CZASOPISMO
BEZPŁATNE
Nr 2/2010
ROK WYDANIA I
K WARTALNIK M IŁOŚNIKÓW P SÓW R ASY B IAŁY O WCZAREK S ZWAJCARSKI
Genetyka
Długi czy krótki?
Czyli trochę BOSkiej genetyki
Jak wiemy Białe Owczarki
Szwajcarskie występują w dwóch
odmianach: długowłosej i krót-
kowłosej.
odmiana krótkowłosa HERMINE Dia Elbigi i długowłosa Canta Lupa (FCI)
WHITE HUNTER WOLF
W przeciwieństwie do Owczar-
ka Niemieckiego, u którego dłu-
gowłosa odmiana jest uznana za
wadliwą i nie dopuszczona za-
równo do wystaw jak i hodowli,
obie odmiany BOS-a są zgodne ze
– oto jest pytanie
wzorcem, na wystawach wysta-
wiane i oceniane w jednej klasie,
jak również w hodowli używane
i często kojarzone ze sobą. Możli-
wość łączenia ze sobą osobników
o różnej długości włosa niesie za
sobą określone konsekwencje,
możemy np. w miocie znaleźć
szczenięta o długości włosa zgo-
ła różnej od pary rodzicielskiej.
nr 2/2010
Kompetentny hodowca powinien
umieć nie tylko wytłumaczyć na-
bywcy skąd np. w miocie po krót-
kowłosych rodzicach szczenięta
długowłose, ale również z dużym
prawdopodobieństwem, a w wie-
lu przypadkach ze 100% pewno-
ścią, przewidzieć długość włosa
u zaplanowanych szczeniąt. Dla-
czego tak się dzieje, postaram się
jak najprzystępniej wytłumaczyć,
nie wnikając zbytnio w zawiłości
genetyki.
Żadne suplementy, kosmetyki
czy specjalistyczne zabiegi fry-
zjerskie nie sprawią, że pies krót-
kowłosy obrośnie długim, gęstym
włosem, albowiem długość włosa
jest zapisana w genach i tylko od
nich zależy. Pies ma wiele tysię-
cy genów, każdy z nich ma swoje,
ściśle określone miejsce w chro-
mosomie czyli tzw. locus (z łac.
miejsce). Każda cecha fizyczna
psa (jego wygląd, budowa, ko-
lor oka, osadzenie ucha, długość
sierści itd.) oraz większość cech
cd. na str. 2
1

Kwartalnik miłośników
psów rasy
Biały Owczarek Szwajcarski
Redaktor Naczelny:
Michał Szulc
Redaguje Zespół:
Joanna Dziurowicz,
Katarzyna Harmata,
Celina Jakimowicz,
Joanna Kois,
Leszek Kois,
Beata Ziemnicka.
Stała współpraca:
Anita Kozakiewicz,
Ewa Stolarska,
Danuta Urbańska.
Sekretarz Redakcji:
Katarzyna Szulc
Kontakt:
e-mail: boskiezycie@gmail.com
www.bialeowczarki.fora.pl
Wydawca, skład i druk:
Wydawnictwo „BOSkie Życie”
Nakład: 100 szt.
Czasopismo bezpłatne.
© Wszelkie prawa zastrzeżone
Redakcja nie zwraca materiałów
nie zamówionych, a także
zastrzega sobie prawo
do skracania i opracowywania
artykułów oraz
zmiany ich tytułów.
Redakcja nie odpowiada
za treść ogłoszeń i reklam.
2 nr 2/2010
cd. ze str. 1
psychicznych jest zakodowana długi). Allel znajdujący się w tym
w genach co oznacza, że nieza- miejscu odpowiedzialny za włos
leżnie od naszych starań nie bę- krótki jest genem dominującym
dziemy w stanie zmienić psu ko- i dlatego oznaczamy go zawsze
loru oka – no chyba, że założymy dużą literą L. Zaś allel odpowie-
mu kolorowe szkła kontaktowe. dzialny za włos długi jest genem
Poszczególne cechy są kodowa- recesywnym i oznaczamy go za-
ne przez pary genów tzw. allele, wsze małą literą l. Ponieważ, jak
po jednym od ojca i jednym od wiemy, każdy pies posiada po
matki. Niektóre allele są na tyle jednym allelu od matki i jednym
silne, że działają nawet w poje- od ojca, mamy zatem możliwych
dynkę – są to allele dominujące kilka opcji: pies może mieć alle-
(oznaczane dużą literą), inne są le LL (mówi się wówczas, że jest
na tyle słabe, że muszą połączyć homozygotą dominującą), Ll
siły i współpracować parami – to (heterozygotą czyli nosicielem)
allele recesywne (oznaczane małą lub ll (homozygotą recesywną).
literką). Każdy pies może być pod wzglę-
To minimum wiedzy pozwoli dem jednej cechy homozygotą,
nam rozpatrzyć kwestię dziedzi- pod względem innej zaś hetero-
czenia długości włosa u naszych zygotą, tak, że w jednym miocie
białych owczarków. po tych samych rodzicach mogą
Geny kodujące długość włosa się urodzić szczenięta zarówno
znajdują się chromosomach w lo- homo- jak i heterozygotyczne.
cus L (nazwa tego locus pochodzi Uff! Teraz zobaczmy jak to wyglą-
od angielskiego słowa long czyli da w praktyce.
Najprostszą sytuację z efektem zawsze łatwym do przewidzenia jest
sytuacja kiedy oboje rodziców to egzemplarze długowłose. Od strony
genetycznej to homozygoty recesywne ll. Ich potomstwo ZAWSZE bę-
dzie długowłose. Nie ma możliwości, aby któreś ze szczeniąt było krót-
kowłose, gdyż żadne z rodziców nie posiada, a tym samym nie może
przekazać genu krótkiego włosa.
Rysunek nr 1
X
ll ll
ll ll ll ll
Rodzice d�ugow�osi daj� ZAWSZE potomstwo d�ugow�ose.
Rodzice długowłosi dają ZAWSZE potomstwo długowłose.
Kolejnym przypadkiem jest para rodzicielska krót-
kowłosa. Tu sprawa już nie jest tak prosta i oczywi-
sta, a możliwe są 3 scenariusze.
Wariant 1.
Oboje krótkowłosi rodzice to homozygoty (w tym
przypadku oczywiście dominujące, czyli LL).
Dwie krótkowłose homozygoty dają tylko krótkowłose
homozygotyczne potomstwo.
Z takiego skojarzenia zawsze będą się rodzić szcze-
nięta krótkowłose homozygoty LL, ponieważ żadne
z rodziców nie jest nosicielem genu długiego włosa
l, a zatem nie jest w stanie takiego genu przekazać
potomstwu.
Wariant 2.
Oboje rodzice są krótkowłosi, ale oboje są też nosicie-
lami genu długiego włosa czyli są heterozygotami Ll.
Dwie krótkowłose heterozygoty: potomstwo – 25%
potomstwo krótkowłose homozygotyczne, 50% potom-
stwo krótkowłose heterozygotyczne i 25% długowłose.
Z takiego skojarzenia możemy spodziewać się za-
równo szczeniąt krótkowłosych homozygot domi-
nujących, krótkowłosych heterozygot, czyli nosicieli
długiego włosa oraz szczeniąt długowłosych.
Wariant 3.
Oboje rodzice krótkowłosi, ale jedno z rodziców jest
nosicielem genu długiego włosa czyli heterozygotą.
Rodzice: jedno krótkowłosa homozygota i jedno krótko-
włosa heterozygota: potomstwo 50% krótkowłose ho-
mozygoty i 50% krótkowłose heterozygoty.
W miocie z takiej pary rodzicielskiej pojawią się nam
tylko szczenięta krótkowłose, ale połowa z nich bę-
dzie nosicielami genu długiego włosa.
Mamy jeszcze dwie inne możliwości, a mianowicie
jedno z rodziców jest długowłose, a drugie krótko-
włose. Tu mamy możliwe dwa warianty:
Wariant 1.
Rodzic krótkowłosy jest homozygotą dominującą
(czyli nie jest nosicielem genu długiego włosa).
Rysunek nr 5
X
ll LL
Ll Ll Ll Ll
Rodzice: d�ugow�osy i krótkow�osa homozygota - wszystkie szczeni�ta krótkow�ose heterozygoty.
Rodzice: długowłosy i krótkowłosa homozygota –
wszystkie szczenięta krótkowłose heterozygoty.
Tu urodzą się nam szczenięta tylko krótkowłose, ale
za to wszystkie będą nosicielami długiego włosa.
nr 2/2010 3
Wariant 2.
Rodzic krótkowłosy jest heterozygotą, czyli nosicielem
długiego włosa.
Rysunek nr 6

X
ll Ll

ll ll Ll Ll
Rodzice: d�ugow�osy i krótkow�osa heterozygota - potomstwo w 50 % d�ugow�ose oraz w 50 %
krótkow�ose heterozygoty
Rodzice: długowłosy i krótkowłosa heterozygota – po-
tomstwo w 50% długowłose oraz w 50% krótkowłose Jak widać nie wyróżnia się spośród rodzeństwa.
heterozygoty.
Na drugim zdjęciu wszystkie szczenięta są... krótko-
W miocie pojawią się zarówno szczenięta długowło- włose, choć są bardzo puchate i ich włos wyraźnie
se jak i krótkowłose, przy czym wszystkie krótko- jest długi.
włose będą nosicielami genu długiego włosa.
miot „L” z hodowli Białe Wzgórza
Oczywiście musimy sobie zdawać sprawę, że
taki równy matematycznie rozkład ilości poszcze-
gólnych typów jest możliwy tylko przy odpowied-
nio dużej ilości szczeniąt. Nie należy zatem ocze-
kiwać, że np. w każdym skojarzeniu długowłosego
psa i krótkowłosej suki heterozygoty na każde 4
szczenięta – 2 będą krótkowłose, a 2 długowłose!
Dla odpowiednio dużej ilości szczeniąt taki rozkład
cech jest bardzo zbliżony do tego teoretycznego,
matematycznego. Jednak w praktyce, kiedy ilość
szczeniąt jest mała, stosunek typów może być nie-
co inny. Mogą się urodzić tylko szczenięta długo-
włose lub tylko krótkowłose lub 1 długowłosy a 2 fot. Anita Kozakiewicz – hodowla BOS „Białe Wzgórza”
krótkowłose itd. Jako przykład niech posłużą dwa
mioty jednej z moich suk – krótkowłosej hetero- Mam nadzieję, że artykuł ten przyczynił się do
zygoty HERMINE Dia Elbigi. W jednym z miotów zrozumienia mechanizmów, które rządzą dziedzi-
ze skojarzenia z długowłosym Canta Lupa (FCI) czeniem długości włosa u naszych białych kudła-
WHITE HUNTER WOLF urodziło się 7 szczeniąt, tych przyjaciół i odtąd widok szczeniąt różniących
z których tylko 1 było długowłose, pozostałe 6 zaś się długością włosa od swoich rodziców nie będzie
krótkowłose, w drugim miocie z tego samego sko- wprawiał w zdumienie czy niepokój. Początkującym
jarzenia urodziły się 3 szczenięta: 2 długowłose i 1 hodowcom zaś ułatwi decycje hodowlane i pozwoli
krótkowłosy. przewidzieć cechy oczekiwanego miotu..

Czasami nie jest łatwo od razu rozpoznać, czy Joanna Dziurowicz

i które ze szczeniąt w miocie mieszanym są długo-
włose. Wprawdzie są pewne przesłanki, które oku
wprawnego hodowcy pozwolą te szczenięta odróż-
nić, ale czasami naprawdę do osiągnięcia przez ma-
luchy wieku kilku tygodni nie jest to na 100% pew-
ne. Dla przykładu dwa zdjęcia. Na tym zdjęciu tylko
jedno z widocznych czterotygodniowych szczeniąt
jest długowłose (zaznaczone strzałką).
Hodowla Canta Lupa (FCI)
zdjęcia: Joanna Dziurowicz
w sieci znajdziesz nas na Facebooku
http://www.facebook.com/profile.php?id=100000959804485
Ryciny wykorzystane do stworzenia schematów dziedzicze-
nia pochodzą ze najnowszej wersji wzorca Białego Owczarka
Szwajcarskiego dostępnej na stronie www.fci.be

4 nr 2/2010
 Fotorelacja

BOSkie Opolskie wszystkich ugoœci

Nikomu tutaj nie braknie mi³oœci
Przyjació³ tutaj znajdziecie
Lepszych nie ma na œwiecie
Boskie nasze biegaj¹ woko³o
Bia³ymi ogonami machaj¹c weso³o
Dzieciaki zadowolone szalej¹
Na ca³y g³os weso³o siê œmiej¹
Gdy ju¿ psiaki wymêczone
Dzieci do ³ó¿ek po³o¿one
Wtedy kr¹g wielki tworzymy
I dobrze siê razem bawimy
Zloty boskie s¹ fajn¹ spraw¹
Koñcz¹ siê przy ognisku zabaw¹
Kie³baski, prosiaczki i dobre trunki
Do balowania musz¹ byæ warunki
Po takiej boskiej zabawie
Rano najlepiej le¿eæ na trawie
Ca³y dzionek odpoczywaæ
Aby wieczorem znowu siê kiwaæ
Co raz wiêcej nas na zlotach
Bo tutaj zapominamy o k³opotach
Na tym zlocie fajnie by³o
Gdy siê œpiewa³o i pi³o

nr 2/2010 5
Boskie zloty to te¿ szkolenia
Jak rozmawiaæ z psem bez mówienia
Jak mieæ zawsze psa grzecznego
Do pracy zawsze skorego
Nauka pieska wystawiania
Szykujemy siê do wygrywania
Potem to powód do œwiêtowania
nawet gdy nie by³o wygrywania

Pokaz psa policyjnego

Interesuje ka¿dego
Ka¿dy z zachwyt wpada
Gdy przestêpcê pies dopada
Pozoranta pociesza szef szefów
I cieszy siê z widowni uœmiechów

Inne psy na zlotach bywaj¹

Wszystkich goœci zabawiaj¹
Popisuj¹ siê w zabawie
Gdy fikaj¹ na trawie

6 nr 2/2010
A kto tutaj z nami by³
Œpiewa³, œmia³ siê, piwko pi³
Przy ognisku chrypkê ³apa³
A od rana ledwo cz³apa³
Ten wie, ¿e nasze boskie zloty
Zawsze narobi¹ na kolejne ochoty
Ka¿dy chce psa ju¿ spakowaæ
I na kolejny zlot siê szykowaæ
Zakopane tym razem nas ugoœci
Skorzystamy z górali goœcinnoœci
Pod Giewontem siê spotkamy
Ju¿ robimy wielkie plany
Boskie w góry wyruszaj¹
Szlaki górskie pozwiedzaj¹
Ka¿dy rodzinkê pakuje
I na zlot siê ju¿ szykuje
W górach zloty ju¿ by³y
W nasz¹ pamiêæ siê wry³y
Tym razem te¿ bêdzie fajowo
Bawiæ siê bêdziemy odlotowo

nr 2/2010 7
 W £odzi te¿ siê zlot szykuje
Boskim towarzystwem tam wêdruje
Przy okazji klubowej wystawy
Oczekujemy dobrej zabawy
Wszystko jest ju¿ umówione
Pakuj psa, dzieci i ¿onê
W wiêkszym gronie siê spotkamy
O bia³askach pogadamy
Co raz wiêcej jest boskoœci
I na zlotach naszych goœci
Spacery ciê czekaj¹
A gdy psy siê wybiegaj¹
To ciê czeka ciê¿ka sprawa
Czyli do rana zabawa
O szybkim spaniu nie ma mowy
Tym bardziej jak jesteœ nowy

8 nr 2/2010
 Leszek Kois
hodowca BOS „z Chaty Leona”
www.zchatyleona.republika.pl

Zdjęcia: Danuta Urbańska,

Katarzyna Surlicka,
Sławomir Kudliński

������

����������������������
�������������������������������
�������������������������
����� ���� �� ��� ��������
����������������������������
�����������������������
����������������������
��������������������������
��������������������������
�������������������������

��������������

�����������������������������

nr 2/2010 9
 z pamiętnika
Z pamiętnika
młodego Gangstera
Mam na imię Gangster, nazwisko... hmmmm… raczej przydo-
mek – Domi Pearl. Urodziłem się 23 lutego 2010 roku z matki
Baisha Domi Pearl i ojca Canta Lupa (FCI) WHTE COM-
MANDER MULROY (rany… jakie skomplikowane). Mamu-
sia jest cieplutka i pachnąca, tatusia niestety nigdy nie poznałem
– ale mama twierdzi, że niezły z niego przystojniak i upatruje we
mnie jego odzwierciedlenia. Może i jest w tym trochę prawdy,
ale czy to ma jakieś znaczenie, do kogo jestem podobny?
Moich narodzin nie pamię- większy i jej ukochany . Ważyłem
tam, mam tylko jakieś mgliste 490 gramów. Pierwsze chwile były
wspomnienie nagłego chaosu, straszne, wirowałem gdzieś w po-
ciasnoty, przepychania, kiedy to wietrzu, coś mnie tarmosiło, pocie-
ciepło i spokój zakłóciła nagle rało, lizało. Oj, to lizanie było miłe,
jakaś rewolucja. Razem z rodzeń- takie cieplutkie, wilgotne i potem
stwem bujaliśmy sobie spokojnie, ten zapach, kuszący ciepłem i sy-
gdy nagle „coś” nas zaczęło pchać tością. Szybko, szybciutko tam do-
w jednym kierunku... Rodzeń- trzeć, jeszcze troszkę, jeszcze jed-
stwo przepycha się nerwowo, każ- no odepchnięcie łapkami i jest…..
dy chce być pierwszy, a ja, cóż – co pachnący, ciepły, uchwyciłem z ca-
się będę spieszył, puściłem przed łych sił i łyk… łyk… łyk… Pyszne!
sobą damy i maluchy. Niech sobie Pani nadała mi arystokratyczne
idą, mnie tam nie spieszno. No, imię „Graf”, ale szybko zmieniła
ale przyszła i moja kolej, jakieś zdanie. Na szczęście udało mi się
skurcze, przeciskanie, ból, cia- ją przekonać, że to imię wcale do
sne przejście i potem nagle zim- mnie nie pasuje. Gdzież mi do dys-
no, luźno… RATUNKU!!! chcę do tyngowanego Grafa, kiedy jestem
środka! ale nie ma odwrotu. nieokiełznanym indywidualistą
Przyszedłem na świat jako z twardym charakterem i własnym
ostatnie szczenię z miotu. Ostat- zdaniem na każdy temat. Szybko
ni, ale jak potem mówiła Pani, naj- dostałem nowe imię i to od razu
mi przypasowało… GANGSTER…
wypisz, wymaluj – cały JA.
Pierwsze dwa tygodnie minęły
mi na jedzeniu, wygrzewaniu pod
lampą, wylizywaniu przez mamę.
Ogólnie: ciepło, spokojnie, cicho
i pachnąco. Kilka razy jakieś wiro-
wanie w powietrzu, wiszenie gło-
wą w dół, jakieś zimne podłoże pod
brzuszkiem i łaskotanie w łapki.
Potem dowiedziałem się, że była to
10 nr 2/2010
„stymulacja wczesnoneurologicz-
na” i miała na celu uodpornienie
mnie na stres, choroby i coś tam
jeszcze, ale wcale mi się nie podo-
bała, zresztą pokazywałem to Pani
od razu. Głośno protestowałem
przeciw takiemu traktowaniu, ale
może Pani wie, co robi i naprawdę
było mi to potrzebne?
Kiedy skończyłem 2 tygo-
dnie, pomalutku zaczęły docierać
do mnie jakieś obrazy i dźwięki.
Niektóre były miłe i kojące, inne
drażniły mi uszka i oczka, ale do
wszystkich szybko się przyzwy-
czaiłem. Najbardziej podobał
mi się głos mamy, kiedy cichut-
ko mruczała i posapywała. Inne
dźwięki też były miłe, a przy-
najmniej ciekawe. Pani puszczała
nam jakieś nagrania. Miło było
posłuchać, ale czasem miałem
tego serdecznie dość. Chce się
spać, a tu nagle jakaś muzyka,
głosy, bombardowanie uszu i ty-
le. Na szczęście po jakimś czasie
przestałem na to wszystko zwra-
cać uwagę, a moje życie stawało
się coraz bardziej urozmaicone.
Minął kolejny tydzień. Za-
cząłem podgryzać rodzeństwo za
uszka i łapki – fajna zabawa. Naj-
gorzej, że i oni mnie podgryzali,
a to czasem bolało. Zacząłem też
obserwować, co dzieje się za na-
szą skrzynią. Ech! Boki za wyso-
kie, żeby przeleźć, a mama coraz
to znajdowała tam jakieś ciekawe
rzeczy. Czasami nawet szła gdzieś
i nie było jej długo. Przytulałem

się wtedy do rodzeństwa i spałem
w oczekiwaniu, aż wróci.
Pewnego dnia podczas zabawy
udało mi się dokonać czegoś nie-
samowitego. Wdrapałem się na
brata i wylazłem ze skrzyni… Hu-
uurraaaa! Nareszcie mogę spraw-
dzić, co jest u mamy w misce .
Szybko się zmęczyłem, posadzka
była zimna, a ja nie dałem rady
wejść do skrzyni. Próbowałem
i próbowałem, ale skrzynia była
za wysoka, w końcu się rozpłaka-
łem. Pani to usłyszała i przyszła
mi z pomocą.
Po tej przygodzie myślałem,
że nie warto więcej urządzać
sobie wycieczek, ale ciekawość
przezwyciężyła obawy i za parę
godzin znowu wędrowałem po
całym pomieszczeniu. Przy okazji
nauczyłem się, że jak będę głośno
krzyczał, to ktoś na pewno ruszy
mi na ratunek. Po jakimś czasie
również pozostałe szczeniaczki
nauczyły się pokonywać przeszko-
dę i razem baraszkowałyśmy po
całym pokoju. Szybko rosłyśmy,
więc wchodzenie i wychodzenie
ze skrzyni nie sprawiało nam już
żadnego problemu.
Było coraz ciekawiej. Pani wy-
ścielała nam podłogę różnymi rze-
czami, układała jakieś labirynty,
kryjówki. Czasem przynosiła mi-
seczki z jedzonkiem. Na początku
mi nie smakowało. Wprawdzie
było miękkie, ciepłe i pachnące,
ale całkiem inne niż mleko mamy.
Pomalutku jednak rozsmakowa-
łem się w tej papce. Szybko na-
uczyłem się, że muszę prędko biec,
gdy tylko usłyszę dźwięk metalo-
wej miski na posadzce, aby zdążyć
przed rodzeństwem. Biegłem co
sił w łapkach, aby zjeść jak naj-
więcej. Rosłem więc najszybciej
i byłem najsilniejszy.
Tak mijały dni na zabawie, zwie-
dzaniu coraz to nowych pokojów,
smakowaniu nowych potraw. Czu-
łem, że robię się coraz większy.
Miałem 4 tygodnie, gdy za-
cząłem wychodzić na podwórko.
To dopiero była frajda. Biegały-
śmy wszystkie za mamą, a ona
pokazywała nam różne ciekawe
miejsca. Zabierała nas na zielony
trawnik, gdzie można było po-
próbować „smacznego” krzaczka,
albo do piasku, w którym kopa-
łyśmy wielkie dziury. Podprowa-
dzała nas pod bramę, a za nią
działo się dużo ciekawych rzeczy.
Przyglądałem się obcym ludziom,
a oni przystawali i miło się do
mnie uśmiechali, wyciągali ręce
nr 2/2010
i głaskali. Czasem pojawiał się ja-
kiś pies, całkiem inny niż mama,
ale mama szybko przybiegała
i „kazała” mu odejść, nie miałem
więc okazji poznać go bliżej.
Często do zabawy przyłączały
się inne psy z naszego domu, ale
mamie się to nie podobało, a Pani
zawsze nas wtedy pilnowała.
Gdy skończyłem 5 tygodni,
pewnego dnia przyjechała pani we-
terynarz. Widziałem ją kilka razy
wcześniej. Zawsze była miła, gła-
skała, zaglądała w oczy, drapała
po brzuszku. Ale teraz zrobiła coś
jeszcze – ukłuła w pupę. Protesto-
wałem, bolało, rozpłakałem się. Ona
szybciutko mnie pomasowała po
bolącym udku, powiedziała, że mam
być twardy jak facet i nie ma czego
beczeć. Dała mi potem fajnego gry-
zaka i już się na nią nie gniewam.
Kilka dni później, gdy już
miałem 6 tygodni, spotkało
mnie coś okropnego. Zapowiada-
ło się całkiem fajnie. Myślałem, że
to następna zabawa wymyślona
przez Panią. Na początku zawiąza-
ła nam wszystkim nowe kokardki
i wsadziła do samochodu. Oho…
coś ciekawego się szykuje. Dosta-
liśmy też po fajnym gryzaku, ale
jakoś nie chciało nam się ich jeść.
11
Wkrótce zaczęła się przejażdżka.
Dziwnie jakoś kołysało, burczało,
świat za oknem szybko się poru-
szał. Nie podobało mi się, ale nie
zdawałem sobie sprawy z tego, że
najgorsze było przede mną.
Gdy dojechaliśmy na miejsce,
przyszli jacyś ludzie. Oglądali nas
dokładnie, rozmawiali z Panią.
Potem nastąpiło coś strasznego.
Brali nas po kolei na stolik i robili
tatuaże w uszach. BOLAŁO JAK
DIABLI, wrzeszczałem wniebo-
głosy. Pani szybko nas zabrała,
przytuliła cieplutko i w zasadzie
już za chwilę nie pamiętałem, czy
naprawdę tak bolało, czy to tyl-
ko strach mnie ogarnął. Mniejsza
o to. Zaraz wracaliśmy do domu,
gdzie czekała mama i pyszne je-
dzonko, a przede wszystkim spo-
kój i własne posłanie. Byłem zmę-
czony i głodny. Szybko zjadłem
z miseczki, zapiłem z mamusinego
sutka i zasnąłem wtulony w braci.
Nazajutrz patrzę i oczom nie
wierzę… całe rodzeństwo jest
ZIELONE! Pani wilgotną szmat-
ką przecierała nam sierść, ale
szczerze mówiąc, niewiele to
12
dało. Nadal byliśmy zieloni, a na
domiar złego ONA znowu chciała
nas załadować do samochodu…
Oooo nieeee… ja nie chcę. Bronię
się z całych sił, ale Pani mnie de-
likatnie przytula i pomalutku się
uspokajam. Tym razem jest też
z nami mama. Znowu gdzieś je-
dziemy, ale krócej. Zatrzymaliśmy
się i ku mojej uciesze nie poszli-
śmy do tego okropnego miejsca,
co wczoraj, a na piękną zieloną
łąkę. Ładnie, ale jak dla mnie za
dużo przestrzeni i zapachów. Pani
rozłożyła kocyk, usiadła, mama
pobiegała trochę wokół, zbadała
teren, a potem położyła się obok
Niej. Przyglądałem się uważnie
okolicy i zaczynało mi się tu po-
dobać. Ostrożnie obwąchiwałem
ziemię. Zapach wydawał się obcy,
całkiem odmienny niż przy domu,
ale nie było w nim nic groźnego,
po prostu był inny.
Jeździliśmy potem codziennie
na takie wycieczki w różne miej-
sca. Zacząłem się przyzwyczajać
do tego, że każde miejsce inaczej
pachnie i wygląda, przestało mnie
to niepokoić i podobały mi się te
nr 2/2010
wyprawy coraz bardziej. Pozna-
wałem na nich czasem jakichś lu-
dzi. Zawsze byli mili, rozmawiali
z Panią, a nas głaskali, uśmiechali
się serdecznie.
Skończyłem 7 tygodni. Pew-
nego dnia odwiedziła nas jakaś
OBCA. Porozmawiała chwilę z Pa-
nią, a potem brała każdego z nas
na ręce i niosła do pokoju, w któ-
rym nigdy wcześniej nie byłem.
Obca postawiła mnie na ziemię,
odeszła parę kroków i zaczęła
mnie przywoływać, podbiegłem,
ale w połowie drogi pomyślałem
sobie: „W zasadzie – kim ona dla
mnie jest? Po co mam do niej iść?
Może znowu zechce mnie gdzieś
nieść?” – zacząłem rozglądać się po
pokoju, wyraźnie czułem, że pach-
nie znajomo. Nie bałem się, więc
postanowiłem podejść do obcej.
Potem ona głaskała mnie, podno-
siła do góry, przewracała i w ogóle
wyprawiała ze mną dziwne rzeczy.
W pewnym momencie przesa-
dziła. Przewróciła mnie na plecy
i przytrzymywała – co za zniewa-
ga! Wyrywałem się i próbowałem
ugryźć ją za rękę. Gdy udało mi się
oswobodzić, szybko odsunąłem się
od niej i otrząsnąłem z tego nie-
miłego uczucia. Obca znowu mnie
przywołała, w sumie nie wygląda-
ła groźnie i chyba nie miała złych
zamiarów. Pobawiła się ze mną
jeszcze chwilkę „uciekającą szmat-
ką”, potem turlała taką śmiesznie
brzęczącą kulę. Przyglądałem się
tym zabawkom, ale jakoś nie mia-
łem ochoty ich łapać.
Po tej zabawie Obca rozma-
wiała z Panią. Nie rozumiałem,
o czym mówią, byłem zmęczony
i razem z rodzeństwem posze-
dłem spać na swoje posłanie.
Od następnego dnia zaczęły
się wizyty innych Obcych. Po-
jawiali się grupami po 2-3 oso-
by, bawili się z nami, rozmawiali
z Panią. Wszyscy przyglądali nam
się uważnie, wskazywali na mnie,
a wtedy Pani powtarzała słowa
„jest trochę niezależny, potrzebu-
je doświadczonego przewodnika”.
Ludzie brali wtedy innego szcze-
niaka i odjeżdżali z nim.
Po każdej takiej wizycie Pani
była smutna, a ja miałem coraz
mniej towarzyszy zabaw. I tak
pewnego dnia zostałem całkiem
sam. Gdy odjeżdżał ostatni z bra-
ci, Pani usiadła na schodkach,
podszedłem do niej i zrobiło mi
się tak jakoś smutno. Czułem, że
teraz muszę trzymać się blisko
niej, dreptałem więc za nią krok
w krok. Pani śmiała się, że z nie-
zależnego psiaka w ciągu kilku
minut przeistoczyłem się w milu-
sińskiego pieszczocha. Nie wiem,
co miała na myśli, ale gdy zabrakło
rodzeństwa, poczułem nieodpartą
potrzebę przebywania w jej pobli-
żu. Najchętniej nie rozstawałbym
się z nią nawet na chwilę.
Mijały kolejne dni. Przyjechała
pani weterynarz i znowu pokłuła
mi zadek. Chyba przestanę ją lubić.
Ile razy pojawi się w naszym domu,
zawsze dostaję zastrzyk. Zdecydo-
wanie mi się to nie podoba. Posze-
dłem obrażony na swoje posłanie
i oddałem się rozmyślaniom.
Nudno mijały kolejne dni. Pani
mówiła coś o „kwarantannie”, nig-
dzie nie wyjeżdżaliśmy, a ja często
zostawałem sam i strasznie się
nudziłem. Niekiedy płakałem, tę-
skniąc za rodzeństwem, ale w tym
czasie zaczęły mi dotrzymywać
towarzystwa takie dwie śmieszne
suczki z długimi uszami. Niby do-
rosłe, a jakieś takie malutkie. Były
wesołe i chętne do zabaw. Barasz-
kowaliśmy po podwórku całymi
godzinami. Nauczyły mnie zaba-
wy w kopanie dołków w trawniku
i oszczekiwanie przechodniów za
bramą. Pani się to nie podobało
i czasem nas karciła, ale bez tych
zabaw było po prostu nudno.
W czasie kwarantanny nauczyłem
się, że nie wolno sikać w domu,
nie warto jeść kociego jedzenia,
bo po nim boli brzuch, nie warto
też ogryzać kolczastych krzaków,
bo potem boli pyszczek. Nauczy-
łem się też chodzenia na smyczy.
Skończyłem 9 tygodni. Pew-
nego dnia Pani założyła mi ślicz-
ną czarną obróżkę z przywiązaną
do niej czarną kokardką i oświad-
czyła, że koniec kwarantanny.
Jedziemy na wycieczkę. Była to
pierwsza wyprawa od dłuższego
nr 2/2010
czasu i muszę przyznać, że trochę
byłem zaniepokojony. Okazało
się, że jedzie z nami mama i cio-
cia. Od razu poczułem się raźniej.
Pojechaliśmy w całkiem obce
miejsce. Mama i ciocia chyba już
tu bywały, bo pobiegły wesoło po-
szczekując i zaraz bawiły się z cał-
kiem obcymi psami. Ja wolałem
trzymać się blisko Pani. To było
trochę przerażające. Obce psy
podchodziły do nas i mnie wącha-
ły. Podkuliłem ogonek i chciałem
wskoczyć na ręce do Pani, ale ona
spojrzała na mnie z uśmiechem
i spokojnie powiedziała, że nie ma
czego się bać, nikt mi tu nie zrobi
krzywdy. Była przy tym naprawdę
przekonująca, podreptałem więc
za nią i choć ciągle miałem pew-
ne obawy przed obcymi psami,
to jednak zwyciężyła ciekawość
i chęć poznania.
Szybko zorientowałem się, że
wśród psów jest kilkoro szcze-
niąt nieco tylko starszych ode
mnie. Ucieszyło mnie to bardzo.
Mogłem znowu bawić się z ró-
wieśnikami. Jeździliśmy potem
na ten plac codziennie. Czekałem
na te wyjazdy i czułem się coraz
pewniej. W końcu usłyszałem, że
czas zacząć pracę. Tego dnia Pani
wzięła mnie na smycz i zamiast
swobodnie się bawić, musiałem
uczyć się siadać, kłaść i chodzić
13
na komendę. W sumie nie było
źle. Dostawałem smaczne kąski
po każdej prawidłowo wykonanej
komendzie i PANI była ze mnie
zadowolona. Potem znowu mo-
głem bawić się z rówieśnikami
w ganianego i podgryzanie .
Pewnej niedzieli pojechałem
wraz z rodziną mojej Pani na fe-
styn. Było tam bardzo dużo ludzi,
stragany, głośna muzyka. Wszę-
dzie masa obcych zapachów, dźwię-
ków i osób. Musiałem chodzić na
smyczy i nie pozwolili mi wejść
wszędzie, gdzie miałem ochotę,
a niektóre miejsca naprawdę były
kuszące. Pachniały wędzoną kieł-
baską i innymi pysznościami. Nie
rozumiałem, dlaczego nie mogę
podbiec do tych pachnących stra-
ganów, ale cóż – smycz w rękach
Pani skutecznie mnie ogranicza-
ła. Spacerowaliśmy, słuchaliśmy
muzyki, znosiłem dzielnie głośne
dźwięki i głaskanie dziesiątek rąk.
Zaczynałem już być trochę
znużony, kiedy nagle zobaczyłem
coś bardzo dziwnego. Ludzie roz-
stąpili się, a wtedy z głośnym dud-
nieniem wbiegły jakieś olbrzymie
istoty. Potem usłyszałem, że to
jeźdźcy na koniach. Chciałem ich
przegonić, szczekałem i warcza-
łem, ale nikt na mnie nie zwracał
uwagi. Skapitulowałem więc i ra-
14
zem ze wszystkimi tylko się im
przyglądałem. Jednak pozosta-
wałem czujny i gdyby tylko spró-
bowali podejść do nas zbyt blisko,
już ja bym im pokazał ząbki!
Tutaj też pierwszy raz w życiu
zobaczyłem rzekę. Woda była zim-
na i trochę przerażająca, ale Pani
do niej spokojnie weszła, więc po
krótkim wahaniu wszedłem i ja –
no i nic złego się nie stało , było
trochę zimno i mokro w brzuszek,
ale w sumie całkiem przyjemnie
się ochłodziłem.
Po festynie byłem zmęczony.
W drodze do domu nawet nie chcia-
ło mi się oglądać okolicy. Zasnąłem
w samochodzie i obudziłem się do-
piero na swoim podwórku. Jak do-
brze było wrócić do domu.
Miałem już 3 miesiące
i wkrótce czekała mnie następna
wyprawa. W poprzedzającym ją
dniu przeżyłem pierwszą w swym
życiu kąpiel. Nie było tak źle.
Dzień był upalny i ochłodzenie
w wodzie dobrze mi zrobiło, tylko
po co ONA używała tego szam-
ponu? Zmyła ze mnie cały mój
„swojski” zapach. Próbowałem
potem wytarzać się w czymś, co
odbudowałoby moją wiarę w to,
że nadal jestem psem, ale w domu
nic nie znalazłem, a na podwórko
mnie nie wypuściła.
Następnego dnia wstaliśmy
wcześniej niż zwykle i wyjechali-
śmy. Tak długiej podróży jeszcze
nie przeżyłem. Do towarzystwa
miałem stryjka Brasca i jedną
z tych małych kudłatych – Ginger.
Gdy już dojechaliśmy, okazało się,
że jesteśmy na placu pełnym lu-
dzi i całkiem obcych psów, ale nie
było tak jak na szkoleniu. Wszyst-
kie psy chodziły na smyczach, nie
wolno było się bawić swobodnie
i baraszkować w trawie. Rozglą-
dałem się zaciekawiony, chciałem
nawiązać nowe znajomości. Pani
wytłumaczyła, że to wystawa
nr 2/2010
psów rasowych i że tu nie wolno
nam swobodnie biegać. Położy-
łem się wiec przy Niej i tylko ob-
serwowałem, co dzieje się wokół.
Przechodzili różni ludzie i różne
psy. Niektóre wyglądały naprawdę
sympatycznie, inne łypały na nas
dziwnym wzrokiem. W pewnym
momencie Pani zdjęła mi obro-
żę ze smyczą i założyła cieniutki
biały sznureczek. Weszliśmy na
ogrodzony taśmą ring. Była tam
pewna miła pani. Popatrzyła na
mnie, pomacała, zajrzała w ząbki,
potem poprosiła moją Panią, aby
przebiegła się ze mną w kółko, po
czym pochwaliła mnie, jeszcze raz
pogłaskała, dała dyplom. Ot, i cały
występ. Jestem teraz stuprocento-
wym psem wystawowym.
Potem tak samo oglądała wuj-
ka Brasca i inne psy. Pani była
z nas bardzo zadowolona, a ja po-
czułem się zmęczony. Chciałem
wracać do domu. W drodze po-
wrotnej znowu spałem.
Fajne są te wyjazdy, zawsze
jestem ciekawy, co mnie czeka
danego dnia. Pani i jej rodzina
codziennie dbają o to, abym się
nie nudził i dostarczają mi coraz
to nowych doświadczeń, ale i tak
najlepiej czuję się na swoim po-
dwórku. Mam tu własne ulubione
miejsca, znajome koty i kochają-
cych mnie ludzi. Mogę wylegiwać
się pod krzaczkiem, ganiać wrony,
czasem poszczekam na przechod-
niów za bramą. Wiodę sobie szczę-
śliwe szczenięce życie, otoczony
miłością i opieką. Czasem słyszę,
jak Pani mówi, że szuka dla mnie
innego domu i nowych opieku-
nów, ale puszczam wtedy do niej
oko i myślę sobie „taaak... szukaj
– jak przyjadą, znowu odwrócę się
do nich tyłem i pójdę spać”.
Celina Jakimowicz
hodowca BOS „Domi Pearl”
www.domipearl.pl
Zdjęcia Celina Jakimowicz
 psie warsztaty
STRES U PSÓW
Stres jest jedną z najczęst-
szych przyczyn kłopotów
u psów. To samo w zasadzie
tyczy się ludzi, którzy bardzo
często przekazują swój stres/
swoje negatywne emocje psom.
Jeżeli w życiu czworonoga po-
jawia się zbyt wiele sytuacji,
z którymi nie może sobie po-
radzić, zaczynają pojawiać się
kłopoty. Ten artykuł przedsta-
wia podstawowy opis stresują-
cych rzeczy/sytuacji, mających
negatywny wpływ na naszych
czworonożnych towarzyszy.
Stres negatywny
Do psów docierają bodźce in-
formacyjne poprzez wzrok (oczy),
węch (nos), słuch (uszy), smak
(pysk), a także dotyk i hormony.
Wszystkie te informacje trafiają
do mózgu. Gdy dociera do niego
zbyt wiele informacji, przetwa-
rzane są one nierównomiernie.
Pies, który jest w sytuacji zbyt
obciążającej i trudnej dla niego,
nieumiejętnie przetwarza informa-
cje, co powoduje u niego niepokój,
który z kolei wywołuje negatywny
stres. Dokładnie ten sam proces
zachodzi u nas – u ludzi – wydziela
się adrenalina (w ciągu 2-15 min.),
a także większa ilość soków żołąd-
kowych, hormony płciowe oraz
neuropeptydy Y (NPY), które nisz-
czą system odpornościowy. Docho-
dzi również do wydzielania korty-
zolu (nie mylić z kortyzonem).
Przykładem sytuacji bardzo
stresującej dla psów mogą być: wy-
stawa, zawody sportowe, wizyta
w nowym, bardzo ruchliwym miej-
– PRZYCZYNY
scu (np. Rynek miejski w niedzielę
w porze obiadowej), koncert, re-
stauracja/knajpka z głośną muzy-
ką, głośne kłótnie w domu itp.
W związku z oddziaływaniem
tych wszystkich czynników, po-
ziom stresu wraca do normy do-
piero po 2-6 dniach!!! W tym cza-
sie psy powinny dużo odpoczywać
i nie być narażone na dodatkowy
stres. Jeżeli damy im zbyt mało
czasu na regenerację i dojdzie do
akumulacji (nawet tego dobrego
stresu, o którym piszę poniżej),
psy będą miały słabszą zdolność
do radzenia sobie z życiem co-
dziennym, co w rezultacie dopro-
wadzi do DŁUGOTERMINOWE-
GO, CHRONICZNEGO STRESU!
Stres długoterminowy aktywu-
je mięśnie (nerwowość), wywołu-
je choroby fizyczne i psychiczne,
prowadzi do zaburzeń zachowa-
nia. Jednym słowem, przeszkadza
on w normalnym życiu – zarówno
psom, jak i ich właścicielom.
Odpowiednia ilość dni na od-
poczynek po stresujących wyda-
rzeniach, zapobiega rozwojowi
długoterminowego stresu. Pies do
prawidłowego funkcjonowania po-
trzebuje 12-16 godzin snu dzien-
nie! Snu niezakłócanego, spokoj-
nego, w cichym miejscu.
Negatywny stres bardzo źle wpły-
wa na psy. Starajmy się zbyt często
nie stawiać naszych przyjaciół w po-
dobnych sytuacjach. Obserwujmy ich
i analizujmy sytuacje. Jeśli nabędzie-
my umiejętność prawidłowego roz-
poznawania stresu, będziemy mogli
szybciej reagować, nasz pies będzie
szczęśliwszy, a my wraz z nim.
nr 2/2010
W następnym numerze kwartal-
nika opiszę sposoby radzenia sobie
ze stresem oraz jego eliminowanie.
Stres pozytywny
Poza stresem negatywnie wpły-
wającym na naszych towarzyszy,
istnieje także pozytywny stres.
Nie ma przecież życia bez stresu.
Dlatego też jeśli umiejętnie podej-
dziemy do tematu socjalizacji na-
szego czworonożnego towarzysza,
jesteśmy w stanie „uodpornić” go
na określone czynniki stresujące.
Lekki stres poprawia zdolność ra-
dzenia sobie w życiu. Należy pa-
miętać także, że dobry stres poma-
ga ciału usunąć nadwyżkę płynów,
a czasami nawet ratuje życie!
Przyczyny stresu
1. Strach (przed konsekwencja-
mi, głośnymi dźwiękami, ludź-
mi, innymi psami/zwierzętami,
zbyt dużą ilością ludzi/psów
w domu, samotnością [lęk se-
paracyjny], brakiem zasobów
pożywienia, przestrzeni, zaba-
wek…, atakiem z góry, samo-
chodami, pociągami, tramwa-
jami…, odgłosami miasta…).
2. Stres fizyczny (ból/choroba,
otyłość/wychudzenie, problemy
w obrębie rasy [zbyt dużo sierści,
zasłonięte oczy, zbyt dużo skóry,
problemy z oddychaniem], skut-
ki [uboczne działanie leków], wi-
zyta u weterynarza).
3. Za dużo/za mało (czegokol-
wiek – aktywności, ćwiczeń,
szkolenia, zabawy, spacerów,
pożywienia [lub jego zła ja-
kość], wody, uwagi poświęcanej
15
 psu itp., za mało/dużo opcji do
wyboru, za zimno/ciepło).
4. Otoczenie/zmiany w otocze-
niu lub sytuacji rodzinnej
(nuda, zbyt długa separacja/za
mało ruchu, czynniki środowi-
skowe [hałas, zanieczyszcze-
nie], odświeżacze powietrza
[a także perfumy, zapachy sa-
mochodowe], wizyty u psiego
fryzjera, wizyty w hotelach,
przebywanie w klatce…).
5. Zachowanie właściciela (nie-
konsekwencja, drażnienie psa,
nie zapewnienie psu odpowied-
niego czasu/miejsca na odpoczy-
nek, nieumiejętność radzenia so-
bie z sytuacją, kłótnie pomiędzy
domownikami, zbyt duża odpo-
wiedzialność spoczywająca na
psie [jest wynikiem zachowania
się właściciela]. Problemy poja-
wiają się gdy właściciel ma zbyt
duże wymagania/oczekiwania,
że pies powinien być posłuszny
zawsze i w każdych okoliczno-
ściach, a także gdy występuje
brak komunikacji/nieumiejęt-
ność zrozumienia drugiej strony
[to stresuje zarówno właściciela
jak i psa]. Bardzo stresujące dla
psa jest duszenie/szarpanie za
smycz/zły sprzęt szkoleniowy,
a także brak możliwości zała-
twiania potrzeb fizjologicznych
w odpowiednich do tego miej-
scach/czasie).
SZANUJMY PSA JAKO PSA.
STARAJMY SIĘ ZMIENIĆ NASZE
ZACHOWANIE I OTOCZENIE
TAK, ŻEBY PSU ŻYŁO SIĘ
LEPIEJ, BO WTEDY I MY
BĘDZIEMY SZCZĘŚLIWSI!
Powody natychmiastowego
wzrostu stresu u psa i psucie
kontaktu z przewodnikiem:
– nieprzyjemne dla psa meto-
dy szkoleniowe, krzyki, bicie,
popychanie, przesuwanie, cią-
gnięcie itp.
16
– głód/pragnienie
– słaba socjalizacja
– podróżowanie
– zbyt dużo czasu spędzonego
w samotności
– nerwowość/szybki tryb życia
– zbyt dużo treningów/zbyt
duże wymagania
– niedostateczna ilość uwagi – pies
powinien czuć się częścią grupy,
w której żyje (stada/rodziny)
– stres właściciela przekłada się
na stres psa!
JAKIKOLWIEK STRES, KTÓREGO
DOŚWIADCZA PIES/WŁAŚCICIEL,
JEST TRUDNYM I NIEMIŁYM
DOŚWIADCZENIEM! JEŚLI STRES
JEST BARDZO WYSOKI, PIES NIE
JEST W STANIE NICZEGO SIĘ
NAUCZYĆ. TRENING
ZACZYNAMY DOPIERO WTEDY,
GDY PIES JEST ZRELAKSOWANY.
Objawy stresu:
1. Objawy fizyczne (gryzienie
smyczy [jeśli mamy szczeniaka,
który gryzie smycz na space-
rze, to ZAWSZE znaczy, że jest
on w stresie], ciągnięcie smy-
czy, rzucanie się na inne psy,
ludzi, dyszenie [jasny, czysty
objaw stresu, zazwyczaj jeden
z pierwszych objawów], silne
ślinienie się, piana w pysku,
niewłaściwe zachowania sek-
sualne/wspinanie się na psy,
zaczerwienione oczy, nieprzy-
jemny zapach, spocone łapy, łu-
pież/wypadanie sierści, płytki
oddech, wrażliwość na dźwięki
i hałasy, wrażliwość na dotyk,
pozorna głuchota [pies jest za-
mknięty w sobie – to najgorszy
objaw stresu], nadaktywność
[hiperaktywność jest jednak ła-
twiejsza w pracy niż apatia]).
2. Problemy zdrowotne (roz-
wolnienie lub wymioty [z ty-
mi problemami można sobie
poradzić w ciągu 2-3 tygodni],
zaciśnięte mięśnie szczęki,
nr 2/2010
obolałe/wrażliwe stawy – ogól-
ne usztywnienie ciała/mięśni
[stany przewlekłe], uszy gorą-
ce, brudne lub ze stanem zapal-
nym, gorąca głowa, nadwaga
lub niedowaga, ciągłe jęcze-
nie/dyszenie [objaw dyszenia
i skuczenie jest stresem, jeśli
pies nie szuka kontaktu z prze-
wodnikiem. Jeśli skuczy i pa-
trzy na człowieka, to znaczy, że
jest to zachowanie wyuczone],
podatność na infekcje, gryzie-
nie/skubanie ogona, łap…).
3. Zachowania przekserowane/
przemieszczone (zachowania
introwertyczne lub nadaktyw-
ność, zbyt częste/rzadkie od-
dawanie moczu, drapanie się,
jęczenie lub kompletna cisza
i dystans emocjonalny, zacho-
wania destrukcyjne, zachowa-
nia obsesyjne [oblizywanie,
szczekanie, samookaleczenie,
rzucanie się itp.], powtarzające
się ruchy, gonienie cieni, nie-
umiarkowanie w jedzeniu lub
piciu lub niejedzenie/niepicie,
gonienie za ogonem…).
4. Niecierpliwość (niepokój,
problemy z koncentracją, nie-
zgrabność, niezdolność ucze-
nia się, niezdolność do tolero-
wania zmian, agresja [z reguły
wynika ona ze stresu. Psy z na-
tury nie są agresywne. Raczej
starają się unikać konfrontacji.
Gryzą tylko z powodu stresu
– obrona przed atakiem jest
oczywiście związana ze stre-
sem. Jeżeli pies jest agresywny,
zawsze jest przyczyna takiego
zachowania]).
Jeśli mówimy o stresie,
zawsze musimy przeanalizować
co działo się
2-3 dni wcześniej!
Katarzyna Harmata
instruktor szkolenia psów
www.bialypies.pl