l RICHARD DAWKINS O PRZEMIJANIU l Co zrobi z ciaem po mierci?

1965 2015
50 lat
TPN
AS

13

E
Mamy

LISTOPADA
PITEK
W E
YD I
AN

N A J C I E K A W S Z E H I S T O R I E W I ATA

nr 22 (30.10 12.11.2015)
Cena 6,90 z (w tym 8% VAT)

ROSJANIE
W SYRII

TRWOGA W WITYM
MIECIE
Powstanie noownikw

PUTIN Z BLISKA
Boi si tylko chaosu

PRZYSTOJNIAK ZWATYKANU
Suga dwch papiey

UKRAINA TO DZIEWCZYNA
Anioki gubernatora Odessy
NOWE

ROMANS ELIZEJSKI

POWRACA BOND.
Hollande na koci ap

KASA, MNICHU, KASA

Budda skorumpowany

SZMUGIEL W SAHELU
JAMES BOND
Z kokain przez Afryk Sekrety agenta 007
WYBRZEE SZKIELETW
W piaskach Namibii

OD DZI NOWA RUBRYKA

CYWILIZACJA
CZYLI NAJCIEKAWSZE
USA 4,6 USD, Strefa Euro 2,9 euro, Wielka Brytania 2,5 GBP
nr 22 (2551) rok LI, Nr indeksu 358207 PL ISSN 0015-8402
INFORMACJE NAUKOWE
www.forumdwutygodnik.pl
nr 22 (2551) rok LI, 30.10 12.11.2015
14
Pan
ipani Bond
6 FOKUS
W tajnej
WYDARZENIA subie
10 Powstanie noownikw. show-
Panika wIzraelu biznesu
 idmo Spectre. 007 po raz 24
14 W
 rwawe safari. Dajcie y soniom!
18 K

Idziemy powas!
Dihad bezRabatu
26
O TYM MWI WIAT
 iloci zHmejmim. Std Rosjanie
20 P
bombarduj Syri
 orsem wtors zPutinem. Niemiecki
23 T
biograf prezydenta ostrzega Zachd
 ihad traci urok.
26 D
Maroko ma sposb naterrorystw

PROFILE
 nich si mwi: Guillermo delToro,
28 O Miss
Marina Vlady, Jo Nesb ca
Rewizja
LUDZIE osobista
32 G eorg Ganswein. Przystojniak
zWatykanu
36 A nioki Saakaszwilego. Gubernator
zOdessy stawia naesk modzie 36
38 J ulie Gayet. Co ona widzi utego
Hollandea?
32 Boski don Georg Elizejska mio 38
Biskup wierny ipikny Zagra pierwsz dam?
LA CARTE
 wiat woczach rysownikw
40

REPORTA
42 Budda skorumpowany. Tajemnice
tajskich klasztorw
46 Wielki szmugiel wMali. Zkokain
przez pustyni
50 Czarna dziura Europy. Kosowo
bezperspektyw

Kasa, mnichu, kasa

Owiecenie przezpacenie
42
 5
01
pa M
lis O e

a2
3 F pn
to RU
da
t
as
pi noweN
k1

Dyktatura beznadziei
te

W Prisztinie, czyli nigdzie

50
w

FOTOSTORY
54 Nowy premier Kanady. Nie za mody?
Nie za adny?

OBYCZAJE
56 Klucz doniemiertelnoci. Co zrobi
zwasnym trupem
60 Islam wRosji. Trzy ony ujd,
ale te teciowe...

CYWILIZACJA
64 Trendy, zagadki, odkrycia

ROZMOWA
 ichard Dawkins. Nie boj si
66 R
mierci. Boj si wiecznoci

KOMPAS 66 Papie ateistw 60 Ich tyle, am jeden

 awaria napiasku. Niemieckie
70 B W co wierzy Dawkins Moskwa nie ufa muzumankom
lady wNamibii

HISTORIA 70
 ajwikszy szpieg XX wieku.
76 N
Izraelski czy egipski?
Tu byli
Niemcy
Gdzie
piwo,
Od razu gdzie
si sobie spodobalimy. diamenty?
Co midzy nami zaiskrzyo.
Chemia zadziaaa. Myl, e
mnie po prostu pociga.
Silvio Berlusconi
oGeorgeu W. Bushu

80 MIKROFORUM
80
Chcesz
POWIEDZIELI dzib?
 abjcze puenty:
82 Z Nie kada
Silvio Berlusconi, Sandra Bullock, papuga to
Ahmet Davutoluiinni adwokat
Zdjcia na okadce: AFP/EAST NEWS,

82
RIA/EAST NEWS, MAT. PRASOWE

4FORUM 22 2015
Tablety.pl

5
FORUM 22 2015
 FOKUS

FILIPINY

Kaczki nadlatuj!
Wielkie stado kaczek szturmuje nowy ld.
Po tym, gdy nad pnocnymi Filipinami
przeszed potny tajfun Koppu, niszczc
wszystko na swej drodze, ptaki musiay
poszuka nowego domu. Tym kaczkom
si udao, niemniej bezlitosny ywio
zabi dziewi osb, dziesitki tysicy
pozostawiajc bez dachu nad gow.
Wichura zerwaa domy ipowalia linie
telefoniczne. Wwyniku tajfunu wylay rzeki,
awoda dokoczya dziea zniszczenia.

REUTERS/FORUM

6FORUM 22 2015
 7
FORUM 22 2015
 FOKUS

SOWENIA

Granice si
zatrzaskuj
Jeli nawet przez pierwsze tygodnie
wielkiego exodusu uchodcw na stary
kontynent Europa przyjmowaa ich
serdecznie i zotwartymi ramionami, to
ten nastrj min bezpowrotnie. Kolejne
kraje zamykaj granice cakowicie, jak
Wgrzy albo wprowadzajc drastyczne
kontrole iniewielkie limity imigrantw
mogcych przej na drug stron. Tej
kobiecie ztrjk dzieci jeszcze si udao
przemkn zChorwacji do Sowenii, ale tego
samego dnia parlament wLublanie przyj
nowe prawo, drastycznie ograniczajce
moliwo przekraczania granic kraju oraz
wyposaajce wojsko ipolicj wnowe,
szerokie uprawnienia. Wrzenie trwa take
wNiemczech, pocztkowo najchtniej
przyjmujcych imigrantw. Teraz wadze
wBerlinie zapowiedziay wielk akcj
odsyania do domu tych uchodcw, ktrzy
nie uzyskali wRFN prawa azylu.

REUTERS/FORUM

8FORUM 22 2015
 9
FORUM 22 2015
 wydarzenia
powstanie noownikw

AP/EAST NEWS

KAMIENIE IN bojowy
rynsztunek palestyskiego
demonstranta wstarciu
zizraelsk policj wRamallah
(18padziernikabr.).

10FORUM 22 2015
 Trwoga
wwitym
miecie
Napicie midzy ydami iArabami
wJerozolimie gwatownie wzroso.
wiat obawia si wybuchu kolejnej intifady.

11
FORUM 22 2015
 wydarzenia

T
powstanie noownikw

raf chcia, e Aron Beni- pieczniejsz drog przez dzielni-
ta zosta zasztyletowany c ydowsk. Nasz rabin zaleca,
przed domem przy ulicy abymy bez wzgldu na wszystko
ElWad53. Amoe to ra- chodzili tamtdy inie ulegali pre-
czej jego zabjca Muhannad Hala- sji Arabw, bo jestemy tu usiebie
bi chcia zabi swojego yda do- tumaczy inny religijny yd Josef
kadnie wtym miejscu? Na Sta- Dahan, suchacz tej samej jesziwy,
rym Miecie wszystko ma wymiar do ktrej uczszcza Aron.
symbolu, wic wybr miejsca ata-
ku te mg by nieprzypadkowy. Czyja ziemia?
3padziernika Aron, 22-letni or- Minwszy jedn z omiu bram
todoksyjny yd, goci zrodzin Starego Miasta izagbiwszy si
uteciw. Wieczorem, po ostatnim wdzielnic muzumask, ydow-
szabasowym posiku, wybra si ska rodzina poczua raptem nie-
zon Odel idwjk maych dzie- pokj. Atmosfera stawaa si co- PIERWSZY ali obezwadni napastnika. Aron
ci pod cian Paczu. Zrozmysem raz bardziej wroga. Nie ogldajc NOOWNIK
skierowali kroki ku Bramie Dama- si za siebie, przyspieszyli kroku. zaatakowa pod
sceskiej idalej na ulic ElWad, Aron pad pierwszy cignie dawnym domem
ktra przecina dzielnic muzu- swoj opowie Josef. 19-letni pa- byego premiera
mask, cho mogli wybra bez- lestyski student prawa rzuci si Ariela Szarona.
najpierw na Odel. Aron zasoni
on wasn piersi izacz si
szarpa zterroryst, prbujc wy-
trci mu zrki n. Na prno.
Gdy mody yd zmaga si zna-
pastnikiem, jego ona pobiega
po pomoc. Arabscy przechodnie
miali si jej wtwarz ispluwali
wjej stron. Nehemia Lawi, rabin
zpobliskiej szkoy talmudycznej,
usysza krzyki iwybieg na uli-
c. Bez namysu pospieszy na po-
moc przeraonej kobiecie, jednak
nawet wsplnymi siami nie zdo-
iNehemia zginli na miejscu zrk
zamachowca, ciko ranna Odel
wraca do zdrowia wszpitalu. Pa-
lestyski noownik zosta zastrze-
lony przez izraelskich policjantw.

12FORUM 22 2015
 Tego wieczoru trzy ciaa zabi-
tych ludzi leay w kauy krwi Dla izraelskich wadz nie ma zna-
przed wielkim kamiennym budyn-
kiem przy ulicy ElWad35. Ma to
swoj ponur wymow, bo wa-
nie pod tym adresem mieci si
synny dom Szarona. Byy izrael-
ski premier Ariel Szaron w1987r.
kupi tu mieszkanie. ydzi ma-
j prawo y, gdzie im si podoba,
nawet wsamym sercu dzielnicy
muzumaskiej owiadczy. By- na pierwszej linii frontu idoskona-
a to nie tyle zuchwaa prowoka-
cja, ile przejaw brutalnej strategii.
Od 1967r. Izrael nie ustaje wd-
eniach do judaizacji Jerozolimy. Po-
lega to na budowie nowych osiedli
we wschodniej czci miasta, maso-
wym skupowaniu nieruchomoci od
Arabw, atake na eksmisjach wie-
KONTEKST
Dwa narody, jedna stolica
W podzielonej Jerozolimie wrogowie s najbliszymi ssiadami.
D otychczas Palestyczycy dwukrot-
nie organizowali powstania prze-
ciw izraelskiej okupacji. Pierwsza in-
tifada (powstanie kamieni) trwaa
wlatach 19871993 izakoczya si
po podpisaniu porozumienia z Oslo,
na mocy ktrego utworzono Au-
tonomi Palestysk. Kolejna
fala zamieszek wybucha
w 2000 r., gdy izrael-
ski premier Ariel Sza-
ron zoy wizyt na
Wzgrzu wityn-
nym w Jerozoli-
mie. Wostatnim
czasie wIzraelu
ina terytoriach
palestyskich
znw narasta na-
picie. Fala atakw
zuyciem biaej bro-
ni (co izraelski pre-
mier Beniamin Netan-
jahu nazywa terroryzmem
noownikw) przynosi krwawe
FLASH90/FORUM, CAGLECARTOONS
niwo. Wcigu ostatnich kilku tygo-
dni wich wyniku zgino omiu Izra-
elczykw. mier ponioso take okoo
30 Palestyczykw, ktrzy byli spraw-
cami atakw albo uczestnikami coraz
gwatowniejszych star zsiami izrael-
skimi. Dziesitki osb zostao rannych.
lu muzumaskich mieszkacw. Jestemy rdzennymi mieszkaca-
mi tej ziemi, aArabowie to tylko
czenia, e woczach wsplnoty mi- dzicy lokatorzy tumaczy Luria.
dzynarodowej Jerozolima jest oku- Chtnie oprowadza zagranicznych
powana przez Izrael, awszystkie te ydzi maj goci po domu Szarona, gdzie obec-
inicjatywy s nielegalne. nie mieszka osiem rodzin ydow-
Nie przejmuje si tym rwnie prawo y, skich osadnikw cznie 65 osb.
Daniel Luria, szef organizacji Ateret gdzie im si Rodzina Arika odstpia jego daw-
Kohanim, ktra odgrywa kluczow ne mieszkanie na rzecz organizacji
podoba,
rol wprocesie judaizacji Starego kierowanej przez Luri. Modzi y-
Miasta. Ci ortodoksyjni ydzi stoj nawet dzi mog spdzi tam kilka dni, aby
na si przekona, jak to jest y na
wdzielnicy
le wiedz, co im grozi. Dlatego s Starym Miecie zanim przenios
na kadym kroku chronieni przez muzuma- si tam na stae.
prywatn milicj isami te nosz skiej
Dziki wysikom organizacji
pistolety, anawet karabiny. Zresz- Ateret Kohanim, wspieranej przez
t rabin Nehemia Lawi, ktry po- Ariel Szaron wadze isuby bezpieczestwa,
(19282014)
spieszy na pomoc rodzinie Arona, ju ponad tysic ydowskich osad-
zosta zabity ze swojej wasnej bro- nikw zamieszkao w dzielnicy
ni. Mamy obowizek si broni. muzumaskiej. Zasiedlaj domy
wykupione od arabskich rodzin.
Nikogo nie wypdzamy. Kupuje-
my jedynie nieruchomoci wysta-
wione na sprzeda, pacc za nie
dobr cen. Oferujemy Arabom
moliwo ycia obok siebie, ale
Wgranicach Starego Miasta, na ob-
szarze opowierzchni niespena kilome-
tra kwadratowego, zwanione spoecz-
pod izraelskim zwierzchnictwem
tumaczy Luria.
noci od kilkudziesiciu lat pozostaj Haasuj i strasz
wstanie zimnej wojny. ydzi, yjcy Jego arabscy ssiedzi zdomu przy
w diasporze od setek lat, powtarza- ulicy ElWad51 zupenie inaczej
odbieraj to narzucone wspy-
cie. Na drugim pitrze mieci si
jesziwa prowadzona przez Ate-
ret Kohanim. Palestyska rodzi-
na Nadibw zpierwszego pitra
ma ztego powodu wiele utrapie.
Aby si dosta do wasnego miesz-
kania, musz si przedrze przez
kordon bezpieczestwa. Agdy tyl-
ko na Starym Miecie wydarzy si
jaki incydent, to wogle nie mog
li w modli- wychodzi zdomu.
twie sowa: Jego ssiad znaprzeciwka, Sa-
W p r z y - lah Metwalli, opowiada, jak izra-
szym roku elscy ssiedzi daj si Arabom we
w Jerozoli- znaki. Ich zarozumiae dziecia-
mie!. Dla ki zatruwaj nam ycie. Wyrzu-
wielu znich caj mieci na nasz taras, zastra-
to yczenie szaj nasze dzieci, piewaj ita-
spenio si po powstaniu pastwa cz przez ca noc. Surowe rod-
Izrael, ktre jednostronnie ogosio Je- ki bezpieczestwa wprowadzone
rozolim sw wieczn iniepodzieln przez ydw dawi nasz biznes,
stolic. Palestyczycy nie uznaj tej de- ale chobymy mieli je tylko su-
cyzji podobnie jak wsplnota midzy- chy chleb, to pozostaniemy tutaj,
narodowa zwyjtkiem Stanw Zjedno- wjerozolimskim Starym Miecie.
czonych. PARIS MATCH, LE PTIT HEBDO
13
FORUM 22 2015
 6 listopada2015r.: data premiery wPolsce
26 padziernika2015r.: data wiatowej premiery

Nadchodzi Bond.
James Bond
Kada kolejna produkcja
oagencie Jej Krlewskiej
Moci odnosi wikszy sukces
ni poprzednia. Rosn take
budety, gae aktorw, anawet
dugo filmu. Spectre bije
wszystkie rekordy.
FORUM FILM

14FORUM 22 2015
G
rajcy uboku Moniki Bel-
lucci, Christophera Wal-
tza i Ralpha Fiennesa
47-letni Daniel Craig po
raz kolejny wciela si wrol agen-
ta007, ktry wyrusza na misj do
Meksyku iRzymu. Bondowi udaje
si przenikn na tajne zebranie,
podczas ktrego odkrywa istnie-
nie zowrogiej organizacji Widmo
(Spectre). To dalszy cig opowie-
ci rozpocztej wfilmie Skyfall
z2012r., ktry odnis wielki ka-
sowy sukces. Obraz reyserowa
Sam Mendes. Najnowszy Bond na
ekranach polskich kin pojawi si
6listopada, amy przyjrzelimy si
rnym sekretom agenta Jej Kr-
lewskiej Moci.

Czy Bond to religia?

Miliony wielbicieli ruszaj do kin,
gotowe na rytua seksu, mierci
i wybawienia pisze brytyjski
bondolog Simon Winder.
Siedziaem przy biurku, pogr-
ony wpracy, kiedy nagle przypo-
mniao mi si, e od kilku miesicy
nie ogldaem Pozdrowie zRo-
sji. Poderwaem si zfotela, by na-
tychmiast naprawi ten bd. Cha-
rakterystyczna muzyka wczow-
ce filmu wywabia zzakamarkw
domu moich synw, ktrzy natych-
miast do mnie doczyli. Bond to
religia. Trzeba by emerytem, eby
pamita wiat bez filmw oagen-
cie007, aemerytem od wielu lat,
eby pamita wiat bez ksiek
o nim. Gdy na ekrany wejdzie
Spectre, miliony ludzi na caym
wiecie niemal bez zastanowienia
pjd do kina, by obejrze kolejn
sekwencj widowiskowych wybu-
chw, kolorowych drinkw, egzo-
tycznych pejzay, eleganckich stro-
jw iluksusowych aut.
Waciwie aden aspekt owe-
go religijnego misterium nie zmie-
ni si od lat 60.XXw., poza moe
pomijaln prb udawania, e nie-
miertelny Bond ma uczucia, ktre
mona zrani. Tak czy inaczej sys-
tem, wktrym mamy do czynienia
zzagroeniem izwycistwem do-
bra, pozostaje niewzruszony ido-
skonale czuj go miliony ludzi, bo

15
FORUM 22 2015
 wydarzenia
widmo Spectre
nie liczy si pojedynczy film, ale
caa seria. Albo te, jak wklasycz-
nym religijnym paradoksie, nie-
koczcy si cykl.
Co najwaniejsze, ta wiara jest
odporna na porak. Kilka filmw
oBondzie to albo wcaoci praw-
dziwe gnioty, albo przynajmniej
przykady nieudanych scen. Uka-
dego lista takich wpadek bdzie
wyglda inaczej dla mnie to po-
cig odzi wQuantum ofSolace,
sceny na platformie wiertniczej
wDiamenty s wieczne oraz pra-
wie wszystko, wczym bra udzia
Pierce Brosnan. Niemniej cho po-
jedynczy film moe by koszmar-
ny, popularno Bonda trwa bez
wzgldu na wszystko.
Nie ma takiej serii filmw, ktra
choby zbliya si liczb czci do
historii oagencie007. Konkuren-
ci, tacy jak Superman, Gwiezd-
ne wojny czy Szklana puapka,
nie wyszli poza kilka sequeli. Ka-
Za takie nazwisko warto
umrze. (Bond do Pana Killa)
mier nadejdzie jutro (2002)
da wytwrnia chciaaby mie co
podobnego premiera mniej wi-
cej co dwa ip roku, od 1962r. do
teraz, kady tytu przynosi krocio-
we zyski, ado tego panteon posta-
ci, wktrym co jaki czas mona
wymieni kadego aktora, nawet
11 nowych
Bondw
Podczas promocji Spectre Daniel
Craig zaartowa, e raczej pode-
tnie sobie yy, ni znowu zagra
synnego szpiega. Kto go zastpi?
Po raz kolejny si okazao, e wy-
obrania fanwagenta 007 nie zna
granic. Ot nowy Bond niekoniecz-
nie musi by biaym facetem
Damian Lewis
Faworyt Rogera
Moorea. Mimo
udanej kariery
(role wseria-
lach Homeland
iWolf Hall)
jest jednym
16FORUM 22 2015
gwnego bohatera, nie tracc zte- ne rekwizytw, scenarzystw (naj-
go powodu wyznawcw. waniejszy znich to nieyjcy ju
Richard Maibaum) oraz pirotech-
To szok. Na pewno szok. nikw. Wszyscy oni wsppracuj
(Po poraeniu przeciwnika prdem) przy kolejnych filmach, co zapew-
nia im dostatnie iprzyjemne y-
Goldfinger (1964)
cie. Ale to rodzina Broccolich po-
dejmuje kluczowe decyzje, niczym
Tajemnic zapewne zna rd najwysi kapani kultu Bonda.
Broccolich, acilej AlbertR. Cub-
by Broccoli, apo jego mierci cr- Panna Anders!
ka, Barbara Broccoli. Ten holly- Nie poznaem pani wubraniu.
woodzki klan producentw od po- Czowiek ze zotym pistoletem (1974)
cztku trzyma rk na kulcie Bon-
da. Ma wyczne prawo do inter-
pretacji ksiek Iana Fleminga we- Broccoliowie decyduj, ktre zpo-
dug wasnego uznania. Wok ro- wieci Fleminga wybra do ekra-
dziny kry wielopokoleniowa ju nizacji i jakie wtki pozostawi
grupa specjalistw muzykw, ka- wfilmie. Zogromnym wyczuciem
skaderw, dostawcw jachtw iin- eliminuj wszystkie mielizny, na
zmniej znanych pretendentw do
roli Bonda, wic ten wybr mg-
Charlize
Theron
David Harewood
W jednym zwywiadw gwiaz-
by si okaza inteligentnym posu- Jest mao dor Homeland sam powiedzia,
niciem. Craig, zanim si pokaza prawdopo- e chtnie by sprbowa. Ka-
wCasino Royale w2006 r., mia dobne, e rola dy chce by Jamesem Bondem.
wHollywood podobny status. Bonda kiedy- Wprawdzie przede mn stoi kolej-
Chiwetel Ejiofor kolwiek przy- ka dobrych aktorw, ale wszystko
Bardzo wytwornie wyglda wgar- padnie kobie- jest moliwe.
niturze, ale ten nominowany do cie Bd co Hayley Atwell
Oscara aktor ma do zaoferowania bd, to nie Doctor Who inie za- Zagraa superdetektywa wpopu-
wicej. By ju brany pod uwag do chodzi tu proces regeneracji. Gdyby larnym serialu Marvela Agent-
roli czarnego charakteru wSpec- jednak przyszo co do czego, Char- ka Carter, wic nie powinna mie
tre, arola wZniewolonym po- lize Theron byaby dobrym wybo- problemw zpostaci agentaMI6.
twierdza, e warto trzyma zanie- rem. Wszystkim si podobaa wfil- Mwiono oniej jako opotencjal-
go kciuki. Wprawdzie ma teraz mie Mad Max: Nadrodze gniewu nej dziewczynie Bonda, ale skoro
FORUM FILM, MCT (4)
wplanach kilka innych fabu, ale jako Cesarzowa Furiosa, mogaby wietnie sobie radzi wroli Peggy,
jako e filmy oBondzie powstaj uczyni jeszcze mniej sympatycz- byej dziewczyny Kapitana Amery-
zwykle co kilka lat, wytwrnie mo- nym twardziela wykreowanego ki, dlaczego nie miaaby zagra sa-
gyby si dogada. przez Craiga. mego007?
 LeChiffre torturuje Bonda,
uderzajc go wjdra
trzepaczk do dywanw.
Bond: Teraz cay wiat si
dowie, e umare, drapic mnie
po jajach. Casino Royale (2006)
jakie zdarzao si wpywa pod-
nemu pisarzowi. Wiedz te do-
skonale, co kupi kinowa publicz-
no. Dlatego w filmie Dok-
torNo (z1962r.) nie ma opisa-
nej wksikowym pierwowzorze
finaowej walki, wktrej ciko
poparzony i wyczerpany Bond
mierzy si zogromn omiorni-
c. Podobnie jest ze mierci Dok-
toraNo, ktry wpowieci dusi si
przygnieciony tonami suchych
ptasich odchodw. Po obejrzeniu
Zrobi wszystko dla kobiety
znoem.
Licencja na zabijanie (1989)
walki zomiornic cz publicz-
noci wyszaby zkina, duszc si
tak samo, jak czarny charakter.
Przez wiele lat Broccoliowie
przesiewali historie Fleminga,
dzielc je na te, zktrych mo-
na zrobi kasowe filmy (Pozdro-
wienia zRosji), ite, ktre lepiej
odoy na bok. Jak np. Moon-
raker ksika oferujca wie-
le atrakcji (na przykad scena,
w ktrej Bond przywizany jest
do policjantki), ale koczca si ja-
kim nonsensem onazistach zbro-
ni atomow wSouth Downs. Po-
wie trzymano na pce, dopki
nie zostay zekranizowane pozo-
stae ksiki inawet wtedy do
adaptacji trafio jedynie nazwisko
zoczycy.
M.: Gdzie ty si do cholery podziewa?
Bond: wietnie si bawiem,
umierajc. Skyfall (2012)
Oczywicie nie ma Bonda bez
seksu, aseria oagencie007 to jed-
no z najbardziej seksistowskich
przedsiwzi wdziejach kina. Po-
patrzmy nie tylko na relacje Bon-
da zkobietami, ale choby na sto-
sunek liczby zabijanych mczyzn
do zabijanych kobiet. Na kad
dziewczyn pokryt zot farb,
zjedzon przez ryby czy utopio-
n przypada nieskoczona licz-
ba ochroniarzy czy innych po-
mocnikw. Ale seksizm to tylko je-
den zproblemw obok cynizmu,
przemocy, chciwoci i fetyszy-
zmu. Niesamowity pocztek filmu
Goldfinger zawsze uderza mnie
jako jeden znajbardziej niepokoj-
Oto, co robi dla Anglii.
(Rozpinajc sukienk Helgi)
yje si tylko dwa razy (1967)
Spectre w liczbach
10: liczba samochodw Aston
MartinDB10 zaprojektowanych spe-
cjalnie do Spectre
17: liczba lokowanych produk-
tw (do marek reklamowanych wfilmie
nale m.in.: projektant Tom Ford, piwo
Heineken, telefon komrkowy Sony, szam-
pan Bollinger, zegarki Omega)
148: tyle minut trwa Spectre, najdu-
szy film oBondzie
70tys.: liczba sprzedanych nagra (in-
ternet ipyty razem) Writings On The
Wall, piosenki Sama Smitha napisanej
do tego filmu
37mln dolarw: koszt samochodw
zniszczonych naplanie filmowym
300350mln dolarw: oto budet
Spectre (produkcja Skyfall kosztowaa
tylko 200mln dolarw).
cych obrazw otreci erotycznej:
pomalowana na zoto modelka ma
tablic rejestracyjn wmiejscu ust.
Jeli szukamy boka, ktry symbo-
lizowaby powojenny Zachd to
wanie go mamy.
Nie ma znaczenia, czy Spec-
tre okae si dobrym czy zym
filmem. Miliony widzw zawsze
przyjd do kina, by odby swj re-
ligijny rytua.
SIMON WINDER GUARDIAN NEWS &MEDIA
Simon Winder jest autorem ksiki
TheMan WhoSaved Britain: APersonal
History ofJames Bond.

Tom Hardy
By faworytem fanw przez kil-
ka ostatnich miesicy ina pewno
potrafiby zagra posta nieokrze-
sanego szpiega stworzon przez
Craiga. Umiaby take odda emo-
cjonaln stron Bonda. Wybr lo-
giczny, ale jego oczywisto moe
zniechci wytwrni. Hardy jest
zbyt podobny do obecnego agen-
ta007. Jedno wiadomo na pew-
no wietnie wyglda weleganc-
kich strojach, ale moe te walczy
wnich na mier iycie.
Henry Cavill
Przypominajcy Seana Conne-
ryego czy Piercea Brosnana
Cavill mgby stworzy posta nie-
co bardziej wyrafinowanego Bonda,
jakiego nie widzielimy od czasw biecych serc. Przeszkod moe by nada tej roli brytyjski urok m-
filmu mier nadejdzie jutro. Jest wiek (43 lata). Gwnym powodem wi. Ma sporo fanw, wic jeli pro-
jednoczenie doskonale przygoto- rezygnacji 47-letniego dzi Craiga ducenci chcieliby dobrze zarobi
wany fizycznie ina pewno speniby bdzie zapewne fakt, e sta si za naczyim debiucie wtej roli, po-
oczekiwania publicznoci. stary naBonda. winni j powierzy Hiddlestonowi.
Idris Elba Emily Blunt Sprzeda wszystkie bilety.
Pracowicie si Udowodnia, e radzi sobie zfilma- Angelina Jolie
pnie po szcze- mi akcji ostatnio wSicario. Bez Czsto miaa do czynienia zbro-
blach kariery, trudu pokazuje zmienne nastroje ni paln na planie filmowym. Od
grajc wholly- od wciekoci po skrzcy si ri- czasw Lary Croft oraz wystpw
woodzkich su- postami humor. Mogaby sprowa- wfilmach Pan
perprodukcjach dzi rol Bonda do jej pocztkw iPani Smith,
takich jak Prometeusz czyThor. czc humor Rogera Moorea Wanted ci-
Wydaje si, e rola Bonda byaby zpowag Daniela Craiga. gani iSalt
dobrym krokiem wjego karierze. Tom Hiddleston na pewno wie,
Nie ma wtpliwoci, e doskonale Uczyniby Bonda bardziej ukadnym jak gra takie
by si wniej odnalaz, ucieleniajc iwyrafinowanym, troch jak Pierce role, wic by-
ponur stron agenta 007 ijedno- Brosnan. Iwyglda na to, e zch- aby dobrym
czenie jego talent do amania ko- ci przyjby t fuch. Chciabym Bondem.

17
FORUM 22 2015
 wydarzenia
krwawe safari
Zimbabwe
doodstrzau
Nie umilka jeszcze wrzawa
pomierci lwa Cecila, gdy wybuch
kolejny skandal. Niemiecki myliwy
zapaci 60tys. dolarw za zabicie
jednego znajwikszych soni wAfryce.
O
to obraz, ktry na dugo zapadnie wpamici
obrocw przyrody: jedno znajbardziej ma-
jestatycznych stworze Afryki ley martwe
na ziemi, aobok biay myliwy dumnie po-
zuje do zdjcia. Zaledwie trzy miesice po zastrzeleniu
lwa Cecila (gosy oburzenia na caym wiecie zmusi-
y wwczasamerykaskiego dentyst do zamknicia
kliniki iukrycia si) niemiecki myliwy zaryzykowa
atak wciekoci obrocw zwierzt, zabijajc jedne-
go znajwikszych soni, jakie widziano wAfryce. Na
zdjciu zrobionym tu po strzale wida ogromne ky
(wrzeczywistoci s to grne siekacze), zktrych ka-
dy way ponad 50kg.
18FORUM 22 2015
So zosta zastrzelony 8padziernikabr. na tere-
nie prywatnym graniczcym zparkiem Gonarezhou.
Myliwy zapaci wadzom Zimbabwe 60tys. dolarw
za pozwolenie upolowania duego samca. Towarzyszy
mu miejscowy dowiadczony myliwy, znany ztego, e
zawsze znajdowa klientom wielkie sonie. Tym razem
klientem by Rainer Schorr, niemiecki magnat nierucho-
mociowy, ktry przyjecha na 21-dniowe polowanie.
Mia zabija sonie, lamparty, lwy, bawoy inosoroce.
Wielki nieznajomy
Gdy trafi potnego samca, wybucha burza. Na fo-
rach internetowych pojawiy si informacje, e to naj-
wiksze zwierz zabite wAfryce od ponad 30 lat. An-
thony Kaschula, ktry organizuje fotograficzne safari
wGonarezhou, zamieci zdjcia sonia na Facebooku
inapisa: Nie mamy kontroli nad kusownikami, ale
mamy kontrol nad organizacj polowa, ktra powin-
Wszystko na opiera si na zasadzie, e zwierzta takie jak to s
odbyo si le- owiele bardziej wartociowe ywe ni martwe. Wyjt-
galnie! tuma- kowe sonie powinny zosta zaliczone do dziedzictwa
cz RAINER narodowego, apolowa na nie naley zabroni.
SCHORR ijego Z pocztku pochodzenie tego sonia nie byo znane.
afrykaski prze- Spekulowano, e mg przywdrowa zRepubliki Pou-
wodnik. dniowej Afryki, bo midzy parkami Krugera iGonare-
zhou nie ma adnej granicy. Niektrzy przypuszczaj,
e mg to by Nkombo, ktry mieszka kiedy wparku
Krugera inosi obro, ale zgubi j w2014r. Niemniej
Nkombo by widziany wparku Krugera 3padzierni-
ka, ajest mao prawdopodobne, eby pokona kilkaset
AN
kilometrw wpi dni.
So a sprawa afrykaska
l Problem
W cigu ostatnich 10 lat populacja soni zmniejszya si
o62procent. Dzi na kontynencie afrykaskim jest ich mniej
ni p miliona, aobrocy przyrody ostrzegaj, e do koca na-
stpnego dziesiciolecia mog si sta gatunkiem wymarym.
l Trofea
Polowania na sonie wZimbabwe przynosz 14mln dol.
rocznie. Poniewa ich ciaa s ogromne, rzadko kiedy zosta-
j wywiezione zkraju. Na miejscu wykonuje si repliki zlek-
kiego wkna szklanego, wktre si wkada prawdziwe ky.
Wkwietniu 2014r. Stany Zjednoczone zakazay importu so-
niowych trofew zZimbabwe iTanzanii.
l Rozwizanie
Obrocy przyrody wzywaj do radykalnego podniesienia opat
dla myliwych idomagaj si ochrony wyjtkowych osobni-
kw. Wniektrych krajach (np. wBotswanie iKenii) cakowi-
cie zakazano polowania na grubego zwierza. Jednak winnych
pastwach myliwski biznes kwitnie, utrzymujc wrwnowa-
dze populacj dzikich zwierzt oraz stanowic rdo dochodu
dla wadz ilokalnych spoecznoci.
Louis Muller, prezes stowarzyszenia zawodowych
myliwych iprzewodnikw Zimbabwe, mwi, e miej-
scowy towarzyszcy Schorrowi dopiero po strzale zda
sobie spraw zogromnych rozmiarw sonia. Kiedy
tropili zwierz, widzia, e ma wielkie ky, ale nie zda-
wa sobie sprawy zrzeczywistych rozmiarw, pki nie
zobaczy go zbliska. Teraz wrci na miejsce iposzu-
ka uchwy, ebymy mogli oszacowa jego wiek. Ju
wczeniej proponowalimy, eby zakada obroe osob-
nikom znajwikszymi kami. Ale pastwo nie zareago-
wao na nasz sugesti opowiada.
To dobre dla kraju?
Przewodnik Schorra (chce pozosta anonimowy) bro-
ni swojego klienta. To byo legalne polowanie, aon
nie zrobi nic zego. My, myliwi, mamy tward skr
iwiemy, co powiedz ekolodzy. Ale ten so mia oko-
o 60 lat irozmnaa si ju wielokrotnie tumaczy.
Idodaje, e jego organizacja przekazaa 70proc. opa-
ty za polowanie na rzecz lokalnej spoecznoci, wpaci-
a te znaczn kwot na opiek nad zwierztami. To
dobre dla Zimbabwe idobre dla miejscowych miesz-
kacw mwi. Tymczasem wparkach narodowych
Zimbabwe ronie liczba soni trutych cyjankiem przez
kusownikw.
THE DAILY TELEGRAPH, BBC NEWS
REKLAMA
 o tym mwi wiat
Rosjanie w Syrii

RIA/EAST NEWS (2)

Pilot BOMBOWCA SU-34

gotowy do ataku.

20FORUM 22 2015
 W KUCHNI POLOWEJ
pracuj cywilni fachowcy.

Wypas
przed
wylotem
Rosyjski onierz zawsze sobie
stworzy znone warunki, nawet
wokopach na froncie. Ale wbazie
Hmejmim wSyrii panuje prawdziwy
komfort, co zdum podkrelaj
kremlowskie media.

O
siedle dla rosyjskich onierzy na porzuco-
nym wrd pustyni cywilnym lotnisku wLa-
takii wyroso byskawicznie. Wrozgrzanym
powietrzu materializoway si domki icaa po-
trzebna infrastruktura. Jednym zelaznych punktw co-
dziennego rytuau jest wcignicie na maszt rosyjskiej
flagi przy dwikach hymnu pastwowego, rozlegajce-
go si zgonikw wcaym obozie. Sprzt dostarczyy
do portu Tartus wielkie okrty desantowe Floty Czar-
nomorskiej.

21
FORUM 22 2015
 o tym mwi wiat
Rosjanie w Syrii
Kiedy pad rozkaz, wcigu kilku dni na pustyni
powstao prawdziwe miasteczko. System zaopatrzenia
dziaa idealnie. Uruchomiono punkty tankowania pali-
wa, magazyny, piekarnie, pralnie, anie. Ludzie miesz-
kaj wwygodnych, umeblowanych kontenerach, wypo-
saonych wklimatyzatory, co jest niezbdne wgorcym
klimacie Syrii mwi Wadimir Drobyszewski, przed-
stawiciel zaplecza Si Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
Dziennikarze rosyjskiej telewizji Zvezda potwierdzaj:
podobnego komfortu wwarunkach bojowych rosyjska
armia jeszcze nigdy nie zaznaa.
Wania w bani
Plan zagospodarowania przypomina miasteczko nu-
mer14, czyli osiedle armii radzieckiej wKabulu, gdzie
umiejscowiono sztab kilku jednostek wojsk desanto-
wych oraz kwatermistrzostwo. Wssiedztwie znajdo-
wao si kabulskie lotnisko, wykorzystywane przez siy
lotnicze. Kady podobz mia wasn stowk, gara-
e, hangary imagazyny. Pralnia, ania ipiekarnia byy
wsplne dla wszystkich. Przedmiot dumy kadego po-
dobozu stanowiy wasnorcznie zbudowane sauny, czy-
li banie. Najbardziej ceniono sobie te, ktre si opalao
drewnem (towar deficytowy).
W syryjskiej bazie onierze jeszcze nie zmajstrowa-
li bani. Trudno te bdzie otradycyjne brzozowe witki,
zastpi je eukaliptusy, ktre jak twierdz wojacy ni- W cigu kilku Dlatego wobozie dziaa sklepik, wktrym mona naby
czym nie ustpuj rodzimym gazkom. Awgorcym
klimacie sauna jest bardzo polecana, pomaga wregula-
cji wydzielania potu ioczyszcza skr. Zanim na pusty-
ni stan rosyjskie banie, kontyngent korzysta zmobil-
nych kompleksw anio-pralni. Ich rozkadanie wwa-
runkach polowych trwa nie wicej ni godzin. Moe
si wnich umy 200 osb. Agdy onierze si kpi,
wczci odpowiadajcej za upranie idezynfekcj prze-
rabia si 299kg odziey ipocieli. T ostatni zmienia
si raz wtygodniu.
Piekarnia typu PHB-04 codziennie wypieka chleb: po
300kg pszennego i400kg ytniego na dob. Po kilku
dniach rosyjscy lotnicy zaczli tskni za chlebem boro-
diskim pysznym ciemnym pieczywem intensywnie
pachncym kolendr. Na razie jednak kwatermistrzo-
stwu nie udao si sprowadzi do Syrii piecw umoli-
wiajcych jego wypiek. Posiki gotuje si wkuchniach
polowych KP130 iPAK200, wktrych mona stosowa
kady typ opau: drwa, paliwa pynne, wgiel Jedno-
czenie mona przygotowywa trzy dania.
Nasi kucharze s cywilami, zatrudnilimy te ko-
biety. Gotuj bardzo smacznie. Obraaj si, gdy kto
nie zje caej porcji. Aporcje s olbrzymie. Niedawno je-
den zkolegw obchodzi urodziny, zrobili dla niego tort.
Wkuchni polowej! Mistrzowie. Nigdy bym nie pomy-
la, e co takiego jest moliwe. Ajaki ten tort by do-
bry! opowiada jeden zoficerw sucych wLatakii.
Warunki mieszkaniowe obsada ma bardziej ni kom-
fortowe. Moduy mieszkalne mona ustawia wrnych
konfiguracjach, niektre kontenery tworz cae uliczki,
podwreczka, mie zaktki. Wpokojach mieszkaj po
22FORUM 22 2015
dwie do czterech osb, domki wyposaono wklimatyza-
POSIKI s tu
tory ikabiny prysznicowe. Pokoje s umeblowane. Maj
wymienite. Ale
na wyposaeniu pierwszorzdn pociel, ostemplowan
oalkoholu lepiej
zapomnie. piecztk wksztacie gwiazdy inapisem MOFR (Mini-
sterstwo Obrony Federacji Rosyjskiej), co stanowi gwa-
rancj odpowiedniej jakoci. Atake telewizory odbie-
rajce rosyjskie stacje.
Cho kuchnie polowe gotuj znakomite jedzenie, za-
wsze znajdzie si kto, kto chce sobie uzupeni posiki.
rodzime sodycze, herbat czy upominki. Ale nie alko-
dni na pusty- hol! To towar surowo zabroniony. Nie tylko dlatego, e
ni powstao picie iupa nie id wparze. Przed lotnikami stoj tu na
co dzie tak powane zadania, e nikt nawet nie myli
prawdziwe ozagldaniu do kieliszka.
miasteczko
Chry pieway
Do zada zaogi naley obrona bazy przed atakami si
Pastwa Islamskiego. Ju si zdarzyo, e Hmejmim
ostrzelali terroryci, obeszo si jednak bez strat. Baz
ochrania taktyczny batalion piechoty morskiej z810
brygady Floty Czarnomorskiej. Su wnim wycznie
onierze kontraktowi. Ich liczba jest pilnie strzeon
tajemnic. Jak nas nauczyo dowiadczenie bojowe
zAfganistanu, najlepszym sposobem powstrzymywa-
nia przeciwnika jest wystawienie posterunkw zdala
od gwnej bazy. Dziki temu terroryci nie mog zaata-
kowa bazy zbliska, aich ostrza jest nieefektywny: nie
s wstanie trafi wcel, aponadto nie mog zaatakowa
startujcych ildujcych samolotw mwi weteran
Nikoaj Nikulnikow, byy dowdca 31brygady wojsk
powietrznodesantowych.
Morale onierzy sucych z dala od ojczyzny
wzmacniaj wystpujce wobozie zespoy artystyczne
rosyjskiej armii. Przed publicznoci wmundurach wy-
stpili ju artyci zchru Aleksandrowa, zespou wojsk
powietrznodesantowych, Floty Pnocnej iFloty Czarno-
morskiej. Frekwencja dopisaa, cho wprzeciwiestwie
RIA/EAST NEWS
do imprez wczasach pokoju informacje oprzybyciu ar-
tystw podaje si po wystpach. Oile wogle si podaje.
NA PODST. TVZVEZDA.RU

Rosja
jest penoletnia
Najbardziej nienawidzi chaosu. Nawet nie prbujcie zniszczy
mu mocarstwa Hubert Seipel, niemiecki biograf Wadimira Putina,
ma dlaZachodu kilka przestrg.
Der Spiegel
W
adimir Putin, prze-
mawiajc w ONZ,
chwali prezyden-
ta Syrii Baszara al-
-Asada jako polityka, ktry m-
nie walczy zterrorem. Co waci-
wie czy Putina zAsadem?
Hubert Seipel: Na pewno nie
stosunek miosny. Syryjski prezy-
dent jest dla Putina wan iuy-
teczn postaci. Rosja bdzie go
wspiera, dopki nie uda si zna-
le rozwizania.
Co Putin chce uzyska, inter-
TASS/FORUM
weniujc wSyrii?
Dla Putina Asad ijego armia
stanowi czynnik stabilizacji
PUTIN jest w rozsypujcym si kraju. Asad
demonizowany wci jeszcze ma pod kontrol
jako zimny kagie- miasta na zachodzie ina wybrze-
bista. Wrzeczy- u. Nie bez znaczenia jest tu rosyj-
wistoci nie brak ska baza wojskowa wTartusie. Ro-
mu osobistego sja utrzymuje od dziesitkw lat
uroku mwi bliskie kontakty zreimem Asa-
Seipel. da, ale Putinowi osobicie na nim
szczeglnie nie zaley. Dla niego
decydujce jest to, eby si nie po-
wtrzya historia zIrakiem iLibi,
ktre stay si dzi kompletnie nie-
stabilne.
Ale jak on moe stawia na
Asada, ktry jest wznacznej mie-
rze odpowiedzialny za wojn do-
mow?
o tym mwi wiat
torsem w tors z Putinem
Hubert Seipel
(ur. w1950r.), niemiec-
ki dziennikarz iautor fil-
mw dokumentalnych,
spotka Wadimira Pu-
tina po raz pierwszy
wstyczniu 2010r. Od
tamtej pory przeprowa-
dzi znim 24 obszerne
wywiady. Putin zabra
dokumentalist ze sob
wpodr do papiea,
do Chin, Afryki Poudnio-
wej ina rosyjsk pro-
wincj. Ksika Seipela
Putin Innenansichten
derMacht (Putin wa-
dza widziana od rod-
ka) wanie ukazaa si
wNiemczech.
Nie jestem rzecznikiem praso-
wym rosyjskiego prezydenta. Po-
wiem tylko, e ju w2012r. Pu-
tin proponowa utworzenie rzdu
tymczasowego zudziaem przed-
stawicieli partii Asada iopozycji.
Asad miaby niedugo potem ust-
pi. Jednak Stany Zjednoczone
iArabia Saudyjska obstaway przy
natychmiastowej dymisji dyktato-
ra. Dzisiaj mamy o200tys. zabi-
23
FORUM 22 2015
 o tym mwi wiat
torsem w tors z Putinem

tych wicej, miliony Syryjczykw

ucieko zkraju, dziesitki tysicy
trafio do Niemiec. Iznowu tocz
si podobne negocjacje. Putin jest
zwolennikiem stabilnoci, to klucz
do zrozumienia jego sposobu my-
lenia. Jeli przyjrze si jego dro-
dze yciowej, wida, e niczego nie
nienawidzi bardziej ni chaosu.

Czy Putinowi nie chodzi ra-

czej oto, aby wykorzysta woj-
n wSyrii, eby po sporze zZa-
chodem oUkrain znowu nawi-
za relacje zAmerykanami iEu-
ropejczykami?
Putin jest politykiem, ktry ma
instynkt wadzy. Takim politykiem
jest te Barack Obama.

I strategia Putina si spraw-

dza?
Tak. Okazao si, e Rosja mia-
a racj, ostrzegajc Zachd przed
interwencj na Bliskim Wschodzie.
Poza tym Putin przyczy do Ro-
sji Krym, aosabienie gospodarcze
mimo sankcji iniskich cen ropy
wcale nie jest tak znaczne, jak si
obawiano. Wzawarciu porozumie-
nia zIranem wkwestii energii j-
drowej rola Rosji bya decydujca.
WSyrii take nie bdzie rozwi-
zania bez Rosji. Putin staje si nie-
zbdnym partnerem dla Zachodu,
szybuje teraz naprawd wysoko.
Pan mu towarzyszy przez
dugie miesice: podczas podr-
y, w Moskwie. Odwiedza go
pan na Kremlu. Czy on jest sym-
patyczny?
Putin jest demonizowany. M-
wi si, e jest zimny, cyniczny,
prawdziwy kagiebista. Wrozmo-
wie jest jednak bezporedni, potra-
fi posuy si osobistym urokiem.
Dyskutuje rozmaicie czasem po-
wanie, czasem wtonie artobli-
wym. Jednak zawsze ma do dys-
pozycji duy zasb argumentw,
by przekona rozmwc.
Jak to si stao, e dopuci
pana do swego towarzystwa?
towaem sobie na kartce cztery
punkty w odniesieniu do ksiki,
jak chciaem onim napisa. Po rozwizania bez
pierwsze: bdzie mi trzeba wi-
cej wywiadw znim. Po drugie:
chciabym towarzyszy mu pod-
czas podry iwystpie publicz- gwarantami
nych. Po trzecie: nie bdzie mg
wycofa si zniczego, co ju raz wregionie.
powiedzia. Ipo czwarte: nie zoba-
czy tej ksiki przed jej wydaniem.
Putin si zamia ipowiedzia, e
on te ma jeden warunek: adnych
opowieci ojego rodzinie, ani so-
wa oonie, crkach idomniema-
nej kochance.
O rosyjskich problemach
decyduj Rosjanie, anie
Amerykanie czy te Niemcy
Czy prywatnie te jest taki
chodny, jak podczas publicznych
wystpie?
Nie sprawia na mnie wraenia
chodnego. Widziaem go wr-
nych sytuacjach. Podczas rozmw
oSyrii ioBliskim Wschodzie spo-
W SYRII nie bo po zestrzeleniu samolotu MH17,
bdzie adnego gdy zgino 298 osb. Wtedy by
naprawd poruszony iprzejty.
udziau Rosji.
Asad ijego armia Wspczu ofiarom czy raczej
s dla Putina obawia si konsekwencji?
I to, ito. Na paszczynie po-
stabilizacji litycznej oczywicie doszo przez
to do eskalacji. Ite straszne oskar-
enia pod jego adresem, prezento-
wanie go niemal wroli masowego
mordercy to nie mogo pozosta-
wi Putina obojtnym. Chocia na
co dzie rola czarnego charakteru,
wjakiej jest obsadzany, specjalnie
mu nie przeszkadza.
Z czego pan to wnosi?
Gdy jeszcze na samym poczt-
ku zapytaem go, czemu Rosja nie
przyjmuje zachodnich wartoci, od-
powiedzia: Musz by taki, jakie-
go oczekuje mj nard. Nie ubie-
gam si przecie oposad kancle-
rza Niemiec.
Napisa pan, e woczach Pu-
tina Zachd wkonflikcie oUkra-
in przekroczy czerwon lini.
Jak?
To, co prezentowano unas jako
CAGLECARTOONS

Przeprowadzaem znim roz- kojnie analizowa sytuacj, bez krucjat Zachodu na rzecz rozwo-
mow do filmu ipoprosiem oko- szczeglnych emocji. Cakiem ina- ju demokracji, Putin postrzega jako
lejne spotkanie. Wczeniej zano- czej byo przy temacie Ukrainy al- prb demontau wpyww Rosji

24FORUM 22 2015

izastpienia jej na Ukrainie przez
UE iNATO. Czyta te, e ameryka-
ski strateg Zbigniew Brzeziski ju
w1997r. snu projekty takiego roz-
szerzenia na Wschd. Bez Ukrainy
Rosja przestaje by mocarstwem.
Tego Putin nie moe sobie yczy,
nie moe do tego dopuci.
Podczas aneksji Krymu przez
kilka dni zaprzecza, jakoby byy
tam obecne rosyjskie jednostki.
To nie przyczynia si do uspoko-
jenia Batw iPolakw.
A co mia robi? Jego zdaniem
broni na Krymie rosyjskich intere-
sw. Reagowa na rozpychanie si
Zachodu ina rozwj wydarze na
Ukrainie. Wlutym 2014r. trzech
ministrw spraw zagranicznych
Niemiec, Francji iPolski wyne-
gocjowao tam zprezydentem Wik-
torem Janukowyczem izopozycj
kompromis, ktry przewidywa,
e demonstranci opuszcz Majdan
ie si odbd nowe wybory. Za
kilka godzin wszystko to przestao
si liczy. Dlatego Putin poczu si
zdradzony przez Zachd.
Czy doszukiwanie si w Za-
chodzie siy napdowej ruchw
rewolucyjnych nie naley do kla-
sycznego arsenau rosyjskiej pro-
pagandy?
A czy Rosja musi odpowiada
naszym wyobraeniom? Stanowi-
sko Putina jest tu jednoznaczne.
Mwi: Orosyjskich problemach
decyduj Rosjanie, anie Ameryka-
nie czy te Niemcy. Rosja nie jest
koloni Zachodu. Putin nie po-
trzebuje cigych upomnie zWa-
szyngtonu, Brukseli czy Berlina.
Owszem, Rosja jest krajem rzdzo-
nym autorytarnie, w ktrym nie
brak konfliktw spoecznych. Nam
jednak trudno przychodzi zrozu-
mie, e te konflikty musz zosta
rozwizane przez samych Rosjan.
Rosja jest penoletnia.
I to wanie ley u podstaw
wielkiego braku zrozumienia
midzy Rosj iZachodem?
Jak najbardziej, nasz misjonarski
zapa mona porwna zgorliwo-
ci demonstrowan dawniej przez
REKLAMA
wysannikw Kocioa wAfryce. Na
Zachodzie wytworzya si wostat-
nich latach atmosfera sprzyjajca
oskaraniu owszystko Putina. To
on ma by wszystkiemu winien. Na-
wet gdy gdzie nad Bajkaem padnie
krowa, winien jest Putin.
Jak powanie Putin traktuje
rokowania wMisku, wramach
ktrych spotyka si tam zMer-
kel, Hollandeem iPoroszenk?
Bardzo powanie. Konflikt
ukraiski kosztuje Rosj duo pie-
nidzy. Rosja musi zaopatrywa
wschodni Ukrain. Putinowi zale-
y na porozumieniu, nawet gdyby
warunki kompromisu byy trudne.
Poza tym wprzeciwiestwie do
wielu czonkw moskiewskiej elity
jeszcze nie spisa Europy na stra-
ty. Jest do niej przywizany.
Jak dugo jeszcze bdzie pre-
zydentem?
Tego nie wiem. Moe przyjdzie
taki moment, jak przed ostatnimi
wyborami prezydenckimi, kiedy
mia ochot zrezygnowa, amo-
e bya to tylko kokieteria. Wtej
chwili wkadym razie siedzi moc-
no wsiodle.
Czy jest bogaty?
Wie, co to dobre ubrania ido-
bre jedzenie, ale nie ma pozaca-
nych zapalniczek. Aczy posiada
imponujce konta bankowe? Nie
mam pojcia.
A czy uprawia pan z nim
sport?
Od razu przy pierwszym spo-
tkaniu zaprosi mnie na mat do
dudo. Grzecznie odmwiem. To
by si dla mnie dobrze nie sko-
czyo. Sport jest dla niego bardzo
wany, take ze wzgldw politycz-
nych. Obama robi sobie rodzinne
fotki, aPutin zdjcia zodsoni-
tym torsem podczas wdkowa-
nia lub polowania. To si wiet-
nie sprawdza wrd wyborcw,
zwaszcza kobiet midzy 35 a55
rokiem ycia, iwrd wszystkich
rosyjskich mczyzn.
ROZM. B. SANDBERG, M. SCHEP
DERSPIEGEL, DISTR. BYNYT SYND.
25
FORUM 22 2015
 o tym mwi wiat

To nie
sposb na terror

dihad,
to ciema!
Od kilku miesicy liczba
rekrutw wyruszajcych
zAfryki Pnocnej, by
walczy pod sztandarem
Pastwa Islamskiego,
stale spada. Jak to si
robi wMaroku, pisze
Moha Ennaji.

W
czerwcu 2014r. wsze-
regach Pastwa Is-
lamskiego walczyo
a 1193 Marokaczy-
kw. Zopublikowanego wkwiet-
niu 2015r. raportu ONZ wynika-
o, e Marokaczycy iTunezyjczy-
cy stanowi najwiksz grup za-
granicznych dihadystw wIraku
iSyrii.
Nie oszukujmy si. Atrakcyj-
no PI ma charakter gwnie
ekonomiczny. Dihadysta zarabia
rednio 1400 dolarw miesicznie
to ogromna suma dla modych
mczyzn, najczciej zbiednych
rodzin, bezrobotnych albo pracu-
jcych dorywczo za 150 dolarw
miesicznie. Jako e wielu maro-
kaskich dihadystw ukoczy-
o tylko podstawwk, ajedynie
10 procent ma dyplom uniwersy-
tecki, ich szanse na awans ekono-
miczny wkraju s znikome. Oczy-
wicie dochodz te czynniki ide-
owe, cho religia ustpuje miejsca
po znacznie spado. Wedug Mo- TO JU
roccan North Observatory ofHu- HISTORIA.
man Rights wpierwszej poowie Pocztek XXIw.
tego roku do Syrii iIraku przedo- upyn wMaro-
stao si tylko 16 marokaskich ku pod znakiem
dihadystw. zamachw bom-
Ten radykalny spadek dopywu bowych (nazdj-
wieej krwi zAfryki Pnocnej ciu mobilizacja
ma kilka powodw. Przede wszyst- policji poata-
kim zasb potencjalnych ekstremi- ku nakawiarni
stw jest ograniczony iPastwo Is- wMarrakeszu
lamskie wduej mierze ju go wy- wmaju 2011r.).
czerpao. Iraczej nie uronie po- Wostatnich la-
nownie, bo Marokaczycy wiedz, tach pastwo od-
e PI okazao si oszustwem. Nie zyskao kontrol
do, e ycie w obozach diha- nadbezpiecze-
dystw jest znacznie mniej przy- stwem kraju.
jemne, ni opisywali werbownicy,
to wida coraz wyraniej, e sa-
mozwaczy kalifat skupiony na
cych wadzy ibogactwa, anie za
prawdziwych obrocw islamu.
Co wicej, marokaskie pa-
stwo wykonao niezwyky wysi-
ek, by nie dopuci do wyjazdw
nowych rekrutw oraz by zapobiec
atakom terrorystycznym wkraju.
Zarazem przyszli dihadyci maj
wiadomo, co ich czeka, jeli kie-
dykolwiek wrc do Maroka: wi-
zienie przez 15 lat, ado tego bez-
wzgldne przesuchania na policji
ibardzo surowe warunki waresz-
cie. To wszystko dziaa.
Jednak chwilowe opanowanie
sytuacji nie powinno nas upi.
Terroryci czsto si cofaj, by zy-
ska czas na odbudow arsenau,
opracowanie nowej taktyki iwy-
szkolenie nowych bojownikw. PI
REUTERS/FORUM, MAT. PRASOWE

wizji przeycia przygody iokaza-
nia mstwa wbitwie.
Czy to dla pienidzy, czy zchci
zostania bohaterem, od wybuchu
wojny domowej wSyrii co miesic
rednio 30 Marokaczykw wst-
powao wszeregi PI. Dzi to tem-
masowych zabjstwach, cinaniu
gw iinnych zbrodniach nie ma
nic wsplnego zislamem. Podob-
nie jak wAfryce Pnocnej miesz-
kacy Syrii iIraku nie znosz za-
granicznych dihadystw, ktrych
uwaaj za najemnikw pragn-
nadal doskonale wykorzystuje sie-
ci spoecznociowe, by przyciga
i indoktrynowa modych ludzi
zcaego regionu. Co wicej, nadal
istnieje powane ryzyko atakw
terrorystycznych wkrajach Afry-
ki Pnocnej, zwaszcza e coraz

26FORUM 22 2015

czciej dochodzi do zamachw ze
strony samotnych wilkw ta- wsppraca zhiszpaskimi siami
kich jak ci, ktrzy wczerwcu zabi-
li 38 turystw wTunezji.
To dlatego Maroko realizuje
kompleksow strategi powstrzy-
mywania terrorystw. Obejmuje
ona monitoring rodowisk religij-
nych, reform kodeksu karnego,
wdraanie rozbudowanego syste-
mu bezpieczestwa Hadar, ale jed-
noczenie walk zwykluczeniem
spoecznym ibied, bo te zawsze
s poywk dla terroru. Strategia
jest skuteczna. Minister spraw
wewntrznych Mohamed Hasad
ujawni, e wlatach 20132014
policja rozbia 27 komrek diha-
dystw iosiem kolejnych wcigu
pierwszych piciu miesicy tego
roku. cznie aresztowano ponad
200 terrorystw.
Jednak Maroko nie dziaa samo.
Terroryzm to problem midzynaro-
dowy, wic marokaskie pastwo
koordynuje program antyterrory-
styczny zsojusznikami, zwaszcza
REKLAMA
zHiszpani iFrancj. Niedawno
bezpieczestwa umoliwia ma-
rokaskiej agencji wywiadu we-
wntrznego rozbicie dziewicio-
osobowej siatki terrorystycznej,
ktra aktywnie rekrutowaa iwy-
syaa modych Marokaczykw
do walki wszeregach PI. Aby wal-
czy zterroryzmem wAfryce P-
nocnej ina caym wiecie, bdzie-
my musieli nadal dziaa na wielu
paszczyznach: wywiadu, si bez-
pieczestwa ipolityki spoecznej.
Ainne kraje powinny wycign
wnioski zsukcesw Maroka. Ter-
ror mona zdawi wzarodku.
Tekst pochodzi zportalu Project Syndicate
Polska, www.project-syndicate.pl
Moha Ennaji
jest prezesem
marokaskiego
South North Center
forIntercultural
Dialogue
andMigration Studies.
 profile
o nich si mwi

GUILLERMO DEL TORO

Takiego mnie nie znacie

Mistrz fantastyki filmowej po-
wraca z nowym, eleganckim,
lecz odraajcym horrorem
Crimson Peak. Wzgrze krwi.
Oto, co warto wiedzie oGuiller-
mo delToro.
1. Egzorcyzmy
Moja babka Josephina bya za-
gorza katoliczk. Uwaaa,
e jestem optany przez zego
ducha, bo lubiem rysowa po-
twory. Dwa razy posaa mnie
na egzorcyzmy. Miaa te fla-
konik po perfumach, do ktre-
go co niedziela nabieraa wody
wiconej. Potem spryskiwaa
mnie, eby mnie oczyci. Mia-
em wtedy 13 lat ito mnie mie-
szyo. Jednak ktrego razu wie-
czorem, gdy do niej zadzwoni-
em, powiedziaa mi, e umrze
przed witem. Przez ca noc
byem wstrachu. Nazajutrz ra-
no si okazao, e jest caa izdro-
wa. ya potem jeszcze wiele lat.
Moja babka przypomina mi mat-
k Lucille iThomasa Sharpew
zCrimson Peak.
2. Morderczy pd
W wieku 16 lat nakrci-
em film amatorsk kamer,
wktrym moja matka graa
pd. Wtym filmie kobieta
na wzku inwalidzkim za-
uwaa pknicie na cianie.
Nagle z tej szpary wysuwa-
j si palce, a potem wyania
si cay pd orozmiarach do-
rosej osoby. To wanie moja
matka. Pniej pd dusi niepe-
nosprawn. Wtym filmie mat-
ka nosia kame poyczon od
mojej babci. WCrimson Peak
Jessica Chastain take nosi t
kame. Marisa Paredes miaa j
zkolei wKrgosupie diaba.
3. Urwanie gowy
Miaem cztery lata, kiedy po raz
pierwszy zobaczyem czowieka
zucit gow. Jechaem samo-
chodem zojcem ibrami. Wra-
calimy znad jeziora do Chapa-
li miasta, wkt-
rym dorastaem.
Wyprzedzi nas
czerwony sa-
mochd jad-
cy z szalecz
prdkoci. Oj-
ciec powiedzia:
Co za wariaci,
przecie si zabi-
j. Po 20 mi-
nutach
zobaczylimy policyjny radio- dniach idwukrotnym zgarniciu
wz irozbity wywrcony samo- okupu. Od tej pory zaczem go
chd. Jaki kajcy facet siedzia postrzega jako zwykego czo-
na ziemi zbutelk tequili wr- wieka, anie jakiego niedosi-
ku. Obok samochodu leay oka- gego giganta.
leczone zwoki. Ucita gowa za-
wisa na ogrodzeniu zdrutu kol- 5. Emigracja
czastego. W pocztkach mojej kariery,
w1992r., Amerykanie za grosz
4. Porwanie nie ufali Meksykanom takim jak
W tym samym czasie, w1968r., ja. Po co mielibymy zatrudnia
ojciec wygra milion dolarw na Meksykanina? Przecie mamy
loterii. Zajmowa si sprzeda- ju ogrodnika!. Tak odpowied
samochodw i wszyscy usysza kiedy mj operator
uwaali go za prawdziwe- Guillermo Navarro, gdy szuka
go bystrzach majcego pracy. Potem zdoby Oscara za
wielk gow do intere- zdjcia do Labiryntu fauna. Nie
sw. yem wjego przy- mgbym mieszka wMeksyku.
taczajcym cieniu a do Nie chc y otoczony wianusz-
momentu, gdy zosta po- kiem ochroniarzy, wrd pistole-
rwany. Miaem wtedy 33 tw ipancernych samochodw.
lata. Porywacze wypu-
cili go dopie- 6. Wilkoak
ro po 72 Mam trzy domy dwa wKana-
dzie ijeden wParyu. Trzymam
tam m.in. wilkoaka, ktrego zro-
biem wwieku siedmiu lat, wy-
korzystujc sztuczne futro ioczy
wydubane zlalki.
7. Dzieciobjstwo
Kiedy zaproponowano mi na-
krcenie jednej zczci Har-
ryego Pottera, odpowiedzia-
em: Gdybycie zamierzali
zabi ktrego ztych dziecia-
kw, to dajcie mi zna. Wtedy
nakrc dla was ten film.
8. winie
Moje ulubione danie? Wszystko,
byle zwieprzowiny!
LOBS

Leo Messi moe jedynie zzazdroci oglda kolejne
wyczyny Roberta Lewandowskiego (nawet jeli ten
ostatnio spuci nieco ztonu). Gwiazda Barcelony do-
chodzi do siebie po zerwaniu kilka tygodni temu wi-
zada pobocznego wlewym kolanie. Od tamtej pory
Kataloczykom chodzi po gowie tylko jedno pyta-
nie: IMessi, qu fa? (AMessi co porabia?). Ot,
jak donosi prasa, chodzi (okulach) do teatru, mod-
nych restauracji iczsto si spotyka zkoleg zdru-
yny Luisem Surezem. Poza tym nudzi si niemi-
osiernie.
Chiski artysta Ai Weiwei zbiera lego. Duska firma
odmwia przyjcia hurtowego zamwienia na plasti-
kowe klocki, ktrych Ai Weiwei potrzebuje na wystaw
wMelbourne. Wuzasadnieniu napisaa, e lego su
do zabawy, wic nie bdzie si miesza wdziaania po-
lityczne, ataka jest wanie sztuka chiskiego artysty.
AiWeiwei stwierdzi, e to cenzura idyskryminacja.
Lego ma wprzyszym roku otworzy wChinach now
fabryk, afirma Merlin Entertainments planuje stwo-
rzy tam park rozrywki Legoland.

28FORUM 22 2015
 MARINA VLADY
Wyprzeda
przeszoci
Francuska aktorka rosyjskiego po-
chodzenia Marina Vlady wystawia
na sprzeda obrazy, srebra, meble,
atake przedmioty nalece do jej
ma, kultowego radzieckiego po-
ety, aktora ibarda Wadimira Wy-
sockiego. Na nabywcw wdomu
aukcyjnym bd czeka m.in. po-
miertna maska Wysockiego oraz
jeden zostatnich jego wierszy, na-
pisany 11 lipca 1980r. na bilecie
lotniczym i dedykowany onie.
Rozstaj si zwieloma rzeczami
zprozaicznego powodu: przepro-
wadzam si zwielkiego domu pod
Paryem, wktrym wostatnich la-
tach mieszkam zupenie sama, do
maego mieszkanka wmiecie, nie
mog wszystkiego ze sob zabra.
Poza tym odcinam si od przeszo-
ci ibiegn wprzyszo wyjani-
a aktorka. Marina Vlady bya on
Wysockiego wlatach 19701980.
77-latka szczyt sawy ma dawno za
sob, ale nadal wystpuje.
ROSSIJSKAJA GAZIETA

JO NESB

Pod rosyjsk okupacj

W Norwegii dochodzi do wadzy radykalna partia Zielonych,
ktra zamyka cay przemys wydobywczy. Unia Europejska,
przeraona widmem kryzysu paliwowego, skania Rosj do
okupacji Norwegii ieksploatacji jej z ropy. Rosjanie wcho-
dz jak wmaso bez walki, bez rozlewu krwi. Pod rosyjsk
okupacj Norwegowie zachowuj dotychczasowy styl ycia,
ale musz si pogodzi znowymi gospodarzami kraju. To
scenariusz serialu norweskiej telewizji Okkupert wedug
scenariusza znanego autora kryminaw Jo Nesb. Serial bi-
je rekordy ogldalnoci. Prawa do emisji zakupio ju kilka-
nacie krajw.
Nesb idealnie trafi woczekiwania widzw. Europejczy-
cy najwidoczniej chcieliby, siedzc wieczorem wygodnie na
kanapie przed plazmowym telewizorem, przey intensyw-
ne uczucie strachu. Tym razem nie przed atakiem maniaka
zabjcy, tylko najedcw ze Wschodu. Jednak twrcom se-
rialu chodzi nie tyle onastraszenie Norwegw Rosjanami,
ile oposzukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy nard wra-
zie zagroenia stanie do walki oswoje swobody, czy bdzie
obojtnie patrze na to, co si dzieje za oknem. stpioby nasze pokolenie? Czy jestemy gotowi do powi-
Kiedy miaem 15 lat, dowiedziaem si, e mj ojciec ce? Rosjanie do nikogo nie strzelaj, po prostu przychodz
w1940r. kolaborowa zniemieckimi okupantami wwalce ioznajmiaj, e teraz oni tutaj rzdz tak oswoich inspira-
przeciw Armii Czerwonej. To by dla mnie szok! Ojciec zdra- cjach mwi pisarz wjednym zwywiadw.
TNS, MAXPPP/FORUM, TASS/FORUM, MCT (3), CAGLECARTOONS

dzi swj nard. Czsto zadawaem sobie pytanie, jak po- OGONIOK

Na Kapitolu jak wserialu House ofCards: ust-
pujcy szef Izby Reprezentantw John Boehner
zostawia republikanw wstanie wojny domowej.
3listopadabr. mija termin podniesienia limitu za-
duenia rzdu federalnego iwyglda na to, e je-
go nastpc (prawdopodobnie Paula Ryana) czekaj
twarde negocjacje zObam. Sympatycy Tea Party
domagaj si ci budetowych wzamian za pod-
niesienie limitu, ale partyjna wierchuszka przede
wszystkim chce unikn widma niewypacalnoci
rzdu. Kto wyjdzie gr zprby si?
Byy brytyjski premier Tony Blair bije si
wpier. Wwywiadzie dla CNN po raz pierwszy
przyznaje, e inwazja na Irak w2003 r., wkt-
rej bray udzia wojska brytyjskie, ma zwizek
zdzisiejszymi sukcesami Pastwa Islamskie-
go. Niektrzy analitycy zauwaaj, e dziaania
wojsk okupacyjnych podsyciy wirackim spo-
eczestwie stumiony konflikt religijny, ktry
najpierw skutkowa powstaniem sunnitw, apo
jego zakoczeniu odnowi si winnych krajach
regionu iwrci do Iraku na sztandarachPI.

29
FORUM 22 2015
 profile
o nich si mwi

ANTON LUNDIN PETTERSSON

Zdjcie zmorderc
Szwecja jest w szoku wojen. Nastolatki uzna-
po tym, gdy nauczyciel y, e to art halloweeno-
ijeden zuczniw szko- wy, anapastnik pozwoli
y wdzielnicy imigranc- im robi fotografie. Po-
kiej zostali zabici przez licja mwi, e mia przy
21-letniego zamaskowa- sobie wicej ni jedn
nego napastnika, ktry bro, midzy innymi MARLON JAMES
wedug pierwszych do- przedmiot przypomina-
niesie sympatyzowa
ze skrajn prawic. M-
jcy n. Atak sprawi,
e wadze zastanawiaj
Triumf po latach
czyzna przed atakiem po- si nad wprowadzeniem Dziesi lat temu Marlon James
zowa do zdj zucznia- pierw, e to art. Mia systemw zabezpiecze, mia do wszystkiego. Wysa swoj
mi, a pniej zosta za- mask, czarny strj idu- poniewa obecnie nie- pierwsz powie (John Crows De-
strzelony przez policj. gi miecz. Kilku uczniw ktre szkolne obiek- vil) do ponad 70 wydawnictw inic
Do ataku doszo wTroll- chciao z nim pogada ty s dostpne dla osb adnego pozytywnego odzewu. By
httan koo Gtebor- ipotrzyma miecz opo- z zewntrz. Oczywi- tak rozgoryczony, e postanowi usu-
ga. Nauczyciel zgin na wiada jeden znich. Zdj- cie szkoy powinny by n orygina zkomputera. Rzuci-
miejscu, a17-letni ucze cia wykonane telefonem otwarte dla spoecze- em pisarstwo, poddaem si wspo-
zmar w szpitalu. Dwie komrkowym przedsta- stwa, ale nie tak, eby mina. Nacinicie klawisza delete
osoby pozostaj wstanie wiaj mczyzn whe- kady mg do nich swo- zakoczyoby pewnie jego literack
krytycznym. mie przypominajcym bodnie wej mwi szef karier, gdyby nie interwencja zna-
Kiedy go zobaczyli- strj nazistw albo bo- zwizku nauczycieli. jomej pisarki. Kaylie Jones zmusi-
my, pomylelimy naj- haterw Gwiezdnych THE GUARDIAN a Marlona do odszukania wwysa-
nej poczcie skasowanego pliku, prze-
czytaa powie iwydaa j wasnym
KSINA KATE sumptem w2005r.
Wtym roku Marlon otrzyma naj-
Podbia waniejsze wyrnienie literackie na
Wyspach Brytyjskich Nagrod Man
chiskie serca Booker Prize za powie ABrief Hi-
story ofSeven Killings rozcignit
Chiska prasa oszalaa na punkcie kre- na 30 lat opowie oJamajce, ktrej
acji ksinej Kate, jak woya pod- inspiracj by zamach na Boba Mar-
czas bankietu na cze prezydenta Xi leya wlatach70. 44-letni James jest
Jinpinga przebywajcego zoficjaln wi- pierwszym Jamajczykiem, ktry mo-
zyt wWielkiej Brytanii. Ubraa si na odczytano jako znak denia do jak naj- e si pochwali Bookerem. Wyczyn
czerwono, by uhonorowa prezydenta lepszych stosunkw na linii Londyn tym wikszy, e jak sam przyznaje
ijego on zachwycaa si pastwo- Pekin. Czy takie gesty sympatii s jego powie ma tak trudn form
wa gazeta China Daily. Czerwie to wdobrym gucie? pytali angielscy ijest tak wymagajca wodbiorze, e
symbol szczcia, ale rwnie oczywi- parlamentarzyci, adziennikarze BBC cieszyby si, gdyby cho dwie osoby
cie barwa flagi komunistycznego pa- zwrcili uwag na stosunek chiskich zechciay j przeczyta. Najwyraniej

ZUMA/FORUM, INSIGHT/FORUM (2), REUTERS/FORUM (2), MCT, CAGLE (3)

stwa. Prasa odnotowaa, e Xi Jinping wadz do praw czowieka. byy to dwie waciwe osoby.
zosta przyjty zwyjtkow pomp, co BBC NEWS THE GUARDIAN

Ziemia pali si pod nogami trenera Chelsea Jos
Mourinho. Po 10 meczach ligowych zesp znalaz si
na 15 miejscu wPremier League. Najwikszym cio-
sem bya poraka 2:1 zWest Ham United, gdy team
koczy gr wdziesitk, adwie osoby wtym trene-
ra wyrzucono zawki za ktnie zsdzi. Mourinho
wyszed wcieky inawet si nie pojawi na konferen-
cji prasowej. Menader gwiazdor traci poparcie fanw,
pikarzy, amoe nawet waciciela klubu, Romana
Abramowicza. Wspczuj mu skomentowa tre-
ner West Ham United.
Ronda Rousey, zdobywczyni olimpijskiego brzu
wdudo, mistrzyni UFC wkategorii do 61kg iaktor-
ka, uczy samoobrony crk kolegi zplanu Vina Diesla.
Siedmioletnia Hania Riley Sinclair ma ju pomara-
czowy pas. Podobno aktor szykuje creczk na mi-
strzyni olimpijsk albo fighterk MMA. Ciocia
Ronda robi zmaej besti. Chc, eby moga pokaza,
e nie to znaczy nie mwi aktor. Na razie
Rousey przygotowuje si do walki 15 listopada wAu-
stralii, wic raczej powie nie, jeli Vin Diesel poprosi
j ododatkowe lekcje.

30FORUM 22 2015
 JOAQUN GUZMN LOERA

Zabawa wkotka
imyszk
Szef meksykaskiego
kartelu zSinaloa Joaqu-
n Guzmn Loera, zna-
ny jako ElChapo, znw
omieszy meksykask
policj irzd. Po spekta-
kularnej ucieczce zwi-
zienia Altiplano wlipcubr., ju dwukrotnie
wymyka si zzastawionych na niego pu-
apek. Najpierw wokrytym z saw mie-
cie LosMochis, apotem wgrach Sierra
Madre. Elitarny oddzia komandosw przy-
by do jego kryjwki kilka dni po tym, jak
gangster j opuci. Ranny wnog itwarz
ElChapo (mia si poturbowa, uciekajc
pieszo przez gry) pozostaje na wolnoci, HENRIETTE REKER
mimo e cay czas depcze mu po pitach
kilka tysicy funkcjonariuszy.
W obaw zaangaowano jednostki
Burmistrz wpiczce
specjalne marynarki wojennej tylko im Czy mona zosta burmistrzem wiel- em, e jak zostanie burmistrzem, b-
bez zastrzee ufaj Amerykanie wspo- kiego miasta, bdc wstanie picz- dzie jeszcze gorzej tumaczy swj
magane przez kilka tysicy policjantw ki farmakologicznej? Okazuje si, e czyn 44-letni FranzS. bezrobotny, uwa-
i onierzy, ktrzy przetrzsaj wioska mona, cho wczeniej nikt tego nie any przez ssiadw za odludka. Nie-
po wiosce tzw. zoty trjkt obszar na prbowa. Zreszt Henriette Reker, ja- gdy prawicowy ekstremista, siedzia
styku trzech stanw: Sinaloi, Chihuahuy snowosa prawniczka zKolonii, kan- nawet wwizieniu. Jednak od kilkuna-
iDurango. Cho wadze milcz na temat dydujca na stanowisko burmistrza, stu lat dziaa tylko na prawicowych fo-
ledztwa wsprawie ucieczki ElChapo, co- te prowadzia spokojn kampani rach internetowych. Kandydat na za-
raz wicej szczegw wycieka do prasy. wyborcz. Dzie dobry, prosimy bli- bjc przygotowa si do aresztowania,
Wiadomo, e po wyjciu ztunelu odugo- ej powiedziaa zmiym umiechem m. in. usun twardy dysk zkompute-
ci 1,5km, poczonego zcel, Guzmn do niepozornego mczyzny wdin- ra. Jego przeszo nie jest do koca ja-
zosta przewieziony furgonetk na zama- sach, zplecaczkiem, ktry stan koo sna cz akt utajniono.
skowany pas startowy wstanie Queretaro. jej wyborczego stoiska na rynku. Wi- W niedziel wyborcz koloczycy
Tam czekay dwie awionetki. Jedna mia- cej ju nie miaa szansy powiedzie. gosowali wciemno nie byo jasne,
a odwrci uwag pocigu, druga zabraa Mczyzna nage wbi jej wszyj du- czy Reker przeyje zamach. Ale wik-
uciekiniera do Sinaloi, gdzie cieszy si po- gi n myliwski i trafi wtchawic. szo itak oddaa gos wanie na ni.
wszechnym szacunkiem. Obaj piloci wpa- Wstaem wczenie rano po to, aby Przyjmuj wybr napisaa Reker
dli wrce policji. AEl Chapo? Trzyma fa- wieczorem znale si wwizieniu ja- jeszcze wszpitalu, zaraz po wybudze-
son wiadkowie si zarzekaj, e widzie- ko morderca. Ona bya odpowiedzialna niu ze piczki. Na dowd, e wraca
li, jak si rozbija w rodzinnych stronach wurzdzie miasta za sprawy uchod- do si, napisaa to adnym, starannym
luksusowym ferrari. cw. Organizowaa tym tumom zakwa- pismem.
LA JORNADA, ELUNIVERSAL terowanie, leczenie, pomoc Pomyla- DER SPIEGEL

Minister rozwoju gospodarczego Arabii Saudyjskiej
Ali al-Mansuri powiedzia, e ropa po 50 dolarw
za baryk to prezent dla wiata. Portal Business In-
sider pisze, e kraje OPEC, do ktrych naley Arabia,
boj si utraty udziaw wrynku, wic stale zwiksza-
j produkcj. Graj oto, kto ustpi pierwszy, co moe
doprowadzi do spadku cen do 1020 dolarw za ba-
ryk. Tymczasem MFW ostrzega, e nawet przy bie-
cych cenach Saudyjczykom wcigu piciu lat sko-
czy si gotwka. Nastpne spotkanie OPEC dopiero
4grudnia.
Prezydent Argentyny Cristina Fernndez deKirchner
egna si zwadz. Na wiecu swojego potencjalnego
nastpcy Daniela Scioli, centrolewicowego guberna-
tora prowincji Buenos Aires daa si porwa muzyce
izmysowo krcia biodrami. Nie wiadomo, jaki efekt
wywary na wyborcach te plsy, ale Scioli przeszed
do drugiej rundy wyborw prezydenckich, wktrej
zmierzy si 22 listopada zMauriciem Macrim, centro-
prawicowym burmistrzem stolicy. Tak oto, wrytmie
rocka, skoczy si wArgentynie kirchneryzm.

31
FORUM 22 2015
 ludzie
suga dwch papiey

Przystojniak
zWatykanu

Georg Ganswein
(ur. w1956r.), arcybiskup, prefekt
Domu Papieskiego, teolog. Pochodzi
zBadenii-Wirtembergii, wmodoci
pracowa jako instruktor narciarski ili-
stonosz, omao nie zosta maklerem
giedowym. Ukoczy teologi katolic-
k weFryburgu, wywicony naksi-
dza w1984r. Doktor prawa kano-
nicznego, od1995r. urzduje wKurii
ZUMA/FORUM, ARCHIWUM

Rzymskiej iwykada na Uniwersyte-

cie witego Krzya. Dewiza biskupia:
Testimonium perhibere veritati (Da-
wa wiadectwo prawdzie).

32FORUM 22 2015
Przed dwoma laty arcybiskup
Georg Ganswein trafi na
okadk woskiej edycji
magazynu Vanity Fair.
Zdjcie szelmowsko
umiechnitego hierarchy
opatrzono wymownym tytuem:
By przystojnym to nie grzech.

T
o prawda, e Georg Ganswein bardzo si wy-
rnia na tle brzuchatych watykaskich no-
tabli. Czarujcy umiech, intrygujce stalowe
spojrzenie iwysportowana sylwetka, na ktrej
dobrze ley nawet sutanna, sprawiaj, e naprawd jest
na czym zawiesi oko. Jeszcze lepiej, gdy watykaski
George Clooney, jak go niektrzy nazywaj, przebiera
si wsportowy strj, by pogra wtenisa albo wdrowa
po grach. Widok Don Georga wkrtkich spodenkach
jest akomym kskiem dla paparazzich.
Jednak za t atrakcyjn zewntrzn powok kry-
je si bardzo wana dla Kocioa posta. Ten 59-letni
niemiecki duchowny jest bowiem gwarantem bezkon-
fliktowego przebiegu niecodziennej kohabitacji, jaka
od ponad dwch lat trwa wWatykanie. Arcybiskup
Ganswein jest jednoczenie osobistym sekretarzem
emerytowanego papiea BenedyktaXVI iprefektem
Domu Papieskiego uboku urzdujcego papiea Fran-
ciszka. Peni tym samym rol porednika midzy dwo-
ma hierarchami wbiaych sutannach mieszkajcymi
za Spiow Bram wodlegoci 700 metrw od siebie.

Mniej mini, wicej duszy

Powiedzie, e Gnswein jest oddanym wsppracowni-
kiem obu papiey to zdecydowanie zbyt mao. Kadego
ranka po odprawieniu mszy witej odwiedza Josepha
Ratzingera, by zje znim niadanie. Potem wsplnie
spaceruj po watykaskich alejkach. Przed obiadem ar-
cybiskup nie omieszka jeszcze zaj si korespondencj
sdziwego BenedyktaXVI. Ajednoczenie cay czas ma
pod kontrolagend papiea Franciszka organizujc
jego publiczne wystpienia ipodre, ustalajc termi-
ny spotka iosobicie podejmujc mniej lub bardziej
znamienitych goci. Ostatnio zabawia m.in. Wadimi-
ra Putina goszczcego zoficjaln wizyt wWatykanie
iuci znim sobie pogawdk po niemiecku.
Gnswein opowiada o tym w swobodnym tonie,
zumiechem na ustach przypominajc, e kagiebista Pu-
tin pozna ten jzyk, gdy przebywa na placwce wNRD.
Podobny luz, kontrastujcy zdostojnym wystrojem Do-
mu Papieskiego, niemiecki purpurat wykazuje zreszt
wtoku caej rozmowy. Chtniej opowiada oswoich spor-
towych pasjach (tenisie, pice nonej igrskich wdrw-
kach wAbruzji), ukochanej muzyce klasycznej iostat-
nich lekturach ni obiecej sytuacji wWatykanie.

33
FORUM 22 2015
 ludzie
suga dwch papiey

Kim zatem tak naprawd jest Georg Ganswein, ar-

cybiskup tytularny Urbs Salvia? Wspczesn ikon
mody, jak zdaje si uwaa stylistka Donatello Versace,
ktra zadedykowaa mu jedn ze swoich mskich ko-
lekcji pod chwytliwym hasem Mniej mini, wicej
duszy? A moe poeraczem serc niewiecich wsu-
tannie, jak opisuj go niektrzy? Take ido takich ocen
niemiecki hierarcha podchodzi zdu swobod. Ni-
gdy nie miaem problemw ztak zwan sab pci.
Mam bardzo naturalne relacje zkobietami komentuje
arcybiskup. Przyznaje zreszt, e nie jest zupenie nie-
czuy na kobiece wdziki, awmodoci miewa take
sympatie. Na pytanie oswj czsto podziwiany mski
seksapil odpowiada: Na pocztku strasznie mi to schle-
biao, potem zaczo mnie irytowa, ateraz ju wogle
mnie to nie wzrusza.
Nadal jednak jest asy na komplementy. Pewnie dla-
tego nigdy nie odci si od swoich fanw prowadz-
cych stron internetow Georgganswein.com. Jest na
niej opisywany wkilku jzykach jako suga wierny
idobry, ktry charakteryzuje si yczliwoci, gocin-
noci ihojnoci, aponadto ma jeszcze mnstwo in-
nych zalet. Jego wielbicielki zupodobaniem wymie-
niaj si tam filmikami izdjciami. Mona na nich
zobaczy adny profil Georga, pikny umiech Geor-
ga, Georga przyjmujcego komuni, Georga troskliwie
zajmujcego siBenedyktemXVI Sama sodycz. Nie
naley jednak poprzestawa na tych czysto wizerunko-
wych aspektach. Warto baczniej si przyjrze kociel-
nej karierze don Georga iroli, jak odgrywa obecnie
wWatykanie.

Oko i ucho Benedykta

Przyszy papieski sekretarz przyszed na wiat
w1956r. wRiedern amWald, niewielkiej, liczcej so-
bie 450 dusz miejscowoci wBadenii-Wirtembergii.
By najstarszym zpiciorga dzieci wiejskiego kowala
igospodyni domowej. wicenia kapaskie przyj
wwieku 28 lat, po studiach teologicznych we Frybur-
gu. Dwanacie lat pniej, ju jako doktor prawa kano-
nicznego, zosta oddelegowany do Rzymu, gdzie praco-
wa najpierw wKongregacji ds. Kultu Boego iDyscy-
pliny Sakramentw, apotem od 1996r. wKongrega-
cji Nauki Wiary. Jej prefektem by wwczas kardyna
Joseph Ratzinger. Spotkanie zpancernym kardyna-
em byo momentem przeomowym wkarierze ksi-
dza Gnsweina. Zosta jego osobistym sekretarzem iod
tamtej pory towarzyszy mu wszdzie jak cie take
wwczas, gdy Ratzinger wlatach 20052013 zasia-
da na stolicy Piotrowej. Tak si zrodzio wyjtkowe
przywizanie, ktre nadal czy go zemerytowanym
dyner Paolo Gabriele. Ten po aresztowaniu przyzna
si do winy. Skazano go na ptora roku wizienia za
kradzie tajnych dokumentw, po czym szybko zosta
uaskawiony przez papiea. Na pewno si zastana-
wiacie, jak mona pracowa dla dwch papiey naraz,
prawda? To codzienne wyzwanie, ktre sprbowaem
podj. Nie zawsze jest to atwe, ale nie rozczulam si
nad sob mieje si Gnswein.
Maj zupenie rny styl!
Nie jest atwo pracowa ztak
przeciwstawnymi osobowociami
Cho darzy szacunkiem obu papiey, to jednak mo-
na wyczu, e zwikszym przejciem mwi osdzi-
REUTERS/FORUM, MAXPPP/FORUM

papieem. wym 88-letnim BenedykcieXVI. Wyraa swj podziw

Te bardzo silne wizi umocniy si jeszcze po wy-
buchu afery Vatileaks w2012r., bo to wanie don
Georg zdemaskowa rdo bulwersujcych przecie-
kw. Niczym rasowy detektyw odnalaz wsensacyjnej
ksice Gianluigiego Nuzziego wskazwki wiadczce
otym, e informatorem musia by papieski kamer-
dla tego czowieka, ktry zdoby si na rewolucyjny
gest, skadajc rezygnacj, imieszka obecnie wklasz-
torze. Poinformowa mnie otym duo wczeniej. Nie-
mniej jego odejcie byo szokiem, niczym cios zadany
noem. Miaem zy woczach, kiedy po raz ostatni zga-
siem wiato wpapieskich apartamentach po spakowa-

34FORUM 22 2015
 BENEDYKTA niu walizek. Potem ezka znw zakrcia mi si woku,
podziwia za re- gdy lecielimy helikopterem do Castel Gandolfo m-
wolucyjny gest, wi zamylony arcybiskup.
czyli abdykacj. Niewykluczone, e gdy Franciszek zatwierdzi
Gansweina na stanowisko prefekta Domu Papieskiego,
najseksowniejszy ksidz wWatykanie znw si wzru-
szy do ez. Tym razem zradoci, cho ciga bieganina
midzy dwoma papieami to nie takie atwe zadanie.
Maj tak rny styl! wzdycha don Georg. Gdy otym
mwi, obraca na palcu piercie, jakby chcc dobitnie
pokaza swoje trudnoci we wsppracy zdwoma tak
przeciwstawnymi osobowociami, jak nieprzewidywal-
ny ywioowy innowator ikostyczny teolog na wskro
przesiknity kocieln tradycj.
Podwjna rola Gansweina jest tym bardziej deli-
katna, e konserwatyci tsknicy za starym papie-
em widzieli wnim zwolennika ortodoksyjnej doktry-
ny wstylu Ratzingera, ktry mgby nieco tonowa
animozje zwizane zoszaamiajcym stylem Francisz-
ka. Czy nie deklarowa stanowczo, e homoseksuali-
ci powinni by traktowani zszacunkiem, ale ich czy-
ny s sprzeczne zprawem naturalnym, maestwo
jest nierozerwalne, arozwodnicy, ktrzy zawarli nowe
zwizki, postpuj wbrew naukom Pana?

Stranik Franciszka
Zdaniem komentatorw, takich jak watykanista San-
dro Magister, don Georg mgby nawet sta si koniem
trojaskim przeciwnikw Franciszka, ktrzy s bar-
Bezpiecze- dziej liczni, ni si uwaa, nie tylko wKurii, ale te
stwo FRANCISZ- wrd zwykych praktykujcych katolikw. Nie wszy-
KA jest rdem scy jednak podzielaj t opini. Mwi si, e Gnswe-
cigego niepoko- in mgby si naprawd wysoko wybi, grajc na na-
ju Gnsweina. strojach tych, ktrzy pragn powrotu do bardziej tra-
dycyjnego papiestwa opowiada ksidz Andrea Ciuc-
ci zPapieskiej Rady ds. Rodziny. Tyle e jego zdaniem
trzeba pamita oniebywaej lojalnoci tego hierar-
chy, ktry jest przekonany, e dwaj tak odmienni papie-
e reprezentuj po prostu dwa rne sposoby dawania
wiadectwa Ewangelii. Jeli kiedy wielu uwierzyo
dziki Ratzingerowi, to dzi inni wracaj na waci-
w drog za spraw Bergoglia dodaje ksidz Ciucci.
AGnswein ma tego wiadomo inajwyraniej nie
lka si reform papiea Franciszka.
Jego obawy s raczej zwizane zczym innym. Mar-
twi si obezpieczestwo papiea wobliczu powtarza-
jcych si pogrek ze strony Pastwa Islamskiego,
aprzede wszystkim jest zatroskany stanem zdrowia
obu swoich szefw. aden znich nie jest zdrw jak ry-
ba. BenedyktXVI ma powane problemy zkreniem
i zchodzeniem. Nogi odmawiaj mu ju posusze-
stwa mwi Gnswein. A78-letni Franciszek jest ze-
stresowany, zbyt apczywy iza mao si rusza. Pomimo
duej aktywnoci duszpasterskiej od pocztku pontyfi-
katu znacznie przyty. Don Georg musi wic si modli
oto, aby Bg oszczdzi mu szoku wpostaci kolejnej pa-
pieskiej rezygnacji. Albo zadba ozdrow diet szefw.
LOBS

35
FORUM 22 2015
 ludzie
anioki Saakaszwilego

Miss ca
Ma 26 lat, niebieskie oczy idugie
brzowe wosy. Pikna Julia Maruszewska
zgracj wspina si po szczeblach
administracyjnej kariery. Podobnie jak kilka
innych, rwnie atrakcyjnych dziewczyn.

W
szystko si zaczo
w lutym 2014 r. od
wzruszajcego na-
grania z Majdanu.
Jestemy cywilizowanymi lud-
mi, nasz rzd to barbarzyscy. Po-
mcie nam! apelowaa do wia- a si mieszkacom Odessy. Eks-
ta moda Ukrainka. Dwuminutowy
filmik IAm AnUkrainian obej-
rzao na YouTube 8,5mln osb. Ju-
lia Maruszewska staa si twarz
ukraiskiej rewolucji. Wkrtce
si okazao, e spontaniczne wy-
stpienie szeregowej uczestniczki
protestu nagra profesjonalny fo-
tograf zWielkiej Brytanii, aauto-
rem pomysu by Ben Moses, ame-
rykaski reyser i scenarzysta,
producent takich hitw jak Good
Morning, Vietnam.
Kalifornia Europy?
Po zwycistwie Majdanu Julia
jedzia po wiecie zwykadami.
Opowiadaa o pokonanej dykta-
turze, omodej ukraiskiej demo-
kracji inowej nadziei dla milio-
nw wspobywateli. Uniwersytet
Stanforda zaprosi mod dziaacz-
k na czteromiesiczny kurs zarz-
dzania pastwem iwdraania re-
form. Itak absolwentka filologii
ukraiskiej, doktorantka na kijow-
skim uniwersytecie, specjalistka od
rodzimej literatury, rzucia karier
naukow dla bardziej intratnego
zajcia. Pod swoje skrzyda wzi
na osobist prob Saakaszwilego,
prezydent Petro Poroszenko ogo-
si 26-latk szefow odeskiej su-
by celnej.
Kandydatura niedowiadczonej
aktywistki zMajdanu nie spodoba-
perci wtpi, czy absolwentka fi-
lologii poradzi sobie z wzem
gordyjskim odeska suba cel-
na synie z gigantycznej korup-
cji. Tu, wportowym miecie nad
Morzem Czarnym, splataj si
wielomiliardowe interesy poli-
tykw, biznesmenw iprzestp-
cw zUkrainy, Rosji, Turcji oraz
pozostaych pastw wybuchowe-
go regionu. By rozbi miejscowe
ukady, potrzeba wiedzy, dowiad-
czenia, determinacji iogromnego
szczcia. Atake dobranej, dosko-
nale wyszkolonej grupy wsppra-
cownikw. Czy 26-latka poradzi
sobie zzadaniem? Wikszo ko-
mentatorw jest sceptyczna.
O tym, jak atwo trafi wOdes-
sie na min, przypominaj tragicz-
ne wydarzenia z2maja 2014r.,
kiedy to w ulicznych walkach
ipoarze Domu Zwizkw Za-
wodowych zgino kilkadziesit
osb. Saakaszwili robi jednak co
moe, by jego region znalaz si
wawangardzie zmian. Ima do-
br pras. Nigdzie indziej na
Ukrainie walka zkorupcj nie
jest tak ostra jak tu, gdzie rz-
DEMOTIX/CORBIS/PROFIMEDIA

j Micheil Saakaszwili, byy prezy- dzi najwikszy krytyk Wadi-

dent Gruzji, aod maja 2015r. gu- mira Putina chwali go BBC.
bernator obwodu odeskiego. Zrobi- Zachwyt Brytyjczykw wzbu-
a byskotliw karier: ju wlipcu dzio te pene modych ko-
gruziski polityk mianowa j wi- biet wtych krawatach biu-
cegubernatorem. Kilka dni temu, ro gubernatora, ktre otwar-

36FORUM 22 2015
to dla petentw. Zaproszeni przez
Saakaszwilego zachodni eksperci
twierdz, e Odessa ma szans zo-
sta Kaliforni Europy iportem 28-letnia bya modelka Anna Pan-
na miar Rotterdamu iHamburga.
Saakaszwili obiecuje mieszka-
com minimum biurokracji, maksi-
mum przejrzystoci, spokj ido-
brobyt, na razie jednak zasyn
zkontrowersyjnych decyzji kadro-
wych. Oprcz Maruszewskiej sta-
nowisko wicegubernatora rzutki
Gruzin zaproponowa Marii Gaj-
dar. Ta 33-letnia dziaaczka zMo-
skwy to crka byego premiera
iministra finansw Federacji Ro-
syjskiej.
Masza, ktra dla kariery wOdes-
sie zrzeka si obywatelstwa, pot-
pia rosyjsk aneksj Krymu, cho
wczeniej jak ognia unikaa jedno-
znacznej deklaracji. Miaa jednak
problem zodpowiedzi na pytanie,
kto wojuje na wschodzie Ukrainy.
Jej obcesowe potraktowanie ode-
skiej dziennikarki odbio si nad
Dnieprem szerokim echem. Inie
pomogy obietnice, e przywrci
transparentno izwalczy korup-
cj. Saakaszwili zosta skrytykowa-
ny za sprowadzanie zwrogiej Ro-
sji nieopierzonej dziaaczki, ktrej
najwikszym osigniciem pozo-
staje znany wwiecie tata.
W programie telewizyjnym
Tajne materiay oprcz Maszy
iJulii gubernatorowi wypomniano
take now rzeczniczk prasow
odeskiej milicji. Osukcesach mun-
durowych opowiada teraz zdum
czewa. Winternecie natychmiast
przypomniano sobie ojej odwa-
nych sesjach zdjciowych. Ener-
giczny Gruzin ju wTbilisi stawia
na mode kobiety. Miejscowi dzien-
nikarze nazywali je faworytkami
prezydenta.
Korowd otwieraa Alana Ga-
gojewa. W 2005 r. prezydent
mianowa swoim sekretarzem
prasowym 21-letni dziennikark
zOsetii. Ze jzyki przypisay go-
wie pastwa romans zatrakcyjn
podwadn. Oliwy do ognia doda-
a maonka prezydenta Sandra
Roelofs, ktra nagle opucia Gru- Gruziski gubernator
zj. Tbilisi a huczao od plotek
ociy inieudanej prbie wydania
Gagojewej za jednego zguberna-
torw. Seksskandal wpenej krasie.
Damy bior wszystko
Afera w kocu przycicha, ona
wrcia, ale Saakaszwili nie zmie-
ni zwyczajw. Wysokie stanowi-
ska pastwowe zajmoway kolejne
urodziwe damy. Wrd nich Cha-
tuna Kalmachelidze, 30-letnia mi-
nister ds. spraw penitencjarnych.
Iona znalaza si na jzykach ja-
ko domniemana kochanka gowy
pastwa. Jednak powodem jej dy-
misji nie by skandal obyczajowy,
tylko tortury wgruziskich wizie-
niach, ujawnione w2012r. Emocje
budzia te pikna Wera Kobalia,
minister gospodarki. Saakaszwili
pozna 28-latk w2010r. na igrzy-
skach wKanadzie inatychmiast
sprowadzi j do rzdu, cho jej
dotychczasowa kariera wskazywa-
a na kompletny brak kompetencji
wzarzdzaniu pastwem (Kobalia
pomagaa ojcu prowadzi piekar-
ni wVancouver).
Przykady mona mnoy.
Zwolennicy Saakaszwilego widz
wjego odwanych decyzjach ka-
drowych bysk geniuszu. Polityk
nie boi si oddawa modym, zdol-
zOdessy pamita,
e modzie to sowo
rodzaju eskiego
nym izdeterminowanym sterw,
by ci zsukcesem wprowadzali re-
formy. Przeciwnicy kontruj, e no-
we twarze s tylko kwiatkiem do
koucha. Maj si umiecha do ka-
mer, jedzi po wiecie isprawia
dobre wraenie, gdy ca realn
wadz trzyma elazn rk nie-
strudzony Misza. Jak nie wGruzji,
to wOdessie.
NA PODST. DZERKAO TYNIA
REKLAMA
 ludzie
rola ycia
Dama zcienia
Gdy wzeszym roku
plotkarski tygodnik
Closer ujawni
romans prezydenta
Francji, mogo si
wydawa,eta historia
ma tylko jednego
tajemniczego bohatera.
B
y nim Franois Hollande
nudnawy polityk, ktry
raptem si zamieni wfil-
mowego amanta. Przed
wyborami lider socjalistw solen-
nie obiecywa Francuzom, e wod-
rnieniu od impulsywnego Nico-
lasa Sarkozyego bdzie normal-
nym prezydentem. Apotem zosta
przyapany przez paparazzich, gdy
wmotocyklowym kasku wymyka
si na noc do kochanki, znanej ak-
torki Julie Gayet. Pojawio si wie-
le kopotliwych pyta. Na ile wia-
rygodny jest ten notoryczny wia-
roomca? Czy szef pastwa yje
38FORUM 22 2015
wbabskim piekieku ijaki wpyw
na jego decyzj maj ambitne ko-
biety, zktrymi by zwizany? No
ijak to wogle moliwe, e taki ni- stoci zudziaem
jaki facet, do ktrego wyjtkowo
pasuje okrelenie ciepe kluchy,
zmienia pikne towarzyszki ycia
jak rkawiczki?
Masz teraz kogo?
Sprawa miaa swj dalszy cig za
spraw Valrie Trierweiler, niefor-
malnej pierwszej damy. Wpraw-
dzie Hollande szybko si rozsta
zdotychczasow partnerk, ale jej
wyprowadzka zpaacu Elizejskie-
go nie bya kocem tej historii. Do-
wiadczona dziennikarka wykorzy-
staa swoje cite piro, by srodze
si zemci na niewiernym part-
nerze. Po kilku miesicach wydaa
bulwersujc ksik Merci pour
cemoment (Dzikuj za te chwile),
wktrej odmalowaa Hollandea ja-
ko tchrza, lawiranta ifaszywca.
W polityczno-medialnej operze
mydlanej ta trzecia szybko zesza
wcie. Gdy min pierwszy szok
po ujawnieniu skandalu, urodziwej
JULIE GAYET aktorce powicano znacznie mniej
bardzo staran- uwagi ni omieszonemu prezyden-
nie unika uroczy- towi imciwej pierwszej damie. To
prawda, e francuskie tabloidy na-
prezydenta. dal zawzicie poloway na jej zdj-
cia z prezydentem, a powaniej-
sze tytuy dociekay, jak rol pe-
ni ujego boku. Efekty byy jednak
mizerne: sensacyjnych fotek jak
na lekarstwo, awmao treciwych
artykuach powiconych aktorce
opisywano j jako tajemnicz inie-
uchwytn dam zcienia.
Byy ku temu powody. Po wy-
buchu skandalu Gayet zaszya si
wswoim lofcie wXI dzielnicy Pa-
rya istaraa si nie wyciubia no-
sa. Uznaa, e najlepszym rozwiza-
niem bdzie znikn, nie pokazy-
wa si, nie zabiera gosu. Bya
mocno dotknita sytuacj ipotrze-
bowaa czasu. A potem zacza
znw robi swoje. Bardzo chce sku-
pi si na tym, co umie najlepiej
opowiada jej bliski znajomy.
Rzeczywicie, jeli okochance
REUTERS/FORUM
prezydenta ostatnio znw zrobio
si gono, to przede wszystkim za
spraw wzmoonej zawodowej ak-
tywnoci. Spory rozgos towarzyszy
jej wystpowi wserialu Dix pour
cent, gdzie wjednym zodcinkw
gra niejak Julie Gayet, aktor-
k wystpujc w filmie kostiu-
mowym. Wjednej ze scen ubrana
wstrj markizy (by nie powiedzie
krlewskiej metresy) pozwala si
obapia wpaacowej scenerii loka-
jowi, ktry wkulminacyjnym mo-
mencie szepcze jej do ucha pytanie:
Masz kogo wtej chwili?. Wszel-
kie podobiestwo jest oczywicie
przypadkowe. W kocu to tylko
baha komedyjka o francuskiej
brany filmowej. Niemniej pena
podtekstw rola Gayet spotkaa si
zentuzjastycznym przyjciem. Kry-
tycy widz wtym dowd, e aktor-
ka ma duo dystansu do samej sie-
bie iogromne poczucie humoru.
Odkd na pocztku roku wr-
cia na plan filmowy, zdya ju
zagra jedn zgwnych rl wno- herbat, ktr pija wogromnych
wym filmie Pascala Elb Je compte
survous ipar epizodw winnych zotoczenia prezydenta. Hollan-
obrazach. Wmajubr. pojawia si
na festiwalu wCannes, by zapre-
zentowa wyprodukowany przez
siebie film Skarb wreyserii Cor-
neliu Porumboiu. Wyglda na to,
e wszystko wrcio do normy. Co
prawda Gayet nigdy nie bya gwiaz-
dwielkiego formatu, tylko dobr
aktork drugoplanow. Gdyby nie
zwizek zprezydentem, pewnie nie
trafiaby na okadki. Nie mona jej
jednak odmwi talentu, artystycz-
nej pasji izapau do pracy. Wwie-
ku 43 lat ma na koncie ponad 70
rl kinowych itelewizyjnych. Uni-
kaa przy tym atwych schematw
iwcielaa si wwiele rnych po- czujno. Stara si obrci spra-
staci, grajc m.in. narkomank, les-
bijk, prostytutk, ale take mat-
k porwanego dziecka czy on
hochsztaplera.
Za to zca pewnoci nie da
si zepchn do roli gospodyni pa-
acu Elizejskiego. Cho jej zwizek
zHollandeem trwa od trzech lat,
aod ponad ptora roku pozosta-
je tajemnic poliszynela, to Gayet
wci si nie pokazuje na uroczy-
stociach z udziaem prezydenta
(wyjtkiem byy czerwcowe ob-
chody 75 rocznicy apelu genera-
a deGaullea do rodakw, tyle e
uczestniczya wnich jako wnuczka
weterana wojennego). Wiadomo, e
bywa wpaacu Elizejskim, ale ni-
gdy nie wchodzi gwn bram,
tylko bocznym wejciem od ogro-
dw. Okolicznoci wizyt s otoczo-
ne najgbsz tajemnic inawet je- Hollande
den znajbliszych doradcw go- to wielki
wy pastwa utyskuje: Chciabym
j wreszcie zobaczy na ywo, anie
tylko wfilmach.
Taka sytuacja najwyraniej od-
powiada obojgu zakochanym. Gayet
nie zamierza bawi si wurzdowa-
nie. Po wyprowadzce jej poprzed-
niczki zpaacu Elizejskiego zlikwi-
dowano tam biuro przeznaczone do
obsugi pierwszej damy. Aktorka
ograniczya si do przemeblowania
prywatnych prezydenckich aparta-
mentw, unikajc jednak mnoenia
wydatkw. Lwi cz jej bude-
tu stanowi koszty gorcej wody na
ilociach artuje pewna osoba
de nie moe znie, gdy si mwi
oJulie jako opierwszej damie. Do-
sownie wychodzi wtedy zsiebie,
to temat tabu twierdzi znajomy
aktorki.
Po dotychczasowych przykrych
dowiadczeniach Hollande nie za-
mierza dopuci do tego, aby me-
dia znw roztrzsay jego prywatne
sprawy. Stara si te usilnie, eby
nikt nie odnis wraenia, e nowa
mio wpywa na jego polityczne
decyzje. Gdy podczas spotka towa-
rzyskich wnieformalnym gronie
Gayet zaczyna rozmow na tema-
ty polityczne, Hollande zachowuje
w wart iszybko zmienia temat
opowiada naoczny wiadek. Po la-
tach spdzonych uboku najpierw
prominentnej polityczki (Sgolne
Royal), apotem znanej dziennikar-
ki (Valrie Trierweiler), prezydent
ma ju najwyraniej do takich
ukadw.
Tym bardziej e Gayet ma nie
tylko artystyczn dusz, ale take
gorcy polityczny temperament,
idobrze zna kulisy polityki. Ta cr-
ka chirurga i antykwariuszki od
dziecka si obracaa w tych kr-
gach. Jej ojciec Brice zasyn nie
tylko jako ceniony lekarz, ale tak-
e jako doradca ministrw zdro-
wia w socjalistycznych rzdach
wlatach80. i90. Hollandea zna
Franois
zreszt osobicie na dugo przed-
tem, zanim zwizaa si znim jego
crka. Julie naley do lewicowych
artystw, ktrzy agituj na rzecz
Partii Socjalistycznej. Angauje si
mionik wwiele akcji spoecznych: wspiera-
kina. jc pomoc niewidomym ichorym
na AIDS, pitnujc zbrodnie isla-
Ale eby mistw zBoko Haram czy wyst-
dotego pujc wobronie wolnoci twrczej
wTunezji.
stopnia? Skoro prezydent nie chce su-
cha politycznych rad partnerki, to
oczym rozmawiaj? Ofilmach
Mao kto wie, e Hollande jest wiel-
kim mionikiem dziesitej muzy.
Oglda duo filmw ipotrafi kom-
petentnie dyskutowa nawet oob-
razach mao znanych zagranicz-
nych twrcw. Pono wanie tym
zaimponowa aktorce. Ona sama
zreszt uwaa, e kinematografia
jest na pograniczu tych dwch na
pozr odlegych wiatw. Wzi
do rki kamer to akt polityczny
owiadczya niedawno wjednym
zwywiadw.
lub? Bez przesady!
Legalizacja ich zwizku raczej nie
wchodzi wgr. Hollande, ktry jest
zatwardziaym kawalerem izawsze
y wnieformalnych ukadach, nie
zamierza zmienia przyzwycza-
je. Gayet bya wprawdzie kiedy
zamna zpisarzem iscenarzyst
Santiago Amigoren i ma z tego
zwizku dwoje dzieci, ale te si
nie pali do lubu. Nie wiadomo,
czy byoby to dobre dla ich zwiz-
ku. S po prostu par, ktra prze-
ywa swoj histori miosn, bez
potrzeby natychmiastowych decy-
zji. Zreszt zbyt wiele osb itak
wywiera na nich presj mwi jej
bliska znajoma. Wgruncie rzeczy
jest to banalna historia. Prezydent
iaktorka spotykaj si, by mio sp-
dzi czas. Jako para wystpuj tyl-
ko na prywatnych imprezach. Ona
przyprowadza swoich przyjaci,
on przedstawia jej swoich znajo-
mych. Samo ycie.
LOBS, LEXPRESS, LE JOURNAL DUDIMANCHE
 la carte
wiat wedug rysownikw

Kto jest kim?

Syryjski Asad, rosyjski niedwied, perski lewi... amerykaski orze.

A gdzie nasza Wojenna Nagroda

Nobla?

Noble Obamy: zawkad wwiatowy

pokj, zawyjcie zAfganistanu
Gos Palestyny

Popularno pani kanclerz

Zatrzyma imigrantw wTurcji CAGLECARTOONS

40FORUM 22 2015
 Obietnice Obamy

Joe Biden wycofa si zprezydenckiego

wycigu.
PEGIDA mwi nie uchodcom wNiemczech.

Wyjcie zAfganistanu: nastpne drzwi Asad: Beze mnie Syria nie ma przyszoci.

Jeli si nie wycofamy zAfganistanu,

nikt nie powie, e go stracilimy.
Zagrasz znami?

Wybory wEgipcie: niska frekwencja

Jeli spodzimy wicej uchodcw, nasi faszystowscy przyjaciele zEuropy Szwajcaria skrca naprawo.
wkrtce dojd dowadzy!
41
FORUM 22 2015
 reporta
sekret mnicha

Kasa
pod habitem
Czy mnich, ktry lubowa skromno
iubstwo, powinien robi sobie selfie
na pokadzie wasnego samolotu?
WTajlandii, gdzie buddyjskie witynie
ociekaj zotem, nie takie afery ju widziano.

Z
ocista kopua wityni Dhammakaya jest jednym znaj- KLASZTOR ktrzy chc uprawia medytacj
Dhammakaya lni na tle wikszych obiektw sakralnych DHAMMAKAYA wtym witym miejscu iujrze na
nocnego nieba niczym wTajlandii. Wtym gigantycznym zosta uwikany wasne oczy jednego znajsynniej-
ogromny latajcy spodek. kompleksie, pooonym na pnoc- wwielki skandal szych tajskich mnichw.
Na wewntrznym dziedzicu ze- nych obrzeach Bangkoku, miesz- finansowy. Phra Dhammachayo jest prze-
bray si tysice mczyzn odzia- ka ponad trzy tysice mnichw. Po- oonym tej religijnej wsplnoty
REUTERS/FORUM

nych w powczyste biae szaty. za tym na terenie wityni zwykle iztego wzgldu cieszy si wrd
Siedz wpozycji lotosu ze zoo- si roi od goci. cigaj tam rze- wyznawcw ogromnym presti-
nymi domi, modlc si arliwie. sze wiernych zkraju izagranicy, em. Cho rwnoczenie jest jed-

42FORUM 22 2015

n znajbardziej kontrowersyjnych
postaci wkrgu tajskiego buddy-
zmu. Na pocztku roku jego klasz-
tor zosta uwikany w ogromny
skandal finansowy. Prezes jedne-
go zbankw spdzielczych zde-
fraudowa kwot orwnowartoci mnisi, wychwalajcy skromno,
ponad 20mln euro, po czym ofia-
rowa te rodki na rzecz wity- nia do dbr materialnych, s zamie-
ni. Po dugich negocjacjach przeor
zgodzi si zwrci cz pienidzy.
Pozwolio mu to unikn odpowie-
dzialnoci karnej, ale caa ta afera
wzbudzia ogromny niesmak.
Jak to moliwe, e buddyjscy
powcigliwo ibrak przywiza-
szani wtak grube przekrty? Afera
wywoywaa tym wiksze emocje,
e nie by to aden precedens ani
odosobniony przypadek. Nie dalej
jak wstyczniu przeoony jednego
znajstarszych tajlandzkich klasz-
torw, wityni Wat Saket, zagar-
n dla siebie 50tys. euro, za kt-
re mia wyprawi godny pogrzeb
swojemu poprzednikowi. Wlisto-
padzieub.r. inny mnich trafi za
kratki, gdy wyszo na jaw, e zain-
westowa na giedzie ponad milion
euro zebranych od wiernych wfor-
mie datkw. Aco powiedzie obud-
dyjskim mnichu, ktry kupi sobie
prywatny samolot? Sprawa si wy-
daa, gdy Phra Wiraphol Sukphol
nieopatrznie zrobi sobie selfie na
pokadzie swojej maszyny. Obec-
nie mnich aferzysta jest cigany
pod zarzutem sprzeniewierzenia
24mln euro. Jednak lad po nim
ipo skradzionych pienidzach ulo-
kowanych zapewne na tajnych kon-
tach bankowych zagin.
Klasztory mamony
Co si dzieje ze witobliwymi
buddyjskimi mnichami? Czyby
mara zy duch i kusiciel, zdo-
a podstpnie zamci im wgo-
wach? Mnich nie powinien
wogle dotyka pienidzy, bo to
czyni go nieczystym upomina
Sulk Sivaraksa, zaoyciel orga-
nizacji Network ofEngaged Bud-
dhism, blisko wsppracujcy zda-
lajlam. Jest to jedna z227 zasad
zawartych w kodeksie dyscypli-
ny (Patimokkha) obowizujcym
kadego mnicha. Tyle jeli chodzi
oteori, bo wpraktyce wyglda to
zupenie inaczej
Tajskie klasztory dosownie ocie-
kaj mamon: wedug ustale bada-
czy zNarodowego Instytutu Rozwo-
ju Administracji zbieraj corocznie
datki wwysokoci 2,53mld euro.
Poza tym mnisi wycigaj rk po
dofinansowanie zbudetu pastwa:
tylko wtym roku wadze wBangko-
ku przeznaczyy na renowacj wi-
ty 100mln euro. Zubiegoroczne-
go raportu World Giving Index wy-
nika,e Tajowie s obok Birma-
czykw iMaltaczykw jednym
znarodw najhojniej wspierajcych
43
FORUM 22 2015
 reporta
sekret mnicha

organizacje religijne icharytatyw-

ne. Zgodnie z prastar praktyk
wprowadzon pod koniec XVIIIw.
przez krla RamI, przekazuj oni
mnichom datki wzamian za modli-
twy ibogosawiestwa, by zyska
lepsz karm albo po prostu uly
swemu sumieniu.
Sk wtym, e obieg tego pie-
nidza jest zupenie nieprzejrzysty.
witynie nie s zobowizane do
skadania rozlicze finansowych,
co sprawia, e trudno okreli, ja-
kimi rodkami dysponuj ijak wy-
korzystuj zgromadzony majtek.
Na og mnisi dostaj pienidze
bezporednio do rki. Wielko
datkw zaley nie tylko od tego,
czy pozostaj wdobrej komitywie
zwiernymi, ale take od lokaliza-
cji wityni. Wzamonych dzielni-
cach mona liczy na wiksz ofiar-
no zauwaa Sinchai Chaojaro-
enrat, teolog z fundacji Pantakit
Shumshon. Ten system jest przy-
czyn zepsucia. Wielu mnichw
chce si pi whierarchii. Aby to
osign, dobrze jest posmarowa o go zapa? Urzdzamy patro-
zarzdcy klasztoru albo wityni.
Tak rodzi si pokusa, aby si prze-
ciga wpozyskiwaniu datkw ida-
rowizn ocenia Phra Tajwan Wara-
wunno, mnich publikujcy winter-
necie zjadliwe artykuy powicone
biznesmenom whabitach.
Brygady ledcze
Niektrzy mnisi wmawiaj wier-
nym, e za ofiarowane pienidze
mog sobie kupi odpuszczenie
win. Inni sbardziej pomysowi:
niedawno wUdon Thani wp-
nocno-wschodniej czci kraju
aresztowano starego mnicha, kt-
ry wykrada czaszki na cmentarzu.
Zamierza je wykorzysta podczas
rytuaw czarnej magii, aby prze-
widywa numery lotto ipodawa
je wiernym w zamian za udzia
wnagrodzie. Mogyby sito wy-
dawa komiczne, gdyby nie wiad-
czyo opotnej skali nieprawido-
woci. Aby temu zaradzi, ducho-
wiestwo buddyjskie powoao kil-
jednej ztakich brygad ledczych. PHRA
Niedawno przyapalimy mo- DHAMMACHAYO
dego ucznia, ktry sprzedawa na (drugi odprawej),
straganie magiczne amulety opo- przeoony
wiada buddyjski glina. Jak si uda- wDhammakaya,
przyj na rzecz wowa rozwj kariery Phra Dham-
le wdzielnicach handlowych wy- klasztoru
jania str moralnoci. Czsto na datki pochodzce
waciwy trop naprowadzaj go zprzekrtu.
donosiciele. Uruchomiono nawet
telefon zaufania, na ktryyczli-
wi mog dzwoni dzie inoc, aby
zoy anonimowe doniesienie.
Otrzymujemy kilkanacie zgo-
sze miesicznie opowiada jeden
zdyurnych, przesiadujcy godzi-
nami przy telefonie ikomputerze
wobskurnym biurze.
Te dziaania maj pokaza
spoeczestwu, e kler prbu-
je si zmierzy zkompromituj-
cym problemem. Wrzeczywisto-
ci nie jest to zbyt przekonujce,
choby dlatego, e nie ma adne-
go rejestru ani bazy danych takich
przypadkw. Mnich przyapany na
szachrajstwach albo rozwizoci
iwyrzucony zklasztoru moe bez
wikszych problemw przywdzia
habit wwityni na drugim ko-
cu kraju. Kto bdzie o tym wie-
dzia? A zreszt, czy jest sens ci-
Mano Laohavanich, ktry jest
dzi wykadowc na Uniwersyte-
cie Thammasat wBangkoku, przez
wiele lat by praw rk zwierzch-
nika tej wityni. Od lat70. obser-
machayo i jego drog na szczyt.
Pienidze stay si zczasem je-
go gwn motywacj, dzi robi
wszystko, eby si jak najwicej
nachapa mwi Mano. Wedug
niego w Dhammakaya wszystko
ma swoj cen: na przykad za
przywilej zasiadania obok przeora
podczas religijnych ceremonii trze-
ba zapaci kilka tysicy euro. Dar-
czycy s sklasyfikowani wgigan-
tycznej bazie danych, dziki cze-
mu mona atwo do nich dotrze,
by ponownie poprosi owsparcie.
Charyzmatyczny przeor zaoy te
szereg firm dziaajcych wbrany
nieruchomoci, zajmujcych si
budownictwem, wydobyciem, ana-
wet handlem broni iztego te
czerpie profity.
Misja czystych serc
Czcigodny Phra Payom Kalayano
wybra inn drog. Siedzc wsta-
rym fotelu wygryzionym przez mo-
le, ten leciwy mnich, utrzymujcy
REUTERS/FORUM (2)

ka lat temu policj whabitach. ga drobnych kombinatorw, gdy wswoim klasztorze surow dyscy-
Phra Rachapariyat Wethi, stary wwielkich wityniach, takich jak plin, pomstuje na haniebne po-
mnich ze wityni Sunwannaram Dhammakaya, zupenie bezkarnie stpki kolegw. Uczniowie nie
wsamym sercu stolicy, jest szefem robi si duo gorsze przekrty? znaj nawet podstawowych tek-

44FORUM 22 2015

stw religijnych. Najbardziej ze-
psuci s niespenieni politycy, kt-
rym si nie udao zrobi wielkiej
kariery i wstpuj do klasztoru,
eby to sobie zrekompensowa.
Wykorzystuj status mnichw,
aby zdoby jak najwiksze wpy-
wy iwadz mwi. Przerywa na zaangaowania wsprawy politycz-
chwil swoj tyrad, gdy jaka pa-
ra stawia przed nim koszyk wype-
niony jedzeniem. W zamian du-
chowny wrcza im ksik ipyt witynie do prowadzenia ksigo-
DVD ze swoimi kazaniami.
Zabraniam mnichom zmoje-
go klasztoru przyjmowania pieni-
dzy. Dziki temu mog si skupi
na swojej misji: na upowszechnia-
niu nauczania Buddy ipomaganiu
ludziom, by mogli wie lepsze y-
cie. Ci, ktrym zaley na splendo-
rach, wybior inn wityni. Mam Reformator
niewielu uczniw, ale wiem przy- PHRA BUDDHA
najmniej, e maj czyste serca ISSARA chce
A gdyby tak zmusi witynie zmusi witynie
do wikszej przejrzystoci? Takie doprowadzenia
propozycje skada Phra Buddha ksigowoci.
Issara. Ten mnich znany ze swego Groono mu ju
mierci.
ne (jest bliskim zausznikiem pre-
miera) gosi potrzeb radykalnej
reformy systemu. Trzeba zmusi
woci ipooy kres nadmiernej
centralizacji. Caa wadza skupia
si wrkach okoo 20 mnichw,
ktrzy tworz najwysz rad. Na-
wet gdyby wszyscy byli krysztao-
wo uczciwi, to jak mog skutecz-
nie kontrolowa 30 tys. wity
i300tys. mnichw wcaym kra-
ju? pyta. Przedstawi klerowi
wasny projekt reform; prbowa
te przekonywa do niego polity-
kw. Nic to jednak nie dao. Moi
wspbracia chodno przyjli te
propozycje. Ju kilka razy groo-
no mi mierci, anawet przysta-
wiano pistolet do gowy. Pewnego
razu kto ostrzela moj wityni
zwojskowego karabinu opowia-
da duchowny, ktry nigdzie si nie
rusza bez ochroniarzy
wiat to za mao
Take inne projekty reform jak
choby propozycja jednego zse-
natorw, aby mnisi dokonywali za-
kupw bezgotwkowo na imienne
faktury rozliczane przez macierzy-
st wityni wywouj ogrom-
ne protesty. Przeciwko temu roz-
wizaniu manifestowao niedaw-
no na ulicach Bangkoku 20 tys.
mnichw. Aprzecie nawa skan-
dali finansowych iobyczajowych
powanie nadszarpn wizerunek
kleru, ktry gwatownie traci za-
ufanie wsondaach. Wydaje si, e
duchowni powinni sijak najszyb-
ciej oczyci woczach wiernych.
Tyle e istniej co najmniej dwie
powane przeszkody. Po pierwsze
duchowiestwo ceni swoje przywi-
leje. Po drugie trudno byoby mu
si raptem rozsta z takimi ma-
szynkami do zarabiania pienidzy,
jak choby Dhammakaya.
Tajski kler chce sobie zapew-
ni wiodc rol w wiatowym
buddyzmie mwi teolog Sinchai
Chaojaroenrat. Para Dhamma-
chayo chce rozszerzy swe wpy-
wy na cay wiat. Pewnego dnia,
patrzc na map kuli ziemskiej, po-
wiedzia mi nawet, e wiat jest dla
niego za maypotwierdza Mano
Laohavanich. Klasztor Dhamma-
kaya, majcy pod swymi skrzyda-
mi ponad trzy miliony wiernych,
zyska ju oparcie wwielu krajach
poza Tajlandi. Za granic, take
wEuropie, otwarto okoo 60 jego
filii. Ta potna religijna korpora-
cja wci ma si dobrze, anawet
ronie wsi. Amoralici mog so-
bie woa na puszczy.
LEXPRESS, LEPETIT JOURNAL,
HINDUSTAN TIMES
45
FORUM 22 2015
 reporta
szmugiel wSahelu

N Tacy mali,
a pierwszy rzut Przypomnijmy, e na po-
oka w Tabankort cztku 2012r. tuarescy sepa-
nie dzieje si nic ratyci z Ruchu Wyzwolenia

atacy li
ciekawego. Ta ma- Narodowego Azawadu ogosili
leka osada pooona na powstanie ipobili malijsk ar-
afrykaskiej pustyni, upod- mi. Kilka miesicy pniej na
na skalistych wzgrz, wy- zajtych przez nich terenach
daje si miejscem zapomnia- rozpanoszyli si bojownicy
nym przez Boga iludzi. Aby Pustynne obszary Sahelu, skd francuska Al-Kaidy wIslamskim Magh-
tam trafi, trzeba zboczy rebie (AKIM) iinnych islami-
o10km ze szlaku wiodcego armia przed dwoma laty wypdzia stycznych organizacji. Dopiero
zGao, najwikszego miasta islamistw, stay si jednym zgwnych zbrojna interwencja zarzdzo-
w Mali, w kierunku algier- na przez Franois Hollandea
skiej granicy. Jej 50 miesz- korytarzy przemytu narkotykw do Europy. umoliwia przegnanie ekstre-
kacw dzie wdzie wal- mistw.
czy oprzeycie, chronic si przed sonecznym arem Trzy lata pniej wpnocnym Mali wci panuje
wndznych chatynkach. Mimo to wostatnich miesi- niepokj. Mimo obecnoci omiu tysicy bkitnych
REUTERS/FORUM, MCT

cach wokolicach Tabankort dochodzio do zacitych
walk. Star zbrojnych na t skal nie notowano na tych
obszarach od pocztkw 2013r., kiedy to wtrakcie
operacji Serwal francuska armia przegnaa stamtd
dihadystw okupujcych pnocn cz Mali.
hemw zmisji stabilizacyjnej, staych patroli wojsko-
wych iustawicznego nadzoru zwykorzystaniem dro-
nw, tu iwdzie pojawiaj sigrupki dihadystw. Na-
dal te utrzymuje sinapicie wstosunkach midzy
wadzami wBamako aTuaregami, ktrzy od pwiecza

46FORUM 22 2015
 W sierpniu is- wi Yvan Guichaoua, ekspert wsprawach Sahelu zUni-
lamici dokona- wersytetu Wschodniej Anglii. Wedug niego handel
li ataku nahotel narkotykami jest obecnie jednym zgwnych czynni-
wSEVARE. Zgi- kw destabilizacji caego regionu. Odwieczne szlaki
no osiem osb. karawan, przecinajce Sahar zpoudnia na pnoc
Na zdjciu drugi izzachodu na wschd, s obecnie wykorzystywane
od prawej malijski przez handlarzy narkotykw szmuglujcych poudnio-
minister obrony woamerykask kokain, marokaski haszysz iamfe-
Timan Couliba- tamin.
ly poodbiciu za- W cigu minionego dziesiciolecia Sahel sta si
kadnikw przez gwnym obszarem tranzytu narkotykw do Europy.
wojsko. Kolumbijskie iwenezuelskie kartele coraz czciej omi-
jaj bezporednie szlaki morskie ilotnicze do Euro-
py, by unikn intensywnych kontroli. Zamiast tego
dostarczaj adunek najpierw do nadmorskich krajw
wAfryce Zachodniej, skd przerzucaj go przez pusty-
ni na wybrzea Morza rdziemnego. ZMaroka, Al-
gierii czy Libii trefny towar trafia do Europy.
W wietle najnowszych szacunkw Biura Naro-
dw Zjednoczonych ds. narkotykw iprzestpczoci
(UNODC) przez ten region przerzuca si co najmniej
18 ton kokainy rocznie. Liczc po cenach detalicznych
obowizujcych wEuropie, zapewnia to handlarzom
narkotykw przychd wwysokoci 1,2mld euro. Na
ALGIERIA kokainie si jednak nie koczy. Wedug ustale ONZ
przez Sahar przerzuca si co roku okoo tysica ton
MALI
marokaskiego haszyszu, by go sprzedawa po 4,5tys.
euro za kilo za Morzem Czerwonym. Ponadto wstycz-
MAURETANIA
Tabankort niu wBamako skonfiskowano handlarzom 16kg me-
tamfetaminy.
Sevare
NIGER
W pnocnym Mali handel narkotykami jest trady-
Bamako cyjnie kontrolowany przez potnych arabskich han-
GWINEA
dlarzy ze spoecznoci Lamhar. Zdu doz strachu
iszacunku nazywa si ich tutaj wielkimi ludmi.
Ogromne zyski ztego biznesu umoliwiaj im kupo-
wanie poplecznikw: celnikw, wojskowych oraz przy-
organizuj co jaki czas zbrojne zrywy. Trudno sispo- wdcw lokalnych grup zbrojnych imilicji. Nie m-
dziewa, aby planowana obecnie nowa tura rokowa wic ju osprzedajnych politykach.
wAlgierze przyniosa znaczcy postp.
Na przeciwstawne polityczne roszczenia nakada- Air Cocaine
j siprywatne, nie zawsze czyste interesy itradycyj- Aby zapewni bezpieczestwo narkotykowych trans-
na rywalizacja plemienna. Tylko od lipca 2014 do lu- portw urzdzanych na dystansie tysicy kilometrw,
tego 2015r. wokolicach Tabankort doszo do wielu trzeba zatrudni przewodnikw, kierowcw iuzbrojo-
potyczek zuyciem broni cikiej. Zgino kilkadzie- nych stranikw. Trzeba te mie kas na apwki, bo
sit osb. Sytuacja staa si tak krytyczna, e bkit- na kadym odcinku terytoriw plemiennych, przez kt-
ne hemy poczuy si wywoane do tablicy: 20stycz- re sun konwoje, dowdcy lokalnych milicji albo grup
niabr. oenzetowski migowiec po raz pierwszy otwo- dihadystw pobierajmyto. Wtrakcie podry towar
rzy ogie do bojownikw, zabijajc siedmiu tuareskich czsto wiele razy przechodzi zrk do rk dla zmylenia
rebeliantw. tropw. Bywa te, e worki zkokain zakopuje si ze
wzgldw bezpieczestwa gdzie na rodku pustyni,
Karawana z towarem wmiejscach starannie oznaczonych przy uyciu urz-
Dlaczego ludzie morduj si na tych pustynnych wer- dze GPS. Na tych niestabilnych obszarach brudne nar-
tepach? To prawda, e ten obszar jest od wiekw miej- kotykowe pienidze stanowi cenne rdo zarobku.
scem zadawnionych klanowych wani ipolitycznych Wielu modych ludzi pozbawionych zajcia zgadza si
konfliktw. Obecnie jednak pojawi si jeszcze inny wykonywa robot pomagierw. Wiadomo, e na po-
powd do zawzitych utarczek. Kto panuje na ob- cztku roku jedna zgrup zbrojnych inkasowaa 270tys.
szarach pooonych wok Tabankort, ten kontroluje euro miesicznie wycznie za eskortowanie konwojw
gwne szlaki przemytnicze, zwaszcza kokainy m- zpnocno-wschodniej czci kraju do Nigru.

47
FORUM 22 2015
 reporta
szmugiel wSahelu

Realn skal problemu wiat

pozna pod koniec 2009r. Wli-
stopadzie boeing leccy zWene-
zueli wyldowa niespodziewa-
nie na pustyni w regionie Gao.
Maszyna transportujca dziesit-
ki ton biaego proszku bya zbyt
cika, eby zpowrotem wzbi si
wpowietrze. Handlarze przerzu-
cili wic adunek na kolumn sa-
mochodw terenowych, po czym
podpalili samolot. Wadze malij-
skie robiy wwczas wszystko, co
wich mocy, by zamie pod dy-
wan afer Air Cocaine.
Uziemion dostaw przej-
li dwaj czoowi arabscy handla-
rze. Pierwszy znich, prominent-
ny kupiec zGao onazwisku Baba
Ould Cheikh, by te przy okazji
rzdowym negocjatorem wyzna-
czonym przez wczesnego prezy-
denta kraju do ratowania zakadnikw. Drugi nazywa
si Mohammed Ould Awainat ijest krewnym wysokie-
go rang oficera malijskiej armii. Obaj zostali na krt-
ko aresztowani, ale zaraz ich wypuszczono. W2012 r.
weszli wkonszachty zjedn grup islamistw powi-
zan zAKIM. Wtym samym czasie inny lokalny han-
dlarz narkotykowy, Hanoun Ould Ali, zi byego mini-
stra, zwiza si zosawionym hersztem dihadystw
Mokhtarem Belmokhtarem.
Poczwszy od stycznia 2013r., francuska interwen-
cja wojskowa sparaliowaa przemyt narkotykw. Jed-
nak po jej zakoczeniu p roku pniej szmugiel znw
zacz kwitn. Wostatnich tygodniach odya nawet
synna sprawa lotu Air Cocaine. Pojawiy si donie-
sienia, e wokolicach Tabankort jest ukryty skarb.
Rzekomo gdzie tam zakopano resztki kokainy, ktra
przed szecioma laty spada znieba. Budzi to oczywi-
cie ogromne emocje wrd miejscowych watakw.
Skoro nie ma wiarygodnych wiadkw, trudno po-
twierdzi te rewelacje. Jednak biorc pod uwag brutal-
ne walki, jakie toczyy si wokolicach Tabankort, hipo-
teza zakopanego skarbu wydaje si wiarygodna m-
wi Guichaoua. Ten specjalista kategorycznie podkrela:
to wanie handel narkotykami sta si dzi gwnym
paliwem wojny na tych obszarach. Aby chroni swj
biznes, narcos s gotowi zawrze sojusz zkadym, kto
dysponuje realn si. Zkolei walczce organizacje po-
trzebuj gotwki na zakup uzbrojenia ifinansowanie
swoich operacji tumaczy.
Narkotykowe grube ryby nie wahaj si rozstrzyga
porachunkw midzy sob za porednictwem lokal-
nych grup zbrojnych. Wtrakcie niedawnych cikich
walk pod Tabankort oddziay tuareskich iarabskich
SIY ONZ pr- ne wadzom wBamako. Wrd ludzi na jego usugach
buj zapanowa by jednak take niejaki Yoro Ould Daha, byy szef po-
nad sytuacj. licji islamskiej wczasach, gdy sztandar Proroka powie-
wa nad Gao. Gdy francuskim onierzom udao si go
wkocu aresztowa, zosta wekspresowym tempie wy-
puszczony przez malijskie wadze
Bezkarni i bezczelni
Pod koniec grudniaub.r. lotnicy patrolujcy okolice
Gao wypatrzyli dwa konwoje handlarzy narkotykw
poruszajce si wnieduej odlegoci od siebie. Oba
byy eskortowane przez wojskowe terenwki. Ochrona
pierwszego konwoju wystpowaa pod flagami zbun-
towanych Tuaregw, anad bezpieczestwem drugiego
Im wikszy czuwali lojalici. Cho wrogw dzieli nieznaczny dy-
stans, nie doszo do potyczki. Tamtego dnia bojowni-
wataka
cy zwanionych stron mieli widocznie co lepszego do
wpadnie, roboty, ni strzela do siebie nawzajem.
tym szybciej
O poczuciu bezkarnoci, jakie towarzyszy handla-
rzom narkotykw, mog te wiadczy inne gone
zostaje przypadki. 13 i15 marca wpnocno-wschodniej cz-
wypuszczony ci kraju pojawiy si nagle dwa niedue samoloty. Je-
den przylecia do miasta Mnaka, adrugi wyldowa
na pustyni wpobliu Tabankort. Na pokadzie kadego
znich przeszmuglowano wpoblie granicy po p tony
kokainy. Nasz misj jest przede wszystkim ochrona
ludnoci cywilnej. Nie mamy specjalnego mandatu do
walki zhandlem narkotykami tumaczy si Radhia
Achouri, rzecznik oenzetowskiej misji pokojowej MI-
NUSMA. Jego zdaniem spoeczno midzynarodowa
powinna bardziej stanowczo ikonsekwentnie walczy
zhandlarzami, bo ich dziaalno jest rdem wielu
nieszcz, ktre nkaj ten region. Na razie nie ma si
REUTERS/FORUM

separatystw finansowa Mohammed Ould Awainat. kto tym zaj, azapach biaego proszku zatruwa kry-
Ajego wielki rywal Hanoun Ould Ali sponsorowa stalicznie czyste powietrze na pustyni.
drug stron koalicyjne oddziay tzw. Platformy, wier- SAHEL INTELLIGENCE, LEXPRESS

48FORUM 22 2015
 reporta
exodus z Kosowa

Dyktatura bez

DOLINA DRENICY wrodkowym

Kosowie. Ruiny serbskiej radiostacji
zbombardowanej przezNATO.

50FORUM 22 2015
 Kosowo to dzi

nadziei
czarna dziura
Europy, zarzdzana
przez mafiosw
izbrodniarzy
wojennych.
Mieszkacy uciekaj
wic na wymarzony
Zachdi wracaj
dodomu.
Die Zeit

N
a drodze zator. Lewym
pasem wlimaczym tem-
pie wlok si samochody
do Prisztiny. To merce-
desy, audi ibmw, co trzeci ma re-
jestracj szwajcarsk. Emigranci
przyjechali na urlop do ojczyzny.
Mijamy nowiutekie stacje benzy-
nowe, podupade motele iczyste
pawilony weselne. Przed sklepami
pitrz si muszle klozetowe, mie-
dziane druty, woskie meble ogro-
dowe. Wok ruiny budowli. Oto
boom budowlany wnajbiedniej-
szym kraju Europy.
Na falujcych wzgrzach poza
miastem agodnie zieleni izoc
si pola. Mona by pomyle, e to
poudniowe Niemcy, gdyby nie to,
e midzy czerwonymi spadzisty-
mi dachami pobyskuj zote kopu-
y meczetw. Nasz may biay fiat
telepie si po szutrowej szosie do
PANOS/CZARNY KOT, MCT

rozwidlenia drg, gdzie stoi dwch

mczyzn palcych papierosy. Kt-
rdy do Mirash? Jeden bez sowa
pokazuje wlewo, adrugi wpra-
wo. Po lewej rzeczywicie wpew-
nej chwili pojawia si wie Mirash,
Serbia gdzie prawie kada rodzina ma ko-
go, kto si stara oazyl wNiem-
CZARNOGRA czech. Tylko wpierwszej poowie
2015r. Kosowo opucio 80tys. lu-
Pristina dzi (zok.1,7 miliona).
KOSOWO
Azyl? Nigdy wicej!
Prawie wszyscy wyjechali niele-
galnie, autobusem przez Serbi
ALBANIA
do granicy zWgrami, by potem
MACEDONIA
zmierza ku Niemcom. By wrd
nich 26-letni Elham, ktry teraz

51
FORUM 22 2015
 reporta
exodus z Kosowa
wygupia si zinnymi modzieca-
mi przed wejciem do sklepu. Po-
szturchuj si, dowcipkuj, mie-
j iogldaj za dziewczynami. Na
czas rozmowy wysoki modzian
usiad na murku inerwowo mru-
y niebieskie oczy. Spdzi dzie-
wi miesicy wSigmaringen, m-
wi, e nie byo warto. Mylaem,
e kraje Zachodu pkaj od szmalu
wzdycha. Wkade wakacje wi-
dzi, jak do Kosowa zjedaj emi-
granci. Setki tysicy jego rodakw
mieszkaj w Europie Zachodniej,
gwnie wNiemczech iSzwajca-
rii. Przyjedaj wodwiedziny
wspaniaymi brykami i szasta-
j pienidzmi. Te tak chciaem,
ale nie wiedziaem, e trzeba na
to ciko pracowa, autrzymanie
kosztuje a tyle.
W Niemczech nie byo go sta
nawet na ciuchy, w orodku dla
azylantw panowa haas ibrud,
jak wwizieniu. Na szczcie przy-
jaciele, ktrzy byli tam duej, po-
darowali mu sportowe buty. Zdu-
m pokazuje czarne teniswki
zbiaym znakiem firmowym Ni-
ke. Kosztoway wicej, ni zarabia
przez miesic jako kierowca. Zarze-
ka si uroczycie, e nigdy ju nie
bdzie si ubiega oazyl wNiem-
czech. Cieszy si, e jest znowu
zrodzin, ale nie wierzy, eby sy-
tuacja wjego kraju kiedykolwiek
si poprawia.
Dawniej, przed rozpadem Jugo-
sawii, przed czystkami etniczny-
mi iwojn oniepodlego, woko- sie, ktry wSerbii spad do lodowa-
licy byy rafinerie ropy naftowej,
kopalnie ifabryka obuwia. Dzisiaj
nic nie zostao. Jedna trzecia Koso-
warw yje za mniej ni 1,80 euro
dziennie, a bezrobocie dochodzi do
50 procent. Obecnie nie ma ju
wprawdzie walk i przemocy, ale
poza tym wszystko si pogorszy-
o mwi kierowca fiata toczcego
si do nastpnego sklepu.
Asortyment jest taki jak wsz-
dzie: cola ipestki sonecznikw
w workach, turecka czekolada
iwoskie sosy. Przed sklepem sto-
j biae plastikowe krzesa, na kt-
rych wkrtce usidzie chmara znu-
dzonych modych mczyzn. Nie
ma tu nic do roboty. eby si za-
52FORUM 22 2015
bawi, trzeba jecha do Prisztiny,
co zajmuje dwie godziny. Wskle-
pie pracuje Shefget, ktry dopie-
ro co wrci z Niemiec. Znalaz
nawet prac na budowie, ale gdy
powiedzia otym swemu kurato-
rowi wobozie dla azylantw, ten
odpar: Dlaczego maj zatrud-
nia ciebie, anie jakiego Niem-
ca?. Inie da mu zgody na prac.
Shefget nie po to wyjeda, by sie-
dzie bez roboty worodku azy-
lanckim, gdzie wdodatku musia
pra swoje rzeczy, co wdomu robi
za niego matka. Wrci wic woj-
czyste strony.
600 euro wystarczy
Gromada dzieciakw miga na
rowerach po zniszczonej ulicy,
za nimi biegnie wklapkach ma-
y chopiec, ktry o mao co si
nie wywraca. Shefget macha do
niego. Ich ojcowie s wNiem-
czech mwi. Inni zabrali dzieci
ze sob. Szkoa wMirash musia-
a zlikwidowa dwie klasy. Wgru- NIE MA umiech, iwysoko unosi rk. Po-
pie, zktr wyjecha Shefget, by ROBOTY inie mnik stoi przy bulwarze noszcym
17-letni Shpend, ale wCzechach ma nadziei imi byego prezydenta. Kosowo
zatrzymaa go policja iodesaa do nalepsz chtnie fetuje swoich bohaterw,
domu. Teraz krci si przed skle- przyszo. Ale wyzwolicieli iobrocw. Clinton
pem ibaznuje, zanim si odwa- lepiej siedzie doprowadzi do interwencji NATO
y usi wrd dorosych. Prosi bezczynnie wSerbii, aBush zapewni krajowi
opapierosa. usiebie ni niepodlego ijest teraz patronem
27-letni Shagit by przez dwa wobozie dla alei. Take Armia Wyzwolenia Ko-
miesice wBerlinie, ale niewiele azylantw. sowa (UCK) doczekaa si wasnej
tam zwojowa. Gwnie pi kaw, ulicy. Partyzanckie oddziay oskar-
bo na wicej nie starczao z300 eu- a si onapady na Serbw, Cyga-
ro, ktre dostawa. Mwi oautobu- nw i opozycjonistw, a nawet
ohandel organami do przeszcze-
tej rzeki, okrzyczcych dzieciach, pw, ale caa elita polityczna kraju
ale wicej nie chce opowiedzie. wywodzi si zUCK.
Marzy tylko ogodziwym yciu: po- Na reprezentacyjnym deptaku
trzebuje 600 euro na miesic, by Matki Teresy sprzedawcy oferuj
si oeni iwyywi rodzin. Gdy zegarki, pluszowe zabawki, orze-
Kosowo zyskao niepodlego, by chy ziemne, ksiki, aparaty ko-
optymist, ale obecnie ju nie wie- mrkowe, papierosy. Wszdzie bie-
rzy wpopraw, podobnie jak po- gaj dzieci, ktre jedz lody iob-
zostali siedzcy pod sklepem m- gryzaj kolby kukurydzy. Kosowo
czyni. jest nie tylko najnowszym pa-
Fiat turkocze z powrotem do stwem Europy, ale take najmod-
Prisztiny, stolicy pastwa, ktry szym, gdy poowa ludnoci nie
istnieje dopiero od 2008r. Flag przekroczya 25 lat. Dwudziesto-
wybra ambasador Stanw Zjed- kilkulatki zbieraj si tu na prze-
PANOS/CZARNY KOT
noczonych, wasnej waluty nie ma chadzk, tzw. korz. To nie Mirash,
wadze wprowadziy euro. Nad- gdzie mona si zadowoli tramp-
jedajce auta wita Bill Clinton, kami ze znakiem Nike. Tu modzi
ktry ma cokolwiek nieporadny si stroj, jakby szli robi zakupy

na Polach Elizejskich. Spacerowi-
cze lustruj si wzrokiem, rzucaj
podliwe spojrzenia, wystarczy
halo, by wymieni numery tele-
fonw, wysa zaproszenie na Face-
booka iumwi pniejsze spotka-
nie. WPrisztinie mona znale przypomina statek kosmiczny, od-
prawdziw mio wykrzyku-
je Shpetim Selmani, ajego broda
trzsie si ze miechu. Ten 29-let-
ni poeta napisa przed rokiem
wiersz oEuropie. Pisz, gdy je-
stem wcieky wyznaje.
A wcieka go wiele spraw: ko-
rupcja, instytucje bdce poronio-
nym podem ju wchwili powsta-
nia, organizacje midzynarodowe,
ktre sigaj po wielkie sowa, ale
niczego nie zmieniaj. Dziaa wor-
ganizacji pozarzdowej do wal-
ki zkorupcj. Jestemy wczar-
nej dziurze, kompletnie izolowani
mwi. Ma na myli obowizek
wizowy dla Kosowarw wUnii Eu-
ropejskiej. Poniajce jest wysta-
wanie godzinami przed ambasad
wnadziei, e za trzy miesice by
moe dadz wiz. Najwyraniej
uwaaj mnie za niebezpieczne-
go osobnika. Po co nam euro, sko-
ro nawet nie moemy pojecha do
Europy? wzdycha.
Jeton Neziraj musi mie wiz,
gdy si wybiera do teatru wNiem-
czech. Ten reyser iautor sztuk te-
atralnych jest jednym z najwik-
szych krytykw swego kraju. By
dyrektorem sceny narodowej, ale
angaowa si na rzecz pojedna-
nia, wystawia spektakle zudzia-
em serbskich aktorw, wyjeda
na gocinne wystpy do Belgradu.
Nacjonalistyczne wadze miay te-
go do i nie przeduyy z nim
kontraktu. Obecny program te-
atru? aosne nudy odpowiada.
Siedzi wlokalu Soma, gdzie przy
barze znieheblowanego drewna
jednokolorowo ubrani ludzie pi-
j piwo zprzedziwnych butelek.
Wszystkie kafejki wtej dzielnicy
oferuj kaw serwowan na miej-
scow mod.
Prisztina to miasto niespenio-
nych utopii. Pomniki dawnych
wielkich nadziei wida na kadym
kroku. Na jednym z placw wid-
nieje wielki napis Newborn, czy-
li nowo narodzony. Haso pochodzi
z2008r., gdy witowano niepod-
lego. Za nim znajduje si sym-
bol minionej utopii. Niczym ebra
wieloryba wznosz si ku niebu
kolumny paacu sportu. Budynek
wouje si do wiary wprzyszo
i kojarzy z socjalistyczn awan-
gard. Dawniej na jego fasadzie
byo malowido przedstawiajce
dwch najsynniejszych kosow-
skich partyzantw: Serba iAlba-
czyka. Razem polegli, ale przetrwa-
li jako symbol braterstwa ijedno-
ci. Dzi widzimy wtym miejscu
albaskiego nacjonalist zgron
brod. Czystki etniczne zniszczy-
y dawn Jugosawi. Wdawnym Shefget, sprze-
paacu sportu mieci si teraz cen-
trum handlowe. Kosowo nie jest
utopi, lecz antyutopi. Kraj znaj-
duje si wszponach autorytarnego
reimu, ktrym zawiaduje mafijna
elita uwaa Andrea Capussela.
Ten Woch przez cztery lata sta
na czele dziau gospodarczego unij-
nej misji policyjnej EULEX, ktra
po 2008r. miaa pomc wbudo-
wie pastwa prawa. Jej roczny bu-
det wynosi ponad 100 mln eu-
ro. Zatrudnia prawie dwa tysice
osb, ktre maj zwalcza korupcj
iprzestpczo zorganizowan. To
najwiksze skupisko urzdnikw
unijnych poza Bruksel. Woski
Chciaem mie prawnik naley do najsurowszych
krytykw misji. Opublikowa nie-
pienidze, dawno ksik, wktrej stawia te-
ale nie z, e Kosowo ponioso fiasko ja-
ko pastwo, atym samym niepo-
wiedziaem, wodzeniem zakoczya si polity-
e trzeba ka zagranicznaUE. Unia rwnie
mao potrzebuje Kosowa, jak Czar-
ciko nogry czy Serbii. Tyle tylko, e in-
pracowa terwencja daa jej moliwo wy-
stpienia wroli globalnego gracza.
Elham, kierowca
Oczywicie ludzie uciekaj, bo nie
maj pracy. Ale rok temu te jej nie
mieli. Dlaczego wic exodus zacz
si zim 2014 roku? Moim zda-
niem wyjedali, bo stracili zaufa-
nie do pastwa mwi Capussela.
I jeszcze ten pot
Fala emigracji zacza si dokad-
nie wtedy, gdy dwie najwiksze
partie postanowiy stworzy koali-
cj rzdow. Byo to rozwizanie
szeciomiesicznego kryzysu po-
litycznego, ale zniweczyo nadzie-
j ludzi na jakkolwiek zmian.
Midzynarodowa interwencja si
nie powioda. Korzystaa zogrom-
nych rodkw finansowych ipoli-
tycznych, amimo to Kosowo zma-
ga si znajwyszym bezrobociem
Musiaem inajwiksz w regionie bied oraz
przestpczoci twierdzi Capus-
sam pra
sela izwraca uwag, e to jedyny
sobie ciuchy! autorytarny reim na zachd od
WKosowie
Biaorusi, ajako rzdw jeszcze
si pogorszya od ogoszenia nie-
robi to podlegoci.
kobiety Pokazuje przez okno nowy is-
lamski orodek kultury. Kilka lat
temu adna kobieta nie nosia tu
dawca wsklepie chusty, dzi modzie zgasza akces
do dihadu. To take forma emi-
gracji. Strumie uchodcw zma-
la, gdy si rozesza wie, e Niem-
cy nie udzielaj azylu zprzyczyn
ekonomicznych, i odkd Wgry
zbudoway pot na granicy zSer-
bi. Dla Zachodu stabilizacja Koso-
wa bya waniejsza ni demokracja
irozwj gospodarczy, dopki nie
pojawili si uchodcy podsumo-
wuje Capussela.
CASPAR SHALLER DIE ZEIT
53
FORUM 22 2015
 fotostory
mody adny

Tak byo Tak jest

1971 2015

Powrt
do przeszoci
J
ustin Trudeau, zoty chopiec kanadyjskiej polityki, nieoczekiwanie Kiedy PIERRE
pokona wwyborach parlamentarnych dziercego wadz od TRUDEAU obej-
dziesiciu lat Stephena Harpera itym samym wycign Liberaln mowa urzd
Parti Kanady zpolitycznego niebytu. 43-letni charyzmatyczny w1968r., mia
przywdca jako jeden zniewielu mg poszczyci si tym, e naprawd pidziesitk
urodzi si do tej pracy. Jego ojciec Pierre Elliott Trudeau by ikon nakarku iby ka-
kanadyjskiej polityki ipremierem wlatach 19681984. Justin spdzi walerem. Oe-
12 pierwszych lat ycia wrezydencji przy 24Sussex Drive, gdzie ni si z22-letni
tradycyjnie mieszka rodzina szefa rzdu. Margaret Sinclair
Narodzinami chopca y cay kraj. Jednak polityk zaj si w1971r., aroz-
pno, do parlamentu wszed dopiero w2008r., awczeniej by wid 13 lat p-
m.in. nauczycielem matematyki ifrancuskiego oraz instruktorem niej.
snowboardu. Ma tyle samo lat co John F.Kennedy, gdy zosta JUSTIN
prezydentem. Zdecydowany zwolennik legalizacji marihuany, obiecuje TRUDEAU wi-
wydatki na infrastruktur, eby pobudzi wzrost gospodarczy, oraz towa wyborczy
wprowadzenie ustaw na rzecz walki ze zmianami klimatycznymi. sukces wraz zma-
Jego wybr do koca sta pod znakiem zapytania. Konserwatyci onk, 40-letni
TORONTO STAR/GETTY, REUTERS/FORUM

zobozu Harpera zorganizowali kosztujc wiele milionw dolarw prezenterk te-

kampani pod hasem Jeszcze niegotowy (Just not ready gra sw lewizyjn Sophie
odnoszca si do imienia Justin). Zarzucano mu, e jest zbyt przystojny, Grgoire.
mao inteligentny, wycignito te wiele ekscesw zprzeszoci.
Pokaza jednak pazury. Pokona wszystkich przeciwnikw wdebatach,
nawizujc do podobnych hase zmiany, co Barack Obama w2008 r.
Na pewno jest ju wKanadzie wielk gwiazd, ale jeszcze si okae, czy
bdzie politykiem tego formatu, co jego kolega zWaszyngtonu.

54FORUM 22 2015
 55
FORUM 22 2015
 obyczaje
klucz do niemiertelnoci

Kriozagadka

Coraz wicej osb postanawia zamrozi Z nauk

swoje ciaa wnadziei, e nauka przywrci na ty
ich do ycia wprzyszoci. I nie jest to jedyny Twoje ciao moe si przy-
czyni do postpu bada
pomys na niemiertelno. naukowych, podobnie jak
The Guardian w przypadku Amerykan-

J
ki Henrietty Lacks, zmarej
eli chciaby zgosi zgon Krionika to technika ochadza-

DZIKI UPRZEJMOCI ALCOR LIFE EXTENSION FOUNDATION, FREEPIK (2), FACEBOOK

w1951r. na raka szyjki ma-
lub zbliajc si mier nia iprzechowywania cia zwierzt cicy. Pobrane zjej narzdw zaatako-
czonka Alcor, wcinij 2 iludzi wskrajnie niskich tempe- wane przez nowotwr tkanki otrzyma-
oznajmia radonie kobie- raturach. W Stanach Zjednoczo- y nazw HeLa. Stay si wanym ma-
cy gos, gdy czymy si zsiedzib nych to kwitncy biznes. We wrze- teriaem laboratoryjnym wbadaniach
firmy Alcor wScottsdale wArizo- niubr. Alcor przyj swojego 138 nad rakiem, klonowaniem, wirusami,
nie. Mieci si ona wszarym be- pacjenta, chisk pisark SF Du zapodnieniem pozaustrojowym iskut-
tonowym budynku przypominaj- Hong, ktra zmara na raka trzust- kami radiacji. Naukowcy do tej pory pra-
cym fili regionalnego banku. Jego ki wwieku 61 lat. Jej rodzina skon- cuj na komrkach replikowanych zma-
wntrze kryje kadzie, wktrych za- taktowaa si zAlcorem na krtko teriau pobranego z ciaa zmarej kobie-
nurzone wciekym azocie spoczy- przed mierci Hong i poprosi- ty przez ponad p wieku wlabora-
waj ciaa lub mzgi 138 zmarych a oprzechowanie jej mzgu. Za- toriach wyhodowano przeszo 50mln
osb. Zamroono je znadziej, e mroenie tego organu kosztuje od ton komrek HeLa. Rwnie dzi wiat
wbliej nieokrelonej przyszoci 100tys. dolarw ijest dwukrot- nauki zwdzicznoci przyjmie wasze
postpy wnauce umoliwi przy- nie tasze ni konserwacja caego doczesne szcztki medycyna stale po-
wrcenie ich do ycia. ciaa. Firma utrzymuje, e jest or- trzebuje wieych zwok do wicze.

56FORUM 22 2015

Na wystaw
Jeli nie chcesz sta si materiaem badawczym, moesz
zapisa swoje szcztki artystom. Niemiecki patomorfo-
log Gunther vonHagens od lat pracuje nad ekspozycj
BodyWorlds, na ktrej prezentuje spreparowane ludz-
kie zwoki, zastyge wrnych, czasem wymylnych po-
zach. Poddaje je plastynacji, czyli usuniciu zkomrek
wody ituszczw oraznasyceniu polimerami pozwalaj-
cymi nada izachowa ksztat oraz kolor. WNiemieckim Instytucie Pla-
stynacji rejestrowane s osoby, ktre pragn zosta poddane po mierci
tej specyficznej obrbce. Aktualnie na licie oczekujcych figuruje 12 ty-
sicy nadal yjcych dawcw.
ganizacj non profit, awszystkie umierali. Dzi takich ludzi przy-
wpaty id na pokrycie biecych wracamy do ycia za pomoc defi-
kosztw dziaania fundacji. Cho brylatorw mwi Joseph Kowal-
przypomina to fragment powieci ski, prezes Instytutu Krioniki zMi-
fantastycznej, zwolennicy krioniki chigan, ktry rwnie oferuje mro-
utrzymuj, e wizja ycia wieczne- enie mzgw icia.
go staje si coraz bardziej realna. Krionika polega na ochodze-
Sto lat temu, gdy stano serce, niu ciaa zmarego (po uprzed-
jego waciciel bd wacicielka nim stwierdzeniu zgonu przez le-
Firma ALCOR karza) do temperatury ciekego
(Scottsdale, azotu (-196st.C), aby zatrzyma
Arizona) procesy rozkadu. Celem jest za-
przechowuje chowanie tkanek, narzdw im-
wciekym azocie zgu wjak najlepszym stanie. Idea
ciaa 138osb. sprowadza si do zyskania na cza-
sie idoczekania chwili, gdy techno-
logia pozwoli cakowicie naprawi
Rodzina iprzywrci do ycia schodzone
zmarej pisarki tkanki czytamy na stronie Cry-
DUHONG onics Institute. Tocz si zacieke
poprosia dyskusje otym, jak powinno wy-
ozamroenie jej glda owo przywracanie do ycia.
mzgu.
Zimna kalkulacja
Wostatnim czasie zanotowano pe-
wien postp. Wkwietniubr. pismo
Nature Methods opublikowao
prac Shawna Mikuli zInstytutu
Bada Medycznych Maksa Plancka
wHeidelbergu, wktrej opisa, jak
zwykorzystaniem rozpuszczalnika
zamrozi cay mzg myszy, zacho-
wujc komrki wna tyle dobrym

57
FORUM 22 2015
 obyczaje
klucz do niemiertelnoci
Na dnie
Z punktu widzenia ekologii morski pogrzeb jest mniej kon-
trowersyjny ni ogniowy podwodne organizmy szybko
sobie radz zrozoeniem ludzkiego ciaa. Wzachodniej
kulturze marynarzy zmarych podczas podry chowano
wwodzie: zawinite wptno aglowe ciaa wyrzucano za burt. Do dzi
si zdarza, e oficerowie marynarki wtestamentach wyraaj yczenie,
by zosta pochowanymi wanie wtaki sposb. WUSA kady moe wy-
kupi sobie taki morski pogrzeb na wybrzeu dziaaj firmy, ktre oferu-
j zorganizowanie ceremonii. Przepisy zastrzegaj, e uroczysto moe
si odby wodlegoci co najmniej trzech mil od brzegu, gdzie woda ma
gboko co najmniej 182 metrw.
Diament, pyta, mi
Ci, ktrzy poszukuj oryginalnych form istnienia, mog
skorzysta zusug firmy Life Gem zChicago, ktra zajmu-
je si przemian ludzkich prochw wdiamenty. Szcztki
poddaje si obrbce termicznej wspecjalnym piecu. Po-
wstaje grafit, ktrego struktura molekularna podobna jest
do struktury diamentu. Nastpnie rozgrzana masa umieszczana jest pod
pras, ktra utwardza inadaje jej charakterystyczny ksztat brylantu. Pro-
chy mog posuy te jako tworzywo do produkcji pyt winylowych, na
ktrych mona nagra ulubion melodi zmarego. Spka Huggable Urns go wstan grzybny.
zIndianapolis umieszcza prochy wpluszowych misiach.
stanie, by mc je skanowa elektro- e! przewraca oczami Kowalski.
magnetycznie. Askoro mzg mo- Kada osoba, ktr tu przecho-
na zeskanowa falami elektroma- wujemy, moe zosta przywrco-
gnetycznymi po wychodzeniu, to na do ycia, przynajmniej jeli cho-
teoretycznie istnieje moliwo dzi ojej DNA. To, ile umysu jeste-
jego zmapowania (skopiowania mi- my wstanie ocali, zaley od wie-
liardw pocze synaptycznych, lu czynnikw, np. jak szybko dotar
co na razie wykracza poza moli- do nas pacjent. Im prdzej to nast-
woci wspczesnych komputerw) pi, tym wiksze prawdopodobie-
izaadowania do pamici kompute- stwo zachowania umysu.
ra. Otwiera to moliwo przynaj-
mniej cyfrowego, jeli nie fizyczne- Jak si zbudzi, to...
go, wskrzeszenia czowieka. Kowalski porwnuje to do udaru
Oczywicie wszystko to jest im szybciej nastpi interwen-
wielk niewiadom. Nie wie- cja lekarska, tym wiksza szansa
my, czy zakadajc, e mzg Du na peny powrt do zdrowia. Za-
Hong uda si przywrci do y- znacza jednak, e wikszo ztych
cia bdzie ona istnie dalej wtej przekona opiera si na domysach
samej formie? Czy nadal bdzie i wierze. Kiedy rozmawiamy
mwi po mandarysku? O Bo- okrionice, na myl przychodzi dr
Z dymem
Kremacja, tradycja liczca sobie tysice lat, to dzi nic nie-
zwykego. Jeli jednak od krematorium bardziej cenicie sobie
prawdziwy stos, to wStanach Zjednoczonych dziaa wyspe-
cjalizowana firma oferujca legalny pochwek przez ogie.
Firma zapewnia, e wydzielanie szkodliwych substancji jest
minimalne inie stwarza zagroenia dla rodowiska.
58FORUM 22 2015
Jak drzewo lub grzyb
Po mierci moesz sta si
drzewem. T metod opra-
cowa hiszpaski projektant
Martn Aza. Wspecjalnej
urnie (zupiny kokosa, celu-
lozy iprasowanego torfu)
umieszcza si prochy zmar-
ego, ktre pokrywa si
warstewk ziemi inasiona-
mi drzewa. Nastpnie urn
zakopuje si wziemi. Po pewnym czasie nasiona
kiekuj. Prochy, dajce poywk wzrastajcemu
drzewu, maj nie tylko czysto symboliczne zna-
czenie: zawieraj due iloci fosforu, su wic
jako nawz. Naley wybra taki gatunek drzewa,
ktry odpowiadaby charakterowi zmarego. Je-
li zamiana wdrzewo wam nie odpowiada, mo-
ecie sprbowa przemiany wgrzybki. Koreanka
Jae Rhim Lee zamierza nauczy grzybki shiita-
ke (twardnik japoski) tak rozkada ciaa, by nie
zanieczyszczay rodowiska. Artystka robi spe-
cjalne kostiumy pogrzebowe zbaweny, wkt-
rych atwiej bdzie przej od stanu czowiecze-
Frankenstein, prawda? Ale kiedy
dokadnie tak samo ludzie reago-
wali na przeszczepy organw ar-
gumentuje Kowalski.
Alcor wzbudza coraz wik-
sze zainteresowanie. We wrze-
niu o fundacji pisa obszernie
TheNew York Times. Autor ar-
tykuu przypomnia histori Kim
Souzzi, 23-letniej kobiety w ter-
minalnej fazie raka, ktra zdecy-
dowaa si zakonserwowa swoj
gow wciekym azocie. Potrzeb-
ne rodki zebraa w internecie.
Wikszo pacjentw zawiera jed-
nak ubezpieczenie na ycie, wkt-
rym jako beneficjenta wskazuje
Alcor. Niektrzy s na tyle boga-
ci, e sami pokrywaj koszty. Ko-
walski zapewnia, e kady pacjent
jest inny, wrd 135 osb przecho-
wywanych winstytucie s zarw-
no mae dzieci, jak iosoby po dzie-
widziesitce. Pochodz zcaego
wiata, ale najwicej jest Ameryka-
nw. Na dalszych miejscach znaj-
duj si Brytyjczycy, Kanadyjczycy,
FREEPIK (5)
Australijczycy iNiemcy. S wrd
nich profesorowie, szefowie firm,
 KONTEKST

W niebo
Spka Celestis oczywicie zsiedzib wHouston!
proponuje kilka opcji kosmicznego pochwku. Pierw-
sza polega na wysaniu skremowanych prochw na or-
bit okooziemsk wkapsule, ktra po pewnym czasie
spali si watmosferze. Dla zamoniejszych klientw
przeznaczony jest wariant zwysaniem prochw na
Ksiyc. W1998 roku NASA postanowia uhonorowa
doktora Eugenea Shoemakera, wysyajc jego prochy na Ksiyc, dokd
ten amerykaski astronom bardzo chcia dotrze. Jeeli ziemski satelita
ley zbyt blisko, by sprosta waszym potrzebom, mona wybra opcj
std do wiecznoci ikaza wyprawi si wgb wszechwiata wraz calne spustoszenia. Za ojca krioniki uwaa
zmisj Voyager.
Tym, ktrzy nie upieraj si przy kosmosie, brytyjska firma Heavens Abo-
ve Fireworks oferuje fajerwerki zdodatkiem ludzkich prochw iorganizuje
wyjtkowe uroczystoci pogrzebowe poczone zpokazem sztucznych
ogni wykonanych ze szcztkw zmarego.
FURFUR.ME
Wrogi ld
N ajwikszym wyzwaniem krioniki pozo-
staje kwestia, jak zamrozi czowieka,
by nie spowodowa nieodwracalnych uszko-
dze narzdw itkanek. Wostatnich latach
technologia schadzania posza znacznie na-
przd powszechnie stosowane s substan-
cje witryfikujce, ktre ograniczaj powsta-
wanie lodu podczas chodzenia organizmu.
Najmniejsze nawet krysztaki lodu mog
rozsadza cianki komrek, siejc nieodwra-
si Roberta Ettingera, ktry przez wier
wieku kierowa pracami Cryonics Insti-
tute, zaoonego w1976r. Ettinger zmar
w2011r. ioczywicie zosta pomiertnie za-
mroony.

sekretarki, studenci, anawet uko-
chane zwierzta.
Czy jednak odmroenie iprzy-
wrcenie do ycia jest wogle mo-
liwe? PisarzSF Michael Shermer
porwnuje to do truskawek, ktre
po wyjciu zzamraarki szybko si
zamieniaj wcieknc pulp. Neu-
rochirurg Jiang Jiyao, czsto operu-
jcy wniskich temperaturach, take
ma wtpliwoci. Nie mog sobie
wyobrazi, co si dzieje zludzkim
mzgiem schadzanym do skrajnie
niskiej temperatury mwi. Mi-
chael Hendricks, neurolog ibiolog
zUniwersytetu McGilla wMontre-
alu, zapewnia, e technologia po-
trzebna do zamraania ludzkiego
mzgu zmyl ojego pniejszym
przywrceniu do ycia nie istnie-
je nawet na papierze. Na amach
MIT Technology Review Hen-
dricks napisa niedawno, e taki
eksperyment, oile by si powid,
doprowadziby do powstania zupe-
nie nowej osoby: Sugestia powro-
tu do ycia jest odraajc i zgrun-
tu faszyw obietnic, ktrej reali-
zacja znajduje si poza zasigiem
obecnej technologii. Mao tego, po-
wrt do ycia oparty na martwym,
zamroonym materiale przechowy-
wanym przez bran krioniczn
jest po prostu niemoliwy. Dlatego
ci, ktrzy czerpi zyski ztej nadziei,
zasuguj na nasz gniew ipogard.
Kowalski wydaje si tym nie
przejmowa. Jak mwi, warto za-
ryzykowa, bo to przecie samofi-
nansujcy si eksperyment klinicz-
ny. Wiemy, co si dzieje zgrup
kontroln, ktra jest kremowana
lub chowana wziemi. Ale nie wie-
my, co si stanie zgrup ekspery-
mentaln poddan kriokonserwa-
cji. Mamy jej DNA, wic zobaczy-
my, co si stanie.
ELIZABETH DAY GUARDIAN NEWS &MEDIA

REKLAMA
 Jak
obyczaje
stan cywilny: wyjtkowy

jeden m

Rosyjskie prawo zakazuje poligamii. Ajednak nie tylko naKaukazie,

aleiwMoskwie mona spotka kobiety, ktre si zgadzaj zosta drug,
trzeci czy czwart on. Dobrowolnie.

O
d razu mi powiedzia, e
nie ma mowy o powa-
nych planach, bo jest o-
naty. Mnie te nie wgo-
wie byy romanse, tym bardziej zja-
kim obcoplemiecem mwi Da-
sza. Ma rude wosy, na twarzy ani
ladu makijau, ubrana jest wkwie-
cist sukienk. Tym razem nie nosi
hidabu. Wtrakcie rozmowy karmi
piersi modsz creczk Leil, star-
sza, trzyletnia Kausar, bawi si obok.
Wszystko si zaczo wrd pla-
stikowych kwiatkw, zoconych kin-
kietw izdobicych ciany obrazw
zgigantycznymi winogronami re-
stauracja Ognie Baku wMoskwie
nie przypominaa miejsca, gdzie
dziewczyna z Rostowa mogaby
znale nowy pomys na ycie. Da-
sza przyjechaa do stolicy zRosto-
rzeczony, miao by piknie: lub,
wesele na stateczku, apotem dzieci
irodzinne szczcie. Marzenia po-
zostay marzeniami: pewnego dnia,
gdy ukochany znw brutalnie j po-
bi, Dasza spakowaa rzeczy iposta-
nowia zacz od nowa: skoro zro-
dzin nie wyszo, to zrobi karier
piosenkarsk. Zatwoci przesza
przesuchania wOgniach Baku. Od
razu jej si tu spodobao.
Z wanej przyczyny?
Od sidmej wieczorem do pierwszej
wnocy piewaa przeboje rosyjskiej
estrady itradycyjne azerskie pieni.
Po pewnym czasie si zorientowaa,
e na jej wystpy regularnie przy-
chodzi starszy mczyzna, Azer:
siada blisko sceny, sucha, patrzy, je
kolacj iwychodzi. Wkocu popro-
zacz mnie przekonywa, e ro-
bi rzeczy naganne. Mj piew za-
chca ludzi do tego, aby wicej pili,
prowokuje do zdrady maeskiej.
Dwie ony Spytaam, dlaczego mi prawi mora-
y. Odpar, e widzi we mnie inne-
razem go czowieka: dobrego iwraliwego
wjednej opowiada Dasza.
Powiedzia, e jest biznesme-
kawalerce?
nem. Przychodzi codziennie do re-
Takie rzeczy stauracji, pomaga wrozwizywa-
niu rnych problemw, np. wzna-
tylko
lezieniu mieszkania. adnych
wRosji! propozycji, nawet aluzji, e czego
ode mnie chce. Zachowywa si bar-
dzo powcigliwie, amnie pozwa-
la na wszystko: paliam przy nim
papierosy, piam piwo albo drinki.
Wpewnym momencie zrozumia-
am, e si do niego przywizaam
wspomina Dasza. Po miesicu si
TASS/FORUM

wa nad Donem, miaa 25 lat. Wyst- si j ospotkanie. Przedstawi si ja- owiadczy. Nie rozwid si ani nie
powaa jako piosenkarka wrestau- ko Elmir. Mylaam, e bdzie si uczyni jej swoj kochank. Zapro-
racjach. Do Moskwy cign j na- do mnie dostawia. Tymczasem on ponowa, by zostaa jego drug o-

60FORUM 22 2015
n. We wrzeniu 2010r. Dasza wy-
sza za niego za m.
Wieloestwo wislamie jest je-
dynie dopuszczalne, anie zalecane.
W Koranie zapisano: ecie si
zkobietami, ktre s dla was przy-
jemne zdwiema, trzema lub czte-
rema. Lecz jeli si obawiacie, e nie
bdziecie sprawiedliwi, to ecie
si tylko zjedn. Atake: Nigdy nowi panny modej, zwykle jest to
nie zdoacie by sprawiedliwi wo-
bec kilku on, nawet jeeli bdzie-
cie si stara. Zgodnie zislamskim
prawem, aby wzi drug, trzeci
lub czwart on, musi by po te-
mu jaka istotna przyczyna, np. bez-
podno maonki, wojna lub czas
powojenny, gdy liczba niezam-
nych kobiet i wdw jest wiksza
ni liczba mczyzn. Dopuszczalne
s iinne przyczyny, np. fizjologicz-
ne cechy mczyzny, polegajce na
wzmoonej (wstosunku do jego o-
ny) aktywnoci seksualnej, ale przy
spenieniu warunku jednakowego
materialnego zabezpieczenia dwch
lub trzech on.
Dziwne zalubiny
Zgodnie zszarijatem kada zon
ma rwny status, niezalenie od
wieku i tego, czy jest pierwsz
maonk, czy kolejn wszyst- islamsk on Elmira.
kie ciesz si tymi samymi prawa-
mi. Wanie dlatego nie kadego
sta na utrzymanie kilku on. We-
dug Szamila Alautdinowa, ima-
ma meczetu na Pokonnej Grze
wMoskwie, tylko wrosyjskich wa-
runkach mona spotka rodziny,
wktrych obie ony zajmuj ra-
zemjednopokojowe mieszkanko.
Uwaga ma musi by dzielona
midzy maonki po rwno od dla mnie, zakupi rwnie chust
mczyzny, ktry ma wicej ni
jedn on, religia wymaga odpo-
wiedzialnoci ielaznych nerww.
Nie ma statystyk, ktre okre-
layby, ile podobnych rodzin yje
wFederacji Rosyjskiej. Maestwa
religijne, nikah, nie s rejestrowane
wurzdach stanu cywilnego, apod-
czas ceremonii zalubin mczyzny
nikt nie pyta, ktr on sobie bie-
rze. Ponadto wislamie istnieje in-
stytucja rozwodu, niewymagajca
skomplikowanych procedur sdo-
wych mczyzna trzykrotnie wy-
powiada okrelon formuk, apo
trzech miesicach maonkowie s
wolni. Tote nikah mona zawiera
wielokrotnie.
Nikah odbywa si wobecnoci Pocztkowo Dowiedziaa si, e tego dnia pra-
imama lub muy idwch wiad-
kw. Duchowny pyta modych
o zgod na zawarcie maestwa nic si nie
ioddzielnie zadaje pytanie opieku-
jej ojciec lub starszy krewny. Dla
wierzcych muzumanw to obrzd
obowizkowy, piecztka wstawiana
wurzdzie jest zupenie nieistotna.
Dasza nie miaa nic przeciwko
nikah. Przed zalubinami wielokrot-
nie proponowaa Elmirowi, by zo-
sta uniej na noc, ale on za kadym
razem powtarza, e przed nikah
nie mog ich czy adne intymne
relacje. lub Daszy iElmira rni
si nieco od przyjtych standardw
ceremonia odbya si nie wme-
czecie, tylko wwynajtym miesz-
kaniu Daszy. Nikt nie pyta ozgo-
d jej ojca. Na miejscu nie byo
te wiadkw przyjaciele Elmira
wzili udzia wobrzdzie za pored-
nictwem telefonu nastawionego na
tryb gonomwicy. Powtarzajc
za znajomym imamem nieznane
jej arabskie sowa, Dasza staa si
Od Syberii do hidabu
Pocztkowo wjej yciu nic si nie
zmienio. Moe tylko przestaa od-
czuwa wieczne niedobory finanso-
we. Chodziam na fitness, po skle-
pach, adnych ogranicze, y nie
umiera. M mnie nie zmusza,
bym przyja jego wiar, tylko raz,
kiedy kupowalimy nowy paszcz
ipowiedzia, e jeli Allah pozwoli,
to kiedy zakryj ni wosy ibd
j nosi jak prawdziwa muzuman-
ka. Rozemiaam si, bo uwaaam
muzumanki za zniewolone istoty
wpaskudnych dugich szatach. Nie
wyobraaam sobie siebie wtej roli
opowiada.
Kiedy 29 marca 2010 r. rano
media poinformoway ozamachu
terrorystycznym wmoskiewskim
metrze, Marina rzucia si do tele-
fonu. Wpobliu miejsca, gdzie wy-
buchy adunki, pracowa jej starszy
syn. Nie moga si dodzwoni do
niego na komrk, wkocu wksi-
ce telefonicznej znalaza numer je-
go przychodni stomatologicznej.
cuje na drug zmian.
wyciu Daszy Histori 42-letniej Mariny, ko-
biety kochajcej ycie, jedzenie
(Mczyzna nie pies, na koci nie
zmienio.
poleci), walecznej i energicznej,
Tylko mona by zatytuowa Wposzuki-
waniu szczcia. Urodzia si na Sy-
pienidzy
berii, dziecistwo spdzia wUzbe-
jakby byo kistanie, wmodoci chciaa i do
wicej
klasztoru, ale przyjaciele j od tego
odwiedli (Ztakim temperamentem
kady klasztor rozniesiesz na strz-
py). Postanowia zaczepi si jako
wMoskwie. Ukoczya technikum,
podja prac jako tkaczka, zamiesz-
kaa whotelu robotniczym, wysza
za m. Na pocztku lat90. podja
prac wfirmie czyszczcej aluzje
wbiurach. Rozesza si zmem,
bo strasznie pi. Sama wychowaa
dwch synw.
Religi interesowaa si przez
cae ycie, ale wprawosawiu co
jej nie pasowao: caowanie ikon,
wielo witych (Nie wiadomo,
do kogo si modli), przytacza-
jca atmosfera wcerkwi. Przesta-
a chodzi na naboestwa. Przez
p roku prbowaa szczcia uad-
wentystw dnia sidmego, p ro-
ku uscjentologw. Machna r-
k: zamiast duchowoci, jedno oszu-
stwo iwyciganie pienidzy.
Po zamachu na metro, ktrego
dokonali fanatyczni islamici zKau-
kazu, zacza si interesowa isla-
mem. Poczytaa troch winternecie
idosza do wniosku, e wanie ta-
kiej religii szukaa przez cae ycie.
Przesza na islam. Wpracy poczt-
kowo patrzyli na ni koso, ale zcza-
sem si przyzwyczaili, aszef udo-
stpnia jej nawet swj gabinet na
namaz (modlitwa odmawiana przez
pobonych muzumanw pi razy
dziennie).
Trwoga w rodzinie
Kilka miesicy po lubie Dasza za-
cza interesowa si religi ma.
Odwiedzaa strony internetowe po-
wicone islamowi, ogldaa zdjcia
muzumaskich kobiet, wypatrujc
61
FORUM 22 2015
 obyczaje
stan cywilny: wyjtkowy
wich wizerunkach, ubraniach, ma-
kijau czego, co ijej by si spodo-
bao. Doszam do wniosku, e
Bg jest jeden, e to nie do ikon si
trzeba modli, tylko po prostu do
Boga. Zaoyam chust, ktr mi
podarowa, idug spdnic. M Marina poznaa Saida za pored-
przyszed do domu, powiedziaam,
e odtd tak si bd ubiera. Mia trymonialnej dla muzumanw.
zy woczach. Czuam si tak, jak-
bym lataa. Zrozumiaam, na czym
polega sens ycia. To upojne, czo-
wiek chce si tym podzieli zca-
ym wiatem opowiada zentu-
zjazmem Dasza.
Rodzina ztrwog przyja wia-
domo, e ta przyzwyczajona do
wolnoci artystyczna dusza przy-
ja obc, niezrozumia religi,
przestaa si malowa i zacza
nosi hidab. Mama pakaa, ko-
leanki pakay, ojciec nie chcia
ze mn przez dugi czas rozma-
wia mwi Dasza. Z pierwsz
on Elmira, mod Azerk, nigdy
si nie spotkaa. Pocztkowo to j
mczyo. Modliam si do Boga,
eby uwolni mnie od zazdroci.
Po jakim czasie zrozumiaam, e
to ju nie ma dla mnie znaczenia
wspomina.
Kiedy pierwsza ona wyjechaa
do Azerbejdanu, eby si opieko-
wa star teciow, zRostowa przy-
jechaa do Moskwy mama Daszy,
zaniepokojona przejciem crki na
islam. Po kilku dniach spdzonych
wjej domu, uspokoia si. Dasza
rzucia prac wrestauracji, do sp-
ki zkoleank zaja si sprowadza-
niem zTajlandii strojw dla muzu-
manek izaoya wasny sklep.
Przed urodzeniem pierwszej
crki Elmir zaproponowa, by za-
legalizowa maestwo wurz-
dzie stanu cywilnego. Pozna czon-
kw jej rodziny, po pewnym czasie,
gdy ju urodziy si dzieci, przez
Skypea przedstawi Dasz swojej
matce. Zpierwsz on te rozma-
wia przez Skypea, od czasu do cza-
su jedzi do Azerbejdanu, by si
zni zobaczy. Dasza spodziewa
si trzeciego dziecka, dla Elmira to
bdzie sidme, rnica wieku mi-
dzy najmodszymi dziemi zr-
nych maestw wynosi zaledwie
trzy miesice. Moe sobie mie
62FORUM 22 2015
idziesi on. Itak jestem gotowa
by znim do koca ycia. To naj-
wspanialszy czowiek na wiecie
zapewnia Dasza.
pi z nim razem?
jako szo,
nictwem internetowej strony ma-
Pocztkowo nie zwrciam na
niego uwagi ja bizneswoman,
aon kierowca autobusu, na doda-
tek Tadyk opowiada. Przyjecha
do Rosji na zarobek. Wysya pie-
nidze do kraju, gdzie mia dwie
ony iczworo dzieci. Marina przez
tydzie wypakiwaa wtpliwoci
koleance wmankiet inie moga
si zdecydowa. Miaa zosta trze-
ci on czowieka, ktry na doda-
tek by odziesi lat modszy od
niej. Nie kochaam go, ale wie-
dziaam, e musz mu pomc. To
przesdzio. Po miesicu przysza
mio mwi. Poznaa dwie ony
Saida telefonicznie. Poinformowa
je, e oeni si po raz trzeci. Zroz-
mowy nic nie wyszo, bo nie ro-
zumiay rosyjskiego. Obiecaa, e
sprbuje sprowadzi ca rodzin
ma zTadykistanu do Moskwy.
Gromem zjasnego nieba by dla
niej czwarty oenek Saida, z25-let-
ni Juli. Nie spaam po nocach,
pakaam. Kiedy miaam zosta
trzeci on, wiedziaam, na co si
decyduj, ale na t czwart nie by-
am przygotowana wspomina. Ju-
lia chciaa si wyrwa spod opieki
apodyktycznych rodzicw, ktrzy
zabraniali jej wyznawa islam ino-
si hidab. Said chcia, eby jego o-
ny yy ze sob wzgodzie, razem
robiy zakupy, przygotowyway po-
siki, by Marina dzielia si zJuli
dowiadczeniem yciowym iuczy-
a j zasad wiary.
Przed lubem Julia mwia, e
zgadza si na wszystko, ale wkrt-
ce zacza urzdza sceny zazdroci.
Oliwy do ognia dolewaa mama Ju-
lii, ktra kategorycznie nie zgadza-
a si zwyborem crki, przyjeda-
a, robia awantury, podejrzewaa,
e obie kobiety pi zSaidem jed-
noczenie. Po dwch tygodniach
awantur Julia nie wytrzymaa ipo-
wiedziaa, e chce si rozwie.
Wiadomo od Julii: Dla mnie
ten czowiek ju nie istnieje, nie
mam nic do powiedzenia. Prosz
napisa przestrog dla dziewczyn,
Wszystko eby nie wierzyy wte brednie oza-
letach wieloestwa. Zosta drug
on, to jeszcze ujdzie, ale trzeci
pki wdomu czy czwart koszmar.
Marina i Dasza poznay si
nie pojawia w muzumaskim klubie Aisza,
si czwarta zaoonym w2012r. Wniedzie-
l kobiety spotykaj si wklubie,
teciowa przynosz saatki iciasta, plotku-
j omach, co jaki czas jed na
konferencje, ucz si arabskiego,
urzdzaj kinderbale, wyprawia-
j si za miasto pojedzi na nar-
tach. Wikszo czonki stanowi
mode Rosjanki, ktre przeszy na
islam.
Klub drugich on
Klubem zarzdza 28-letnia Klaudia.
Ma na sobie chust ibluzk zna-
pisem Hijab myright, mycho-
ice, mylife. Przesza na islam, gdy
miaa 18 lat, spontanicznie. Wy-
chowana wwielodzietnej, biednej
rodzinie, wreligii znalaza ukojenie
iprawd. To moje zasady yciowe,
nie musiaam si niczemu podpo-
rzdkowywa. Ale cigle si musz
ztego tumaczy. Jestem Rosjank,
urodziam si wMoskwie, nic zego
nie robi, ale dzielnicowy regularnie
mnie odwiedza ipyta: Co ztob,
Klaudio? Co ty narobia?. Aprze-
cie nie jestem narkomank ani pro-
stytutk. Co robi nie tak? Ludzie
si ze mnie miej: Id do haremu
powiadaj. To boli. Moe zostan
drug czy trzeci on jakiego po-
rzdnego muzumanina. Wcale nie
musz by pierwsz ijedyn.
Ci, ktrzy patrz zboku na ko-
biety godzce si by kolejn on,
nie rozumiej, dlaczego tak si dzie-
je. Te dziewczyny trafiaj na mur
niezrozumienia podkrela Dasza.
AKlaudia dodaje, ledwie hamujc
emocje: W wieckim spoecze-
stwie mczyni porzucaj kobiety,
dzieci, zdradzaj wspmaonkw
ipanuje wok tego tolerancja. Za
to jak sysz, e muzumanin wzi
drug on, zaraz krzycz: Co za
barbarzycy!. Czy to wporzdku?
NA PODST. ESQUIRE.RU
 cywilizacja S C I -T E C H Z W IE R Z TA A R C HE O L O GI A

PSYCHOTROPY
Dziewc
Psycholog: Na jej grb natra-
fi pewien duski rol-
Yes you can! nik w Egtved jeszcze
w 1921 r., gdy chcial

N ie mamy wpywu na polityk i polity-

kw takie jest do powszechne od-
czucie. Oni suchaj gwnie specjalistw
zniwelowa spory pa-
grek na swoim polu.
Krtko potem trumna
od wizerunku imowy ciaa, trenuj gesty wyobiona z dbowego
budzce zaufanie. To, co wane, schodzi na pnia wraz ze szcztkami
dalszy plan. dziewczyny znalaza si

K
A jednak i my moemy wpywa na po- iedy ta niespena
litykw zapewnia Craig Malkin, psycho- osiemnastoletnia
log zHarvardu. A t drog moemy mie dziewczyna umie-
wpyw na przyszo kraju. raa, w Jutlandii musia-
Politycy twierdzi Malkin s ksztato- o by wanie lato. Wosy miaa
wani przez nas: przez nasz aplauz, wyniki nieco krtsze po bokach i dugie
sonday, nasze gosy w wyborach. Dlatego ztyu. Nosia krciutk spdniczk
powinnimy uwaa, komu bijemy brawo, zplecionych wenianych sznurkw
aod kogo si odwracamy. Bo z tego poli- i bluzk z krtkimi rkawami. Na
tycy (ikandydaci na politykw) wycigaj pasie wok jej bioder znajdowaa
wnioski, czego oczekujemy od przywdcy. si wyjtkowa ozdoba: spory kr-
Za politycy godni aprobaty to tacy, ktrzy ek z brzu, zapewne wyobraenie
inspiruj, a nie szczuj; ktrzy zawdzicza- dysku sonecznego. Inne ozdoby
j sw pozycj sile przekona, a nie spryto- dziewczyny to kolczyki i branso-
wi ibezwzgldnoci; ktrzy budz w spo- letki z brzu.
eczestwie to, co najlepsze, anie to, co naj- Musiaa wyglda do no-
w muzeum w Kopen-
hadze. To wanie dzi-
ki zachowaniu si pnia
mona byo ustali, kie-
dy cito db, z ktrego wykona-
no trumn. Dendrochronolodzy
stwierdzili, e musiao to by oko-
o 1370 r. p.n.e.
Jednak dopiero obecne metody
badawcze pozwoliy rzuci wicej
wiata na znalezisko. Na podsta-
wie bada stenia strontu we wo-
sach i zbach (izotop ten wystpu-
je w rnych steniach w rnych
rejonach) dao si ustali, e dziew-
czyna bya niestrudzonym podr-

NATIONALMUSEET (4), THOTH TECHNOLOGY, MAT. PRASOWE (2)

gorsze. woczenie, nawet jak na na- nikiem.
Nie powinnimy premiowa polityka za to, sze standardy, w tej mini- Nie urodzia si na terenie dzi-
e obstaje przy swoim i nigdy nie daje si spdniczce i T-shircie siejszej Danii, tylko na pou-
przekona, nawet wbrew faktom. Nie apro- uwaa duska dniu obecnych Niemiec.
bujmy polityka, ktry widzi wiat wkate- archeoloka Karin Ponad rok przed mier-
goriach czarnych i biaych, nie uznaje sza- Margarita Frei. ci odwiedzia swoj
roci, dzieli spoeczestwo na przyjaci Ale nie sposb dawn ojczyzn, po-
iwrogw. Taki polityk uwaa, e kto nie odgadn, jak tem znowu bya wJu-
z nami, ten przeciwko nam, i wkrtce za- wygldaa ta ta- tlandii, na 9 miesicy
cznie sporzdza list wrogw akiedy jemnicza dziew- przed mierci znw
moe i ty si na niej znajdziesz. c z y n a , u m a r- wrcia w rodzinne
Nie powinnimy odrzuca polityka dlatego, a bowiem przed strony i tam zostaa oko-
e rzekomo jest zbyt mikki, gdy potrafi 3400 laty. o p roku. Do
powiedzie przepraszam, a czasem okazuje
wzruszenie. Takie uczucia, jak smutek wo-
bec nieszczcia czy wspczucie dla ofiar, TRENDY
integruj nard. Nie wracaj wieczorem sama
Nie nagradzajmy bezwzgldnoci, osobi- Studentki i studenci Uniwersytetu Michigan czuli si nieswojo,
stych atakw, bezpardonowego poniania wracajc samotnie wieczorami do domw. Postanowili co z tym zrobi.
innych wdyskusji. Moe nas to cieszy, gdy Tak narodzi si pomys na now aplikacj The Companion App kt-
w TV bliski nam polityk gruje nad prze- r mona bdzie zainstalowa na swoim smartfonie. W aplikacji wystar-
czy okreli tras, jak zamierzamy samotnie pokona, a nastpnie po-
ciwnikiem. Jeli jednak jest napastliwy, nie da namiary do czonkw rodziny bd znajomych. Potem aplikacja sama
dopuszcza innych do gosu, mona si oba- sprawdza, czy nie zbaczamy z drogi, a w razie czego (naga zmiana trasy,
wia, e okae si guchy take na odczucia upadek telefonu itp.) zawiadamia osoby z podanej listy, e co jest nie
spoeczestwa. wporzdku. W aplikacji jest te dostpna opcja wezwania policji.
SDDEUTSCHE ZEITUNG, THE NEW YORK TIMES, FRANFURTER ALLGEMEINE ZEITUNG, WIRED, TELEPOLIS, SKEPTIC

64FORUM 22 2015
Z D R O W IE INN O WA C JE za g ad k i KO SM O S

zyna w drodze VARIA

Stenie strontu w pierwszym staym zbie
dziewczyny pokazuje, gdzie przebywaa przez pierwsze
3lata ycia. Stenie strontu we wosach zdradza,
gdzie spdzia ostatnie 23 miesice ycia.
Stenie strontu w 3 segmentach
paznokci wyjania, gdzie bya przez
ostatnie p roku ycia.
Egtved przybya nieco ponad mie-
sic przed mierci i zostaa tu ju
na zawsze. Wyglda na to, e jej
ycie to byy cige podre mi-
dzy tymi dwoma rejonami Europy.
Moe dziewczyna z Egtved by-
a kapank? Wskazywaby na to
dysk z brzu, przypity do jej pa-
sa. Rwnie jej ubir ozdobna
krtka spdniczka spotykany by
wanie wrd kapanw kultu so-
necznego.
Ale moga te by crk wodza
plemienia z poudnia obecnych
Niemiec, wydan za syna wodza
z Jutlandii. Tego typu zwizki za-
wierano w epoce brzu dla zacie-
nienia wizw pomidzy dwoma
potnymi plemionami.
Nie wiadomo, jaka bya przy-
czyna mierci wdrowniczki z Eg-
tved. Ale naukowcom udao si
ustali, e musiaa zmaga si ze
stresem bd powan chorob.
Jest jeszcze inna zagadka. Przy
gowie dziewczyny, w pojemniczku
z kory brzozowej, pochowano pro-
chy szecioletniego dziecka.
U stp dziewczyny znajdowa
si jeszcze jeden pojemnik z kory,
a w nim lady wywaru z jakich
zi z domieszk alkoholu. Czy by
to magiczny napj, ktry mia ka-
pank wprawia w trans? Czy tyl-
ko rozgrzewajcy napitek przed
najdusz drog?
Wind
do nieba
W Pimie wi-
tym do nieba si-
gaa drabina, po
ktrej wchodzi-
li i schodzili anio-
owie. A przynaj-
mniej taki sen mia
patriarcha Jakub.
W naszych cza-
sach projektanci lo-
tw kosmicznych,
np. z NASA, od dawna ju marz o kosmicznej
windzie. Takiej, ktra sigaaby do stratosfery.
Pojazdy kosmiczne zuywayby o 30 proc. mniej
paliwa, gdyby nie musiay startowa z Ziemi.
Dzi wiele wskazuje na to, e to marzenie ma
szans si speni. Kanadyjska firma Thoth Tech-
nology uzyskaa wanie w USA patent na bu-
dow wiey o wysokoci bagatela 20 kilome-
trw. Astronauci docieraliby na szczyt wind. Ta-
jemnic patentu jest konstrukcja wiey, ktra ma
zabezpieczy j przed porywami wiatru. Zaka-
da si, e budowa potrwa ok. 5 lat. Wiea (ktra
bdzie wypeniona powietrzem) ma zarobi na
siebie: zapac firmy telekomunikacyjne i tury-
ci, spragnieni widoku Ziemi (prawie) z nieba.
Sanie ka
szkodzi zdrowiu!
W ku nigdy nie jestemy sami. Towarzysz
nam mikroskopijne roztocza powodujce aler-
gie. Pono jest ich do 1,5 mln.
Roztocza potrzebuj do ycia wilgoci i ciepe-
ka. Zdaniem naukowcw lepiej wic odrzuci rano
kodr i ka nie sa. Wtedy (moe) wygin?
A moe to pomys leniwych naukowcw?

Paszcz niewidka atwiej wykry raka

Jeszcze jedno marzenie z bani dziecicych uda-
o si zrealizowa: powsta maskujcy materia
o gruboci zaledwie 90 nanometrw, ktry spra-
wia, e zasonite nim trjwymiarowe obiekty
staj si niewidzialne. Badacze z uniwersyte-
tu w Berkeley wKalifornii uszyli ten paszcz
niewidk z metamateriau, czyli sztucznej
struktury o waciwociach elektromagnetycz-
nych: materia odwraca kierunek padajcych pro-
mieni wiata od skrywanego obiektu. Wynalaz-
kiem ywo zainteresowa si ju Pentagon.
Test, opracowany przez specjalistw z Royal Brompton
Hospital i Instytut NHL w Londynie, pozwala wykry
worganizmie rne formy raka. Test polega na scree-
ningu osocza krwi w poszukiwaniu mikroskopijnych
fragmentw nowotworowego materiau genetycznego,
znanych jako circulating tumor DNA.
Taki test by teoretycznie moliwy ju dawniej, ale prak-
tycznie nierealny z uwagi na olbrzymie koszty bada
ludzkiego DNA, idce w miliony dolarw. Postpy
technologii pozwoliy ostatnio obniy koszt testu
do ok. 200 dolarw.

65
FORUM 22 2015
 rozmowa
nauka kontra religia

Papie
ateistw
Richard Dawkins jest jednym znajbardziej znanych
wspczesnych naukowcw, autorem przeomowego dziea
Samolubny gen. Ostatnio jednak czciej ni wnaukowe dysputy
angauje si wkrucjat przeciwko religii.
The Observer

Richard Dawkins
(ur. w1941 r.), brytyjski zoolog iewolucjonista, gorcy
ordownik ateizmu iwrg religii. Autor gonych ksi-
ek, takich jak Samolubny gen czy Fenotyp rozsze-
rzony. Przedstawi wnich teori ewolucji, wktrej
jednostk doboru naturalnego jest gen, aorganizmy
ywe s jedynie maszynami przetrwania. Krytycy
twierdzili, e to zamach na wartoci humanistyczne,
czemu autor zdecydowanie zaprzecza. Dawkins uwiel-
bia poezj, zwaszcza Betjemana, Yeatsa iHousmana.
Przyznaje, e czsto pacze nad szczeglnie piknymi
wierszami. Jego naukowym idolem jest Karol Darwin.
Uwaa, e kontynuuje jego misj, walczc zreligijnymi WRITER PICTURES/FORUM

zabobonami iobskurantyzmem. Ma te sabo

do nowoczesnych technologii, zwaszcza Twittera,
na ktrym zamieszcza kontrowersyjne komentarze.
eni si trzykrotnie, ostatnio zaktork Lall Ward.
Od 2006r. stoi na czele Fundacji na rzecz Rozumu
iNauki promujcej racjonalizm ihumanizm oraz
zachca ateistw do publicznego ujawniania
swojego wiatopogldu.

66FORUM 22 2015
 67
FORUM 22 2015
 rozmowa

N
nauka kontra religia

a forum publicznym jest

wojowniczy, wygadany
i nieugity zupenie
inny ni wyciu prywat-
nym. To on wymyli sowo mem
na okrelenie wszystkiego, co si
rozchodzi niczym wirus na du-
go przed pojawieniem si inter-
netu. Mem wystpuje wostatnim
rozdziale jego ksiki Samolubny
gen, opublikowanej w1976r. To
wanie ona przyniosa 74-letnie-
mu dzi naukowcowi saw iwy-
niosa go na akademicki olimp.
Staa si wiatowym bestselerem;
przeoona na 25 jzykw, rozesza
si wponad milionie egzemplarzy.
Drugi bestseler to Bg urojony
z2006r. pokaza zupenie nowe
oblicze autora, wojujcego ateisty.
Zczasem w wizerunek przymi
Dawkinsa naukowca. Akcja jego
najnowszej ksiki Brief Candle
intheDark drugiej czci jego
autobiografii (wWielkiej Bryta-
nii ukazaa si pod koniec wrze-
niabr.) rozpoczyna si wkrtce
po publikacji poprzedniego dziea.

Brief Candle intheDarkza-

czyna si od 70 urodzin ireflek-
sji, e czuje si pan jak 25-latek.
Richard Dawkins: Jestem jak
modzieniaszek, wci peen rado-
ci ycia. Nie czuj si zbyt odpo-
wiedzialny ani bardzo dorosy.

W czym si to przejawia?
Myl, e w braku zahamo-
wa. Mam nadziej, e general-
nie jestem grzeczny, ale lubi wa-
li prawd prosto zmostu. Zaley
mi na pewnych rzeczach inie jest
mi obojtne, co si wydarzy. Mam
bardzo emocjonalny stosunek do
tego, co si dzieje wok.
Napisa pan Samolubny
gen jako mody czowiek. Czy
dalej podtrzymuje pan zawarte
wksice tezy?
Nie wycofuj si zniczego, co
napisaem. Wpewnym sensie to
godne poaowania, bo naukowcy
raczej szczyc si zmian stanowi-
lubnego genu. Co wicej, uwaam,
e gwna teza ksiki (przetrwa-
j tylko te geny, ktre dziaaj tak,
by maksymalnie zwikszy szan-
se na skuteczn replikacj iprze-
trwanie; wszystkie organizmy, tak-
e czowiek, s jedynie wehikua-
mi przetrwania, nonikami genw
przyp. FORUM) wielokrotnie si
od tamtego czasu potwierdzia.
To niesamowite, jak bardzo
wiat si zmieni od tamtej ksi-
ki. Zwaszcza genetyka posza
zi technologii informatycznej, bo
przecie DNA jest jak jzyk kom-
puterowy. Zakadali to ju Watson
iCrick w1953r., ale dopiero ostat-
nio stao si to oczywiste.
Wielu uwaa, e biotechno-
logia wyznacza kolejne granice
wnauce. Obszar poznania wtej
dziedzinie poszerza si wpost-
pie geometrycznym, jak moc pro-
cesorw. Pana to ekscytuje czy
przeraa?
Raczej to pierwsze. Ostatnio
CAGLECARTOONS

ska wprzeciwiestwie do polity- bardzo do przodu, prawda? uczestniczyem w Los Alamos

kw. Ja jednak zca moc podpi- Wszystko, co jest zwizane wpierwszej konferencji powico-
suj si pod przesaniem Samo- zbiologi, stao si niemal ga- nej sztucznemu yciu. Sdz, e to

68FORUM 22 2015
niezwykle ekscytujca perspekty-
wa, bo jako naturalista wsensie fi-
lozoficznym nie postrzegam ycia
jako czego magicznego czy nad-
przyrodzonego. Dlatego powinno
by moliwe stworzenie ycia za
porednictwem reakcji chemicz-
nych lub sztucznej inteligencji,
jak obdarzony byby komputer.
Obie moliwoci s niezwykle in-
spirujce itroch niepokojce.
W jakim sensie niepokojce?
Chodzi mi oprzejcie paecz-
ki, zastpienie ycia zbudowane-
go na atomach wgla yciem krze-
mowym. Jestem wstanie wyobra-
zi sobie tak oto scen, gdy dwie
krzemowe istoty siedz naprzeciw-
ko siebie idyskutuj otym, jak to
wodlegej przeszoci, uzarania
dziejw, istniaa mikka, wodnista
izbudowana zatomw wgla for-
ma ycia, ktra daa pocztek ich
cywilizacji. Wielu ludzi uwaa ta-
k wizj za straszn ija to rozu- wstukuje 140 znakw ipatrzy,
miem. Ale myl, e jest ona rw-
nie niezwykle ekscytujca.
Niezbyt si pan przejmu-
je kruchoci i sabociami, ja-
kie dotykaj wikszo ludzi.
Wtrudnych czasach wielu znich
zwraca si ku religii wposzuki-
waniu ukojenia ipocieszenia
Tak, nawet jeli to faszywa po-
ciecha. Kiedy adnie to uj Ste-
ven Pinker: Kiedy goni ci tygrys,
czerpiesz pocieszenie zwyobraa-
nia sobie, e goni ci krlik. Ale
to naprawd jest tygrys. Nie za-
mierzam rozwiewa iluzji ani wy-
prowadza zbdu kogo, kto jest
wrozpaczy. Ale ceni prawd. My-
l, e prawda owiecie niesie ze
sob wielk pozytywn warto.
Kto wie, moe nawet pewne po-
cieszenie? To zdumiewajce, e
my, owoce ewolucji, mamy mzgi
zdolne zrozumie, dlaczego tu je-
stemy, skd pochodzimy, a tak-
e skd pochodzi i dokd zmie-
rza wiat wok nas. Jako biologa
zachwyca mnie fakt, e znajbar-
dziej podstawowej formy ycia
moe powsta, bez amania praw
fizyki, niesychanie skomplikowa-
ny organizm ludzki, ktry potrafi
rachowa, mwi tyloma jzykami
itworzy poezj.
Sdzi pan, e nauka wygry-
wa starcie zwielkimi religiami,
oferujc przekonujc narracj?
Czy te przyjdzie nam jeszcze po-
czeka na jej ostateczne zwyci-
stwo?
Patrzc na wiat jako cao, czowieka
stwierdzenie, e nauka wygrywa
t batali, byoby zbyt optymi-
styczne. Kiedy jednak si spojrzy
na obszary, gdzie edukacja stoi na
dobrym poziomie, gdzie pastwo
socjalne rozwinite jest na tyle, e
ludzie maj czas pomyle irobi
rzeczy, na ktre naprawd maj
ochot, anie tylko walcz oprze-
trwanie, to tak, sdz, e wygry-
wamy.
Czy nie dziwi pana to, e czo-
wiek, ktry wymyli termin
mem, siedzi sobie na kanapie,
jak jego idee pyn wwiat?
W 1976r. nie mogem otym
nawet pomarzy. Myl, e in-
ternet jest zadziwiajc emana-
cj wspczesnego wiata. Jestem
nim zafascynowany. To niezwykle
interesujcy pomys, na ktry sam
bym nie wpad.
Jest pan mistrzem Twittera
Nie wiem, czy mistrz to dobre
sowo. Ofiara brzmi ju lepiej.
Czuje si pan bardzo nierozu-
miany czy te lubi pan, od czasu
do czasu, wzi udzia wtakiej
wirtualnej mcce?
O nie, tylko nie mcka. Ona za-
wsze prowadzi do nieporozumie.
Jak si pan czuje wcentrum
wirtualnego zamieszania?
Ciesz si, e nie padem na ra-
zie ofiar prawdziwego polowania
na czarownice, cho Twitter oraz
cay internet s wprost stworzone
do nagonek urzdzanych przez mo-
toch. Przypomina to redniowiecze,
gdy ludzie ponli na stosach.
Mwi pan oprawdzie ipasji,
ale czy nie sdzi pan, e niektre
paskie wypowiedzi raczej szko-
dz, ni pomagaj? Wemy cho-
by uwag otym, e 20proc. lau-
reatw Nagrody Nobla to ydzi,
Czowiek ajedynie miesznie maa grup-
ka to Arabowie?
zwgla Myl, e rnica jest ogromna,
zbuduje zwaywszy liczb ydw na wie-
cie. Jest wtym co frapujcego, cze-
go jestem ciekaw ico chtnie bym
krzemowego. zgbi.
Izacznie si W autobiografii nieraz doce-
nowa era nia pan kobiety. Gdy na zako-
czenie jednego zwykadw ko-
leanka podesza i pocaowaa
pana wczoo, mia pan to sko-
mentowa tak: Kobieca czuo
jeden zpowodw, dla ktrych
warto dalej y.
Bo to prawda. To oczywiste, e
doceniam kobiety, mao tego, ja je
uwielbiam. Oczywicie nie wszyst-
kie, ale
Co takiego maj kobiety, cze-
go brak mczyznom?
O czuoci ju wspominalimy,
cho mczyni te potrafi by
czuli. C mam powiedzie? Je-
stem heteroseksualnym samcem.
atwo mnie... zauroczy.
Myli pan ostaroci imierci?
Tak. Cho niespecjalnie podoba
mi si proces umierania, bo lekarze
to nie weterynarze, ktrzy mog
szybko zakoczy nasze cierpienie.
Ajeli chodzi obycie martwym, to
podzielam stanowisko Marka Twa-
ina, ktry powiedzia kiedy: Nie
boj si mierci. Byem martwy
przez miliardy lat, zanim si uro-
dziem, inie czuem ztego powo-
du adnego dyskomfortu. Jedyn
rzecz, ktra moe budzi strach
wzwizku ze mierci, jest wiecz-
no. Wistocie jest tak przeraaj-
ca, e lepiej j przetrwa wstanie
oglnego znieczulenia.
auje pan czego wyciu?
Kto zada to samo pytanie poe-
cie Johnowi Betjemanowi, aten od-
par: auj, e nie uprawiaem
wyciu wicej seksu.
CAROLE CADWALLADR
GUARDIAN NEWS &MEDIA
69
FORUM 22 2015
 kompas
samochodem po Namibii

ARCO/FORUM
Wymare miasto KOLMANSKOP. Grnikw
zkopalni diamentw ju tu nie ma, ich miejsce
zajy wydmy.

NAMIBIA
Sossusvlei
Kolmanskop
Kanion Fish River
Lderitz

Bawaria na piasku
70FORUM 22 2015
Pustynia, miasta widma iWybrzee Szkieletw.
Oto dzika ipikna Namibia, wci jeszcze nieodkryta przez obieywiatw.
Los Angeles Times

71
FORUM 22 2015
 kompas

F
samochodem po Namibii

ascynujcy kanion, wido-

ki niczym zinnego wiata,
ekskluzywne hotele imia-
sto jakby ywcem przenie-
sione zBawarii to wszystko za-
piera dech wtym pustynnym kra-
ju na poudniowo-zachodnim wy-
brzeu Afryki. Anocne niebo jest
tu naprawd jedyne wswoim ro-
dzaju. Pustynia gorca jak patel-
nia, opustoszae miasta widma,
mienice si kolorami kaniony
iwstgi pustych autostrad. Witaj-
cie wNamibii, na zachodnim wy-
brzeu Afryki, midzy RPA aAn-
gol, gdzie pustynia jest bardziej
gorca, adrogi bardziej puste ni
gdziekolwiek na wiecie.
Jak wiele niezapomnianych wy-
praw samochodowych moja pierw-
sza podr do Namibii zacza si
pod pretekstem urwania ze szkoy.
Byo to w1998r., miaem 24 la-
ta izbieraem materiay do pracy
dyplomowej wKenii, kiedy kupi-
em bilet na samolot do Kapsztadu.
Jeszcze zanim wyldowalimy, by-
em tak urzeczony opisami ssied-
niej Namibii wmoim przewodni-
ku, e jedyn rozsdn rzecz, jak
mogem zrobi, to wynaj samo-
chd iruszy wkierunku granicy.

wierszcze XXL
W tym roku udao mi si wko-
cu namwi kilku przyjaci, eby
znw tam ze mn pojechali. Musie-
limy zmodyfikowa tras tak, aby
dostosowa j do nowych warun-
kw: nie mamy ju dwudziestu kil-
ku lat ijestemy bardzo zajtymi
ludmi. Odpucilimy sobie dug
podr samochodem zKapsztadu
ipolecielimy prosto do Windhuk,
stolicy Namibii, atam wynajlimy
zgrabny minivan (chocia wAme-
ryce uznano by go raczej za troch
wikszy wzek golfowy). Trzeba
byo te odwiey muzyk: Nir-
vana ustpia miejsca Fleet Foxes.
Kada wyprawa samochodowa
na poudniowy wschd wiedzie
przez wysokie gry o stromych
zboczach, tote pierwszy postj
zaplanowalimy wkanionie Fish
Namibii, cho wielkoci ustpuje
jedynie amerykaskiemu Wielkie-
mu Kanionowi. Nie ma tu jednak
ogromnych parkingw, autokarw
wypenionych po brzegi turysta-
mi ani kina wywietlajcego filmy
wsystemie IMAX jedynie may,
pusty taras widokowy. Mona tu
swobodnie spacerowa po nieogro-
dzonym brzegu urwiska; czowiek
odnosi wraenie, e znajduje si na
kracu wiata.
Dla tych bardziej ambitnych
isprawnych fizycznie organizowana
jest piciodniowa wdrwka wgb
kanionu (niepokojce jest to, e na
mapach wpoowie trasy zaznaczo-
Morze wydm dzie soca, po powrocie na kwate-
na pustyni r, wmyl uwiconej tradycji sa-
SOSSUSVLEI. fari. Nocowalimy weklektycznym
Caon Lodge, w wolno stojcych
domkach ukrytych wrd blokw
skalnych (zupenie jak wJaskiniow-
cach), na skraju rozlegej rwniny.
Hotel oferuje wdrwki zprzewod-
nikiem, mi obsug iupragnione
schronienie przed olbrzymich roz-
miarw insektami: wygldaj na
wystarczajco due, by powali ko-
ta (podobno to niewinne wierszcze,
ale zachowaniem przypominaj bar-
dziej bestie zhorrorwSF).
Nastpny punkt na naszej
trasie to miasto Lderitz na
ARCO/FORUM

River, dwa dni jazdy na poudnie na jest droga ewakuacyjna). Dla in- szczcie nie ma wnim wiersz-
od Windhuk. Miejsce to jest prak- nych przewidziane s sundowners, czy na atlantyckim wybrzeu.
tycznie nieznane poza granicami mocne drinki serwowane ozacho- Podr z kanionu na wybrzee

72FORUM 22 2015
trwa cay dzie: najpierw kilka
godzin na wyboistych, pokrytych
wirem drogach, a potem du-
ga, wygodna jazda autostrad B4,
tak prost ipust, e trzymanie
rk na kierownicy wydaje si for-
malnoci.
Mimo pozornego podobie-
stwa Namibii do zachodu Stanw
Zjednoczonych nikt nie pomyli
tego miejsca zkrajobrazami Ari-
zony czy Nevady. Moe to przez
strusie przechadzajce si leniwie
wzdu drogi. Amoe po prostu
przez pustk. Namibia jest dwa ra-
zy wiksza od Kalifornii, ale liczba
jej ludnoci to zaledwie pi pro-
cent mieszkacw tego ameryka-
skiego stanu. Tutaj termin tereny
wiejskie oznacza, e jadc przez
100 mil autostrad, nie natrafimy kadubw rozbitych statkw, cz-
na siedziby ludzkie (ani na stacj ciowo zagrzebane pod naniesio-
benzynow). Co jaki czas zatrzy- nym przez sztormy piaskiem.
mywalimy samochd iszlimy ka-
waek wgb pustyni, rozmylajc Angeliny nie wpucimy
nad tym, jak ogromna pusta prze- Wrd tego pustkowia ley kolejny,
strze dzieli nas od niewyobraal- nieprawdopodobny cel naszej po-
nie odlegego horyzontu. Nigdy dry: Lderitz. Namibia bya kie-
wczeniej nie znajdowaem si tak dy niemieck koloni, awLde-
daleko od innych ludzi. ritz ta spucizna jest tyle widocz-
Jeli ju teraz poczulicie si na, co zaskakujca. Niemieckie
nieswojo, zaczekajcie, a dotrzemy piekarnie, bawarska architektura
na wybrzee. Wmiar jak si tam iwicej umlautw wnazwach ulic,
zbliamy, piasek zmienia barw ni jestecie sobie wstanie wyobra-
ztej na ksiycowo szar. Tutej- zi. Bezadny to jedyne sowo, ja-
sze wybrzee, od piciu wiekw cie- kim mona okreli t XIX-wieczn
szce si z saw wrd maryna- wiosk wcinit midzy setki mil
rzy, jest czsto spowite zdradzieck kwadratowych spalonego socem
mg. Dalej na pnoc, na Wybrze- pustkowia ilodowate antarktyczne
u Szkieletw, wci bielej resztki prdy, obmywajce wybrzee.
73
FORUM 22 2015
 kompas
samochodem po Namibii

Lderitz, ze sw pen ycia ba-

warsk atmosfer, lece pord
tak niegocinnego otoczenia, samo
wsobie jest atrakcj. Op godziny
drogi std na poudnie znajduje si
Dias Point, gdzie samotnie trzyma
stra replika krzya ustawionego
tu w1488 r. przez podrnika Bar-
tolomeu Diasa (pierwszego Euro-
pejczyka, ktry opyn Przyldek
Dobrej Nadziei).
Niedaleko Lderitz znajduje si
miasto widmo Kolmanskop, opusz-
czona osada grnikw z kopal-
ni diamentw, oktr upomniay
si czas ipustynia. Mona tu swo-
bodnie chodzi po smaganych pia-
skiem zabudowaniach, obserwujc,
jak wydmy przedostaj si powoli
do ich wntrz przez drzwi iokna.
Jeli wejdziecie do jednego ztych
domw, przebrniecie przez wype-
niony do poowy piaskiem parter
iostronie wejdziecie po czciowo
sprchniaych schodach do sypial-
ni, zobaczycie, e tapety, ozdoby na
cianach, agdzieniegdzie nawet szy-
by woknach pozostay nietknite.
Opuszczamy Lderitz ipo 12
godzinach jazdy samochodem zbli-
amy si do najwikszej atrakcji
Namibii: Sossusvlei, wparku na-
rodowym Namib-Naukluft. Nie-
koczce si fale najwikszych na
wiecie inajbardziej fotogenicz-
nych piaszczystych wydm tworz
krajobraz nie z tego wiata. Ich
barwy oszaamiajca czerwie
i ognisty pomaracz na tle kry-
stalicznego, bkitnego nieba s
jeszcze bardziej imponujce ni
ich rozmiary.
Niezalenie od urokw wydm
uznalimy, e to odpowiedni mo-
ment, by po tygodniu spdzonym
wprymitywnych motelach ina za-
kurzonych drogach, zafundowa
sobie odrobin luksusu. Niewiele
miejsc wAfryce nadaje si do te-
go celu lepiej ni okolice Sossusvlei,
gdzie si mieszcz najbardziej eks-
kluzywne hotele, wktrych mona
ukry si przed wiatem. Najdro-
szy ze wszystkich orodek Wolwe-
dans kompleks, na ktry skada
si szereg bungaloww isuperluk-
susowe namioty odmwi pono
przyjcia Brada Pitta i Angeliny

74FORUM 22 2015
 Jolie oraz ich wity, eby nie zmie-
nia rezerwacji dokonanych przez
innych goci. Taszy, ale rwnie
fantastyczny jest Sossus Dune Lod-
ge, skd najatwiej dotrze do syn-
nych wydm.
Wybieramy Sossusvlei Desert
Lodge, ktry jak wiele innych tu-
tejszych orodkw znajduje si
w niewielkiej odlegoci od Sos-
susvlei, wosobnej dolinie. Wolno
stojce domki zbudowane s wy-
soko, na zboczu doliny, wotocze-
niu gr iwydm niemal tak widowi-
skowych jak te wSossusvlei. Poy-
skujca wdole rwnina dziaa tak
samo uspokajajco jak widok wo-
dy: zupenie jakbymy byli wPost
Ranch Inn wKalifornii, tyle tylko
e zamiast wielorybw moemy
obserwowa tu antylopy.
Drink przy Drodze Mlecznej
Zarezerwujcie sobie co najmniej
jeden dzie na zwiedzanie Sos-
susvlei: wielu podrnikw prze-
mierza p wiata tylko po to, eby
zobaczy tutejsze wydmy. Lot ba-
lonem wypenionym gorcym po-
wietrzem to niezapomniany, cho
kosztowny sposb, by podziwia
ich fantastyczn geometri zgry.
ARCO/FORUM (2)
Mona te wybra przelot samo-
lotem iobejrze nie tylko wydmy,
ale take wiekowe wraki statkw
na Wybrzeu Szkieletw.
Swoim Mionicy fotografii bd na
wygldem pewno chcieli uda si na skraj
inazw wydm o wicie lub o zmierzchu,
LDERITZ by uchwyci padajce pod maym
przypomina, ktem wiato iostro zarysowane
e Namibia bya cienie. Potem odo aparaty ibu-
kiedy koloni ty izaczn si wspina na wydmy:
niemieck. wasze wewntrzne dziecko daw-
no ju bawio si wtak ogromnej
Aloesy piaskownicy. Strome zbocza mog
wkanionie wprawdzie budzi strach, ale jeli
FISH RIVER. si przewrcicie, po prostu upad-
niecie wkomiczny sposb na grub
warstw mikkiego piasku, czego ja
sam jestem najlepszym przykadem.
Gdy ju skoczycie podziwia
wydmy, kady hotel oferuje popo-
udniowe wypady samochodem do
miejsc, zktrych mona obserwo-
wa zebry, strusie, szakale iantylo-
py. Ioczywicie, gwiazdy. Pewnego
wieczoru nasz przewodnik zaparko-
wa samochd na szczycie wzgrza,
otworzy przenony barek izacz
serwowa drinki wchwili, gdy na
nocnym niebie Poudnia zaczy si
pokazywa pierwsze lnice punk-
ciki. Z dala od wszechobecnego
wietlnego smogu Droga Mleczna
staa si rwnie widoczna jak Ksi-
yc cicha rzeka gwiazd przecinaj-
ca niebo. Szampan, dobre towarzy-
stwo, ana horyzoncie sylwetki zebr,
owietlonych blaskiem gwiazd oto
nocne ycie wnamibijskim stylu.
M. VANHOENACKER LOS ANGELES TIMES
75
FORUM 22 2015
 historia
zagadka mierci superszpiega

Z balkonu
upad Anio
Przez niektrych uwaany by za najwikszego szpiega XXw.
Mia pracowa dla Egiptu, Izraela ikilku innych wywiadw. Byskotliw karier
zakoczy skok zpitego pitra.
The Guardian

J
edno jest pewne: Aszraf Mar-
wan jeszcze y, kiedy lecia
z balkonu wartego 4,4 mln
funtw apartamentu na pi-
tym pitrze. Spad na prywat-
ny ogrd rany pod numerem
karz przyzna, e pacjent ostatnio Armia izraelska gokolwiek zamiaru samobjstwa
by powanie zestresowany iwci- na Synaju (pa- ogosi koroner William Dolman.
gu dwch miesicy straci 10kg. S dziernik 1973r.). Paradoksalnie, wdochodzeniu nie
jednak powody, by nie wierzy wsa- ASZRAF MAR- znaleziono absolutnie adnych do-
mobjstwo. Nie pozosta aden list. WAN (pseudo- wodw na poparcie tezy, e Mar-
Marwan mia jeszcze tego wieczora nim Anio) uprze- wana zamordowano.
VIG/FORUM, AFP/EAST NEWS, R. FRENSDORFF

24Carlton House Terrace, kilkaset
metrw od Piccadilly Circus. Ra-
townicy nie zdyli na czas iEgip-
cjanin zmar zpowodu pknicia
aorty. By 27 czerwca 2007r., krt-
ko po 13.30.
Skoczy czy zosta wypchni-
ty? Sekcja zwok wykazaa wkrwi
lady antydepresantw. Jego le-
lecie do Stanw Zjednoczonych na dzi Tel Awiw Z pewnoci ba si o ycie.
spotkanie z prawnikiem. Dopiero oegipskiej inwa- Gdy po raz ostatni znalaz si zo-
co zosta przyjty do Reform Club, zji. Jako zi Na- n sam na sam wmieszkaniu, po-
ktrego czonkami s ksi Karol sera mia przecie- wiedzia, e moe zosta zabity.
ibya szefowaMI5 Stella Riming- ki znajwyszych Wostatnich miesicach ycia na-
ton. Mia wiele umwionych spo- elit Kairu. bra zwyczaju sprawdzania co wie-
tka, planw ipowodw, eby y. czr drzwi izamkw. Wedug ro-
Nie ma dowodw na zaburzenia dziny by jeszcze jeden trop bli-
umysowe czy psychiczne ani jakie- skie ukoczenia pamitniki. Trzy

76FORUM 22 2015
tomy, kady po okoo 200 stron,
i dyktowane nagrania nigdy nie
zostay odnalezione. Zdaniem jed-
nego zhistorykw Marwan przez
lata pracowa dla kilku wywiadw:
egipskiego, izraelskiego, woskiego,
amerykaskiego ibrytyjskiego; czy
szykowa si do ujawnienia sekre-
tw, ktre mogy zawstydzi kr- do Londynu tylko na egzaminy.
lw inarody?
Kto zabra dokumenty, oile fak-
tycznie istniay? By trzecim Egip-
cjaninem mieszkajcym wLondy-
nie, ktry zmar wpodobnych oko-
licznociach. Wczerwcu 2001r.
zbalkonu wieowca Stuart Tower
wypada aktorka Soad Hosny, kt-
ra zwrcia si do wydawcy zofer-
t napisania wspomnie. Wsierp-
niu 1973r. zbalkonu tego same-
go budynku wypad El-Leithy Na-
sif, byy szef gwardii prezydenckiej
Anwara Sadata. On rwnie pisa
pamitniki. Wszystkie ofiary miay
zwizki zegipskimi subami spe-
cjalnymi.
Dokadnie wchwili gdy Aszraf
Marwan wypad zbalkonu, Ahron
Bregman siedzia wswoim gabine-
cie wlondyskim Kings College,
czekajc na telefon od niego. Kiedy
wkocu aparat zadzwoni, okazao
si, e to siostra zIzraela zwiado-
moci, e Marwan nie yje.
Zanim Bregman wkroczy wy-
cie Marwana, Egipcjanin by znany
jako zamony biznesmen inamit-
ny fan Chelsea (mia ponad trzy
procent udziaw wklubie). Uro-
dzi si wEgipcie w1944r. jako drugiemu agentowi, ktry zaczepi ktry zgin wiedzie, kiedy ich zmobilizowa.
syn oficera gwardii prezydenckiej.
W1965r. zwyrnieniem uko- ich koneksjach wKairze i otym, co wpodobnych kluczem do odpowiedzi, wobec ko-
czy inynieri chemiczn na Uni-
wersytecie Kairskim idosta po-
woanie do armii. Gdy mia 21 lat,
podczas gry wtenisa wHeliopolis,
na zamonym przedmieciu stoli-
cy, wypatrzy atrakcyjn dziewczy-
n. Bya to 17-letnia Mona Naser,
trzecia, ulubiona crka prezyden-
ta. Rok pniej wzili lub, amo- na rzecz tecia? Marwan mia na to
dy Aszraf wszed do egipskiej elity.
Dwa lata pniej wyjecha konty-
nuowa studia wLondynie.
Wedug jednego zhistorykw
niezadowolony z kieszonkowe-
go od rodziny Marwan oczarowa
on pewnego kuwejckiego szej-
ka, ktra zapewnia mu wLondy- nadany Marwanowi przez Mosad
nie dodatkowe pienidze. Gdy si Anio porednio potwierdza,
otym dowiedzia Naser, wezwa e traktowano go jak dar niebios.
zicia do Kairu izada natych- Tymczasem zdobywa zaufa-
miastowego rozwodu. Mona stan- nie wEgipcie. Po mierci Nasera
a jednak po stronie ma isko- we wrzeniu 1970r., mia przeka-
czyo si na nakazie pozostania za rzekome tajne dokumenty Izra-
wstolicy. Aszraf mia wyjeda ela nastpcy swojego tecia, An-
warowi Sadatowi. Mosad zawid
Wiosn 1969r. pojecha tam Historyk AHRON si jednak na Aniele trzy lata p-
rzekomo na konsultacj lekarsk. BREGMAN odkry niej, gdy wkwietniu 1973r. prze-
Historyk Howard Blum opisu- iopisa podwjn sa ostrzeenie przed bliskim ata-
je, jak Marwan wrczy lekarzo- gr agenta. Dzi kiem Egipcjan. Izrael wysa na Sy-
wi swoje zdjcia rentgenowskie czuje si wsp- naj dziesitki tysicy onierzy, ale
wraz zteczk pen egipskich do- odpowiedzialny atak nie nastpi. Faszywy alarm
kumentw pastwowych i za- zajego mier kosztowa podobno Izraelczykw
da dostarczenia ich do izraelskiej iszuka zabjcy. 35 mln dolarw. 4 padziernika
ambasady. Trzy dni pniej agent szpieg znw ostrzeg przed in-
Mosadu mia go zaczepi wdomu wazj (zadzwoni do oficera pro-
towarowym. Wedug innej wersji wadzcego zParya, gdzie goci
Marwan dzwoni do ambasady ico zegipsk delegacj). Osmej rano
najmniej dwukrotnie zosta zlek- nastpnego dnia izraelski rzd ze-
cewaony, zanim wkocu pozwo- bra si na nadzwyczajnym posie-
lono mu zostawi wiadomo dla dzeniu. Postanowiono nie ryzyko-
rezydentw wywiadu. Przedsta- wa iznw zarzdzi mobilizacj
wi si znazwiska iowiadczy, e si pancernych. Tym razem infor-
chce pracowa dla Izraelczykw. macja bya prawdziwa, cho niedo-
kadna: Marwan ostrzeg, e Egip-
Po stronie zwycizcw cjanie uderz ozachodzie soca,
Szmuel Goren, szef Mosadu na Eu- tymczasem inwazja zacza si
rop, by akurat wLondynie. Na- cztery godziny wczeniej, o14.00.
tychmiast skojarzy Marwana, bo Czemu zi prezydenta zdecy-
z powodu zwizkw z egipskim Aszraf dowa si na wspprac z wro-
przywdztwem ju wczeniej za- giem? Z pewnoci wiedzia,
Marwan
oono mu teczk, uznajc za po- jak wiele ma do zaoferowania.
tencjalne rdo. Goren umwi by trzecim Wowym czasie Izrael mia mniej
si znim na spotkanie wkawiar- londyskim ni trzy miliony obywateli. Armia
ni. Zasonity gazet, porwna opieraa si na rezerwistach ipo-
wchodzcego ze zdjciem iskin Egipcjaninem, trzebowaa informatorw, eby
Marwana. Ten opowiedzia oswo- Motywy Marwana zpewnoci s
moe zaoferowa. Przynis koper- okoliczno- go by tak naprawd lojalny ikto
t zdokumentami. Oto prbka go zabi.
powiedzia izada 100tys. do- ciach
larw przy nastpnym spotkaniu. To tylko krymina
Mosad powtpiewa wjego in- Nikt nie przeczy, e pracowa
tencje. Moe zamierza gra jako zIzraelczykami. ona twierdzi, e
podwjny agent i przekazywa gdy zapytaa go oto wprost na po-
bdne informacje albo szpiegowa cztku XXIw., najpierw zaprzecza,
apotem powiedzia, e informacje,
odpowied. Owiadczy, e po kl- ktre przekazywa, byy faszywe.
sce Egiptu wwojnie szeciodnio- Jaka jest prawda? Bregman uwaa,
wej w1967r. woli sta po stronie e zna odpowied. Jednoczenie
zwycizcw. Dokumenty wyglda- mczy go inne pytanie: czy jest od-
y na autentyczne. Jakbymy mie- powiedzialny za mier Marwana?
li kogo wku Nasera stwier- Zdemaskowa yjcego szpiega
dzi jeden zagentw. Pseudonim to wielki bd mwi zpowag.
77
FORUM 22 2015
 historia
zagadka mierci superszpiega
Bregman naley do czoowych
historykw XX-wiecznych wo-
jen Izraela. Mwi osobie, e jest
akademikiem oduszy dziennika-
rza. By doj do tego, e Marwan
iAnio to ta sama osoba, musia
si wykaza nie lada talentem led-
czym. Nabra podejrze na podsta-
wie przestudiowanych dokumen-
tw ipamitnikw, ale potrzebo-
wa potwierdzenia. Nie mona
tak po prostu oskary kogo, e
jest szpiegiem. Marwan by bardzo
zamony; mg mi wytoczy pro-
ces wyjania.
Od 1999r. wysya mu swoje
artykuy wnadziei, e ten si przy-
zna. Gdy nic ztego nie wyszo, po-
jecha do Izraela spotka si zwy-
dawc wspomnie generaa Elego
Zeiry, byego szefa wywiadu woj-
skowego. Zeira, zwolniony po fa-
szywym alarmie szpiega wkwiet-
niu 1973 r., wielokrotnie wspo-
mina oAniele wswojej ksice.
Zaoyem, e jeli nie genera, mawia, musia dzwoni do sekre-
to moe jego wydawca potwier-
dzi mi nazwisko tumaczy Breg-
man. Spotkali si w Tel Awiwie
w2000r. Bregman upi czujno
rozmwcy przyjazn pogawdk.
Czy tym szpiegiem jest Marwan?
wypali nagle. Wydawca tyl-
ko odwrci wzrok isi umiech-
n. To mi wystarczyo kwituje a, wic korzysta ze swojego uro-
Bregman.
W druku nadal jednak pozosta
ostrony. W wydanej w tym sa-
mym roku ksice Israels Wars
(Wojny Izraela), wzawoalowany
sposb napisa, e Anio by pra-
w rk Nasera. Wysa Marwa-
nowi egzemplarz. adnej reak-
cji. Omielony, wkolejnej ksi-
ce (History ofIsrael z2002r.)
wspomnia, e Anio by jednym
zkrewnych Nasera ie czasem po-
sugiwa si kryptonimem Zi.
Byo to kamstwo, majce sprowo-
kowa Marwana ida wskazwk
innym dziennikarzom. Tym ra-
zem Bregman wysa szpiegowi
egzemplarz zdedykacj Aszrafo-
wi Marwanowi, bohaterowi Egip-
tu. Nadal nic. Ale plan ostatecz-
nie zadziaa. Pewien dziennikarz
z Egiptu zdoa umwi si na
wywiad ispyta Marwana, co s-
78FORUM 22 2015
dzi orewelacjach historyka. Ta
ksika to gupi krymina usy-
sza wodpowiedzi.
Bregman jednak uzna, e skoro
zamiast grozi procesem ozniesa-
wienie, Marwan prbuje tylko zlek-
ceway jego prac, oznacza to dal-
sze potwierdzenie. Tydzie pniej
udzieli wic wywiadu egipskiemu
tygodnikowi Al-Ahram Al-Arabi
iwprost nazwa go szpiegiem. Ja-
ko historyk musz broni swojego
dobrego imienia argumentowa.
29 grudnia 2002r., siedem dni
po publikacji wywiadu wIzraelu,
Bregman odebra telefon. Jestem
czowiekiem, oktrym pan pisze
powiedzia mczyzna zsilnym
arabskim akcentem. Jak mog
by pewny, e to pan? odpowie-
dzia historyk. Wysa mi pan
ksik zdedykacj pada odpo-
wied. Tak si zaczy ich nieregu-
larne kontakty.
Bregman, kiedy chcia poroz-
tarki agenta wKairze, apo kilku
minutach ten oddzwania zLon-
dynu. Ostrzeg, e wszystkie jego
rozmowy nagrywa egipski ibry-
tyjski wywiad izawsze przedsta-
wia si tylko jako temat pana
ksiki. Myla logicznie. Rozu-
mia, e jego tajemnica si wyda-
ku, ebym si sta jego obroc.
Nie widziaem ju nieuchwytnego
szpiega, ale czowieka, ktry ma
stresy, kopoty zsercem. Poza tym
nie mia zkim pogada. Opracy
szpiega nie rozmawia si przecie
zon ani zdziemi wspomina
Bregman.
W kocu historyk zapyta, czy
moe napisa jego biografi. Mar-
wan odmwi. Po co wic miaby
sam si zabiera za pamitniki,
skoro chcia, eby jego historia po-
sza wzapomnienie? Pytanie za
milion dolarw. Ale czy rzeczywi-
cie pracowa nad ksik? Moe
chcia tylko nie dopuci, ebym
napisa swoj? zastanawia si
Bregman. Znalezienie dowodu na
istnienie dziennikw Marwana sta-
o si jego obsesj.
Osobicie spotkali si tylko raz,
wpadzierniku 2003r. Marwan
ju wtedy si lka oycie. Powie-
dzia, e wydana wanie ksi-
ka owojnie Jom Kippur, wktrej
Blum wprost okreli go jako Anio-
Najwicej a iopisa rekrutacj, to zaprosze-
nie do zabjstwa. Zdaniem Breg-
na jego
mana Marwan liczy, e poznany
mierci historyk opowie jego wersj. Wci
mogliby
nie istniao te urzdowe potwier-
dzenie jego szpiegowskiej kariery,
zyska ale to si miao zmieni. WIzraelu
Egipcjanie by przedmiotem gonego proce-
su midzy Zeir a Cewim Zami-
rem, byym szefem Mosadu. Za-
mir oskara Zeir o ujawnienie
prasie tosamoci Marwana, aZe-
ira pozwa Zamira ozniesawienie.
Sd uzna, e Zeira faktycznie wy-
jawi tosamo Anioa nieupraw-
nionym osobom. Wyrok ogoszono
14 czerwca 2007r., a13 dni p-
niej Marwan ju nie y.
Dla swego ego
Hosni Mubarak, wczesny prezy-
dent Egiptu, wchwili mierci Mar-
wana by jedynym przywdc, kt-
ry publicznie wskaza winowajc
(Libijczycy). Jeli za za morder-
stwo odpowiada Egipt, to dooy
stara, by tak nie wygldao. Po-
grzeb szpiega wKairze mia cha-
rakter pastwowy. Hosni Mubarak
wyda nawet owiadczenie: Nie
wtpi wlojalno Marwana.
Wjego lojalno nie wtpi rw-
nie Zamir. Jak mwi, Marwan
wiernie szpiegowa na rzecz Izra-
ela z powodu pienidzy i ego.
Podczas ledztwa Mona Marwan
oskaraa Mosad. Jednak zabicie
byego agenta po jego dekonspira-
cji byoby sab zacht do wsp-
pracy kolejnych werbowanych.
Nawet jeli Izrael uzna, e by po-
dwjnym szpiegiem, lepiej byoby
nic nie robi idawa wten sposb
do zrozumienia, e suy sprawie
izraelskiej. Trudno nie zauway,
e to Egipcjanie mogli najwicej
zyska wprzypadku jego mierci,
tak jak mogli straci najwicej, gdy-
by przyzna wpamitnikach, e ich
oszukiwa. Ajeli wemiemy jesz-
cze pod uwag innych obywateli
Egiptu, ktrzy wypadli wLondy-
nie zwysokich piter...
SIMON PARKIN GUARDIAN NEWS &MEDIA
MATERIA KANCELARII PRAWNEJ SKARBIEC. REDAKCJA DWUTYGODNIKA FORUM NIE ODPOWIADA ZA TRE MATERIAU.
 mikroforum

Spapugowa papug
lekki kaliber

56 -letni Ted Richards zBristolu hoduje pa-

puki oimionach Ellie, Teaka, Timneh, Ja-
ke iBubi. Dawniej pracowa wwytwrni
obuwia, adzi, na emeryturze, yje tylko dla swoich
ptakw. Do tego stopnia zwariowa na ich punkcie,
e zapragn wyglda jak one: twarz ipowieki wy-
tatuowa iozdobi kolczykami, aniedawno posun
si jeszcze dalej odci sobie uszy, aby si jeszcze
bardziej do nich upodobni. Wsumie na ciele ma po-
nad 100 barwnych tatuay i50 piercingw. Operacja
odcicia uszu trwaa sze godzin. Aby nie spaday
mu okulary, wszczepi sobie metalowe bolce poniej
skroni. Czuj si jak wniebowzity. Bez przerwy
wpatruj si we wasne odbicie wlustrze powie-
dzia pooperacji.
W szkole koledzy wymiewali si zjego uszu, ale
podkrela, e nie dlatego poszed pod n. Odcite
maowiny podarowa przyjacice, ktra na pew-
no je doceni. Wdomu ma jeszcze poudniowoame-
rykaskiego legwana zielonego Iggy ipitbulla Candy.
Teraz zwariowany na punkcie papug emeryt pragnie
posun si jeszcze dalej: chce znale chirurga, kt-
ry byby gotw zamieni mu nos wdzib.
ODDITYCENTRAL.COM, DAILY MAIL

Mahatma
Adolf
N
ajpopularniejszy autor wIndiach?
Nie, nie Matka Teresa, tylko...
Adolf Hitler. Od niedawna Mein
Kampf bije rekordy na listach bestsele-
rw. Sprzedaje si jak wiee bueczki za-
rwno wwersji angielskiej, jak i wkilku
miejscowych jzykach. To klasyk, jak
biografie Gandhiego. Wielu ludzi uwaa
posiadanie tego dziea wswojej biblio- tyzuje zhindusk Narodow Organiza- two Jaico, specjalizujce si wporadni-
teczce za przejaw dobrego tonu m- cj Patriotyczn (RSS), szowinistycznym kach samopomocy iduchowoci, wzno-
wi sprzedawca ksiek zKhan Market ugrupowaniem zaoonym w1925r. na wio t publikacj ju kilkakrotnie. Cena
wNew Delhi. Atak konkretnie, to kto ku- wzr Hitlerjugend. Rasowy hinduski na- wprzeliczeniu waha si midzy jednym
puje? Zwykle studenci albo pracownicy cjonalista, podobnie jak jego europejscy adwoma euro. Szczeglnym wziciem
wyszych uczelni, ale tacy specyficzni, co towarzysze nazici, zwraca baczn uwa- Moja walka, ozdobiona podobizn au-
nie wygldaj na inteligentw wyjania g na fizjonomie napotykanych ludzi tora, cieszy si wdworcowych kioskach
handlowiec. iuwaa, e naley do wyszej kasty ni ina ulicznych straganach, anawet w...
Fascynacj Hitlerem przejawiaj mo- bardziej od niego ciemnoskrzy rodacy. ksigarni partii komunistycznej. Specy-
dzi ludzie opowierzchownej wiedzy hu- Aju prawdziwym miodem na jego serce ficzny stosunek doHitlera wIndiach nie
manistycznej, widzcy wFhrerze wzr jest wykorzystana przez Hitlera starohin- jest zreszt owocem naszych czasw. Ju
siy woli, jaka moe im pomc wkarie- duska swastyka. Gandhi pisywa do niego listy znagw-
rze zawodowej. Mein Kampf to dla nich Eksplozja sprzeday Mein Kampf kiem Szanowny przyjacielu. Dzi swa-
co midzy poradnikiem samodoskona- wIndiach nastpia po wyganiciu praw styka znowu przynosi szczcie zwasz-
lenia apodrcznikiem typu Jak odnie do tego utworu 60 lat po mierci autora, cza indyjskim wydawcom iksigarzom.
sukces wbiznesie. Wielu znich sympa- czyli w 2005 r. Wtym roku wydawnic- LA VANGUARDIA

80FORUM 22 2015

Magia liczb
(( 20 proc. amerykaskich
studentek pada ofiar napaci natle
seksualnym. Tylko 11proc. zgasza
ten fakt policji lub wadzom.
(( 492 piosenki nagra
dotychczas Bob Dylan.
(( 85 proc. przedsibiorstw
zbyej NRD jest wrkach wacicieli
zNiemiec Zachodnich.
(( 200kg poow wagi zrzuci
najgrubszy Australijczyk.
596 miliarderw mieszka
((
wChinach, o59 wicej ni wUSA.
THE ATLANTIC, LEXPRESS, DAILY MAIL
Li polecony
T
rzeba przyzna, e Kyle Waring
zSomerville wstanie Massachu-
setts ma nosa do interesw. Wlu-
tym br. sprzedawa z powodzeniem
paczki niegu, ktry zbierano
z okolic Bostonu cierpice-
go zpowodu re-
kordowych opa-
dw. Od niedaw-
na natomiast za
porednictwem
swojej strony in-
ternetowej Ship-
foliage.com ofe-
BULLS, ALAMY/BE&W, PIXABAY, MAT. PRASOWE
ruje jesienne licie, zrywane
przez ekspertw listowia
wznanej zprzepiknych jesiennych kra-
jobrazw Nowej Anglii. Kady li podda-
je si ogldzinom, anajlepsze zalicza do
pierwszej kategorii. Sprawdzam kady
li, by si upewni, czy nie podziurawi-
y go robaki, czy nie jest rozdarty. Wybie-
ram te obarwach najmocniejszych, dzia-
ap kij ibij
K
ije bejsbolowe, golfowe, o-
my takie oto bibeloty zdobi
ciany lokalu Rage Room (Po-
kj wciekoci) wToronto. Okoo 30
osb tygodniowo wpada tu na du-
sz chwil, by da upust swojej zoci,
rozbijajc nagromadzone rupiecie, kt-
rych nie udao si sprzeda: krzesa,
budziki, krasnale ogrodoweitp. Naj-
bardziej podanym przez frustratw
kozem ofiarnym okazaa si jednak
drukarka, wyjtkowo wytrzymaa na
uderzenia (rozpada si dopiero po 30
ciosach). C, jedni handlowcy mia-
d ceny, ainni zleay towar.
LE CANARD ENCHAN
ajcych na emocje mwi Waring. Selek-
cj przechodzi pomylnie mniej wicej co
dziesity okaz.
Nastpnie licie poddaje si kilku-
dniowemu procesowi konserwacji za-
nurza si je wroztworze wody igliceryny
apotem suszy
na powietrzu.
Dziki te-
mu s wy-
trzyma-
e i zachowu-
j ywe barwy
przez wiele
lat. Za 19,
99 dolarw (nie liczc kosz-
tw transportu) Waring do-
starczy klientom prosto pod
drzwi paczuszk ztrzema starannie do-
branymi limi, wkolorach czerwonym,
tym izielonym lub obarwach miesza-
nych, atake wrnych rozmiarach. Ali-
cie drugiej kategorii mona sobie za-
wsze pozbiera samemu.
THE GUARDIAN, THEBOSTON GLOBE
W W W . F O R U M dwuty g odni k . P L
Adres redakcji: ul.Supecka 6
02-309 Warszawa 22
tel. (48) (22) 451 60 96
fax (48) (22) 451 61 64
e-mail: redakcja@tygodnikforum.pl
Redak tor naczelny
Pawe Moskalewicz
s e k r e ta r z r e da kc j i
i Redak tor prowadzcy:
Igor Walenczak
Pr a w a a u t o r s k i e :
Maciej Domagaa
Dzia anglo- amerykaski
Maciej Zglinicki
Dzia niemiecki
Hanna Hartwig, Joanna Hartwig
ISTNIEJE OD 1965 ROKU
Dzia romaski
Sawomir Szarejko
D z i a ro syj s k i
Anna abuszewska
pracownia graficzna
Dyrektor artystyczny
Magorzata liwiska
Studio
Andrzej Fuksiewicz
Fotoedycja
Marcin Kapica
S ta l e w s p p r ac u j
Roman Kazior, Tomasz Krzyanowski,
Agnieszka Mitraszewska, Marta Nowicka,
Adam Peszke, Kamil Puczko, Micha Rydz,
Robert Sud, Monika Swadowska,
Anna Tatarkiewicz, Katarzyna Witakowska
Ko r e k ta
Elbieta Guchowska
Reklama
Biuro Reklamy
tel. (48) (22) 451 61 36
reklama@polityka.com.pl
Izabela Kowalczyk-Dudek dyrektor
Dzia dystrybuc ji
Marcin Panicki kierownik
dystrybucja@polityka.com.pl
Pr e n u m e r a t a
tel. (48) (22) 451 61 00
Infolinia: tel. (67) 210 86 30
www.sklep.polityka.pl
konto: Polityka Spka z ograniczon odpowiedzialnoci S.K.A.
Forum
Raiffeisen Bank Polska S.A.
18 1750 0009 0000 0000 1004 2763.
SWIFT: RCBWPLPW
Oddziay terenowe RUCH S.A. na obszarze caego kraju, wszystkie
urzdy pocztowe i listonosze.
RUCH S.A., ul. Jana Kazimierza 31/33,
00-958 Warszawa tel. (48) (22) 53 28 731
www.ruch.com.pl
prenumerata.poczta-polska.pl
www.polishmagazines.com
Wydawca: Polityka Spka z ograniczon
odpowiedzialnoci S.K.A.
Druk:
okadka: Galery Fine 115 g Sappi
rodki: Stella Press 65g StoraEnso
FORUM zamieszcza wycznie przekady tekstw zprasy
zagranicznej. Redakcja zastrzega sobie moliwo zmiany
tytuu, leadu i skracania tumaczonych artykuw,
o ile nie wypacza to sensu oryginau. Teksty wasne s
odrbnie sygnowane.
Sprzeda bezumowna numerw
aktualnych i archiwalnych
po cenie niszej od ustalonej
przez Wydawc jest zabroniona,
nielegalna i grozi odpowiedzialnoci karn.
FORUM 22 2015 81
 powiedzieli
zabjcze puenty

Jak dobrze by z! Ludzie wpadli wpopoch, widzieli si ju na

Sandra Bullock, aktorka amerykaska
Powiedziaem Angeli Merkel, e Turcja
nie jest obozem koncentracyjnym
dlauchodcw. Nie zgadzamy si na umow
typu: Dajcie nam pienidze iniech zostan
wTurcji.
Ahmet Davutolu, premier Turcji
dworcu wMonachium, chocia wSzwajcarii
nie ma takiego kryzysu imigracyjnego jak
wpastwach ociennych.
Daniel Brlaz, polityk ze szwajcarskiej Partii Zielonych,
osukcesie wyborczym ugrupowa antyimigranckich

We Francji, jeli masz jaki pomys,

Od razu
trzeba go przygotowa, przeanalizowa... si sobie spodobalimy.
WPolsce, im bardziej jaka idea jest szalona, Co midzy nami zaiskrzyo.
tym wikszy wzbudza entuzjazm.
Maya Szymanowska, dziennikarka, wydaa
Chemia zadziaaa. Myl, e
weFrancji ksik oPolakach mnie po prostu pociga.
Silvio Berlusconi
W miar jak Elton John pogra oGeorgeu W. Bushu
si whomoseksualizmie, jego
potencja twrcza stawaa si
coraz bardziej wta.
Wsiewood Czaplin, hierarcha Rosyjskiej
Cerkwi Prawosawnej, wprzeszoci
wielbiciel artysty

Takie rzeczy si
zdarzaj. W Stanach Zjednoczonych
Jeb Bush, jeden
nimy opienidzach.
zrepublikaskich Oto prawdziwe
kandydatw amerykaskie
naprezydentaUSA,
po strzelaninie marzenie.
naUniwersytecie Oliver Stone, reyser
Umpqua filmowy

Roboty wkocu Jeli kto chodzi we nie

zastpi to, co jeszcze po nocy, jest lunatykiem.
zostao zludzkiego Jeli chodzi we nie za
proletariatu. Do dnia, jest pracownikiem.
roku 2025 pojawi si Dominique Noguez, pisarz francuski
robotariat, ktremu obce
bd stres, urlopy istae Donald Trump jest jak
godziny pracy. Kim Kardashian bez
Bruno Teboul, francuski analityk duej...,
nowych technologii
no, wiecie czego.
Tina Brown, dziennikarka
www.caglecartoons.com

Mog zniszczy mnie, amerykaska

ale nie mog zniszczy
dziea mojego ycia. Mczyzna, ktry
Jestem fighterem. ma jedn on,
Joseph Blatter, prezydent FIFA, jest w75 procentach kawalerem.
zawieszony na90dni
Tagat Taduddin, naczelny mufti Rosji

82FORUM | 22 2015
 Najnowszy Pomocnik Historyczny POLITYKI
WIELKA HISTORIA KOLEI
OD PAROWOZW DO PENDOLINO
pocigi w subie kolonialnej
i militarnej
najwiksze kolejowe fortuny
koleje wskotorowe, metro,
linie linowe i nadziemne
najpikniejsze trasy, legendarne
pocigi, najciekawsze dworce,
synne wagony
rekordy prdkoci,
najtragiczniejsze katastrofy
kolejowe
muzea i skanseny kolejowe,
drugie ycie dworcw

Do kupienia
w kioskach i salonach
prasowych oraz na
www.sklep.polityka.pl

164
strony Partner wydania