Polsce rni si jeszcze dzie prdzej lub pniej ale raczej pr Rzecz prosta, i rozgraniczenia s tu nie
pod innym wzgldem od stosunkw we dzej do tego zmuszona, aeby znale raz pynne, bywaj te rozmaite kombina
Woszech czy zwaszcza w Niemczech. stosunek do caoci narodu. Ten stosu cje, ktre zaciemniaj obraz. Niema jed
Ot grupy tam rzdzce, przeprowa nek do caoci narodu musi zastpi ist nake pojcia i doktryny, dotyczcej sto
dziwszy oczyszczenie pola od monoci nienie indywidualnoci Pisudskiego, kt sunkw spoecznych, a szerzonej wrd
wzrostu i rozsiewania ziarn przez inne rego jako osoby, jak susznie stwierdzi narodw, ktra nie byaby albo ju u r
prdy polityczne, jednoczenie rozwiny premjer Sawek, zastpi si nie da, I tu da, albo te ex post zabarwiona i zuyta
ogromn propagand w kierunku wszcze wypywa z elazn logik zagadnienie o- przez jakiej grupy spoeczne w ich inte
pienia swojej myli w ciao narodu i uro statecznej krystalizacji wiatopogldu po resie.
bienia wedug swojego wiatopogldu o- litycznego w grupie rzdzcej, uchwycenia
blicza umysowego i duchowego mas i to Dlatego, przypatrujc si doktrynom
i dokonania jej jednolitoci pod innemi ju politycznym i spoecznym z punktu widze
zarwno wrd starszego pokolenia jak ktami widzenia, ni dotychczasowe, kt
te zwaszcza wrd modziey. Propa nia polityka, nie tylko wolno, ale naley
re wystarczay dopty, dopki nie byy si za kadym razem spyta, komu one
gand t rozwija si na ogromn skal, o- urzeczywistnione hasa, w imi ktrych
bejmuje ona wszelkie dziedziny ycia su, komu mog by potrzebne, aeby
dziaaa. Dzisiaj one s urzeczywistnione, zda sobie spraw i zwykle odkry ich
i niewtpliwie osiga due wyniki. W dom jest postawiony.
Niemczech istnieje specjalne ministerstwo charakter utylitarny dla tej czy innej
propagandy z dr. Goebbelsem na czele. Z t chwil wypywa na wewntrz grupy.
W Polsce natomiast grupa rzdzca t grupy rzdzcej zagadnienie ostatecznej Std nie jest i nie moe by obojtne,
dziedzin zaniedbaa. Nie istniej te ad wiadomej krystalizacji wiatopogldu po jakie doktryny i jakie hasa panuj i sze
ne organy dla takiego celu stworzone. litycznego, ktra uatwi i umoliwi uoe rz si w narodzie. Zwykle bowiem kto
Niema adnego ,,ministerstwa propagan- nie si stosunku do narodu. Jednoczenie za to szerzenie jest odpowiedzialny, kto
dy, czy czego podobnego. Czoowi lu wypynie wtedy sprawa stosunku do in za niem stoi, kto si szerzonem hasem
dzie grupy rzdzcej nie wysilaj si wca nych wiatopogldw, stosunek do ich posuguje. Maj za te hasa i pojcia
le w tym kierunku. szerzenia si w narodzie, do wolnoci agi szczeglne waciwoci. Wpojone w mzg,
tacji, sprawa propagandy, wikszego czy wpywaj decydujco na postpowanie
By moe wywara tu pewien wpyw, mniejszego liberalizmu w stosunku do in danego czowieka, nie s obojtnemi roz
indywidualno Pisudskiego, ktry w nych ugrupowa politycznych itd. Nie poznaniami, ale wywieraj skutek na kie
swojej polityce nigdy nie operowa masa ulega wtpliwoci, e stoimy przed jednym runek i akty woli. Umeblowanie mzgu
mi a tylko zdyscyplinowan i wybran z najciekawszych i najbardziej pasjonuj bywa podobne rozkadowi szyn i zwrotnic
mniejszoci i by sawnym milczkiem, cych okresw naszego wewntrznego roz kolejowych. Pocig biegnie ich torem,
oraz historja stosunku dzisiejszej grupy woju. Bodaj, e nie wszyscy nawet wrd skrca w miejscach, w ktrych napotka
rzdzcej do narodu, ktrej piszcy te so grupy rzdzcej, zdaj sobie z tego nastawione pojcia-zwrotnice*4, idzie po
wa powici osobne uwagi w swojej spraw. myli tych, ktrzy te zwrotnice nastawili.
ksice ,, W ogniu przemian*4. * * Znamy z psychologji doskonale zjawiska,
Oprcz tych momentw gra jednak gdzie mona bardzo autorytatywnem
niewtpliwie rol fakt, i dzisiejsza grupa Wiek 19-sty pozostawi sporo hase wszczepieniem pewnego pojcia i wyobra
rzdzca pod wzgldem wiatopogldo- i doktryn politycznych i spoecznych. Wy enie bezapelacyjnie wpyn na tok po
stpowania jednostki. Istnieje duo stopni ni dziaalno umysow grupy ydow woju czowieka jako takiego (punkt
sugestji, z ktrych najbardziej jaskraw skiej, podejmowan w obronie monoci oglnoludzki w myli narodowej). W y
jest hypnoza. Ot nietylko indywidual jej istnienia. Dzieje si to wszdzie i zaw chodzc z tych realnych przesanek myl
nie, ale i zbiorowo mona zasugestjonowa sze dzia bdzie tam, gdzie ydzi maj do i hasa narodowe nie kryj si i kry
narodom pewne pojcia jako zwrotnice, stp i wpyw na ycie duchowe jakiego si nie potrzebuj z wasn celowoci.
i wpyn decydujco na ich postpowa narodu gospodarza. Dlatego wanie Hi Zwrotnice, nastawione na podstawie real
nie. tler w Niemczech zamkn im zupenie do nych faktw prowadz w prostym i rw
I podobnie, jak przy hypnozie, osiga stp do tej dziedziny. I jeeli jest rzecz nie realnym kierunku rozwojowym. Miar
si w ten sposb bardzo daleko idce wy naturaln, e ydzi dziaali i dziaaj w susznoci i dobrego kierunku poj-
niki. Mona wmwi sztucznie rzeczy, ten sposb, to rwnie naturaln jest i b zwrotnic jest wanie ich zgoda z realne-
ktrych niema, mona zupenie tak samo dzie obrona narodu-gospodarza przed t mi podstawami istnienia. Dla narodu pol
,,wysugestjonowa z mzgu rzeczywi dziaalnoci. skiego te wanie pojcia zwrotnice bd
sto i zastpi j wyobraeniem niepraw- Skoro si bowiem uzna, e mono suszne i dobre, ktre z faktu jego istnie
dziwem, ale wpywajcem na odchylenie szerzenia poszczeglnych poj i hase nia jako nard i z jego prawa do ycia
normalnego kierunku czynnoci. Zupenie jest rwnoznaczna z wolnoci nastawia i rozwoju bd si wywodzi. Wszczepie
oczywiste rzeczy nie istniej dla grup, nia zwrotnic kierunku rozwojowego na nie w jego mzg zwrotnic, pochodzcych
ktre ulegy takiej operacji psychicznej. rodu w pewnych celach, e nie jest to z obcych przesanek, z realnoci nie zwi
Bardzo pospolitem zjawiskiem tego rodza czynno bezinteresowna i teoretyczna, zanych z jego istnieniem, wzgldnie zwi
ju jest ,,wysugestjonowanie z mzgu poj ale w wysokim stopniu utylitarna, kwestja zanych z istnieniem i deniem grupy in
cia ,,nard, zastpienie go pojciem in- mniejszego lub wikszego liberalizmu w nej, poza nim bdcej, inaczej yjcej
nem, dogodniejszem dla operatora. Przy stosunku do monoci szerzenia tych dok i uformowanej, sta si musi rzecz szko
normalnej hypnozie jest rzecz bardzo a tryn staje si kwestj rwnie nie teore dliw i rozsadzajc jego zwarto.
tw wmwienie w czowieka zahypnoty- tyczn, ale poprostu kwestj zagadnienia,
zowanego, e n. p. nie istnieje stojca jak si osdza dan dziaalno i z jakiego
punktu widzenia. Antyliberalne stanowisko w stosun
przed nim ciana i czowiek ten gotw jest ku do innych przejaww organizacyj i my
i prbuje przej przez ni. Tak samo Wydaje nam si, e uznajc raz, i
zagadnienie wolnoci propagandy okrelo li moe rozciga si na cao, albo te
mona w niego wmwi, e ciana taka pewne dziedziny ycia, zalenie od tego,
istnieje, chocia jej niema, i za adne skar nych teoryj i poj nie jest kwestj odno
szenia si do wolnoci myli i bada jako jakie dziedziny obejmuje teorja i denie
by wiata nie ruszy on przed siebie woln danej grupy. Najdalej id te grupy, kt
drog, przekonany, e uderzy w niepoko takiej bo to jest inna sprawa, ale
jest poprostu kwestj stosunku tej wolno rych pogld na wiat ma silne zabarwie
nan zapor. nie religijne (wzgldnie antyreligijne). J e
ci do celowoci wasnego denia, a po
Wpajane ludziom teorje, hasa i dok drugie uznajc, e niema doktryny poli eli chodzi o grupy nacjonalistyczne, to s
tryny speniaj w mniejszym lub wik tycznej i spoecznej i przedewszystkiem tu do due rozpitoci. Nacjonalizm y
szym stopniu rol takich sztucznych za jej propagandy, ktra nie byaby obcio dowski n. p., majcy silny podkad religij
pr i zwrotnic psychicznych. Niektre ob na jawnemi albo maskowanemi deniami ny, jest najmniej tolerancyjny na wiecie.
jawy takiego dziaania przybieraj nawet poszczeglnych grup spoecznych, naley Tam, gdzie dochodzi on do wyranego
formy typowo celowej sugestji, i posiku do zagadnienia liberalizmu w stosunku do wpywu na rzdy, jak n. p. w Rosji, korzy
j si aparatem zewntrznym, podkrela innych ugrupowa politycznych odnie sta on z kadej okazji, eby dosownie
jcym ich charakter hypnotyczny. Analiza si z najzupeniejszem pominiciem jakie wytpi to, co byo mu niedogodne. Gdzie
poszczeglnych poj, historji ich dziaania gokolwiek doktrynalnego nastawienia. nie ma wadzy, tam szerzy pojcia liberal
w yciu narodw, dokonana pod ktem Grupa ,,Awangardy nie ma w tym kie ne w obronie wasnej. Ale i tu nietoleran-
widzenia, jakiej grupie spoecznej one su runku adnych przesdw. Mona by cyjno narodowa objawia si w namit
yy, kto je gwnie szerzy, kto je sobie, bardzo liberalnym w stosunku do innych nych atakach i niszczeniu wszystkiemi
0 ile nawet ich powstanie byo bezintere ugrupowa, gdy to nie przeszkadza urze rodkami obcej mu i niewygodnej myli.
sowne, przyswoi jako narzdzie, daaby czywistnianiu celu, uznanego za dobry, Jest przytem rzecz charakterystyczn,
nieraz bardzo ciekawe wyniki. W wietle mona w razie potrzeby skoczy z libe- e wanie nacjonalizm ydowski posugu
takich bada przedewszystkiem okazao ralnem nastawieniem bez zmruenia oczu, je si z wielk umiejtnoci metod su
by si raz jeszcze, jak potn broni jest nie ogldajc si na aden krzyk o po gestji szerzonej w mzgu narodu-gospoda
sugestja pojcia, jak olbrzymie znaczenie gwaconej wolnoci i tym podobnych rza. Dziaaj tu niewtpliwie tradycje
ma dziaalno sugestywna w prasie i lite rzeczach gdy tego zajdzie potrzeba. Z na Wschodu, ktry jest i by zawsze kolebk
raturze dla dziejw narodu. tury rzeczy ta grupa rzdzca, ktra wy dziaania sugestywnego i zarazem ukryte
pracuje albo przyjmie za wasny okrelo go. Wszystko, co opiera si w naszym
* wiecie aryjskim na jakim tajemniczem
ny wiatopogld, liczy si bdzie z ew.
koniecznoci zajcia antyliberalnego sta dziaaniu i sugestjach, wywodzi si ze
Przygldajc si dziejom umysowym Wschodu (prdy teozoficzne, okkultyzm
w 19-stym wieku, odkryjemy, e ogromna nowiska w stosunku do monoci propa
gandy wrogich wiatopogldw. Widzimy i t. d.). ydzi reprezentuj w Europie ten
ilo poj, ogromna ilo hase spoecz wanie wschodni pierwiastek dziaania.
nych i politycznych, odziedziczonych to w Rosji, w Niemczech i we Woszech.
Pewna jednolito nastawienia myli Pozatem specyficzne warunki istnie
przez pokolenia dzisiejsze, albo wprost od nia narodu ydowskiego jako grupy spo
ydw pochodzi, albo te bywa szerzona wzmacnia pozatem wol zbiorow, po
dobnie, jak zoenie rwnolege temi sa- ecznej, jej odrbny charakter, ycie w
1 urabiana przez grupy ydowskie. Utyli- diasporze wrd narodw-gospodarzy, to
taryzm tej propagandy jest do wyrany, memi biegunami kilkunastu sztab magne
sowych wzmacnia dziaanie magnesu, s fakty, ktre decyduj, bo decydowa
cho czsto maskowany. Olbrzymia walka, musz, o zupenie odrbnych od narodw
wytoczona zwaszcza pojciom narodo a rozrzucenie ich unicestwia je.
europejskich pojciach i teorjach, ktre
wym w wiecie, liczne teorje i hasa, kt Stwierdzajc, i niema szerzonej nard ten wytwarza rwnie w dziedzinie
re si przeciwko nim zwracaj, a dalej su wrd ludzi teorji politycznej i spoecznej, spoecznej i politycznej. Zapanowanie ich
gestja, szerzona o nich pilnie w celu ktra nie byaby obciona celowoci ley w jego interesie. Dlatego pomijajc
ich zohydzenia, jest rwnie akcj pewnej dziaajcej za jej pomoc grupy spoecz ju dziedzictwo samej rasy, innej historji
grupy spoecznej, podjt wycznie w jej nej, przyznajemy, e tak samo myl naro i innej tradycji umysowej myl ydow
interesie, jest akcj narodu ydowskiego, dowa nie jest wolna od takiego pierwiast ska innych bdzie bronia poj i teoryj,
bronicego prawa swego istnienia w ciele ka woli. Uznaje ona jednak zupenie ot inne nastawiaa pojcia-zwrotnice umy
narodw innych. warcie oczywisty fakt istnienia grupy sowe, ni myl narodw europejskich.
spoecznej ,,narodu", uwaa, e jest to Jest to zupenie proste stwierdzenie, kt
Nacjonalizm ydowski z racji charak grupa spoeczna najbardziej naturalna,
teru grupy, z ktrej wychodzi, nie jest rego realnoci nie mona sobie pozwoli
najbardziej szeroko pojta obejmujc wysugestjonowa" z mzgu, jak to si
i nie moe by podobny do nacjonalizmu hasem wsplnoty narodowej wszystkie
adnego innego narodu. Warunkowany czsto dzieje. Tak samo nie mona nie
klasy i warstwy od najbiedniejszego pro- widzie koniecznej a priori, u samego r
jest diaspor ydowsk, musi broni jej letarjusza poczwszy, a na najbogatszym
interesw, zwraca si, bo zwraca si mu da powstania, sprzecznoci w celowoci
przemysowcu skoczywszy stwierdza, tych poj z pojciami, wywodzcemi si
si, ^ przeciwko kademu pojciu, ktre e granice narodu" (jzyk, granice ge
dziaanie tej diaspory wrd innych naro z niezmconego obc sugestj rda my
ograficzne, tradycja historji) s wytwo li narodw europejskich. Nie robimy z te
dw utrudnia. W mzgach bardzo wielu rem naturalnego i organicznego wzro
ludzi tkwi dzisiaj ,,pojcia-zwrotnice, go zarzutu ydom. Postpuj oni tak, jak
stu i e sowem daje ona najbogatsze z natury rzeczy postpowa musz, a po
wszczepione sugestywnie przez dugolet i najwszechstronniejsze moliwoci roz niewa wytworzyli sobie na wasny uy
tek pojcia i teorje wielce ambitne na te niczych poj narodowych i przyznania ju politycznego, zburzyo w Polsce rw
mat swojej roli historycznej w dziejach si do nich. Sugestjonowanie u ro d o m , nie stare tory i stwarza konieczno bu
ludzkoci, nie dziw, e celowo i wysiek e jest to niepotrzebne albo zgoa ze, po dowania nowych. Dla kadego prdu,
propagandy wytworzonych przez nich suge rwna mona do wmwienia komu w majcego poczucie, i budowa naley,
stywnych poj-zwrotnic s due. Wynika hypnozie, e niepotrzebne s mu oczy. otwiera si w tych warunkach dzisiaj za-
jednak z prostego instynktu samozacho darJe niezwykle odpowiedzialne. Najszer
Przesycenie mzgu narodw europej sze moliwoci istniej zwaszcza dla wy
wawczego narodw europejskich, i reak
skich duym zapasem poj przez propa tworzenia systemu nowoczesnej polityki
cja na to sugestywne dziaanie budzi si
gand i dziaalno umysow grupy y narodowej i wprowadzenia w ukad my
wrd nich, a gdzieniegdzie przybiera na dowskiej wraz z balastem wogle przesta
wet ywioowy charakter samoobrony, lenia tych wartoci, ktremi si odzna
rzaych, w innych warunkach powstaych cza: poczucia realizmu, jasnego i wyra
posuwajcej si a do uniemoliwienia zapatrywa, wywoa musi w kadym no
wogle dziaalnoci propagandowej naro nego celu, dnoci do odkamania mz
woczesnym ruchu nastawienie rewizjoni- gw z powodzi frazesw i usunicia
du ydowskiego. zmu w stosunku do caoksztatu licznych z nich przedewszystkiem powyginanych
Chodzi o usunicie tych poj-zwrot- zasad i dogmatw, pokutujcych w umy faszywie szyn i zwrotnic, nagromadzo
nic, ktre nard ydowski wtacza w mzg sach. Nie wystarcza w tych warunkach nych przez dugotrwae dziaanie obcych
narodw-gospodarzy, a ktre wykrzywia oczywicie zwyka i atwa negacja wszyst narodowi grup spoecznych w jego orga
j ich prosty i naturalny rozwj. Przede- kiego, z czem si spotyka. Byoby rw nizmie.
wszystkiem myl wytwarzana dla obro nie rzecz chybion potpia a priori ca
ny r o z p r o s z e n i a (diaspora ydow y dorobek umysowy ludzkoci, jak to si
ska) musi dziaa destruktywnie w naro tu i owdzie dzieje, bo takie stanowisko Dzisiejsze chwile przeomowe zade
dach, ktrych deniem jest zwarto mogoby si szybko wyrodzi w negacje cyduj na dugie lata o historji Polski. Nie
i skupienie. kultury wogle. Naleyt drog wynaj wiele ludzi to rozumie, a ju zupenie nie
dzie mzg silny, zuchway, ale trzewy rozumiej tego kierownicy Stronnictwa
i majcy silne poczucie rzeczywistoci. Narodowego. Polityka grupy rzdzcej
Twardy realizm jest zawsze najlepszem zwalia cay system dotychczasowy i ot
Byoby rzecz w wysokim stopniu lekarstwem na sugestje sprzeczne z rze worzya pole dla nowego, wspczesnego
bdn przypuszcza, e nard jaki moe czywistoci. Mzgi ludzkie zostay w 19 budowania ustroju, i polityki. yjemy w
si oby bez pewnego rodzaju wiatopo wieku zwichnite nadmiern wiar w sie chwili obecnej nawet z tego powodu w o-
gldu, a nawet mistycyzmu narodowego. bie, co skonio je do ryzykownych speku- kiesie pewnego zamieszania. Orjentuj si
Nie mona adnemu narodowi powiedzie, lacyj i przecenienia osignitych t drog w sytuacji niektre siy lat dawnych, te
e ma on wyrzec si wiadomej myli na wynikw i moliwoci. Tymczasem na dro same, ktre zachwaciy w wieku 19-tym
rodowej, tworzenia wiadomego narodo dze spekulacji, odrywajcej si zbyt mia umysowo narodw swoim celowo
wego pogldu na wiat, sowem tego, co o od kontroli rzeczywistoci, czyhao przemylanym zapasem poj. Istniej
dzisiaj okrelamy jako nacjonalizm i myl wanie niebezpieczestwo wszczepienia prby wyrane wprowadzenia pki
nacjonalistyczn. Nard jest najbardziej w nie poj faszywych. Ponawiamy ha czas z powrotem w w troch zmienio
bezporedni, najbardziej naturaln i za so, rzucone ju w innych artykuach: nych formach rnych zwrotnic" daw
razem najszerzej sigajc grup spoecz Powrotu do mdroci, wynikajcej z g nych, prby czasem bardzo spieszne i ner
n w ludzkoci. I jeeli, jak wspominali bokiego dowiadczenia ycia, w przeciw wowe. Pord gruzw ludzie zachowujcy
my, najrozmaitsze grupy spoeczne wy stawieniu do przecenienia ilociowego w mzgu dawne ,,zwrotnice", prbuj
twarzaj albo przyswajaj sobie pewien gromadzenia i tworzenia poj i onglo znowu zbiera i dzieli nard na dawn
system mylowy i szerz go jako uzasad wania niemi w sposb, moe byskotliwy, ,,lewic" i ,,prawic" i wprowadzaj w to
nienie i uatwienie wasnego denia, to ale oderwany od ycia. W dziedzinie po rozrnienie typowe punkty widzenia
jest rzecz prost i nieuniknion, e takie lityki uzasadniony jest w stosunku do ta z przed czasw przewrotu majowego.
wyrane grupy spoeczne, jak nard, bd kiego postpowania zdrowy sceptycyzm. Nawet w onie grupy dotychczas objtej
rwnie tworzyy swoj teorj, swj po Powrt do mdroci bdcej rzecz organizacj B.B.W.R., wydobywaj si na
gld na wiat i dyy do nastawienia po wiksz ni wyksztacenie ilociowe i na wierzch rnice dawne, niecakiem do
j w masach w kierunku swojego de wet rzecz inn, ni tak zwana inteligen- kadnie wytrzebione. Ludzie mwi znowu
nia. Pogld ten nie moe by dowolny, cja, pojta wycznie jako sprawno 0 prawicy, lewicy, demokracji, konserwa
ale musi wynikn z ich pooenia funkcyj umysowych wskae waciw tystach i co wicej, prbuj si organi
i de. Zmierzajc do wszczepienia miar i ocen faktw, przeciwstawiaj zowa na podstawie tych poj. Dochodzi
i uwiadomienia takiego narodowego po cych si teorji i pojciom wszczepionym do tego, e nawet czynniki z poza grupy
gldu na wiat w onie wasnych spoe na drodze sugestji wzgldnie przejmowa B.B.W.R. usiuj przeciwstawia sobie wy
czestw, jako warunku ich aktywnoci, nym w formie gotowej od zaintereso bitne osobistoci cisej grupy rzdzcej w
narody oczywicie napotkaj na opr tych wanych grup spoecznych. Polityka na sensie symbolw dawnych, przedwojen
grup, ktre w swoim interesie inaczej rodowa, nie majc najmniejszego powodu nych prawie rnic partyjnych, i przywi
pragn nastawi zwrotnice umysowe albo do maskowania faktw, nie potrzebuje u- zuj do tych przeciwstawie wielkie na
te ju je nastawiy. cieka si do sugestji faszywej. Jest w dzieje. Komu gdzie zaley na trwaniu
gruncie rzeczy polityk realistyczn w 1 spotgowaniu si zamieszania, komu
- * ^ przeciwstawieniu do polityki spekulatyw- gdzie zaley na tern, eby nie grzeba da
Mona logicznie zaj tylko dwa sta nej, ktra ostatecznie przy nieuchron- wnych poj-zwrotnic i wznawia na ich
nowiska: albo si nard jako uprawnion nem w kocu zderzeniu z rzeczywistoci podstawie dawne rnice partyjne i dawne
musi prowadzi do katastrofy. hasa. Kto gdzie wykonuje robtki szyb
do ycia grup spoeczn uznaje, albo si
jej nie uznaje. Jeeli si go uznaje, i jeeli ko, nerwowo, gwatownie i mobilizuje
$ w tempie ostrem wszystkie mtne gowy
mu si przyznaje wyszo nad grupami
spoecznemi, formujcemi si na innych Rozbicie dzisiaj partyj politycznych w Polsce i wszystkie zawiedzione na
podstawach, np. klasowych, wtedy trzeba i wogle caego systemu politycznego w dzieje.
mu przyzna prawo do stworzenia was Polsce przez grup rzdzc stwarza nad
nego systemu myli i dziaania, odpowia zwyczajne warunki dla kadej pracy, kt *
dajcego jego istocie i deniom. To ra wychodzi z zaoenia, i konieczna jest Te usiowania uatwia w Polsce
wanie bdzie narodowym pogldem na rewizja poj i teoryj i powrt do tw ar fakt, i przedstawiciele reformy ustro
wiat. Logicznie walczy moe z t zasad dej, realnej pracy od podstaw. Nigdy ju politycznego nie rzucaj w nard tych
tylko ten, kto uwaa, e tworzenie grup prawdziwa polityka narodowa, szukajca hase, nie wszczepiaj w mzgi tych zwrot
spoecznych na innych zasadach jest lep nowoczesnego wyrazu dla ycia narodo nic umysowych, ktreby stanowiy jasn
sze, albo kto nie uznaje wogle natural wego, nie mogaby osign jakichkol i prost drog dla mas narodu. Mwic
nych grup .spoecznych. wiek wynikw w ustroju dawnym. Z u- o koniecznoci realizmu w polityce, nale
strojem tym zbyt wiele byo powizanych y uznawa bezwzgldnie i liczy si z re
Na pewnym punkcie rozwoju narody poj, ktrych od niego oddzieli jus nie alnoci rwnie takich faktw, jak bez
nie mog poprzesta na instynktownym byo mona, a ktre kady si w poprzek wzgldna tsknota kadego narodu do nad
szukaniu drogi. Podobnie, jak rozwj drogi kadej prbie reformy. Naroso to, budowy ideowej, do projekcji swojego ma-
wiadomoci u czowieka wywouje ko weszo w krew, umocnio si w mzgach terjalnego istnienia w wiat duchowy w
nieczno zastpienia instynktu wiadom i stanowio taki zapas zwrotnic, i pocig formie skrystalizowanej ideologji. Narody
myl, tak te rozwj narodw stwarza musia za kadym razem si rzeczy wje potrzebuj nadbudowy ideowej. Ona
konieczno ustalenia wiadomego zasad da w lepy tor. Zburzenie caego ustro wanie stanowi midzy innemi system
poj-zwrotnic, ktre decyduj o postpo I nie mona zapomina o tern, e nie raz nieporozumienie. I to nie jest pyt
waniu ludzi zarwno w ich yciu indywi- istnieje na dalsz met adna inna mo ko, to jest gboko w psychologji ludz
dualnem jak i grupowem. Gdy nard ta liwo ujcia ycia caego narodu, adna kiej zawarta konieczno. Jest prawd, e
kiego systemu nie posiada, bdzie bdzi, inna moliwo pocignicia go do zbioro kada czynno c z c a jest jednocze
bdzie si potyka, bdzie si wykoleja wego wysiku, jak wyrane i otwarte uzna nie czynnoci w y c z a j c . cze
i wpada na podstawione faszywe zwrot nie zasady narodowej w polityce. W Ga nie narodu w cao zwart, zespolenie
nice i przyjmowa systemy, wyaniane wszystkich jego wartoci w nowoczesnej
zecie Polskiej" korespondent jej moskiew
i propagowane przez obce mu grupy spo budowie organicznej, musi jednoczenie
ski, rozpisujc si niedawno o obradach
eczne, co musi doprowadzi do rozkadu. wycza czynniki zdecydowanie mu obce.
Kominternu, stwierdzi, i mwcy zwracali
Nie istnieje moliwo mechanicznego
Dlatego wytona praca nad was uwag na konieczno liczenia si z naro-
czenia rzeczywistego i trwaego. Formu
nym, przez aden obcy czynnik nie zam dowemi uczuciami i potrzebami mas przy
ujemy to wyranie: Kto si nie zdecyduje
conym systemem polityki narodowej, kt propagandzie. Nawet wic komunici zdaj
na wyczenie, nie moe czy. To jest
ry jednak musi by koniecznie, jeeli ma sobie spraw z siy instynktu narodowe
elazna stalowa zasada, ktrej si nie wi
dziaa sugestywnie i przedewszystkiem go w masach. Nie mona i nie wolno go
dzi tylko wtedy, gdy si opiera na fa
zapobiega sugestjom obcym, uznany i na pomija, co wicej, trzeba go pocign szywej zwrotnicy. Wyrzucajc t zwrotni
zwany odwanie systemem narodo jako najsilniejszy cznik w organizmie
c z mzgu, patrzc w ycie realnie, trze
wym", jest rzecz konieczn i niezwykle narodu do pracy. Powtarzamy, e bez tego
ba uzna wewntrzn logik tej zasady,
piln. Chwila potemu jest dobra. Zniszcze czynnika nie stworzy si trwaej wizi za
opart na prawach niezmiennych.
nie partyj politycznych wytwarza narazie ufania i wsppracy midzy rzdzcemi
gruzy, ale spord tych gruzw uwalnia i ogem rzdzonych. Tak samo koncen Wrmy do widzenia i uznawania
siy, ktre dotychczas uwizione byy w tracja ludzi porzdnych, ludzi dobrej woli praw niezmiennych, ktre usiowano nam
skamieniaych formach i rozdzielone bez musi mie ten wanie sztandar. Takim z mzgu wykama przez sto kilkadziesit
monoci porozumienia si. Te siy trzeba ju jest czowiek, e potrzebuje symbolu
skada razem, wysiek naley koordyno lat.
i sztandaru wywieszonego rwnie na ze
wa. wntrz. Inaczej powstaje tragiczne nie JERZY DROBNIK.

Zwizek Modych Narodowcw


a wybory
Z okazji wyborw do Sejm u Zarzd podstawie nowego ustroju. Gosujc, Stanowisko Zwizku Modych Naro
Gwny Z. M. N. wyda w dniu 1. IX. br. dowcw wobec wyborw zostao wielo
odezw , ktr podajem y poniej. Jedno udzielamy poparcia nowym zasadom
czen ie w Czuwamy'* ukaza si artyku ustrojowym, ktrych utrwralenie jest nie krotnie ju okrelone. Midzy innemi
ktry przytaczam y rwnie ze wzgldw nadesany do Czuwamy ze Szwajcarji
kronikarskich. zbdne dla siy i rozwoju Polski. artyku kierownika naszej organizacji
W przededniu gosowania do Sejmu Nie przez burzenie i przekrelanie Jana Zdzitowieckiego jasno precyzowa,
Zarzd Gwny Zwizku Modych Naro tego, co jest, nie przez rozpoczynanie e wybory s dla nas jedynie e p i z o
akcji spoecznej cigle od nowa, ale d e m i e taki lub inny jego wynik
dowcw raz jeszcze przypomina o koniecz nie zdoa zmieni, ani osabi naszej
noci spenienia obywatelskiego obo przez dalsze i systematyczne doskona
dziaalnoci. Jednoczenie Jan Zdzito-
wizku i stawienia si do urn w ybor lenie ycia naszego, oraz przez prac wiecki w artykule swoim wzywa czon
czych. nad lepszem zrozumieniem przeprow a kw Zwizku Modych Narodowcw do
Gosujc do Sejmu, dajmy wyraz dzonych ju reform, osigniemy wresz wzicia czynnego udziau w akcji wy
cie lepsze jutro. borczej i w gosowaniu do Sejmu,
naszemu bezinteresownemu i bezosobi- choby wrd kandydatw nie byo
stemu stanowisku wobec wyborw. Przyszo naley zawsze do ludzi
ani jednego czonka naszej organizacji,
Stwierdmy ponownie, e takiemi tylko czynnych, niezaamujcych rk w naj albowiem gosowa naley nie dla ta
motywami kierujemy si wobec wszel gorszych warunkach, a nie do ludzi kiego, czy innego kandydata, ani dla
kich przejaww ycia pastwowego i n a biernych, rozgoryczonych,zniechconych, takiej czy innej organizacji, ale dla
narzekajcych, zdolnych jedynie do Polski. Moemy tu doda, e cho nie
rodowego. ma przymusu gosowania, my jednak
Dajmy dowd, e uwaamy si za wiecznej negacji i bezpodnych protestw.
gosowa bdziemy, nie chcc nalee do
penowartociowych obywateli, poczu Zwalczajmy prby dalszego rozbi tych, ktrzy tylko pod przymusem go
wajcych si do spenienia wszystkich jania narodu. Przeciwstawmy si zatem towi s spenia obowizki obywatelskie.
obowizkw pastwowych oraz narodo tym, ktrzy przez warcholskie i an ar
chiczne sabotowanie ustaw, stawiaj si Zasady te rozwija jednoczenie ro z e
wych i gotowych dwiga odpowiedzial sany w pierwszych dniach sierpnia
no za losy kraju w kadej okolicznoci. poza nawias ycia i znaczenia. oklnik Zarzdu Gwnego Zwizku
Nie moe by bowiem prawdziwym Uczestniczenie w wyborach, zwasz Modych Narodowcw. Oklnik ten
wyznawc idei narodowej ten, kto od cza w okrgach pod wzgldem narodo stwierdza, e zgodnie z liter i duchem
odpowiedzialnoci tej oraz od obowiz wociowym mieszanych, ley w najbar nowych ordynacyj wyborczych Zwizek
Modych Narodowcw nie bdzie wy
kw tych wiadomie si uchyla. dziej istotnym interesie narodu. suwa swoich list wyborczych, ani swo
W chwili obecnej wszyscy Polacy Oddajc nasz gos w dniu 8 wrzenia ich kandydatur poselskich, natomiast
winni wspdziaa w tworzeniu nowych kierowa si bdziemy wycznie na- oklnik wzywa do ustosunkowania si
warunkw ycia na ziemi polskiej na szem sumieniem i poczuciem obowizku. jaknajbardziej pozytywnego do akcji
wyborczej, przyczem stwierdza, e chcc
uczestniczy w formowaniu si nowego
ZARZD GWNY Z. M. N. ustroju, nie moemy pod adnym pozo
rem uchyla si od ycia publicznego.
JAN ZDZITOWIECKI, prezes ALFONS CEGLEWSKI MARJAN CZABAJSKI
JERZY CZARNECKI ZBIGNIEW DEMBISKI JERZY DROBNIK Pragniemy stwierdzi, e zasady,
wyoone w naszych oficjalnych owiad
KLAUDJUSZ HRABYK ZBIGNIEW UKACZYSKI RYSZARD PIESTRZYSKI czeniach, obowizuj nadal. Obowizy
JAN SZYSZCZYSKI ZDZISAW STAHL ZYGMUNT WOJCIECHOWSKI way one przedewszystkiem Zarzd
Gwny Z. M. N., ktry zupenie wia w caej naszej organizacji w naleytej Z nasz polityk byoby le wtedy,
domie i zupenie celowo zachowa mo proporcji. Polityka Z. M. N. w najbli gdyby[nowa konstytucja nie zostaauchwa-
liwie najdalej idc powcigliwo i r e szej ju przyszoci okae dalsze do lona, gdyby obowizywaa nadal dawna or
zerw wobec przygotowawczej akcji wody swojej ywotnoci. dynacja wyborcza, gdyby przywrcone
ustalania kandydatur. Zarzd Gwny Jedno tylko zanotowa naley. Bez- zostay czasy starego i wybujaego p ar
Z. M. N. postanowi ani nie narzuca, osobiste stanowisko Z. M. N. wobec wy lamentaryzmu i partyjnictwa. Dzi prze
ani nie przepycha swoich kandydatw, borw stao si wymownym dowodem grywaj ci, ktrzy, stojc na czele sta
a zwaszcz kandydatur kierownikw bezinteresownoci caej organizacji n a rych partyj, schodz ju ostatecznie
organizacji. I cho niektrym tym szej. Potworna kampanja oszczerstw, z areny publicznej i z ycia politycz
kierownikom kandydatury zostay za kamst, insynuacyj, jak stosowano ze nego i czekaj tylko chwili, kiedy po
proponowane, wycofali si oni sami zdumiewajc zajadoci pod naszym wyborach przejdzie ono nad nimi osta
bd jeszcze przed wyborami kandyda adresem, musiaa si wreszcie zaama. tecznie do porzdku dziennego.
tw na posw, bd po ich wyborach, To co nazywalimy oszczerstwem oka Rozstrzyga fakt, e nowy ustrj
uwaajc, e wyaniajca si w wy zao si oszczerstwem. A tych, ktrych wchodzi w ycie mimo zastrzee, ja
tworzonych warunkach konieczno wy nazywalimy kamcami, okazali si k am kie moe budzi jego realizacja w r
tenia si i powicenia wielkiej energji cami. Nie dla osobistej karjery robi nych szczegach. I my nadal w tym
dla walki o mandaty nie ley w interesie limy nasz polityk i nie dla manda ustroju dziaa bdziemy. Bdziemy
Z. M. N. i jego polityki na dalsz met. tw gosowalimy w Sejmie za konsty starali si rozwija i gruntowa jego
W ten sposb poza paru sympaty tucj, jak to krzyczeli w Izbie posel zasady, zwaszcza wrd modego po
kami naszego ruchu, ktrzy kandyduj skiej pod naszym adresem pamitnego kolenia, wnikajc rzecz prosta coraz
nieraz na czoowych miejscach, widnieje wieczoru 23 marca br. panowie poso gbiej w mechanik wypadkw i dzie
na listach wyborczych jedynie nazwisko wie z Polskiej Partji Socjalistycznej. Za jw.
por. rezerwy Wojciechy Sochy, znanego nasz dziaalno nikt nie obiecywa Praca nasza jest tego rodzaju, e
i popularnego kierownika Z. M. N. na nam adnych korzyci osobistych i my- musi niepokoi wielu ludzi i rne
Podhalu. bymy te adnych nagrd osobistych czynniki.
Czy brak kandydatur Z. M. N. jest nie przyjli. Przeciwnie, rozpoczynajc Nie stpalimy nigdy i nie bdziemy
z punktu widzenia najbardziej oglnego nasz polityk wiedzielimy, e da nam prawdopodobnie stpa po rach. Naj
i politycznego zy, czy dobry, w to ona wicej przykroci osobistych ni wygodniej44 i najprzyjemniej jest za
wchodzi obecnie nie chcemy, rezerw u przyjemnoci. By moe, e wytraw pewne y w opozycji do wszystkiego,
jc sobie sd o tern na pniej. nym 44 politykom, zaprawionym w daw zwaszcza w takiej opozycji, jak u pra
Jestemy grup mod i wie. nych metodach dziaania i handlach po wiaj niektre partje polityczne. Nic
Trudno nam utrzyma modo na litycznych a la umowa lanckoroska si wwczas waciwie nie robi, poza
wieczne czasy, bo ta ucieka. Natomiast (teki ministerjalne wzamian za kom pro podjudzaniem ludzi (zwaszcza modych)
moemy i chcemy utrzyma nasz wie mis ideowo - poliiyczny) wyda si to oraz plotkowaniem, a nie ponosi si
o. A to si stanie, gdy prowadzi znowu niewiarygodnem, ale tak z nami adnej odpowiedzialnoci i jeszcze ma
bdziemy zawsze polityk z a s a d , a nie byo i bdzie. si opinj zawsze lepiej wiedzcego k ry
o s b , gdy naszego dorobku ideowego Dzi ludzie ci nie przestaj oczy tyka. Co do nas, nie chcielimy si
oraz moralnego nie bdziemy powi wicie nami si zajmowa. Gdybymy nigdy usuwa od odpowiedzialnoci. Wo
cali dla [ d o r a n y c h sukcesw osobi mieli mandaty w Sejmie woaliby: Patrz limy zawsze co robi i czem by, ni
stych. By moe, e takie stanowisko cie! oto karjerowicze, zapacono im za by niczem. Trudnoci uwaamy za
wyda si niejednemu niewiarygodnem, gosy oddane za konstytucj. Wobec normalne. Byoby dziwnem, gdyby ich
ale ono bdzie nadal nas obowizywao. tego, e mandatw nie mamy, woaj: nie byo.
Jestemy bowiem w tym wieku i w tej Patrzcie! jak im si nie udao, goso Pjdziemy dalej po raz obranej
sytuacji, e moemy sobie pozwoli na wali za konstytucj a zostali bez man drodze bez najmniejszych odchyle,
dziaanie na b a r d z o d u g f a l . datw44. Ludzie ci, ktrzy powodzenie wierzc w suszno sprawy, ktrej su
I niewtpliwie tego oczekuj od nas polityczne widzieli przewanie w oso ymy i w potrzeb naszej dziaalnoci
ci wszyscy, ktrzy nam zaufali i ktrzy bistych sukcesach i w zadowoleniu dla dobra caego kraju. Kady, kto
za nami poszli. Na podstawie te sp ra wasnej pychy i prnoci, nie zrozu w pracy nad przemian ustroju pol
wozda z caego kraju, moemy stwier miej zapewne nigdy, e idea polityczna skiego i psychiki polskiej na nas zechce
dzi, e wypadki wyborcze ocenia si bankrutowa nie moe. polega, ten si nie zawiedzie.

BILANS TYSICLECIA
Niewiele ju stosunkowo lat dzieli nas Wiadomo, jak ukaday si stosunki nic poudniow, ile e istnieje ona w na
od chwili, kiedy obchodzi bdziemy ty na tern polu w toku stuleci. Byway chwi turze: uk Karpat, wicej skomplikowan
siclecie historycznego istnienia Polski. le, kiedy terytorjum Polskiego Pastwa okazaa si sprawa na pnocy, ale i tu
Albowiem w 963 roku zacza si nasza docierao nieomal do aby na zachodzie, sama natura w nadbatyckim brzegu na
historja! Jaka to dobra sposobno do a prawie do Moskwy na wschodzie; si znaczya kres Polski, bezsprzecznie atoli
przeprowadzenia narodowego rachunku galimy te po Batyk z jednej, a po Mo najtrudniejszem byo wytyczenie granicy
sumienia"! Gdy za zwaymy, e kilkana rze Czarne z przeciwlegej strony. Z tego na zachodzie i wschodzie, gdzie w terenie
cie lat temu odbudowane zostao Polskie powodu przodkowie nasi przeywali nie niema po temu wyranych danych. Jake
Pastwo, to epokowy ten fakt cznie jednokrotnie wzniose chwile radoci postpiono na zachodzie?
z tamt rocznic tembardziej domaga i triumfu! Wnikanie jednak w szczego
si zdania sobie sprawy z trwaych na Przy przeprowadzeniu rozgraniczenia
w historj owych faktw nie naley do
szych zyskw i strat. bilansowego sumowania strat i zyskw. przyjto tu za zasad rozsiedlenie ludno
ycie kadego narodu jest niesycha Kiedy w roku 1918 tworzono Polskie ci: gdzie ludno polska przewaaa, ten
nie bujne, w kocowym przeto rozrachun Pastwo, wyoni si nieatwy do rozwi obszar mia nalee do Polskiego Pastwa.
ku nadawayby si do uwzgldnienia naj zania problem: w jakich granicach je usta Pomijam fakt taki, i pniej pogwacono
rniejsze jego objawy. Nie chodzi tu jed li? W kopocie co do tego znaleli si ow zasad, zarzdzajc plebiscyt na l
nak o tak szeroko pojte zagadnienie, ce nietylko obcy mowie stanu, twrcy po sku Opolskim, zwrc natomiast uwag, i
lem niniejszych rozwaa jest zbilansowa kojowych traktatw, ale take politycy na czeskim terenie trzymano si cakiem
nie jednego tylko objawu, a to rozwoju te- polscy. Do jakiego stopnia bya to trudna innego kryterjum: Czesi uzyskali nadkra-
rytorjum naszego Pastwa w toku dobie sprawa, wiadczy moe fakt taki, I w wdne gry, jako sw granic, mimo, e
gajcego do koca tysiclecia. Nikt nie za odnonych traktatach zdoano oznaczy gry te dzisiaj bynajmniej Czechw od
przeczy, i z przelicznych szczegw, ja tylko zachodni, pnocn i poudniow Niemcw nie oddzielaj; tym sposobem
kie skadaj si na tre pastwowego y Polski granic, podczas gdy zagadnienie w odrbie czeskiego pastwa znalazo si
cia, czynnik terytorjalny zajmuje jedno granicy wschodniej zostawiono otwartem. 3!/2 miljona Niemcw . Nakrawdne gry
z miejsc czoowych. Stosunkowo najatwiej byo wykreli gra to prastara historyczna granica cze
skiego narodu; c da si z ni porwna dla mocarstwowego stanowiska naszego nie obcych, a utrat tego, co stanowi fun
na naszym terenie? Pastwa przez kilka stuleci. Ale c z te dament bytu danego narodu! I w tern
go? Opanowanych terytorjw nie umie tkwi odpowied na poruszane nieraz py
Na zachodzie zastaa nas historja na limy przetworzy na ziemie polskie w tanie: kto dla egzystencji Polskiego Na
linji Odry. W rdach niemieckich zacho tym sensie, w jakim np. Niemcy przetwo rodu jest bardziej niebezpieczny Nie
way si co do tego ciekawe wiadomoci rzyli na niemieckie obszary Poabskich miec czy Moskal?
ju od roku 934 zaczynajc, t. j. na 29 lat Sowian. To te w roku 1918 sami Polacy Tak tedy bilans terytorjalny za ubie
przed pojawieniem si Polski na widowni nie upominali si o te obszerne kraje, a gajce tysiclecie wykazuje bardzo po
dziejowej; dowiadujemy si z nich, e k re potem w traktacie ryskim poprze wane straty, a nieznaczne tylko zyski:
sem dla niemieckich podbojw bya wa stali na ich czstce, dla egzystencji dla na tylko w pnocno-wschodniej stronie wy
nie rzeka Odra. Ustalony wtedy stan szego pastwa koniecznie potrzebnej. I kroczylimy etnicznie poza linj, na jakiej
rzeczy utrzyma si przez kilka stuleci, aden chyba rozsdny Polak nie auje zastaa nas historja, na caym natomiast
pierwsze zdobycze terenu poza w kie dzi utraty Kijowa, Smoleska itp. zachodzie, tudzie na poudniowym-
runku wschodnim Odr, przynili Niem wschodzie, cofnlimy si znacznie poza
cy dopiero w 50-tych latach XIII wieku. Czy tak samo jest na zachodzie? Czy t granic.
Przez cay ten czas speniaa dla nas Odra rozsdnym nazwiemy Polaka, ktry nie Polska w toku swych dziejw prze
t sam rol, co nakrawdne gry dla zaboleje z powodu straty Wrocawia, Lu sza dwie katastrofy: dzielnicow i roz
Czechw. Szerokie jej oysko i do busza, Kamienia? Tu jest cakiem inna biorow; pierwsza trwaa 182 lat (1138 do
znaczne zabagnienie utrudniay w wyso sytuacja. Uyj porwnania: utrata Ki- 1320), druga 123 lat (1795 1918). W
kim stopniu przedarcie si do Polski od jowszczyzny czy ziemi Smoleskiej ozna pierwszej pastwowo polska nie ulega
strony zachodniej, tern bardziej, e gw cza dla narodu polskiego tyle tylko, co dla zatracie, tylko rozbit zostaa na drobne
nych brodw broniy silne twierdze, w ro organizmu ludzkiego obcicie wosw czstki, ktre wiody marny byt politycz
dzaju Krosna, Lubusza i Cedzyny. Jako (wiadomo, i operacja" ta w niczem y ny, w drugim pastwowo znika zupe
wierna ta rzeka ochronia nas przed nie ciu czowieka nie zagraa, a czstokro nie; z tego wic punktu widzenia doba
jedn inwazj zachodniego ssiada! W y jest nawet dla zdrowia jego konieczn), porozbiorowa przedstawia obraz o wiele
cofywanie si Polski z nad Odry zaczo podczas gdy strata lska i znacznej cz tragiczniejszy, anieli okres dzielnicowy.
si w roku 1181 utrat zachodniego Po ci Pomorza da si porwna z obciciem Ale dzi, kiedy pastwo mamy ponownie
morza, jaki za przebieg miaa dalsza czowiekowi rk i ng. odbudowane, moemy na t spraw take
ewolucja tego przykrego zjawiska i jakie W obrbie terytorjum dawnego Pa inaczej spojrze! W dobie dzielnicowej
z niej wyniky konsekwencje, nader traf stwa Polskiego naley cile odrnia stracilimy Pomorze Zachodnie, ziemi
nie przedstawi niedawno prof. Z. Wojcie dwie czci: etniczn i historyczn! pierw Lubelsk, a takewtedy ju przygotowan
chowski (Rozwj terytorjalny Prus w sto sza stanowia rdze pastwa, druga cza zostaa utrata lska, ktra faktem staa
sunku do ziem macierzystych Polski, To sowe nabytki. Rzeczywisty wzrost potgi si w okresie restaurowania jednolitego
ru 1933). Polski zaznaczyby si wtedy tylko, gdy pastwa przez ostatnich Piastw. W cza
by nabytki stay si zczasem rdzeniem, sach natomiast porozbiorowych, jeli ab
Gdyby zatem na zachodzie, przy usta t. j. z historycznej przemieniy si na et strahuje si od zachodnich skrawkw
laniu polsko-niemieckiej granicy, trzyma niczn jej cz. Wypadek taki zaszed Wielkopolski i Pomorza, ktre ju za
no si tej samej zasady, jakiej przestrze jak wspomniaem w Niemczech: So polskich czasw posiaday do znaczny
gano na gruncie czeskim, musialibymy wianie Poabscy, oraz liczni Polacy stali procent niemieckiej ludnoci, a w toku
uzyska linj Odry. si Niemcami, co dao podstaw dla dzi XIX wieku ulegy zupenej germanizacji
Przejdmy na wschd. Jedn z naj siejszej potgi Rzeszy. U nas w jednej strat wikszych nie ponielimy, a na
bardziej zasadniczych cech naszej historji tylko stronie cz etniczna doznaa roz wet odzyskalimy cz lska, w ktrej
jest zmiana zczasem ekspansji zachodniej szerzenia, a to w kierunku Podlasia i Prus resztka niezgermanizowanych tubylcw
na wschodni. W pierwszych stuleciach Ksicych; w Prusiech Mazurzy opano teraz wanie zdobya wiadomo czno
dominuje u nas zainteresowanie si zacho wali pustkowia, a na Podlasiu uleg asy ci swej z Polskim Narodem. Okazuje si
dem, a obojtno dla wschodu, potem do milacji miejscowy ywio Jadwingw. W z tego, e doba dzielnicowa przysporzya
konuje si zmiana w odwrotnym kierunku, tysicletnim bilansie terytorjalnym Polski nam strat terytorjalnych wicej, anieli
a mianowicie zobojtnienie dla zachodu, jest to jedyna pozycja dodatnia. W in czasy porozbiorowe. Z dwch najwik
a ywe zajcie si wschodem. Kiedy stra nych stronach rdze" nasz etnicznie tyl szych ciosw, jakich doznali Polacy w to
ta terytorjw zachodnich (lsk, Lubusz, ko nie dozna powikszenia, ale nawet ku swej 1000-letniej historji, wandalizm
Pomorze) bya ju faktem dokonanym, za skurczy si znacznie; zaszo to w obrbie rozbiorw zosta ostatecznie naprawiony,
cz nam sprzyja los na wschodzie; bez duej czci lska i Pomorza, tudzie w ale zepchnicie z linji Odry istnieje w dal
walki, drog poczenia z Litw, weszli niewielkiej ziemi Lubelskiej, a na wscho szym cigu. A jakie s jego skutki, po
my w posiadanie bardzo rozlegych, kilka dzie w obrbie terytorjum t. zw. czer ucza chociaby rzut oka na przebieg za
krotnie wikszych od wczesnej Polski, wieskich grodw. Jest zaiste wielka r chodniej naszej granicy.
ziem litewski-ruskich. Dao to podstaw nica midzy utrat ziem nabytych, etnicz JZEF WIDAJEWICZ

KRONIKA POLITYCZNA
dzy Berlinem a Moskw, moemy umocni nasz na to adnych po dsta w do naiw nego ro zb ra ja
NAD BATYKIEM.
pozycj wanie nad Batykiem, szukajc tam nia si...
A k tyw n o polskiej polityki zagranicznej w i zblienia z temi krajami batyckiem i, k t re r w Ot pod tym wzgldem wszystko dzieje si
e si coraz silniej z B atykiem J e s t to objaw n ie nie chc zaj niezalene stanowisko zarwno tak, jak powinno si dzia. P o b y t min. B eck a
w tpliwie zdrowy i podany, wiadczcy, e linje w obec Niemiec, jak i w obec Rosji. w Berlinie p oprzedzia w izyta naszych d w ch
rozw ojow e naszej dziaalnoci zmierzaj we w a W szystko wskazuje, e w y pad k i tak wanie k o n trto rp e d o w c w ,,Burza" i W ich er" w Kilonji.
ciwym kierunku. si rozwijaj. Min. Beck, k t ry by po raz p ie r w Jed n o cz en ie z okazji w ita morza p. P rezy d en t
W pierwszych dniach lipca min. Beck zoy szy ze strony rzdu polskiego z wizyt na Kremlu, R zeczypospolitej w piknem przem wieniu w skaza
wizyt oficjaln w Berlinie, gdzie by przyjm ow a zoy te pierwszy wizyt w imieniu rzdu p ol na znaczenie morza dla narod u i w zyw a modzie
ny z du ostentacj. Pisalimy ju na tern miejscu skiego w Berlinie. R w now aga midzy Berlinem zwaszcza, by po w icaa si pracy na morzu.
co sdzimy o istocie naszych stosunkw z N iem a M oskw zostaa zach o w a n a n aw et na gruncie P ozatem gen. Sosnkow ski zapow iedzia dalszy ro z
cami. Uwaamy, e Polska musi prow adzi m i protokolarnym . A k ce d en sa do tej ostatniej wizyty wj m arynarki wojennej, a zw aszcza budow n o
dzy Rosj a Niemcami polityk rwnowagi, nie wskazyway, e gwnie Niemcom na niej zaleao. w ych odzi podw odnych. Niebaw em te sp oe cze
wic si jednostronnie z adnem z tych pa stw W izyta stw ierdzaa, e stosunki polsko-niem ieckie stwo dowiedziao si o zamwieniu dla floty pol
i nie stajc si stron w ich ostrym sporze o b ec bd nadal opieray si na deklaracji o wzajemnej skiej dw ch now ych k o ntrtorp ed ow c w , znacznie
nym. T akie stanowisko Polski jest dzi bardziej nieagresji, co uw aam y za objaw podany, gdy silniejszych od obecnych. N ieustanna zreszt p r a
moe p o trzeb n e Niemcom i Rosji ni nam samym, nie naleymy do tych, k trzy tw ierdz, i nasze ca na d rozwojem "Gdyni i m a ry nark i polskiej
dlatego dobrych naszych ssiedzkic h stosunkw stosunki z Niemcami w te d y s dobre, kiedy s ze. wiadczy najlepiej o w iadom ym wysiku, po dej
z obu tymi krajami nie po trzeb ujem y okupyw a W szystko to w szake pod warunkiem , by przez to mowanym przez Polsk n ad morzem.
adnemi ustpstw ami, ani adnem i aktam i saboci. nie saby nasza trzewo, odporno i czujno. Nasze stosunki z Niemcami przeszy ostatnio
Natomiast, stajc si czynnikiem rw nowagi mi D eklaracja o nieagresji z Niemcami nie daje dajmy cieka w prb w G dasku. Zatarg polsko-gdaski
jest wszystkim dobrze znany. Na tle b a n k ru c tw a n adb aty ckie. G dyby p a stw a te skupiy swoje kraje ssiadujce z Rosj. Eksperym entu, jaki
finansowego w G dasku i w prow adzen ia tam r e siy i swoj polityk dla tego wanie celu, w w czyni Francja, ku uciesze rnych cynicznych k o
glam entacji dewizowej, senat wolnego miasta usi czas nik t nie mgby si pokusi o narzucenie munistw, nie mam y zamiaru naladowa. S td
ow a dokona zamachu na t r a k ta t w ersalski i na swego p ano w ania na morzu B atyckiem . Bronic gruba do nas w Paryu pretensja . Ale czy nie
nasze praw a w w olnem miecie. Z arzdzenia jego w peni wasnej niezalenoci, p a stw a te b ro n i zdano sobie tam sprawy, e robienie przez w p y
zmierzay p op rostu do zerw ania unji gospodarczo- yby jednoczenie niezalenoci caego morza, k t wy francuskie trudnoci Polsce we w s z y s t k i c h
celnej z Polsk, a w czenia wolnego miasta w re jest w splnem d obrem licznych narodw, yj pa stw ach b aty ckich wyjdzie w kocu na korzy
obrb obszaru gospodarczo-celnego niem ieckiego. cych u jego brzegw. nietyle Moskwie, co B erlinowi? W a rto i o tem
Bo tak te rzeczy naley nazw a po imieniu. Bya Nowa sytuacja i nowe zadania, jakie wyoniy pomyle nad Sekwan.
to p r ba stw orzenia faktu dokonanego. Nie w ch o si na morzu skoniy Polsk do podjcia caego
dzimy w to, czy b an k ru ctw o gdaskie byo w ia szeregu inicjatyw u pastw nad baty ckich. Polski SYTUACJA MIDZYNARODOWA.
domie zorganizowane celem stw orzenia korzystnej minister spraw zagranicznych odwiedzi w szystkie
stolice tych krajw (za w yjtkiem Kowna), jed no By ustali obecne pooenie midzynarodowe,
atm osfery dla oderw ania si od zw izkw z P o l
czenie n astpiy w izytacje flot wojennych, w re sz w ystarczyob y nam odw oa si do tego, co pisaa
sk, czy te chciano w ycign jakie korzyci
cie, gdy piszemy te sowa, baw i w Sztokholmie na ten tem at A w an garda" w p oprzednich n u m e
z zaam ania si gospodarczego na gruncie politycz
in sp ek tor armji gen. Fabrycy, rewizytujc szefa rach. Twierdzilimy w naszych wywodach, e znaj
nym. Niemniej nie ulega wtpliwoci, i czynniki
sztabu armji szwedzkiej, k t ry ubiegego roku o d dujemy si w okresie kocow ym doby powojennej
gdaskie chciay zastosow a wobec Polski m etod
wiedzi Polsk. S to w szystko objawy pomylne, w polityce midzynarodowej, kiedy t r a k ta t w e r
f a k t w d o k o n a n y c h . M e t o d a t a u d a w a a si n ie
zwaszcza prace nad zblieniem polsko-szwedz- salski, Liga Narodw, m istyka solidarnoci mi
raz Niemcom wobec w ielkich mocarstw'. Czemuby
kiem pow ita naley z zadowoleniem. dzynarodowej, w iara w rne pacyfistyczne p a k ty
si nie miaa uda wobec Polski.
W zm oga si te aktyw no w szystkich pa stw w y tw arz ay atmosfer, w jakiej obracao si ycie
O kazao si wszake, e p rb a niem iecka w o
nadbatyckich. W yraa si ona midzy innemi r w narodw. Dzi to wszystko si koczy, albo ju
bec Polski d oznaa zaamania. Z uchwao G d a
nie w podnoszeniu i doskonaleniu si zbrojnych. skoczyo. O poszczeglnych posuniciach m o
ska sp otk aa si z jednomyln i stanow cz o d p ra
Midzy innemi Szwecja przystpia do reorganizacji carstw decyduje tw ardy, bru taln y realizm. Racja
w ze strony Polski. Rzd polski odpow iedzia
swej armji i swej marynarki. stanu, czy nacjonalizm stanowi jedyny motyw
na w szystkne be zpraw ia gdaskie rodkami odwe-
J e s t tylko jeden pu n k t ciemny w tym obrazie: dziaania rzdw. Jeszcze tu i owdzie w ysuwa si
towemi, kt re senat gdaski odczu bardzo b o
mianowicie polityka Kowna, k t ra obecnie ju z a pacyfistyczn frazeologi z okresu pow ojennego,
lenie. Gdy w reszcie sp raw a stana na ostrzu
czyna szkodzi interesom w szystkich rednich jeszcze tu i wdzie prbuje si m ontow a soli
noa, n astpio synne przem wienie gen. Rydz-
i mniejszych narod w nadb atyck ich . Dlatego te d arn e" fronty, czy p akfy zbiorowe. Naog w sz ak
migego na zjedzie legjonistw w K rakow ie w
likwidacja tej polityki ley dzi we wsplnym in e istnieje wszdzie poczucie, e kade pastw o
dniu 6 sierpnia. G en era owiadczy tam tw ard o
teresie w szystkich n arod w yjcych nad B a ty moe liczy tylko na siebie i na swoj si i d la te
i stanowczo, e Polska po cudze r k nie siga,
kiem, a rwnie i moe przedew szystkiem samej go kierow a si musi swoim tylko interesem.
ale swego nie odda, nie odda n aw et guzika od swej
Litwy. Pow iedz nam moe, e ta k byo zaw sze i e
sukni. W szyscy zrozumieli o co chodzi. Zrozumia
na w et w okresie triumfw mistyki wilsonowskiej
na w et G dask, skoro w' dwa dni pniej wycofa
p a stw a kierow ay si swoimi interesami. N iew t
najjaskrawsze swoje zarzdzenia. Polska, zab ezp ie NIEWACIWE METODY
pliwie, ale te in teresy staray si ukry w p o
czywszy si p rzed narazie jeszcze zacho w an r e
W sk azyw an ie na zgrzyty w sto sunkach polsko- wodzi frazesw, w k t re pew ne czynniki w ierzy
glam entacj dewzow w Gdasku, zgodzia si
francuskich nie naley do przyjemnoci i lepiej y, lub w k t re kazano wierzy zwaszcza maym
n a rokow ania.
unika tego zajcia. Niemniej wobec tego, e n ie pastwom , majcym oczekiwa b ezp ie czestw a od
J a k i bdzie wynik tych rokow a, trudno p r z e Ligi Narodw. W ytw arz ao to ca mas zudze,
raz si syszy o odpowiedzialnoci Polski i P o la
widzie. G dyby w szake nie day one p o z y ty w kw za nieporozumienia midzy F ran cj a Polsk, k t re dzi odpadaj.
nego rezultatu, musiaoby doj do ponow nego z a w arto moe w skaza, e jest inaczej i e prasa Czy obecna atm osfera jest lepsza, czy gorsza,
ostrzenia zatargu i do stanowczej ro zp raw y z w ol francuska zw aszcza pe na jest pod tym wzgldem w to nie chcem y wchodzi. Ale kto wie, czy nie
nem miastem. U trzym yw anie bowiem absurdalnej nietaktw , p openianych ju nietylko przez mniej jest moralniejsza, bo niema w niej tej obudy, jaka
sytuacji w alutow ej w G dasku, nie dajcej si pow ane dzienniki, ale przez pismo takie, jak ,,Le c h a ra k te ry z o w a a nieraz m etod dyplomacji p o
pogodzi z tym faktem, e Polska ma szczeglne Temps". wojennej.
p ra w a w porcie gdaskim, a cae wolne miasto Ten pu rzd ow y organ francuski z d e n e rw o
nale y do polskiego obszaru celnego, sprzeciw ia Gdy Mussolini owiadcza brutalnie i szczerze,
w a si ostatnio niebyw ale wizyt min. B eck a w e musi zaj Abisynj, gdy potrzebuje p rz e s trz e
si n aturze rzeczy. Nie Polska spo w od ow aa k a Helsingforsie. Powici tej sprawie w stp n y a r t y
tastro f finansow w wolnem miecie i nie Polska ni dla ludnoci woskiej, duszcej si ju na p
ku, z ktrego bia niezw yka irytacja jedynie wyspie apeniskim, to kto wie, czy nie jest moral-
moe ponosi kon sek w en cje za fantastyczn go z tego powodu, i Polska rozwija pew n d ziaal
spo dark senatu gdaskiego. Po zaa maniu si gul niejszy od ty ch Anglikw, k trzy p rote stu j p rz e
no i inicjatyw na B atyku. Swoj z wol p o
d en a w maju br. pisalimy na am ach A w a n g a r ciw polityce woskiej w Abisynji w imi pokoju,
sun ,,Le T em ps" tak daleko, e przestrzeg a Fin- Ligi N arodw, niepodlegoci Etjopji, a w gruncie
d y 1', e jedynem wyjciem z sytuacji jest ustalenie landj przed zblieniem si do Polski, zale ca jej
czego w rodzaju unji m onetarnej, jaka istnieje rzeczy chodzi im o Sudan i o Egipt. Zagroenie
trzym a si Szwecji, a nie Polski, i w yrazi n ie lub podcicie interesw brytyjskich w obu tych
midzy Belgj a Luksemburgiem. Od tego czasu mal nadziej, e plany polskie na B a tyku nie
w szystko chyba przyznao suszno temu tw ie r krajach przez potniejsze w pyw y w oskie mogo
ud adz si, dopki istnieje zatarg polsko-litewski. by przecie rozbi wielkie Imperjum, dla ktrego
dzeniu.
Czyby zatarg ten by na rk pew nym koom ka na Sueski stanowi w ze bodaj e najw aniej
Oczywicie G d ask jest niepopraw ny. P re z y francuskim ?
d e n t G reiser prbuje wci pok ry swoje poraki szy. W obronie abisyskiego krla krlw, p rz e
Na czytelniku polskim p o dek scy tow a ne w y ciwko kt rem u i jego barbarzyskim rzdom nie
mao pow anemi pogrkam i pod adresem Polski,
w ody ,,Le T e m p sa musiay w yw rze niezw ykle tak dawno jeszcze rni Anglicy i Angielki ostro
k t r e nie mog u atw ia rokow a. D latego te n ie
p rzyk re wraenie. Czyby niek t re odam y fran p rotesto w ay , nard brytyjski nie ruszyby palcem.
raz pew no przyjdzie przypom nie G daskow i p a cuskie chciay widzie w Polsce sojuszniczk bez
r sw p raw d y o guziku. Jeeli wic rusza obecnie, to dlatego, e w idocz
wpyww, bez znaczenia i bez inicjatywy? Czyby nie obawia si o w asne interesy. I zapew ne nikt
K opo ty z G daskiem nie przeszkodziy Pol kady samodzielny krok W arszaw y musia w y w o trzewo mylcy nie bdzie mia tego Anglji za ze.
sce dalszej k o nstruk tyw nej p racy nad Batykiem. ywa burz w P a ry u? Czyby rozwj w pyw w Z tych w szystkich pow odw sp raw a abisy-
W izy ta min. B eck a w Finlandji zam kna cykl je polskich na morzu mija si z celem polityki fran ska otw orzy ostatecznie nowy okres w yciu n a
go odwiedzin w krajach b aty ck ich i daa n ie w t cuskiej? Dawniej tego rodzaju opory i p ro te sty rodw. Bdzie ona dowodem, e Liga N arodw
pliwie dob re rezultaty, przeam ujc pew n re z e r wychodziy z Berlina, a dzi z Parya. I to jest ze swojemi sankcjami m idzynarodow em i nie jest
w, jak Finlandja stosow aa w obec Polski, u n ie bardzo przykre.
w stanie pow strzym a w ypadkw , gdy za niemi stoi
moliwiajc swego czasu u tw orzenie bloku pastw I dlaczego to ? ,,Le T em ps" daje wyjanienie. sia, decyzja oraz silna wola. Bo jakikolw iek b
b aty ck ich z udziaem Polski. Widzi on w akcji polskiej udarem nianie n ie dzie dalszy przebieg wypadkw, jasnem jest, i
Dzi reze rw a ta zanika, bo te i stosunki na szczsnego p ak tu wschodniego. A wic ,,Le stanowisko G enew y na nich ju nie zaway. Sank-
B aty ku zmieniaj si gruntownie. Midzy zbroj- T em p s" nie chce si pogodzi z myl, e Polska cyj nie bdzie, ju choby z tego powodu, i nie
cemi si na morzu Niemcami a Rosj, k t r a bdzie oraz inne kraje ba tyc kie nie chc i pod k o m e n przyczy si do nich Francja, k t r a z trud em d o
si sta raa tym zbrojeniom nady, znalazy si d polityczn rzdu moskiewskiego i stojcego za sza niedaw no do porozum ienia z W ocham i w
po zostae p a stw a n ad b a ty ck ie z Polsk, Szwecj, nim K om internu komunistycznego. No ale rzecz y sprawie austrjackiej i k t ra jest zapew ne zad o
F inlandj i Danj na czele. Niezaleno tych wicie ostatnie uchw ay K ominternu nie byys z a wolona, i Mussolini szuka bdzie ekspansji dla
p a stw zw izana jest silnie z wolnoci morza B a chcajce i raczej przyznay racj tym, ktrzy, ywotnoci swego narodu raczej w Abisynji, ni
tyckiego. Interes n aro d w na d b aty c k ic h w y m a pragnc utrzym yw a z Rosj dobre, ssiedzkie sto w Tunisie.
ga, by na B atyku nie po w stay w arun ki jakiej sunki, nie chc jednake w iza si z ni zbyt silnie Ju dzi jest jasnem, e wr Genewie w czasie
kolw iek hegemonji, by istnia tam stan penej i otw iera swoich granic dla w pyw w sowieckich. obrad wrzeniowych robione bd gwnie s t a ra
rwnowagi. Zadanie u trzym ania tej rw nowagi sp a Moe sobie ryzykow a ta k gr Francja, cho nia nie o to, by ratow a Abisynj, lecz o to, by
da na pozostae poza Rosj i Niemcami p a stw a i tak nie wiadomo, jak na tern wyjdzie, ale nie ratowa... pozory mistyki genewskiej. Stanie si
to albo przez ulegalizowanie" w ypa dk w zb ro j Posunicia w oskie w Abisynji musz oddziaywa jaknajszybciej uwolni od tego k o po tu Lig N a
nych w Afryce, co jest cakiem moliwe przez o d na to, co dzieje si nad Brennerem . 1 std wielkie rodw
p ow iedni in terp re tacj p a k tu Ligi Narodw, albo znaczenie spraw y abisyskiej. Rozwj zatem w ypa dk w znakomicie p o tw ie r
przez proste umycie rk, a do tego w ystarczy si Co praw da, Mussolini owiadcza, e czujno dza to, co pisalimy ju poprzednio na te tem aty.
po stara o to, by nie byo jednomylnoci w R a W och nad B renn erem nie ulegnie osabieniu i w G dy w styczniu pp. Flandin i Laval udali si do
dzie Ligi N arodw przy ustalaniu pojcia na tym celu przep ro w adzi n a w et dem onstracyjne Londynu, by tam podpisa synny proto k fran
pastnik a". Liga N aro d w opuci zatem swego wielkie m anew ry armji woskiej w Grnej Ady- cusko-angielski, k t ry m i a ' przyw rci daw n
czonka Abisynj, jak opucia ju Chiny. Inaczej dze, ale kt moe wiedzie jak si rozwin w y przyja i w spprac midzy obu krajami, s tw ie r
by zreszt nie mogo. K tre bowiem pastwo, padki. W kadym razie nie ulega wtpliwoci, e dzalimy, e konferencja londyska bdzie m ia
najbardziej gorco bron ice Ligi Narodw, w y akcja w o sk a jest Niemcom na rk. W zbu dz a ona a te same n astpstw a, co pop rzedn ie tego rodzaju
powie w obronie zasad ligowych wojn W ochom nadzieje uzyskania sukcesw nietylko w Austrji, przedsiwzicia", to znaczy, e mimo u kad u z
i pole oddziay w ojska na pomoc krlowi k r ale i w kolonjach, gdy zatarg abisyski gotw F ran cj Anglja skorzysta z pierwszej sposobnoci,
lw". Chyba to, k t re bdzie miao w tern w asny otw orzy w caej rozcigoci kw estj kolonjaln, by porozum ie si z Niemcami. I ta k si te stao
interes. k t r Niemcy uw aay zawsze za o tw a rt dla sie prdzej ni przypusczalimy. U kad morski nie
Oczywicie w ycofanie si Ligi N arodw nie bie. Pozatem Rzesza rwnie szuka przestrzeni, m iecko-angielski zaw arty zosta w bre w yczeniom
przesdzi w niczem dalszego rozw oju w ypadkw , dlatego te uwanie ledzi m etod y dziaania Mus- Francji, i mimo, e przekreli cae ustpy tr a k ta t u
nie przesdzi zw aszcza tego, jak si uo dal soliniego wersalskiego. Podpisujc ten ukad, Anglja zap o
sze stosunki angielsko-w oskie. Mimo pom ruk w Sp raw a austrjacka, w ktrej rozwoju z a in te re m niaa nietylko o Francji, ale i o Lidze N arodw,
wojennych trudno oprze si wraeniu, e we sow ana jest caa Europa, gotow a wic znowu w y na k t r pow ouje si obecnie, gdy chodzi o A b i
wzajemnych grobach angielsko-woskich jest w ie pyn na powierzchni. P rzed staw ia si ona do synj.
le bluffu. Kto si kogo w y straszy ? Czy Anglicy ciko i niepewnie. Zdaje si, e ju dzi jedyn Rwnie w bre w rozpowszechnionej opinji
gonej determ inacji i entuzjazmu faszystw ? Czy moliwoci rato w an ia niezalenoci Austrji b y przyjlimy na am ach A w an gard y" sceptycznie
Wosi dostojnej powagi Anglji, ktrej ministrowie oby przyw rcenie na tronie Habsburgw. C k ie u chw ay konferencji w Stresie, majcej na nowo
zechcieli n aw e t p rzerw a swoje urlopy (rzecz n ie dy temu rozwizaniu sprzeciw iaj si nietylko utw orzy front francusko-angielsko-woski. Dzi
by w aa dla obyczajw angielskich), by przez jeden Niemcy, ale solidarnie z niemi... M aa E n te n ta front ten ley w gruzach, a na jego miejsce w y
dzie radzi nad pooeniem i waciwie niczego z Czechosow acj na czele, ktrej niech do rs (jake szybko!) zatarg angielsko-w oski w ro z
nie uradzi. Habsburgw tum acz chyba nietylko p rzy kre miarach, jakich nie znaa dotychczas historja. P rz y
Mussolini p rzed staw ia zatarg abisyski jako w spomnienia z przeszoci, lecz zapew ne rwnie ja angielsko-w oska naleaa bowiem do staych
zw yk w ypraw kolonjaln i radzi Europie, by si dok try neryzm k wolnomularskich, rozp orz dza sk adn ik w rw nowagi europejskiej.
do tej w yp raw y nie mieszaa, bo mogoby doj jcych zw aszcza w P radze silnemi wpywami. Zmienia si zate m atm osfera polityczna w
do komplikacyj w samej Europie. J e s t to, zdaje si, Kto wie wszake, czy sytuacja cakiem si nie Europie, zmieniy si m etody dziaania, m istyka
rwnie stanowisko Francji, k t r a obaw ia si, by wywrci, gdy np. Anglja zaniepokojona ekspansj powojennego pacyfizmu dogorywa. Z tego musz
zaangaow anie si W och w spraw y afrykaskie w o sk w Afryce uzna za korzy stne dla siebie nie dobrze zdaw a sobie spraw nietylko pastwa,
nie wywrcio sytuacji w Europie. Bo W ochy s pow strzym yw a akcji niemieckiej w Austrji, by chcce z tej nowej sytuacji skorzysta, ale i te,
p o trze b n e do trzym ania w szachu polityki N ie wzi Italj w dw a ognie. Oczywicie tego ro k t r e mogyby na niej ucierpie. Polska na szcz
miec wobec Austrji. Italja jednem ram ieniem d o dzaju zw rot musiaby w ywoa p rze w r t w caej cie bya jednem z pierwszych pastw, k t re p o
ty k a Abisynji, ale drugiem Austrji, k t ra stanowi sytuacji europejskiej. Nic wic dziwnego, e F r a n trafiy si dostosow a do now ych w ydarze i w y
wci najdraliwszy pu n k t polityczny w Europie. cja stara si lokalizowa zatarg abisyski i pragnie cign z nich konsekw encje.

Z RUCHU UMYSOWEGO
DWA ZGONY. A skenazy u k aza si tu w pewnej mierze rewizjo zgon swego bliskiego ucznia, p. Oswalda Balzera,,
nist w stosunku do czcigodnego ksidza Kalinki, pochow anego w chwale i sawie; y w peni si
niwo mierci zebrao w ostatnich mie
k try najsurowiej potp ia polityk zagraniczn i zain tereso w a umysowych, w ostatnich latach
sicach bogaty plon; midzy innemi zmaro
stron n ictw a patrjotycznego i a pro bo w a p rzeciw n ycia wykoczy wszak Ill-ci tom swych Dziejw
dwu ludzi, k trzy sw dziaalnoci um yso
mu polityk Stanisaw a Augusta. Polski; zdaw ao si, e ni tego ycia snu si
w odegrali wielk rol w polskiem yciu po-
Byo to ta k jaskrawe, e gos p ro te stu w y bdzie nieprzerw anie. Ale i on p oszed ladem
litycznem. W py w ten wiadczy o znaczeniu p r a wielu swych mistrzw i uczni.
szed z k zmarem u najbliszych; wspomniany
cy i p rd w um ysow ych dla ycia narodowego,
wyej prof. Skak ow ski podj w ostatnich latach P od staw stanow iska Bobrzyskiego w h isto
a zarazem w skazuje na odpowiedzialno, jaka spo
usiln kam panj o przyw rcenie p raw a o b y w ate l rji Polski stanowi jego Dzieje Polski", k t r y c h
czywa na stern ikac h ycia umysowego narodu. stw a tezom Kalinki i suszno ich w szechstronnie znaczenie p rz e ra sta pniejsz dziaalno B o
Zmar S z y m o n A s k e n a z y . Znana jest w ykaza; pad o przy tej okazji i sowo o sk are brzyskiego jako n am iestnika i ministra. Dzieja
jego rola polityczna w niepodlegej Polsce, k t nia pod ad resem Konstytucji 3 Maja, nie jej jed mi Polski" bow iem dokona w Polsce p rze w ro tu
r rep reze n to w a w Lidze Narodw; wiadomo o nak reform oczywicie, lecz mom entu p olity czne umysowego, k t ry umoliwi w odrodzonej Pol
wpywie, jaki w yw iera p rz ed wojn na szerokie go, k t r y dla jej ogoszenia wybrano. sce dzieo na pra w y ustroju pastw ow ego w k ie
koa modziey; p od staw jednak jego znaczenia Ani dzieo o ukasiskim, ani dzieo o ksi run ku p rzyw rcen ia pa stw u rwnowagi w stosun
bya jego dziaalno naukow a; ona umoliwia ciu Jzefie nie uw ypuklao zagadnienia polsko- ku do spoeczestwa.
mu oddziaywanie na rzesz uczniw i wielbicieli pruskiego, skupiajc si na spraw ie stosunku Pol M onaby si te w da w zaw ie rozw aania
jego talentu, ona te stw orzya mu stanowisko ski do Rosji. Dzieo Dzieo o ukasiskim uznano czy dziaalno ustrojow a Pisudskiego by ab y do-
w spoeczestw ie polskiem i przyczynia si do za w yraz w iary pokolenia; tego w yrazu nie tw o pomylenia bez twrczoci Bobrzyskiego; n ie
uoenia si n astrojw politycznych w teme sp o rzy je d nak poeta, tw orzy uczony, ktrego w tpliwie Pisudski istniaby i bez Bobrzyskiego,
eczestw ie. obowizkiem byo rozpoznanie caok sztatu sy tu a ale Bobrzyski by tym, k t ry w p rzek on aniach
T rzeba w yranie jednak stwierdzi, e bya cji politycznej Polski w kocu w ieku XVIII i w szerokich k spoe cze stw a dzieo reform y u stro
to dziaalno w ybitnie je dnostronna i jako ta k a poc ztk ac h XIX-go. jowej przygotowa.
oceniona zostaa przez uczonego, kt ry ongi n a Piszc o Askenazym, naleao waciwie z a Z tej te przyczyny w miar stabilizacji sto
lea do najbliszych uczni zmarego, przez prof. cz od ta, na k trem caa jego dziaalno si sunkw ustrojow ych w Polsce znaczenie dziaal
A. M, Skakow skiego. Askenazy, historyk dziejw rysuje; w ystpuje on w ram ach ru chu asymila- noci Bobrzyskiego bdzie ro niewtpliwie.
Polski na przeomie XVIII i XIX wieku, nie p o torskiego, k t ry dzi naley do przeszoci; A s k e Nie wolno p rzytem nie wspomnie, e Bo
siada w swym do ro bk u nauk ow y m p rzed w o jen nazy uw aa si za t. zw. P olak a mojeszowego brzyski ma za sob i cay szereg cennych p ra c
nym pracy, k t ra b y dosadnie ilustrow aa gwny w yznania"; nie kw estjonujem y dobrej woli zm ar monograficznych obok licznych w yd aw n ictw r
problem polityczny Polski z p rzeom u w ieku XVIII ego, ale poza ni p o zostaw a przecie ogrom dowych.
i XIX, tj. p o t w o r n y rozrost Prus kosztem tradycji ydowskiej, ktrej ulega musia i k t J u do rzdu jego dziaalnoci politycznej z a
etn icznych ziem Polski. Cowicej, A sken azy rej nietylko si nie wypiera, ale wrcz j k u lty liczy trzeba wspomniany wyej III t. Dziejw P ol
znaczn cz swojej sawy naukow ej zaw dzicza wowa. Tu te zapew ne szuka naley klucza do ski. Pisany z pasj polityczn jest n iespraw iedliw y
Przym ierzu polsko-pruskiem u", k t r e oceni ja zrozumienia postaci i dziaalnoci A skenazego. w rozdziale w iate i cieni. Pozostanie te w hi
ko uzasadnione w w aru n k ach wczesnego chw i Z mar M i c h a B o b r z y s k i . P rz e r z u c a storji pimiennictwa jako p rzy k ad jak trudno naj
lowego u k ad u si, ale ktrego nie rzuci na to jc k a rty historji pim iennictwa polskiego, spo bardziej w ybitnem u uczonem u przeam a w asn
r a k o w a t e g o rozrostu Prus, grocego Polsce tykao si Bobrzyskiego w gronie Zmarych; s t e r pasj polityczn, gdy pisze o czasach sobie w sp
znikniciem z k a rty ywych n arod w Europy. cza jak sam otny db, k t re m u przyszo oglda czesnych.
Nr. 9________________________________ A W A N G A R D A _____________________________ Str. 129

Najwicej w tpliwoci budzi rozp atryw an ie Piszc o Zmarym na am ach A w angardy" z socjalizmem i wraz z drugim teo rety k iem nacjo
dziaalnoci Borzyskiego w sprawie ruskiej; by nie sposb nie w spomnie o zainteresowaniu, z nalizmu woskiego Francesco Coppola zaoy
on zdania, e naley osabia agitacj wielko- jakiem B obrbzyski do naszego ruchu si od no czasopismo ,,La Politica". N astpnie przeprow adzi
rusk przez pobudzanie ukrainizmu. Dziaalno ta si, aprobujc w rozm owach i w korespondencji zlanie si partji faszystowskiej z nacjonalistyczn.
w y w oa a swego czasu wielk opozycj przeciw jedn z gwnych myli przew odnich naszej p racy W r. 1924 zosta przew odniczcym izby d ep u to
zmarem u w ko ach spoeczestw a polskiego zie umysowej i realizatorskiej: p rzyw rcenie pastw u wanych, a w r 1925 ministrem sprawiedTwoci.
mi czerwieskiej, a i dzi t opozycj uzna t r z e nalenej powagi i stanow iska w spoeczestwie.
Przeprow adzi cay szereg ustaw o znaczeniu
ba za wszechmiar suszn. Na kresach poudniowo-
Z. W. zasadniczem, jak np, ustaw o obronie pastwa,
w schodnich niema miejsca ani na program wielko-
o ko m p etencjach *szefa rzdu, o tajnych stow arzy
ruski, ani maoruski; gdy jeden przyciga naszych
szeniach (masonerji) itd. P rzeprow adzi te refor
Rusinw pod skrzyda Moskwy, drugi czyni z nich ALFREDO ROCCO.
m kod eksu karnego oraz cywilnego w duchu fa
Piem ont dla poczyna wielkoukraiskich, a ani W dniu 28 sierpnia zmar w Rzymie senator szystowskim, jak rwnie ustaw o zbiorowych
jedno, ani drugie nie da si pogodzi z trw a Alfredo Rocco, b. minister sprawiedliwoci i gw umow ach pracy w myl zasad p a stw a k orporacy j
przynalenoci ty ch ziem do p a stw a polskiego. ny tw rca faszystowskiego u staw o d a w stw a u s t ro nego. Przem wienia swoje w y da w ksice p. n.
Dlatego te w sp raw ach ruskich istnieje jeden ty l jowego. Zmary liczy 60 lat. Ju przed wojn ,,La trasformazione dello Stato". (Roma 1927). Od
ko program, w s z e c h s t r o n n i e p o l s k i p r o w stpi do pisma ,,La Tribuna", gdzie ogosi sze pew nego czasu usun si z czynnej polityki w sku
gram polityczny. reg gonych a rtyk u w o partjach i o yciu pu- tek zego stanu zdrowia. Krl mianowa go sena
Stw ierdzi jednak trzeba, e sam Bobrzy-
litycznem. P rzystpi n astpnie do ruchu nacjo torem. Bya to niew tpliw ie jedna z najw ybitniej
ski o tej swej koncepcji w yraa si ostronie, nalistycznego. Po w ybuchu wojny zaoy pismo szych postaci now ego p a stw a woskiego oraz jeden
nie chcc przesdza, k t ry z pogldw n u rtu j bojowe, w ktrem p ro pag ow a przystpienie Woch z tw rcw syntezy nacjonalistyczno-faszystow-
cych w spoeczestwie polskiem ma suszno do wojny wiatowej. Po wojnie rozpocz walk skiej.
(Dzieje Polski t. III).

GOSY
ASTROLOGOM W ODPOWIEDZI. stosowa m etody intrygi partyjnej, ten zgry p rz e PRAW DY WYCHOWAWCZE.
gra.
W nr. 32 z dnia 11 sierpnia b. r. tygodnika Rachuby na rozamy i rozpadnicia si w a r W' zw izku z artykuam i p. dyr. A l e k s a n
Z. M. N-u C z u w a m y" u kaza si n astpujcy stwy rzdzcej pozostawiam y tym, k trzy jeszcze d r a K a w a k o w s k i e g o na tem at w y cho w a
artyku: nia modziey, jakie ukazay si pod koniec czerw
si niczego nie nauczyli. Co do nas, uwaamy
S ludzie, kt ry c h caa mdro polityczna wprost przeciwnie, e wanie c i g o raz ca w G a z e c i e P o l s k i e j " , tygodnik C z u
polega na kombinacjach p lotek zbieranych po k a w a m y " ogosi w nr. 26 poniszy artyku, p o d
utworzonej grupy rzdzcej jest dla Polski rzecz
wiarniach albo te n aw et p ochodzcych z wasnej najbardziej wan i p o trz ebn i moemy si co- pisany przez p. J a n u s z a M a k o w s k i e g o .
produkcji. Ludzie ci zajmuj si na swj sposb najwyej nad tern zastanawia, jak t cigo Polska wesza przez uchwalenie nowej k on
czy to organizacjami politycznemi, czy te poszcze- stytucji na drog doniosych przemian swego ycia
u trzym a w przyszych pokoleniach dla moliwoci
glnemi osobami i kombinuj" na ich tem at naj dokonania takich rzeczy, k tryc h jedno pokolenie, wewntrznego. K ierunek tych przemian jest w a
rozm aitsze wersje, konstruuj stanowiska, k t re choby najwiksze, dokona nie zdoa. nie taki, jaki uw aamy za konieczny dla rozwoju
rzekom o maj dosta, zastanaw iaj si nad w p y naszego narodu i potgi naszego pastwa. Ten
A strologowie z drugiej strony rozwaaj
wami danej organizacji czy grupy, jej stosunkiem wzgld kaza nam ustosunkow a si pozytyw nie
w pyw y" poszczeglnych grup, raz w yolbrzym ia
do takich czy innych osb, p a tr z z lun et w r ku do tego, co si w Polsce dzieje i k aza nam sta
jc je, innym razem znowu wybuchajc trium fal
na to, czy gwiazda" organizacji wzgldnie jej n do w sp pracy w n adaw aniu yciu polskiemu
nym okrykiem, e dani ludzie s niczem, bo p r z e
przyw dcw wschodzi albo ganie, badaj, czy w nowej treci i now ych form.
cie nie zostali ministrami, wojewodami, posami
drodze swojej gwiazda ta sp oty ka jak okrelon Zasady nowego ustroju musz by ko n se
itd. A wic jest ta grupa bez znaczenia, w idokw
konstelacj i obwieszczaj potem wyniki swoich k w entnie w prow adzan e w ycie, musz obj
i t. d.
b ada " zdumionemu w iatu albo m etod plotki wszystkie jego dziedziny, musz czstokro prze
I tu znowu biedni astrologowie sdz wedug ama stare naogi, p rzeora psychik spoecze
i tajemniczo udzielanych wiadomoci, albo te n a
swojej miary. Dla nich k arjera osobista jest miar stwa, musi je do wysiku, w ykrzesa nowe rozu
w et w prasie.
wszystkiego, wedug iloci zdobytych posad m ie mienie rzeczy i w y pracow a nowe m etody pracy,
Z. M. N. ma rwnie to w tpliw e szczcie", rz w p yw y " jakiej grupy. A tu przecie nie bo tylko wwczas dzieo budow y nowej Polski b
i niek trzy astronom ow ie" tego rodzaju w czaj o to chodzi. Jeeli Z. M. N. miaby walczy o tego dzie pen e i trwae. Po zorganizowaniu na nowych
go co czas jaki do najrozm aitszych swoich kom- rodzaju wpywy", byby zupenie niepotrzebny. za sad ach ustroju pastwow ego b d kolejno doj
binacyj. Te plotki niezawsze s niewinne, czasem To mona czyni doskonale i gdzieindziej. Ale je
u w yd atn ia si w nich w yrana ch intrygi czy to rzew a do rozstrzygnicia i inne zagadnienia, k t
eli chodzi o w pyw na umysy, na sposb myle rym teraz trzeb a bdzie skolei powici gw
w stosunku do organizacji jako takiej, czy te do nia, na odnoszenie si do p a stw a i jego potrzeb,
poszczeglnych osb. Rzecz przytem zabawna, e n uwag i gwny wysiek.
to, przyznajemy to, o takie w pyw y" na ludzi Je d n e m z najwaniejszych jest tu zagad
puszcza si jednoczenie najdjametralniej p rze ciw
Z. M. N. walczy i bdzie walczy, przyczem n aw et nienie w ychow ania modziey, od ktrego rozstrzy
ne wersje, nie kopoczc si zupenie o logik
- zdradzimy tajemnic w ielk nie jest k on iecz gnicia zaley przecie w decydujcej mierze
i p rosty rozum.
nie potrzebne, aeby liczy miljony czonkw. w ronicie w psychik n a ro du zasad nowego u stro
W pojciu niek t ryc h takich astronomw", Wolimy si n aw e t przyzna do zdania Ibsena, w y ju. Pod tym k te m widzenia sform uowano ju ze
a raczej astrologw, Z. M. N. jest niesychanie, p o pow iedzia nego w W rogu ludu", e zw arta w i k strony naszej organizacji szereg uwag zarwno k ry
prostu zadziwiajco ch ytr i przebieg grup. szo nigdy nie ma susznoci". Dymy do w p y tycznych, jeli chodzi o dotychczasow y stan p ro
W szystko , co robi, pisze i gosi, to jest tylko m a wu w ten sposb, aeby suszne wysiki naszej blem u modziey, jak rwnie i pozytywnych, usi
ska bardzo dobrze ulepiona. W istocie Z. M. N. p rac y stay si w asnoci ogu, bez wzgldu na ujcych w yp raco w a cel, program i m etody w y
postaw i sobie za cel rozbicie grupy rzdzcej to, czy to s nasi" ludzie, czy nie nasi". Wogle chow awcze w pierwszym rzdzie dla modziey
(Goniec Warszawski). Astrolog nie potrafi p rz y nie uznajemy tego rozrnienia. Dla nas s wszyscy akademickiej. Podjlimy rwnie ostatnio wrd
puci, i s ludzie, kt ry m chodzi o co innego, Polacy, naw et ci, ktrzy si od nas rni w z d a modziey k o n k re tn akcj, w ktrej pragniemy
ni o kombinacje tego rodzaju. A strolog wogle niu na poszczeglne zagadnienia pod tym w a ru n stosow a ten nowe m etody pracy. W akcji tej b
nie rozumie, o co chodzi Z. M. N-owi. Astrolog kiem, e s to ludzie o wysokim poziomie m o ral dziemy musieli si oczywicie liczy z obecn cz
p rzedew szystkiem nie ma najmniejszego pojcia nym i przyzwoitym stosunku do narodu i pastwa. stokro nad w yraz smutn rzeczywistoci i sto
o stru ktu rze dzisiejsze] grupy rzdzcej, i p rz y Prosimy wic panw astrologw, gdy o nas sowa n iektre m etody o c h a rak terze przejcio
k a d a do niej zupenie myln miar, skrojon ch y mowa, nie podchodzi do nas z partyjnego czy wym.
ba wedug w asnego wzoru. Nie nauczy si n i strupieszaego ju punktu widzenia. Idziemy w Jako pierwsi zrozumiawszy szkodliwo
czego przez dow iadczenia do ju przecie d u przyszo i walczym y o przyszo. Pragniemy istniejcego w rd modziey stanu rzeczy, jak r w
giego czasu, zawsze jeszcze wydaje mu si, e to b ruk ow a ulice tam, gdzie nie s jeszcze w y b ru nie m etod stosow anych wobec modziey, w y
jest partja polityczna. Nie rozumie tego, e grupa kowane. Nie w stydzimy si te tej najprostszej stpilimy ze szczer i ostr krytyk. Jedn oczen ie
dzi rzdzca nigdy partj nie bya i dlatego kamieniarskiej roboty. Nie rozbija i rozamy- zerw alim y z dawnemi metodami pracy, podjlimy
wanie zwyciya. Nie rozumie te, e wogle wa, ale budow a chcemy. I nie zastanaw iam y si w ysiek dla zdania sobie sprawy na czem zo p o
do now oczesnych formacyj nie mona stosowa zupenie nad tern, jakie mamy wpywy", wielkie, lega i jak t. zeba mu zaradzi i doszlimy do pozy
miary partyjnej, e zupenie inna jest podstawa, mae, czy adne, w tern znaczeniu, w jakiem sowa tyw nych wnioskw. W nioskw tych i pogldw
n a ktrej one dziaaj, no, i te chw aa Bogu inne tego uywaj astrologowie". Nie prbujem y b o w yraonych w kilkunastu arty ku ach umieszczo
cele. K toby wobec dzisiejszej grupy rzdzcej wiem si w tym kierunku." nych na amach Awangardy", Akcji Narodowej'*
i Czuwamy" oraz w kilku publikacjach, po w ta rza l e j w i u a t w i e y c i o w y ch d l a g r u p , Nigdy, pki y, nie odezw a si gos opinji spo
nic bd. S t w i e r d i n a t o m i a s t n a l e y d e k l a r u j c y c h si za obozem, b d ecz e stw a ydowskiego, upominajcy si o t
z p r a w d z i w e m z a d o w o l e n i e m , e p o c y m u w a d z y , czy za system em rzdw, per- saw dla siebie; nie przeszkadzano mu w roli,
k r y w a j s i o n e z t r e c i d w c h do- sonifikujcych pastwo, oraz pow strzym anie si k t r odgrywa. Zreszt Polacy byli ta k z a h y p n o -
niosychartykuwp. AleksandraKa- od jakichkolw iek represyj, czy szykan w stosunku tyzowani, e nie chcieliby tego gosu sysze. By
w a k o w s k i e g o d y re k to ra depart. M inister do grup o ch a ra k te rz e opozycyjnym, o ile sw a to jedna z naczelnych postaci w polskich k o
stw a W yzna Religijnych i Owiecenia Publicz dziaalnoci nie ami p ra w a i nie w kraczaj p o ach owieconych Warszawy, arb iter zarwno k
nego oraz kierow n ika spraw modziey, jakie p. t. za granice lojalnoci pastwow ej, oto zasadnicze, liberalnych, jak i k on serw a ty w n y ch w sp raw ach
P ra w d y w ychow aw cze uka zay si przed kilku naszem zdaniem, w arunki tego objektywizmu. N ie politycznych, historycznych, a n a w et literackich,
dniami na a m ach G azety P olskiej (nr. 170 z ma waciwszej drogi po stpo w an ia z modzie, wytrzym ujcy doskonale najwysze cinienia c en
dnia 21 czerw ca i nr. 171 z dnia 22 czerw ca br.). jak sprawiedliwo i bu do w anie na dobrych in zury rosyjskiej, ale z drugiej strony uw aany za
P. K aw ako w sk i w y pow iad a si przeciw ko stynktach. Stosujc t m etod, moe niezawsze maksyrrwilny w yraz aspiracyj n aro du polskiego."
w ciganiu modziey do akcji politycznej, piszc zyskuje si zwolennikw, ale n ap ew no szerzy si Dopiero po mierci odezw ay si kroniki y
m. in.: ...moemy z ca sw obod stwierdzi, e przeko nan ie o uczciwoci prow adzonej pracy, a to dowskie. H istoryk narod u ydowskiego dr. M a
akcja pozyskiwania modego n a ry b k u dla stro n jest fundament, na kt ry m mona oprze n ajtru d jer B aaban pisze o nim w Naszym Przegldzie":
nictw politycznych nie ma napew no nic wsplnego niejsze zamierzenia." P o tom ek C hacham a Cwi A skenazego w linji
z istotn p ra c w ych ow aw cz i rzetelnem p rz y Z kilku tych podanych wyej cy tat w i ze prostej, przej po swych p rzod kach postaw i h art
gotow aniem modziey do ycia obyw atelskiego", streszczenia wida wyranie, jak bardzo uwagi p.
ducha. Wysoki, smuky, mocno k rtko w idz cy
a przygotow anie do ycia obyw atelskiego po w in K aw akow skiego odpow iadaj naszym pogldom. przypom ina zupenie C hacham a Cwi, k trego zn a
no by is totn treci pracy w ychowaw czej n ad Dowodzi to, e dobrze ocenili kierow nicy Zwizku my z p o rtre tu czsto reprod uk ow anego. Ojciec
modzie". M odych N a rod ow c w rytm przem ian z a ch o d z Szymona, Wolf A sk enazy by kupcem wielkiej
G w ny obow izek w ychow ania obcia p a cych w Polsce, na sk u tek k t ry ch musz si zej miary, przytem czow ie k w yk sztaco ny rw nie
stwo, k trego narzdziem jest szkoa. A by to w y drogi w szystkich tych, kt rzy jako cel w ytknli i n j u d a i c i s, czonek kom itetu wielkiej S y n a
chowanie byo jednolite i skuteczne, winno w p a sobie prac dla Polski i potrafi si w niej uw o l gogi na Tomackiem, da synowi rozlege w y k sz ta
ja w modzie tylko zasadnicze p raw dy ideowe, ni od przesta rza y ch poj i daw nych naogw. cenie i nie zapomnia rwnie o jzyku heb rajskim
k t re musz cechow a cay nard"... I dalej pisze A rty ku y p. K aw akow skiego oznaczaj p o d i n au ka ch biblijnych. N auczycielem modego Szy
p. K aw akow ski: Nie moe tych p ra w d by wiele, jcie ze strony czynnikw kierujcych pastw em mona by znany h ebrajsta i tmacz G ratza Sze-
ale nie powinno w rd nich zab ra k n takich, jak now ych m etod w ychow aw czych w stosunku do fer-Rabinowicz, ktrego ju jako wielki uczony
ko ni ec z no po si a d a n ia silnego po modziey, zgodnych z zasadam i nowego ustroju w spomina z czci i sentym entem ."
czucia narodowego, opartego o idea i odpow iadaj cych, jak widzimy na po dstaw ie o- Na zw yk logik, linje ycia dwu o drbnych
potnego pastwa polskiego, jak maw ianych dwch artykuw , naszem u gbokiem u jani narodow ych, polskiej i ydowskiej pow inny
zdrowy instynkt militarny, pobudza przekonaniu. P rzed organizacj n asz staje jako zachow a jak rwnolego. Skde ta k si s t a
j c y do o b r o n y g r a n i c R z e c z y p o s p o zadanie w ytw orzenie w zgodzie z omaw ianemi z a o, e A sken azy dosta si w c en tra ycia d uc h o
litej, jak z d o l n o p o d p o r z d k o w a oeniami w y chow aw czem i silnego ruchu id e o w e wego Polski w roli regu lato ra jej sumienia d z ie
nia egoizmu oso bi ste go p o tr z e b o m go, k t ry b y potrafi skupi najbardziej w a rto cio jow ego? cznikiem i syntez ty ch dwu nurtw
wsplnego dobra, jakiem jest pa wy ele m ent z pord modziey, potrafi usun byo utajone pod spodem dziejw ycie l m aso
s t w o . A dalej: p raw dy te winny si kszta to w a dotychcz asow y stan chaosu i rozbicia i potrafi skich."
na podou uw iadom ienie historycziego". scakow a j na gruncie uznania zasad nowego A nieco dalej pisze p. Z. W.:
Przechodzc skolei do spraw y w ychow ania ustroju, by po tem w ychow yw a j do suby n a r o A skenazy jako historyk zna tylko jednostki-
modziey szkolnej, pragnie p. K aw ak ow ski da dowi i pastw u." historyczne i ak ty treci politycznej. ycia n a ro
jej mono w yrabiania si spoecznego w organi du w gr nie wciga. Historja dla niego to a
zacjach w ychowaw czych. T a k organizacj jest 0 JEDNYM Z YWOTW GINCEJ EPOKI. cuch interesw " politycznych i intryg. W yrazu
przed ew szy stk iem h a r c e r s t w o . Modzie w in nard " zdaje si nie uy ani razu, chyba w cy
O zmarym niedaw no historyku i polityku
na pracow a te w organizacjach o c e l a c h tacie z aktw. Niepospolity talen t pisarski czy
S z y m o n i e A s k e n a z y m , k trem u pow ici
k o n k r e t n y c h , a wic tak ich jak Liga M or ni jego p rac zajmujc, ale darm o szukalibym y
limy artykulik w dziale Z ru chu umysow ego" ni
ska, L. O. P P., C zerw ony Krzy i t. p. tam tonw struny, k t re tak gboko sigay w du
niejszego num eru A wangardy", ukaza si b. cie
N atom iast pod adnym pozorem nie po w in sz polsk przy czytaniu Korzona, Szujskiego, K a
kaw y a rty k u pira p. W. Z. na am ach M y 1 i
ny by dopuszczone na teren szkoy p o w sze ch linki, n aw et Bobrzyskiego. Ta struna w duszy
N a r o d o w e j " (nr. 28). Cytujemy poniej kilka
nej i redniej, oglnoksztaccej czy zaw o polskiej wibruje pod napiciem sercowego wczu-
ustp w tego artykuu:
dowej, organizacje polityczne, bez wzgldu na w ania si w dzieje, wczuwania, ktrego um yso
wiat n au ko w y powie o nim swoje sowo ja
kierunek, gdy one w anie s czynnikiem, d e wym odpow iednikiem jest intuicja. Tu by ro z
ko o historyku, ale sta a b y si krzy w da ambicjom
moralizujcym modzie w najwyszym stopniu". mys tylko i talent pisarski."
jego ycia, gdyby si pomino rol, jak sam w
Niema ani sowa wzmianki o Stray Przedniej, co W zakoczeniu cytow anego artyk uu czytamy:
dziejach Polski lat ostatnich odegra. Mia b o
w zwizku z tern, co pisze p. K aw ak ow ski o o r J a k e w ielka zasza zmiana w umysowoci
wiem niem ae ambicje polityczne.
ganizacjach politycznych, oznacza zapow ied zli polskiej w cigu lat ostatnich po wojnie! ydzi
kw idow ania tej organizacji. Bdzie to k ro k bardzo Zwrcono pow szechnie uwag, e w aob-
robi jeszcze karjery, ale tylko dziki specjalnej
poyteczny i wskazany. S tra Przednia, szczegl nem doniesieniu o mierci nie byo w ymienione
bezk on jun ktu rze politycznej; na duszy sp oecze
wyznanie A skenazego. K lepsydra koczya si
nie w n iektry ch rodowiskach, podobnie jak Le- stw a polskiego k arjery ju nie zrobi. Dzisiaj w y
informacj, e po chow any bdzie na cm entarzu
gjon Modych, p rzyczyniaa si w y datnie do d e m o chodz ksiki, noszce tytu: Zmierzch Izraela".
przy ul. O kopowej". Nie wszyscy znaj ta k d o
ralizowania modziey, skupiajc z maemi w y j t Polak nie szuka ju w dzieach A skenazego rda
kami jaknajgorszy element. Duch ideow y lewico- brze geografj Warszawy, aby mogli grb odszu siy i entuzjazmu, nie do pomylenia jest rola,
w o-rad yk alny i antynarodow y, jaki pro pa go w aa ka, ale te nie wszyscy znaj do tya historj, aby
ja k ydzi odgrywali w kocu w ieku XIX w n a
d otd Stra Przednia i jej organ Kunia Modych, mogli si zorjentowa, czem si tumaczy to n ie szem yciu duchowem. Dowiadczy tego na so
domwienie.
oddziaywa w rcz szkodliwie na modzie szkoln. bie sam Askenazy, ktry, pomimo swoich uzdol
Oto rys zasadniczy tego ywota: n i e d o
Pozostaje on w jaskraw ej sprzecznoci z zasadni- nie i orderw (Francuska Legja Honorowa), nie
czemi w ychow aw czem i praw d am i ideowemi takie- m w i e n i e . A przecie duo si mwio. T rz e
mg^ju myle o pow rocie do suby d yplom a
ba w tern widzie bez ironji d ram atyczn y mom ent
mi jak je sformuowa p. K awakowski, n a k t tycznej; jaki mur stan midzy nim a k a te d r
czasw. Na czoo spo eczestw a w ty ch czasach
rego sformuowanie cakow icie si godzimy. Nie uniw ersyteck. U sun si, zamilk i znik na sze
mieci si te w duchu nowego ustroju i dlatego poczli coraz gciej w ysuwa si ludzie o nie-
reg lat przed mierci. Czu si zupenie sa
musi ulec likwidacji. domwionych m o tyw ach dziaania. I to nie w b y
motny. Usuny mu si z pod ng po dstaw y za
le jakiej dziedzinie, bo w zakresie w y tw arzan ia
O mawiajc zagadnienie w y chow ania m o dzie rw no polskiej polityki, jak i ydowskiej. K ada
najsubtelniejszej przdzy ducha narodow ego, jak
y akadem ickiej, w ypow iada si p. K aw ako w sk i z nich musiaa pj osobno swoj drog. I n a
osd przeszoci i w skazania dla narod u na p rz y
przeciw ruchom masowym, mobilizowanym o b ie t tern w anie ba nk rutuje masonerja, e nie zdoa
szo, jednem sowem tam, gdzie niedom wienie
nicami. niechtnie odnosi si do organizacyj ty p u ju dokona syntezy tych dwu wiatw. Ten los
1 w szelka dwuznaczno jest oznak cikiego n ie
politycznego, cho dopuszcza moliwo ich istnie czeka wszystkich, k trzy budow a chc przyszo
domagania kultury, grocego z a tr a t w iadom o na sztucznej symbiozie".
nia w rd modziey akadem ickiej. W ane z n a
ci dziejowej.
czenie posiada stw ierdzenie na tem at stosunku or
D opiero z chwil mierci Askenazego, h isto
ganw pa stw o w ych do poszczeglnych organiza O . P. BOBRZYSKIM.
ry ka i re p r e z e n ta n ta naro du polskiego, okazao
cyj politycznych:
si, e mia dwie historj swego ywota. Znali Publicysta Myli N arodow ej" p. J a n R e m *
Ot nie ulega wtpliwoci, czyta my my jedn, nie chcielimy zna innej: historj pa- b i e l i s k i , k t ry od jakiego czasu interesuje
e winien to by stosunek w ychow aw czo uczciwy, trjoty polskiego, nauczyciela duszy polskiej, p ol si historj, zdy ju k ilk a k ro tn ie przy rozm ai
polegajcy na moliwie idealnym objektywimie. skiego ma stanu, czow ieka w swoim czasie b a r tych sposobnociach (np. apoteozujc pospolite r u
Wykluczenie jakichkolwiek przywi dzo w pyw owego i jednego z najpopularniejszych. szenie) wyrazi swoje oryginalne pogldy. W y s t
puje on szczeglnie w obronie naszych tradycyj, jest p od tym wzgldem konkretny). R ni si oni skiego stanu mieszczaskiego, k trego b ra k jest
majc zreszt i co do tego, co pod to miano n a natom iast zasadniczo w ustosunkow aniu si do gwn p rzyczyn naszej saboci. Nie sta nas ma
ley podciga do indyw idualne zap atry w ania obecnego regim'u w Polsce. P. Gluziski widzi w jej tolerow anie. Uprzem ysow ienie kraju winno
i nie pamitajc, e istniej obok d obrych t r a d y nim w roga n ar w ni z demoliberalizmem i m arksiz da b ezrobotnym prac i uniezalenienie nas od
cyj i ze, cho trady cyjn e naogi. O statnio w a r t y mem, poniew a tytu moralny w adzy" posiada zagranicy. W zgl dem mniejszoci sowiaskich
kule z okazji mierci p. Bobrzyskiego sp o ty k a zdaniem jego jedynie rzd rzdzcy w imieniu stoj na gruncie ich stopniowej asymilacji pa
my znowu dziwne uwagi. K rytykujc B o brzy n arodu-gospodarza", ktrego pa stw o jest w as stwowej bez jakiegokolw iek nacisku. P. M ejbaum
skiego p. Rembieliski pisze: ... w naszych dzie noci". P. Mejbaum w rcz przeciwnie widzi uo so nie jest przytem wolny od zudze, skoro w przy
jach polityka krlw, p rzek ra czaj cy ch zakres bienie praw dziw ego nacjonalizmu u Pisudczy- musowej w sp pracy polsko-ukraiskiej po zlikwi
swych upraw nie, z r e g u y przecie wioda kw, podczas gdy endecj i w jej oficynach, p ia dowaniu nacjonalistycznych,, organizacyj po obu
Rzplit nie do powodze, ale d o k a t a s t r o f y stowskiej i chadeckiej", uw aa za materjalistycz- stronach widzi niezaw odny rod ek na to, by pro
(podkrelenia nasze). A nieco dalej: Pogarda dla ne", liberalno-mieszczaskie", ugodowe i k o n tr r e blem u kraiski sta si mniej interesujcym." W a
w asn ych tradycyj ustrojowych, kult silnej r k i, wolucyjne" spaczenie idei nacjonalistycznej. W r e s z nie wzgldem mniejszoci wszyscy nacjonalici d
ap oteo z a wojny domowej to w duej mierze cie pp. W ojciechow ski i Piestrzyski jako p rz e d do uczynienia z p a stw a narzd zia w r k u n a
p rak ty cz n e w skazania kierownicze, k t re w Bo- stawiciele modych narodow cw ", grupy A w a n rodu, k trego jest w asnoci".
brzyskim jako w niosek z tysicletnich dziejw gardy", kt rz y oderw ali si od stronnictw a n a r o W splny jest wspomnianym autorom stosunek
ojczyzny odnalazo w spczesne mu pokolenie. dowego i pod nazw klubu posw ruchu n a ro nacech o w any sym patj (wiksz lub mniejsz) do
To jednoczenie ideje, z k trych sugestj bdzie dow ego" poparli w sejmie now konstytucj i o r hitleryzmu. N aw et we wspczesnym Kultur-
musiao rozpraw i si pokolenie nastpne'*. P. R e m dynacj w yborcz, wypisuj na swoich sztan darach kam pfie" niemieckim ta k Gluziski jak i W ojcie
bieliski kry ty ku je jeszcze Bobrzyskiego, piszc, zlanie si obu polskich nacjonalizmw", n acjo n a chowski widz pie rw ia ste k religijny, skoro ro zd ar
e czerp a on swe natchnienie ze wzoru pastw lizmu powstaczo-jagielloskiego Pisudskiego z cie wyznaniowe, spow od ow ane przez Lutra, zmu
zaborczych kiedy pisa swe Dzieje Polski" w nacjonalizmem piastow sko-organicznym D m o w sk ie sza jakoby do pew nego stopnia Hitlera, do o p ar
dobie ich najw ikszego triumfu nad po k o n an go. W idz oni w tern zcaleniu naro d u " w dzisiej- cia zjednoczenia duszy niemieckiej, na micie n o r
Polsk. O dpowiedzie mu na to mona cy tatem z szem pokoleniu naczelny po stu lat chwili, oraz s dyckim. W rzeczywistoci ta w iara hitlerow cw
artykuu, jaki si u kaza po zgonie Bobrzyskiego przekonani, e nowa k onstytucja jest powanym w moliwo przezw ycienia sku tk w reformacji,
w w ileskiem Sowie" (nr. 187): i zasadniczym etap em " na drodze do realizacji p a n arzucenia Niemcom wsplnego pozytyw nego
Na miejsce tez Lelewela, e Polska bya stw a n arodow ego". W splnym jest wszystkim chrzecijastw a niem ieckiego" jest przecie n aj
oaz wolnoci i dlatego zmieciona zostaa na miej wspomnianym autorom stosunek neg aty w ny do w iksz saboci wspczesnego regim eu Rzeszy.
sce rom antycznej ap oteo zy kontynuujcej tak w s p a d o k try ny nacjonalistycznej, re preze nto w an ej przez Maj oni pen e zrozumienie dla denia Hitlera
niale sam ochwalstw o szlachty saskiej, postawiono przedw ojenne pokolenie politykw narodow o-de- do oczyszczenia" narodu niemieckiego z ydw
praw d. Lelewel, p atrjach a lewicy polskiej pisa: m okratycznych. T ak pisarze A w angardy" jak i p o i do zjednoczenia w jednem pastw ie w szystkich
P olska upada, bo b ya w zorem wolnoci. O d p o tpiajcy obecny regime jako nie n aro do w y" p. jego odamw, a wic Austrji, Czech Niemieckich,
wiedziano: Polska upada, bo b ya krajem u p ad ku Gluziski dopiero w zaoeniu przez Dmowskiego Szwajcarji Niemieckiej i t. d. N iebezpieczestw o
i anarchji. Polsk podnie moe tylko uleczenie O bozu Wielkiej Polski" widz zerw anie z d em o groce Polsce w razie realizacji tych zamierze
spo eczestw a z wad, tylko ustrj silnej wadzy. liberalizmem, k t ry narodow com " p rze dte m k aza p. W ojciechow ski pragnie zaegna drog
To nie byo takie p roste mwi w tedy: silna przecign lewic w radykalim ie spoecznym i wskrzeszenia panslawizmu pod egid Polski, przy-
w adza". Dzi silna w adza to Pisudski. W te d y ustrojowym. Dopiero w ostatnich latach" jak czem jednak chciaby on W gry wczy obok
silna w ad za to by M etternich. Dzi silna w a stw ierdza Gluziski nacjonalizm polski porzuca Rumunji i pa stw batyck ich w system sprzym ie
dza to Stalin, Mussolini, Hitler, pu k o w n ik La indyferentyzm religijny i ety k n aro d o w " (ktr rzonej Sowiaszczyzny. W przeciw iestw ie do
R ocue, to s i y n a p r z d i d c e . W te d y silna ongi Dmowski w M ylach Nowoczesnego Po lak a" Gluziskiego, k t ry szczytne haso za wasz wol
w adza to bya przeszo, co co z dnia na dzie przeciw staw i ety ce katolickiej, nie dajcej si p o no i nasz", pitnuje jako masoskie", Majbaum
u stpo w ao kro k u reymom parlam entarnym . Kto godzi z jedynie miarodajnym (!) w polityce egoiz zale ca wanie oparcie o to haso idealistyczne si-
mwi w ted y w Polsce silna w adza", zadrania mem narodow ym"). P rze w r t" w kieru n ku s t a w a lidarnoci Polski z ludami od S kandynaw ji po za
uczucia narodow e, nara a si na zarzut, e broni nia na gruncie Kocioa spow odow ao pokolenie, tok P ersk i A drjatyk. O ile przy tem pisarze
cieniw przeszoci. Szuyski, k on serw aty ci k r a ktrego lata mode lub dziecistwo prz yp ady na A w an gardy stoj na narodow ym " gruncie frontu
kowscy, powiedzieli: silna w adza". Powiedzieli: okres wojny w iatowej". Wszyscy oni, tylko z r- na zachd", podkrelajc konieczno niepow t-
n ar d up ad w asnem i wadami, nar d podwignie nemi wzgldem regime'u" i partji wnioskami, o d rzenia bd u Polski Krlewskiej, k t r a cofanie si
si w asnem podniesieniem. Dzi nam si wydaje, rzucaj rozam pomidzy narodem " a pastw em ". p rzed germ anizmem pruskim w yna gra dza a sobie
e to s rzeczy jasne, zrozumiae, proste. Dzi s przesuniciem na wschd", o tyle p. Mejbaum
W szyscy te wspomniani autorzy staraj si
to zdobycze przyjte przez ca Polsk. Ale eby widzi w niebezpieczestw ie niemieckiem si
swj nacjonalizm ustrojow y" uzasadni na p o d s ta
je caej Polsce narzuci, na to b ya p otrzeb na ta k a m alejc", ktrej przeciw staw ia nieuniknione (ju
wie nauki Kocioa. P. Mejbaum powouje si na
p ra c a jak p raca Szuyskiego, pra c a Bobrzyskiego. tro") starcie (chociaby tylko kulturalno-cywili-
znany list P astersk i P rym asa Polski, zaw ierajcy
M icha Bobrzyski, ten starzec 86-letni, kt ry trzy zacyjne") z rosnc potg Sowietw".
pogld organiczny na istot pastwa..." ,,P. G lu
dni tem u zmar, mia lat 30 gdy by ju doktorem W splnym jest autorom kryty czny stosunek
ziski widzi przyczyn za ustrojowego na wiecie
p ra w i au torem wielkiej ksiki Zarys dziejw do historycznej szkoy krakow skiej. Najostrzej
w obaleniu przez masonerj monarchij ch rzecija
Polski". T eza Sta czy k w k rak o w sk ich doc zek aa w yraa si Gluziski, ktrego zdaniem tylko ma-
skich typu redniowiecznego, najprzd na rzecz
si tu najpeniejszego, najjaniejszego ujcia. W iny sonerja i przem oc obca, a nie mit o niezaradnoci
owieconego absolutyzmu", potem na rzecz u s tro
spo eczestw a byy tu w y kazan e z ca surow o P olakw " spow odow ay rozbiory. daj oni od
jw parlam ent, i republikaskich... P. W ojciech ow
ci P iotra Skargi, z ca b ezstronnoci anatoma. szkoy w yplenienia pesymizmu na rzecz optymizmu
ski stwierdzajc, e program narodow y" (jego gru
Podniosa si burza, ale obudzi si ruch umysw. i ch arak teru ". P i s a r z e A w a n g a r d y j e d
py) stoi wyranie na gruncie religji rzy m sk o -k a
Przeszy od tej epoki lata U pad a Austrja, upady nak maj i pod tym w zgldem na d zw y
tolickiej", zastrzega sobie jedynie ew entualn
dynastje, przyszy now e p rdy umysowe, nowi czaj c h w a l e b n t e n d e n c j s z u k a n i a
w alk z w ieck polityk W a ty k a n u "; n iew ia do
historycy. Ale te za historyczna Bobrzyskiego p o w s z d z i e t ego, co c z y , a n i e t ego, co
mo, co pod tym frazesem, przejtym dosownie
zostaa praw d, przyja si wszdzie. d z i e l i . Skoro oni uznaj obok siebie bez za
z program u stron nictw a d em o kraty czn o-narod ow e-
O W YDAW NICTW ACH AW ANGARDY*. go z 1903 r, waciwie si kryje. T ak Gluziski jak strzee zasugi Pisudskiego i Dmowskiego oraz
i Piestrzyski tylko w w ychowaniu n arodow em " ich obozw w odbudow aniu Polski, skoro sta
W numerze 9-tym (na w rzesie b. r.) miesicz
widz rkojmi katechizacji dzieci. wiaj oni na rwni polityk Chrobrego ekspansji
nika O. O. J e z u it w P r z e g l d P o w s z e c h
na zachd i jagiellosk polityk unji polsko-litew
n y " uk aza a si recenzja zbiorowa pira p. A. R o Wsplny jest wspomnianym autorom n eg a ty w skiej (oddziedziczon przez Pisudskiego), wic tern
m era 2-ch w ydaw nictw A wangardy", a m ianowi ny stosunek do ydw (p, Mejbaum nie w y p o w ia atwiej zgodz si oni i na niew tpliw e zasugi . p.
cie Zygmunta W ojciechow skiego Myli o polityce da si na ten temat) N iestety nie podaj oni p o z y M ichaa Bobrzyskiego i jego szkoy. Niema u nich
i ustroju naro do w ym " i R yszarda Piestrzyskiego tywnego programu ostatecznego rozw izania z a miejsca na gloryfikacj Targowicy, na k t r p o
W nowym ustroju" oraz ksiki T adeusza Glu- gadnienia ydowskiego. Ani nauk ow e rozwaania zwoli sobie W arszaw ski Dziennik N arodowy, za
ziskiego O drodzenie idealizmu politycznego" o instynktach osiadoci", ani dania usunicia rzucajc np. A skenazemu, e p otpi jedynie
(reprezentuje pogldy b. O. N. R.) i ksiki W a c a ydw poza ogrodzenia naszego ycia", sto so w a suszn" rusofilsk polityk Stanisawa Augusta.
w a Mejbauma p. t. Polskie problem y dnia". R e nia numeri clausi i t. d. nie pomog. Jeli p. G lu Tote w ocenie omawianych pism
cenzj t cytujemy praw ie w caoci (podkr. n asze): ziski da do siy, by si pozby ko czow n icze sympatje czyte ln ik a najbar dz iej b
Pisma te s niew tpliw ie niezmiernie cie k a go ywiou i wszelkie komplikow anie kwestji y d p o c i g n i t e p r z e z p i s a r z y A w a n
we dla poznania myli politycznych wspczesnego dowskiej w Polsce" nazywa sofisterj na usugach g a r d y za t o w a n i e , e oni w p r z e c i
polskiego nacjonalizmu, wyznawanego przez mo nieproszonych goci", to w p ada znowu w dema- w i e s t w i e do p r z e c i w s t a w n y c h k r a
dych". Zgodn cech powyszych pism p ro gram o gogj... Bardzo susznie natom iast wszyscy w spo m cowych pogldw p.p. M e j b a u m a i
w y ch jest bowiem wsplny autorom w iatopogld niani autorzy domagaj si system atycznego sk ie G l u z i s k i e g o d do t a k p o t r z e b
nacjonalistyczny (narodowy) i w ynikajcy std p o row yw ania nadm iaru polskiej ludnoci wiejskiej do nej n a m dz i z w a s z c z a po m i e r c i
stulat pa stw a n arodow ego" (cho p. M ejbaum nie miast i m iasteczek w celu w y tw orzen ia tam p ol m a r s z a k a z g o d y n a r o d o w e j."
CZAS I W ARSZAW SKI DZIENNIK NARO- Konia z rzdem temu, kto zrozumie jakim sp o iwni ideow cy z tych zetemenow cw, zrobili za-
DOW Y O MODZIEY I Z. M. N-IE. sobem W arszaw ski Dziennik N aro do w y " z w y w o darmo. Tymczasem nic podobnego. Warsz. Dzie.
dw Czasu" wnioskuje, i secesja kilku z e t e Nard." pisze bowiem w dalszym cigu:
Czas" zamieci w numerze z dnia 26-go sier m enow cw " nie bya tak spontaniczna i ywioowa F a k t jest ten, e obz rzdzcy pozwala c h t
pnia b. ciekawy duszy arty k u w stp n y p od t y jak j p rzedstaw iono". Czy ze sw, e przyw ie nie wywiadcza sobie usugi polityczne, lecz nie
tuem Mie masy czy modzie", w ktrym m i cao jej imi" p uk o w nik a Sa w ka ? Organ S tro n jest wcale skonny wzamian za to dopuszcza do
dzy innemi pisze: nictw a Narodowego pisze, e wiadomo, co to swego grona ludzi poza nim stojcych. Bodaj, e
M ao gdzie modzie stoi tak daleko od r e znaczy". k orzysta z usug, lecz nie darzy wielkim zaufaniem
imu, jak u nas. Nigdzie nie d ok ad a si tak ma A moeby tak janiej? Wic co to znaczy? i szacunkiem tych, co mu te usugi oddaj. W n io
o stara, aby byo inaczej. Nigdzie raczej nie J a k si zdaje, w zd epraw ow any ch tysicznemi h a n sek za jest taki miny czasy kombinacyj w y
zrobio si tyle, aby byo ta k wanie. W y c h o dlami i handelkam i politycznemi mzgach panw borczych i porozum ie o pa rty ch na tern, cobymy
w anie modziey dalimy sobie w yrw a przez e n z W arsz. Dzie. Nard." moliwo czystego, id e nazwali handlem politycznym".
decj, k tra je przepoia rasizmem. Ale od e n owego i bezinteresow nego posunicia p olitycz Jak to , wic jednak by handel polityczny?
decji zdobywalimy niejedn pozycj. Ku tej jed nego nie moe si pomieci. G rupie A w an g ar T rzeb a mie na pra w d b rud n wyobrani, by co
nej wyruszono z obcgami Legjonw M odych dy" w ystarczy, e zarw no puk. S aw ek jak i ona podobnego napisa. W idocznie zdaniem szanow
i Stray Przednich, klubw, zwizkw, koteryj, sama wie najlepiej, jak si d ok on aa secesja" i ja nego organ u dopiero w ted y nie byoby handlu,
rnostopniowoci, a p a ra tu r organizacyjn p o sia kie jest jej moralne podoe. Zdenerw ow anie gdyby za usugi pacono. W te d y na w et Warsz.
dajc przedziw n p ro stot i b ra k skrytoci w a Warsz. Dzie. Nar." jest jej obojtne. Dzie. Nard." byby moe skory do usug". N a
ciwy chyba masonerji i po siadajc frazeologj N ajzabawniejsze jest, e ten sam organ kilka zw aby to tylko inaczej: wspdziaaniem na p o d
ideow, w ah ajc si midzy przysigami karbo - dni p rze dte m zamieci artyk u wstpny, tytuujc stawie wsplnej idei. Cena odrazuby si znalaza
narjuszy z zeszego stulecia i komsomou z o b e c go Zawiedzeni", w k trym rozwodzi si nad n. p. kilka tek ministerjalnych. Co a la umowa
nego. A ten jzyk i te m etody odp ady od k a tern, e wodzowie Z. M. N-u zawiedli si, lanckroroska, za k t r pacono sobie odrazu t e
dej modziey w Europie, bo nie s ani jzykiem bo nie dostali m an d atw poselskich. Z d aw a kami ministerjalnemi (sprawy zagraniczne i t. d.)
modziey, ani jzykiem naszego wieku. Mwi si oby si wic, e przynajmniej wielce sza i liczne inne z czasw przedm ajowych, nie w y
oparcie o masy". Masy, jednak ,nie s oparciem. nowny organ wycignie z tego wniosek, e chyba czajc gotowoci pop arcia C entrolewu, gdyby by
Masy to oparcie niepew ne. N aw et w rewolucji w takim razie handlu nie byo i ze swego p u n zwyciy, a potem musia szuka jednak dalszego
masy byy czciej oparciem szarlatanw rew o lu ktu w idzenia napisze z litoci: C to za na- oparcia. C ena b y a przecie ju przygotowana.
cji ni jej witych."
Ignorowanie modziey, gdy nie zgodzia si
w przeogromnej wikszoci na to, co jej ideowo
dawano, niezrozumienie, e w sp p raca z m odzie
jest w arunkiem utrw alen ia rzeczy dokonanaych,
WYROK SADU MARSZAKOWSKIEGO Z tej jasnej i susznej zasady wynika wniosek,
Na sku te k uchylenia si Klubu S tron nictw a
posiada moe jeden jedyny wyjtek. Regua zo
N arodowego w rozw izanym Sejmie od p oddania i kada p r b a uprzedniego sk rp ow ania sumienia
staa przea m an a w yranie przez jednego tylko
spraw y m an datw poselskich pp. Zbigniewa D em posa przez organizacj, nak azujca mu zoy
czow ie ka reimu. P uk ow n ik S aw ek by czo
biskiego i R yszarda Piestrzyskiego w yrokowi m an dat na korzy partji, z k t r nie pozwala mu
wiekiem, ktrego imi przywiecao odejciu od
Sdu Obywatelskiego, Zarzd Gw ny Z. M. N. sumienie pracow a, a k t r chce porzuci musi
obozu endeckiego caego szeregu dziaaczy m o
w ezw a obu posw jak donosilimy o tern w stanowi wyraz moralnego za spoecznego i pu-
dych i aktyw nych, w rd nich wielu wybitnych,
nr. 11 A w angardy P a stw a N arodow ego" z listo blicnego. Trudno oczywista przesdza to k a d e
ju dzi zajm ujcych w akie pozycje w publicy
p ad a 1934 r., ogaszajc przytem dotyczce tej go pojedyczego w ypadku. Trudno zgry pow ie
styce, w yciu spoecznem. By to przeom, k try
sprawy doku m en ty do w niesienia spraw y m an dzie, czy w k o n kre tny m razie szlachetno z a
nie pocign za sob dalszych aktw. Ale jeli
dat w p rzed forum Sdu M arszakow skiego w Sej miarw i rzetelno stoi po stronie organizacji, czy
w przyszoci przyjdzie jeszcze rozsta si za w cza
mie, a wic przed najwysz instancj honorow po stronie opuszczajcego j posa. Sd nie moe
su z w iar w masy", a przyjdzie z caym wiatem
dla posw. P od koniec czerw ca b. r. ogoszony przyj na siebie ciaru rozstrzygania wogle r z e
myle o modziey", to niewtpliw ie tylko w tym
zosta wyrok, zam ykajcy ca t spraw. Oto tre czy sumienia posw, jako organizacji, lub posw
epizodzie znajdziemy w skazwk, jak nikogo nie
wyroku: pojedyczych, jako jej czonkw. Sd natom iast
amic, nikogo nie kaptujc, mona doprow adzi
czuje si w obow izku stwierdzi, i narzucanie
do istotnej w sppracy. J e s tto dzi rzadko w sp o
WYROK deklaracyj kandydatom , i w razie konfliktu maj
minana, rzadziej jeszcze doceniana zasuga p u
w sprawie posw Piestrzyskiego i Dembiskiego bez w arun ko w o odda m andat organizacji i u m ac
kow nika Sawka. Moe jestto ta zasuga, k t ra
przeciw posowi Rybarskiemu. nianie tego zobow izania honorem jest i p raw nie
zjednaa mu wicej wrogw ni przyjaci. A lb o
i spoeczno-m oralnie rzecz niedopuszczaln, szko
wiem oparcie o modzie oznacza take przyjcie
Zasad pod staw ow tak starej jak i nowej dliw i podk op ujc zasadnicze obowizki posa i
now ych ludzi i nowych hase. Nie pragn tego ci K onstytucji jest osobiste obcienie czonka cia zasadnicze praw a spoeczestw a jako caoci. Zwy
wszyscy, k t ry wiedz, e ich idee nie maj w mo- ustaw odaw czych obowizkiem suby dla P a stw a czaj taki, gdyby si utrwali, h odow aby w rali
dem pokoleniu adnych dziedzicw." Polskiego I dlatego, e pose jest przedstaw icielem wo i ulego w stosunku do zobowiza w is to
A rty k u Czasu" w yw oa wielkie z d e n e rw o caego narodu i nie moe by krp ow a ny adnemi cie swojej niem oralnych i bezpraw nych, a zacie
wanie w W arszaw skim Dzienniku N arodowym ", instrukcjami w yborcw i dlatego, e lubuje d a w rab y wraliwo na obowiki istotne niezaprze-
k try p rzytaczajc ustp o p ukow niku Sawku, niej wedle najlepszego (swego) rozumienia i zgod calne i praw nie i moralnie doniose Sd w yraa
pisze: nie z sumieniem rzetelnie pracow a dla dobra pogld, i pp. Piestrzyski i Dembiski nie stoj
U stp ten jest znamiennym z trzech wzgl P a stw a Polskiego, jako caoci", a obecnie: w w obec adnych zobowize, skoro to, czem chcia-
dw, Po pierwsze stw ierdza on, e secesja kilku p racy na rzecz dobra P a stw a nie ustawa, a tr o noby ich obdarzy i stworzy zobowizanie ho
zetem enow cw " ze Stron. N arodowego nie bya sk o jego godno, zw arto i moc za pierwsze norowe, sprzeciw ia si praw u konstytucyjnem u i
tak spontaniczna i ywioowa, jak j p rz e d s ta w ia mie sobie przykazanie", w ynika std oczywista moralnoci ycia publicznego. Stojc na tern pod-
no. Czas" przyznaje dzi, e przywiecao jej praw da, i pose w zakresie swoich najgbszych staw ow em stanowisku, Sd nie bad a susznoci czy
imi" wczesnego prezesa BB., a wiadomo, co to p o bu dek postp ow an ia nie moe na polu swojej niesusznoci po stronie czy Klubu N arodowego,
znaczy. Po drugie za, wyznanie Czasu" zdradza, suby obywatelskiej odda swego sumienia w n ie czy pan w posw, klub ten opuszczajcych; nie
jak wielkie nadzieje p o k a d a a sanacja w tych od- ograniczon zaleno od czynnika partyjno -p oli b ad a te kwestji w ew ntrzny ch organiacyjnych
stpcach, nadzieje, k t re jak wiadomo za tycznego jakiejkolwiek formy. W obec tak w yra p ra w i zobowiza (udzia czonkw Obozu W iel
wiody (? red. Awang.j. W reszcie mona si nie przez Konstytucj postawionego celu i rozm ia kiej Polski, jako mniej lub wicej autonomicznej
do patrze w cytow anym wyej ustpie zachty dla rw obow izkw poselskich rodki i sposoby usu czci w Klubie Narodowym ), zatrzymuje si n a
p. S aw ka czy te dla innych przy w d cw s a n a nicia drog nacisku partyjno-organizacyjnego t e tomiast na gruncie, k t ry winien by i jasny i b e z
cyjnych, by w dalszych w ysikach o zdobyw anie" go celu i obow izkw w cie i na ubocze, a na sporny w stosunkach ycia publicznego i k o n sty
modziey wzorowali si na metodach, jakiemi p o pierwszy plan wysunicie celw partyk ularny ch tucyjnego.
zyskiwano grupk p. Stahla. Z apew ne te prby i korzyci organizacji politycznej, stanowi ja s k ra
W arsza w a Sejm, 27 czerw ca 1935 r.
takie b d robione, ale kocow e zdanie Czasu" we spaczenie zarwno moralnoci, jak i obyczajw
dowodzi, e s w sanacji grupy, k t re sobie tego ycia publicznego. M andat, k t ry pose otrzymuje, ( _ ) Ks. SZYDELSKI () IGNACY CZUMA.
n aryb ku nie ycz. Chodzi tu oczywicie o s a n a stanowi jego wielki obow izek wobec Pastwa, co
cyjn lewic, k t ra pragnie obz rzdow y od w ie nie moe by trak to w a n e jako niepozbyw alna
y ludmi i kierunkam i z lewej opozycji". wasno organizacji, do ktrej pose naley. REDAGUJE KOMITET REDAKCYJNY

A W A N G A R D A ukazuje si z pocztkiem kadego m iesica. P R E N U M E R A T A roczna z. 5., proczna z. 2,50. C ena egzem plarza
pojedyczego 50 groszy. O G O S Z E N I A : caa strona z. 200., |2 str. z. 110., |4 str. z. 60., L str. z. 35., |i6 str. z. 20.
A D R E S R E D A K C J I I A D M I N I S T R A C J I : Pozna*, ul. D ziayskich 8, Konto PKO. nr. 204-453.

Redaktor odpow. i wydawca i Janusz Makowski, Pozna, ul. Matejki 58. Czcionkam i Drukarni Poznaskiej w Poznaniu, ul. D ziayskich 3

You might also like