cl lara ktery Magazyn pSyCnoLloglczn Matka 1 Prosty spos6b nieboska, ™ nemo troski peina @ Korzysci < 7 zwiary Spiski ) 82 \ =, ” ; ? a ¥ ~~ . ( ee ' . Se Stowa, ktore , nas wzmacniaja : - sa Samotnicy maja moc a HME U0 i OFPe1eG95605"NIZ > AWS INSTYTUT PROSPERITY Nie mozem) » Pomozemy Ci zdobyé nowy zawod + Praktyeznie poznasz unikalne modele i narzedzia coachingu now! ej generacji + Nauezysz sie krok po kroku, jak dobrze zaczaé, by skutecznie pomagac innym i zarabia¢ dobre pieniadze + Przejdziesz osobisty Prosperity Coaching « Zbudujesz osobowose Coacha i Czlowicka Prosperity + Na zawsze odmienisz swoje zycie osobiste i zawodowe.. Zdobadz kompetencje i certyfikat Coach Mera g era mozemy Cie skutecanie wesprzec w stworzeniu nadzw) Szkota Coachow Prosperity® SZKOLA COACHINGU NOWEJ GENERACJI Najbardziej praktyczny certyfikowany program szkoleniowy a Prosperity Mee N S| estates Jesli jestes niezadowolony z tego, co robisz jesli lubi. pomagac innym i chciatbys to robié odpowiedzialnie i profesjonalnie, ‘obi cos jesli nareszcie masz odwage dla siebie — zapraszamy. j Suctal krok do zmiany swojego Zycia! Zréb pierws Prosperity Coaching... to wiecej niz coaching Edycja LATO 2016 « Warszawa - od 10 czerwea 2016 Limit miéjsc (do 10 os6b), Przywileje dla 4 pierwszych os6b, Decyduje koleinosé zgloszen Dolacz do prestizowego grona Coachow Prosperity ‘ety iat narzed, A pry oka pe ezyod meto zneria Ia prottyro 2y00, ‘pcan Oy, tom Zadzwoh teraz do doradcy kariery Coacha Prosperity i dowiedz sie, czy iz jakiego rabatu mozesz skorzysta¢. Limit miejsc. (22) 302 26 66,570 570 542, MINIVAN ater aio Inenko, dk feplernsea meme kwalttacyng bo ee weedy pokazalas nt fe sorta est wale o sible Ozgkuy 20 tak moe proces, Knestivrzyy mnie nas 201, 2 lezen dibs doswiaczenony. iszyeetenaregcta,Kérych nas nos, 0 Kr owniee moglam ja eee ne sobie,pokaauje mi, ak mena nopraw ec oma iy. Dea 0, 2e peaks, pons mods na ‘wo, Pakazalosm.jakpleinde bys... 2k Niby wszystko jasne: osobnik rodzatju dexiskiego wydaje na swiat dziecko, a potem troszezy sie o nie. Im wyze) na ewolucyjnej drabini dziej sig tros: padku dzieci ludzkich, bo noworodki sa skrajnie niezaradne. w pear: stosci jednal Najprosciej wyglada to zperspektywy ewolucyjnej ~ tuwszystho sprowadza sig do transmisji wlasnych gendw. W odréinieniu od ojeostwa, genow bez zadnych watpliwosei wlasnych, Imperatyw ewolueyjny nakazuje dbaé ko nazywa sig tozsam cho€ nie do korica jestem pewny, czy jest ona tylko osobista. W czasie kilku miesigcy mamy bowiem wariant ,dwa (albo i wigce}) w jednej”. Trudno jed- nak rozstraygnac, 0 nadal jest tylko Ja, ezy to moze juz jest My? Czy to My wokresie przedporodowym jest yi doswiadezenie nieomal religijne. Z dwoch komérek, wewnatrz ciata matki, za sprawa genetycznego pro- gramu, two komplikowany organizm drugiego czlowieka. Jedni rozumieja nature tego program, ini inyslq 0 tym, jak o swoiste} drukarce nni widza w tym dow6d interwenej sil boskich. Nieustannie powtarza sie, ze macie- jest stanem upragnionym, a pragnienie to ma charakter uniwer- salny i bezwyjatkowy. jednak, e brak macierzynistwa (2 wy boru lub koniecznosei) traktuje sie jak aberracje. Macierzyristwo rozun stawiaé sig nie wolno. Niekiedy stano- wisko to przybiera na sile. Do glosu dochodzy ci, ktorzy cheieliby ( modnego sformulowania) cudzym macierzyistwem. Rodzi to silne napigcia, bo wprawdzie wiek- obiet pragnie macierzyfistwa, albo praynajmnie} god2 ale nie doty Nie chea, aby ktokolwiek alw tej kwestiiza nie. Nacisk awsze - rodzi opér. A wladey zego ducha i ciala szezeglng bu- dzq nieufnose. Wiestaw tukaszewski nieboska Nie wszystkie matki - nawet te, ktore tego pragnely — sa szczesliwe. Czesto dlatego, ze macierzyhstwo zwyczajnie je przerosto. Co wiecej, nie tzadko nawet te, kie matki — nie- re bardzo tego nie je sem dlatego, ze nagle vyezaily sie do rol pierw- szoplanowyeh. Czasem z powodow zdrowotnych, a czesto ekonomi: nych. Zdarza sie, 2 ze wszystkich tych — powodow naraz. Niektore z nich sa w awigzku 2 tym pelne gniewn lub zalu, inne pelne poczucia winy. Co gorsza, spostrzegane sa jako zle m © czym WezeSnie} czy potniej si wiaduja. Czy zte matki i matek moga by¢ WIESLAW tUKASZEWSKI, psycholog ‘asobowasei, autor min. ksiazki Udreka Zycia, 2a kt6rg w 2011 roku otrzymal Nagrodg Teotrasta. sMAs2OI6 |Dia mitosnikow dobrej ksiazki! Z czerwcowym numerem ksiqzka MADRE | POZYTECZNE Madre i pozyteczne. Jak psychologia pomaga iye ~ najnowsza pozycia w seri ,Oblicza’ —udowadnia, jak bardzo psychologia przydaje sie w zyciu. Ksiazka petna jest praktycznych informacji i prostych narzedzi, dzigki Ktorym mozecie lepie| zrozumnieé innych i blize} przyjrzec sig sovie PRENUMERATA CHARAKTEROW” Z KSIAZKAMI Z SERII »OBLICZA” ROCZNA — 12 kolejnych numeréw, kaddy z ksiqzka dodawana do aktualnego wydania ,Charakterow" —tylko 275 zt POLROCZNA - 6 kolejnych numerow, kazdy z ksiqzka —tylko 137,50 zt WYSYEKA GRATIS! Oferta dotyczy wytacznie prenumeraty zamawianej bezposrednio u ne oe s. 118) Informacje: prenumerata@charaktery.com.pl, tel. 41 \ » F AK DECY Swat 2E BY Nit ZALowac psychologia dzis charaktery OSTREEZENIN ODCIALA MOC SiESWIADOMOSCE KOMPAS. MORALNY was 9KRO DO TRATNE Wynne HEURYSTYKI TINE RULAPRE W GRUPIE MADRE cay LUPE Codziennie dokonujemy wyboréw, mierzymy sie z dylematami... : Jak podejmowaé decyzje, ktére budujg? WNUMERZE: Trening podejmowania decyzji Heurystyki i inne pulapki grupie - madrzej czy glupiej? Jak dziata kompas moralny ‘Zanim zdecydujesz, posluchaj ciala | Glowa czy serce, rozum ezy emocje ~ kto lepiej wybiera? autopromecia ZEBY NIE ZALOWAC autepromor}a: IG MATKA NIEBOSKA, TROSKI PELNA Skad obavy kobiet przed macierzynstwem? Co dostalismy od naszych matek, co damy naszym dzieciom — wyjasnia Beata Banasiak-Parzych. 26 ZARAZ SIE ZACZNIE Sylwia Chutnik opowiada o swojej relacji z nastoletnim synem, MATKA NIEBOSKA BB PRAKTY NUE 32 JEDYNE, CZEGO POTRZEBUJESZ, TO MILOSC Stres moze niszczyé mdzg dziecka, ale milos¢ moze ten proces odwracic — twierdzi Sue Gerhardt. 3G WYCZYTANE Z JEZYKA Pewne zwroty pozwalaja dotrze¢ do ukrytych intencji. Co mozna z nich wyczytac, zdradza Marta Wolowska-Cias. 40 MOC SAMOTNIKOW Arnie Kozak podpowiada, jak introwertycy moga poradzic a sobie w ekstrawertycznej kulturze. KUPUJG, WIGC (NIE) JESTEM Diaczego woadamy w chorobe kupowania? Te Zagadke probuje rozwiklac Katarzyna Kucewicz. SEN BEZ TCHU Zwykle chrapanie? A moze bezdech, ktory zagraza zyciu? Katarzyna Girczys-Poledniok podpowiada, jak je rozrdznié. 52 MITY UDANEGO ZWIAZKU lluzjom zagrazajacym 2wiazkom przygiada sie Adriana Klos. a Hi LABORATORIUM 62 KTO ZA TYM STOI Mirostaw Kofta tlumaczy, jakie korzysci daje wiara w spiski. 66 SAM NA SAM Z WROGIEM W SOBIE Idea izotacji wigzniow miata skioni¢ ich do przemiany. ' sklania, ale do zmiany na gorsze — dowodzi lan O'Donnell. 70 W STRONE DOBRA Paul Bloom odkrywa podstawy naszej morainosci. 7e RZUCAJ MI SIE W OCZY Prosty sposob na mitos¢, odkryty przez Roberta Zajonca, opisuje Magda Brzezinska. ‘Oktadka: Aleksandr Shevchenko / gettyimages.com 76 20 LAT Z .CHARAKTERAMI” Jak zmienila sig psychologia w ciggu dwoch dekad — mowig Wieslaw Lukaszewski, Tomasz Maruszewski i Piotr Oles. 7 PSYCHOWIESCI S6 KRZYSZTOFOWICZ 80 KTO, CO, GOZIE, KIEDY 3 MARUSZEWSK| 100 AWDIEJEW tol MAKSYMIUK 102 BORTNOWSKA 103 GADACZ 104 KARPOWICZ 105 MADZIK OG KIOSQUE lO POCZTA POETYCKA Wt LISTY 4 CICER CUM CAULE 84 NIE PLACZ PO MNIE Co przezywa cérka, ady matka sie Zabija - 0 tym w reportazu Joanny Streatko. 88 PO SLADACH Cezary tazarewicz tropi manipulacie, jakich dopuscity sig wiadze PRL-u i niektérzy psychologowie, probujac ukry¢ zabdjstwe Grzegorza Przemyka. 94 MI€DZY NIEBEM A MORZEM Oroge do wysp szczesliwych wskazuje Malgorzata Kolankowska, 98 DWIE WIARY Ta religijna i ta swiecka. Dlaczego potrzeduja sig nawzajem — tlumaczy Jacek Wojtysiak. -waszoe EEAktywni seniorzy z University akoric ej OZnacza ie trudny czas pokaauia, z ‘ocie) po na zdrowiu. Oka nak, Ze dziala moze mi spolecena go wp dkresiaja, ze im wigce| inicjatyw zaimuje cz oki onczeniu e ryzyko Smierci W badaniu weiglo udziat ‘nglikow i Angielek iat i starseych i oni info organiz spole jakosei zyci fizyeznego. W: ze uczestnicy zadowoleni ycia pr2ed emerytura ie) niz inni badani byli z niego zadowoleni rowns koniczeniy prac we}. Wolyw dobrostanu te? przynaleznosé 1p. Oszacowano, osaba preed em na emeryture rup i nie odowe}, ryzyke tym okresie Ho 2 proc. Werastato kazato sie do grup spoteczn podobne dziatanie ochronne jak systematyezne ania fizyczne. (marga) sMAJ 21S badatia potwierdzajace efekt p | chaotycznych mysii” Klint pozbywa sig ,wszelkich punk | wywotac wrazenle, 2e 2a pomoca tej lub inne) metody mozemy wyleczyc sie z powainych schorzen > Nie bierz Co rusz docieraja do nas doniesienia 0 cudownych metodach ae miézqu lub nawet leczenia jego chordb. Zachowajmy ee ; de ktos probuje nam sprzedaé preysiowiowego w kota w worku". | jest pevinoscig tw. platforma Schurmanna Na stronach rekiamujgcych gabinety, gdzie jeststosowana, mozemy dowiedziec sig, Ze czgstotliwos¢ drgar platformy —na ktorej klient stoi lub» Kladzie sig — wyndsi 7,83 Hz, CO pozwala utrzymaé mozg w .neuitrainym stanie”, a ponadto wprowadza pray raskrelny WéZ0- rzec drgati, wg ktérego funkojanuje kazdy organizm Jestesmy za- pewniani, Ze platforma mode pomdcw blisko trzydziestu rodzajach norzen: od nietrzymania moczu, przez zaburzenia krazenia, po | palenia, Na stronach gabinet rudno jednak znalezé | Jania do Konkreinych badaf klinicanych, kt6re pobwierdzalyby skuteoznos¢ metody w leczeniu tych zeburzen. Trudno tez znalegé | joskreinych drgan kazdego organizmu. Aktywnose méozgu w pasmie | oscylacii alfa reczywiscie odpowiada stanom obnizonego pobudzenia, ale wiadomo, Ze ich zakves wynosi od 8 do 13 Hz, Wydaje sie wigc, 2e czestotiwos¢ 7,83 Hz est troche nietrafiona. Potencjainym Klientom metody ,Access Bars” obiecuje sig z Kolei ,wyzbycie Sig negatywnych mysii, depresyjnych na: zyuprzedzen blokujacych (...) kreatywnose’ . Podezas specjalnej sesii exspert manualnie dolyka" 32 punkdw na gtowie klienta, w ktOrych .zlokalizowane sq nasze przekonania, | osady. opinie i uprzedzenia dotyczace roznych aspektow zycia”. W efekcie, oprocz .depresji, Iekow, idzenia na otaczajaca nas eczywi- stosé’. Bez punktow widzenia? Brami to troche niepokojaco. CzyZby 90 sesji Bars ludzie zamieniali sie w bezwolne zombi? Z dostepnego w sieci opisu sesji Access Bars” mozna wywnioskowaé, ze jest to rodzaj techniki relaksacyjne). Wydaje sig jednak, 2e metoda zostala ,ubogacona” pseudonauko- wymi twierdzeniami, ktore ie Majg uatrakcyjnic jq w oczach potencjalnych klientek i klientow. Jesii Kogos meczy stanie na dwoch nogach, moze skorzystaé 2 metody ,,floatingu” . Doprowadzi go ona do stanu Swiadomosci, Ktéry osiqgaja jagini po latach medytagj!" 1 w ktorym ,,synchronizuje sig aktyvaose lewe) (bardziej racjonalne)) i prawe| (intuicyinej, Krealyvine)) polkuli mézgowej” . Podczas sesji floatingu osoba zanurza sig w specjalne| zam&nigte| Komorze wypetnione| stong woda i przez godzing unosi sie swobodnie na jej powierechni -a wiec jest to fodzaj deprywacji sensoryczne). Nie- wyxluczone, Ze efektem takiego zabiegu moze byé odprezenie, ale uzasadniajaca go teza 0 podziale funkcjonainym pdlkul mézgowych na racjonalna i kreatywna potowke ma status pseudonaukowego mitu, niemajacego Zadnego poparcia w aktualnym stanie wiedzy. Retleksologia to metoda oparta na holistycznym zatozeniu, Ze nasz organizm dziata jako calosé. a.zaburzenia w jedne| jego czesci moga przejawiaé sig w innych rejonach ciata, szczegdlnie w sto- pach idtoniach. Ich odpowiedni masaz~ jak jestesmy zapewniani - moze doprowadzi¢ do poprawy stanu zdrowia w bardzo szerokim zakresi¢ schorzen lub tez ,odblokowac sttumione moce naszego mozgu’’. W 2009 roku Edzard Ernst dokonal przegiqdu 18 badan dotyczacych skutecznosci reflek- Sologii w terapi chorob somatycznych. Jak sig okazalo, Zadne z nich nie dostarczylo w tej kwestii wiarygodnych wynikow. Brak te? empirycanych dowodow potwierdzajacych istnienie efektywnych polgczen neuronalnych pomigdzy sugerowanymi obszarami funkcjonalnymi mézgu, odpowiadajacymi za pamie¢, mi czy inteligencie a punktami na palcach czy dloniach. Pozostaje wiec wiara (lub fatwowiemosc) albo wziecie pod uwaoe hipotezy neurologa V. S. Ramachandrana, zgodnie z ktora uspokajajqce i przyjemne efekty masadu stop sq spowodowane tym, ze mozgowa reprezentacja skory na stopach sqsiaduje z reprezentacja dotykowa genitalidw Czytajac 0 niesamowitych efedtach rozmaitych alternatywnych terapii na mézg, ratze) spodziewajmy sig, 2e tak naprawdg bedziemy mieli do czynienia z metodami relaksagji, ktére w celach marketingo- wych zostaty ozdobione rozmaitymi ,Swiecidelkarni” pseudoteotii naukowych. Oczywiscie relaksacja nie jest 2fa, a jej korzystny wplyw na samopoczucie jest oczywisty. Gorzej, gdy probuje sie w nas Dyskusyjng metoda somatycznych. Wowczas warto przyjrze¢ sie danej metodzie doktadniaj i sprawdzié, czy ma ona oparcie w badaniach klinicznych, Jesli nie, lepie) zachowac ostroznos¢, bo mozemy narazi¢ siebie lub naszych podopiecenych na niepotrzebna strate czasu | pienigday. Or MAREK BINDER psychologiem, pracuje w Zaktadzle Psychofizjologi Uniwersytetu Jagiellorskiego Tekst w calosci 2najduje sig na stronie wwvw.charaktery.eu LOIN) sh to) i Moe LSA Ce ULL (e) PODYPLOMOWYCH 1 SZKOLEN UNIWERSYTECIE SWPS eRe) YW sci eee Ponad 150 kierunkow w ofercie Vea aR LLIN ice] 8 =] Wyktadowcy praktycy Prowadzimy m.in. studia z obszaréw: Psychologia i Psychoterapia ls irat ae 2-10) 2- 8) Human Resources Coaching i Rozw6j Osobisty Internet, Nowe Technologie User Experience, Projektowanie Ustug Marketing i Public Relations Kreacja i Projektowanie Znajdz kierunek dla siebie naAktywna mama tanek 2 dyskusii umienia spotec wy. Kiedy si ei publi zaczelam jo. Mow! sie zynstwie, Dlacz s macierzyniski 0 przestodzony wary, albo ologi sztuki, nauki czy aktywistki spoteczne. Inter wal osobisty aspekt dotyezace j sposob nacieraynstwa jomska. Nigee} zmiana pl + MAJ 2016 MEPsSYCHOWIESE! | > Zbuntowany Holender Wywarl najwiekszy wotyw na pilke nozna XX i XI wieku. Tak, wiem: umar, a po Smierci takie zdanie formutuje si¢ tatwigj. | rydawato sig prawdaiwe takze miesiac temu, choc od u, gdy przestal byé trenerem Barcelony, mijato juz dwadzies- at a od zakoriczenia kaviery plkarskiej kolgjnych dwanaécie W czyrm kryla sig tajemmnica Johana Cruytta? Jako pitkarz byt nie watpliivie geniuszem — jego rajdy, gole, nieprzewidywaine zagra- nia prawa i lewa noga, Zewnetrana i wewngtrana ze slynnym zwodem, Ktorym nabieral obroncow kopiawaly pokolenia kolejnych gwiazd futbotu | apie ualigci. Zarazem jego geniusz nie rozwinalby ystemu: na poczatku tat 70. dwudzlestego Puchar Europy 2 Ajai ni taw. futbol totainy, po jobywal | swiata {olandig — druzyna NM grajacys rego podzialu na torniacje, zakladajacy wymienno; obrong, jak w ata ruytla odnajdywala tu swoje miejsce w reac ni paradoksalnie 0 niekt ch mowiono wowczas, 20.89 lepsi nz On. Jako trener odbudowal poteat kryzyse Alutu 2 Kataloni, ito nave wave : cesaw (pierwszy tiumt w Pucharze 2 mowo: to Za jego czasow howac sig mieli Guardiola, Xavi, Inie- e do katedry, Ktdra zoudowal Cruytt Holendra, Luisowi Enrique — pozostato Europy), itkarska, W ktGre} W! kiedy$ Barcel ON i. Guardiola pord samemu czy koleinenu dzied: nych kaplic. | patem popetniac btedaw i zawsze prdbowalem ¢ to swoim pilkarzom” ~ ie jakis pomyst, OK: wyprdbujcie go. Jesti sig nie uda, spoko". Innym razem ila napedowa wziela Sig z czasOw, w KtOrych prayszto mu dorastaé: 2araz po aie dookata trwal proces odnowy, odbudowy tub przebudowy. Anarchi- yoina milose, amsterdamski happening tozkowy po Slubie Johna Lennona: ‘0 dziato sig w jego rodzinnej Holandii, Z miejscem urodzenia wiqzano tez 0 le do gospadarowania wolna przestrzenia na boisku Holendrzy musielina- innych dziedzinach Zycia, bo plaskie, czesto zalewane terytorium kraju, zmuszato do umiejgtnego wykor dostepnego terenu Ale sai inne adpowiedzi. By! polsierota: jako dwunastolatek stracil ojca, matka nie byla w stanie utrzymac redzinnego biznesu, wige pierwszy Klub Cruytfa, Ajax, zatrudnil ja w charakterze sprza- taczki. Robienie przez niq porz zatni opuszezane| przez kolegdw Johan musial odbiera¢ jako wwyiatkowo upokarzagjce —by¢ moze siad jego poznie'sza przystowiowa wrgcz dbalosé o pienigdze | i wyklocanie sig 0 kolejne kontrakty, A takze Scigajacy go przez cale iycie gniew: paradoks tego artysty tutbolu polegal przecie? na tym, Ze wiecenie sie 2 kims spieral, jakby wierzyl, Ze najbardzie| tworezy jest Kontlikt, .Soiskowal i tropit spiski. Bywat brutalny dia szefow 1 podwladnych Potratit sig Zpit mi na rywala, ale ina kolege 2 druzyny, dostawal czerwone kartki | po jedne) znich odméwi 4 2 boiska” — przypominat Pawel Wilkawioz na !amach magazynu .Kapainia” Z drugia| strony Ow nonkonformista i wojownik pozostawal zawsze pod pantofiem Zony. Pal wieku aldenstwa, decyzja 0 rezygnacii z wyjazdu na mundial w Argentynie po rozmowie z ukochang adki przypadek w cie, KtOry od zawsze dostarczal tematow szukajacym skandali tabloidom. loze zresziq proba wyjasnienia jego tajemnicy nie ma sensu. Przed finalem Pucharu Europy po- wiedzial pitkarzom Barceiony po prostu .Salid y aisfrutad” — wyjdzcie i cieszcie sig. Cieszcie sig, yiecie w czasach Johana Cruyfta, a nastepcom jedynie dobudawywanie ko Nigdy sig nie mowil. .Jesti tlumaczyl, Ze jeg wielkie wojnie, Kiedy ¥ Sel i hippisi, narkatyki i Yoko Ono MICHAt OKONSKI jest dziennikarzem Tygodnika Powszechnego”. autorem ksig?ki i bloga Futbol jest okrutny > Charaktery na targach Zapraszamy do odwiedzenia Wydawnictwa Charaktery na Vil Warszawskich Targach Ksiqiki, tore odbedg sie w dniach 19-22 maja na Stadionie Narodowym (stoisko 10BC). 17118 czerwca bedziemy tezw Opolu podczas Festiwalu Ksiazki, organizowanego przez drukamig Opolgrat. Festiwal odbedzie sig w centrum miasta, w Filharmonii Opolskigj Osrodek ,,Melete”oraz Instytut Kultury Spotkania i Dialogu y w Kielcach zapraszaja ‘Na spotkania medytacyjne ase r ors Wee OTTO Ae Te eR a eC feat 10) hhapiro (jestjednymzczolawyeh: przedstawicieli Spotezesnego amerykariskiego judaizmu DChey eh River Foundation i wykiada na studiach Cos il ts CSREES asia Micra] ll) USE. arc te SU/duchowosci). “Wergwadzenie ze strony chrzescijariskie] — ks. dr Jacek Prusalc ([ezuita; psycholog i psyohoteraneuta) »W.strone serca” — spotkanie medytacyjne chrzescijan i muzutmanow w intencji pokoju na Swiecie TREC OUCH CU TSUN UTE US — Szajch Hazrat Hamid Hasan (jest nastepca i synem cM EEE CW eC EME cule Mm NseUEW Ue lec Cr] oo TD Case yc Stee UMUC ETT] aed ee Cra Mate ya cH) Wprowadzenie ze strony chrzescijanskiej — Maksymilian LEDER SM CT CURE Zl Lae (74) Osrodek Medytacji Chrzescijariskie) w opactwie w Lubi- niu, od kilkunastu lat jest zaangazowany we wspdlprace | dialog z buddyzmem zen). Sera NE PAUL »Hezychazm: teoria i praktyka medytacyjna” — odosobnienie poswigcone hezychazmowi MECC EUR CEL mca cll Im Mmaczem, pisarzem i malarzem; autorem wielu publikacji eo eMC (te) La EUS Ger) aE LM UPa ON MEU Le CSO RAO MULL monastycyzmu, ekumenizmu i dialogu migdzyreligijnego). Kielce, klasztor Pallotynéw na Karezéwee ARCZOWK Pru re UCR UCU Rar oy lowa: medytacja@charaktery.com.pl. Liczba miejsc ograniczo- OO ee ue ee CALC LUC UL ‘sko, w ktdrym spotkaniv medytacyjnym chce Pani/Pan wzigé udzial, eR Lo UCR Ce Bg Co CRU Cu Es autopromocia MEDYTACIA haraktery “ PREMIERA 10 MAJA Rami Shapiro a, B06 Przewodnik S rabina Ramiego = azdy Z nas jest Bogiem... Trudno o bardziej zdumiewajace stwierdzenie. Jak kazdy 2 nas moze by¢ Bogiem?! Ksiazka Bog to niezwykta preygoda intelektuaina, do ktorej rabin Rami Shapiro zaprasza Zydow, chrzescijan. muzutmanaw, hinduistow, buddystéw, agnostykow, ateistow... Warto wzige udzial w tej przygotzie. Roshi Jakusho Kwong BEZ POCZATKU, BEZ KONCA Intymne serce zen sigtka amerykanskiego mistrza zen. Kora przybliza buddyjskie rozumienie Swiata. Napisana w prosty i zarazem poetycki sposob, uczy, jak obudzic swa wewnetrzng madrosc, wspotezucie i poczucie jednosci ze swiatem. Roshi odwotuje sig do zyciowych sytuacii i otwiera czyteinikow na najglebszq i najmadrzejszq czes¢ ich samych. Wactaw Hryniewicz OMI NADZIEJA WOLA GEOSNIEJ NIZ LEK Eseje wokot nauczania Jezusa historycznego bidr esejow jednege z najwybitniejszych polskich teologdw. Przejmujaca opowies¢ 0 nadziei, uinosci i mitosierdziu. Odkrywere rozwatania odwotujace sig do nauczania Jezusa historycznego z Ewangelii galifejskie (Zrodta Q). Szukaj na www.sklep.charaktery.eu iw dobrych ksiegarniach* WWW.CHARAKTERY.EU — ay PSYCHOWI!IESEt! > Zadzwon po pomoc Praca stata sie najwazniejsza? Nie mozesz rozsta¢ sig 2 telefonem? oe eee ze odegrasz sie stawiajac coraz wieksze sumy n'a swoja ulubiona druzyne? Uzaleznienia behawioralne dotykaja coraz wigkszej grupy Polakow. Telefon zaufania dla oséb cierpiqcych 2 powodu waleanien behawioralnych oraz ich bliskich funkcjonuje juz cztery lata. Prowadzi go Instytut Psychologit Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Pod numerem 801 889 880 pomocy moga szuka¢ osoby uzaleznione od hazardu, internetu, komputera, Seksu, pracy, zakupdw czy objadania sig oraz ich najblisi Uzaleznienia behawioralne, ktore nie sq zwiqzane 2 Zazywaniem substano|i psychoaktywnych (alkoholu, narkotykow), $4 coraz wiekszym problemem spolecznym w naszym kraju. Od hazardu uzaleznionych jest ponad 60 tysigcy Polakow, a od internetu blisko dwa razy tyle, z czego okoto 90 proc. nie skonczylo jeszcze 25. roku Zycia. Prawie milion osob, giéwnie kobiet, moze by¢ uzaleinionych od zakupow. Co dziesiaty Polak ma problem z uzaleznieniem od pracy. Weiaz jednak isinieje przekonanie, ce uzaleznienia behawioraine sq fanaberia, a nie choroba. Dia wielu osdb telefon zaufania jest pierwszym kontaktem ze specjalista i mozliwoscia rozmowy ‘na temat trudnogci. Do tej pory z pomocy skorzystalo blisko dwa tysiqce 0s0b, Z Czego. 60 proc. to osoby uzaleinione, a 40 proc. bliscy, glownie Kobiety — Zony, matki, siostry ~ 0800 uzaleznionych lub zagrozonych uzaleznieniem. Konsultanci pomagaja okresli¢, jak powazny problem ma osoba, motywuja do podjecia terapii, informuja o miejscach, odzie mozna si¢ zglosi¢ i podpowiadaja, jak uzaleznionemu moze pomdc rodzina. Telefon czynny jest codziennie w godzinach 17-22. ; Zadanie publiczne jest wspélfinansowane ze Srodkow Funduszu Rozwiqzywania Probiemow Hazardowych, bedacych w dyspozycji Ministra Zdrowia. (dg) ey Peers pill, smaszo1S Pory roku w glowie Nietrudno dostrzec przyklady cykliczne} zaleznosci pomigdzy porami roku a 2yciem zwierzatirosiin —wystarczy wy)fZee przez okno. Czy takze nasz mdzg poddany jest takim cyklom? Tak przynajmniej sugeruja wyniki badania (MRI, przeprowadzonego przez Gillesa Vandewalle'a ijego wspolpracownikow z Uniwersytetu w Liege (Belgia), opublikowane w lutym tego roku w czasopismie .PNAS”. Badacze mierzyli aktywnosé mozgow zdrowych ochotnikow, krzy wykonywali w tym czasie zadania umystawe wymagajace koncentracji uwagi i wykorzystania pamigci krotkotrwate). Chociaz poziom wykonania tych zadan nie uleg! znaczacym zmianom, to jednak worce aktywnosci mézgu podezas wykonywania kazdego Znich wydawaly sig powiazane z porami roku. Na przyklad w pierwszym zadaniu obszary czolowe, zwigzane ze sterowaniem uwaga, byly najbardzie} aktywne w poblizu przesilenia letniego i osiggaly minimum podczas przesilenia zimowego. Natomiast pray zadaniu angazujacym pamigé krotkotrwata maksymaina i minimaina aktywnosé rozkladala sie pomigdzy réwnonoca, wiosenna i jesienna: tej drugiej towarzyszyla podwyzszona aktywnose migdzy innymi platow czolowych i wyspy. Nie wiadomo, co moze byé prayczyng Zaobserwowanych zmian — niewykluczone, Ze wigza sig one Z cyklicznymi Zmianami w produkeji newroprzekaznikow. Marek Binder > Wiecej agresii _ q Dzieci wychowujace sie 2 przyrodnim rodzerisiwem czesciej zachowuja sie agresywnie ~ dowodzi dr Paula Fomba, socjolozka 2 University of Michigan. WwW swoich analizach wykorzystala dane pochadzace od kilku ‘ysigcy rodzin, uzyskane w ramach badan Early Childhood Longitudinal Study. Radzic, najezesciej matka, odpowiadal, Czy dziecko w wieku § lat zachowywato sig agresywnie, Ap. niszczylo przedmioty albo miewalo wybuchy zlosci. Dzieci wychowulace sig z przyrodnim rodzeristwem byly opisywane jako bardziej agresywne niz dzieci niemajace przyrodniego fodzeristwa. Co jest preyczyna zaobserwowanej zaleznosci? Badacze przypuszczaja, ze moie byé nig nierowne traktowanie dzieci. Innym potencjalnym powodem moze byé brak jednego Z rodzicow. Ozieci wychowujace sig z przyrodnim rodzeristwem lub fodzeristwem z nowego zwiazku rodzica tqczy jedno — nieobecnos¢ Grugiego z biologicznych rodzicow. Czescie| zostaja z matka. Wiele badan wskazuje zas, 2e nieobecnos¢ ojca w dziecinstwie ma wplyw na werost zachowan agresywnych u dziecka. (marga) enpak /Stock.com > stownik Onomastyka (02 gr. éndma, cxyli imig) to dzial jezy- koznawstwa zajmujacy sig nazwami wlasnymi, czyli od- noszqcymi sig do konkretnych przedmiotow. Gléwnymi jej dzialami sq: antroponimia (od gr. dnthrdpos - cato- wiek), ktora bada nazwy osobowe, oraz toponimia (od gt. topos - miejsce), ktéra dotyczy nazw miejscowosci, Jak méwi przyslowie: nomen est omen (imig jest wrddba). Wedlug Erica Berne’a, tworcy analizy trans- akeyjnej, imiona moga byé nosnikami skryptow prze- kazywanyeh przez. rodzicow, wyrazem ich oczekiwan i aspiracji. Nadajge imie, opiekunowie cheg, by dziecko rozwinelo pewne cechy (Milosz), kontynuowalo tradycje rodzinne (imig ojea czy dziadka), zyskalo opieke Boza (imiona teoferyezne, jak Bogumil), mialo lepsze Zycie, ‘To dlatego w rodzinach o niskiej pozyeji socjoekono- micznej czescie} moznaspotkaé mate Andéeliki i Arlety. Zgodniez efektem samej ekspozycji imiona bardzo rzad- kie wydaja sig mniej atrakcyjne. Badania na Uniwersy- tecie Harvarda wykazah studenci 0 rzadkich imio- nach mieli gorsze oceny nié ci oimionach popularnych. Zimionami awiqzane sq ted stereotypy iskojarzenia. Ba- dania na ten temat prowadzil Albert Mehrabian, emer towany profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego, a w Pol sce dr Krystyna Doroszewicz z Uniwersytetu SWPS razem z Ewa Stanistawiak. Okazalo sie, ze pewne skoja- renia podzielane sq z powszechnoscig godng uvagi. Na prayklad osoby o imieniu Mateusz czy Wiktoria uchodza za inteligentne, a Franciszek lub Zofia kojarza sie z su- miennoécia. Jesli takie skojarzenia z imieniem czesto sie w danej spolecznosci powtarzaja, moga - poprzez mechanizm samospelniajacej sig preepowiedni - wply- waé na zachowanie os6b je noszacych, reldama Zuccarin™ utrzymuje w normie mé6j poziom cukru we krwi! Od kilku lot Alicia miata trudnosci z kontrolowaniem poziomu cukru we krwi. Doktor zapowiedziat, ie koleinym krokiem bedq lekarstwa. Jednak po roz- poczeciu kuracji za pomocq Zuccarin™ Alicja znalazta rorwiqzanie problemu. Sytuacja sig pogarszata Kilko Jat tem, kiedy zoczety sie moje problemy, miatam tyike lekko podwyiszony poziom cukru we knw. Storalam sig zatagodzié sytuacie, zmieniaige dielg. Jednok to nie wy: starczyto i po kilku latach poziom cukru we krwi gwattownie werdst Znalazlam informacje © suplemen- cie diety Zucearin w czasopiémie formaceutyeznym i postenowilam go wyprébowad. Szybkie dziatanie Juz nastepnego ranka, po zazyciu tabletek, méj poziom cukru we krwi obnizyt sig: zaledwie kilko dni pod: nie| unormowat, 2 je poczulam sie znecanie lepie), Stosvig Zucearin od trzech lat i caly czos mam poziom cukru w normie. To najlepszo rzecz, joka zrobitam dle zdrowia! pile sig herbote 2 ligci monwy ze wagledu na ich wlasciwose lecrnicze. Nowe badonia kliniczne dowo dag, 2e wyciag? lkci mony moz: efektywnie stabilizowaé pozion cukry we krwi, powsirzymuja wehlanianie cukréw z weglowo donéw. Niestrawione cukry po prash przechodzg przez ultad trawien ‘ny, zamios! preenikoé do ukfed krwionosnego. Wystarczy w2igé jedng tablet przed positkiem, by kontrolowa ‘oziom cukru we kowi, apety? nc slodkie potrawy oraz wage. Najwyisza, standaryzowa- nana 1% DNJ zawartos ekstraktu z morwy biate = 400 mg w tabletce Zuccarir = twoja gwarancja wysokie jakosci i efektywnosci. Szukaj logo ze Srebrnym Drze wem= skeet wysokie| jokose Zapytaj Twojego farmaceute o Zuccarin™ durskiej firmy New Nordi Dostgpny w aptekach | na www.newnordicppl w opakowaniach zawierajgcych 60 tableteki bardizioj etonomicenych zawiersjaqych 120 tablotek Kod BLOZ 8101001 ~utatwizamowienie produltu w aptece, Tyko Zuccerin zawierastandaryzowany yyyegg zliel mony biae)-DN 19 Ss www.newnordicpl ‘a tel: +48 222125410 Dostgeny w nowym opakowaniee» WAWW.CHARAKTERY.EU (SNe SV rea | rOdziclelstwo. Boje sig, Ze bede ztq matka’, przyznala dr Katie Roiphe, gdy kilkuletnia coreczka anajomych za- pytala ja, dlaczego nie ma dzieci. .A poza tym nie wiedzialabym, co z nimi robié” ~ dodala. Katie Roiphe, pisarka i znawezyni literatury, czula lek podebny do tego, jaki odezuwaja tysiace kobiet na calym Swiecie, gdy zastanawiajg sie, czy powinny, cay chea i czy moga byé matkami. Co sig kryje za tym lekiem? Wiele z nich nie pyta, kiedy majq zostaé matka (przed traydziestka czy po, a moze dopiero w oko- licy ezterdziestki) ani jakq matka (wymagajaca czy partnerska, matka slow czy matka perfekeyjna itp), ale 0 to, czy w ogdle nig by¢. Sq rozdarte, bo zjednej strony boja sie, de nie podolaia wyawaniu macierzyristwa, a zarazem slysza, 7e jesli nie uro- dza dziecka, nie mog, byé naprawde szc i spelnione jako kobiety. Rezygnacja z macierzyn- stwa traktowana jest bowiem przez wiele os6b jako pewnego rodzaju »niepelnosprawnosé” kobieca. I mimo przemian spoleczno-obyczajowych ta wizja kobiecosei i macierzynstwa weigz ma sig swietnie. Na stos Ziq? Nic dziwnego, ze wiele mlodych kobiet utknelo wklinezu miedzy biologia, presiq spolecang a kul- turg, ktéra nadal romantyzuje macierzynistwo pelne poswigcenia. Gdzie w tym mieszeza sig ich wlasne potrzeby i uczucia? Czy dajq im dojéé do glosu? Z dziecitistwa pamigtaja wlasne matki - cagsto zmeczone, borykajace sig z codziennos- cig, peine rezygnacji - i to wspomnienie potgguje ich wahania. A kiedy mimo réinych obaw rodzq, acu dziecko, roapaczliwie probuja sprostaé lealnej matki. Tej, ktora nad wszystkim pa- , wszystko cierpliwie znosi i nie jej do szczescia nie brakuje, gdy tuli swe niemowle, wlot odezytuje jego potrzeby i nigdy nie czuje Ieku, bezradno- Sci ani gniewu ~ a jud szezegélnie gniewu na swe dziecko. Kto temu podola? A wydawalo sig, Ze skoro brytyjski analityk Donald Winnicott juz pt wieku temu sformulowal kon- cepeje ,wystarezajqco dobre} matki’, obraz ma- cierzyastwa zmieni sig. Niosta ona ulge reszom matek, ktore martwily sig o swoja niedoskona- toSé, i pi ja im ufnos¢ we wlasng intuicje. W przeciwienstwie do tej idealnej ,matka wystar- czajgco dobra” podaia za dzieckiem, za jego po- trzebami i moiliwosciami rozwojowymi. Nie re- aygnuje przy tym z siebie - bedgc matka, nadal jest kobieta, Zona, przyjacidlkg... Bywa zmgczona, zagubiona, czasem bladzi i przezywa rine emocje, ale zajmuje sie dzieckiem najlepiej, jak potrafi. Na nim jest skoneentrowana, nie zaé na idealne} wig{i swego macierzyfistwa. ‘Tyle wystarezy, by dziecko sie rozwijalo, Niestety, aniekt6re mati weigs roxszerzajq charakterystyleg milosci macierzyrskiej - 0 przelconanie, ze dobra +Mas2016 36 Inaczej niz mama Czy mozesz byé troskliwa mama, jesli Twoja takq nie byla? Dzieci czesto przedkladajg szczescie matki ponad wlasne: obwiniaja sig za jej smutek i starajq sig rozwigzywac je} .doroste” problemy, jednak dzieje sig to kosztem utraconego daiecifistwa. Jako dorosli moiemy to zmicnié, Nie jestesmy skazani na powtarzanie bez kotica matezynych bigdow. Jak ich uniknaé - podpowiada dr Susan Forward, psychoterapeutka jautorka bestsellera Mothers Who Can't Love: A Healing Guide for Daugters. Znajdé nowy w26r do nasladowania. Nawet jesli Twoja matka nie pomogla Ciuwierzyé w siebie, prawdopodobnie miialag inne kochajace osoby w swoim otoczeniu: babcie, nauczycielke lub mame przyjacidtki. Czerp z tych doswiadczed. Obserwaj znajome mamy, jak odnoszq sig do swoich pociech. Staraj sig wyciqgaé wnioskiz ich sukces6w i porazek. + Ochraniaj swoje dziecko, ale nie ograniczaj; zachecaj do podejmowania prob pomimo niepowodzen; a kiedy je karzesz, odbieraj preywileje, ale nie naruszaj jego godnosei i wlasnej wartoéci. F Jesli mialas narcystyezng matke, ktora saikala poklasku i ciagle Cig krytykowala - pamietaj, by nie prayémiewaé soba swego dziecka. Nie przypisuj sobie jego sukces6w. Nauez sie cieszyé drobnymi zwyciestwami cérki. Pozwél jej popetniaé bledy. Zamiast rywalizowaé 2 corka, zacznij podgzaé za swoimi marzeniami, znajdé wéyciu wlasne cele do realizacji. matka to ktos, kto kocha swoje dziecko bardziej, nit kogokolwiek innego, kocha je berwarunkowo i ponadczasowo - od pocxecia do nieskoriczono- Sci. Nieodlgczng czeSciq dobrego macierzyhstwa jest rownied »trwanie pray nim«. W niekto- rych preypadkach oznacza to fizycang obecnosé, ale najezestig) ~ gotowost do bycia zawsze do- stepnq’, utrzymuja w ksiazce Mothers and Dau- ghters: Living, Loving and Learning over a Life- time dr Suzanne Degges-White i dr Christine Borzumato-Gainey, Na blogach i forach internetowych poswigconych rodzicielstwu najczesciej mozna przeczytaé, 2e smacierzyristwo to doznanie cudowne, cayniqce hobiete spelniong tak, 2 niczego wigce) jej do szezyscia nie trzeba”. | ze ani udane malzenstwo, ani - tym bardziej - satysfakcjonujaca kariera zawodowa nie moga sie z nim réwnaé. Na tym tle wyr6zniajq si¢ zupelnie inne glosy: .Przerasa muie perspektywa zostania mama’, ,.Boje sie, se sobie nie poradze” albo ,A co, jesli w ogdle niemam instynktu macierzynskiego?” ,Z niedowierza- niem obserwuje kolezanki, ktére jeszcze niedawno mialy pomysl na siebie i swoje zycte, a teraz kasda minuta ich Zycia jest zagospodarowana przez pra- nie, sprxqtanie, prxewijanie i karmienie - bo prze- ciez tak treeba. Taki los Matki Polki” - pisze au- torka bloga Perfekeyjna Niedoskonalosé. I dodaje gorzko, Ze jesli gdzies wypowie sie kobieta, ktora =probuje odnalexé rownowage pomiedzy byciem kobietq a byciem matka, ktora réwnies swoje po- trzeby bierze pod uwage. od razujest wystawiona na linc: publiceny przez wszechobecne mamy-ide- aly, Wakacje bez dziecka? Wykluczone! Karmienie ? Wyrodna matka! Kobieta pracujaca/ jaca, ktéra oddaje dziecko do slobka? Na iq! Wieczorne wyjscie = przyjacidikami? To jué nadaje sie tylko na egzorcyzmy”. Ten ideal macierzynistwa socjolozka Sharon Hays w bestsel- lerze The Cultural Contradictions of Motherhood nazywa ,intensywnym matkowaniem” i definiuje jako zjawisko, .w ktérym matki przede wszyst- +MAJ 2016 a isaN A Te MAT kim sq odpowiedzialne fwigtego dziecka, i w + WANWW.CHARAKTERY.EU ska, w ktérym warasta. Efekt? Tozsamos¢ matki moze byé tak silnie po- 2 potomstwem. ze gdy dziecko zacho- wuje sie niegrzecznie, pytanie, ktére zada sobie nie bedzie bramiato: -Dlaczego ono tak sie zachowuje?’, ale: Co JA Oczeki- dobre” macierzynstwo przelody sig na iziecko, poddaje kobiete naciskom — tak zewnetrznym, jak i wewnetranym. Jak uwolnié wigzani matka (oraz inni Zyealiv zrobilam dle, ze ono tak sig zachowuje’ sig od tej presji? | rodziclelstwo pielgnowanieiroxed — PierS jest najleps7a torym dziecigce potrzeby majq plerwszerstwo praed indywidualnymi po- trzebami matek”, Dtiecko rozumiane jest tu jako istota ksztaltowana jedynie przez rodzicielkg, bez uwzglednienia wplywu ojca czy calego srodowi- Jesli dobra matka jest ta, kt6ra kocha swoje Teiecko bardziej nis kogokolwiek innego na swie- cie, nie jestem dobr¢ matka” - napisala pred laty ‘Ayelet Waldman w rubryce .New York Timesa” Wspélezesna Milosé. -Ale tak naprawde to jester lq matkq, bo kocham mojego meta bardziej nis sicaje dzieci’. Po tych slowach rozpgtato sig pieklo — pisarka dostala ponad tysiqee-mailiz, wyawiskami, aw sieci zaroilo sig od jadowitych komentarzy, Kiedy wystapila w talk-show u Oprah Winfrey, dobre matki” chcialy ja... pobié. .Ludziegrozilé, ze glosza opiece spoteczne}, zeby odebrala mi dzieci” ~ méwila Waldman w jednym z wywiad6w. Ktos przykleil na bramie je) domu kartke z dopiskiem: _Wiemy, gdzie mieszkasz”, Podobnych reakeji doswiadczyla Rachel Cusk, brytyjska pisarka, ktora w swoich ksigzkach kon- sekwentnie odezarowuje macierzynistwo — pisze o frustragji, zlosci i osamotnienin matek, ktore nie mogae ujawnié takich uczué, nierzadko przelewaj Je na dziecko. Wiekszos¢ czytelniczek uznala, ze Cusk nigdy nie powinna mie¢ dzieci. Nie umialy powiedzieé: OK, to jest jej wersia, moja jest inna. Zamiast tego wsciekle ja atakowaly. Jak zauwaza Cusk: Zloscilo je, de to, co pisze, jest prawda. Jesli kobieta méwi: »Ta ksiqzka to géwno., wien, ze moglaby byé jej bohaterka’. Réwnied Waldman nie mogla zrozumieé, dlaczego tak wiele os6b jej nienawidzi. Postanowila napisaé otymksigzke Zla mathka. Kronika matczynych wy- kroczer, drobnych katastrof i rzadkich moments chwaly. Kilkanascie felievonéw opowiada o mono- tonii opieki nad dzieckiem, dotkliwym poezuciu winy i l¢ku kobiet, ze zawiodg i zmarnuja zycie swoim dzieciom, Waldman, matka caworki dzieci, z niezwykla szczeroscia przyznaje, ze .matki po- winny mowié prawde, nawet wtedy ~ nie: zwlasz- cza wtedy ~ gdy jest ona trudna”. Na przyklad, ze wiele kobiet robi oszalamiajgce kariery poza do- mem, a zarazem styka sie z ogromnymi spoteczno- -kulturowymi naciskami, by dazyé do perfekeji wroli matek. Jej zdaniem tespélezesne macierzyni- stwo stalo sig sportem olimpijskim”, a pragnienie osiggniecia mistrzostwa we wszystkich konkuren- cjach ,nicuchronnie prowadzi do poczucia winy iwstydu”. Wtorujejej Cusk, gdy pisze: Macierzyni- stwo zawsze bylo sprawdzianem dla kobiet, tak jak dla mesezyzn jest nim ich praca, status, sukces. Jedyna réznica polega na tym, Se dzisiejsze matki 5q czesto bardzo dobrse wyksztalcone (...).Comamy srobié potem = cala tq wiedzq, kompetencjami?”. Te, ktore nie rezygnuja zaspiracji zawodowych i maj mate dzieci, sa — jei zdaniem - w najtrudniejsze} sytuacji. Nie dogg, Ze pracuja, to najczescie} wy- konuja wiekszosé prac domowyeh i nie spedzaia 2 dzieémi tyle czasu, ile by chcialy: W efekcie staja sie kozlami ofiarnymi. Sa surowo oceniane i przez medezyzn, i przez kobiety, ktére zostaly w domu — pelnoetatowe matki sacza w nie poczucie winy; by moze dlatego, #e chea sig utwierdzié w slusznos wyboru, jakiego dokonaly. Pewnego dnia Ayelet Waldman stala w kolejce ikarmila swoje najmlodsze dziecko z butelki. Nagle jakas kobieta nachylila sie do niej i pouczy Jest najlepsza”. W swoje ksigzce Waldman nawo- luje: Dajmysobie naw=ajem spoki. Dlaczez0, po- mimo tylu apeli o solidarnoéé, wspalezesne matki sq wobec siebie tak krytyezne? Poniewas cya sig sestresowane, c=y sobie poradza. Jesli Syjese swoim Syciem na sedi sposdh, wesystko jest w porsadkeu. Ale kiedy pojawiaja sig nisnice odnosnie do tego, jak wychorwjemy nasse dzieci t okazuje sit. 5 masz racje. aja nie. to saczynam sig martwete, Sy Dr MONIKA WASILEWSKA jest psychologiem i psychoterapeuta. interesuie sig psychologia rozwojow iklinicen praca SoKtorska poswigcona byta depres} poporodowe}. Pracuje w inslytucie Psycnologi Stasowane} na UniwersytecieJagiellonskim. Co powinna corka Zyé tak, jak zyly kobiety w mojej rodzinie nie chee, ale ina~ c7ej nie potrafie - oto dylemat wielu kobiet i dowéd na site rodzinnych przekazow. Wedlug psychiatry Ivana Boszormenyiego-Nagya, sworey te- rapii rodzin, znaczacy wplyw na nasze funkcjonowanie w réa- nych rolach - w tym rodzic6w ~ maja opowiesci i mity, po~ wstajqce na bazie doswiadczeri kolejnych pokolesi. Niekiedy trudno uswiadomi¢ sobie, Ze jako rodzice powielamy schematy wyniesione z rodzin. Pracowatam z kobietami, w rodzinach ktérych od pokolen istnial przekaz: .cdrka powinna opiekowar sig matkq’, co ozaczato, 2e powinna poslusznie realizowac scenariusz spisany przez rodzine. Jezeli odwatyla sie mieé inny pomyst na swoje Zycie, byta karana odrzuceniem. Zaldzmy, ze kobieta zrozumiala, jakie bledy popelniali jej ro- rice. Gdy sama ostaje matka, czesta mowi: 40 cm, odnosi sie do rozmiara kolnierzyka powyzej czterdziestu centymetrow, G gender: male, czyli wieksze ryzyko obserwuje sie umez Z>w Na podstawie: STOP questioninaire: a tool to screen patients for obstructive sleep apnea; Anesthesiology 2008; 108: 812-821 + MAJ 201s jecane jest specjalistyezne badanie przeprowadzane poacaas sn, Najdokladniejsze dane pozyskuje sig grafi, wykonywanej ws7pitaln lub podczas polisomnos ; fr leboratorium smu. Pacjent prezcaly noc jest pod 4 tlenu aczony do aparatury monitorwjace) Zawart« a ennotl serca ceive diografia, EKG), Iw powietrza przez nos iusta, czynnosémézgu Mrdhroenceflogratis EEG), ruchy galek ocznyeh (elektrookulogram), ruchy kotiezy! k chrapa- nia, Ze wegiedu na wysoki koszt i mala dostepnos tego badania czasami wykonuje sig tak zwang poli- grafig, w ktore} nie moni loruje sig czynnosci mézgu, rchu galekoeznych i napigeia migsniowego. Istniejg rowniez aparaty diagnostyezne rejestrujgce pojedyn- cze parametry, jednak na podstawie takiego zapisu nie mozna jednoznacznie postawi¢ rozpoznania. Analizujqe zapis z polisomnograf i tywnie ocenié, ezy pacjent Spi, w ktOrej fazie snu sie majduje i ezy dochodzi do krétkich przebudzen, charakterystyeznych dla bezdechu sennego. Ko- ¢ bycia podlaczonym do szeregu urzadzeni medyeznych jest pewng niedogodnoscia, specjali- sci zapewniajq jednak, ze czujniki sq tak zaprojek- towane, by jak najmniej przeszkadzaly badanemu. Problemem moze byé wyjscie do toalety - wtedy treeba odlaezyé wszelkie akcesoria. Po zakoricze- niu badania jego wyniki poddawane sq analizie komputerowej i ocenie lekarskiej, a na ich pod- stawie moana ostatecznie stwierdzié, czy mamy do czynienia z obturacyjnym bezdechem sennym. Uproszezona wersja badania - poligrafia — jest mniej dokladna, ale za to mozna jq przeprowadzié wdomu, Wwielu praypadkach takie badanie wy- starcza, by rozpozna¢ zespo} bezdechu sennego. W razie watpliwosci konieczne moze byé posze- teenie diagnostyki i wykonanie pelnej polisomno- grafli. Czasami jako badanie przesiewowe stosuje sig noene monitorowanie saturacji (utlenowania) krwi, W taki sposob lekarz moze wychwyciéewen- tualne epizody niedotlenienia i zlecié wykonanie specjalistycznych badan. Wspomniane badania wykonuje sig nie tylko w ce- lach diagnostyeznych, ale rownied dla oceny sku- tecznosei leezenia, Polisomnografia i poligrafia nie jymagale specjalnego przygotowania, jednak praed Z Ae nalezy pié alkoholu ezy prayjmowaé lee ee Traeba tez poinformowat le- Hee aoe ae regularnie lekach, poniewas Anse wyst: cca Nstepnie pene bezdechu sennego mozna ariuiggy, deat 2a pomoca dostepnych kwestio- ryaykozespoli wynik ankiety wskaze na wysokie runkowanym nalezy poddaé sig badaniom ukie- podezas stu, tk sploywanic zaburzen wentylacht Odpowieans. y W razie potrzeby méc podjae Powiednie leczenie, Dod a iedzy in- nimi Kwestionariusa Berk lyspozyeji sq migdzy in éei fonontidieen ‘erlinski (BQ), Skala senno: S) oraz seria pyta STOP-BANG. Odzyska¢ dech w piersiach Obturacyiny bezdech senny jest powigzany znad- mierng masq ciala — tray ‘arte osdb z bezde- chem zmaga sie réwnied z otyloseig. Dodatkowe kilogramy sq przyczyna zapadania sie gornych drég oddechowych podezas snu, gorszej wentyla- gjii niedotlenienia. Warto dbaé o sylwetke, prow dzié zdrowy tryb Zyeia ~ duzo ruchu i racjonalne zywienie. Waéne jest ograniczanie alkoholu, ktory powoduje obnizenie napiecia miesni. Ukladajge sig do snu, lepiej przybraé pozycje na boku. U osob, u ktorych juz wystepujg objawy obtura- nego bezdechu sennego, przed rozpoczeciem leczenia nalezy oceni¢ stopien nasilenia zespolu. Zgodnie z wytyeznymi Amerykariskiej Akademii ny Snu intensywnosé zaburzen' wyraza sig wskaZnikiem bezdechéw i splyceri oddycha- nia w przeliczeniu na godzine snu. W lagodnym zespole liczba takich epizodow wynosi od pigciu do pigtnastu, w umiarkowanym od szesnastu do trzydziestu, a w ciezkim - powyzej trzydziestu. Najskuteczniejsza metoda leczenia jest wspoma- ganie oddychania metoda stalego dodatniego ¢ reklama RADIO103FM kolor! 103FM ® www.radiokolor.pl nienia w drogach oddechowych (continuous posi- tive airway pressure, CPAP). Taka terapi¢ 2 sig wszystkim pacjentom z umiarkowanym i cie?- kim bezdechem sennym oraz tym, u ktérych ta- godnemu zespotowi towarzysza: ciagte zmeczenie, cie niewyspania lub inne choroby (nadcisnie- nie, choroby serea, przebyty udar mézgu). Celem terapii CPAP jest utrzymanie droznosci drog od- dechowych podezas snu. By to osiagnac, stosuje sie aparaturg ztozona z maski zaktadanej na nos, po- laczonej z systemem wytwarzajacym nieduze do- datnie cisnienie w gérnych drogach oddechowych. W efekcie nie dochodzi do nocnych epizodéw hi- poksji, redukeji ulegaja dzienne objawy, poprawia sig jakosé aycia chorych oraz znaczgco zmniejsza ryzyko 2drowotnych nastepstw bezdechu. = rn, med. KATARZYNA GIRCZYS-POLEDNIOK jesi rezyden- tq na Oddziale Kiinicznym Psychiatni w Tarnowskicn Gorach Slyskiego Uniwersytetu Medycanego w Katowicach. Jesti chcesz podtielit sie opinig na temat artykuty, napisz oo nas (redatcja@charaktery.com al). wcigqgamy kolorowcDeeyduijae sig na malzeristwo ezy te wehodzae w now intymng relaejg, mamy nadziejg na udane aycie we dwoje, na bajkowy happy end ~ ,i2 zem dlugo i szezesliwie” Zakochujemy sig, cheeny by¢ razem i wierzymy, ze nam si¢ uda. Lieaymy na dobre porozumienie z partnerem/partne wsparie, przyjaZti, wspélny czas i wspanialy seks. Im bardziej zblizamy sig do siebie, tym wieksze sa nasze waaj vekiwania, a wray. 7. nimi Snie r6 » nicuchronnego zranienia. Nie wszystkie pragnienia wzgledem drugiej osoby moga sie spelnic ina pewno nicraz pojawig sig nie- preyjemne u . Wiele naszych nierealnych wy- obrazeii o scezsliwym aviqzku prysnie jak banka mydlana. Jakie wyobrazenia utrudniaja dobra relagje? Ja- kie przekonania moga byé przeszkoda wosiggnie- ciu spelnienia w zwiazku lub z géry skazaé go na niepowodzenie? Mit 0 dwach potowkach jabtka Wicle os6b wierzy, 7 spelnig sig i bed szezesliwe dopiero wtedy, gdy znajda te jedyna/tego jedy- nego - partnera podobnego do nich jak druga polowka tego samego owocu, bedacego ni przedluzeniem ich osoby. Wierza, ze tylko przy takim partnerze wre poczuja spokdj. ,Druga polowa” ma mysleé podobnie jak one, lubié te same rzeczy, pragnaé tego samego, niemal oddy- chaéwe wspélnym rytmic. du praygladaja i ra- To prackonanie powo- ukochanemu/ukochanej i cha sig upewnié, ezy na pewno jest tym p znaczonym/ta przeznaczona. ,A moze to nie jest wlaseiwa osoba, moze powinnary poszukaé kogos innego, lepszego, bardzie| podobnego do mnie?” ~ zastanawiala sig Izabela, ktéra zmieniala part- neréw co kilka lat, bo weigz miala wrazenie, ze jeszcze nie trafila na ideainego, wymarzonego mezczyane, swojq druga polowe. Po latach uswi domila sobie, ze nie ma nikogo, kto by spelnial te wySrubowane warunki ~ w kazdym partnerze f , C0 nie bedzie jej pasowaé, Nie ma w tym nic dziwnego, bo przecied. nie jeste pelnieniem drugiej osoby, lecz odrebna *MAJ2016 ‘1 ADRIANA KLOS TRACJE MAGDA WOLNA Nawet najwigksza mitos¢ nie praetrwa konfrontac| Znerealistycznymi prdekonaniami o tym, CO Zapewnil parze szczescie. Jakie wyobrazenia utrudniaja dobra relacje? niezalezng jednostka, wnoszacq swj wklad do zwiazku. Owszem, kacza nas pewne podobien- réénimy sie. W dobrym avigzku partnerzy wspélpracujg ze soba, wspierajq sie, staraja sig poznaé podobieristwa i réinice, a nie zlewaja sig ze soba i nie duszq w jednym sosie. Oddychajq we wlasnym rytmie, idq preez iycie racem, lece kazde w swoim tempie. Mit, Ze zawsze Mmusimy by¢ razem Razem przez Zycie dla wielu os6b oznacza zawase razem. Ato mylne rozumienie bycia razem ~ wszak réznimy sig i nie zawsze na to samo mamy ochote. Magda zlosci si¢ na swojego partnera, gdy ten chee ezasem spotkaé sig z kolegami, pograéz nimi w pilkg lub pdjsé na meez, Marcin kocha Magde i bardzo lubispedzaéz nig ezas, ale denerwuje go, ze dziewczyna obraia sig, kiedy on chee eos zrobic bee nie). Ona odbiera to jako przejaw zainteresowania jej osoby, Nie zgad sig najego wyjseia, chee mu zawsze to’ ‘arzyszyc, a poniewas nie lubi futbolu i kolegéw Marcina, proponuje spacery ub wspélne gotowanie, Dla Marcina spa- mniejszego cery z ukochang sq milym sbaviatiesalen lecz : ig spotkani z prayjaciélmi. ; wktére} moze realizowaé osobiste pasje i zainte- resowania. Nie jest prawda, ze dobra relacjg tier rzq ci partnerzy, ktorzy interesuja sig tym amy my i lubig tak samo spedzaé czas. Owszem, wspdlne zainteresowania czy praca w tym samym zawods ie moga lqczyé partnerdw, byé pomoene w ee 2 niu bliskosei, ale nie trzeba ograniczaé sig tylko do takich ,lgcenikow”. Kazdy 2 nas wnosi do aw iat takie cog swojego, odrgbnego i w ten sposob w ge gaca druga strong, siebie i wspotng relaci. » iy musimy lubié wszystkich znajomych partne oA on naszych. Nie oznacza to, 2 mamy zet wae 0 takt z prayjacidlmi, za ktorymi nie Deane 1 partner. Mozemy spotykaé sig wspolnie 2 tym, ktérych lubi, a bez partnera 2 tym 7 ktorymi ie ze. ; ; mamy ochotg obejrzec, a na te, ktorych — ie nerka/nasz partner nie znosi, wybrac sig Z Ee siostra lub znajomymi, a potem w dom ope AS, CO Cie dzieé sobie nawzajem, jak spedzilismy - kawego wydarzylo sig u nas tego dnia. Warto dba¢ owspélny czas i rytualy, ale to nie oznacza ograni~ czania siebie nawzajem, rezygnowania z wlasnej przestrzeni i taktowania milosci jako obowigzku. ‘Takie podejscie przyezynia sig do nudy wavigzku i presji. Jest prosta droga do jego zniszezenia. Mit, Ze zawsze musi by¢ mito oe Kolejnym s7kodliwym mitem jest przekonanie, 2e jesli sig kochamy, to musimy bye dla siebie zawsze mili iw kazdej sprawie 2gadzaé sie ze soba. Mamy wige wytazaé wobec siebie wylgeznie dobre i pray jazne uczucia, ao tych trudnych i nieprzyjemnych ‘hie wolno nam rozmaiiaé, bo tozepsuje serdeczna atmosfere. Konsekwencja takiego awvienia jest to, ze zamiatamy problemy pod przystowiowy dy wan, Humimy nieprzyjemne uezucia. Efekt? Na- gromadzenie sig nierozwiazanych problemow, co- raz wiel 1 j 2tosé do partnera. Kaidy 2 nas jest inny, réznimy sig pod wieloma wagledami, nawet gdy taezy nas mitosé. Wielo- krotnie konfrontujemy sig z faktem, Ze nasz uko- +MAJ 2015* WWW.CHARAKTERY.EU relacle chany nie ma ochoty na to samo co my. A nawet przekonujemy sig raz po raz, ze nie podoba mu sig to, co wlasnie robimy lub mowimy, Jesli partner nie moze nam o tym powiedzied, bo czuje presie (albo wrecz slyszy), 2e ,powinnismy zawsze zga- dzaé sie ze soba”, to wabiera w nim 2losé. Bo co. to wlageiwie znaezy: ,powinnismy zawsze 2gadzaé sig ze soba”? Kto z kim ma sie 2gadzaé: ja 2 toba czy ty ze mna? Piotr chee is¢ do kina, a jego Zona Katarzyna juz po raz pity wtym miesigcu wyciaga go do teatru, ktory Piotra nudzi. Jest na nig zly. Mote pojdzie do teatru, ale tak naprawde wolalby robié cos innego, lecz trudno mu o tym powiedzieé zonie. A wiasciwie nie chee mowié, w mysl falszy- wej zasady, Ze jak sie kochamy, to nie sprawiamy sobie przykrosci. Tymezasem nagromadzona zlosé rosnie do niebezpieeznych rozmiardw i w koficu wybuchamy na siebie, sprawiamy sobie przykrogé, bo nie da sig w nieskoriczonosé tlumié nieprzy- jemnych uczué. Niewyraéane w pore, robig wie- cej szkody niz uprzejma odmowa (,nie, nie péjde ztoba tym razem do teatru”)i progba (,chcialbym, zebys wybrata sig ze mng do kina”). Mit, ze powinnismy rozumiec sie bez stow Nie jest tez prawda, ze w udanym zwigzku part- nerzy czytaja sobie w mySlach, w lot odgaduja, czego druga strona cheialaby, z.jakiego powodu Jestjej smutno. Wiele os6b wierzy, ze ci, ktorzy sie kochaja, rozumieja jemy. Mozemy im to powiedzie¢, nauczyé ich, jak chcemy byé traktowani, co lubimy. Jeslio tym nie mowimy, partner/partnerka nie bedq tego o nas wiedzieé. Beda probowali nas zaskoczyé, obserwo- waé nasi domyslaé sie, co sprawiloby nam rados¢, Czesto nawet uda im sig odgadng¢, ale zdarzy sig j tak, Ze trafiq jak kulg w plot. Gdy wprost wyra- zamy to, na czym nam zalezy, partnerowi tatwiej jest sig do tego odnies¢i mamy wiekszq szanse, ze osiagniemy zamierzony cel. Mit, ze nikt inny nam sie nie podoba Czestym zludzeniem partnerdw jest rowniez prze~ konanie, ze zawsze beda dla siebie tak samo atrak- cyjni i Ze juz nikt imny im sie nie spodoba. Pro- fesor Bogdan Wojeiszke w ksiqzce Psychologia milosei przypomina, ze zwigzek dwojga ludzi nie jest niezmienny: jest procesem i podlega przemia- nom. Nasza wzajemna atrakcyjnosé zmienia sie wraz z przejsciem zwigzku z fazy romantycznego zakochania, poprzez zwiazek dojrzaly i zaanga- zowany. Poczatkowa namietnoéé stygnie, zatem o wzajemngq atrakeyjnosé w relacji trzeba bardziej sig postaraé. Musimy zadbaé o atmosfere, podsy- caé ogien uezué. Badania nad zwigzkami pokazujq bowiem, ze powszednieja nam pewne zachowania, a wartosé¢ powtarzajqcych sig nagréd stabnie. Sil niej je odczuwamy, gdy otrzymujemy je od innej osoby. Podobaja nam sie inni ludzie, zwracamy na nich uwage - to naturalna kolej rzeczy. Nawet bedac w stalym zwiazku, potrzebujemy caué sig atrakeyjni takée dla innych, sig bee slow, Tymezasem M nie tylko dla naszego partnera, salon ae, be mamy |aSZ Takie poczucic atrakeyjnogci Li a loswiad~ ii i cere problem wamacnia poczucie whas- rastalismy w innym Scodowisku, mamy i nie wiesz, jak sobie poradzi¢? nej wartosci i motywacje do rozwoju. Obeenosé WydajeCisie, Ze jestes w sytuagji bez wyjicia? Nie poddawajsie. Do rozwiazania Twoich problemow tez prowadzi jakaé droga, trzeba ja tylko odnaleié! Wielu Crytelnikow,,Charaktersw” Juézaufalo naszym ekspertom. Podpowiadamy, Jakrozwigzaé problemy w pracy, domuisekole, Jak pokonaéleki i polubié siebie. potencjalnej konku- rencji dobrze wplywa takze na zwiazek - milo nam dostrze- gad i upewniaé sie, Ze jesteSmy z kimg atrakcyjnym takie dla innyeh kobiet ezy inne przekonania i wartosci. Latwo © nieporozumie- nia, kiedy komu- nikujemy sie ze soba. Nawet wy- powiadane stowa nie zawsze rozu- miemy tak samo, nie zawsze zgodnie z tencja, z jakg zostaly wy- powiedziane. Tym bardziej trudno zrozumieé pragnienia, ktére nie zostaly w ogéle wyrazone, Partnerzy czgsto skarzq sie: ,przeciez on powinien byt sig domyslié!”, ;podobno mnie ko- cha, wige czy naprawde musze mu méwié, na co mialabym ochote?”. Tak, warto 0 tym méwié jasno i wprest, bo inni naprawde nie muszg odgady- waé naszych inteneji i domyslaé sig, Piszeie na adees: fatamik@charaktery.com.pl a lb lice sty ota adyeyiag. ie Oheaneel Choe ~Chardktery”, ul. Paderewskego 40, oe eee vesowen nych iradoséz ciekawych (2dopiskiem Lata) . spotkari z nimi nie musi Unie powinna prowadzié do _flirtéw ezy romanséw, ktére ra- a nig bliska nam osobe. Sceny zazdrosei, zadreczanie nas przez partnera pretensj i a i emit ouwage, ktarg obdarzylismy kogos spoza Se ™mogi natomiast zabi¢ kaidg milogel i Jesh chcesz podkielé sie opi czegooczeku- —(edakoia® chareKen.o4 Roi! ‘na lemat artykuly, napisz do nas +MAJ 2016 Samotna nawet w zwigzku Mam 37 lat. Pochodze x malej wioski, zrodziny, ktéra jakos radzila sobie finansowo, ale w domu panowala ‘nerwowa atmosfera i ciqgle klotnie rodzicéw ofinanse, narzekanie, jak jest cigsko ijak byloby pieknie, gdyby pieniqdze spadly znieba. Dopiero rok temu wyprowadzilam sie wreszcie do wlasnego mieszkania i-mam wratenie — w kotew do wlasnego iycia. Chociat wydaje mi sie, de nie do korica potrafig to Zycie prawidlowo ukierunkowaé. Skoriczylam studia zaoczne, od ponad czterech lat mam satysfakejonujqcq prace, ktéra porwolila mina ‘uwolnienie sie i roxpoczecie samodzielnego Zycia. Ale jestem samotna, bardzo samotna. Ten stan towarzyszy mi cale dycie. Czas ucieka i coraz bardziej meczy mnie to, de nie mam drugiej poléwki, osoby, dla kt6rej bytabym najwainiejsza iktéra dla mnie bylaby wszysthim. Doslewiera mi brak wlasnej rodziny. Moje zwiqzki to porazki. Dwa lata lezi bélu x zazdrosnikiem, poznig jakieg dwa lata totalnego wyciszenia ‘z nudnym, ale bexpiecznym partnerem (do dzié utrzymujemy kontakt telefoniceny). Péznisj jakies praelotne znajomosei. Wydaje mi sig, Ze cos jest ze mngq nite tak, nie. potrafi¢ zainteresowac kogos wartosciowego swojg soba. Cheialabym prosi¢ 0 pomoc irozszyfrowanie, co jest xe mng nie tak. Mose to odkodowanie poxeoli mi cicanyé sig zyciem. Teraz niestety mam wrasenie, Ze stoje w migjscu i cxekam, tylko nie wiem na co i kiedy to nadejdzie. Ceuje sig sama i samotna, i nawet w tych opisanych relagjach malo bylo chwil, w ktdrych partnersy aoferowalimi bespiecserstwo psychicene, Ciggle mam rwrazenie, Ze toja weigs pytam, cou nich, ' jak sig cxujq itd.,agdy ont pytaia, toi tak nie cheq mnie wystuchac albo oczekujq keréthigi ovoid Pani Beato, wspomina Pani swoje zwiazki. Nie spetnity one oczekiwan, bo wedtug Pani partnerzy byliza mato zainteresowani Pania, nie czuta sie Pani dla nich wazna. WE Zbyt malo wiem o Pani, Zeby -rozszyfrowac, na ezym polega Pani Klopot, ale sposob, w jaki pisze Pani o swoich oczeli- waniach wobec drugiej osoby, wzbudza obawe, Ze byé moze stawia Pani partnerowi zbyt wysokie wymagania. Trudno bedzie znalezé kogos, kto bedzie dla Pani wszystkim, bo je~ den calowiek nie poradzi sobie z takim wyzwaniem. Wydaje sie, Ze caly sw6j Swiat oparla Pani na drugiej osobie, bo tak malo pisze Pani innych wa?- nych aspektach swojego Zycia, f jakby ich weale nie bylo. diet KbS Czy docenia Pani wystareza~ jst psychologiem jaco sama siebie? Czy ezujesie i peychoterapeutia Pani atrakeyjnaiwartosciowa? Wy warszawskim Osrodkt Co Pani lubi robié, ezym si¢_Rgnwojy i Psychoterapi zajmuje, jakie sq Pani pase Srefa Zmiany’Prowadzi izainteresowania? Jak wyela- —jprapie indywiduaing osob dajq Pani relacje zinnymioso- —gorpsiych oraz par, tering ami? Jak wyglada Pani swiat? | wareztaty rozwojowe. Cay bezpartnera wydajesigon specialize sig w pomocy Pani pusty i bezwartosciowy? —_Qgahom doswiadozzjacym Jesli sama dla siebie jest Pani rvs. apres, leh, mato interesujgca iniekom- — Osohom z objawami pletna, inni tez tak beda Pa- psychosamatycznymi, nig odbieraé. Jesli Pani Zycie 3 tage DA DDD. bedzie dla Pani wartosciowe i faseymujgce, innych tez be- : dzie ciekawilo i beda sig garng¢ do Pani. Aby stworzyé dobry zwiazek, musimy sami czué sig dojrzali i interesujacy, by mie¢ co wlozy€ do tego wspélnego dobra. ea Nie miala Pani dobrego wzorca rodziny i zwiazku. Byé moze te2 dlatego doswiadeza Pani tradnosci w relacjach z innymi judémi, 2 byciem blisko, 2 poczuciem wlasnej wartosci. Bez tych fandamentéw trudno nam zbudowaé solidny 2wiqzek. Warto rozwaiyé skorzystanie z pomocy terapeutyczne}. Dzigki niej moglaby Pani nauczyé sig budowaé dobra relacje ze soba oraz. innymi ludémi. nucsscee MlJACEK MAJCHROWSK PREZYDENT MIASTA KRAKOWA, RASZA W zyciu bardzo potrzebne sq clerpliwos¢ i umiejetnos¢ caekania. Lepiej poczekac, niz wsias¢ do pierwszego Z brzegu pociagu. Jacek Krzysztofowicz gdzies sig udaé, ale, niestety, ci nie wiem, dokad jecha¢, do ktérego poviagu wsiasé Zreszta, byé moze juz ale nie wierze, ze to modliwe, brakuje mi sit. 1 lezenie utknigcia, nie- wien! odjezdzaj Takie dosw orzyjezdzajacyr gom —inigdydozadnegoz nich —chcianego bezruchu czy wrecz we- ie i. wnetrznego paralizu jest bardzo Oezywiseie nie jestesmy tacy jak on: ludzkie i byé mote czestsze, nizby sig rodainy, chodzimy do pracy,ro- _ wydawalo. To naprawde w porzadku andstwo waznych i pozytecz- nie wiedzieé, co dalej, nie mieé sit, ilnosei, nie lowe Zycie. Czy umie€ podjaé wainej decyzji - czes- y. Prowadzimy —doswiadezac w zyciu be dkowane i ce pewno w niczym nie jeste- ciej czy rzadziej kazdemu z nas sie to émy do tego cztowieka podobni? Byé dara moze mamy cos wspolnego. Byémore W trzecim rozdziale Ewangelii Lu kasza, po opisie zdarcet esknoty, wewnetrznej 2 cudownym pojaw nie doswiadezenie iqzanych em sie J nia na Cos, niespel- —zus. na Swiecie, mozemy przeczy- ewnetrz- tae: Kiedy caly lud pry d 4zo wazna. To chrztu, Je racja i smutek ro7] stepowal do zus take preyjal chreest najge swojq dzialalnose 0 treydziestu fru rngé cale Zycie. Zy- — miad lato przypomi- To ciekawe, eee ale wlasciwie nic nie dworcu i patrzenie — wiemy o tych trzydziestu |g pociagi. A temu sie- cia Jezusa przed rq nac siedzenie na h dy. D zpoezeciem przez zucia, niego publicznej dzialalnose) Mc arinalaklieant sig jednak domyslac, ze spedzit szy udreka +MAJ 2016 = co szabat udawat sig do syn: wNazarecie~ malesikim, ainym, niczym niewyrdz ¢ miasteezku. Pracowal ealy ten prowing niajacym tam fizyeznie jako GIES ewnymi iznajomymi, LORI. i exekal. Co robil przez te wszystkie lata? Dojrzewal i ezekal. Kiedy do- tarla do niego wiadomosé o pojawie- 1, spotykal sie irozmawial z Wiedziat, 2e to wlasnie jego czas. Po trzydziestu latach... ne decyzje maja to do siebie, ze wewnetrznej . W ayein bar- amiany trzeba dorosna dzo potrzebne sq cierpliwose i umie- jetnosé czekania. Lepie} poczekaé, nid wsiasé do pierwszego z brzegu pociggu. Samo bierne oezekiwanie to jednak troche za mato. Ma ono sens, ale pod warunkiem, 2e czekamy w skupieniu. Co to znaczy? Po pierwsze, trwajac w glebokim na- mysle nad wlasnym Zyciem. Nie lek- go, co pochodzi z wlas nego wnetrza: mySli, uczué, pragnieti. Wsluchujac sig we wszystkie swoje wewnetrzne glosy, nawet te, ktore probujemy ze wszystkich sil zaghu- é. Po drugie, uwaz zewnetrzny, otaczajacy nas Swiat. N' mozna zapominac, Ze jestesmy jego ezescia - ignorow. a innych ludzi (awlaszeza najblizszych), lekee- waivé podjetych zobowigzati, nie zwa- iad na nici na nikogo Jesli uda nam sie taka postawe 2a- chowaé, to w momencie pojawienia sie naszego pociagu po prostu be- dziemy wiedzieli, ze to ten whaseiwy Bedziemy rowniez mieé wewnetrzng pewnosé, e whasnie nadszedi czas, by do niego wsiasé. I nie zabraknie nam ani sily, ani odwagi, by to zrobi¢ i ru- cewazae nic JACEK KRZYSZTOFOWICZ jest teologiem 'DSychoterapeuta. Prowadzi w Lodzi terapie ndywiduaing i partnerska (www.zmiana.pro) FESTIWAL MUZYKI FILMOWEJ KRAKOWIE PSs) 4!) WPLOl Le) = =, JONES _ eT aed rg po. zywo NN wa ag 5a al GALA eae Pot beat IN ae SKI rte haa = Pe ace aia PN ato BT cael Choate e ee oc WN hae Fo al — cr ener pees Radia realy | a Eo aa OO fy)\ KAROLINA ROGASKA ROZMAWIAL ILUSTRACJA DAWID RYSKI za tym stol Jeieli ayjemy w Swiecie, gdzie jestesmy bombardowant informacjami o zaskakujacych, groznych wydarzeniach, to budzi sie w nas potrzeba znalezienia pojedynczego “ irodta , catego tego zta” - jakiejs ’ osoby lub grupy spoteczne), ktora as jest 2a nie odpowiedzialna. ay Mirostaw Kofta KAROLINA ROGASKA: - Gdy zdarza sig cos tak tragicznego, jak katastrofa samolotu z pre- rydentem i wieloma znaczacymi w panstwie osobami na pokladzie, wielu ludziom trudno Jest przyjaé, ze doprowadzil do tego splot zwy- Kdych eaynnikow, takich jak zla pogoda i bledy Popelnione przez niedoswiadezonych pilotow MIROSLAW KOFTA: - Tak, niektdre osoby Wwrect wykluczaja. mosliwo. 6, Ze cog takiego moglo byé po prostu dzielem prz 4 Nieszezesliwego zbiegu okolicznos pees viederentu, ze za takimi naglymi i nie- Loe wwydarzeniami stoi celowe, pod- tiivch iS anie jakiejé grupy ludzi. Zwolennicy ieee ‘piskowych rzadko kiedy sami Je IMYSIAN4, Najezesciej przytaczajg sie do inny' a Prof. dr hab. MIROSCAW KOFTA jest psychologiem spolecznym, pracuje na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, kieruje c Studiéw Spolecar naukowe dotyezq podmiotc wyuczonej bezradnosci, mechanizméw dzialania stereatypow i uprzedzeti, dehumanizacji oraz roli teorii spiskowych. Jest autorem wielu artykulow i ksiqzek, min. Samokontrola a emogje. Z okazji jubileu: 50-lecia pracy naukowej dedykowano mu ksigzke The Psychology of Conspiracy, ktéra ukazala sie pod redakejq Michala Bilewicza, Aleksandry Cichockiej i Wiktora Sorala w wydawnictwie Routledge. +MAJ 2016 wane sq przez media, obiegajy Face book i por tale internetowe. Tech wyznawey odrzu darzen jam fakt, Ze ktos nie zgadza sie 2 ta wersja, de stuka ,drugiego dna’, nie oznacza jeszcze, xe mamy do leniem spisk wielu badaczy, takie niedowierzanie moze ze zdrowe} nieufnosei wobec rzadzacych, kt w naturze kazdej demok n nicy spiskowej teorii nie tylko nie dowierzaja, ale zakladaja, Ze ktos tym wszystkim podstepnie kreci izukrycia pociqya za sznurki. ‘ajq Oficjalng wersje auwadaa nikac aaleiy i. Natomiast awolen Cry mona obali¢ taka teorig, przedstawié do- wody, Ze jest ni iskowa jest nieobalalna. Do pewnego stopnia wynika to z samej jej natury méwi ona nie o latwo obserwowalnych poezyna~ niach, ale o podstepnych dzialaniach grupy lu- dzi, a wiee tym, co ukryte jest pod powierzch- niq zdarzen. Bardzo trudno jest dowiese, Ze takie skryte dziakania nie mialy miejsea. To jednaz pra ezyn dlugiego Zywota takich teorii. Okazuje s Ze im Wigce} czasu minie od jakiegos wyd: ; ktére dalo poczatek teorii spiskowej, tym wigce) oséb w nig wierzy. Dla przykladu, badania w: ja, Ze tuz po zamachu na prezydenta Johna F. ego okolo 40 procent Amerykanéw wie- kt spisku, a nie dzialan poje- Z roku na rok zwolennikéw spiskowej teorii przybywalo, dzis wierzy w nia juz blisko 90 procent Amerykanow. Roénie generalnie wiara w rozmaite spiski. Skad sig bierze ta tendenc;: = Znacz4ea role w tym procesie odgrywa d internet. Na li h forach mozna odnalezé osoby, ktore m: sam sposéb Jezeli wige ktos ma podejrzenie istnienia ia na takie fo- rum, szybko utwierdza sig w slusznosci swych podejrzen. Dochodzi do tego, co psychologia zywa konsensualna walidacja whasnych pra nan — to mechanizm znany m.in. 7 teorii at bucji Harolda Kelleya. Pod wplywem zgodnego chéru zwolennikéw spisku praypuszezenie amie- ¢ W niezachwiana wiarg! Z pewnoseig roz- powszechni e teorii spiskowyeh sprzyja tez trudna sytuacia ekonomiczna, co przeklada wzrost bezroboeia i spoteez~ Towarzyszy temu wysoki stopieti Wainym czynnikiem ary w spiski jest wobec wladzs ystawaniu w tosé mecha- 4 polityezng osngca 210 zmow rzgdzqcych rzeczywistos i ekonomicang. Trudno sig w tym odnaleéé, zro- zumieé, co sig dzieje, 2 teoria spiskowa dostar cza prostego objasnienia swiata, dlatego jest tak pociagaiaca. Dla kogo szezegol Jakie osoby sa sklonne wierzyéw spiski? tore maja sklonnose do f owa tendencj¢ do interpre sobnych, nawyk dopatrywania sig w zdarze- niach ,drugiego dna”. Monika Grzesiak-Feldman z Uniwersytetu Warszawskiego mierzyla ogolna tendencje do myslenia spiskowego, wiare w spi- skowa teorig Zydéw oraz sklonnosé do spiskowego thumaczenia katastrofy smoleriskie}. Okazalo sig, tendencja paranoidalna sprzyjala my cxyli osobowos: sleniu spi- +Mas 2016= gq > & g & =< a 6 = Jezeli ktos uwierzy w teorie spiskowa, nie porzuci je} do konica zycia. epee Anes teorle SpisKowe skowemu we wszystkich wymienionych zakresach, Jej badania dowodza tez, ze ~ niezaleznie od ten- dencji paranoidalnych - waznym ezynnikiem os0- bowogciowym sprzyjajacym mysleniu spiskowemu jest prawicowy autorytaryzm. Treeba jednak pod- kkreslié, 2e zmienne osobowosciowe thumacza tylko cz znic w nasileniu wiary Ww spiskowe teorie, tak wiec inne czynniki tez odgrywajq istotna role w ich powstawaniu. Tak czy inaczej wiara w spiski jest przejawem irracjonalnego myslenia? - Nie do korica. Od jakiegos czasu trwa na ten. temat dyskusja, opréez psychologow biorg w nie} udzial takze filozofowie, socjologawie i politolo- dzy. Wielu z nich uwaia, ze teorie spiskowe ze swej definicji sq irracjonalne. Inni za$ twierdza, Ze jeSli wystepuje duza nieufnosé wobec wladzy, uzasadniona przypadkami korupgji, oszustw, glo- szeniem pustych sloganow i populistycznych ha- sel, to sklonnosé do myslenia spiskowego w tych warunkach mona postrzega¢ jako przejaw ra- cjonalizmu. Kieruje ona bowiem uwage ludzi na to, co ukryte za gierkami i fasadq. Ktos wierzacy w teorie spiskowe nie jest naiwniakiem, nie kupi sie go ladng przemowa. Brami to jak zdrowy sceptycyzm... ~ Iwpewnym sensie nim jest. Ale occywiscie mamy tez drugi biegun. W latach 80. amerykariscy poli- tolodzy chcieli sprawdzié, na ile powszechna jest w Stanach Zjednoczonych wiara w UFO. Zrobiono ogélnonarodowy sondaz telefoniczny i okazalo sie, e ponad 40 proc. Amerykanéw rgadza si¢ ze stwierdzeniem, id rzqd ukrywa dowody ladowania kosmitéwna Ziemi. Tymezasem fizycyi astronomo- wie nie znaledli jak dotad najmniejszych dowodow na istnienie jakiejkolwiek inteligentnej cywilizacji poza naszq. Okazuje sie zarazem, ze osoby o mniej racjonalnym stylu poznawezym bardziej sq sklonne wierzyéwtakie teorie. Viren Swami, psycholog spo- leczny z Anglia Ruskin University, wykazal ostatnio, ze ludzie, ktérzy maja sklonnosé do popelniania bledu koniunkeji (patra slowniczek, sq bardziej sklonni wierzyé w spiski. Wychodzi wige na to, de ludzie myslacy analitycznie, a nie holistycznie, kie- rujacy sig zasadami logiki i poprawnego rozumo- wania, wykazujq wigkszq odpornos¢ na myslenie spiskowe. To wszystko nie oznacza jednak, ze kazda teoria spiskowa jest z gruntu irracjonalna. +MAJ 2016 caemu shuiy wiara w spiski? Jakie daje ko. PAE! yiadnié darzyto sig cog wyjasni¢, dlaczego wy' “Ylo sig cos Se ean zagradajacego. Znalezienie ta- kiego z pozoru logicznego wytlumaczenia pozwala odzyska¢ kontrol poznawe7a, a takée zaufanie Go siebie i wlasnych sqdéw. Dzigki niej mamy po- coucie, Ze zagladamy za kulisy wydarzer i lepigj rozumiemy, 0 co naprawdg chodai. Pomaga to awiaszeza tym osobom, ktore 2yjq w niepewnym Swiecie, gdzie weinz daieje sig cos wzbudzajacego grozg. Sama moznosé przewidywania, ze - zgod- nie ze spiskowg teorig — pewne rzeczy nadal beda sig dzialy, praynosi ulge i daje poczucie bezpie- czenstwa. Daniel Sullivan, amerykariski psycholog spoleczny czerpigcy z tradycji psychoanalityezne} i egzystencjalnej, twierdzi, ze u genezy yslenia spiskowego lezy proces ,lokalizowania” Zrédel za- grozenia. Jezeli zyjemy w Swiecie, gdzie jestesmy bombardowani informacjami o zaskakujacych, groinych wydarzeniach, to budzi sie w nas po- treba znalezienia pojedynczego Zrédia ,,calego tegozla” - jakiejs osoby lub grupy: spolecznej, ktora jest 2a nie odpowiedzialna. Zlokalizowanie takiego pojedynezego wroga nie tylko daje poczucie zrozu- mienia ,kto za tym stoi”, ale pozwala tez cos zrobic, podjaé dzialania w celu wykorzenienia wrogiej sily. Przywraca tym samym poczucie kontroli nad rze- czywistoscig. Opisany przez Sullivana mechanizm moze prowadzi¢ do powstawania trwalych teorii spiskowych, ktore stajq sie uniwersalnym ,,klu- czem” do objasnienia natury calego Swiata spo- lecznego, jak na przyklad spiskowa teoria Zydow. Procz dorainych osobistych korzyéci, spiskowe teorie niosa jednak szereg negatywnych spo- tecznych konsekwencji, ~ Tak. Ten sam proces, ktory przywraca zaufanie do wlasnych sqd6w i daje osobie poczucie, ze rozumie Swiat, moze byé jednoczegnie poteznym érodlem nienawigei i uprzedzeri. Od wielu lat zajmujg sig antysemityzmem. Wedle naszych badari, realizowa- nych wspélniez Grzegorzem Sedkiem oraz Micha- Jem Bilewiczem i innymi kolegami, teoria spiskowa Jest centralnym skladnikiem antysemityzmu. Anty- Semici wierza, ze Zydzi spiskujg, by przeja¢ wladze, kontrole nad bankamii mediami, zniszezyé polska tozsamosé narodowg, Oczywiscie sq tez inne sklad- niki tego uprzedzenia, jak na przyktad tradycyjny aoe religijny, czyli wiara w to, ze Zydzi Zé- ili Chrystusa, dokonywali mordéw rytualnych. Do tego dotaeza sig tak zwany antysemityzm wtdrny, calliprzekonanie, ie Zydei domagajqsig zbyt wiele ‘ innych. Ale centrum tego negatywnego nasta- Wienia stanowi wiara w spisek. Czy antysemityzm nakre. ie spi wae ca teorie spiskowe, CZY *eorle spiskowe podsyeaja nienawisé do Zydow? SEOWNICZEK Btad koniunkeji, opisany przez Daniela Kahnemana, polega na ym, Ze prawdopodobiaistwo réwnoczesnego wystapienia dwoch niepewnych zdarzert jest Szacowane przez wigksz0S¢ ludzi jako wyzsze, ni2 prawdopodobienistwo wystapienia kazdego z tych zdarzen z osobna. Oczywiscie jest to niezgodne 2 zasadami logiki i rachunku prawdopodobieristwa, EE ~ Tonie sq dwa odrebne byty, wiee trudno méwié o kierunku zaleznosci. Teoria spiskowa narodu ay- dowskiego zostala wylotona w Mein Kampf i na skutek rozwoju wydarzen w Niemezech w latach 30. ubieglego wieku stala sig oficjalng ideologia hitleryzmu i nazizmu. Glosila, de Zydzi sq glow- nym zagrozeniem dla przyszlosci narodu niemiec- kiego. Z tego wynikala logiczna implikacja, ze na- legy ich wyeliminowaé. Kiedy zwolennicy takiej nienawistnej, wrogiej ludziom teorii spiskowej dochodza do wladzy i dzieje sie to w systemie au- torytarnym, to zapewne zrealizuja wskazania tej teorii.-Sq jednak réine rodzaje teorii spiskowych inie wszystkie zastugujq na gremialne potepienie. Jakie to rodzaje? ~ Po pierwsze, istnieja teorie spiskowe pojedyn- ezych zdarzen, takich jak smierc ksieznej Diany czy katastrofa smolerska, Stanowia one probe zrozu- mienia tragicznego, niewytlumaczalnego wydarze- nia. Czym innym sq wzglednie trwale teorie spi- skowe grup, narodéw czy instytueji spolecenych. Praykladem jest spiskowa teoria narodu zydow- skiego czy ted ,Brukseli’, rzekomo probujqcej znie- wolié narody Europy. Trzeci rodzaj to spiskowa wi- ia Swiata spolecznego, czyli og6Ina tendencja do interpretowania zdarzen w kategorii spisku. W b: daniach nad antysemityzmem, ktére prowadzili- smy z Grzegorzem Sedkiem, sprawdzalismy nie tylko stopieri akceptacji teorii spiskowej Zydéw, ale takge innych narodéw - Niemcéw, Amerykanow, Chiriezykéw czy Francuzéw. Badanie dowiodlo, ze 59 one ze sobq pozytywnie i wysoko skorelowane, a analiza czynnikowa ujawnia jeden tylko czynnik wspOlny dla tych teorii: sklonnosédo myslenia spi- skowego 0 narodach. Co ciekawe, wszystkie teorie spiskowe narod6w sq do siebie podobne. Kiedy wiara w spiski dochodzi do glosu? - Z Patrycjq Slawuta przeprowadziligmy badanie wéréd studentéw Uniwersytetu Warszawskiego. Cheieligmy sprawdzié, jakie sq konsekweneje przy- pomnienia uczestnikom badania 0 pogromach dokonywanych w naszym kraju na Zydach tuz po Il wojnie swiatowej. Uczestnicy czytali opis po- gromu kieleckiego, przedstawiony bez brutalnych szczegolow. Nastepnie dokonywalismy pomiara kolektywnego poczucia winy oraz postaw wobec Zydéw ~ migdzy innymi odezuwane} wobee nich symppatii, chgei poznania kultury 3ydov ligmy tez.o aprobate spiskowej teo skiego. Okazal mach badani w wigkszym stopniu nig osoby z grupy kontrolnej akceptow: iskowa teorie Zydow i mieli wobec nich bardziej negatywne postawy. Okazuje sie, ze nawet mlodzi, wyksztalceni Po- lacy, zapewne bez ugruntowanych uprzedzen, maj spiskowg teorig .w repertuarze wyjasniex\”. Kiedy zagroiony jest moralny wizerunek grupy wlasnej, taka teoria ulegaaktywizacji i pozwala do pewnego stopnia usprawiedliwié fakt, ze nasi wspétbracia byli oprawcami - sugeruje bowiem, ze Zydzi tez nie byli w porzadku, spiskowali przeciwko nam”, Moina jakos zapobiegaé spiskowym teoriom? ~ Jest to trudne, bo nikt nad nimi nie panuje. Nie jest prawda, 2e rodza sie one tylko w krajach niedemokratycznych. Hulaja wszedzie - i po le- \wej, i po prawej stronie sceny politycznej, chociaz czesciej wyznaja je osoby 0 prawicowej orientacji politycznej, Wiaie sig to zapewne z wyzszym po- ziomem autorytaryzmu os6b 0 pogladach kon- serwatywnych. W naszych badaniach z Wiktorem Soralem ludzie wierzacy w spiskowa teorie ka- tastrofy smolenskiej rekrutowali sie w znacznej mierze z elektoratu PiS-u. Przyklad Smolenska dobrze ilustruje klopot z teoriami spiskowymi - nie moéna ich obalié. Najpierw powstala teoria mgly, potem stworzono teorie brzozy - za slabej, by przeciaé skraydla, w koticu przyjeto teorie wy- buchu. Teoria spiskowa nie mowi, co rzeczywiscie byto przyezyna jakiegos zdarzenia, a jedynie kre- uje rodzaj nieobalalnego przeswiadczenia, Ze stoi za nim spisek. Nie da sig wiec przedstawi¢ argu- mentow, ktore calkowicie ja wyeliminuja, jedno spiskowe wyjasnienie bedzie prawdopodobnie zastapione innym. Zazwyczaj jesli ktos naprawde uwierzy w teorie spiskowa, nie porzuci jej do konica aycia, ewentualnie zamieni jg na jakaé inna. A gdybySmy chcieli minimalizowaé wiare wspi- ski - jak to zrobic? ~ Potrzebna bytaby .praca organiczna”, ktéra po- zwalalaby konstruowaé bezpieczniejszy Swiat, przewidywalny i bez wiekszych zagrozeri. w kto- rym ludzie osiagaja swoje wane cele osobiste. Gdy niemata ezes¢ spoleczenistwa nie moze znalez¢ do- brze ptatnej pracy albo pracuje na smieciéwkach, niepewnoseé losu i poczucie bezsilnose’ sklaniaja do myslenia spiskowego. Uwadam tez, 3e dobra edukacja — rozszerzajgea horyzonty, wiedze o in- nych kulturach, o tym, jak naprawde funkcjonuje Swiat spoleczny — moze zapobiegaé powstawaniu mentalnosci spiskowej. Ale, prawde mowiac, na razie nie ma na to dobrych dowodow. Warto pa- migtac, ze u podstaw tworzenia teorii spiskowych thwi przede wszystkim poszukiwanie sensu. A kt6z znas go nie szuka w swoim Zycin? = esti chcesz podaelit si¢ opinig na temat razmony, napisz co nas (redakoja@charaktery.com.pl), sunssom Ol