CP 2015

Czas pracy
2015
w pytaniach i odpowiedziach
normy i wymiary czasu pracy na 2015 rok odpoczynek

systemy i rozkady czasu pracy godziny nadliczbowe
praca w porze nocnej praca w niedziele i wita
Czas pracy
2015
w pytaniach i odpowiedziach
normy i wymiary czasu pracy na 2015 rok odpoczynek

systemy i rozkady czasu pracy godziny nadliczbowe
praca w porze nocnej praca w niedziele i wita
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl
Autor: ukasz Chruciel
Redaktor merytoryczny: Katarzyna Dbrowska
Redaktor prowadzcy: Renata Krasowska-Kos
Korekta: Mirosawa Jasiska-Nowacka
Projekt graficzny okadki: Kinga Pisarczyk
DTP: Pawe urawski
Biuro Obsugi Klienta: 03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerwek 3,
tel. 22 212 08 27, 22 761 31 27, 801 626 666, e-mail: bok@infor.pl
Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o.
Wydanie I/2015, stycze 2015 r.
ISBN 978-83-64085-46-8
Spis treci
Wstp............................................................................................................................5
Rozdzia 1. Przepisy oglne..................................................................................7

Definicja czasu pracy................................................................................................. 7
Rozdzia 2. Normy iwymiar czasu pracy......................................................13

Okres rozliczeniowy................................................................................................. 13
Obliczanie wymiaru czasu pracy.........................................................................20
Tygodniowy czas pracy........................................................................................... 23
Rozdzia 3. Okresy odpoczynku........................................................................25

Odpoczynek dobowy................................................................................................25
Odpoczynek tygodniowy........................................................................................ 27
Przerwa wliczana do czasu pracy........................................................................28
Rozdzia 4. Systemy irozkady czasu pracy................................................ 29

System rwnowanego czasu pracy...................................................................29
Dozr urzdze.........................................................................................................30
Zatrudnienie przy pilnowaniu mienia lub ochronie osb........................... 32
Praca wruchu cigym............................................................................................ 33
System przerywanego czasu pracy.....................................................................36
Elastyczny rozkad czasu pracy............................................................................39
Rozkad czasu pracy................................................................................................ 40
Przerwa niewliczana do czasupracy..................................................................42
Indywidualny rozkad czasu pracy......................................................................43
System skrconego tygodnia pracy.....................................................................44
Przeduenie dobowego wymiaru czasu pracy...............................................45
Skrcenie czasu pracy.............................................................................................46
Praca zmianowa........................................................................................................47
Dni wolne....................................................................................................................48
Ograniczenia wsystemach irozkadach czasu pracy...................................49
Ewidencja czasu pracy............................................................................................50
Ustalanie systemw irozkadw czasu pracy................................................. 53
Rozdzia 5. Praca wgodzinach nadliczbowych.......................................... 59

Praca wgodzinach nadliczbowych.....................................................................59
Dodatek........................................................................................................................66
Udzielenie czasu wolnego od pracy.................................................................... 73
3
Dzie wolny od pracy.............................................................................................. 75
Praca poza normalnymi godzinami pracy........................................................ 77
Dyur............................................................................................................................79
Prawo do dodatku w niepenym okresie rozliczeniowym...........................83
Rozdzia 6. Praca wporze nocnej.................................................................... 85

Praca nocna................................................................................................................85
Dodatek do wynagrodzenia.................................................................................. 89
Rozdzia 7. Praca wniedziele iwita........................................................... 93

Dni wolne od pracy..................................................................................................93
Zakaz pracy wplacwkach handlowych wwita.........................................95
Praca wniedziele iwita..................................................................................... 98
Dzie wolny od pracy........................................................................................... 100
Korzystanie zniedzieli wolnej od pracy..........................................................104
Rozdzia 8. Wymiary czasu pracy w 2015 roku......................................... 106
4
Wstp
Czas pracy to jeden z najistotniejszych elementw stosunku pracy. Przepisy
o czasie pracy speniaj wiele funkcji. Przede wszystkim zapewniaj ochron
pracownikowi przed dugotrwa prac, ktra moe by szkodliwa dla zdro-
wia pracownika, a w przypadku prac niebezpiecznych poprzez naturalne
zmczenie pracownika i obnienie koncentracji, rwnie dla jego ycia. Do-
chodzi jeszcze aspekt cywilizacyjny w krajach zachodniej kultury uznaje si,
e czas pracy pracownika nie powinien przekracza 8 godzin na dob, co jest
wyrazem troski o ycie prywatne pracownika.
Instrumentami, ktre realizuj powysze zaoenia, s w szczeglnoci

normy czasu pracy, w tym podstawowa 8-godzinna na dzie oraz rednio
40-godzinna na tydzie, normy nieprzerwanego odpoczynku, zasady pracy
w niedziele i wita czy te ograniczenia czasu pracy dotyczce pracownikw
zatrudnionych w warunkach szczeglnie szkodliwych. Ochrona pracownika
przejawia si rwnie w szczeglnej finansowej rekompensacie godzin nad-
liczbowych czy pracy w nocy.
Z drugiej strony przepisy o czasie pracy musz zapewnia elastyczno pro-

cesu pracy, co wpywa na konkurencyjno pracodawcy i jego pozycj rynko-
w. Wbrew pozorom sztywne normy czasu pracy nie zawsze s korzystne dla
pracownikw. Powoduj bowiem uciekanie pracodawcw od zatrudniania
na podstawie stosunku pracy. W odniesieniu do ju zatrudnionych wymu-
szaj zwolnienia w okresach mniejszego zapotrzebowania na prac, co przy
elastycznym czasie pracy mogoby nie mie miejsca ze wzgldu na stosowne
rozoenie czasu pracy w okresie rozliczeniowym w zalenoci od zapotrze-
bowania na prac.
Instrumentami majcymi zapewni t elastyczno s szczeglne sys-

temu czasu pracy, jak np. system rwnowany, przerywany czy zadaniowy.
Gwnie jednak s to dugie okresy rozliczeniowe, ktre obecnie mog wy-
nosi nawet 12 miesicy. Polski ustawodawca ma rwnie wiadomo ko-
niecznoci zapewniania konkurencyjnoci polskich pracodawcw na ryn-
ku wiatowym, czego przykadem jest wprowadzony w 2014 r. art. 151 10
pkt 11 umoliwiajcy prac w niedziele i wita call centers wykonujcych
usugi na rzecz podmiotw zagranicznych.
5
Czas pracy 2015
Ustawodawca stoi przed nieatwym zadaniem nie sposb bowiem przepi-

sw o czasie pracy ustali w sposb, ktry zadowalaby obie strony stosunku
pracy. Obecne przepisy wydaj si by w miar zrwnowaone. Niestety prze-
pisy te s niezwykle skomplikowane, nieprecyzyjne, nierzadko wewntrznie
sprzeczne, co powoduje wiele wtpliwoci w praktyce ich stosowania. Ce-
lem niniejszego komentarza jest rozwianie przynajmniej niektrych z takich
wtpliwoci.
ukasz Chruciel
radca prawny, Partner w kancelarii Raczkowski Paruch,
kieruje biurem kancelarii w Katowicach
6
Rozdzia 1.
Przepisy oglne
Art. 128. [Definicja czasu pracy]*1

1. Czasem pracy jest czas, wktrym pracownik pozostaje wdyspozycji pra-
codawcy wzakadzie pracy lub winnym miejscu wyznaczonym do wykonywa-
nia pracy.
2. Ilekro wprzepisach dziau jest mowa o:
1) pracy zmianowej naley przez to rozumie wykonywanie pracy wedug
ustalonego rozkadu czasu pracy przewidujcego zmian pory wykonywania
pracy przez poszczeglnych pracownikw po upywie okrelonej liczby godzin,
dni lub tygodni;
2) pracownikach zarzdzajcych w imieniu pracodawcy zakadem pracy
naley przez to rozumie pracownikw kierujcych jednoosobowo zakadem
pracy iich zastpcw lub pracownikw wchodzcych wskad kolegialnego or-
ganu zarzdzajcego zakadem pracy oraz gwnych ksigowych.
3. Do celw rozliczania czasu pracy pracownika:
1) przez dob naley rozumie 24 kolejne godziny, poczynajc od godziny,
wktrej pracownik rozpoczyna prac zgodnie zobowizujcym go rozkadem
czasu pracy;
2) przez tydzie naley rozumie 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczy-
najc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.
Spka zatrudnia na umow o prac kilkunastu maszynistw, ktrych

obowizkiem jest wykonywanie codziennych przewozw pasaerw.
Ostatnio jeden zmaszynistw stawi si do pracy wstanie nietrzewoci.
Drugi wweekend zama na nartach rk, ale pomimo to przyszed do pra-
cy twierdzc, e jest sprawny do pracy. Czy ich czas przebywania wzaka-
dzie pracy by czasem pracy?
Nie. Pracownicy, mimo e stawili si do pracy i przebywali na terenie zakadu

pracy, nie pozostawali w dyspozycji pracodawcy, bo nie byli zdolni do wykony-
wania pracy. Stan nietrzewoci uniemoliwia prowadzenie pojazdu mechanicz-
nego. Podobnie pracownik ze zaman rk nie posiada sprawnoci fizycznej
wymaganej na stanowisku maszynisty.
*1 Artykuy powoane w niniejszym opracowaniu pochodz z ustawy z dnia 16 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502 z pn. zm.).
7
Czas pracy 2015
Czy jeli ekspedient utknie wpracy, poniewa zepsuje si zamek wdrzwiach

sklepu, awkonsekwencji nie bdzie przez kilka godzin po zakoczeniu pracy
mg zamkn sklepu, czas ten naley liczy jako czas pracy?
Tak. Czasem pracy jest rwnie czas, wktrym pracownik nie moe opuci sta-
nowiska pracy, dziaajc winteresie pracodawcy, mimo e nie wiadczy pracy.
Czy do czasu pracy pracujcego w terenie i przemieszczajcego si od

okrelonego punktu do innego trzeba wlicza czas przemieszczania si
midzy tymi punktami?
Tak. Czasem pracy pracownika wykonujcego obowizki subowe na okrelo-

nym obszarze, do czego niezbdne jest stae przemieszczanie si, jest take czas
powicony na niezbdne przejazdy (zob. wyrok SN z6 maja 2014 r., sygn. akt II
PK 219/13, LEX nr 1514736). Wszczeglnoci dotyczy to przedstawicieli handlo-
wych, serwisantw itp. Do istoty tych stanowisk naley bowiem przemieszcza-
nie si. Wprzypadku innych stanowisk przemieszczanie si to podr subowa,
ktra nie wlicza si do czasu pracy, chyba e ma miejsce wtrakcie rozkadowych
godzin pracy.
Spka produkuje substancje chemiczne, zatrudniajc kilkaset osb wyko-

nujcych czynnoci whali produkcyjnej. Praca zwizana jest zkontaktem
zsubstancjami szkodliwymi. Przed przystpieniem do pracy pracownicy
musz wic przebra si wspecjaln odzie iobuwie ochronne. Pracodaw-
ca zastanawia si, od ktrego momentu liczy czas pracy pracownikw.
Chciaby wprowadzi do regulaminu pracy postanowienie przewidujce,
e wprzypadku pracownikw na stanowiskach robotniczych czas pracy
jest liczony od godziny wskazanej wharmonogramie czasu pracy, pod wa-
runkiem e pracownik jest ju przebrany wodzie robocz.
Kodeks pracy nie wyjania, jaki moment przyjmowa za moment rozpoczcia

czasu pracy. Zgodnie ze stanowiskiem Pastwowej Inspekcji Pracy czasem pracy
jest rwnie czas przygotowania si do pracy. W konsekwencji postanowienie
regulaminu moe by kwestionowane przez Pastwow Inspekcj Pracy. Uwa-
am, e to stanowisko nie jest suszne pracownik nieprzebrany w odzie robo-
cz nie moe wykonywa pracy, a zatem nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy,
dlatego jego czas pracy rozpoczyna si, gdy znajdzie si przy swoim stanowisku
pracy gotowy (przebrany, z pobranymi narzdziami itp.) do jej wykonania.
8
Rozdzia 1. Przepisy oglne
Od jakiego momentu liczy rozpoczcie czasu pracy przedstawiciela han-

dlowego?
Chwil rozpoczcia pracy przedstawiciela handlowego jest godzina wyjaz-

du z mieszkania pracownika, jeli jego praca polega w caoci na wykony-
waniu zada w placwkach handlowych, do ktrych pracownik dojeda
samochodem zzajmowanego przez siebie mieszkania. Jeli natomiast praco-
dawca zorganizowa dla niego miejsce, ktre mogoby by traktowane jako
zamiejscowa siedziba pracodawcy, moment rozpoczcia pracy naley liczy
na oglnych zasadach (wyrok SN z3 grudnia 2008 r., sygn. akt IPK 107/08,
OSNP 2010/1112/133).
Kto moe by kwalifikowany jako pracownik zarzdzajcy wimieniu pra-

codawcy zakadem pracy?
Wedug Sdu Najwyszego istotne jest spenienie dwch warunkw. Osoba ta

powinna by wyposaona wuprawnienia do dokonywania czynnoci wspra-
wach zzakresu prawa pracy oraz jej uprawnienia powinny by pierwotne, tj. wy-
nika zprzepisw prawa, anie czynnoci prawnych uprawnionych podmiotw
(wyrok SN z3 kwietnia 2008 r., sygn. akt II PK 288/07, LEX nr 465966). Wykadnia
dokonana przez Sd Najwyszy nie do koca jest spjna czonkowie zarzdu
nie maj bowiem uprawnie do dokonywania czynnoci wsprawach zzakre-
su prawa pracy wynikajcych zprzepisw prawa takie uprawnienie zgodnie
zart. 31 k.p. ma zarzd jako organ. Intencj SN byo jednak podkrelenie, e oso-
bami zarzdzajcymi nie s osoby, ktrych uprawnienie jest wtrne, np. na mocy
penomocnictwa jak zastpcy dyrektora czy kierownicy.
Czy kierownicy zatrudnieni upracodawcy s pracownikami zarzdzajcy-

mi zakadem pracy?
Nie. Nawet jeeli kierownicy faktycznie zarzdzaj zakadem pracy, to nie s

traktowani jako osoby zarzdzajce. Wprzypadku spek zo.o. funkcja ta naley
do zarzdu. Uprawnienia menederw do zarzdzania zasobami pracodawcy s
wynikiem decentralizacji zarzdzania danym podmiotem imaj charakter wtr-
ny, co wycza ich zkrgu osb zarzdzajcych (wyrok SN z13 stycznia 2009 r.,
sygn. akt IPK 131/08, M.P.Pr. 2009/8/433438).
9
Czas pracy 2015
Czy praca zmianowa moe by wprowadzona, jeli pracownik pracujcy na

konkretnej zmianie, np. nocnej, nie zmienia adnego innego pracownika?
Tak. Definicja pracy zmianowej nie zastrzega warunku, aby na danym stanowi-
sku pracownicy si zastpowali. Ju sama zmiana pory wykonywania pracy przez
poszczeglnych pracownikw po upywie okrelonej liczby godzin, dni lub tygo-
dni powoduje, e mamy do czynienia z prac zmianow. Dopuszczalne jest za-
tem takie ustalenie czasu pracy, aby godziny pracy pracownikw jednej zmiany
nie przechodziy w sposb pynny w prac innych pracownikw. Z tego wzgldu
dla kwalifikacji pracy jako zmianowej nie ma znaczenia, czy pracownik wstpuje
w miejsce innej osoby, jeli tylko w jego przypadku zmieniaj si pory wykony-
wania godzin pracy. Co wicej, praca zmianowa moe by wykonywana przez
jedn brygad, byleby tylko, np. co tydzie, dochodzio do zmiany pory wykony-
wania pracy. W praktyce prac zmianow najczciej stosuje si, gdy konieczne
jest zapewnienie w danym dniu obsugi stanowiska pracy, np. maszyny przez
czas duszy ni norma dobowa jednego pracownika, co nastpuje poprzez pra-
c dwch bd trzech pracownikw jeden pod drugim.
Czy doba pracownicza pokrywa si zkalendarzow?
Doba pracownicza nie pokrywa si z dob kalendarzow, ktra rozpoczyna si

o godz. 0.00 i koczy o godzinie 23.59. Doba pracownicza rozpoczyna si o go-
dzinie rozpoczcia wykonywania pracy, zgodnie z obowizujcym pracownika
rozkadem czasu pracy, a jej koniec nastpuje z upywem 24 godzin liczonych
od momentu rozpoczcia pracy. W konsekwencji doba pracownicza moe obej-
mowa czciowo dwie doby kalendarzowe. Dla przykadu, rozpoczynajc prac
o godzinie 8.00, pracownik zakoczy dob pracownicz z upywem godziny 7.59
nastpnego dnia kalendarzowego. To oznacza rwnie, e dla rnych pracow-
nikw doba moe przypada w rnych godzinach w zalenoci od ich rozka-
dw czasu pracy.
Czy jest moliwe, aby pracownik wjednym dniu kalendarzowym pracowa

iby na urlopie?
Tak, jeeli zmiana (dniwka) pracownika ma miejsce na przeomie dwch dni ka-
lendarzowych. Takie stanowisko zajmuje Sd Najwyszy w swoim orzecznictwie,
m.in. w wyroku z 4 listopada 2010 r. (sygn. akt II PK 116/10, M.P.Pr. 2011/3/145
147). Sd Najwyszy przyj w tym wyroku, e doba pracownicza to 24 kolejne
godziny, poczynajc od godziny, w ktrej pracownik rozpoczyna prac zgodnie
z obowizujcym go rozkadem czasu pracy (art. 128 3 pkt 1 k.p.). Jeli wic za-
cznie prac na nocnej zmianie o 22.00 w poniedziaek, doba pracownicza zako-
10
Rozdzia 1. Przepisy oglne
czy si o 21.59 we wtorek. O 22.00 rozpocznie si zatem nowa doba pracowni-

cza, mimo e bdzie to ten sam dzie kalendarzowy wtorek. W tej nowej dobie
pracowniczej (we wtorek) pracownik moe znw wykonywa prac, moe te
poprosi o urlop wypoczynkowy. Jak zauway Sd Najwyszy, zgodnie z art. 1542
1 k.p. urlopu udziela si w dni, ktre s dla pracownika dniami pracy, zgod-
nie z obowizujcym go rozkadem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, od-
powiadajcym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
O pocztku urlopu decyduje zatem rozkad czasu pracy pracownika. Jeli wic
pracownik poprosi o urlop we wtorek na nocn zmian, urlop zostanie udzielony
od godziny 22.00 we wtorek do godziny 6.00 w rod. Std te we wtorek pra-
cownik bdzie w tej samej dobie kalendarzowej wykonywa prac (od godziny
0.00 do 6.00), a nastpnie od 22.00 do 24.00. bdzie ju na urlopie.
Czy tydzie pracowniczy pokrywa si ztygodniem kalendarzowym?
Kodeks pracy definiuje tydzie pracowniczy jako 7 kolejnych dni kalendarzo-

wych, poczynajc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Wkonsekwen-
cji, wprzeciwiestwie do doby pracowniczej, tydzie pracowniczy pokrywa si
ztygodniem kalendarzowym. Tydzie ten naley liczy od godz. 0.00 pierwsze-
go dnia okresu rozliczeniowego a do upywu 23.59 sidmego dnia od rozpo-
czcia okresu rozliczeniowego. Naley jednak pamita, e okres rozliczeniowy
moe si rozpocz wrne dni tygodnia. Okres rozliczeniowy rozpoczynaj-
cy si wczwartek spowoduje, e tygodnie pracownicze bd rozpoczynay si
opnocy wczwartek, akoczyy opnocy wrod.
11
Rozdzia 2.
Normy iwymiar czasu pracy
Art. 129. [Okres rozliczeniowy]

1. Czas pracy nie moe przekracza 8 godzin na dob iprzecitnie 40 godzin
wprzecitnie piciodniowym tygodniu pracy wprzyjtym okresie rozliczenio-
wym nieprzekraczajcym 4 miesicy, zzastrzeeniem art. 135138, 143 i144.
2. W kadym systemie czasu pracy, jeeli jest to uzasadnione przyczynami
obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczcymi organizacji pracy, okres rozlicze-
niowy moe by przeduony, nie wicej jednak ni do 12 miesicy, przy zachowa-
niu oglnych zasad dotyczcych ochrony bezpieczestwa izdrowia pracownikw.
3. Rozkad czasu pracy danego pracownika moe by sporzdzony wfor-
mie pisemnej lub elektronicznej na okres krtszy ni okres rozliczeniowy,
obejmujcy jednak co najmniej 1 miesic. Pracodawca przekazuje pracowni-
kowi rozkad czasu pracy co najmniej na 1 tydzie przed rozpoczciem pracy
wokresie, na ktry zosta sporzdzony ten rozkad.
4. Pracodawca nie ma obowizku sporzdzania rozkadu czasu pracy, jeeli:
1) rozkad czasu pracy pracownika wynika zprawa pracy, obwieszczenia,
oktrym mowa wart. 150 1, albo zumowy oprac;
2) w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbdny do wykonania
powierzonych zada, uwzgldniajc wymiar czasu pracy wynikajcy z norm
okrelonych w 1; wtakim przypadku rozkad czasu pracy ustala pracownik;
3) na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego rozkady czasu pracy,
oktrych mowa wart. 1401;
4) na pisemny wniosek pracownika ustali mu indywidualny rozkad cza-
su pracy.
5. Jeeli wdanym miesicu, ze wzgldu na rozkad czasu pracy wprzyjtym
okresie rozliczeniowym, pracownik nie ma obowizku wykonywania pracy,
przysuguje mu wynagrodzenie wwysokoci nie niszej ni minimalne wyna-
grodzenie za prac ustalane na podstawie odrbnych przepisw; wprzypadku
pracownika zatrudnionego wniepenym wymiarze czasu pracy wysoko tego
wynagrodzenia ustala si proporcjonalnie do tego wymiaru czasu pracy.
Czy czny czas pracy u rnych pracodawcw moe przekracza pe-

ny etat?
Tak. Przewidziane w kodeksie pracy normy czasu pracy obejmuj zatrudnienie

tylko wjednym stosunku pracy. Powoduje to, e jeli pracownik jest zatrudniony
uwicej ni jednego pracodawcy, liczba godzin pracy zobu stosunkw pracy nie
13
Czas pracy 2015
podlega sumowaniu. Wsumie czny czas pracy urnych pracodawcw moe

wic by wyszy ni peny etat. Co oczywiste, samo podjcie pracy na kilku eta-
tach urnych pracodawcw wtakiej sytuacji nie powoduje pracy wgodzinach
nadliczbowych. Inaczej naley jednak oceni sytuacj, wktrej pracownik pozo-
staje wkilku stosunkach pracy ztym samym pracodawc, rodzi to bowiem po-
dejrzenie obchodzenia przepisw oczasie pracy. Co do zasady ztym samym pra-
codawc iwzakresie wykonywania pracy tego samego rodzaju pracownik moe
pozostawa tylko wjednym stosunku pracy (wyrok SN z13 marca 1997 r., sygn. akt
IPKN 43/97, OSNP 1997/24/494). Poza tym do obchodzenia przepisw oczasie
pracy moe doj wprzypadku gdy pracownik zatrudniony jest ukolejnego praco-
dawcy, ale beneficjentem pracy tego pracownika jest pierwotny pracodawca. Na
przykad pracownik pracuje 8 godzin upierwotnego pracodawcy, aprzez kolejne
4 godziny pracuje wtym samym miejscu irobi to samo na rzecz pierwotnego pra-
codawcy, tyle e formalnie zatrudniony jest udrugiego pracodawcy.
Czy wpodstawowym systemie czasu pracy pracownik moe wykonywa

prac wjednym tygodniu 4 dni, awinnym 6 dni?
Tak. Norma pracy obejmujca 5 dni tygodniowo stanowi norm redniotygo-

dniow. Wskazuje na to uycie wprzepisie sowa przecitnie. Bez wtpienia,
poszczeglne tygodnie mog rni si liczb dni pracy. Wramach tych tygo-
dni mog wystpowa tygodnie pracy szeciodniowej oraz tygodnie, wktrych
pracownik bdzie wykonywa prac tylko 4 dni. Obowizkiem pracodawcy jest
jedynie takie zaplanowanie irozliczenie pracy, aby rednio wkadym tygodniu
pracownik wykonywa prac 5 dni (zob. uchwa 7 sdziw SN z14 listopada
2001 r., sygn. akt III ZP 20/01, OSNP 2003/6/141).
Zregulaminu pracy wynika, e pracownikw obowizuje jednomiesiczny

okres rozliczeniowy. Pracownicy wykonuj prac wpodstawowym syste-
mie czasu pracy, systemie rwnowanego czasu pracy, zadaniowego cza-
su pracy, skrconego tygodnia pracy, wruchu cigym oraz wsystemie
weekendowo-witecznym. Pracodawca chciaby wyduy okres rozli-
czeniowy do 3 miesicy, czy jest to dopuszczalne?
Nie. Niektre zsystemw pracy wprowadzonych przez pracodawc s dopusz-

czalne tylko przy krtszym ni trzy miesice okresie rozliczeniowym. Wsyste-
mie pracy wruchu cigym okres rozliczeniowy wynosi maksymalnie 4 tygodnie,
w systemie skrconego tygodnia pracy maksymalnie 1 miesic, a w syste-
mie pracy weekendowo-witecznej okres rozliczeniowy wynosi maksymalnie
1 miesic.
14
Rozdzia 2. Normy iwymiar czasu pracy
Jak prawidowo poinformowa pracownika onormie dobowej itygodnio-

wej?
Oobowizujcej pracownika dobowej itygodniowej normie czasu pracy praco-

dawca ma obowizek poinformowa pracownika na pimie. Powinien przekaza
t informacj nie pniej ni wterminie 7 dni od dnia zawarcia umowy oprac
(art. 29 3 pkt 1 k.p.). Takie przekazanie informacji moe nastpi poprzez pisem-
ne wskazanie odpowiednich przepisw prawa pracy. Istotne jest wtym przy-
padku wymienienie stosownych aktw prawnych oraz podanie odpowiednich
fragmentw tych aktw. Wpraktyce pracodawcy czsto korzystaj ztej moli-
woci, stosujc wzorcowe informacje.
Czy pracodawca moe zatrudnia osob z orzeczonym znacznym stop-

niem niepenosprawnoci przez 8 godzin dziennie?
Nie. Czas pracy osoby niepenosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarko-

wanego stopnia niepenosprawnoci nie moe przekracza 7 godzin na dob i35
godzin tygodniowo (art. 15 ust. 2 ustawy z dnia27 sierpnia 1997 r. orehabilita-
cji zawodowej ispoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych; t.j. Dz.U.
z2011 r. Nr 121, poz. 721 zpn. zm.). Naley pamita, e pracodawca musi sto-
sowa si do wskazanego ograniczenia niezalenie od uzyskania przez pracow-
nika zawiadczenia lekarskiego ocelowoci stosowania skrconej normy czasu
pracy. Orzeczeniem z13 czerwca 2013 r. (sygn. akt. K 17/11, OTK-A2013/5/58) Try-
buna Konstytucyjny uzna za niezgodny zart. 2 wzw. zart. 69 konstytucji prze-
pis obowizujcy uprzednio wprowadzajcy tego typu wymg. Ponadto przepis
omaksymalnym wymiarze czasu pracy osoby niepenosprawnej ma charakter
bezwzgldnie obowizujcy, a co za tym idzie, nie jest zgodne z prawem ta-
kie interpretowanie przepisw, ktre pozwala na ominicie tego przepisu przez
ekwiwalentne podnoszenie wynagrodzenia osobie niepenosprawnej. Bezsku-
teczne jest zatem przyznanie pracownikowi niepenosprawnemu zwikszone-
go wynagrodzenia zamiast zmniejszenia wymiaru zada (wyrok SN z24 marca
2000 r., sygn. akt IPKN 553/99, OSNP 2001/15/484).
Ile moe trwa maksymalnie okres rozliczeniowy?
Pracodawcy mog obecnie przeduy okres rozliczeniowy do maksymalnie

12 miesicy, oile jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub techniczny-
mi lub dotyczcymi organizacji pracy. Ustawodawca wprowadzi bardzo ogl-
ne przesanki wyduenia okresu rozliczeniowego, co moe nastrcza trudnoci
wpraktyce, ale zdrugiej strony pozwala na do szerokie stosowanie przedu-
onych okresw. Do przyczyn natury obiektywnej mona zakwalifikowa oko-
15
Czas pracy 2015
licznoci, na ktre nie maj wpywu strony stosunku pracy, m.in. warunki at-
mosferyczne uniemoliwiajce prac wpewnych okresach czasu. Przyczynami
natury technicznej bd m.in. ograniczenia wynikajce zmetod produkcji albo
wytwarzania. Przyczyny dotyczce organizacji pracy naley wiza ze szczegl-
nym charakterem dziaalnoci danego pracodawcy. Na przesanki te moe si
powoa pracodawca wiadczcy m.in. usugi budowlane, turystyczne czy w za-
kresie przetwrstwa rolno-spozywczego. Przeduenie okresu rozliczeniowego
wymaga wprowadzenia wukadzie zbiorowym lub innym porozumieniu zza-
kadowymi organizacjami zwizkowymi, a w braku organizacji zwizkowych,
wporozumieniu zwyonionymi przedstawicielami pracownikw. Kopi porozu-
mienia wsprawie przeduenia okresu rozliczeniowego pracodawca ma obo-
wizek przekaza waciwemu okrgowemu inspektorowi pracy w terminie
5 dni roboczych od jego zawarcia.
Czym rni si harmonogram czasu pracy od rozkadu czasu pracy?
Przez rozkad czasu pracy naley rozumie sposb rozplanowania czasu, w kt-
rym pracownik jest zobowizany pozostawa w dyspozycji pracodawcy w po-
szczeglnych dniach i tygodniach okresu rozliczeniowego, z uwzgldnieniem
ogranicze waciwych dla organizacji czasu pracy, w ramach ktrej pracow-
nik jest zatrudniony. W praktyce pojcie harmonogramu (grafiku) czasu pracy
jest rozumiane jako rozkad czasu pracy konkretnego pracownika. Niestety ko-
deks pracy posuguje si jedynie pojciem rozkadu czasu pracy nie wspomi-
na o harmonogramie czasu pracy cho z treci niektrych przepisw wynika,
e ustawodawca ma na myli harmonogram, a nie rozkad. Przykadem takiego
przepisu jest art. 129 3 k.p. dotyczcy ustalania rozkadw czasu pracy dane-
go pracownika. W przepisie tym ustawodawca zezwala pracodawcy na two-
rzenie rozkadw czasu pracy danego pracownika w okrelonej formie i czasie.
To oznacza, e ma na myli inne rozkady ni te, ktre zgodnie z art. 104 k.p. na-
ley ustala w regulaminie pracy. Najlepiej rnice pomidzy rozkadem czasu
pracy a harmonogramem pokazuje praca zmianowa rozkad czasu pracy to
okrelone w regulaminie pracy godziny rozpoczcia i zakoczenia poszczegl-
nych zmian, rozkad czasu pracy danego pracownika (potocznie harmonogram)
to wyznaczone pracownikowi konkretne zmiany (tym samym godziny rozpoczy-
nania i koczenia pracy) w poszczeglnych tygodniach okresu rozliczeniowego.
Jak sporzdzi harmonogramy wpodstawowym systemie czasu pracy?
Przepisy nie przewiduj szczegowych wytycznych co do sposobu sporzdza-

nia harmonogramw czasu pracy. Istniej jednak pewne zasady, ktre praco-
dawca powinien bra pod uwag ksztatujc rozkad czasu pracy. S one zwi-
16
zane zobowizkami obciajcymi pracodawc. Wrd nich naley wymieni

wszczeglnoci obowizek zapewnienia pracownikom bezpiecznych ihigienicz-
nych warunkw, obowizek organizowania pracy wsposb zapewniajcy pe-
ne wykorzystanie czasu pracy, jak rwnie osiganie przez pracownikw przy
wykorzystaniu ich uzdolnie ikwalifikacji, wysokiej wydajnoci inaleytej jako-
ci pracy, jak rwnie obowizek organizowania pracy wsposb zapewniajcy
zmniejszenie uciliwoci pracy, zwaszcza pracy monotonnej ipracy wustalo-
nym zgry tempie. Co oczywiste, harmonogram nie moe narusza norm odpo-
czynku. Co do zasady zabronione jest planowanie godzin nadliczbowych, ale to
nie oznacza, e harmonogram nie moe przewidywa pracy wgodzinach nad-
liczbowych, jeeli spenione s przesanki dopuszczalnoci pracy nadliczbowej.
Zakaz planowania pracy wgodzinach nadliczbowych naley rozumie jako zakaz
takiego ustalania czasu pracy, ktry czyni zpracy nadliczbowej normalny sposb
organizacji czasu pracy. Jeeli pracodawca zmuszony jest wyznaczy danemu
pracownikowi prac nadliczbow zpowodu nieobecnoci innego, to nie stanowi
to zakazanego planowania pracy nadliczbowej.
Jak ustali rozkad czasu pracy pracownikw samorzdowych?
Czas pracy pracownikw samorzdowych okrelaj te same zasady, ktre doty-

cz ogu pracownikw. Wynika to ztego, e ustawa z dnia21 listopada 2008 r.
o pracownikach samorzdowych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1202) zawiera tyl-
ko szcztkow regulacj kwestii zwizanych zczasem pracy (art. 42 ustawy),
apoza tym zakresem odwouje si do przepisw kodeksu pracy. Zart. 42 ust. 1
ustawy wynika, e regulamin pracy jednostki zatrudniajcej pracownikw sa-
morzdowych okrela porzdek wewntrzny irozkad czasu pracy wsposb za-
pewniajcy obywatelom zaatwianie spraw wdogodnym dla nich czasie. Wkon-
sekwencji, ustalajc rozkad czasu pracy pracownikw samorzdowych, naley
uwzgldni specyfik icele funkcjonowania samorzdu. Wpraktyce ustalenie
tego rozkadu czasu pracy wymaga uwzgldnienia aktualnych potrzeb osb za-
atwiajcych sprawy wurzdzie. Najczciej nastpuje to poprzez wyduenie
lub przesunicie godzin pracy urzdu wposzczeglne dni albo prac wsoboty.
Czy wymagane s harmonogramy czasu pracy dla kierowcw ciarwek?
Problemu tego dotyczy art. 11 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy
kierowcw (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1155 z pn. zm.). W przypadku kierowcw
wykonujcych przewz regularny osb pracodawca ma obowizek ustali roz-
kad czasu pracy na okresy nie krtsze ni 2 tygodnie. W przypadku kierow-
cw ciarwek w myl art. 11 ust. 2a ustawy pracodawca nie ma obowizku
sporzdza rozkadw czasu pracy (wyjtek dotyczy szczeglnych systemw
17
Czas pracy 2015
czasu pracy). W praktyce przy takich przewozach niemoliwe byo tworzenie

harmonogramw, z tego wzgldu ustawodawca zdecydowa si na wprowa-
dzenie opisywanego wyjtku. Specyfika pracy kierowcw ciarwek powo-
duje, e rwnie obowizek ewidencjonowania ich czasu pracy okrelony jest
w szczeglny sposb. Pracodawca prowadzi ewidencj czasu pracy kierowcw
w formie zapisw na wykreswkach, wydrukw danych z karty kierowcy i ta-
chografu cyfrowego, plikw pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowe-
go lub innych dokumentw potwierdzajcych czas pracy i rodzaj wykonywanej
czynnoci (art. 19 ustawy).
Czy mona dokonywa zmian wharmonogramach czasu pracy?
Przepisy wyranie reguluj jedynie sporzdzanie harmonogramw (rozka-

dw) czasu pracy. Nie reguluj natomiast kwestii dokonywania zmian wtych
harmonogramach. Naley jednak uzna, e pracodawca ma takie prawo, aak-
tualno w tym zakresie zachowuje stanowisko Pastwowej Inspekcji Pracy
jeszcze sprzed nowelizacji przepisw oczasie pracy. Zdaniem Inspekcji, zmiany
wharmonogramach s dopuszczalne, jeeli znajduj uzasadnienie wpowszech-
nie obowizujcych przepisach prawa (np. pracownik zosta wezwany do pracy
wdniu, ktry zgodnie zustalonym harmonogramem by dla niego dniem wol-
nym od pracy, co spowodowao obowizek oddania pracownikowi dnia wolne-
go, aco za tym idzie konieczno dokonania odpowiedniej zmiany wharmo-
nogramie) lub wprzepisach prawa wewntrzzakadowego (tj. pracodawca ma
prawo okreli wregulaminie pracy lub innym akcie wewntrznym katalog sytu-
acji, wktrych zmiany harmonogramu bd dopuszczalne iuzasadnione).
Z jakim wyprzedzeniem naley dokonywa zmian w harmonogramach

czasu pracy?
Przepisy nie okrelaj tego, czy mona dokonywa zmian harmonogramu iwja-
kich terminach. Dopuszczalno takich zmian jest jednak oczywista zmia-
ny powinny by zakomunikowane pracownikowi najszybciej jak to moliwe,
aby minimalizowa uciliwo tych zmian dla pracownika. Artyku 129 3 k.p.
wskazuje minimalny termin wyprzedzenia, zjakim naley poinformowa pra-
cownika onowym harmonogramie. Wdoktrynie mona spotka si zpogldami,
e naley informowa pracownikw ztygodniowym wyprzedzeniem nie tylko
onowych harmonogramach czasu pracy, ale take owszelkich zmianach doko-
nywanych wtych harmonogramach (ktre to zmiany s de facto ustaleniem no-
wego harmonogramu), poprzez odpowiednie stosowanie wtakich przypadkach
art. 129 3 k.p. Wniosek taki wynika m.in. zaktualnego stanowiska MPiPS wtej
sprawie, zgodnie zktrym zmiany wgrafikach s dopuszczalne wprzypadku za-
18
istnienia obiektywnie uzasadnionych okolicznoci, jednak nie mog by doko-

nywane znaruszeniem art. 129 3 k.p. Stanowisko to wydaje si jednak zbyt
rygorystyczne i nie uwzgldnia realiw ycia. Tytuem przykadu, zastpstwa
za pracownika chorego mona by dokona tylko po tygodniu. Niemniej jednak
rekomendowane jest zachowanie ostronoci przy dokonywaniu zmian whar-
monogramach czasu pracy iinformowanie pracownikw ozmianach, wmiar
moliwoci, zco najmniej 1-tygodniowym wyprzedzeniem. Warto kwestie te do-
precyzowa wregulaminie pracy.
Czy jeli wszyscy pracownicy zatrudnieni w firmie pracuj w godzinach

okrelonych wukadzie zbiorowym pracy, pracodawca musi sporzdza
rozkady czasu pracy?
Nie. Ukady zbiorowe pracy stanowi rda prawa pracy. Jeli wynikaj znich
wprost godziny, wktrych pracownicy maj stawia si iopuszcza miejsce pra-
cy, nie ma potrzeby ani obowizku przygotowywania rozkadw czasu pracy.
Podobnie, gdy godziny takie wynikaj zregulaminu lub obwieszczenia.
Wjakich przypadkach sporzdzenie rozkadu czasu pracy dla danego pra-

cownika (harmonogramu) jest niezbdne?
Rozkad czasu pracy dla danego pracownika sporzdzi musi pracodawca za-
trudniajcy pracownikw wykonujcych prac zmianow. Wtym przypadku ze
wzgldu na zmiany przypisania poszczeglnych brygad do danych zmian oraz
przypisania poszczeglnych pracownikw do danych brygad ustalenie tego wre-
gulaminie pracy czy ukadzie zbiorowym pracy byoby pozbawione sensu. Ka-
da najmniejsza zmiana wstanie osobowym zaogi wymagaaby bowiem zmiany
regulaminu czy ukadu, co byoby wpraktyce niewykonalne ibardzo uciliwe.
Czy s sytuacje, w ktrych to pracownik opracowuje swj rozkad cza-

su pracy?
Tak, w przypadku zadaniowego czasu pracy. Pracodawca w porozumieniu z pra-

cownikiem moe ustali czas niezbdny do wykonania powierzonych zada,
uwzgldniajc wymiar czasu pracy wynikajcy z norm okrelonych w art. 129 1
k.p. W takim przypadku rozkad czasu pracy ustala pracownik. Ustalajc taki roz-
kad, pracownik nie ma jednak penej dowolnoci. Tytuem przykadu przedsta-
wiciel farmaceutyczny, ktrego obowizkiem jest wizytowanie aptek, nie moe
ustali sobie rozkadu w godzinach, w ktrych apteki nie pracuj. Czciowo
19
Czas pracy 2015
swj rozkad pracy ustalaj pracownicy, w odniesieniu do ktrych przewidzia-

no przedzia czasu, w ktrym decyduj o godzinie rozpoczcia pracy (art. 1401
2 k.p.)
Jakie wynagrodzenie przyzna pracownikowi, jeli ze wzgldu na koncen-

tracj pracy wczci okresu rozliczeniowego pracownik ten winnych mie-
sicach nie bdzie wykonywa pracy?
W takim przypadku prawo gwarantuje pracownikowi co najmniej minimal-

ne wynagrodzenie za prac ustalone w oparciu o przepisy ustawy z dnia
10 padziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac (Dz.U. z 2002 r.
Nr 200, poz. 1679 z pn. zm.). Wyduenie okresu rozliczeniowego do 12 mie-
sicy w niektrych systemach czasu pracy moe spowodowa z jednej strony
skumulowanie czasu pracy w jednej czci okresu rozliczeniowego, a z dru-
giej strony brak wykonywania pracy w innych miesicach. Problem ten jednak
dotyczy w istocie tylko pracownikw wynagradzanych stawk godzinow. Je-
li pracownik otrzymuje wynagrodzenie w stawce miesicznej, wwczas pra-
cownik powinien otrzyma takie samo wynagrodzenie, niezalenie od godzin
pracy w poszczeglnych miesicach. Nie powinno si wynagrodzenia obnia
tak jak w przypadku nieobecnoci, np. nieusprawiedliwionej czy chorobowej.
Nieprzepracowanie caego miesica nie jest bowiem wynikiem nieobecnoci
pracownika, ale decyzji pracodawcy co do rozkadu czasu pracy. W przypadku
natomiast gdy strony stosunku pracy uzgodniy wynagrodzenie wedug staw-
ki godzinowej, wynagrodzenie naley si pracownikowi za rzeczywist liczb
przepracowanych godzin. W konsekwencji za miesic, w ktrym pracownik
wykona mniej pracy, otrzyma nisze wynagrodzenie, jednoczenie za pozo-
stae miesice wytonej pracy wynagrodzenie bdzie wysze. To nisze wy-
nagrodzenie bdzie jednak musiao wynosi co najmniej kwot minimalnego
wynagrodzenia za prac.
Art. 130. [Obliczanie wymiaru czasu pracy]

1. Obowizujcy pracownika wymiar czasu pracy w przyjtym okresie
rozliczeniowym, ustalany zgodnie zart. 129 1, oblicza si:
1) mnoc 40 godzin przez liczb tygodni przypadajcych wokresie rozli-
czeniowym, anastpnie
2) dodajc do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin iliczby dni po-
zostaych do koca okresu rozliczeniowego, przypadajcych od poniedzia-
ku do pitku.
2. Kade wito wystpujce w okresie rozliczeniowym i przypadajce
winnym dniu ni niedziela obnia wymiar czasu pracy o8 godzin.
20
21. (utraci moc).

3. Wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, usta-
lony zgodnie z art. 129 1, ulega w tym okresie obnieniu o liczb godzin
usprawiedliwionej nieobecnoci wpracy, przypadajcych do przepracowa-
nia wczasie tej nieobecnoci, zgodnie zprzyjtym rozkadem czasu pracy.
Co naley rozumie przez wymiar czasu pracy wskazany w art. 129

1 k.p.?
Wymiar czasu pracy potocznie oznacza etat. Wymiar czasu pracy powinien wy-
nika ztreci umowy oprac inaley do jej istotnych warunkw. Jeli nie zosta
wniej okrelony, istnieje domniemanie, e pracownik jest zobowizany wiadczy
prac wpenym wymiarze czasu pracy. Strony mog jednak ustali, e praca b-
dzie wykonywana wniepenym wymiarze czasu pracy, np. na 1/5 lub 1/2 etatu.
Na potrzeby rozliczania czasu pracy pojcie to nabiera nieco innego znaczenia.
Artyku 130 k.p. dotyczy obliczenia wymiaru czasu pracy pracownika wprzyj-
tym okresie rozliczeniowym. W konsekwencji wymiar ten obejmuje czas pracy,
ktry pracownik powinien przepracowa w danym okresie rozliczeniowym przy
uwzgldnieniu etatu oraz liczby dni pracujcych w danym miesicu.
Jakie kroki naley wykona, aby obliczy wymiar czasu pracy w danym
okresie rozliczeniowym?
Krok 1. Naley pomnoy 40 godzin przez liczb penych tygodni wystpujcych

wtym okresie rozliczeniowym, np. wokresie jednego miesica bd to 4 tygodnie.
Krok 2. Do wyniku naley doda iloczyn omiu godzin normy dobowej iliczby dni,
ktre pozostay do koca okresu rozliczeniowego przypadajcych od poniedzia-
ku do pitku.
Krok 3. Naley ustali w kalendarzu, ktre wita przypaday w dniu innym
ni niedziela.
Krok 4. Od uzyskanego wkroku nr 2 wyniku naley odj iloczyn 8 godzin iliczby
dni witecznych przypadajcych winnych dniach ni niedziela.
Krok 5. Tak uzyskany wynik naley jeszcze pomniejszy oliczb godzin usprawie-
dliwionej nieobecnoci wpracy, przypadajcych do przepracowania wczasie tej
nieobecnoci, zgodnie zprzyjtym rozkadem czasu pracy.
Jeli pracownik zatrudniony jest tylko na cz etatu, jego wymiar czasu pracy
naley ustali mnoc liczb uamkow etatu przez wymiar obowizujcy pra-
cownika zatrudnionego wpenym wymiarze czasu pracy.
21
Czas pracy 2015
Czy obliczajc godziny nadliczbowe pracodawca powinien oblicza je od

wymiaru czasu pracy obnionego odni witeczne?
Tak. wita i okres usprawiedliwionej nieobecnoci w pracy przypadajce

w okresie rozliczeniowym powoduj obnienie wymiaru czasu pracy w tym
okresie. Praca wgodzinach nadliczbowych wystpi po przekroczeniu tego obni-
onego wymiaru czasu pracy (zob. wyrok SN z10 czerwca 2008 r., sygn. akt IBP
54/07, LEX nr 494034).
Ktry przepis kodeksu pracy wprowadza obowizek oddania dnia wolnego

za wito wsobot?
Obowizek taki wynika z artykuu 130 2 k.p. Przepis ten jest sformuowany
w taki sposb, e osoba, ktra nie zajmuje si problematyk czasu pracy, moe
mie due trudnoci w jego interpretacji. Przepis ten ani sowem nie wspomina
o oddawaniu dnia wolnego oddanie tego dnia wynika jednak z faktu koniecz-
noci dostosowania liczby godzin pracy do obnionego wymiaru czasu pracy.
Jakie nieobecnoci w pracy mog by uznane za usprawiedliwione,

awkonsekwencji obniy wymiar czasu pracy?
Za nieobecno usprawiedliwion pracodawca powinien przyj nieobecno

wpracy, oktrej mowa wrozporzdzeniu MPiPS z dnia15 maja 1996 r. wspra-
wie sposobu usprawiedliwiania nieobecnoci wpracy oraz udzielania pracow-
nikom zwolnie od pracy (t.j. Dz.U. z2014 r., poz. 1632). S nimi zdarzenia ioko-
licznoci okrelone przepisami prawa pracy, ktre uniemoliwiaj stawienie si
pracownika do pracy ijej wiadczenie, atake inne przypadki niemonoci wy-
konywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawc za
usprawiedliwiajce nieobecno wpracy. Powszechnie przyjmuje si, e uspra-
wiedliwione nieobecnoci s spowodowane m.in. chorob pracownika, urlo-
pem macierzyskim.
Czy okres choroby pracownika przypadajcy midzy pitkiem aniedziel

obniy wymiar czasu pracy o8, czy o 24 godziny?
To zaley od rozkadu pracy pracownika wdanym tygodniu. Usprawiedliwiona

nieobecno pracownika wpracy spowodowana m.in. chorob pracownika ob-
nia jego wymiar czasu pracy otak liczb godzin, jak pracownik mia do prze-
pracowania wdanym dniu zgodnie zobowizujcym go rozkadem czasu pracy.
22
Tym samym usprawiedliwiona nieobecno wpracy wdniu rozkadowo wolnym

od pracy pozostaje bez wpywu na wymiar czasu pracy pracownika wdanym
okresie rozliczeniowym. Jeli pracownik w danym tygodniu mia wykonywa
prac od poniedziaku do pitku, jego wymiar czasu pracy wskutek choroby ob-
niy si tylko o8 godzin. Jeeli natomiast wykonuje prac np. wsystemie week-
endowym czasu pracy, wymiar czasu jego pracy moe obniy si o24 godziny.
Art. 131. [Tygodniowy czas pracy]

1. Tygodniowy czas pracy cznie zgodzinami nadliczbowymi nie moe
przekracza przecitnie 48 godzin wprzyjtym okresie rozliczeniowym.
2. Ograniczenie przewidziane w 1 nie dotyczy pracownikw zarzdza-
jcych wimieniu pracodawcy zakadem pracy.
Ile godzin pracy wskali doby pracodawca moe zleci pracownikowi wgo-
dzinach nadliczbowych?
Pracodawca moe zleci do 5 godzin nadliczbowych, jeli pracownik zatrudnio-

ny jest wpodstawowym systemie czasu pracy. Wynika to ztego, e pracow-
nikowi naley zapewni nieprzerwany 11-godzinny odpoczynek dobowy. Jeli
zatem pracownik wykonuje prac przez 8 godzin, awtej samej dobie pracow-
niczej 11 godzin powinien powici na odpoczynek dobowy, praca wgodzi-
nach nadliczbowych moe by wykonywana maksymalnie 5 godzin. W skali
tygodnia pracownik moe zatem w rozkadowe 5 dni pracy pracowa maksy-
malnie 25 godzin nadliczbowych. Ograniczenie wynikajce zprzepisu, e praca
wraz zgodzinami nadliczbowymi wkadym tygodniu nie moe przekroczy
rednio 48 godzin, powoduje, e wtym przypadku wpozostaych tygodniach
liczba godzin nadliczbowych musi by znacznie nisza.
Czy prawidowy jest grafik przewidujcy wdwumiesicznym okresie roz-

liczeniowym prac po 50 godzin wjednym miesicu i46 godzin wdrugim
miesicu izachowanie rednio 48 godzin na miesic?
Co do zasady nie, bo oznaczaoby to planowanie pracy w godzinach nadliczbo-

wych. Zaplanowany czas pracy obejmowaby 40 godzin normy dobowej czasu
pracy, a take rednio 8 godzin nadliczbowych w kadym tygodniu. Tymczasem
praca w godzinach nadliczbowych moe wystpowa tylko w sytuacjach wyjt-
kowych i nie moe by zakadana z gry. Obowizkiem pracodawcy jest zatem
zaplanowanie w grafiku czasu pracy, ktry w kadym tygodniu nie przekracza-
23
Czas pracy 2015
by rednio 40 godzin tygodniowo. Wyjtkowo taki grafik bdzie mona uzna

za prawidowy, jeeli zaplanowanie godzin nadliczbowych bdzie uzasadnione,
o czym bya mowa w pytaniu do art. 129 Jak sporzdzi harmonogramy w pod-
stawowym systemie czasu pracy?.
Czy pracownicy zarzdzajcy zakadem pracy mog pracowa wnienor-

mowanym czasie pracy?
Nie. Taki wniosek nie wypywa zkomentowanego przepisu. Dyspozycja analizo-

wanego przepisu nie wprowadza zasady, e pracownicy zarzdzajcy wimieniu
pracodawcy zakadem pracy mog pracowa wnienormowanym czasie pracy.
Zprzepisu wynika jedynie zasada, e osb takich nie dotyczy limit nadgodzin
wokresie rozliczeniowym.
24
Rozdzia 3.
Okresy odpoczynku
Art. 132. [Odpoczynek dobowy]

1. Pracownikowi przysuguje wkadej dobie prawo do co najmniej 11 go-
dzin nieprzerwanego odpoczynku, zzastrzeeniem 3 oraz art. 136 2 iart. 137.
2. Przepis 1 nie dotyczy:
1) pracownikw zarzdzajcych wimieniu pracodawcy zakadem pracy;
2) przypadkw koniecznoci prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochro-
ny ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo usuni-
cia awarii.
3. Wprzypadkach okrelonych w 2 pracownikowi przysuguje, wokresie
rozliczeniowym, rwnowany okres odpoczynku.
Jakiej rekompensaty moe si domaga pracownik ztytuu nieudzielenia

mu odpoczynku dobowego wynagrodzenia czy odszkodowania?
Pracownik moe domaga si odszkodowania lub zadouczynienia na podsta-

wie przepisw kodeksu cywilnego, majcych zastosowanie do stosunku pracy
na podstawie art. 300 k.p. Wuchwale z13 marca 2008 r. (sygn. akt IPZP 11/07,
OSNP 2008/1718/247) Sd Najwyszy stwierdzi, e lekarzowi penicemu dyu-
ry medyczne nie suy roszczenie ododatkowe wynagrodzenie wrazie nieudzie-
lenia przez pracodawc odpowiednich okresw nieprzerwanego odpoczynku
niezalenie od wynagrodzenia wypaconego ztytuu dyuru. Ma on jednak mo-
liwo dochodzenia roszcze oodszkodowanie lub zadouczynienie na zasa-
dach oglnych.
Czy pracownik, ktremu nie zapewniono dobowego lub tygodniowego od-

poczynku przewidzianych wkodeksie, moe da od pracodawcy wza-
mian ekwiwalentu pieninego?
Nie. Pracownik, ktremu pracodawca nie udzieli obligatoryjnych godzin odpo-

czynku (art. 132 i133 k.p.), nie ma roszczenia oekwiwalent pieniny na podsta-
wie odpowiednio stosowanych art. 171 i172 k.p., mimo e stosunek pracy zosta
rozwizany (wyrok SN z3 wrzenia 2009 r., sygn. akt III PK 33/09, OSNP 2011/
910/120).
25
Czas pracy 2015
Czy prawo nakada na pracodawc jakie inne sankcje za niezapewnienie

obligatoryjnego odpoczynku?
Brak zapewnienia pracownikowi minimalnego nieprzerwanego odpoczynku do-

bowego lub tygodniowego moe by kwalifikowany jako wykroczenie przeciw-
ko prawom pracownika (zob. art. 281 pkt 5 k.p.). Wykroczenie to zagroone jest
kar grzywny od 1000 z do 30 000 z.
Czy mona skrci odpoczynek dobowy za zgod pracownika?
Nie. Kodeks nie przewiduje moliwoci podziau na czci ani skrcenia 11-go-
dzinnego odpoczynku dobowego. Zagwarantowany wpolskim prawie okres
odpoczynku wynika z implementowania do polskiego porzdku prawnego
przepisw dyrektywy Rady 93/104/WE z23 listopada 1993 r. dotyczcej niekt-
rych aspektw organizacji czasu pracy (Dz.U. UE.L z1993 r. Nr 307, s. 18).
Czy s sytuacje, wktrych pracodawca nie musi zapewni pracownikowi

odpoczynku dobowego itygodniowego wynikajcego znorm przewidzia-
nych wkodeksie?
Tak. Obowizek zapewnienia pracownikowi 11-godzinnego nieprzerwanego odpo-

czynku dobowego nie istnieje wodniesieniu do pracownikw zarzdzajcych wimie-
niu pracodawcy zakadem pracy oraz wprzypadku prowadzenia akcji ratowniczej
wcelu ochrony ycia izdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo usu-
nicia awarii. Brak zapewnienia odpowiedniego okresu odpoczynku wtakich przy-
padkach powoduje, e pracodawca powinien jednak zaplanowa, do koca okresu
rozliczeniowego, rwnowany okres odpoczynku (zob. art. 133 3 poniej). Definicja
pracownika zarzdzajcego zakadem pracy znajduje si wart. 128 2 pkt 2 k.p.
Czy jeli pracownik zarzdzajcy zakadem pracy w imieniu pracodaw-

cy odpoczywa tylko 8 godzin zamiast 11, pracodawca powinien zapewni
pracownikowi w zamian kolejny 11-godzinny okres odpoczynku, czy te
tylko tyle godzin, o ile pomniejszono okres odpoczynku?
Pracownikowi zarzdzajcemu zakadem pracy w imieniu pracodawcy naley

udzieli rwnowanego okresu odpoczynku w wymiarze godzin pracy, o kt-
re zosta skrcony odpoczynek dobowy. W przypadku, ktrego dotyczy pytanie,
bd to tylko 3 godziny.
26
Rozdzia 3. Okresy odpoczynku
Art. 133. [Odpoczynek tygodniowy]

1. Pracownikowi przysuguje w kadym tygodniu prawo do co najmniej
35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmujcego co najmniej 11 godzin
nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
2. Wprzypadkach okrelonych wart. 132 2 oraz wprzypadku zmiany pory
wykonywania pracy przez pracownika w zwizku z jego przejciem na inn
zmian, zgodnie zustalonym rozkadem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwa-
ny odpoczynek moe obejmowa mniejsz liczb godzin, nie moe by jednak
krtszy ni 24 godziny.
3. Odpoczynek, oktrym mowa w 1 i2, powinien przypada wniedziel.
Niedziela obejmuje 24 kolejne godziny, poczynajc od godziny 6.00 wtym dniu,
chyba e udanego pracodawcy zostaa ustalona inna godzina.
4. W przypadkach dozwolonej pracy w niedziel odpoczynek, o ktrym
mowa w 1 i2, moe przypada winnym dniu ni niedziela.
Czy jest moliwe nieudzielenie pracownikowi okresw odpoczynku wnie-

ktrych tygodniach kalendarzowych?
Nie. Odpoczynek powinien przypada na kady tydzie kalendarzowy. Wynika

to wprost zkomentowanego przepisu, wedle ktrego prawo do nieprzerwa-
nego odpoczynku tygodniowego przysuguje pracownikowi wkadym tygo-
dniu pracy.
Czy mona skrci odpoczynek tygodniowy?
Skrcenie tygodniowego odpoczynku pracownika jest moliwe wycznie wsy-

tuacjach cile okrelonych wkodeksie pracy. Skrcenie to moe:
1) dotyczy pracownika zarzdzajcego wimieniu pracodawcy zakadem pracy,
2) by spowodowane koniecznoci prowadzenia akcji ratowniczej w celu
ochrony ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo
usunicia awarii, atake
3) jeli nastpia zmiana pory wykonywania pracy przez pracownika wzwizku
zjego przejciem na inn zmian, zgodnie zustalonym rozkadem czasu pracy
(art. 133 2 k.p.).
Cotygodniowy nieprzerwany odpoczynek moe obejmowa wwczas mniejsz
liczb godzin ni 35. Nie moe by jednak krtszy ni 24 godziny. Zmiana pory
wykonywania pracy to przykadowo zakoczenie wsobot III zmiany ogodzinie
24.00, arozpoczcie wponiedziaek ogodzinie 8.00 odpoczynek takiego pra-
cownika wyniesie jedynie 32 godziny.
27
Czas pracy 2015
Czy dopuszczalne jest ustalenie, e niedziela obejmuje 24 kolejne godziny,

poczynajc od godziny 8.30 wtym dniu?
Tak. Pracodawca moe okreli, e niedziela obejmuje kolejne 24 godziny, poczy-

najc od innej godziny ni wskazana wkodeksie 6.00. Zaley to od swobodnego
uznania pracodawcy. Jeeli jednak ustali godzin 8.30, to rozpoczcie pracy ogo-
dzinie 8.00 wponiedziaek bdzie oznaczao wykonywanie pracy przez 30 minut
wniedziel zwszystkimi tego konsekwencjami niedziela skoczy si bowiem
wponiedziaek ogodzinie 8.29.
Wjakie dni tygodnia zapewni pracownikowi 35-godzinny nieprzerwany

odpoczynek tygodniowy, jeli pracownik planowo wykonuje prac wnie-
dziel?
Jeli pracownik wykonuje dozwolon prac wniedziel, 35-godzinny okres od-

poczynku tygodniowego bdzie obejmowa inny dzie wolny. Kodeks nie wpro-
wadza wymogu, aby by to dzie wolny udzielony wzamian za niedziel. Moe
by to wic rwnie dzie wolny wynikajcy zzasady przecitnie piciodniowe-
go tygodnia pracy.
Art. 134. [Przerwa wliczana do czasu pracy]

Jeeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin,
pracownik ma prawo do przerwy wpracy trwajcej co najmniej 15 minut, wli-
czanej do czasu pracy.
Czy nieskorzystanie z15-minutowej przerwy wpracy powoduje, e w trak-

cie tych minut pracownik wykonuje prac w godzinach nadliczbowych
iwkonsekwencji naley mu przyzna dodatek do wynagrodzenia?
Nie. Praca wtrakcie 15-minutowej przerwy, ktrej pracownik nie wykorzysta,

nie oznacza, e mamy do czynienia z prac w godzinach nadliczbowych. Sd
Najwyszy wwyroku z16 stycznia 1973 r., sygn. akt IPR 25/73 (OSNC 1974/1/7),
przyj, e przerwa udzielana pracownikowi na spoycie posiku wczasie pracy
nie oznacza skrcenia oczas jej trwania czasu pracy obowizujcego pracowni-
ka inie rodzi roszcze ododatkowe wynagrodzenie ztytuu wiadczenia pracy
wokresie tej przerwy.
28
Rozdzia 4.
Systemy irozkady czasu pracy
Art. 135. [System rwnowanego czasu pracy]

1. Jeeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacj, moe by
stosowany system rwnowanego czasu pracy, w ktrym jest dopuszczalne
przeduenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie wicej jednak ni do 12 go-
dzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczajcym 1 miesica. Przeduony
dobowy wymiar czasu pracy jest rwnowaony krtszym dobowym wymiarem
czasu pracy wniektrych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
2. Wszczeglnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy, okt-
rym mowa w 1, moe by przeduony, nie wicej jednak ni do 3 miesicy.
3. Przy pracach uzalenionych od pory roku lub warunkw atmosferycz-
nych okres rozliczeniowy, o ktrym mowa w 1, moe by przeduony, nie
wicej jednak ni do 4 miesicy.
Wjaki sposb sporzdzi harmonogramy wrwnowanym systemie cza-

su pracy?
Wprowadzenie rwnowanego systemu czasu pracy umoliwia pracodawcy

wykorzystanie wjak najwikszym stopniu posiadanego potencjau kadrowego.
Odbywa si to poprzez dostosowanie rozkadu czasu pracy do rzeczywistego za-
potrzebowania na prac. Pozwala to zreguy na obnienie kosztw pracy, przy
zachowaniu niezmienionego poziomu zatrudnienia. Sporzdzajc harmonogra-
my czasu pracy wtym systemie, naley pamita ozasadach oglnych tworze-
nia harmonogramw czasu pracy (zob. komentarz do art. 129 3 powyej). Pra-
codawca, uktrego najwicej pracy jest na kocu miesica, np. firma ksigowa,
zpewnoci wyznaczy wostatnim tygodniu miesica 12-godzinne dni pracy
wzamian na pocztku miesica pracownicy bd pracowa mniej ni 8 godzin.
Jak oblicza godziny nadliczbowe wprzypadku osb pracujcych wrwno-

wanym czasie pracy?
W systemie rwnowanego czasu pracy prac w godzinach nadliczbowych

jest praca ponad norm dobow wynikajc z harmonogramu pracy, a take
praca w czasie przekraczajcym przecitn norm tygodniow (zob. wyrok
SN z 10 marca 2005 r., sygn. akt II PK 241/04, OSNP 2005/24/393). W konse-
kwencji godziny nadliczbowe wystpi dopiero po przekroczeniu przeduo-
29
Czas pracy 2015
nych godzin pracy, np. powyej 12 godziny. Wtpliwo dotyczy dni, w kt-
rych zgodnie z rozkadem praca miaa wynosi mniej ni 8 godzin. Uwaam,
e waciwy jest pogld, zgodnie z ktrym godziny nadliczbowe dobowe to
tylko te przekraczajce 8 godzin. Tytuem przykadu pracownik, ktry zgod-
nie z rozkadem mia pracowa 6 godzin, a pracowa 9, bdzie mia tylko
1 godzin nadliczbow dobow. Z drugiej strony dwie godziny od 6 do 8 mog
sta si godzinami nadliczbowymi z tytuu przekroczenia przecitnej tygo-
dniowej normy czasu pracy, jeeli w przyjtym okresie rozliczeniowym pra-
cownik nie otrzyma czasu wolnego.
Jakiego rodzaju prace uzasadniaj wprowadzenie wsystemie rwnowa-

nego czasu pracy przeduonego okresu rozliczeniowego wynoszcego
nawet do 4 miesicy?
Takie wyduenie okresu rozliczeniowego jest dopuszczalne przy pracach uza-

lenionych od pory roku lub warunkw atmosferycznych. Jako przykady tego
rodzaju prac mona wskaza prace polowe, budownictwo czy te prace zwi-
zane z odnieaniem drg. Szczeglnie uzasadnione przypadki nie zostay
przez ustawodawc zdefiniowane. Pozwala to na szerok wykadni pojcia
szczeglnie uzasadnionych przypadkw i stosowanie tej instytucji w okolicz-
nociach uznanych przez pracodawc za szczeglne. Z ca pewnoci wska-
zane w art. 129 k.p. przyczyny natury obiektywnej, technicznej i ograniczenia
organizacyjne bd stanowiy takie szczeglne okolicznoci usprawiedliwiaj-
ce wprowadzenie 3-miesicznego okresu rozliczeniowego (zob. komentarz do
art. 129 2 powyej).
Art. 136. [Dozr urzdze]

1. Przy pracach polegajcych na dozorze urzdze lub zwizanych z cz-
ciowym pozostawaniem wpogotowiu do pracy moe by stosowany system
rwnowanego czasu pracy, w ktrym jest dopuszczalne przeduenie dobo-
wego wymiaru czasu pracy, nie wicej jednak ni do 16 godzin, wokresie rozli-
czeniowym nieprzekraczajcym 1 miesica.
2. Wsystemie czasu pracy, oktrym mowa w 1, pracownikowi przysu-
guje, bezporednio po kadym okresie wykonywania pracy w przeduonym
dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadajcy co
najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezalenie od odpoczynku przewi-
dzianego wart. 133.
30
Rozdzia 4. Systemy irozkady czasu pracy
Jakie prace uzasadniaj wprowadzenie rwnowanego czasu pracy zprze-

dueniem dobowego wymiaru czasu pracy, nie wicej jednak ni do 16 go-
dzin?
Wyduenie wymiaru pracy do 16 godzin jest dopuszczalne przy pracach po-

legajcych na dozorze urzdze i zwizanych z czciowym pozostawaniem
wpogotowiu do pracy. Prace zwizane zdozorem urzdze polegaj m.in. na
wykonywaniu czynnoci zwizanych z penieniem nadzoru nad rnego typu
aparatur, maszynami, atake podejmowaniem czynnoci zapewniajcych pra-
widowe funkcjonowanie tych urzdze. Do czynnoci polegajcych na dozorze
urzdze nie kwalifikuj si natomiast czynnoci polegajce na zwykym wyko-
nywaniu pracy przy pomocy tych urzdze. Oczciowym pozostawaniu wpo-
gotowiu do pracy mona mwi wprzypadku pracownikw, ktrzy wykonuj
swoj prac, ale jednoczenie pozostaj wpogotowiu, bo mog zosta wezwani
do innej pracy, np. ratownicy czy serwisanci.
Czy system rwnowanego czasu pracy zprzedueniem dobowego wy-

miaru czasu pracy, nie wicej jednak ni do 16 godzin, mona wprowa-
dzi wprzedsibiorstwie na stae, czy te mona go stosowa tylko wy-
jtkowo?
Przepis ten nie wymaga, aby przewidziane wjego dyspozycji przeduenie cza-
su pracy mogo nastpi tylko wyjtkowo. Wkonsekwencji pracodawca moe
wprowadzi taki system pracy na stae (wyrok SN z6 listopada 1980 r., sygn. akt
IPRN 110/80, OSNC 1981/6/108).
Czy jeli pracownik pracowa wdanej dobie krcej ni 11 godzin, np. 7 go-
dzin, powinien otrzyma tylko 7 godzin odpoczynku, czy te pene 11 go-
dzin?
Komentowany przepis wprowadza wyjtek od zasady wynikajcej zart. 132 k.p.

przewidujcej co najmniej 11-godzinny odpoczynek dobowy. Okres odpoczyn-
ku wtym przypadku wynosi tyle godzin, przez ile godzin pracownik wykonywa
prac. Przepis nie precyzuje, co si dzieje wprzypadku, kiedy pracownik pracuje
krcej ze wzgldu na rwnowany czas pracy, np. 7 godzin. Powszechnie przyj-
muje si jednak, e wprzypadku gdy praca jest wiadczona krcej, dobowy od-
poczynek powinien trwa co najmniej 11 godzin na dob.
31
Czas pracy 2015
Art. 137. [Zatrudnienie przy pilnowaniu mienia lub ochronie osb]

Do pracownikw zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osb,
atake pracownikw zakadowych stray poarnych izakadowych sub ra-
towniczych moe by stosowany system rwnowanego czasu pracy, wktrym
jest dopuszczalne przeduenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin,
wokresie rozliczeniowym nieprzekraczajcym 1 miesica. Przepisy art. 135 2
i3 oraz art. 136 2 stosuje si odpowiednio.
Jakie prace uzasadniaj wprowadzenie rwnowanego czasu pracy, wkt-

rym jest dopuszczalne przeduenie dobowego wymiaru czasu pracy do
24 godzin?
Taki szczeglny system rwnowanego czasu pracy moe by zastosowa-

ny do pracownikw zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie
osb, a take pracownikw zakadowych stray poarnych i zakadowych
sub ratowniczych. Oznacza to, e prac w wymiarze do 24 godzin na dob
mog wykonywa m.in. pracownicy nastpujcych grup: stra przemyso-
wa, dozorcy, portierzy oraz stranicy. W razie wtpliwoci mona sign
do przepisw ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osb i mienia
(t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1099) i zawartej tam definicji ochrony osb. W wie-
tle ustawy s to dziaania majce na celu zapewnienie bezpieczestwa y-
cia, zdrowia i nietykalnoci osobistej. Natomiast ochron mienia stanowi
dziaania zapobiegajce przestpstwom i wykroczeniom przeciwko mieniu,
a take przeciwdziaajce powstawaniu szkody wynikajcej z tych zdarze
oraz niedopuszczajce do wstpu osb nieuprawnionych na teren chronio-
ny (art. 2 pkt 4 oraz 5 ustawy).
Czy ochroniarzowi, ktry tylko sporadycznie naraony jest na kontakt

z substancjami szkodliwymi (np. przewoc adunek zawierajcy takie
substancje), mona przedua czas pracy do 24 godzin?
Tak. Ograniczenie dotyczce zakazu zatrudniania powyej 8 godzin na dob

pracownikw zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych wystpuj
przekroczenia najwyszych dopuszczalnych ste lub nate czynnikw
szkodliwych dla zdrowia (art. 148 k.p.), ma zastosowanie do pracownikw wy-
cznie gdy oddziaywanie niepodanych czynnikw na organizm pracow-
nika stanowi normalny element procesu pracy. Wprzypadku pracownikw
stray albo ochrony, ktrzy tylko sporadycznie mog mie kontakt zsubstan-
cjami czy energiami szkodliwymi dla zdrowia, sytuacja jest inna. Przejcio-
we przekroczenie najwyszych dopuszczalnych ste inate czynnikw
szkodliwych dla zdrowia, wystpujce tymczasowo, tylko wtrakcie prowa-
32
dzenia akcji ratowniczej, nie wycza moliwoci wprowadzenia rwnowa-

nego czasu pracy zakadajcego przeduenie wartoci dobowej do 24 godzin.
Art. 138. [Praca wruchu cigym]

1. Przy pracach, ktre ze wzgldu na technologi produkcji nie mog by
wstrzymane (praca wruchu cigym), moe by stosowany system czasu pracy,
wktrym jest dopuszczalne przeduenie czasu pracy do 43 godzin przecitnie
na tydzie wokresie rozliczeniowym nieprzekraczajcym 4 tygodni, ajednego
dnia wniektrych tygodniach wtym okresie dobowy wymiar czasu pracy moe
by przeduony do 12 godzin. Za kad godzin pracy powyej 8 godzin na dob
wdniu wykonywania pracy wprzeduonym wymiarze czasu pracy pracow-
nikowi przysuguje dodatek do wynagrodzenia, oktrym mowa wart.1511 1
pkt 1.
2. Przepis 1 stosuje si take wprzypadku, gdy praca nie moe by wstrzy-
mana ze wzgldu na konieczno cigego zaspokajania potrzeb ludnoci.
3. Wprzypadkach okrelonych w 1 i2 obowizujcy pracownika wymiar
czasu pracy wprzyjtym okresie rozliczeniowym oblicza si:
1) mnoc 8 godzin przez liczb dni kalendarzowych przypadajcych wokre-
sie rozliczeniowym, zwyczeniem niedziel, wit oraz dni wolnych od pracy
wynikajcych zrozkadu czasu pracy wprzecitnie piciodniowym tygodniu
pracy, anastpnie
2) dodajc do otrzymanej liczby liczb godzin odpowiadajc przeduonemu
udanego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy.
4. Liczba godzin odpowiadajca przeduonemu u danego pracodawcy
tygodniowemu wymiarowi czasu pracy nie moe przekracza 4 godzin na
kady tydzie okresu rozliczeniowego, w ktrym nastpuje przeduenie
czasu pracy.
5. Przepisy art. 130 2 zdanie drugie 12 i 3 stosuje si odpowiednio.
Jakie prace uzasadniaj wprowadzenie systemu pracy wruchu cigym?
Przepis wskazuje, e s to prace, ktre nie mog by wstrzymane ze wzgldu

na technologi produkcji. Przykadem takich prac jest praca przy piecach hutni-
czych, gdzie proces ich uruchamiania iwygaszania jest bardzo zoony, czy pra-
ca przy rozbudowanych liniach produkcyjnych. Zkolei stacje benzynowe nie s
zakadami pracy funkcjonujcymi wruchu cigym, poniewa sprzeda paliw nie
jest produkcj, ktra ze wzgldw technologicznych wymagaaby nieprzerwa-
2 Utraci moc 8 padziernika 2012 r. na podstawie wyroku Trybunau Konstytucyjnego zdnia 2 padziernika
1
2012 r. (Dz.U., poz. 1110).
33
Czas pracy 2015
nego wiadczenia pracy (wyrok SN z5 maja 1999 r., sygn. akt IPKN 671/98, OSNP
2000/14/536).
Czy pracodawca moe stosowa ten system, jeli warunki do wprowadze-

nia systemu pracy wruchu cigym speniaj tylko niektre jednostki or-
ganizacyjne pracodawcy?
Tak. System pracy wruchu cigym moe zosta wprowadzony upracodawcy

nawet jeli tylko wjego czci praca jest wykonywana wwarunkach wskaza-
nych wkodeksie. Systemem tym moe by objty cay zakad pracy, jego cz
lub jedynie pojedyncze jednostki organizacyjne.
Czy pracodawca moe wprowadzi system pracy wruchu cigym, prze-

widujc, e praca dwa dni wtygodniu bdzie wykonywana przez 12 godzin
na dob?
Nie. Regulamin pracy wprowadzajcy system czasu pracy wruchu cigym, zna-
ruszeniem ustawowych warunkw przewidzianych dla tego systemu wkomen-
towanym przepisie, nie ma mocy wicej, jako sprzeczny zustaw (wyrok SN
z23 padziernika 1979 r., sygn. akt IPRN 123/79, OSNC 1980/4/72). Warunkiem
kodeksowym jest natomiast wystpowanie wsystemie pracy wruchu cigym
tylko jednego dnia wcigu tygodnia, wktrym praca bdzie wykonywana mak-
symalnie 12 godzin na dob.
Czy w zwizku z wykonywaniem pracy w ruchu cigym pracownikom

przysuguj jakie dodatkowe wiadczenia?
Tak. Pracownikowi przysuguje dodatek do wynagrodzenia za kad godzin

pracy powyej 8 godzin na dob wdniu wykonywania pracy wprzeduonym
wymiarze czasu pracy. Wynosi on podobnie jak wprzypadku dodatku za prac
wgodzinach nadliczbowych 100% (art. 138 1 zawiera odesanie do art. 1511 1
pkt 1 k.p.). Naley rwnie pamita, aby prac wykonywan wramach przedu-
onego dobowego wymiaru czasu pracy uwzgldni przy ocenie, czy nie doszo
do przekroczenia limitu 48 godzin redniotygodniowo.
34
Skd wziy si 43 godziny wprzepisie dotyczcym pracy wruchu cigym?
Zprzepisu wynika, e pracownik jeden dzie wniektrych tygodniach moe pra-

cowa 12 godzin, co spowoduje, e wtym tygodniu bdzie pracowa 44 godziny.
Skoro okres rozliczeniowy moe wynosi maksymalnie 4 tygodnie, aprzedue-
nie normy dobowej moe nastpi tylko wniektrych tygodniach, to nie moe
by ich wicej ni trzy. Wkonsekwencji pracownik moe pracowa wwydu-
onym tygodniowym wymiarze czasu pracy maksymalnie wtrzech tygodniach
(44 godziny), a w jednym tygodniu wymiar czasu pracy nie moe przekro-
czy normy 40 godzin. rednia zczterech tygodni daje zatem liczb 43 godzin
[(44 x 3 + 44) : 4 = 43].
Ujakich pracodawcw wystpuje konieczno cigego zaspokajania po-

trzeb ludnoci?
W komentowanym przepisie chodzi o potrzeby ludnoci majce kluczowe

znaczenie. Do tej kategorii nale pracodawcy zaspokajajcy potrzeby ludno-
ci wzakresie ochrony ycia izdrowia, dostaw energii iwody czy transportu.
Wdoktrynie pojawiaj si wtpliwoci, czy rwnie prac wplacwkach handlo-
wych mona kwalifikowa wten sam sposb. Przepisy przewiduj wtym przy-
padku wyrany zakaz pracy wwita, co powoduje, e praca wtych placwkach,
awkonsekwencji izaspokajanie potrzeb ludnoci, nie odbywa si przez cay rok
kalendarzowy. Kady przypadek pracy wplacwkach handlowych naley jednak
ocenia indywidualnie.
Jakie kroki naley wykona, aby obliczy wymiar czasu pracy pracownika
wykonujcego prac wruchu cigym?
Specyfika pracy wruchu cigym wymaga rwnie zastosowania szczeglnych

zasad ustalania obowizujcego pracownika wymiaru czasu pracy.
Krok 1. Naley pomnoy 8 godzin przez liczb dni kalendarzowych przypadaj-
cych wokresie rozliczeniowym, zwyczeniem niedziel, wit oraz dni wolnych
od pracy wynikajcych zrozkadu czasu pracy wprzecitnie piciodniowym ty-
godniu pracy.
Krok 2. Otrzyman liczb naley powikszy o liczb godzin odpowiadajc
przeduonemu udanego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy,
ktry wnie wicej ni trzech spord czterech tygodni okresu rozliczeniowego
moe by przeduony maksymalnie do 44 godzin. Liczba godzin odpowiadajca
przeduonemu udanego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy
nie moe przekracza 4 godzin na kady tydzie okresu rozliczeniowego, wkt-
rym nastpuje przeduenie czasu pracy, co oznacza, e wtrzech spord czte-
35
Czas pracy 2015
rech tygodni okresu rozliczeniowego tygodniowy wymiar czasu pracy pracowni-

ka moe by uksztatowany na poziomie 44 godzin.
Krok 3. Wymiar czasu pracy pracownika wokresie rozliczeniowym naley obni-
y oliczb godzin usprawiedliwionej nieobecnoci wpracy, przypadajcych do
przepracowania wczasie tej nieobecnoci, zgodnie zprzyjtym rozkadem cza-
su pracy.
Art. 139. [System przerywanego czasu pracy]

1. Jeeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacj, moe by
stosowany system przerywanego czasu pracy wedug zgry ustalonego rozka-
du przewidujcego nie wicej ni jedn przerw wpracy wcigu doby, trwajc
nie duej ni 5 godzin. Przerwy nie wlicza si do czasu pracy, jednake za czas
tej przerwy pracownikowi przysuguje prawo do wynagrodzenia wwysokoci
poowy wynagrodzenia nalenego za czas przestoju.
2. Systemu przerywanego czasu pracy nie stosuje si do pracownika objte-
go systemem czasu pracy, oktrym mowa wart. 135138, 143 i144.
3. System przerywanego czasu pracy wprowadza si wukadzie zbiorowym
pracy lub wporozumieniu zzakadow organizacj zwizkow, ajeeli udane-
go pracodawcy nie dziaa zakadowa organizacja zwizkowa wporozumieniu
zprzedstawicielami pracownikw wyonionymi wtrybie przyjtym utego pra-
codawcy, zzastrzeeniem 4.
4. Upracodawcy bdcego osob fizyczn, prowadzcego dziaalno wza-
kresie rolnictwa ihodowli, uktrego nie dziaa zakadowa organizacja zwiz-
kowa, system przerywanego czasu pracy moe by stosowany na podstawie
umowy o prac. Pracownikowi przysuguje wynagrodzenie za czas przerwy,
oktrej mowa w 1, jeeli wynika to zumowy oprac.
5. Jeeli nie jest moliwe uzgodnienie treci porozumienia, oktrym mowa
w 3, ze wszystkimi zakadowymi organizacjami zwizkowymi, pracodawca
uzgadnia tre porozumienia zorganizacjami zwizkowymi reprezentatywny-
mi wrozumieniu art. 24125a.
Czy wprowadzenie przerwy wramach przerywanego czasu pracy wycza

prawo do 15-minutowej przerwy przysugujcej na zasadach oglnych?
Nie. Powszechnie przyjmuje si, e pracownik zatrudniony w przerywanym cza-

sie pracy ma prawo korzysta rwnie z przerwy okrelonej w art. 134 k.p. Cha-
rakter tej przerwy jest bowiem inny ni tej wynikajcej z systemu przerywanego
czasu pracy. Za t przerw przysuguje wynagrodzenie i jest ona wliczana do
czasu pracy.
36
Czy jeli pracodawca wprowadzi przerywany system czasu pracy, nie za-
chowujc wymogw okrelonych wkodeksie pracy, pracownikowi bdzie
przysugiwao prawo do wynagrodzenia za czas przerwy?
Tak. Zgodnie ze stanowiskiem Sdu Najwyszego pracownik wiadczcy prac

w ramach rozkadu czasu pracy przewidujcego przerywany czas pracy, wpro-
wadzonego bez zachowania warunkw okrelonych w art. 139 k.p., ma prawo do
wynagrodzenia za czas przerw w pracy, okrelonego w art. 139 1 k.p. (zob. wy-
rok SN z 2 padziernika 2012 r., sygn. akt II PK 311/11, OSNP 2013/1718/201). Pra-
codawca nie moe bowiem zwolni si z obowizku wypacenia wynagrodzenia,
skoro sam nie zachowa stosownych wymogw. Wynagrodzenie to wynosi po-
ow wynagrodzenia nalenego za czas przestoju.
Czy pracodawca moe wprowadzi przerywany czas pracy na ycze-

nie pracownika?
Tak. Dopuszczalne jest wprowadzenie przez pracodawc przerwy wpracy bez

zwizku zpotrzebami ekonomiczno-organizacyjnymi, lecz na wyczne ycze-
nie pracownika iwjego interesie. Wtakim przypadku pracownik nie ma pra-
wa do dania wynagrodzenia za czas przerwy ani za czas wiadczenia pracy
po przerwie, zrekompensowany odpowiednim skrceniem czasu pracy przed
przerw (zob. wyrok SN z 19 listopada 2003 r., sygn. akt I PK 476/02, OSNP
2004/22/382).
Jak rozliczy godziny pracy pracujcego w systemie przerywanym, ktre-

mu zlecono wykonanie pracy w trakcie przerwy?
Zamy, e kurier wykonuje prac w taki sposb, e rozpoczyna zadania o 6.00

rano i rozwozi paczki do ok. 11.00, nastpnie korzysta z 3 godzin przerwy i kon-
tynuuje rozwoenie przesyek do adresatw w godzinach od 14.00 do 18.00. Jeli
z uwagi na szczeglne potrzeby pracodawca zleci kurierowi wykonywanie pra-
cy w trakcie przerwy, pojawi si pytanie, jak rozliczy te godziny pracy, tj. czy
stanowi one bd godziny nadliczbowe. Uwaam, e w takim przypadku pra-
ca w trakcie przerwy powinna by rozliczana na zasadach przewidzianych dla
godzin nadliczbowych. Wwczas za prac w godzinach pomidzy 14.00 a 18.00
naley wypaci wynagrodzenie wraz z dodatkiem lub te przyzna czas wolny
w tym samym wymiarze. Za czas tej przerwy kurier nie zachowa uprawnienia do
wynagrodzenia w wysokoci poowy wynagrodzenia nalenego za czas przesto-
ju. Wynagrodzenie to przysuguje bowiem tylko wwczas, gdy przerwa nie jest
wliczana do czasu pracy, tj. nie wykonywano pracy w czasie przerwy.
37
Czas pracy 2015
Czy pracownik moe by zatrudniony rwnoczenie wsystemie rwno-

wanym isystemie zadaniowym?
Systemu rwnowanego czasu pracy nie wolno czy z systemem zadanio-

wego czasu pracy (por. wyrok SN z 10 czerwca 2010 r., sygn. akt I PK 6/10, LEX
nr 589951). Teza postawiona przez Sd Najwyszy wydaje si jednak zbyt ka-
tegoryczna. Poczyniona zostaa na gruncie stanu faktycznego, w ktrym pra-
codawca nie wypaca dodatkowego wynagrodzenia za prac z tytuu staego
przekraczania obowizujcych pracownika norm czasu pracy, usprawiedliwia-
jc to konstrukcj mieszanego czasu pracy, obejmujc rwnoczenie ele-
menty zadaniowego oraz rwnowanego czasu pracy i stosowan ewidentnie
w celu obejcia przepisw o czasie pracy w godzinach nadliczbowych. Uwa-
am, e jeeli celem poczenia systemu rwnowanego i zadaniowego nie jest
obejcie przepisw o pracy w godzinach nadliczbowych, a jedynie wypracowa-
nie najbardziej adekwatnego systemu czasu pracy, to czenie tych systemw
jest dopuszczalne.
W jaki sposb sporzdzi harmonogramy w systemie przerywanego

czasu pracy?
System przerywanego czasu pracy moe by stosowany jedynie wedug zgry

ustalonego rozkadu. Rozkad czasu pracy musi wic zgry okrela, wjakie dni
iwjakim wymiarze pracownikowi przysugiwa bdzie przerwa. Nie ma mo-
liwoci, aby pracodawca wsposb dowolny wprowadza godziny przerw, sto-
sownie do aktualnych okolicznoci izapotrzebowania na prac. Przy sporzdza-
niu harmonogramw wsystemie przerywanego czasu pracy naley kierowa si
tymi samymi zasadami, ktre obowizuj wprzypadku podstawowego systemu
czasu pracy (zob. komentarz do art. 129 3 k.p. powyej).
Czy wtrakcie przerwy wynikajcej zprzerywanego czasu pracy pracownik

moe oddala si z miejsca pracy?
Tak. W przerywanym czasie pracy pracownik dysponuje czasem przerwy

w sposb nieograniczony. Nie ma adnych przeszkd, aby opuci miejsce
pracy np. w celu spoycia posiku czy zaatwienia spraw prywatnych poza
budynkiem zakadu pracy. Przyjmuje si nawet, e moe wtym czasie wyko-
nywa prac na rzecz innego pracodawcy. Co oczywiste, nie moe spoywa
alkoholu wilociach utrzymujcych stan nietrzewoci po powrocie do pracy
po przerwie.
38
Czy moliwe jest wprowadzenie przerywanego czasu pracy upracodaw-

cw nieobjtych ukadem zbiorowym pracy?
Tak. Taki system czasu pracy moe przewidywa ukad zbiorowy pracy lub po-
rozumienie zawarte zzakadow organizacj zwizkow. Jeeli udanego praco-
dawcy nie dziaa zakadowa organizacja zwizkowa, system ten mona wpro-
wadzi wporozumieniu zprzedstawicielami pracownikw wyonionymi wtrybie
przyjtym utego pracodawcy. Sama organizacja pracy wramach tego systemu
moe by szczegowo opisana wregulaminie pracy albo wobwieszczeniu oraz
wprzygotowanym na ich podstawie indywidualnym harmonogramie pracy.
Art. 140. [Elastyczny rozkad czasu pracy]

Wprzypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacj albo miej-
scem wykonywania pracy moe by stosowany system zadaniowego czasu pra-
cy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbdny do
wykonania powierzonych zada, uwzgldniajc wymiar czasu pracy wynika-
jcy znorm okrelonych wart. 129.
Kiedy wfirmie mona wprowadzi zadaniowy czas pracy?
System zadaniowego czasu pracy moe by stosowany wprzypadkach uzasad-

nionych rodzajem pracy lub jej organizacj albo miejscem wykonywania pracy.
Powinna to by praca indywidualna prowadzona poza kolektywn prac sko-
operowan. Zadaniowy czas pracy moe by wykorzystywany wszczeglnoci
wwczas, gdy pracownik nie uczestniczy bezporednio wpracy wikszego ze-
spou, arealizowane przez niego zadania maj charakter autonomiczny, wobec
czego ich wykonanie jest wzasadniczy sposb niezalene od zaangaowania in-
nych osb ni sam pracownik zatrudniony wsystemie zadaniowym. Do prac,
ktre mona obj zadaniowym czasem pracy, naley praca m.in. przedstawicieli
handlowych, medycznych, serwisu sprztajcego czy kontrolerw gazownictwa,
wodocigw itp. Zadaniowy czas pracy to system, wktrym czsto zatrudnia si
pracownikw wykonujcych prace koncepcyjne, np. architektw, programistw
czy prawnikw. Powierzane zadania powinny by skonkretyzowane, zamkni-
te ico do zasady powtarzalne. Otakiej powtarzalnoci mona mwi jedynie
wodniesieniu do zada tosamych rodzajowo iwymagajcych podobnego na-
kadu czasu. Powtarzalnym zadaniem jest np. odwiedzenie klienta, gdy na tere-
nie dziaania przedstawiciela handlowego mona przyj redni czas konieczny
na wizyty. Podobnie odczytanie 500 licznikw na tydzie przez pracownika ga-
zowni. Wtym znaczeniu nie jest powtarzalne zadanie polegajce na sporzdza-
niu projektw architektonicznych, gdy wzalenoci od tego, czego one dotycz,
39
Czas pracy 2015
czas ich sporzdzenia moe si znaczco rni. Brak powtarzalnoci zadania nie
wycza zadaniowego czasu pracy, utrudnia jednak zweryfikowanie, czy zadania
nadaway si do wykonania wramach norm okrelonych wart. 129 k.p. taka
weryfikacja, kluczowa m.in. wprocesach ogodziny nadliczbowe, bdzie bowiem
wymagaa analizy kadego poszczeglnego zadania zosobna.
Czy zadaniowy czas pracy moe by wprowadzony wprzypadku pracowni-

kw zatrudnionych wniepenym wymiarze czasu pracy?
Tak. Zadania wprzypadku pracownikw zatrudnionych wniepenym wymiarze

czasu pracy naley wtym przypadku okrela wsposb proporcjonalny do obo-
wizujcego konkretnego pracownika wymiaru czasu pracy. Jeli wymiar zada
wporwnaniu do pracownikw zatrudnionych na penym etacie bdzie wyszy
ni tych pracownikw, pomimo ustalenia wumowie oprac norm czasu pracy
tylko na cz etatu, wprzypadku sporu sd moe przyj, e takie ustalenia byy
pozorne (wyrok SN z12 stycznia 1999 r., sygn. akt IPKN 526/98, OSNP 2000/4/147).
Art. 1401. [Rozkad czasu pracy]

1. Rozkad czasu pracy moe przewidywa rne godziny rozpoczynania
pracy w dniach, ktre zgodnie z tym rozkadem s dla pracownikw dniami
pracy.
2. Rozkad czasu pracy moe przewidywa przedzia czasu, wktrym pra-
cownik decyduje ogodzinie rozpoczcia pracy wdniu, ktry zgodnie ztym roz-
kadem jest dla pracownika dniem pracy.
3. Wykonywanie pracy zgodnie zrozkadami czasu pracy, oktrych mowa
w 1 i2, nie moe narusza prawa pracownika do odpoczynku, oktrym mowa
wart. 132 i133.
4. Wrozkadach czasu pracy, oktrych mowa w 1 i2, ponowne wykony-
wanie pracy wtej samej dobie nie stanowi pracy wgodzinach nadliczbowych.
Wjaki sposb pracownik ipracodawca mog ustali, e pracownik bdzie

rozpoczyna prac wrnych godzinach wrnych dniach tygodnia?
Pracodawcy maj moliwo ustalania rnych godzin rozpoczynania pracy

wposzczeglnych dniach lub ustalenia przedziau czasu, wramach ktrego to
pracownik decyduje ogodzinie rozpoczcia pracy wdanym dniu. Takie rozwi-
zanie wymaga pisemnego wniosku pracownika lub ukadu zbiorowego pracy,
innego porozumienia ze zwizkami zawodowymi, ewentualnie, wbraku zwiz-
40
kw zawodowych, porozumienia zawartego z wyonionymi przedstawiciela-

mi pracownikw. Przed wprowadzeniem art. 1401 wkodeksie pracy brakowao
przepisu, ktry wyranie zezwalaby na rne godziny rozpoczynania pracy. Ela-
styczny czas pracy mg wpraktyce skutkowa prac nadliczbow ze wzgldu
na zasady rozliczania nadgodzin wramach 24-godzinnej doby pracowniczej. Po
zmianach wprowadzonych w2013 r. problem ten zosta zlikwidowany.
Czy stosowanie ruchomego czasu pracy jest uzalenione od dodatko-

wych warunkw?
Nie. Komentowany przepis nie zawiera adnych ogranicze wzakresie stosowa-

nia ruchomego czasu pracy. Strony stosunku pracy maj bardzo du swobod
wuksztatowaniu zasad stosowania tego rozwizania wpraktyce.
Wjaki sposb oblicza okresy odpoczynku dobowego wruchomym cza-

sie pracy?
Stosowanie ruchomego czasu pracy wrozkadach pracy, ktre przewiduj rne

godziny rozpoczynania ikoczenia pracy, nie wycza obowizku przestrzegania
przez pracodawcw prawa pracownika do minimalnego nieprzerwanego odpo-
czynku dobowego oraz minimalnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego
(odpowiednio 11 i35 godzin). Wkonsekwencji, wyznaczajc godzin pracy wda-
nym dniu pracodawca musi pamita, e doba pracownicza rozpoczta wdniu
poprzednim oprcz godzin pracy zawiera te 11 godzin odpoczynku dobowego.
Dla przykadu, pracownik, ktry ma wdanym dniu wykonywa prac od godz.
12.00, wkolejnym dniu nie moe rozpocz pracy wczeniej ni ogodz. 7.00. Po-
przedniego dnia pracowa bowiem 8 godzin pomidzy 12.00 a20.00, anastpne
11 godzin (tj. do 7 rano dnia nastpnego) obejmowao okres odpoczynku dobowego.
Czy jeli pracownik pracowa wponiedziaek od 8.00 do 16.00, anastpnie

we wtorek ogodz. 7.00 rozpocz prac wramach ruchomego czasu pracy,
naley przyzna mu dodatek za godziny nadliczbowe wynikajce zprze-
kroczenia dobowej normy czasu pracy?
Nie. Wopisywanej sytuacji pomimo podjcia pracy wtej samej dobie zgodnie
zharmonogramem nie dojdzie do powstania nadgodzin. Praca we wtorek od
godz. 7.00 do 8.00 jest prac wdobie pracowniczej poniedziaku. Gdyby nie byo
4, to ta godzina stanowiaby godzin nadliczbow.
41
Czas pracy 2015
Art. 141. [Przerwa niewliczana do czasupracy]

1. Pracodawca moe wprowadzi jedn przerw w pracy niewliczan do
czasu pracy, wwymiarze nieprzekraczajcym 60 minut, przeznaczon na spo-
ycie posiku lub zaatwienie spraw osobistych.
2. Przerw wpracy, oktrej mowa w 1, wprowadza si wukadzie zbio-
rowym pracy lub regulaminie pracy albo wumowie oprac, jeeli pracodawca
nie jest objty ukadem zbiorowym pracy lub nie jest obowizany do ustalenia
regulaminu pracy.
Czy firma moe wprowadzi na podstawie art. 141 k.p. przerw w pracy
przeznaczon na inne cele ni spoycie posiku lub zaatwienie spraw oso-
bistych?
Nie. Zkomentowanego przepisu wynika wprost, e przerw mona wprowadzi

wokrelonych celach, tj. spoycia posiku lub zaatwienia spraw osobistych. Wpro-
wadzenie przerw przez pracodawc winnym celu mogoby zosta uznane za naru-
szenie praw pracowniczych, np. przerwa uruchamiana winteresie pracodawcy przy
chwilowym braku pracy. Zdrugiej strony cele przerwy s tak szerokie, i wistocie
pracownik moe j przeznaczy na rne czynnoci, np. uda si na siowni.
Czy moliwe jest wprowadzenie kilku takich przerw wcznym wymiarze

obejmujcym 60 minut?
Nie. Komentowany przepis uprawnia pracodawc do wprowadzenia tylko jednej

okrelonej wprzepisie przerwy wpracy. Celem tego rozwizania jest, aby pra-
cownik dysponowa wsposb swobodny duszym przedziaem czasu na zaa-
twienie spraw osobistych lub spoycie posiku.
Czy wprowadzajc t przerw pracodawca pozbawia pracownika 15-minu-

towej przerwy wynikajcej zart. 134 k.p.?
Nie. Przepisy przewidujce moliwo wprowadzenia przerwy bezpatnej nie na-

ruszaj okrelonego wart. 134 k.p. obowizku pracodawcy wzakresie udzielenia
15-minutowej przerwy, ktra jest wliczana do czasu pracy. Wprzeciwiestwie
do przerwy 15-minutowej, ta dodatkowa 60-minutowa przerwa nie jest wlicza-
na do czasu pracy. Pracownik ma moliwo wykorzystania obu przerw (15-mi-
nutowej i60-minutowej) cznie lub oddzielnie. Warto t kwesti uregulowa
wpostanowieniach wewntrzzakadowych przepisw organizacyjnych.
42
Art. 142. [Indywidualny rozkad czasu pracy]

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca moe ustali indywidualny
rozkad jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, ktrym pracownik
jest objty.
Jak ustali okres rozliczeniowy windywidualnym rozkadzie czasu pracy?
Moliwo ustalenia indywidualnego rozkadu czasu pracy zaley od zoe-

nia przez pracownika wniosku na pimie. Pracodawca nie jest zwizany takim
wnioskiem. Wniosek zoony przez pracownika powinien wsposb szczegowy
okrela proponowany rozkad czasu pracy. Pracodawca nie moe modyfikowa
tego rozkadu, ajedynie obj pracownika indywidualnym rozkadem czasu pra-
cy wzakresie przez niego zawnioskowanym lub znim ustalonym. Indywidualny
charakter rozkadu czasu pracy moe obejmowa godziny rozpoczcia izako-
czenia pracy, liczby godzin pracy wposzczeglnych dniach, rozkad dni wolnych
od pracy, anawet sposb wykorzystania przerw wpracy. Windywidualnym roz-
kadzie czasu pracy strony nie ustalaj okresu rozliczeniowego znajdujcy za-
stosowanie do danego pracownika okres rozliczeniowy wynika zukadu zbioro-
wego pracy, regulaminu pracy albo obwieszczenia.
Czy indywidualny rozkad czasu pracy mona wprowadzi wkadym sys-

temie czasu pracy?
Co do zasady tak. Strony mog indywidualizowa rozkad czasu pracy pra-

cownikw wykonujcych prac w ramach wszystkich systemw czasu pra-
cy. Daje to ogromne moliwoci uelastyczniania procesu pracy, stosownie do
potrzeb obu stron stosunku pracy, a pracownikom moliwo czenia pracy
z yciem prywatnym czy rodzinnym, jak rwnie doksztacania zawodowe-
go. Indywidualnego rozkadu czasu pracy nie wprowadza si w zadaniowym
czasie pracy, dlatego e do istoty tego systemu czasu pracy naley ustalanie
harmonogramu czasu pracy przez pracownika. Przepisy nie zakazuj wpro-
wadzenia indywidualnego rozkadu czasu pracy w przypadku pracy cigej,
ale naruszaoby to istot tego systemu czasu pracy. W pracy cigej chodzi
bowiem o zapewnienie cigego wykonywania pracy, co osiga si gwnie
poprzez system brygadowy, w ktrym kada brygada ma precyzyjnie wyzna-
czone godziny rozpoczynania i koczenia pracy. Uzgodnienie z pracownikiem
rozkadu czasu pracy poza systemem brygadowym mogoby znacznie utrud-
ni osignicie celu pracy cigej.
43
Czas pracy 2015
Czy jeli umowa o prac przewiduje indywidualny rozkad czasu pracy,

zmiany tego postanowienia pracodawca musi dokona wtrybie wypowie-
dzenia zmieniajcego lub porozumienia stron?
Jeli system organizacji czasu pracy jest wyranie zastrzeony wumowie opra-
c, wwczas zmiana zastrzeonego wtej umowie systemu pracy wymaga wy-
powiedzenia przez zakad pracy warunkw pracy i pacy albo porozumienia
stron co do takiej zmiany (wyrok SN z 25 marca 1977 r., sygn. akt I PRN 5/77,
OSP 1978/12/218). Wkonsekwencji, jeli zpracownikiem uzgodniono wumowie
oprac indywidualny rozkad czasu pracy, pracodawca wcelu zmiany tego po-
stanowienia musi zastosowa tryb wypowiedzenia zmieniajcego lub porozu-
mienia stron. Jeeli umowa oprac jedynie informacyjnie wskazuje system iroz-
kad czasu pracy, wwczas naley uzna, e nie byo to przedmiotem uzgodnie
izmiana takiego systemu irozkadu nie wymaga zmiany umowy.
Art. 143. [System skrconego tygodnia pracy]

Na pisemny wniosek pracownika moe by do niego stosowany system skr-
conego tygodnia pracy. Wtym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy
przez pracownika przez mniej ni 5 dni wcigu tygodnia, przy rwnoczesnym
przedueniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie wicej ni do 12 godzin,
wokresie rozliczeniowym nieprzekraczajcym 1 miesica.
Na czym polega praca wsystemie skrconego tygodnia pracy?
W tym systemie czasu pracy pracownik moe wykonywa prac w nastpu-

jcych po sobie kolejnych dniach tygodnia lub te wrnych dniach tygodnia,
zprzerwami na dni wolne od pracy. Istot tego systemu jest, e pracownik wy-
konuje prac krcej ni 5 dni wkadym tygodniu, jednak dalej 40 godzin tygo-
dniowo, np. przez 4 dni po 10 godzin.
Czy wramach skrconego czasu pracy praca moe by wyznaczana tylko

wdni robocze?
Nie. Skrcenie tygodnia pracy daje moliwo wyznaczania pracy rwnie wdni
inne ni robocze. Pracownik wramach tego systemu moe zatem wykonywa
prac wniedziele lub wita, oile praca wte dni jest dopuszczana co do zasady
(zob. komentarz do art. 15110 k.p., str. 98).
44
Wjaki sposb wprowadzi skrcony czas pracy wfirmie?
Wprowadzenie skrconego systemu czasu pracy uzalenione jest od zoenia

przez pracownika pisemnego wniosku. Strony stosunku pracy wprowadzaj sys-
tem czasu pracy wskrconym tygodniu pracy poprzez odpowiednie postano-
wienia umowy oprac. Oznacza to, e pracodawca nie moe wprowadzi go
w regulaminie pracy lub ukadzie zbiorowym pracy obowizujcym w zaka-
dzie pracy.
Art. 144. [Przeduenie dobowego wymiaru czasu pracy]

Na pisemny wniosek pracownika moe by do niego stosowany system cza-
su pracy, wktrym praca jest wiadczona wycznie wpitki, soboty, niedziele
iwita. Wtym systemie jest dopuszczalne przeduenie dobowego wymiaru
czasu pracy, nie wicej jednak ni do 12 godzin, wokresie rozliczeniowym nie-
przekraczajcym 1 miesica.
Na czym polega praca wsystemie pracy weekendowej?
Wramach tego systemu pracownik wykonuje prac przez mniej ni 5 dni wty-
godniu. Jednoczenie dobowy wymiar czasu jego pracy moe by przeduony
maksymalnie do 12 godzin. Okres rozliczeniowy moe jednak wynosi tylko mie-
sic. Jest to jedyny system czasu pracy, ktry sztywno wyznacza konkretne dni
pracy, tj. pitki, soboty, niedziele iwita. System pracy weekendowej stanowi
przesank dopuszczajc prac wniedziele iwita. Bez znaczenia wtym przy-
padku pozostaje charakter prowadzonej przez niego dziaalnoci irodzaj pracy
umwionej zpracownikiem.
Czy pracownik moe by zatrudniony w systemie skrconego tygodnia

pracy od poniedziaku do czwartku ijednoczenie wsystemie pracy week-
endowej utego samego pracodawcy?
Nie, gdy taka organizacja pracy oznacza wykonywanie pracy przez 7 dni
w tygodniu, co stanowi naruszenie rednio piciodniowej normy czasu pracy.
Przepisy kodeksu pracy przewiduj wyranie, e system ten moe by stoso-
wany w pracy zmianowej (zob. art. 146 k.p.) oraz, e zakazane jest czenie go
z systemem przerywanego czasu pracy (zob. art. 139 2 k.p.). System skrco-
nego tygodnia pracy i pracy weekendowej mona by poczy, gdyby skrco-
ny tydzie pracy obejmowa jedynie dwa dni przy trzech weekendowych i tyle
45
Czas pracy 2015
godzin, by razem z godzinami pracy w weekend nie przekracza przecitnie

40 godzin.
Czy wsystemie weekendowym s urlopy?
Tak. Wtym systemie pracy urlopy przysuguj na zasadach oglnych. Urlopu wy-
poczynkowego udziela si wdni, ktre s dla pracownika dniami pracy, zgod-
nie zobowizujcym go rozkadem czasu pracy, wwymiarze godzinowym, od-
powiadajcym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika wdanym dniu
(art. 1542 1 k.p.). Jeli pracownik wykonuje prac wsystemie weekendowym,
jego dni pracy przypadaj tylko na te dni weekendowe. Nie ma to jednak adne-
go wpywu na prawo do urlopu wypoczynkowego oraz jego wymiar.
Art. 145. [Skrcenie czasu pracy]

1. Skrcenie czasu pracy poniej norm okrelonych wart. 129 1 dla pra-
cownikw zatrudnionych wwarunkach szczeglnie uciliwych lub szczegl-
nie szkodliwych dla zdrowia moe polega na ustanowieniu przerw w pracy
wliczanych do czasu pracy albo na obnieniu tych norm, awprzypadku pra-
cy monotonnej lub pracy wustalonym zgry tempie polega na wprowadzeniu
przerw wpracy wliczanych do czasu pracy.
2. Wykaz prac, o ktrych mowa w 1, ustala pracodawca po konsultacji
zpracownikami lub ich przedstawicielami wtrybie ina zasadach okrelonych
wart. 23711a iart. 23713a oraz po zasigniciu opinii lekarza sprawujcego profi-
laktyczn opiek zdrowotn nad pracownikami.
Czy pracodawca ma obowizek skrci czas pracy poniej norm czasu pra-
cy dla pracownikw zatrudnionych wwarunkach szczeglnie uciliwych
lub szczeglnie szkodliwych dla zdrowia?
Wkomentowanym przepisie ustawodawca wskaza, e skrcenie czasu pra-

cy () moe polega na skrceniu czasu pracy. Powoduje to, e nie jest jasne,
czy zprzepisu wynika obowizek czy te jedynie moliwo skrcenia cza-
su pracy poniej norm czasu pracy dla pracownikw zatrudnionych w wa-
runkach szczeglnie uciliwych lub szczeglnie szkodliwych dla zdrowia.
Wkwestii tej wypowiedzia si jednak Sd Najwyszy, wskazujc wwyroku
z14 listopada 2008 r. (sygn. akt II PK 84/08, OSNP 2010/910/113), i sam fakt
ustalenia wystpowania szczeglnie uciliwych lub szczeglnie szkodliwych
warunkw pracy na danym stanowisku pracy nie przesdza, e pracodawca
46
zobowizany jest skrci czas pracy pracownika wykonujcego prac wtych

warunkach. Musi jednak samodzielnie podj decyzj, czy istnieje taka po-
trzeba, dziaajc w okrelonym trybie, a przede wszystkim uwzgldni po-
trzeb zapewnienia pracownikom efektywnie bezpiecznych i higienicznych
warunkw pracy.
Jakiego rodzaju prace maj charakter prac szczeglnie uciliwych lub

szczeglnie szkodliwych dla zdrowia?
Praca powinna by uznana za majc charakter szkodliwy dla zdrowia, jee-

li w rodowisku pracy dochodzi do przekroczenia wskanikw wynikajcych
z rozporzdzenia MPiPS z 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyszych dopusz-
czalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowi-
sku pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 817). Prace uciliwe to prace niekwalifikujce
si jako szkodliwe, ale wykonywane w szczeglnych warunkach, np. praca
ochroniarza patrolujcego okrelony teren niezalenie do warunkw atmos-
ferycznych czy wymagajca staego i zwikszonego skupienia praca kontro-
lera jakoci.
Art. 146. [Praca zmianowa]

Praca zmianowa jest dopuszczalna bez wzgldu na stosowany system cza-
su pracy.
Czy jeli pracownik wykonuje prac wsystemie rwnowanym przewidu-

jcym 12 godzin pracy, anastpnie 24 godzin wolnych od pracy, oznacza to
zawsze, e pracuje na dwch zmianach?
Nie. Sd Najwyszy stoi na stanowisku, e samo zatrudnienie w systemie

rwnowanych norm czasu pracy wokrelonych godzinach, po ktrych na-
stpuje pewien okres odpoczynku, nie wiadczy jeszcze owykonywaniu pracy
na zmian. Decydujce znaczenie ma wtym przypadku rozkad czasu pracy.
Jeli praca wykonywana jest faktycznie na dwch zmianach, ma charakter
pracy zmianowej (wyrok SN z 4 lutego 1986 r., sygn. akt I PRN 95/85, PiZS
1986/7/71).
47
Czas pracy 2015
Czy okrelenie wumowie cywilnoprawnej, e zleceniobiorca bdzie wyko-

nywa prac na zmian, wie si dla pracodawcy zjakim ryzykiem?
Tak. W wietle orzecznictwa Sdu Najwyszego o tym, e zatrudnienie byo

w ramach stosunku pracy, a nie umowy cywilnoprawnej, wiadczy m.in. wy-
konywanie pracy zmianowej (wyrok SN z11 wrzenia 1997 r., sygn. akt II UKN
232/97, OSNP 1998/13/407). Wkonsekwencji wrazie sporu moe doj do usta-
lenia wtrybie art. 189 ustawy z dnia17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania
cywilnego (t.j. Dz.U. z2014 r., poz. 101 zpn. zm.), i zleceniobiorca zwizany by
zpracodawc umow oprac, anie umow cywilnoprawn. Wpynie to oczywi-
cie na ocen obowizkw pracodawcy zwizanych ztym stosunkiem prawnym.
Art. 147. [Dni wolne]

W kadym systemie czasu pracy, jeeli przewiduje on rozkad czasu pracy
obejmujcy prac wniedziele iwita, pracownikom zapewnia si czn licz-
b dni wolnych od pracy wprzyjtym okresie rozliczeniowym odpowiadajc
co najmniej liczbie niedziel, wit oraz dni wolnych od pracy wprzecitnie pi-
ciodniowym tygodniu pracy przypadajcych wtym okresie.
Czy pracodawca musi zapewni odpowiedni liczb dni wolnych wszyst-

kim pracownikom, wczajc tych, ktrych praca wwita iniedziele jest
zgry zaplanowana?
Tak. Komentowany przepis dotyczy zarwno pracownikw, ktrzy wykonuj za-

planowan prac wdni powszednie, jak rwnie pracownikw wykonujcych
planow prac w niedziele i wita. Wszyscy pracownicy maj prawo do dni
wolnych, ktrych liczba wokresie rozliczeniowym odpowiada sumie przypada-
jcych wtym okresie: dni wolnych przypadajcych wprzecitnie piciodniowym
tygodniu pracy, niedziel iwit. Oznacza to, e wszystkie tego rodzaju dni naley
zsumowa iustali, czy dany pracownik wokresie rozliczeniowym otrzyma od-
powiedni liczb dni wolnych od pracy.
Czy praca w dniu wolnym powoduje obnienie norm czasu pracy

zart. 129 k.p.?
Nie. Wedug Sdu Najwyszego komentowany przepis gwarantuje pracowniko-

wi okrelon liczb dni wolnych od pracy. Nie stanowi jednak podstawy dla usta-
lenia normy prawnej, e praca wdniu wolnym powoduje obnienie norm cza-
48
su pracy zart. 129 k.p. (wyrok SN z8 marca 2013 r., sygn. akt II PK 204/12, OSNP
2013/2122/251).
Czy praca wdniu wolnym jest rwnoznaczna zprac wgodzinach nadlicz-

bowych?
Co do zasady nie. Praca w dniu wolnym nie musi by rwnoznaczna z prac

wgodzinach nadliczbowych, gdy pracownik nie wykonywa pracy ponad norm
wynikajc zprzecitnie piciodniowego tygodnia pracy (wyrok SN z8 marca
2013 r., sygn. akt II PK 204/12, OSNP 2013/2122/251).
Art. 148. [Ograniczenia wsystemach irozkadach czasu pracy]

Wsystemach irozkadach czasu pracy, oktrych mowa wart. 135138, 143
i144, czas pracy:
1) pracownikw zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych wystpu-
j przekroczenia najwyszych dopuszczalnych ste lub nate czynnikw
szkodliwych dla zdrowia,
2) pracownic wciy,
3) pracownikw opiekujcych si dzieckiem do ukoczenia przez nie 4 roku
ycia, bez ich zgody
nie moe przekracza 8 godzin. Pracownik zachowuje prawo do wynagro-
dzenia za czas nieprzepracowany wzwizku ze zmniejszeniem ztego powodu
wymiaru jego czasu pracy.
Czy jeli pracownik wykonuje prac na stanowiskach pracy, na ktrych

wystpuj przekroczenia najwyszych dopuszczalnych ste lub nate
czynnikw szkodliwych dla zdrowia tylko sporadycznie, pracodawca musi
stosowa ograniczenia wynikajce ztego przepisu?
Nie. Pracownika naley uzna za zatrudnionego wwarunkach szkodliwych dla

zdrowia wwczas, gdy praca w takich warunkach naley do jego podstawo-
wych obowizkw (wyrok SN z19 stycznia 1977 r., sygn. akt IPRN 99/76, OSNC
1977/8/145).
49
Czas pracy 2015
Czy prawo do ograniczenia dobowego czasu pracy maksymalnie do 8 go-

dzin przysuguje obojgu rodzicom?
Nie. Wmyl art. 1891 1 k.p. zuprawnienia tego skorzysta moe tylko jedno zro-
dzicw lub opiekunw, jeeli oboje pozostaj wzatrudnieniu. Takie rozwizanie
moe wpraktyce budzi wtpliwoci po stronie pracodawcy, czy do zatrudnio-
nej usiebie osoby powinien stosowa to ograniczenie. Rozwizaniem moe by
zadanie zoenia przez pracownika stosownego owiadczenia co do osoby ko-
rzystajcej zopisanego uprawnienia. Wrazie wtpliwoci pracodawca moe za-
da przedstawienia dowodu, e maonek zatrudniony uinnego pracodawcy
nie korzysta zuprawnie, oktrych mowa wtym przepisie.
Czy pomimo zakazu zatrudniania rodzica wprzeduonym wymiarze czasu

pracy pracownik moe wyrazi zgod na prac wtakich okolicznociach?
Tak. Wprzeciwiestwie do zakazu pracy wprzeduonym dobowym wymiarze

czasu pracy, wprzypadkach opisanych wpkt 1 i2 komentowanego przepisu, za-
kaz dotyczcy rodzicw nie ma charakteru bezwzgldnego. Za zgod pracowni-
ka, wprzypadku opieki nad dzieckiem do lat czterech praca wtakich warunkach
jest dopuszczalna.
Art. 149. [Ewidencja czasu pracy]

1. Pracodawca prowadzi ewidencj czasu pracy pracownika do celw prawi-
dowego ustalenia jego wynagrodzenia iinnych wiadcze zwizanych zpra-
c. Pracodawca udostpnia t ewidencj pracownikowi, na jego danie.
2. W stosunku do pracownikw objtych systemem zadaniowego czasu
pracy, pracownikw zarzdzajcych w imieniu pracodawcy zakadem pracy
oraz pracownikw otrzymujcych ryczat za godziny nadliczbowe lub za prac
wporze nocnej nie ewidencjonuje si godzin pracy.
Czy pracodawca musi prowadzi ewidencj czasu pracy?
Tak. Nieprowadzenie ewidencji czasu pracy moe pociga za sob konsekwen-

cje dla pracodawcy. Osoba bdca pracodawc lub dziaajca wjego imieniu, na-
ruszajca obowizek prowadzenia dokumentacji wsprawach zwizanych ze sto-
sunkiem pracy, wtym ewidencji czasu pracy, podlega karze grzywny od 1000 z
do 30 000 z (art. 281 pkt 6 k.p.).
50
Czy oprcz konsekwencji zwizanych zpopenieniem wykroczenia, brak

prowadzenia ewidencji czasu pracy moe wpyn negatywnie na sytu-
acj pracodawcy?
Tak. Zaniechanie ewidencjonowania czasu pracy pracownika moe wprzypad-

ku sporu sdowego dotyczcego godzin nadliczbowych przemawia na korzy
pracownika. Brak ewidencji czasu pracy wgodzinach nadliczbowych powoduje,
e utrudnione jest wykazanie przez pracodawc, e wrzeczywistoci nie do-
chodzio do przekroczenia norm czasu pracy (zob. m.in. wyrok SN z13 stycznia
2005 r., sygn. akt II PK 114/04, OSNP 2005/16/245). Winteresie pracodawcy ley
zatem dopilnowanie, aby ewidencja czasu pracy bya prowadzona wsposb rze-
telny. Inaczej rozkada si ciar dowodu wprzypadku czasu pracy pracownikw
zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych, zobowizanych do prowadze-
nia wasnej ewidencji czasu pracy (wyroki SN z16 marca 2010 r., sygn. akt IPK
202/09, OSNP 2011/1718/229, iz12 marca 2010 r., sygn. akt II PK 281/09, LEX
nr 602248). Jeli kierownik jednostki organizacyjnej zobowizany jest do pro-
wadzenia dokumentacji dotyczcej czasu pracy wasnego ipodlegych mu pra-
cownikw, nie moe dochodzc wynagrodzenia za prac wgodzinach nadlicz-
bowych, wywodzi korzystnych dla siebie skutkw, powoujc si na brak takiej
dokumentacji. Obowizek wykazania czasu wykonywania pracy spoczywa na
takim pracowniku.
Czy mona zapisywa czas pracy na prowadzonej licie obecnoci?
Tak. Jednak lista obecnoci nie moe zastpi ewidencji czasu pracy, ktra obej-
muje szerszy zakres informacji. Pracodawca zobowizany jest tworzy kart
ewidencji czasu pracy w zakresie obejmujcym: prac w poszczeglnych do-
bach, wtym prac wniedziele iwita, wporze nocnej, wgodzinach nadlicz-
bowych oraz wdni wolne od pracy wynikajce zrozkadu czasu pracy wprze-
citnie piciodniowym tygodniu pracy, a take dyury, urlopy, zwolnienia od
pracy oraz inne usprawiedliwione inieusprawiedliwione nieobecnoci wpracy.
Lista obecnoci suy jedynie do potwierdzania obecnoci wpracy. Samo zatem
utworzenie listy, na ktrej pracownicy zamieszcza bd podpisy potwierdzajce
obecno, nie bdzie wystarczajce, aby pracodawca wywiza si zobowizku
ewidencjonowania czasu pracy.
Przez jaki okres pracodawca powinien przechowywa ewidencj cza-

su pracy?
Ewidencja czasu pracy powinna by przechowywana a do momentu

przedawnienia roszcze ze stosunku pracy. Oznacza to, e naley zapew-
51
Czas pracy 2015
ni przechowanie tej dokumentacji co do zasady przez minimum 3 lata od

zakoczenia okresu, ktrego ta ewidencja dotyczy. Taki okres przedawnie-
nia roszcze wynika z art. 291 1 k.p. Duszy termin przechowywania zo-
sta przewidziany dla list pac i kart wynagrodze, a take innych dowodw,
na podstawie ktrych nastpuje ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub
renty. Zgodnie z art. 125a ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440)
patnik skadek jest zobowizany przechowywa takie dokumenty przez
okres 50 lat od dnia zakoczenia przez ubezpieczonego pracy u danego pat-
nika. Przepisy nie precyzuj jednak, co naley rozumie przez inne dowody,
na podstawie ktrych nastpuje ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub
renty. Pewn wskazwk daje rozporzdzenie MPiPS z 11 padziernika 2011 r.
w sprawie postpowania o wiadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 r.
Nr 237, poz. 1412), ktre zdaje si potwierdza, e powyszy wymg nie do-
tyczy ewidencji czasu pracy. W razie dochodzenia uprawnie emerytalnych
w postpowaniu przed sdem ubezpiecze spoecznych mona wykazywa
wszelkimi rodkami dowodowymi (a nie tylko dokumentacj pochodzc od
pracodawcy) rzeczywist wysoko uzyskiwanych zarobkw w celu ustalenia
prawidowej podstawy wymiaru wiadczenia (wyrok SN z 6 wrzenia 1995 r.,
II URN 23/95, OSNAPiUS 1996/5/77; z 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS
1996/16/239).
Wadze midzynarodowej grupy kapitaowej zarzdziy wprowadze-

nie we wszystkich spkach kontroli czasu pracy pracownikw poprzez
odczytywanie na wejciu do zakadu pracy linii papilarnych palcw.
Czy spka wPolsce moe wprowadzi takie rozwizanie, nie narusza-
jc prawa?
Legalno wprowadzenia takiego rozwizania moe zosta zakwestionowana

przez organy ochrony danych osobowych. Dane biometryczne takie jak ukad li-
nii papilarnych, geometria doni, brzmienie gosu czy obraz tczwki oka sta-
nowi dane osobowe, ktrych przetwarzanie podlega ochronie zustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. oochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z2014 r., poz. 1182). Na-
czelny Sd Administracyjny wjednym zwyrokw przyj, e wykorzystanie da-
nych biometrycznych do kontroli czasu pracy pracownikw jest nieproporcjonalne
do zamierzonego celu ich przetwarzania wrozumieniu art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy
oochronie danych osobowych (wyrok NSA z1 grudnia 2009 r., sygn. akt IOSK
249/09, ONSAiWSA 2011/2/39).
52
Czy brak obowizku ewidencjonowania godzin pracy w przypadku pra-

cownikw wskazanych wkomentowanym przepisie powoduje, e praco-
dawca jest zwolniony zprowadzenia jakiejkolwiek ewidencji czasu pracy?
Nie. Pracodawca wmyl komentowanego przepisu zwolniony jest jedynie zewi-

dencjonowania godzin pracy, tj. wprowadzania do ewidencji godzin, wjakich
pracownik wykonywa prac wdanym dniu. Nie oznacza to jednak, e praco-
dawca wogle nie musi prowadzi ewidencji. Ma taki obowizek, tyle e ewi-
dencja prowadzona dla pracownikw wskazanych w tym przepisie powinna
obejmowa dni pracy oraz okresy, wktrych pracownik nie wykonywa pracy.
Wewidencji tej naley wic uwzgldni wszczeglnoci okresy urlopw wy-
poczynkowych, urlopw bezpatnych, niezdolnoci do pracy zpowodu choroby
oraz opieki nad chorym czonkiem rodziny.
Art. 150. [Ustalanie systemw irozkadw czasu pracy]

1. Systemy irozkady czasu pracy oraz przyjte okresy rozliczeniowe cza-
su pracy ustala si wukadzie zbiorowym pracy lub wregulaminie pracy albo
wobwieszczeniu, jeeli pracodawca nie jest objty ukadem zbiorowym pracy
lub nie jest obowizany do ustalenia regulaminu pracy, zzastrzeeniem 25
oraz art. 139 3 i4.
2. Pracodawca, u ktrego nie dziaa zakadowa organizacja zwizkowa,
atake pracodawca, uktrego zakadowa organizacja zwizkowa nie wyraa
zgody na ustalenie lub zmian systemw irozkadw czasu pracy oraz okresw
rozliczeniowych czasu pracy, moe stosowa okres rozliczeniowy czasu pracy,
oktrym mowa wart. 135 2 i3 po uprzednim zawiadomieniu waciwego
okrgowego inspektora pracy.
3. Przeduenie okresu rozliczeniowego czasu pracy zgodnie zart. 129 2
oraz rozkady czasu pracy, oktrych mowa wart. 1401, ustala si:
1) w ukadzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakadowymi orga-
nizacjami zwizkowymi; jeeli nie jest moliwe uzgodnienie treci porozu-
mienia ze wszystkimi zakadowymi organizacjami zwizkowymi, pracodawca
uzgadnia tre porozumienia zorganizacjami zwizkowymi reprezentatywny-
mi wrozumieniu art. 24125a, albo
2) wporozumieniu zawieranym zprzedstawicielami pracownikw, wyonio-
nymi wtrybie przyjtym udanego pracodawcy jeeli upracodawcy nie dzia-
aj zakadowe organizacje zwizkowe.
4. Pracodawca przekazuje kopi porozumienia w sprawie przeduenia
okresu rozliczeniowego czasu pracy, oktrym mowa w 3, waciwemu okr-
gowemu inspektorowi pracy wterminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia po-
rozumienia.
53
Czas pracy 2015
5. Rozkady czasu pracy, oktrych mowa wart. 1401, mog by take stoso-
wane na pisemny wniosek pracownika, niezalenie od ustalenia takich rozka-
dw czasu pracy wtrybie okrelonym w 3.
6. Zastosowanie do pracownika systemw czasu pracy, o ktrych mowa
wart. 143 i144, nastpuje na podstawie umowy oprac.
7. Do obwieszczenia, oktrym mowa w 1, stosuje si odpowiednio art. 1043.
Czy zmiana rozkadu pracy nieustalonego indywidualnie wumowie opra-

c wymaga wypowiedzenia zmieniajcego?
Nie. Jeli pracodawca zamierza zmieni rozkad czasu pracy pracownika, kt-
ry nie zosta ustalony wsposb indywidualny wumowie oprac, nie musi sto-
sowa procedury wypowiedzenia warunkw pracy wtrybie przewidzianym dla
zmiany regulaminu pracy czy te ukadu zbiorowego (wyrok SN z17 listopada
1978 r., sygn. akt IPRN 114/78, OSNC 1979/6/130).
Firma zatrudniajca pracownikw wsystemie rwnowanego czasu pracy

chce przeduy okres rozliczeniowy do 4 miesicy. Dziaajca wzakadzie
organizacja zwizkowa nie wyrazia zgody na tak zmian. Zgodnie zko-
mentowanym przepisem firma powinna zawiadomi waciwego okrgo-
wego inspektora pracy. Czy musi czeka na udzielenie przez inspektora
zgody na wprowadzenie takiej zmiany?
Nie. Wprowadzenie planowanych zmian nie jest uzalenione od uzyskania zgody

okrgowego inspektora pracy. Obowizek zawiadomienia okrgowego inspek-
tora pracy ma jedynie na celu dostarczenie temu organowi informacji ostoso-
waniu duszych okresw rozliczeniowych, tak aby organ jeeli uzna to za uza-
sadnione, mg skontrolowa pracodawc wtym zakresie.
Wjakiej formie naley poinformowa okrgowego inspektora pracy opla-

nowanych zmianach? Czy naley w tym przypadku przestrzega jakie-
go terminu?
Wskazane jest, aby pracodawca poinformowa okrgowego inspektora pracy

na pimie. Naley je zoy bezporednio wsiedzibie organu lub listem poleco-
nym. Przepisy przewiduj wymg, aby zoy tak informacj przed wprowadze-
niem wyduonych okresw rozliczeniowych. Wkonsekwencji dopiero od daty
poinformowania inspektora pracodawca moe wprowadzi wyduone okresy
rozliczeniowe wycie. Wprzypadku wprowadzenia duszych okresw wuka-
54
dzie zbiorowym pracy zawiadomienie mona poczy zwnioskiem orejestracj

ukadu lub protokou dodatkowego. Wprzypadku regulaminu iobwieszczenia
wystarczy zoy przed upywem 2-tygodniowego terminu wejcia wycie.
Wzakadzie pracy dziaa kilka organizacji zwizkowych. Pracodawca chce

wyduy okres rozliczeniowy do 12 miesicy. Po jakim czasie od momentu
zawiadomienia wszystkich organizacji zwizkowych moe podj negocja-
cje zorganizacjami zwizkowymi reprezentatywnymi?
Okres rozliczeniowy przeduony do 12 miesicy moe by stosowany dopiero po

uzgodnieniu ze stron zwizkow. Kodeks nie wskazuje terminu, wktrym pra-
wo do zawarcia porozumienia przejmuj reprezentatywne organizacje zwiz-
kowe. Wydaje si, e w tym przypadku trzeba stosowa odpowiednio art. 30
ust. 5 ustawy zdnia 23 maja 1991 r. ozwizkach zawodowych (t.j. Dz.U. z2014 r.,
poz. 167). Wkonsekwencji ju po 30 dniach od zawiadomienia ostatniej zorga-
nizacji zwizkowej dziaajcej wzakadzie pracodawca bdzie mg podj roz-
mowy iuzgodni tre porozumienia zorganizacjami zwizkowymi reprezenta-
tywnymi wrozumieniu art. 24125a k.p.
Czy przekroczenie 5-dniowego terminu do przekazania okrgowemu in-

spektorowi pracy porozumie zzakadowymi organizacjami zwizkowy-
mi lub zprzedstawicielami pracownikw ma wpyw na skuteczno ich za-
warcia?
Nie. Oba rodzaje porozumie pracodawca jest obowizany przekaza okrgo-

wemu inspektorowi pracy wterminie 5 dni od ich zawarcia. Zarwno brak prze-
kazania tych porozumie wterminie, jak iprzekazanie ich zprzekroczeniem ter-
minu kodeksowego nie ma wpywu na ich skuteczno.
Wjakich formach strony stosunku pracy mog uzgodni wprowadzenie

elastycznego czasu pracy?
Kodeks pracy nie nazywa sposobw organizacji pracy okrelonych wart. 1401 k.p.
elastycznym czasem pracy jest to termin potoczny. Pracodawca moe wpro-
wadzi takie rozwizanie poprzez zastosowanie procedury zbiorowej (art. 150
3 i4 k.p.). Istnieje te moliwo wyraenia zgody przez pracodawc na pisem-
ny wniosek pracownika na wprowadzenie takiego rozwizania. Ten drugi sposb
moe by zastosowany niezalenie od zbiorowego wprowadzenia elastycznego
czasu pracy. Wkonsekwencji moe on przewidywa regulacj czasu pracy od-
55
Czas pracy 2015
biegajc od tej okrelonej wukadzie zbiorowym pracy czy regulaminie imoe

by stosowany mimo braku porozumienia zbiorowego.
Czy wszystkie systemy czasu pracy dopuszczone wkodeksie wprowadza

si wukadzie zbiorowym pracy lub wregulaminie pracy albo wobwiesz-
czeniu?
Nie. W przypadku przerywanego czasu pracy, czasu pracy w skrconym ty-

godniu pracy oraz systemu czasu pracy weekendowej konieczna jest umowa
oprac. Skrcony tydzie pracy isystem pracy weekendowej s wprowadza-
ne wumowie oprac poprzedzonej pisemnym wnioskiem pracownika. System
przerywanego czasu pracy jest wprowadzany na podstawie umowy o prac
u pracodawcy bdcego osob fizyczn, prowadzcego dziaalno w zakre-
sie rolnictwa ihodowli, uktrego nie dziaa zakadowa organizacja zwizkowa
(art. 139 4 k.p.). Wprowadzenie powyszych systemw czasu pracy tylko wak-
tach zbiorowych bdzie nieskuteczne.
Wjakim przypadku systemy irozkady czasu pracy oraz przyjte okresy

rozliczeniowe czasu pracy pracodawca powinien okreli w formie ob-
wieszczenia?
Pracodawca powinien skorzysta zinstytucji obwieszczenia, jeli nie jest obj-

ty ukadem zbiorowym lub nie jest obowizany do ustalenia regulaminu pracy.
Oznacza to, e obwieszczenie wydaj pracodawcy, ktrzy zatrudniaj mniej ni
20 pracownikw inie s objci ukadem zbiorowym pracy. Wprowadzenie ob-
wieszczenia nie wymaga szczeglnej formy, chocia ze wzgldw dowodowych
wskazane jest, aby miao ono form pisemn. Czsto ogoszenie obwieszcze-
nia nastpuje poprzez wywieszenie go na tablicy ogosze. Wpraktyce zdarza
si rwnie, e pracodawcy wprowadzaj obwieszczenie wwersji elektronicz-
nej, korzystajc zfirmowej poczty elektronicznej, ito rozwizanie rwnie nale-
y uzna za prawidowe. Naley jedynie pamita, aby tre obwieszczenia bya
podana pracownikom wsposb wyrany izodpowiednim wyprzedzeniem. Pra-
codawca jest obowizany zapozna pracownika ztreci obwieszczenia przed
rozpoczciem przez niego pracy lub przed wejciem w ycie obwieszczenia.
Owiadczenie ozapoznaniu si pracownika zobwieszczeniem skada si do jego
akt osobowych.
56
Wjakim okresie przed wprowadzeniem zamierzonych zmian pracodawca

musi poda tre obwieszczenia do wiadomoci pracownikw?
Do obwieszczenia naley stosowa odpowiednio art. 104 3 k.p., co oznacza, e

obwieszczenie obowizuje pracownikw po upywie dwch tygodni od dnia po-
dania go do wiadomoci pracownikw wsposb przyjty udanego pracodaw-
cy. T sam procedur naley stosowa rwnie wprzypadku zmiany treci ob-
wieszczenia.
57
Rozdzia 5.
Praca wgodzinach nadliczbowych
Art. 151. [Praca wgodzinach nadliczbowych]

1. Praca wykonywana ponad obowizujce pracownika normy czasu pra-
cy, atake praca wykonywana ponad przeduony dobowy wymiar czasu pra-
cy, wynikajcy zobowizujcego pracownika systemu irozkadu czasu pracy,
stanowi prac wgodzinach nadliczbowych. Praca wgodzinach nadliczbowych
jest dopuszczalna wrazie:
1) koniecznoci prowadzenia akcji ratowniczej wcelu ochrony ycia lub zdro-
wia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo usunicia awarii;
2) szczeglnych potrzeb pracodawcy.
2. Przepisu 1 pkt 2 nie stosuje si do pracownikw zatrudnionych na sta-
nowiskach pracy, na ktrych wystpuj przekroczenia najwyszych dopusz-
czalnych ste lub nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia.
21. Nie stanowi pracy wgodzinach nadliczbowych czas odpracowania zwol-
nienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, wcelu
zaatwienia spraw osobistych. Odpracowanie zwolnienia od pracy nie moe
narusza prawa pracownika do odpoczynku, oktrym mowa wart. 132 i133.
3. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych wzwizku zokoliczno-
ciami okrelonymi w 1 pkt 2 nie moe przekroczy dla poszczeglnego pra-
cownika 150 godzin wroku kalendarzowym.
4. Wukadzie zbiorowym pracy lub wregulaminie pracy albo wumowie
oprac, jeeli pracodawca nie jest objty ukadem zbiorowym pracy lub nie jest
obowizany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej
liczby godzin nadliczbowych wroku kalendarzowym ni okrelona w 3.
5. Strony ustalaj w umowie o prac dopuszczaln liczb godzin pra-
cy ponad okrelony wumowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnione-
go wniepenym wymiarze czasu pracy, ktrych przekroczenie uprawnia pra-
cownika, oprcz normalnego wynagrodzenia, do dodatku do wynagrodzenia,
oktrym mowa wart. 1511 1.
Wjaki sposb ustali, czy doszo do przekroczenia przecitnej normy red-

niotygodniowej czasu pracy?
Krok 1. Naley ustali faktyczn liczb godzin pracy wokresie rozliczeniowym.

Krok 2. Ustali okresy usprawiedliwionej nieobecnoci wpracy wokresie rozli-
czeniowym ipowikszy liczb otrzyman wkroku nr 1 oliczb godzin tych nie-
obecnoci.
Krok 3. Naley obliczy wymiar czasu pracy pracownika na podstawie art. 130 k.p.
59
Czas pracy 2015
Krok 4. Naley odj liczb otrzyman wkroku nr 3 od liczby uzyskanej wkroku

nr 2.
Jeli wynik jest ujemny bd rwny zero, nie doszo do przekroczenia przecitnej
redniotygodniowej normy czasu pracy. Uzyskana wten sposb liczba dodatnia
stanowi bdzie natomiast liczb godzin nadliczbowych wdanym okresie roz-
liczeniowym. Aby ustali liczb godzin nadliczbowych wynikajcych zprzekro-
czenia redniotygodniowej normy czasu pracy, naley od tej liczby odj liczb
godzin nadliczbowych dobowych.
Czy jeli pracownik rozpoczyna prac zgodnie zobowizujcym go rozka-

dem czasu pracy ogodz. 12.00, akolejnego dnia ma wykonywa prac od
godz. 9.00, powstaj godziny nadliczbowe?
Co do zasady tak. Trzy pierwsze godziny pracy drugiego dnia bd godzinami nad-
liczbowymi wpoprzedniej dobie pracowniczej. Wyjtek stanowi elastyczny czas
pracy wprowadzony przez ustawodawc nowelizacj kodeksu pracy w2013 r.
Wmyl art. 1401 1 k.p. rozkad czasu pracy moe przewidywa rne godziny
rozpoczynania pracy wdniach, ktre zgodnie ztym rozkadem s dla pracowni-
kw dniami pracy. Rozkad czasu pracy moe te przewidywa przedzia czasu,
wktrym pracownik decyduje ogodzinie rozpoczcia pracy wdniu, ktry zgod-
nie ztym rozkadem jest dla pracownika dniem pracy (art. 1401 2. k.p. Wtakich
przypadkach ponowne wykonywanie pracy wtej samej dobie nie stanowi pracy
wgodzinach nadliczbowych (art. 1401 4 k.p.).
Wjaki sposb ustali moment rozpoczcia naliczania nadgodzin wprzy-

padku pracownikw wykonujcych prac wprzeduonym dobowym wy-
miarze czasu pracy?
Sd Najwyszy wielokrotnie potwierdza, i prac wgodzinach nadliczbowych

stanowi dopiero praca wykonywana ponad obowizujce pracownika nor-
my, atake czynnoci wykonywane ponad przeduony dobowy wymiar, wy-
nikajcy zobowizujcego systemu irozkadu czasu pracy (zob. m.in. wyrok SN
z 4 kwietnia 2014 r., sygn. akt I PK 249/13, LEX nr 1441344). Istot dopuszcza-
nia pracy wprzeduonym dobowym wymiarze czasu pracy jest umoliwienie
pracodawcy wykorzystania dyspozycyjnoci pracownika wdniach zwikszone-
go zapotrzebowania na prac wzmian za niszy wymiar wdniach niszego za-
potrzebowania. Pracownik zatrudniony wrwnowanym czasie pracy pracujcy
12 godzin zgodnie zrozkadem czasu pracy nie bdzie mia 4 godzin nadliczbo-
wych gdyby jednak wdniu, wktrym mia pracowa 8 godzin, pracowa 12,
wwczas te 4 godziny bd nadliczbowe.
60
Rozdzia 5. Praca wgodzinach nadliczbowych
Czy pracownik, ktry otrzyma polecenie pracy w godzinach nadliczbo-

wych, moe odmwi jego wykonania?
Nie. Jeli praca wgodzinach nadliczbowych zostaa powierzona wsytuacjach

okrelonych przepisem, tj. zaistniay okolicznoci, wktrych praca wgodzinach
nadliczbowych jest dopuszczalna, pracownik nie moe odmwi. Powierzenie
pracownikowi pracy nadliczbowej jest uprawnieniem pracodawcy, oile mieci
si wgranicach wskazanych wkomentowanym przepisie (wyrok SN z16 grudnia
1987 r., sygn. akt IPRN 68/87, OSNC 1989/10/164).
Wjaki sposb pracodawca moe zareagowa na nieuzasadnion odmow

przez pracownika pracy wgodzinach nadliczbowych?
Przy zaoeniu, e istniay przesanki powierzenia pracy wgodzinach nadlicz-

bowych, pracownik odmawiajc wykonywania pracy nadliczbowej dopuszcza
si naruszenia obowizkw pracowniczych. Wzalenoci od konkretnych oko-
licznoci pracodawca moe wycign wstosunku do pracownika rne konse-
kwencje od kar porzdkowych po rozwizanie umowy za wypowiedzeniem lub
bez wypowiedzenia, jeeli wdanych okolicznociach odmow mona uzna za
speniajc przesanki okrelone wart. 52 1 pkt 1 k.p.
Czy polecenie pracy w godzinach nadliczbowych powinno mie jak

szczegln form?
Nie. Przepisy nie przewiduj wymogw co do formy polecenia pracy wgodzi-

nach nadliczbowych. Wkonsekwencji takie polecenie moe by wydane przez
przeoonego wformie pisemnej, ustnej, jak rwnie wjakikolwiek inny sposb,
przez kade zachowanie si przeoonego, ujawniajce wdostateczny sposb
jego wol (wyrok SN z5 lutego 1976 r., sygn. akt IPRN 58/75, OSNC 1976/10/223).
Za polecenie wiadczenia pracy wgodzinach nadliczbowych mona uzna na-
wet brak sprzeciwu przeoonego na wykonywanie wjego obecnoci przez pra-
cownika obowizkw (wyrok SN z14 maja 1998 r., sygn. akt IPKN 122/98, OSNP
1999/10/343).
61
Czas pracy 2015
Czy postanowienie regulaminu pracy przewidujce, e praca wgodzinach

nadliczbowych moe si odbywa tylko po uzyskaniu pisemnego polecenia
osoby zarzdzajcej zakadem, uchroni firm przed daniami wypat do-
datkw za prac wgodzinach nadliczbowych kierowanymi przez pracow-
nikw, ktrzy nie uzyskali zgody na pimie?
Nie. Sd Najwyszy stoi na stanowisku, e praca wgodzinach nadliczbowych

moe wystpi niezalenie od warunkw formalnych wprowadzanych przez
pracodawcw. Uznaniu za prac wgodzinach nadliczbowych pracy, ktr pra-
codawca zleci pracownikowi i godzi si na jej wykonywanie po normalnych
godzinach pracy, nie przeszkadza niezachowanie regu porzdkowych wynika-
jcych zregulaminu pracy, uzaleniajcego podjcie takiej pracy od pisemnego
polecenia przeoonych pracownika lub wymagajcego pniejszej akceptacji jej
wykonania (wyrok SN z10 listopada 2009 r., sygn. akt II PK 51/09, OSNP 2011/11
12/150). Zdrugiej strony postpowanie pracownika, szczeglnie zatrudnione-
go na stanowisku samodzielnym, ktry narusza takie reguy po to, by nie zwra-
ca uwagi pracodawcy izakumulowa godziny nadliczbowe, aby pniej wyst-
pi zprocesem owynagrodzenie idodatek, powinno by stosownie ocenione
przez sd pracy. Wszczeglnoci sd powinien oceni, czy takie danie nie jest
sprzeczne zzasadami wspycia spoecznego, jak rwnie zbada, czy wogle
mona mwi ozleceniu pracy nadliczbowej, skoro pracodawca nie mia wia-
domoci jej wystpowania.
Komu, oprcz pracownikw wskazanych w komentowanym przepisie,

pracodawca nie moe wyda polecenia pracy wgodzinach nadliczbowych?
Zakaz pracy nadliczbowej dotyczy m.in. kobiet wciy (art. 178 1 k.p.) oraz pra-
cownikw modocianych (art. 203 1 k.p.). Co do zasady zakaz ten odnosi si
rwnie do pracownikw opiekujcych si dzieckiem do lat 4, ktrzy nie mog
wykonywa pracy wgodzinach nadliczbowych, chyba e wyra na to zgod
(art. 178 2 iart. 1891 k.p.).
Pracownik pracujcy od 8.00 do 16.00 prosi pracodawc o godzinn

przerw na wizyt ulekarza. Deklaruje jej odpracowanie kolejnego dnia
wgodz. od 16.00 do 17.00. Czy praca kolejnego dnia po dniwce bdzie pra-
c nadliczbow?
Nie. Pracownik na pisemny wniosek moe by zwolniony zpracy dla zaatwie-

nia wanych spraw osobistych lub rodzinnych, ktre wymagaj zaatwienia
wcigu dnia pracy (art. 151 21 k.p.). Warto wregulaminie pracy doprecyzowa
te postanowienia, wskazujc, kto iwjakich przypadkach udziela takiego zwol-
62
nienia, np. gdy zachodzi nieunikniona inaleycie uzasadniona potrzeba takie-

go zwolnienia i o ile nie zakci ono toku i porzdku pracy obowizujcego
upracodawcy. Przeoony ustala rwnoczenie zasady iwarunki odpracowa-
nia zwolnienia zpracy.
Jak rozliczy nadgodziny pracownika, ktry nie odrobi wyj prywatnych?
Brak odpracowania godzin wyj prywatnych moe spowodowa, e pracow-

nik w danym miesicu przepracuje mniej, ni by zobowizany. Poniewa za
czas niewykonywania pracy wynagrodzenie nie przysuguje, pracodawca bdzie
uprawniony do stosownego obnienia wynagrodzenia za te godziny. Jeliby na-
tomiast wtym samym okresie rozliczeniowym pracownik pracowa wnadgo-
dzinach, to nieodpracowany czas pomniejszy ewentualne godziny nadliczbowe
ztytuu przekroczenia normy redniotygodniowej.
Jak rozlicza iwypaca wynagrodzenie za nadgodziny pracownicom ko-

rzystajcym zprzerw na karmienie piersi?
Pracownicy karmicej piersi przysuguj dwie pgodzinne przerwy w pracy

wliczane do czasu pracy. Zkolei karmicej wicej ni jedno dziecko przysuguj
dwie przerwy po 45 minut. Na wniosek pracownicy przerwy te mog by udzie-
lane cznie (art. 187 k.p.). Nie budzi wtpliwoci, e ze wzgldw organizacyj-
nych karmica moe skorzysta zprzerw wten sposb, aby faktycznie skrci
czas pracy odpowiednio o godzin lub 1,5 godziny. Uprawnienie to moe by
realizowane poprzez pniejsze przyjcie lub wczeniejsze wyjcie zpracy. Nie
prowadzi to jednak do skrcenia normy dobowej czasu pracy. Nawet jeli kar-
mica zwykle wychodzi zpracy po 7 godzinach, ajednego dnia ze wzgldu na
spitrzenie pracy zostaje 8 godzin, nie oznacza to powstania godzin nadliczbo-
wych. Ewentualne godziny nadliczbowe powstan na zasadach oglnych, tj. do-
piero po 8. godzinie pracy (wpodstawowym systemie czasu pracy).
Jaki jest dopuszczalny roczny limit pracy wgodzinach nadliczbowych?
Limit wynosi 150 godzin moe by jednak zmniejszony lub zwikszony. Mak-
symalny limit nie zosta okrelony wprost wprzepisach kodeksu, porednio wy-
nika jednak zart. 131 1 k.p., ktry okrela maksymalny redniotygodniowy czas
pracy. Zjego treci wynika, e wkadym tygodniu moe przypada przecitnie
8 godzin ponad redniotygodniow norm czasu pracy. Wkonsekwencji wskali
roku kalendarzowego godzin tych moe by maksymalnie 416 (iloczyn 8 godzin
63
Czas pracy 2015
i52 tygodni). Biorc pod uwag urlop wypoczynkowy odpowiednio 376 godzin
(iloczyn 8 godzin i47 tygodni) lub 384 godzin (iloczyn 8 godzin i48 tygodni). Pra-
codawca moe zmieni limit w:
a) ukadzie zbiorowym pracy,
b) regulaminie pracy lub
c) umowie oprac (jeli upracodawcy nie funkcjonuj ukad zbiorowy pracy ani
regulamin pracy).
Czy obowizkiem pracodawcy jest monitorowanie na bieco, aby nie do-

chodzio do przekroczenia limitu godzin nadliczbowych?
Tak. Obowizkiem pracodawcy jest biece weryfikowanie, czy wymiar wiad-

czenia pracownika pracy nie przekracza limitu, oraz niedopuszczenie do tego,
aby praca wykonywana bya wramach przewidzianych prawem norm. Zlecanie
pracy ponad limit moe stanowi wykroczenie zart. 281 pkt 5 k.p.
Czy do rocznego limitu godzin nadliczbowych naley wlicza prac nad-

liczbow upoprzedniego pracodawcy?
Limit godzin nadliczbowych przypada na konkretnego pracownika. Jeli zatem

pracownik w czasie roku zmienia zatrudnienie, nowy pracodawca powinien
uwzgldni liczb godzin nadliczbowych przepracowanych upoprzedniego pra-
codawcy. Liczba te nie wynika ze wiadectwa pracy, aprzepisy nie daj nowemu
pracodawcy instrumentu, ktry pozwoliby na jej ustalenie. Warto wregulaminie
pracy wprowadzi postanowienie zobowizujce pracownika, ktry rozpoczyna
prac wtrakcie roku, do poinformowania oliczbie godzin nadliczbowych prze-
pracowanych upoprzedniego pracodawcy pod rygorem przyjcia, e taka pra-
ca nadliczbowa nie miaa miejsca. Jeeli pracownik upoprzedniego pracodawcy
przepracowa np. 100 godzin nadliczbowych, drugi zpracodawcw bdzie mg
do koca roku zleci tylko 50 godzin nadliczbowych. Zasada ta sprawdzi si jed-
nak tylko wprzypadku, gdy obaj pracodawcy nie wprowadzili limitu wyszego
ni przewidziany wkodeksie. Jeli natomiast obaj wprowadzili inne limity, trze-
ba przyj, e przechodzc do drugiego pracodawcy ten moe zastosowa limit
przewidziany wswoich wasnych przepisach, bez wzgldu na to, jaki limit prze-
widzia jego poprzednik. Jeli upierwszego zpracodawcw pracownik przepra-
cuje wicej godzin nadliczbowych ni limit udrugiego, to drugi zpracodawcw
nie bdzie ju mg wydawa pracownikowi polecenia pracy wgodzinach nad-
liczbowych.
64
Wjaki sposb ustali godziny nadliczbowe, jeli pracownik zatrudniony

jest tylko na cz etatu, awumowie oprac nie ustalono dopuszczalnej
liczby godzin pracy ponad okrelony wumowie wymiar czasu pracy pra-
cownika, ktrych przekroczenie uprawnia pracownika do dodatku?
Jeli umowa oprac zatrudnionego na mniej ni peny etat nie wskazuje godzin,
ktrych przekroczenie uprawnia pracownika do dodatku za prac wgodzinach
nadliczbowych, prac wgodzinach nadliczbowych bdzie praca powyej usta-
wowej dobowej normy czasu pracy. Takie stanowisko wynika zwyroku Sdu
Najwyszego z9 lipca 2008 r. (sygn. akt IPK 315/07, OSNP 2009/2324/310).
Oznacza to, e wprzypadku pracownika zatrudnionego na cz etatu nadgo-
dziny naley nalicza dopiero po 8 godzinach pracy wdanej dobie pracowniczej.
Czy wumowie oprac zawartej zzatrudnionym na p etatu strony mog

postanowi, e za kad godzin pracy przekraczajc wymiar 4 godzin na
dob, ale nieprzekraczajc 8 godzin, pracownik bdzie uprawniony do do-
datku takiego jak za godziny nadliczbowe?
Tak. Zasada ta znajduje zastosowanie wkadym przypadku zatrudnienia pra-

cownika wniepenym wymiarze czasu pracy. Jeeli taki pracownik zamiast od
7.00 do 11.00, pracuje do 17.00, to praca wgodz. 11.0015.00 jest prac nadlicz-
bow ze wzgldu na stosowne postanowienia umowy oprac, apraca od 15.00
do 17.00, czyli powyej 8 godzin, jest prac nadliczbow wedug kodeksu pracy.
Za prac powyej 8 godzin pracownik zatrudniony na p etatu dostanie wyna-
grodzenie idodatek za prac nadliczbow niezalenie od umowy oprac, chyba
e umowa oprac przewiduje dla niego korzystniejsze warunki ni kodeks pracy.
Czy wprzypadku zatrudnionego na niepeny etat mona te umwi si,

e dopiero przekroczenie pewnej liczby godzin w skali tygodnia bdzie
uprawniao do dodatku?
Tak. Dla przykadu, jeli pracownik zatrudniony jest na p etatu, moe z praco-
dawc uzgodni, e dodatek jak za prac w godzinach nadliczbowych bdzie si
nalea dopiero za kad godzin pracy ponad 25 godzin przecitnie w tygodniu.
W tym przypadku za kad godzin pracy nieprzekraczajc redniotygodniowo
25 godzin pracodawca wypaci pracownikowi jedynie wynagrodzenie podstawo-
we. Takie ustalenie nie wycza oczywicie prawa pracownika do wynagrodzenia
za godziny nadliczbowe dobowe, tj. za godziny przekraczajce 8 godzin zob.
pytanie powyej.
65
Czas pracy 2015
Art. 1511. [Dodatek]

1. Za prac wgodzinach nadliczbowych, oprcz normalnego wynagrodze-
nia, przysuguje dodatek wwysokoci:
1) 100% wynagrodzenia za prac wgodzinach nadliczbowych przypadaj-
cych:
a) wnocy,
b) w niedziele i wita niebdce dla pracownika dniami pracy, zgodnie
zobowizujcym go rozkadem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za prac
wniedziel lub wwito, zgodnie zobowizujcym go rozkadem czasu pracy;
2) 50% wynagrodzenia za prac w godzinach nadliczbowych przypadaj-
cych wkadym innym dniu ni okrelony wpkt 1.
2. Dodatek wwysokoci okrelonej w 1 pkt 1 przysuguje take za kad
godzin pracy nadliczbowej ztytuu przekroczenia przecitnej tygodniowej
normy czasu pracy wprzyjtym okresie rozliczeniowym, chyba e przekro-
czenie tej normy nastpio wwyniku pracy wgodzinach nadliczbowych, za
ktre pracownikowi przysuguje prawo do dodatku wwysokoci okrelonej
w 1.
3. Wynagrodzenie stanowice podstaw obliczania dodatku, o ktrym
mowa w 1, obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikajce zjego osobiste-
go zaszeregowania okrelonego stawk godzinow lub miesiczn, ajeeli taki
skadnik wynagrodzenia nie zosta wyodrbniony przy okrelaniu warunkw
wynagradzania 60% wynagrodzenia.
4. Wstosunku do pracownikw wykonujcych stale prac poza zakadem
pracy wynagrodzenie wraz zdodatkiem, oktrym mowa w 1, moe by za-
stpione ryczatem, ktrego wysoko powinna odpowiada przewidywanemu
wymiarowi pracy wgodzinach nadliczbowych.
Czy nadgodziny wynikajce z przekroczenia przecitnej tygodniowej nor-

my czasu pracy naley rozlicza miesicznie czy te na koniec okresu roz-
liczeniowego?
Dodatki za nadgodziny wynikajce z przekroczenia przecitnej tygodniowej nor-

my czasu pracy (np. powstaych w zwizku z prac w woln sobot) wypaca
si wraz z wynagrodzeniem za ostatni miesic okresu rozliczeniowego. Dopie-
ro bowiem po zamkniciu okresu rozliczeniowego mona ustali, czy takie go-
dzin nadliczbowe powstay. Potwierdza to stanowisko Departamentu Prawnego
Gwnego Inspektoratu Pracy z 21 kwietnia 2009 r. (GPP-306-4560-32/09/PE/
RP), w ktrym wskazano, e godziny nadliczbowe z tytuu przekroczenia prze-
citnej tygodniowej normy czasu pracy powstaj dopiero z upywem okresu roz-
liczeniowego.
66
Czy nadgodziny dobowe naley rozlicza miesicznie czy te na koniec

okresu rozliczeniowego?
Godziny nadliczbowe dobowe naley rozlicza po zakoczeniu okresu rozli-

czeniowego. Odmienne stanowisko prezentuje Departament Prawny Gw-
nego Inspektoratu Pracy w pimie z 21 kwietnia 2009 r. (GPP-306-4560
-32/09/PE/RP), ktry uwaa, e godziny nadliczbowe z przekroczenia dobo-
wej normy czasu pracy powstaj w dniu, w ktrym wystpiy. Wedug GIP
wtedy te pracownik nabywa prawo do opacenia tych godzin, oprcz nor-
malnego wynagrodzenia, stosownym dodatkiem. Pracodawca moe zosta
zwolniony z obowizku finansowej rekompensaty przekrocze dobowych
(wypaty dodatku za prac w godzinach nadliczbowych) jedynie wtedy, gdy
przed terminem patnoci wynagrodzenia za prac przypadajcym bezpo-
rednio po wystpieniu godzin nadliczbowych z przekroczenia normy dobo-
wej pracownik wystpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego bd pra-
codawca skorzysta z moliwoci przewidzianej w art. 1512 2 k.p. i oznaczy
w grafiku pracownika termin udzielenia czasu wolnego w wymiarze o poow
wyszym ni liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. W moim prze-
konaniu stanowisko GIP, e uzgodnienia naley dokona w miesicu powsta-
nia godzin nadliczbowych dobowych, a nie do koca okresu rozliczeniowego
nie jest zasadne. aden przepis kodeksu nie wyznacza pracownikowi terminu
na zoenie wniosku o czas wolny ani te nie ma przepisu, ktry wyznaczaby
pracodawcy termin na podjcie decyzji o udzielenie czasu wolnego bez wnio-
sku pracownika. Stanowisko GIP w istocie ogranicza prawa pracownikw
jeeli pracownik nie zdy w danym miesicu zoy wniosku o czas wolny, to
pracodawca zobligowany jest wypaci mu dodatek, a to z kolei oznacza, e
pracownik traci moliwo zoenia takiego wniosku i rekompensaty godzin
nadliczbowych poprzez czas wolny. Ogranicza rwnie prawa pracodawcw
jeeli praca nadliczbowa wystpi pod koniec miesica, to pracodawca moe
nie mie moliwoci udzielenia czasu wolnego bez wniosku pracownika, tym
bardziej e musi go udzieli w wymiarze o poow wyszym. Uwaam, e
pracownik i pracodawca maj czas do koca okresu rozliczeniowego, by zo-
y wniosek lub podj decyzj o udzieleniu czasu wolnego bez wniosku.
Jeeli adna ze stron tego nie uczyni, godziny nadliczbowe powinny zosta
opacone dodatkiem po upywie okresu rozliczeniowego.
Wedug jakiego wynagrodzenia oblicza dodatek za godziny nadliczbowe

ztytuu przekroczenia przecitnej tygodniowej normy czasu pracy przy-
padajce w12-miesicznym okresie rozliczeniowym?
O tym, czy dochodzi do wystpienia godzin nadliczbowych z tytuu prze-

kroczenia przecitnej tygodniowej normy czasu pracy, mona rozstrzy-
gn po zakoczeniu okresu rozliczeniowego. Najwygodniejszym rozwi-
67
Czas pracy 2015
zaniem byoby ustalenie redniego miesicznego wynagrodzenia z tego

okresu iprzyjcie go jako podstawy obliczania dodatku. Niestety przepisy
nie daj podstawy do takiego dziaania. Problem ten dotyczy wistocie pra-
cownikw wynagradzanych stawk miesiczn, bo wich przypadku naley
obliczy stawk godzinow bdc podstaw dodatku, ktra bdzie rna
wposzczeglnych miesicach. Zgodnie z 4a rozporzdzenia Ministra Pracy
iPolityki Socjalnej zdnia 29 maja 1996 r. wsprawie sposobu ustalania wyna-
grodzenia wokresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowi-
cego podstaw obliczania odszkodowa, odpraw, dodatkw wyrwnaw-
czych do wynagrodzenia oraz innych nalenoci przewidzianych wKodeksie
pracy (Dz.U. z1996 r. Nr 62, poz. 289 zpn. zm.) dla pracownikw otrzy-
mujcych wynagrodzenie wynikajce z osobistego zaszeregowania, okre-
lonego stawk miesiczn, wynagrodzenie za 1 godzin ustala si, dzielc
miesiczn stawk wynagrodzenia przez liczb godzin pracy przypadaj-
cych do przepracowania wdanym miesicu.
Jak rozlicza nadgodziny wzadaniowym czasie pracy?
Wykonywanie pracy w systemie zadaniowym nie wyklucza wystpowania go-

dzin nadliczbowych. Zgodnie ze stanowiskiem Sdu Najwyszego samo na-
zwanie systemu czasu pracy systemem zadaniowym nie zwalnia pracodaw-
cy z obowizku stosowania przepisw o godzinach nadliczbowych (wyrok SN
z 4 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 181/99, OSNP 2000/22/810). Godziny nad-
liczbowe w tym systemie wystpuj, jeli pracodawca powierza pracownikowi
zadania w takim wymiarze, e ich wykonanie nie jest moliwe w ramach norm
czasu pracy. Wystpi one rwnie jeli pracownikowi powierzone zostan za-
dania inne ni ustalone zgodnie z art. 140 k.p. W pierwszej kolejnoci naley
ustali, czy w danym okresie rozliczeniowym godziny nadliczbowe wystpo-
way z przyczyn, na ktre pracownik nie mia wpywu i dlatego nie byo mo-
liwe wykonanie powierzonych mu zada w ramach norm czasu pracy. O go-
dzinach nadliczbowych nie moe by mowy, jeeli zadania nadaway si do
wykonania w 8 godzin, ale pracownik wykona je w 10 godzin z przyczyn jego
dotyczcych, np. zrobi sobie dwugodzinn przerw czy pracowa nieefektyw-
nie poniej swoich moliwoci. Jeeli strony ustaliy czas niezbdny do wyko-
nania zadania, a w rzeczywistoci pracownik pracowa duej obcia to pra-
cownika, chyba e wykae obiektywne okolicznoci, ktre uniemoliwiy mu
wykonanie tego zadania. W zadaniowym czasie pracy pracodawca bowiem nie
kontroluje czasu pracy pracownika i to pracownik, a nie pracodawca decyduje
o organizacji czasu przy wykonaniu tego zadania.
68
Co zrobi, gdy wystpuj godziny nadliczbowe, anie jest wykorzystany

nominalny czas pracy zpowodu choroby pracownika?
Okresy choroby pracownika stanowi usprawiedliwione nieobecnoci w pra-

cy. Powoduj zatem obnienie wymiaru czasu pracy konkretnego pracownika
wokresach rozliczeniowych, wktrych wystpiy. Jeeli wdanym miesicu pra-
cownik mia pracowa 160 godzin, achorowa przez poow miesica, to ewen-
tualne nadgodziny wystpi po przekroczeniu 80, anie 160 godzin. Godziny nad-
liczbowe naley obliczy, stosujc si do krokw wskazanych wkomentarzu do
art. 151 1 k.p. Takie godziny nadliczbowe naley zatem zrekompensowa na za-
sadach oglnych, tj. odda czas wolny albo zapaci.
Kiedy iwjakiej wysokoci przysuguje dodatek za prac wsobot?
Przepisy kodeksu nie przewiduj specjalnego dodatku za prac w sobot. Do-

datek jest jednak przewidziany za prac w dniu wolnym od pracy w wymiarze
wykraczajcym poza przecitnie piciodniowy tydzie pracy. Moe to by ka-
dy dzie tygodnia, zwykle jednak ten dzie przypada w sobot i z tego wzgl-
du czsto mwi si potocznie o dodatku za prac w sobot. Dla przykadu:
pracownik wykonuje prac zgodnie z regulaminem pracy od poniedziaku do
pitku od 8.00 do 16.00, ale ze wzgldu na szczeglne potrzeby pracodawcy
przychodzi do pracy take w sobot. Ta sobota staje si w konsekwencji sz-
stym dniem w tygodniu pracy (przy normie piciodniowej). Za ten dzie praco-
dawca powinien przyzna dodatkowy dzie wolny w porozumieniu z pracow-
nikiem do koca okresu rozliczeniowego. Dopiero jeli pracodawca ze wzgldu
na okolicznoci od niego niezalene nie ma moliwoci, by udzieli zatrudnio-
nemu dodatkowego dnia wolnego, pracownikowi przysuguje prawo do do-
datku. Dodatek ten przyznawany jest z tytuu przekroczenia przecitnej tygo-
dniowej normy czasu pracy w wysokoci 100% wynagrodzenia. Jeli natomiast
pracownik w sobot bdzie pracowa w godzinach nadliczbowych dobowych,
jego wynagrodzenie za te godziny bdzie przysugiwao z dodatkiem w wy-
sokoci 50% (zob. wyrok SN z 29 stycznia 2008 r., sygn. akt I PK 196/07, OSNP
2009/78/89). Sd Najwyszy potwierdzi w tym wyroku, e praca w sobot
stanowic dzie wolny od pracy wynikajcy z piciodniowego tygodnia pracy,
wiadczona w godzinach nadliczbowych, uprawnia do dodatku w wysokoci
50% wynagrodzenia.
69
Czas pracy 2015
Wjakiej wysokoci przyzna dodatek, wsytuacji gdy pracownik pracowa

wgodzinach nadliczbowych dobowych, ajednoczenie godziny te przekra-
czay przecitn tygodniow norm czasu pracy?
Dodatek za prac wgodzinach nadliczbowych przysuguje co do zasady za kad

godzin pracy nadliczbowej ztytuu przekroczenia przecitnej tygodniowej nor-
my czasu pracy wprzyjtym okresie rozliczeniowym, chyba e przekroczenie tej
normy nastpio wwyniku pracy wgodzinach przekraczajcych normy dobowe.
Jeeli wic praca wtych samych godzinach powodowaa przekroczenie rwno-
legle normy dobowej itygodniowej, dodatek przysuguje jedynie ztytuu prze-
kroczenia normy dobowej przewidzianej dla danego rodzaju pracy. Rozliczenie
wyglda wic kadorazowo wnastpujcy sposb:
Krok 1. Naley ustali liczb godzin wynikajcych z przekroczenia przecitnej
normy redniotygodniowej czasu pracy (zob. opis do art. 151 1 k.p.).
Krok 2. Od liczby nadgodzin redniotygodniowych naley odj liczb nadgo-
dzin dobowych.
Dodatek wwysokoci 100% bdzie przysugiwa od godzin uzyskanych wwyni-
ku tych oblicze.
Jak nieusprawiedliwiona nieobecno wpynie na rozliczenie nadgo-

dzin redniotygodniowych?
Nieusprawiedliwione nieobecnoci wpracy nie prowadz do obnienia wymia-

ru czasu pracy pracownika wdanym okresie rozliczeniowym. Pracownik prze-
pracuje zatem mniej ni jest od niego wymagane wdanym okresie rozliczenio-
wym. Jeeli wdanym miesicu pracownik przepracowa dwie soboty, ktre s
dla niego dniami wolnymi (16 godzin pracy), ale wktry zponiedziakw mia
nieusprawiedliwion nieobecno (8 godzin), to norma redniotygodniowa zo-
stanie przekroczona jedynie o8 godzin itylko 8 godzin bdzie godzinami nad-
liczbowymi.
W jakiej wysokoci przyzna dodatek jeli pracownik pracowa w go-

dzinach przekraczajcych przecitn tygodniow norm czasu pracy
(wicej ni 5 dni tygodniowo), ajednoczenie praca bya wykonywana
wnocy?
Wtej sytuacji przysuguj dwa dodatki. Jeli pracownik pracowa wgodzinach

nadliczbowych wnocy, ajednoczenie te godziny przekraczay przecitn ty-
godniow norm czasu pracy, to bdzie mu przysugiwa dodatek wwysokoci
100% stawki. Za kad godzin pracy wporze nocnej pracownik powinien otrzy-
70
ma rwnie dodatkowe wynagrodzenie wwysokoci 20% stawki godzinowej

wynikajcej znajniszego wynagrodzenia (art. 1518 k.p.).
Jak postaw do obliczenia dodatku za prac wgodzinach nadliczbowych

przyj, jeli wynagrodzenie pracownika nie jest okrelone stawk godzi-
now albo miesiczn?
Zgodnie z 4 ust. 1 rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia

29 maja 1996 r. wsprawie sposobu ustalania wynagrodzenia wokresie niewyko-
nywania pracy oraz wynagrodzenia stanowicego podstaw obliczania odszko-
dowa, odpraw, dodatkw wyrwnawczych do wynagrodzenia oraz innych na-
lenoci przewidzianych wKodeksie pracy (Dz.U. z1996 r. Nr 62, poz. 289 zpn.
zm.), do wyodrbnienia stawki godzinowej wynagrodzenia okrelonego procen-
towo naley zastosowa zasady obowizujce przy ustalaniu wynagrodzenia za
urlop. Kwota rwna 60% wynagrodzenia urlopowego stanowi bdzie zatem
podstaw do wyodrbnienia stawki godzinowej iokrelenia wysokoci dodatku
za godziny nadliczbowe.
Jak stawk przyj do obliczenia dodatku ztytuu godzin nadliczbowych,

jeli stawka pracownika zalena jest od miejsca wykonywania pracy, tj. od
pracy wkraju lub za granic?
Sd Najwyszy stoi na stanowisku, e jeeli firma ustalia dwie odrbne stawki

pac za prac wPolsce iza granic, to pracownik, ktry pracuje wnadgodzinach,
powinien otrzyma pensj wedug stawek zalenych od miejsca wykonanej pra-
cy (wyrok SN z9 lutego 2010 r., sygn. akt IPK 157/09, OSNP 2011/1516/200).
Wkonsekwencji naley ustali, czy godziny nadliczbowe pracy przypaday wkra-
ju czy za granic istosownie do tego przyj albo wynagrodzenie przypadajce
za czas pracy wPolsce, albo za czas pracy poza jej granicami.
Czy ryczat za nadgodziny jest staym skadnikiem wynagrodzenia?
Ryczat jest staym skadnikiem wynagrodzenia. Powinien by traktowany jak

wynagrodzenie zasadnicze iwypaca si go za czas wrzeczywistoci przepraco-
wany. Wkonsekwencji jego wysoko stosownie do okolicznoci moe ulec ob-
nieniu wprzypadku np. nieobecnoci wpracy. Stao ryczatu polega na tym,
e wypacany jest zawsze wtedy, gdy nalene jest wynagrodzenie zasadnicze.
Ryczat wypaca si rwnie wtedy, gdy wdanym miesicu pracownik nie prze-
pracowa ani jednej godziny nadliczbowej.
71
Czas pracy 2015
Wjakich okresach naley rozlicza ryczaty za nadgodziny ijak to robi?
Rozliczenie ryczatu za prac w godzinach nadliczbowych powinno nastpi

wokresach wskazanych wumowie oprac najczciej miesicznych. Dopusz-
czalne wydaje si uzgodnienie wypacania ryczatu wokresach rwnych okre-
som rozliczeniowym, jeeli strony przewiduj, e godziny nadliczbowe genero-
wane przez pracownika bd godzinami nadliczbowymi ztytuu przekroczenia
przecitnej tygodniowej normy czasu pracy. Wysoko ryczatu za prac wgo-
dzinach nadliczbowych powinna by wkadym przypadku ustalana wsposb in-
dywidualny zkadym zpracownikw, poniewa uzaleniona jest od zada, kt-
re bd przez nich wykonywane. Oglne zasady ustalania wysokoci ryczatu
mog oczywicie by przez pracodawc wprowadzone wobowizujcym wza-
kadzie regulaminie wynagradzania lub ukadzie zbiorowym pracy. Oszacowana
iprzyznana kwota ryczatu nie wycza prawa pracownika do ubiegania si po
zakoczeniu okresu rozliczeniowego ododatek za prac wgodzinach nadlicz-
bowych, ktre nie zostay zrekompensowane wramach ryczatu. Jeeli wymiar
godzin nadliczbowych faktycznie przepracowanych jest zbliony do szacowa-
nego, nie ma podstaw do dania rnicy przez pracownika. Dopiero jeli wy-
miar ten wsposb istotny odbiega od szacowanego, godziny nadliczbowe naley
rozliczy na zasadach oglnych. Wtakim przypadku, majc na uwadze, e pra-
codawca nie prowadzi ewidencji godzin pracy, to pracownik powinien wskaza
pracodawcy, e faktyczna kwota godzin nadliczbowych odbiega od kwoty ry-
czatu oraz przedstawi stosowne dowody. Na tej podstawie pracodawca zade-
cyduje odaniu jeeli uzna je za zasadne, powinien dopaci rnic pomidzy
kwot nalen na zasadach oglnych akwot wypaconego ryczatu.
Czy przyznanie ryczatu za prac wgodzinach nadliczbowych wkadym

przypadku zwalnia pracodawc zobowizku prowadzenia ewidencji go-
dzin pracy?
Zgodnie ze stanowiskiem Sdu Najwyszego wprowadzenie ryczatu nie moe

zwalnia pracodawcy zobowizku prowadzenia ewidencji godzin przepraco-
wanych, wtym liczby godzin nadliczbowych, wsytuacji gdy ewidencjonowanie
czasu pracy jest moliwe (wyrok z19 maja 2004 r., sygn. akt IPK 630/03, OSNP
2005/3/37). Wprowadzenie ryczatu za prac wgodzinach nadliczbowych jest
uzasadnione tylko jeli przeprowadzenie kontroli precyzyjnej liczby przepraco-
wanych godzin graniczy zniemoliwoci. Jeli warunki te nie s spenione, po-
mimo wprowadzenia ryczatu, obowizek ewidencji czasu pracy nadal bdzie
obcia pracodawc. Stanowisko to budzi wtpliwoci, bo przepis nie uzalenia
obowizku ewidencjonowania godzin pracy od moliwoci ich ewidencjonowa-
nia, ale od faktu wypacania ryczatu ten za moe by wprowadzony wo-
bec okrelonej grupy pracownikw. Uwaam, e pracodawca nie ma obowizku
72
ewidencjonowania godzin pracy w przypadku osb otrzymujcych ryczat. Co

wicej, jeeli wobec danej grupy istnieje moliwo ewidencjonowania godzin
pracy, to pod znakiem zapytania stoi sensowno wypacania ryczatu dla takich
pracownikw.
Art. 1512. [Udzielenie czasu wolnego od pracy]

1. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych praco-
dawca, na pisemny wniosek pracownika, moe udzieli mu wtym samym wy-
miarze czasu wolnego od pracy.
2. Udzielenie czasu wolnego wzamian za czas przepracowany wgodzinach
nadliczbowych moe nastpi take bez wniosku pracownika. Wtakim przy-
padku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpniej do koca okresu
rozliczeniowego, wwymiarze opoow wyszym ni liczba przepracowanych
godzin nadliczbowych, jednake nie moe to spowodowa obnienia wynagro-
dzenia nalenego pracownikowi za peny miesiczny wymiar czasu pracy.
3. Wprzypadkach okrelonych w 1 i2 pracownikowi nie przysuguje doda-
tek za prac wgodzinach nadliczbowych.
Czy udzielenie czasu wolnego na wniosek pracownika musi nastpi

do koca okresu rozliczeniowego?
Nie. Przepis nie okrela terminu, w jakim czas wolny ma by wykorzystany,

w przeciwiestwie do 2, ktry limituje termin do zakoczenia okresu rozli-
czeniowego. Oznacza to, e udzielenie czasu wolnego moe nastpi nawet po
zakoczeniu okresu rozliczeniowego. Jest to wskazane szczeglnie jeli o takie
rozwizanie wnioskuje sam pracownik. Pracownik dziki takiemu rozwizaniu
moe wykorzysta czas wolny wraz z urlopem wypoczynkowym lub po jego za-
koczeniu albo w innym terminie przez siebie wybranym. Niedopuszczalne jest
rwnie udzielenie zatrudnionemu w systemie przerywanego czasu pracy czasu
wolnego w zamian za prac w godzinach nadliczbowych w okresie przerwy wy-
nikajcej z rozkadu czasu pracy (wyrok SN z 23 czerwca 2009 r., sygn. akt III PK
18/09, OSNP 2011/34/35).
Czy czas wolny moe zosta udzielony z gry, przed wystpieniem go-
dzin nadliczbowych?
Uwaam, e dopuszczalne jest udzielenie czasu wolnego przed wystpieniem

godzin nadliczbowych, jeeli ich wystpienie jest pewne. Jeeli wponiedziaek
73
Czas pracy 2015
okazuje si, e pracownik wzwizku znieobecnoci innego pracownika b-

dzie musia wiadczy prac wniepracujc dla niego wedug rozkadu sobo-
t, wwczas moe uzgodni zpracodawc skorzystanie zczasu wolnego np.
wpitek.
W jakim wymiarze udzieli pracownikowi czasu wolnego w zamian

za 4 godziny nadliczbowe, jeli pracodawca udziela czasu wolnego bez
wniosku pracownika?
Wwymiarze 6 godzin. Jeli do udzielenia czasu wolnego wzamian za prac nad-

liczbow dochodzi w wyniku decyzji podjtej przez pracodawc bez wniosku
pracownika, czas wolny udzielany jest wpodwyszonym wymiarze, tj. 150% cza-
su pracy nadliczbowej. Jeeliby zwnioskiem wystpi pracownik, czas ten wy-
nosiby 4 godziny. Wtym przypadku czas wolny udzielany wzamian za prac
wgodzinach nadliczbowych udzielany jest wwymiarze odpowiadajcym liczbie
nadgodzin. Majc na uwadze, e czasu wolnego bez wniosku pracownika naley
udzieli do koca okresu rozliczeniowego, pracodawca nie bdzie mg skorzy-
sta ztego uprawnienia, jeeli godziny nadliczbowe wystpi wostatnim dniu
okresu rozliczeniowego nie zdy bowiem udzieli czasu wolnego do koca
tego okresu.
Czy za prac wgodzinach nadliczbowych mona otrzyma jednoczenie

czas wolny idodatek?
Nie. Przepis wycza prawo do dodatku za prac wgodzinach nadliczbowych,

jeli pracownik za konkretne godziny pracy ma otrzyma czas wolny. Nic nie stoi
jednak na przeszkodzie, aby cz godzin nadliczbowych bya rekompensowa-
na przez wypat dodatku, acz oddana wramach czasu wolnego. Co wicej
pracodawca moe, zgodnie zzasad uprzywilejowania pracownika, wprowadzi
np. do regulaminu wynagradzania zasad podwjnego rekompensowania go-
dzin nadliczbowych czasem wolnym idodatkiem.
Czy wymiar czasu wolnego wzamian za czas przepracowany wgodzinach

nadliczbowych jest zaleny od rodzaju rekompensowanych godzin?
Nie. Dodatek za godziny nadliczbowe rni si wzalenoci od rodzaju rekom-

pensowanych godzin czas wolny nie. Pracodawca powinien udzieli czasu
wolnego wwymiarze, ktry jest niezaleny od rodzaju rekompensowanych go-
dzin nadliczbowych, tj. dobowych czy redniotygodniwych. Nie ma rwnie zna-
74
czenia, czy byy to godziny nadliczbowe wystpujce wniedziel, wito czy te

zwyky dzie roboczy.
Art. 1513. [Dzie wolny od pracy]

Pracownikowi, ktry ze wzgldu na okolicznoci przewidziane wart. 151 1
wykonywa prac wdniu wolnym od pracy wynikajcym zrozkadu czasu pra-
cy w przecitnie piciodniowym tygodniu pracy, przysuguje w zamian inny
dzie wolny od pracy udzielony pracownikowi do koca okresu rozliczeniowe-
go, wterminie znim uzgodnionym.
Wjakim wymiarze naley udzieli czasu wolnego, jeli pracownik wykony-

wa prac przez 3 godziny wsobot rozkadowo woln od pracy?
Naley udzieli caego dnia wolnego pomimo wykonywania przez pracowni-

ka pracy tylko wwymiarze 3 godzin. Zprzepisu wynika wprost, e niezalenie
od liczby godzin pracy wtym dniu pracownikowi przysuguje dodatkowo cay
dzie wolny od pracy. Naley pamita, e udzielenie tego dnia wolnego po-
winno nastpi wtym samym okresie rozliczeniowym. Celem udzielenia cae-
go dnia wolnego jest zapewnienie realizacji przecitnie 5-dniowego tygodnia
pracy.
Czy mona obniy proporcjonalnie wynagrodzenie, udzielajc caych dni

wolnych wzamian za 5 godzin pracy wsobot?
Nie. Udzielenie dnia wolnego za prac w dniu rozkadowo wolnym od pracy

moe spowodowa wpraktyce wtpliwoci dotyczce sposobu ustalenia wy-
nagrodzenia. Dla przykadu pracownik wezwany do pracy wtakie dni praco-
wa krcej, ni by to wynikao znormy czasu pracy ustalonej wtym dniu, za co
otrzyma dzie wolny od pracy, wktrym praca bya zaplanowana na duszy
okres. Wkonsekwencji pracownik moe wtakiej sytuacji nie przepracowa pe-
nego wymiaru czasu pracy przewidzianego wdanym okresie. Skoro natomiast
nie przepracowa wpeni zaplanowanego wymiaru, nie jest jasne, czy powinien
otrzyma wynagrodzenie stosownie do pracy wykonanej, czy te wynikajcej
zplanu. Trzeba jednak zgodzi si ze stanowiskiem dominujcym wrd doktry-
ny prawa pracy, e naley wtakim przypadku przyzna pracownikowi wynagro-
dzenie wwysokoci wyszej.
75
Czas pracy 2015
Czy jeli pracownik wdniu rozkadowo wolnym od pracy wykonywa pra-

c wwymiarze 12 godzin, pracodawca musi udzieli dnia wolnego wdniu,
wktrym pracownik mia wykonywa prac wtym samym wymiarze, czy
te moe udzieli go wdniu, wktrym praca miaa obejmowa tylko 4 go-
dziny?
Nie. Problem ten dotyczy gwnie rwnowanego czasu pracy. Pracodawca nie
ma obowizku dostosowywa dnia wolnego przyznawanego za dzie, wkt-
rym pracownik wykonywa prac wdniu rozkadowo wolnym opracy, tak aby
wymiar czasu pracy wobu dniach si zgadza. Jeli pracownik wdniu wolnym
wrzeczywistoci wykonywa prac wwymiarze przekraczajcym 8 godzin, pra-
codawca moe odda wzamian dzie wolny, wktrym przewidywana bya pra-
ca wwymiarze krtszym.
Czy pracodawca moe samodzielnie ustali termin udzielenia pracowniko-

wi dnia wolnego za prac wwoln sobot?
Nie. Termin udzielenia dnia wolnego naley ustali wporozumieniu zpracowni-

kiem. Kodeks nie precyzuje, wjakiej formie pracodawca ipracownik maj poczy-
ni takie ustalenia. Wydaje si, e nie ma potrzeby stosowania wtym przypadku
jakiejkolwiek formy szczeglnej. Wystarczajce bdzie uzgodnienie terminu tego
dnia za porednictwem korespondencji e-mailowej czy telefonicznie.
Czy za prac wwoln sobot zamiast udzielania dnia wolnego mona wy-
paci wynagrodzenie?
Przepisy nie przewiduj takiej moliwoci, cho w doktrynie uznaje si to za

dopuszczalne. Co do zasady wypata wynagrodzenia wmiejsce udzielenia dnia
wolnego powinna by uznana za niedopuszczaln. Jednak nie mona takiego
przypadku cakowicie wykluczy. Przepisy nie przewiduj rozwizania wsytu-
acji, gdy pracodawca ipracownik nie bd mogli porozumie si co do kon-
kretnej daty udzielenia dnia wolnego ani gdy godziny nadliczbowe wyst-
pi pod koniec okresu rozliczeniowego. W takim przypadku rozwizaniem
moe okaza si wypata wynagrodzenia. Za takim rozwizaniem przemawia
wszczeglnoci interes pracownika, ktrego czas pracy powinien zosta mimo
wszystko zrekompensowany. Problem ten zosta dostrzeony przez ustawo-
dawc iby moe doczeka si wnajbliszym czasie rozwizania. Poselski pro-
jekt ustawy o zmianie kodeksu pracy (nr druku sejmowego 2777) przewidu-
je dodanie do komentowanego przepisu 2. Projekt zakada, e na wniosek
pracownika lub w razie braku moliwoci udzielenia dnia wolnego od pracy
wzamian za prac wdniu wolnym od pracy pracownikowi przysugiwa b-
76
dzie dodatek do wynagrodzenia w wysokoci okrelonej w art. 1511 1 pkt 1

(tj. 100%) za kad godzin pracy wdniu wolnym od pracy. Zuzasadnienia pro-
jektu wynika, e proponowane zmiany maj utrzyma generaln zasad szcze-
glnej ochrony pracownika przez zapewnienie prawa do odpoczynku izasady
rekompensaty wnaturze iumoliwienia regeneracji si pracownika. Maj jed-
nak umoliwi rwnie rekompensat pienin.
Art. 1514. [Praca poza normalnymi godzinami pracy]

1. Pracownicy zarzdzajcy wimieniu pracodawcy zakadem pracy ikie-
rownicy wyodrbnionych komrek organizacyjnych wykonuj, w razie ko-
niecznoci, prac poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wy-
nagrodzenia oraz dodatku z tytuu pracy w godzinach nadliczbowych,
zzastrzeeniem 2.
2. Kierownikom wyodrbnionych komrek organizacyjnych za prac wgo-
dzinach nadliczbowych przypadajcych wniedziel iwito przysuguje pra-
wo do wynagrodzenia oraz dodatku ztytuu pracy wgodzinach nadliczbowych
wwysokoci okrelonej wart. 1511 1, jeeli wzamian za prac wtakim dniu nie
otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
Jak rozlicza nadgodziny osb zajmujcych stanowiska kierownicze?
Naley wkadym przypadku ustali, czy osoba zajmujca konkretne stanowi-

sko kierownicze spenia przesanki, aby uzna j za pracownika zarzdzajce-
go wimieniu pracodawcy zakadem pracy lub kierownika wyodrbnionej ko-
mrki organizacyjnej. Wtakich przypadkach pracownikom tym nie przysuguje
prawo do wynagrodzenia oraz dodatku ztytuu pracy wgodzinach nadliczbo-
wych (zwyjtkiem pracy wniedziel lub wita zob. uwagi poniej). Przez
pracownikw zarzdzajcych zakadem pracy wimieniu pracodawcy rozumie
si pracownikw kierujcych jednoosobowo zakadem pracy iich zastpcw
lub pracownikw wchodzcych wskad kolegialnego organu zarzdzajcego
zakadem pracy oraz gwnych ksigowych (zob. uwagi do art. 128 2 pkt 2
k.p.). Sd Najwyszy wswym orzecznictwie wsposb konsekwentny stoi na
stanowisku, e pracownik, ktry kierujc wyodrbnion komrk organizacyj-
n wykonuje rwnoczenie prac na rwni zczonkami kierowanego zespou,
nie moe by uznawany za kierownika komrki organizacyjnej wrozumieniu
art. 1514 1 k.p. (zob. wyrok SN z8 marca 2011 r., sygn. akt II PK 221/10, OSNP
2012/910/111; z17 listopada 1981 r., sygn. akt IPR 92/81, OSNC 1982/56/82; z13
stycznia 2005 r., sygn. akt II PK 114/04, OSNP 2005/16/245; z3 grudnia 2008 r.,
sygn. akt IPK 107/08, OSNP 2010/1112/133). Pracownik kierujcy komrk or-
ganizacyjn, wyodrbnion wstrukturze organizacyjnej zakadu pracy nie b-
77
Czas pracy 2015
dzie podlega ograniczeniom prawa do nadgodzin, jeli samodzielno zespou,

ktrym kieruje, sprowadza si do wykonania planu sprzeday, swoboda wza-
rzdzaniu grup konsultantw polega na nadzorowaniu ich pracy, przy czym
kierownik ten nie ma prawa organizowania im pracy iwszystko musi konsulto-
wa ze swoim przeoonym (wyrok SN z21 maja 2008 r., sygn. akt IPK 262/07,
LEX nr 491433). Susznie wskaza Sd Apelacyjny wKatowicach, e pracownik
bdcy zuwagi na zajmowane stanowisko przeoonym wstosunku do innych
osb, lecz nieposiadajcy kompetencji do kierowania oddziaem zarwno pod
wzgldem organizacyjnym, jak iekonomicznym, nie jest kierownikiem wyod-
rbnionej komrki organizacyjnej (wyrok SA wKatowicach z22 grudnia 2011 r.,
sygn. akt III APA 43/11, LEX nr 1238703).
Czy dopuszczalne jest takie planowanie pracy pracownikw zarzdzaj-

cych zakadem pracy, ktre bdzie przewidywao zgry prac wgodzi-
nach nadliczbowych?
Nie. Komentowany przepis nie upowania pracodawcw do stosowania ta-

kich rozwiza organizacyjnych, ktre zgry zakadaj wymg wykonywa-
nia pracy wsposb stay isystematyczny wgodzinach nadliczbowych przez
pracownikw zajmujcych stanowiska kierownicze. Sd Najwyszy stoi na
stanowisku, e praca takich pracownikw wgodzinach nadliczbowych do-
puszczalna jest tylko wyjtkowo, oile zaistnieje taka konieczno (wyrok SN
z5 lutego 1976 r., sygn. akt IPRN 58/75, OSNC 1976/10/223). Zadania zatrud-
nionego na stanowisku kierowniczym powinny by tak okrelone, by ich wy-
konanie w normalnym czasie pracy byo obiektywnie moliwe (wyrok SN
z27 czerwca 1977 r., sygn. akt IPRN 86/77, LEX nr 14397). Jeeli bdzie inaczej,
to pracownicy tacy bd mieli prawo do wynagrodzenia idodatku ztytuu
pracy wgodzinach nadliczbowych.
Czy jeli w umowie o prac uzgodniono, e pracownik bdzie zajmowa

stanowisko kierownika punktu obsugi klienta, przysugiwa mu moe
wynagrodzenie idodatek ztytuu pracy wgodzinach nadliczbowych?
Tak. Tre umowy oprac nie przesdza owyczeniu prawa do tego wynagro-
dzenia idodatku. Kluczowym kryterium zakwalifikowania pracownika do gru-
py kierownikw jednostek organizacyjnych jest zakres ich obowizkw (upraw-
nie) oraz ocena odrbnoci kierowanej przez nich komrki, anie tre wicej
strony umowy oprac (zob. wyrok SN z17 listopada 1981 r., sygn. akt IPR 92/81,
OSNC 1982/56/82).
78
Jakie wynagrodzenie przysuguje za prac w godzinach nadliczbowych

wprzypadku gwnego ksigowego?
Samo zajmowanie stanowiska gwnego ksigowego nie przesdza obraku pra-

wa do wynagrodzenia idodatku za godziny nadliczbowe. Prawo do wynagro-
dzenia idodatku za prac wgodzinach nadliczbowych wprzypadku gwnego
ksigowego zaley od konkretnych okolicznoci wykonywania przez niego obo-
wizkw, atake struktury organizacyjnej pracodawcy. Wkadym przypadku
naley bada, czy wstrukturze firmy gwny ksigowy jest osob zarzdzajc
wimieniu pracodawcy zakadem pracy. Zdarza si bowiem, e pomimo i pra-
cownik wykonuje prac gwnego ksigowego, to do jego obowizkw naley
szereg innych czynnoci ocharakterze typowo technicznym zzakresu obsu-
gi rachunkowej, ksigowej ikadrowej pracodawcy. Wtakich przypadkach, jeli
gwny ksigowy wykonuje jednoczenie istale prac szeregowego pracownika,
nie obejmuje go wyczenie od prawa do wynagrodzenia oraz dodatku ztytuu
pracy wgodzinach nadliczbowych.
Czy wpewnych sytuacjach pracownik zajmujcy stanowisko kierownicze

moe otrzyma wynagrodzenie oraz dodatek za prac wgodzinach nad-
liczbowych?
Tak. Dotyczy to wycznie kierownikw wyodrbnionych komrek organiza-

cyjnych. Osobom tym przysuguje prawo do wynagrodzenia oraz do dodatku
wwysokoci 100% wynagrodzenia ztytuu pracy wgodzinach nadliczbowych
przypadajcych wniedziel iwito. Takie wiadczenia s nalene tylko jeeli
wzamian za prac wtakim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
Komentowany przepis nie przewiduje jednak takiej rekompensaty pracy dla osb
zarzdzajcych zakadem pracy.
Art. 1515. [Dyur]

1. Pracodawca moe zobowiza pracownika do pozostawania poza nor-
malnymi godzinami pracy w gotowoci do wykonywania pracy wynikajcej
zumowy oprac wzakadzie pracy lub winnym miejscu wyznaczonym przez
pracodawc (dyur).
2. Czasu dyuru nie wlicza si do czasu pracy, jeeli podczas dyuru pracow-
nik nie wykonywa pracy. Czas penienia dyuru nie moe narusza prawa pra-
cownika do odpoczynku, oktrym mowa wart. 132 i133.
3. Za czas dyuru, zwyjtkiem dyuru penionego wdomu, pracownikowi
przysuguje czas wolny od pracy wwymiarze odpowiadajcym dugoci dyu-
ru, awrazie braku moliwoci udzielenia czasu wolnego wynagrodzenie wy-
79
Czas pracy 2015
nikajce zjego osobistego zaszeregowania, okrelonego stawk godzinow lub

miesiczn, ajeeli taki skadnik wynagrodzenia nie zosta wyodrbniony przy
okrelaniu warunkw wynagradzania 60% wynagrodzenia.
4. Przepisu 2 zdanie drugie oraz 3 nie stosuje si do pracownikw zarz-
dzajcych wimieniu pracodawcy zakadem pracy.
Czy zleceniobiorca moe by zobowizany do penienia dyuru?
Umowa-zlecenie podlega prawu cywilnemu i zgodnie z zasad swobody

umw strony mog wprowadzi do umowy-zlecenia takie postanowienia.
Takie postanowienie wie si jednak zryzykiem, gdy moe rodzi wtpli-
woci dotyczce cywilnoprawnego charakteru takiej umowy. Skoro bowiem
zleceniobiorca ma peni dyur, oznacza to, e bdzie pozostawa wdyspo-
zycji pracodawcy. To stanowi natomiast cech stosunku pracy odrniaj-
c go od stosunkw cywilnoprawnych, wprzypadku ktrych dysponowanie
osob wykonujc zlecenie sprowadza si do oceny wykonania zlecenia, anie
samego sposobu wykonywania zlecenia. Co prawda Sd Najwyszy wwyro-
ku z25 kwietnia 2014 r. (sygn. akt II PK 200/13, LEX nr 1477442) wskaza, e
wydawanie polece zleceniobiorcy mieci si wzasadzie swobody umw, to
jednak w przypadku wtpliwoci co do natury takiego stosunku sd moe
uzna zobowizanie do penienia dyuru jako przemawiajce za istnieniem
stosunku pracy.
Czy wzadaniowym czasie pracy pracodawca moe zobowiza pracowni-

ka do penienia dyuru pod telefonem?
Dyur mona wyznaczy poza normalnymi godzinami pracy, ktrych wprzy-

padku zadaniowego czasu pracy co do zasady nie ma. Normalne godziny pracy
to bowiem sztywno narzucone przez pracodawc godziny rozpoczynania iko-
czenia pracy. Problem zatem sprowadza si do kwestii moliwoci wyznaczenia
konkretnych godzin albo pr doby, wktrych pracownik ma wykonywa prac
wzadaniowym systemie czasu pracy. Tylko takie rozplanowanie doby pozwala
bowiem na sztywne wyznaczenie godzin penienia dyuru. Wzadaniowym cza-
sie pracy dopuszczalne jest narzucanie pracownikowi pewnych sztywnych ele-
mentw wcigu dnia, jak np. godzin kontaktu zpracodawc, czy te pory dnia,
wktrej praca ma by wykonywana jeeli jest to uzasadnione rodzajem pracy.
Mona wyznaczy pewien przedzia czasowy, wktrym praca powinna by wy-
konywana, np. przed poudniem czy po poudniu. Skoro natomiast kodeks pra-
cy nie wycza uprawnienia pracodawcy do wyznaczenia pracownikowi dyu-
ru winnych godzinach ni uzgodnione zpracownikiem, nie ma przeszkd, aby
wprowadzi dyur wprzypadku zatrudnionego wsystemie zadaniowym. Wta-
80
kim przypadku dyur bdzie wyznaczony sztywno, apracownik bdzie decydo-

wa ogodzinach pracy poza czasem dyuru. Warto podkreli, e wprzypadku
wykonujcych prac wzadaniowym systemie czasu pracy to sami pracowni-
cy powinni zadba oto, by zapewni przestrzeganie norm czasu pracy, wtym
odpowiedniego odpoczynku dobowego. Oznacza to, e dyur tak jak wprzy-
padku zatrudnionych wpodstawowym systemie czasu pracy nie moe prze-
kracza 5 godzin (24 godz. 8 godz. pracy 11 godz. odpoczynku), chyba e wy-
znaczony jest tylko na te dni, wktre pracownik zaplanowa sobie prac krtsz
ni 8 godzin.
Czy wczasie korzystania przez pracownika zodpoczynku mog wyznacza

mu dyury pod telefonem wdomu?
Nie. Wyznaczenie dyuru nie moe prowadzi do naruszenia norm odpoczyn-

ku zapewnionych wszystkim pracownikom wkodeksie pracy. Przepis stanowi
otym wprost wskazujc, e dyur nie moe narusza prawa pracownika do
odpoczynku, oktrym mowa wart. 132 i133 k.p. Wokresie tego odpoczynku
nie ma moliwoci zobowizania go do penienia dyuru. Podobnie nie ma
moliwoci wyznaczenia dyuru wokresie odpoczynku tygodniowego. Obej-
muje on 35 kolejnych godzin wkadym tygodniu pracy, ktre powinny cz-
ciowo przypada wniedziel. Co prawda, jeli pracownik wtrakcie dyuru
bdzie pozostawa pod telefonem, nabiera on nieco innego charakteru ni
dyur peniony wmiejscu wykonywania pracy (wszczeglnoci czas taki na-
ley wodmienny sposb rozlicza). Jednake taki dyur, podobnie jak dyur
wzakadzie pracy, nie moe narusza przewidzianych okresw odpoczynku.
Takie stanowisko zajmuj rwnie sdy rozstrzygajce spory zpracownika-
mi pozostajcymi pod dyurem telefonicznym (zob. m.in. wyrok Sdu Naj-
wyszego z9 grudnia 2011 r., sygn. akt II PK 115/11, OSNP 2013/910/103 oraz
wyrok Sdu Apelacyjnego wBiaymstoku z18 lutego 2014 r., sygn. akt III APa
3/14, LEX nr 1527250).
Czy godziny dyuru wskali doby podlegaj limitowi?
Tak. Co prawda nie wynika to bezporednio zprzepisw kodeksu, jednak po-

rednio jest zwizane zograniczeniami wynikajcymi zodpoczynku dobowe-
go. Wkadej dobie odpoczynek ten powinien obejmowa co najmniej 11 godzin,
co oznacza, e dyur moe trwa maksymalnie 5 godzin (24 godz. 8 godz.
11 godz.), chyba e wtym dniu pracownik zobowizany jest pracowa krcej
ni 8 godzin.
81
Czas pracy 2015
Czy pracownikowi, ktry pracuje od poniedziaku do pitku ikoczy pra-

c wpitek ogodz. 15.00, mona wyznaczy dyur domowy wniedziel
od 7.00 rano?
Tak. Pracownik ma bowiem zapewniony odpoczynek zarwno 11-godzinny, jak

rwnie 35-godzinny.
Kto ustala termin udzielenia czasu wolnego od pracy wwymiarze odpo-

wiadajcym dugoci dyuru?
Czas dyuru w pierwszej kolejnoci rekompensowany jest pracownikowi czasem

wolnym od pracy w wymiarze odpowiadajcym dugoci dyuru. Termin wyko-
rzystania czasu wolnego ustala pracodawca przepisy nie wymagaj uzgodnie-
nia terminu czasu wolnego z pracownikiem.
Czy pracownikowi, ktremu wyznaczono dyur w domu, moe zosta

przyznany ryczat za ten dyur?
Tak. Co do zasady pracodawca nie ma obowizku rekompensowania dyuru do-

mowego wynagrodzeniem. Taka moliwo nie jest natomiast wykluczona, po-
niewa niewtpliwie takie rozwizanie jest dla pracownika korzystniejsze ni
wynikajce z powszechnie obowizujcych przepisw. Jeliby natomiast pra-
codawca usiowa wprowadzi tego typu ryczat i jednoczenie postanowi, e
w jego ramach mieci si bdzie rwnie ewentualne wynagrodzenie pracow-
nika za prac wykonywan po wezwaniu z dyuru domowego, to nie wyczy to
obowizku pracodawcy penej rekompensaty takiej pracy, jeeli ryczat okae si
za may. Sd Najwyszy w odniesieniu do ryczatu z art. 1511 4 k.p. stoi bowiem
na stanowisku, e wysoko ryczatu nie moe odbiega na niekorzy od kwot
wynagrodzenia i dodatku, ktre w danym okresie przysugiwayby pracowni-
kowi na zasadach oglnych. Taka regulacja nie pozbawia pracownika roszcze
o wynagrodzenie za prac w godzinach nadliczbowych, nieobjtych ryczatem
(zob. wyrok SN z 12 wrzenia 2008 r., sygn. akt I BP 4/08, LEX nr 658158).
Czy pracownik zarzdzajcy wimieniu pracodawcy zakadem pracy powi-

nien otrzyma rekompensat za czas dyuru?
Nie. Pracownik zarzdzajcy wimieniu pracodawcy zakadem pracy nie moe

domaga si adnej rekompensaty za czas dyuru.
82
Czy pracownikowi zarzdzajcemu wimieniu pracodawcy zakadem pracy

mona wyznaczy dyur zpominiciem 11-godzinnego odpoczynku dobo-
wego i35-godzinnego odpoczynku tygodniowego?
Tak. Pracodawca wyznaczajc dyur pracownikowi zarzdzajcemu wimieniu

pracodawcy zakadem pracy, nie jest zwizany normami odpoczynku dobowego
itygodniowego. Dla przykadu, moe przewidzie, e pracownik taki ma obo-
wizek pozostawa pod telefonem na dyurze domowym wokresie obejmuj-
cym cay weekend. Warto podkreli, e tacy pracownicy maj prawo do przy-
najmniej 24-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego zgodnie
zart. 133 2 k.p. Przepisy wtym zakresie nie s spjne tacy pracownicy bd
mogli dyurowa, ale nie bd mogli podczas dyuru wrazie potrzeby wykony-
wa pracy, bo naruszy to przysugujce im prawo do 24-godzinnego nieprze-
rwanego odpoczynku. Na kocu warto wspomnie, e dyur takich osb to do
osobliwy przypadek, majc na uwadze, e pracownik zarzdzajcy zakadem
pracy sam siebie musiaby zobowiza do dyurowania.
Art. 1516. [Prawo do dodatku w niepenym okresie rozliczeniowym]

1. W razie ustania stosunku pracy przed upywem okresu rozliczeniowe-
go pracownikowi przysuguje, oprcz normalnego wynagrodzenia, prawo do
dodatku, o ktrym mowa w art. 1511 1, jeeli w okresie od pocztku okresu
rozliczeniowego do dnia ustania stosunku pracy pracowa wwymiarze godzin
przekraczajcym normy czasu pracy, oktrych mowa wart. 129.
2. Przepis 1 stosuje si odpowiednio wrazie nawizania stosunku pracy
wtrakcie okresu rozliczeniowego.
Wjaki sposb rozliczy godziny nadliczbowe pracownika, ktry zwolni si

zpracy przed upywem okresu rozliczeniowego?
W przypadku gdy dochodzi do rozwizania umowy o prac przed upywem

okresu rozliczeniowego, naley rozliczy okres od pocztku okresu rozliczenio-
wego do dnia rozwizania umowy oprac. Wkonsekwencji ustalenie, czy pra-
cownik pracowa wdanym okresie rozliczeniowym wnadgodzinach, obejmie
tylko okres do dnia rozwizania umowy oprac. Taki sposb rozliczenia czasu
pracy pracownika stosuje si niezalenie od trybu, wjakim doszo do rozwiza-
nia stosunku pracy.
83
Czas pracy 2015
Wjaki sposb rozliczy godziny nadliczbowe pracownika, ktry zosta za-

trudniony wtrakcie okresu rozliczeniowego?
Reguy rozliczania czasu pracy majce zastosowanie wprzypadku rozwizania

umowy oprac stosuje si te do nawizania umowy oprac wtrakcie okre-
su rozliczeniowego. Wkonsekwencji ocena, czy doszo do przekroczenia norm
czasu pracy wdanym okresie rozliczeniowym, bdzie obejmowaa tylko czas od
momentu zatrudnienia do koca tego okresu rozliczeniowego.
84
Rozdzia 6.
Praca wporze nocnej
Art. 1517. [Praca nocna]

1. Pora nocna obejmuje 8 godzin midzy godzinami 21.00 a7.00.
2. Pracownik, ktrego rozkad czasu pracy obejmuje wkadej dobie co naj-
mniej 3 godziny pracy wporze nocnej lub ktrego co najmniej 1/4 czasu pra-
cy wokresie rozliczeniowym przypada na por nocn, jest pracujcym wnocy.
3. Czas pracy pracujcego wnocy nie moe przekracza 8 godzin na dob,
jeeli wykonuje prace szczeglnie niebezpieczne albo zwizane zduym wysi-
kiem fizycznym lub umysowym.
4. Wykaz prac, oktrych mowa w 3, okrela pracodawca wporozumieniu
zzakadow organizacj zwizkow, ajeeli upracodawcy nie dziaa zakadowa
organizacja zwizkowa zprzedstawicielami pracownikw wybranymi wtrybie
przyjtym udanego pracodawcy, oraz po zasigniciu opinii lekarza sprawujce-
go profilaktyczn opiek zdrowotn nad pracownikami, uwzgldniajc koniecz-
no zapewnienia bezpieczestwa pracy iochrony zdrowia pracownikw.
5. Przepis 3 nie dotyczy:
1) pracownikw zarzdzajcych wimieniu pracodawcy zakadem pracy;
2) przypadkw koniecznoci prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochro-
ny ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo usuni-
cia awarii.
6. Na pisemny wniosek pracownika, oktrym mowa w 2, pracodawca in-
formuje waciwego okrgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowni-
kw pracujcych wnocy.
Wjaki sposb pracodawca powinien okreli granice pracy wnocy?
Zreguy postanowienia, ktre z8 godzin midzy godz. 21.00 a7.00 bd uzna-

wane za por nocn, wprowadzane s wregulaminie pracy lub ukadzie zbio-
rowym pracy. Jeli pracodawca nie ma obowizku wprowadzenia regulaminu
pracy, oporze nocnej zawiadamia pracownikw winformacji przedstawionej na
pimie. Godziny pocztkowe ikocowe pory nocnej musz mieci si wgodzi-
nach wskazanych wkodeksie, tj. nie mona ustali, e pora nocna rozpoczyna si
ju o20.00 albo koczy o8.00.
85
Czas pracy 2015
Wjakich godzinach przypada pora nocna, jeli pracodawca nie okreli kon-
kretnych 8 godzin zprzedziau wskazanego wkodeksie?
Przepis nie daje wprost odpowiedzi na pytanie, na ktre z dziesiciu godzin

wskazanych wkodeksie przypada pora nocna, jeli pracodawca ich nie wyzna-
czy. Zjednej strony bdem byoby przyjmowanie, e wtakiej sytuacji pora noc-
na obejmuje pene dziesi godzin, skoro zwoli ustawodawcy ma trwa tylko
osiem godzin. Zdrugiej strony zaniedbania pracodawcy nie powinny obcia
pracownikw. W pierwszym rzdzie naley ustali por nocn woparciu ooko-
licznoci panujce upracodawcy, tj. za jakie godziny wypaca dodatek lub czy
istnieje u pracodawcy pora doby, w ktrej zmienia si organizacja pracy czy
te zmniejsza si liczba zaogi. Tytuem przykadu upracodawcy prowadzce-
go sklep wgodzinach od 6.00 do 22.00 naley przyj, e pora nocna przypada
wpozostaych godzinach. Wbraku jakichkolwiek wskazwek wmoim przeko-
naniu naley przyj poprzez analogi por nocn wyznaczon dla modocianych
wart. 203 11 k.p., tj. pomidzy 22.00 a6.00.
Czy s kategorie pracownikw, dla ktrych pora nocna przypada w in-

nych godzinach?
Tak. Mowa tutaj omodocianym, dla ktrego pora nocna przypada zawsze po-
midzy godzin 22.00 a6.00 nastpnego dnia, awszczeglnych przypadkach
zwizanych z modym wiekiem modocianego lub brakiem ukoczenia przez
niego gimnazjum, pomidzy godzin 20.00 a6.00.
Czy pracodawca moe rnicowa por nocn w przypadku rnych

grup pracownikw?
Tak. Nie ma przeciwskaza, aby godziny pory nocnej zostay okrelone wsposb
indywidualny dla rnych grup pracownikw lub wrnych porach roku.
Czy istniej jakie ograniczenia zatrudniania wporze nocnej?
Tak. Ograniczenia takie wprowadza m.in. sam kodeks pracy. Dotycz one po-
szczeglnych kategorii pracownikw wskazanych wprzepisach kodeksu. Wpo-
rze nocnej pracy nie mog wykonywa nastpujce grupy osb:
a) kobiety wciy (art. 178 1 k.p.),
b) osoby opiekujce si dziemi do lat 4 (art. 178 2 oraz art. 1891 1 k.p.), chyba
e wyraziy zgod na prac wporze nocnej,
86
Rozdzia 6. Praca wporze nocnej
c) pracownicy modociani (art. 203 1 k.p.),

d) pracownicy niepenosprawni (ustawa z dnia27 sierpnia 1997 r. orehabilitacji
zawodowej ispoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych; t.j. Dz.U.
z2011 r. Nr 127, poz. 721 zpn. zm.), chyba e zgod wyrazi wskazany wtych
przepisach lekarz.
Na jakie sankcje naraa si pracodawca, zatrudniajc te osoby w po-

rze nocnej?
Doprowadzajc do zatrudnienia takich osb wporze nocnej, pracodawca pope-

nia wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 pkt 5 k.p.) zagroone
kar grzywny wkwocie od 1000 z do 30 000 z.
Jaki wpyw na czas pracy kierowcw ma wykonywanie tej pracy wnocy?
Wprzypadku gdy praca jest wykonywana wporze nocnej, czas pracy kierowcy
nie moe przekracza 10 godzin wdanej dobie (art. 21 ustawy z dnia16 kwietnia
2004 r. oczasie pracy kierowcw; t.j. Dz.U. z2012 r., poz. 1155 zpn. zm.).
Czy pojcia pracujcy wnocy iwykonujcy prac wporze nocnej s to-

same?
Nie. S to rne pojcia. Osob wykonujc prac w porze nocnej jest kada
osoba, ktra wrzeczywistoci wykonuje prac wporze nocnej. Nie ma wtym
przypadku znaczenia, ile godzin pracy tej osoby przypada na por nocn. Zko-
lei pracujcym w nocy jest pracownik, ktrego rozkad czasu pracy obejmuje
wkadej dobie co najmniej 3 godziny pracy wporze nocnej lub ktrego co naj-
mniej 1/4 czasu pracy wokresie rozliczeniowym przypada na por nocn. Takie-
go pracownika obejmuj innego rodzaju ograniczenia ni wprzypadku pracow-
nika wykonujcego faktycznie prac wnocy.
Jakiej ochronie podlega pracujcy wnocy?
Dobowy wymiar czasu pracy takiego pracownika nie moe przekracza 8 godzin,
jeeli wykonuje prace szczeglnie niebezpieczne albo zwizane zduym wysi-
kiem fizycznym lub umysowym. To oznacza, e wobec takich pracownikw nie
mona ustali np. rwnowanego czasu pracy. Osiem godzin nie musi przypa-
87
Czas pracy 2015
da wcaoci wporze nocnej ograniczenie bdzie miao zastosowanie, gdy

pracownik wykonuje prac przez 3 godziny wporze nocnej, aprzez 5 poza por
nocn. Prace te powinny by ustalone przez pracodawc wspecjalnym wykazie
(zob. komentarz do 4 poniej).
Firma zatrudnia tylko kilka osb. Czy dopuszczalne jest, aby tylko jeden
pracownik reprezentujc ca zaog wspdziaa z pracodawc przy
ustalaniu wykazu prac szczeglnie niebezpiecznych albo zwizanych zdu-
ym wysikiem fizycznym lub umysowym?
Tak. Jeli u pracodawcy nie dziaa zakadowa organizacja zwizkowa, tre wy-
kazu podlega uzgodnieniu z przedstawicielami pracownikw. Przepis wspomina
o przedstawicielach pracownikw, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby jeli ze-
sp pracowniczy jest maych rozmiarw, zaog reprezentowa tylko jeden pra-
cownik musi to by jednak dobrowolna decyzja pracownikw o wyborze tylko
jednego przedstawiciela. Przepisy kodeksu wskazuj, e wyboru naley dokona
w trybie przyjtym u danego pracodawcy. Wykaz ustala si po zasigniciu opi-
nii lekarza sprawujcego profilaktyczn opiek zdrowotn nad pracownikami,
uwzgldniajc konieczno zapewnienia bezpieczestwa pracy i ochrony zdro-
wia pracownikw (art. 1517 4 k.p.).
Frezer pracowa na nocnej zmianie. Okoo 5.00 nad ranem wczci hali
produkcyjnej wybuch poar grocy utrat atwopalnego towaru prze-
chowywanego wzakadzie. Usunicie awarii wymagao pomocy ze strony
pracownika, wic pracodawca powierzy mu wykonywanie pracy jeszcze
do 8.00. Czy pracodawca naruszy prawo?
Nie. Zasad jest, e czas pracy pracujcego wnocy nie moe przekracza 8 go-
dzin na dob, jeeli wykonuje prace szczeglnie niebezpieczne albo zwizane
zduym wysikiem fizycznym lub umysowym. Praca przy uyciu maszyn takich
jak frezarka kwalifikowana jest jako szczeglnie niebezpieczna. Opisywany za-
kaz nie dotyczy jednak przypadkw koniecznoci prowadzenia akcji ratowniczej
wcelu ochrony ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo
usunicia awarii.
88
Czy pracodawca bdzie musia poinformowa okrgowego inspektora

pracy opracujcych wnocy, jeli ztakim wnioskiem wystpi pracownik
niepracujcy wnocy?
Nie. Taki obowizek powstanie tylko jeli zwnioskiem oprzekazanie informa-

cji inspektorowi pracy wystpi pracujcy wnocy. Uprawnienie do wystpienia
zwnioskiem, oktrym mowa wtym przepisie, nie przysuguje innym pracowni-
kw, nawet jeli wpewnym zakresie wykonuj oni prac wporze nocnej.
Wjakiej formie pracodawca powinien przekaza inspektorowi pracy infor-

macj opracujcym wnocy?
Przepisy kodeksu nie daj wprost odpowiedzi na to pytanie. Wskazane jest, aby
dla celw dowodowych przekaza t informacj wformie pisemnej. Naley pa-
mita, aby zachowa dokument potwierdzajcy dat nadania przesyki pocz-
towej zawierajcej t informacj albo kopi pisma z prezentat jej zoenia
bezporednio winspektoracie pracy. Zoony przez pracownika wniosek opoin-
formowanie waciwego okrgowego inspektora pracy ozatrudnieniu pracow-
nikw pracujcych wnocy oraz kopi informacji wtej sprawie skierowanej do
waciwego okrgowego inspektora pracy naley zoy wczci B akt osobo-
wych (rozporzdzenie MPiPS z28 maja 1996 r. wsprawie zakresu prowadzenia
przez pracodawc dokumentacji wsprawach zwizanych ze stosunkiem pracy
oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika; Dz.U. z1996 r. Nr 62,
poz. 286 zpn. zm.).
Art. 1518. [Dodatek do wynagrodzenia]

1. Pracownikowi wykonujcemu prac w porze nocnej przysuguje doda-
tek do wynagrodzenia za kad godzin pracy wporze nocnej wwysokoci 20%
stawki godzinowej wynikajcej zminimalnego wynagrodzenia za prac, usta-
lanego na podstawie odrbnych przepisw.
2. Wstosunku do pracownikw wykonujcych prac wporze nocnej sta-
le poza zakadem pracy dodatek, oktrym mowa w 1, moe by zastpiony
ryczatem, ktrego wysoko odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy
wporze nocnej.
89
Czas pracy 2015
Czy dodatek za prac wporze nocnej przysuguje tylko pracownikom pra-

cujcym wnocy, czy te wszystkim wykonujcym prac wporze nocnej?
Dodatek do wynagrodzenia przysuguje wszystkim pracownikom wykonujcym

prac wporze nocnej. Nie ma przy tym znaczenia, czy kwalifikuj si do pracow-
nikw pracujcych wnocy (zob. uwagi do art. 1517 2 k.p. powyej). Pracodawca
zobowizany jest zatem wypaca ten dodatek nawet jeli pracownik tylko jed-
norazowo lub sporadycznie wykonuje prac wnocy. Dodatek naley si tylko za
godziny pracy przypadajce wnocy.
Czy dodatek za prac wnocy dla kadego pracownika wynosi tyle samo?
Nie. Wysoko dodatku za prac w nocy uzaleniona jest m.in. od wymiaru

czasu pracy pracownika. Dodatek ten naley si za kad godzin pracy w po-
rze nocnej w wysokoci 20% stawki godzinowej, wynikajcej z minimalnego
wynagrodzenia za prac (w 2015 r. wynosi 1750 z). Wysoko stawki godzino-
wej ustala si poprzez podzielenie kwoty minimalnego wynagrodzenia za pra-
c przez wymiar czasu pracy danego pracownika w danym miesicu. Od tak
otrzymanej stawki godzinowej oblicza si 20%, a nastpnie wynik ten mnoy
przez liczb godzin przepracowanych w porze nocnej w danym miesicu. Za-
tem wysoko dodatku za prac w nocy bdzie zaleaa od rozkadu czasu pra-
cownika. Powysze oznacza, e wysoko dodatku dla tego samego pracow-
nika moe si zmienia w kolejnych miesicach, skoro poszczeglne miesice
maj rn liczb godzin pracy.
Czy w przypadku podroy subowej naley wypaci dodatek za prac

wnocy?
To zaley. Co do zasady podr subowa nie jest wliczana do czasu pracy,

chyba e ma miejsce wrozkadowych godzinach pracy pracownika albo pra-
cownik wykonuje prac podczas tej podry. Przyznanie dodatku za prac
wnocy za czas podry subowej bdzie zaleao od faktycznego wykony-
wania pracy wtrakcie tej podry. Jeli podr subowa wnocy bdzie pole-
gaa jedynie na przemieszczeniu si przez pracownika do okrelonego punktu
wykonywania czynnoci pracowniczych bez wykonywania pracy, nawet jeeli
ten czas bdzie wliczany do czasu pracy, to nie powstanie obowizek wypa-
ty dodatku.
90
Ile dodatkw przysuguje pracownikowi wykonujcemu prac w porze

nocnej wgodzinach nadliczbowych?
Pracownikowi takiemu przysuguj dwa dodatki. Nie ma przeszkd, aby pra-

cownikowi wykonujcemu prac wporze nocnej powierzy prac nadliczbow
zarwno wporze nocnej, jak ipo jej zakoczeniu, ju wtrakcie pory dziennej.
Wpraktyce najczciej wystpuje sytuacja, wktrej pracownik wykonujcy za-
zwyczaj prac wcigu dnia zuwagi na szczeglne zapotrzebowanie pracodawcy
zmuszony bdzie wykonywa prac nadliczbow wporze nocnej. Wtakim przy-
padku dodatek za prac wporze nocnej naley wypaci niezalenie od dodatku
za prac wgodzinach nadliczbowych. Trzeba przy tym pamita, e sposb obli-
czenia obu dodatkw rni si (dodatek za prac wporze nocnej oblicza si na-
wizujc do kwoty minimalnego wynagrodzenia za prac). Co wicej prac nad-
liczbow pracodawca moe zrekompensowa czasem wolnym prac wnocy
tylko dodatkiem.
Czy mona ustali wysoko dodatku za prac wnocy na poziomie wy-

szym ni 20% minimalnego wynagrodzenia za prac?
Tak. Nie budzi wtpliwoci, e wysoko dodatku moe zosta podwyszona na

korzy pracownika. Moe to nastpi poprzez zawarcie stosownego postano-
wienia wumowie oprac lub aktach wewntrzzakadowych obowizujcych
upracodawcy. Warto jednak pamita, e wysoko dodatku rni si wpo-
szczeglnych miesicach iwodniesieniu do poszczeglnych pracownikw, bo
stawka godzinowa wynikajca zminimalnego wynagrodzenia za prac oblicza-
na jest na podstawie wymiaru czasu pracy wdanym miesicu. Ustalenie zatem
wregulaminie stawki wkonkretnej kwocie moe okaza si za niskie w niekt-
rych miesicach. Ponadto naley mie na uwadze, e kwota minimalnego wyna-
grodzenia co do zasady wzrasta kadego roku. Takie ryzyko wyklucza podwy-
szenie punktu procentowego stawki godzinowej zamiast podwyszenia kwoty
stawki godzinowej.
Czy pracownik, ktry pobiera ryczat za prac wporze nocnej, moe si

domaga niezalenie od tego ryczatu rwnie dodatku za tak prac?
Co do zasady nie. Wysoko ryczatu za prac wnocy musi odpowiada prze-

widywanemu wymiarowi pracy wnocy. Moe si jednak zdarzy, e pracownik
wdanym okresie rozliczeniowym bdzie pracowa wporze nocnej wwikszej
liczbie godzin, ni przewidzia to pracodawca, szacujc przyznany mu ryczat.
Poprzez analogi mona stosowa orzecznictwo Sdu Najwyszego dotyczce
ryczatu za prac wgodzinach nadliczbowych (zob. m.in. wyrok SN z20 maja
91
Czas pracy 2015
1998 r., sygn. akt IPKN 143/98, OSNP 1999/12/389). Wrazie znacznych rozbie-
noci midzy faktycznym wymiarem pracy ponadwymiarowej aryczatem pra-
cownik ma prawo da wypacenia dodatku za godziny ponadwymiarowe nie-
objte ryczatem.
92
Rozdzia 7.
Praca wniedziele iwita
Art. 1519. [Dni wolne od pracy]

1. Dniami wolnymi od pracy s niedziele iwita okrelone wprzepisach
odniach wolnych od pracy.
2. Za prac wniedziel iwito uwaa si prac wykonywan midzy go-
dzin 600 wtym dniu agodzin 600 wnastpnym dniu, chyba e udanego pra-
codawcy zostaa ustalona inna godzina.
Czy sobota jest dniem wolnym od pracy?
Nie. Soboty nie mona uzna wobecnym stanie prawnym za dzie ustawowo
wolny od pracy. Wniosek taki nie wypywa ani zprzyjtej kodeksowo zasady pi-
ciodniowego tygodnia pracy, ani zinnych przepisw (zob. wyrok NSA z30 marca
2006 r., sygn. akt II GSK 401/05, LEX nr 197607).
Czy wszystkie wita s dniami wolnymi od pracy?
Nie. Aby ustali, czy dane wito jest dniem wolnym od pracy, trzeba sign do
ustawy z dnia18 stycznia 1951 r. odniach wolnych od pracy (Dz.U. z1951 r. Nr 4,
poz. 28 zpn. zm.). Artyku 1 wymienia oprcz niedziel zamknity katalog wit,
ktre trzeba kwalifikowa jako dni wolne rwnie wrozumieniu kodeksu pracy.
Potwierdza to stanowisko Sdu Najwyszego, wedug ktrego ustawa odniach
wolnych od pracy stanowi rdo prawa pracy, poniewa ksztatuje prawa iobo-
wizki pracownikw ipracodawcw wzakresie dni wolnych od pracy (por. wyrok
SN z 29 stycznia 2008 r., sygn. akt IPK 196/07, OSNP 2009/78/89). Do wit b-
dcych dniami wolnymi od pracy nale tylko:
a) 1 stycznia Nowy Rok,
b) 6 stycznia wito Trzech Krli,
c) pierwszy dzie Wielkiej Nocy,
d) drugi dzie Wielkiej Nocy,
e) 1 maja wito Pastwowe,
f) 3 maja wito Narodowe Trzeciego Maja,
g) pierwszy dzie Zielonych witek,
h) dzie Boego Ciaa,
i) 15 sierpnia Wniebowzicie Najwitszej Maryi Panny,
j) 1 listopada Wszystkich witych,
93
Czas pracy 2015
k) 11 listopada Narodowe wito Niepodlegoci,

l) 25 grudnia pierwszy dzie Boego Narodzenia,
m) 26 grudnia drugi dzie Boego Narodzenia.
Na tydzie przed witami Boego Narodzenia pracodawca obwieci

wzakadzie pracy, e Wigilia bdzie wolna od pracy. Jeli pomimo to pra-
cownik bdzie musia pracowa wWigili, czy prac wtym dniu traktowa
jako prac w zwyky dzie, czy jednak w wito?
Uznanie przez pracodawc danego dnia za wito nie powoduje, e dzie ten
staje si dniem wolnym w rozumieniu ustawy o dniach wolnych od pracy i ko-
deksu pracy. Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sdu Administracyjnego to,
e znaczna cz pracodawcw, w tym rwnie urzdy, traktuj jaki dzie,
w drodze indywidualnych decyzji, jako wolny od pracy, podlegajcy odpracowa-
niu, nie daje podstaw do przyjcia, e dzie ten by dniem ustawowo wolnym od
pracy w rozumieniu przepisw ustawy o dniach wolnych od pracy (wyrok NSA
w Szczecinie z 2 wrzenia 1999 r., sygn. akt SA/Sz 1498/98, LEX nr 38994). Uwa-
am, e poprzez analogi naley stosowa art. 1513 k.p. i tak Wigili traktowa
jako dzie wolny od pracy wynikajcy z rozkadu czasu pracy.
Czy wregulaminie pracy mona postanowi, e prac wniedziel iwi-

to jest praca wykonywana midzy godz. 8.00 wtym dniu agodz. 8.00 na-
stpnego dnia?
Tak. Pracodawca ma swobod wokreleniu godzin, wktrych praca kwalifiko-

wana bdzie jako praca w niedziel lub wito. Przykad, ktrego dotyczy py-
tanie, pokazuje, e doba pracownicza nie pokrywa si z dob kalendarzow.
Wkonsekwencji moe si zdarzy, e wjednej dobie kalendarzowej obejmujcej
np. wito Trzech Krli czas pracy pracownika bdzie czciowo rozliczany jako
wito (od godz. 8.00), aczciowo rozliczany jako zwyky dzie roboczy (do
godz. 8.00 wtej samej dobie kalendarzowej).
Wfirmie obowizuje ukad zbiorowy pracy, wedug ktrego za prac wnie-

dziel uwaa si prac od godz. 7.00 wtym dniu agodz. 7.00 wnastpnym
dniu. Zkolei jako praca wwita wedug ukadu traktowana jest praca mi-
dzy 9.00 wtym dniu a9.00 nastpnego dnia. Czy jest to zgodne zprawem?
Tak. Nie ma przeszkd prawnych, aby ustali inne wideki godzinowe wprzy-
padku niedziel, ainne wprzypadku wit. Podobnie ustalenie rnych wideek
94
Rozdzia 7. Praca wniedziele iwita
dla rnych grup pracowniczych nie zostao wyczone wtreci kodeksu pracy.
Naley jedynie pamita, aby tak wyznaczone wito obejmowao jak najwicej
godzin wita kalendarzowego, wydaje si, e nie mniej ni 12. Dla przykadu,
wprowadzenie do regulaminu pracy postanowienia, zgodnie zktrym za pra-
c wwito uwaa si prac od godz. 23.00 wtym dniu do godz. 23.00 wna-
stpnym dniu, wypaczaoby ochronny charakter przepisw dotyczcych wit.
W przypadku wit religijnych uniemoliwiaoby podjcie praktyk religijnych,
skoro wito kalendarzowe byoby upracodawcy przez 23 godziny traktowane
jak zwyky dzie roboczy.
Czy jeli pracownik rozpocz prac na nocnej zmianie od 22.00 w so-

bot, a skoczy o 6.00 w niedziel, kadry powinny rozliczy prac
od godz. 22.00 do godz. 24.00 jako prac w sobot, a od godz. 0.00
do godz. 6.00 jako prac wniedziel?
Bdzie to zaleao od tego, czy akty wewntrzzakadowe obowizujce upra-

codawcy wodmienny od kodeksowego sposb ureguluj godziny pracy wnie-
dziel. Jeli nie bd przewidyway adnych modyfikacji, pomimo tego, e pra-
cownik rzeczywicie wykonywa prac w kalendarzow niedziel, godziny
pracy od 0.00 do 6.00 bd rozliczone jako zwyky dzie pracy, anie na zasa-
dach przewidzianych dla niedziel iwit. Jeliby natomiast praca tego pracow-
nika zakoczya si ogodz. 7.00, jedn godzin pracy trzeba by ju rozliczy
jako prac wniedziel.
Art. 1519a. [Zakaz pracy wplacwkach handlowych wwita]

1. Praca wwita wplacwkach handlowych jest niedozwolona.
2. Przepis ust. 1 stosuje si take, jeeli wito przypada wniedziel.
3. Praca wniedziele jest dozwolona wplacwkach handlowych przy wykony-
waniu prac koniecznych ze wzgldu na ich uyteczno spoeczn icodzienne
potrzeby ludnoci.
Przedsibiorca prowadzi niewielki stragan z warzywami i owocami. Za-

trudnia jedn ekspedientk. Czy moe otworzy stragan wNowy Rok ina-
kaza pracownikowi wykonywanie pracy po powrocie z imprezy sylwe-
strowej?
Nie. Przepis nie daje jednoznacznej odpowiedzi na to, jakie zakady pracy
naley traktowa jako placwki handlowe objte zakazem pracy wwi-
95
Czas pracy 2015
ta. Pewne wytyczne daje wtym zakresie jednak stanowisko Departamentu

Prawa Pracy wMinisterstwie Pracy iPolityki Spoecznej definiujce pojcie
placwki handlowej (pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej, DPR-
079-578/JS/MF/07). Wstanowisku tym MPiPS wskazao, e pojcie placwka
handlowa wystpujce wkodeksie pracy obejmuje wszelkie instytucje iza-
kady, ktrych gwn dziaalnoci jest dziaalno handlowa, zarwno hur-
towa, jak idetaliczna, awic ktre kupuj wyroby wcelu ich sprzeday. Pla-
cwk handlow stanowi wocenie MPiPS np. sklepy, stoiska, hurtownie,
stragany, stacje paliw, skady wgla, skady materiaw budowlanych, domy
towarowe, domy wysykowe, biura zbytu. Nie ma przy tym znaczenia, czy
handel odbywa si przez bezporedni kontakt zklientem, czy te np. za po-
rednictwem internetu.
Dua sie handlowa prowadzi sprzeda 24 godziny na dob. Wtrakcie du-

giego weekendu majowego chciaaby zleci uporzdkowanie wszystkich
sklepw osobom sprztajcym, korzystajc z okazji, e sklepy bd za-
mknite. Czy doprowadzi to do naruszenia prawa?
Tak. Zgodnie ze stanowiskiem MPiPS zakaz pracy wwita odnosi si do ka-

dego pracownika zatrudnionego wtakiej placwce, niezalenie od tego, na
jakim stanowisku jest zatrudniony. W konsekwencji dotyczy nie tylko pra-
cownikw bezporednio uczestniczcych wsprzeday, ale take innych pra-
cownikw zatrudnionych wplacwce handlowej, np. magazynierw, osoby
sprztajce, pracownikw ochrony, pracownikw obsugi technicznej. Tym
samym wdni witeczne, tj. 1 i3 maja, sprztania placwek nie mona zleci.
Nie ma jednak przeszkd, aby ekipa sprztajca wykonaa choby cz czyn-
noci wwito Flagi (2 maja), ktre nie jest witem wrozumieniu ustawy
odniach wolnych.
A czy prace sprztajce 1 i 3 maja mogyby wykona osoby wykonujce

prac na podstawie zlecenia?
Tak. Rwnie stanowisko MPiPS potwierdza, e ograniczenia wynikajce zko-

deksu dotyczce pracy wwita nie oznaczaj zakazu otwarcia placwki han-
dlowej w wita. Zgodnie z prawem w placwkach handlowych otwartych
wwita prac mog wykonywa ich waciciele lub inne osoby pracujce na
podstawie umw cywilnych. Niewtpliwie przedsibiorca moe sam otworzy
stragan czy sklepik.
96
Hipermarket ma zamiar wprowadzi nowy system monitorowania plac-

wek handlowych. Aby zminimalizowa niedogodnoci po stronie klientw,
wadzom sieci zaley na tym, aby pracownicy obsugi technicznej zatrud-
nieni przez agencj pracy tymczasowej, zktr hipermarket wsppracu-
je, wprowadzili ten system wniedziel witeczn. Czy bdzie to zgodne
zprawem?
Nie. Zakaz dotyczy zatrudnienia wplacwce handlowej wniedziel witeczn,

niezalenie od tego, przez kogo zatrudnieni s pracownicy. Nie jest zatem istot-
ne, czy osoby wykonujce prac wniedziel bdc rwnoczenie witem s
zatrudnione upracodawcy prowadzcego hipermarket, czy te zatrudnione s
na podstawie umowy oprac wfirmach zewntrznych albo agencjach pracy
tymczasowej. Znaczenie ma tylko to, e praca wykonywana miaaby by wpla-
cwce handlowej wwito (ktre przypadaoby rwnoczenie wniedziel). Za-
danie to mogyby natomiast wykona osoby obsugi technicznej zatrudnione
przez pracodawc albo agencj pracy tymczasowej na podstawie umowy cywil-
noprawnej (zob. stanowisko MPiPS cytowane wyej).
Zarzd midzynarodowej sieci aptek, otwieranych gwnie w centrach

handlowych, rozwaa wprowadzenie marki na polski rynek. Obawia si
jednak, czy fakt otwarcia aptek rwnie wniedziele nie bdzie narusza
polskiego prawa. Czy susznie?
Nie. Kodeks pracy dopuszcza prac wplacwkach handlowych rwnie wnie-

dziel, jeli prace wykonywane na zlecenie pracodawcy s konieczne ze wzgldu
na ich uyteczno spoeczn icodzienne potrzeby ludnoci. Takie sformuowa-
nie wpraktyce czsto budzi due wtpliwoci. Niewtpliwie jednak praca wyko-
nywana waptece spenia obie przesanki, ktre przewiduje przepis. Jest ona za-
rwno spoecznie uyteczna, jak iniezbdna ze wzgldu na codzienne potrzeby
ogu spoeczestwa. Podobnie mona kwalifikowa prac wkoncernach pro-
wadzcych stacje benzynowe czy na lotniskach.
Jakich konsekwencji moe spodziewa si pracodawca, zatrudniajc pra-

cownikw wbrew zakazowi pracy wwita?
Zatrudnianie pracownikw w wita w sytuacji, gdy jest to niedopuszczalne

wwietle przepisw kodeksu pracy, moe spowodowa odpowiedzialno pra-
codawcy ztytuu naruszenia przepisw oczasie pracy (art. 281 pkt 5 k.p.).
97
Czas pracy 2015
Art. 15110. [Praca wniedziele iwita]

Praca wniedziele iwita jest dozwolona:
1) wrazie koniecznoci prowadzenia akcji ratowniczej wcelu ochrony ycia
lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub rodowiska albo usunicia awarii;
2) wruchu cigym;
3) przy pracy zmianowej;
4) przy niezbdnych remontach;
5) wtransporcie iwkomunikacji;
6) wzakadowych straach poarnych iwzakadowych subach ratowniczych;
7) przy pilnowaniu mienia lub ochronie osb;
8) wrolnictwie ihodowli;
9) przy wykonywaniu prac koniecznych ze wzgldu na ich uyteczno spo-
eczn icodzienne potrzeby ludnoci, wszczeglnoci w:
a) (uchylona),
b) zakadach wiadczcych usugi dla ludnoci,
c) gastronomii,
d) zakadach hotelarskich,
e) jednostkach gospodarki komunalnej,
f) zakadach opieki zdrowotnej 23i innych placwkach suby zdrowia prze-
znaczonych dla osb, ktrych stan zdrowia wymaga caodobowych lub cao-
dziennych wiadcze zdrowotnych,
g) jednostkach organizacyjnych pomocy spoecznej oraz jednostkach organi-
zacyjnych wspierania rodziny isystemu pieczy zastpczej zapewniajcych ca-
odobow opiek,
h) zakadach prowadzcych dziaalno wzakresie kultury, owiaty, turysty-
ki iwypoczynku;
10) w stosunku do pracownikw zatrudnionych w systemie czasu pracy,
wktrym praca jest wiadczona wycznie wpitki, soboty, niedziele iwita;
11) przy wykonywaniu prac:
a) polegajcych na wiadczeniu usug zwykorzystaniem rodkw komuni-
kacji elektronicznej wrozumieniu przepisw owiadczeniu usug drog elek-
troniczn lub urzdze telekomunikacyjnych wrozumieniu przepisw prawa
telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
jeeli zgodnie z przepisami obowizujcymi odbiorc usugi, dni, o ktrych
mowa wart. 1519 1, s uniego dniami pracy,
b) zapewniajcych moliwo wiadczenia usug, oktrych mowa wlit. a.
2
3 Obecnie: przedsibiorstwach podmiotw leczniczych, zgodnie zart. 218 ust. 2 ustawy zdnia 15 kwietnia
2011 r. odziaalnoci leczniczej (Dz.U. z2013 r., poz. 217 zpn. zm.), ktra wesza wycie 1 lipca 2011 r.
98
Hipermarket korzysta zochrony zapewnianej przez firm zewntrzn. Wtej

firmie ochroniarskiej pracownicy zatrudnieni s na umowy oprac. Czy wnie-
dziel 11 listopada pracownicy bd mogli zapewni ochron hipermarketu?
Tak. Co prawda hipermarket jest placwk handlow, wktrej praca wwita

jest niedozwolona, ale naley uzna, e zakaz nie dotyczy pracownikw zatrud-
nionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osb. Wdoktrynie wskazuje si, e
przypadki dozwolonej pracy wniedziele nie mog prowadzi do obchodzenia za-
kazu pracy wwita wplacwkach handlowych, ale naley to odnie do takich
sytuacji, wktrych hipermarket miaby prowadzi normaln dziaalno wwi-
ta, stosujc np. prac zmianow czy weekendow. Natomiast wprzypadku pil-
nowania mienia, ochrony osb czy choby usunicia awarii naley dopu tak
prac whipermarkecie nawet wwito.
Pracownica wciy odmwia wykonania pracy wniedziel. Uzasadnia,

e skoro nie musi pracowa wgodzinach nadliczbowych iwporze nocnej,
nie widzi powodu, aby stawi si do pracy wniedziel. Czy ma racj?
Nie. Wdni wolne od pracy, tj. wniedziele iwita, pracownicy chronieni wedug
pracy nadliczbowej ipracy wnocy, tj. kobiety wciy, pracownicy modocia-
ni iosoby niepenosprawne, powinni wykonywa prac na takich samych zasa-
dach jak pozostali pracownicy, jeli taka praca jest co do zasady dopuszczalna.
Nie mog zatem powoywa si na powysz ochron, poniewa wystpuje ona
tylko wprzypadku pracy wgodzinach nadliczbowych iwporze nocnej. Jeli wic
pracownica odmawia wykonania polecenia wiadczenia pracy wdni ustawo-
wo wolne od pracy, pracodawca moe zastosowa wobec niej kar porzdkow
bd nawet rozwizanie umowy oprac bez wypowiedzenia.
Midzynarodowy koncern medialny zatrudnia w Polsce pracownikw

technicznych odpowiedzialnych za zapewnienie biecej obsugi syste-
mw sieciowych umoliwiajcych zamieszczanie w internecie danych
oaktualnych wydarzeniach sportowych. Wwito 15 sierpnia wLondynie
ma si odby wane widowisko sportowe, aobsug IT tego wydarzenia
maj zapewni pracownicy wPolsce. Czy bez wzgldu na dzie witeczny
mona im powierzy wykonanie tych czynnoci?
Tak. Nowelizacj kodeksu pracy z 2014 r. wprowadzono rozwizanie umoli-

wiajce pracodawcom wiadczcym usugi na rzecz podmiotw zagranicznych
na zatrudnienie swoich pracownikw wdniach, ktre upodmiotu zagraniczne-
go s dniami roboczymi, ajednoczenie wPolsce s witami. Przepis wyma-
ga, aby pracownik wykonywa usugi przy wykorzystaniu rodkw komunikacji
99
Czas pracy 2015
elektronicznej wrozumieniu przepisw owiadczeniu usug drog elektronicz-

n lub urzdze telekomunikacyjnych wrozumieniu przepisw prawa teleko-
munikacyjnego. Taka wyjtkowa praca wwita moe zatem dotyczy pracy
wykorzystujcej rozwizania techniczne, wtym urzdzenia teleinformatyczne
i wsppracujce z nimi narzdzia programowe, umoliwiajce indywidualne
porozumiewanie si na odlego przy wykorzystaniu transmisji danych midzy
systemami teleinformatycznymi. Moe ona wykorzystywa te urzdzenia elek-
tryczne lub elektroniczne przeznaczone do zapewniania telekomunikacji, czyli
nadawania, odbioru lub transmisji informacji, niezalenie od ich rodzaju, za po-
moc przewodw, fal radiowych bd optycznych lub innych rodkw wykorzy-
stujcych energi elektromagnetyczn. Najczciej dotyczy to call centers.
Art. 15111. [Dzie wolny od pracy]

1. Pracownikowi wykonujcemu prac wniedziele iwita, wprzypadkach,
oktrych mowa wart. 1519a ust. 3 oraz art. 15110 pkt 19 i11, pracodawca jest obo-
wizany zapewni inny dzie wolny od pracy:
1) wzamian za prac wniedziel wokresie 6 dni kalendarzowych poprze-
dzajcych lub nastpujcych po takiej niedzieli;
2) wzamian za prac wwito wcigu okresu rozliczeniowego.
2. Jeeli nie jest moliwe wykorzystanie wterminie wskazanym w 1 pkt1
dnia wolnego od pracy wzamian za prac wniedziel, pracownikowi przysu-
guje dzie wolny od pracy do koca okresu rozliczeniowego, awrazie braku
moliwoci udzielenia dnia wolnego od pracy wtym terminie dodatek do wy-
nagrodzenia wwysokoci okrelonej wart. 1511 1 pkt 1, za kad godzin pra-
cy wniedziel.
3. Jeeli nie jest moliwe wykorzystanie wterminie wskazanym w 1 pkt 2
dnia wolnego od pracy wzamian za prac wwito, pracownikowi przysuguje
dodatek do wynagrodzenia wwysokoci okrelonej wart. 1511 1 pkt 1, za kad
godzin pracy wwito.
4. Do pracy wwito przypadajce wniedziel stosuje si przepisy dotycz-
ce pracy wniedziel.
Jakie s zasady rekompensaty za prac wniedziele iwita?
Jeli pracownik wykonywa prac wniedziel, naley mu udzieli dnia wolnego

wcigu 6 dni kalendarzowych poprzedzajcych tak niedziel lub nastpujcych
po niej. Dopiero jeli udzielenie dnia wolnego wtym terminie nie jest moliwe,
dzie wolny powinien by wyznaczony do koca okresu rozliczeniowego. Plano-
wanie dnia wolnego wzamian za prac wniedziel wymaga uwzgldnienia, e
pracownik powinien skorzysta z35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku
100
tygodniowego. Inny termin udzielenia dnia wolnego obowizuje wprzypadku

dnia wolnego wzamian za prac wwito. Wtym przypadku dzie wolny powi-
nien by udzielony do koca okresu rozliczeniowego. Jeli udzielenie dnia wolne-
go nie jest moliwe, prac naley zrekompensowa poprzez przyznanie dodatku
do wynagrodzenia (zob. uwagi do 2 poniej).
Czy pracodawca moe czeka na zoenie przez pracownika wniosku

oudzielenie dnia wolnego wzamian za prac wniedziel lub wito?
Nie. Udzielenie dnia wolnego wzamian za prac wniedziel lub wito jest obo-
wizkiem pracodawcy. Pracodawca nie moe zatem oczekiwa na wystpienie
przez pracownika ze stosownym wnioskiem na pimie. Moe si wten sposb
narazi na zarzut nieprzestrzegania czasu pracy.
Czy za czas dyuru penionego wdomu wniedziel lub wwito, wtrak-

cie ktrego pracownik nie wiadczy pracy, przysuguje inny dzie wolny
od pracy?
Nie. Rekompensata wpostaci dnia wolnego dotyczy tylko pracy faktycznie wykony-
wanej wwito lub niedziel. Nie ma zatem zastosowania do dyuru, wtrakcie kt-
rego pracownik nie wykonywa pracy, ajedynie pozostawa wgotowoci do wiad-
czenia pracy. Wkonsekwencji za czas dyuru penionego przez pracownika wdomu
wniedziel lub dzie witeczny pracownik nie bdzie mg si domaga dodatko-
wego dnia wolnego. Nieco inna sytuacja ma miejsce wprzypadku pracownika dyu-
rujcego wmiejscu wyznaczonym przez pracodawc, innym ni dom. Za czas tego
dyuru pracownikowi przysuguje czas wolny, awrazie braku moliwoci udzielenia
czasu wolnego wynagrodzenie na zasadach okrelonych wart. 1515 3 k.p.
Wjakim wymiarze przyzna dzie wolny za prac wniedziel lub wito?

Czy jeli pracownik wykonywa prac wniedziel tylko 5 godzin, przysu-
guje mu tylko 5 godzin wolnego winnym dniu?
Nie. Pracownikowi wykonujcemu na polecenie zakadu pracy prac dodatkow

wniedziel przysuguje cay dzie wolny od pracy, niezalenie od liczby godzin,
ktre pracownik faktycznie przepracowa wniedziel (uchwaa SN z4 czerwca
1982 r., sygn. akt III PZP 17/82, OSNC 1982/10/148). Zaoeniem jest bowiem za-
pewnianie pracownikom okrelonej liczby dni wolnych od pracy wskali tygodnia,
jak rwnie wcaym okresie rozliczeniowym.
101
Czas pracy 2015
Czy za wito wystpujce wwoln sobot trzeba odda cay dzie wolny,
czy np. zdejmujc zdniwki po 2 godziny przez 4 dni?
To zaley. Trybuna Konstytucyjny wwyroku z8 padziernika 2012 r. (sygn. akt

K 27/11, OTK-A 2012/9/102) stwierdzi niezgodno z Konstytucj RP art. 130
21 k.p. Zmocy tego przepisu wprzypadku pracownikw, dla ktrych wi-
to przypadao w dniu bdcym zgodnie z rozkadem ich czasu pracy dniem
wolnym od pracy wynikajcym zrozkadu czasu pracy wprzecitnie picio-
dniowym tygodniu pracy, nie dochodzio do obnienia ich wymiaru czasu pracy
wokresie rozliczeniowym. Uchylenie tego przepisu oznacza, e kady praco-
dawca jest zobowizany wyznaczy dodatkowy dzie wolny za wito przy-
padajce w takim dniu. Wtym przypadku kodeks pracy nie przewiduje wprost,
e w zamian za sobot naley udzieli innego penego dnia wolnego. Istot-
ne jest tylko, aby wokresie rozliczeniowym nie wystpiy przekroczenia norm
tygodniowych idobowych czasu pracy. Do takiego efektu moe doprowadzi
zarwno udzielenie dnia wolnego, jak iobnienie dobowej normy czasu pracy
w kolejnych dniach. Jednoczenie jednak, w kadym okresie rozliczeniowym
trzeba pracownikowi udzieli odpowiedni liczb dni wolnych wynikajcych
zprzecitnie piciodniowego tygodnia pracy. Jeli wkonkretnym okresie roz-
liczeniowym okae si, e jest ich za mao, zdjcie zdniwki po dwie godziny
przez 4 kolejne dni nie bdzie wystarczajce.
Wjaki sposb rekompensowa prac wniedziel na niepenym etacie?
Fakt wykonywania pracy przez pracownika zatrudnionego tylko na cz etatu

nie ma wpywu na sposb rozliczenia jego pracy wniedziel. Rozliczenia wprzy-
padku takiego pracownika powinny odbywa si na zasadach oglnych. Dla
przykadu, jeli pracownik zatrudniony na 1/2 etatu wykonuje prac od ponie-
dziaku do pitku przez 4 godziny, aw2 kolejne niedziele pracowa przez 1 godzi-
n, za kady dzie pracy wniedziel przysuguje mu inny dzie wolny, pomimo
e wykonywa prac tylko jedn godzin.
Czy za podr subow wniedziel niebdc dla pracownika rozkado-

wym dniem pracy przysuguje inny dzie wolny?
To zaley. Co do zasady podr subowa nie jest wliczana do czasu pracy, chy-
ba e ma miejsce wrozkadowych godzinach pracy pracownika albo pracownik
wykonuje prac podczas tej podry. Przyznanie dnia wolnego za czas podry
subowej bdzie zatem zaleao od faktycznego wykonywania pracy wtrakcie
tej podry. Jeli podr subowa wniedziel bdzie polegaa jedynie na prze-
102
mieszczeniu si przez pracownika do okrelonego punktu wykonywania czynno-

ci pracowniczych, to nie powstanie obowizek wypaty dodatku.
Czy wsystemie weekendowym trzeba wypaci dodatek za prac wwita?
Nie. Zapewnienie dnia wolnego wzamian za prac wniedziel lub wito nie
dotyczy systemu pracy weekendowej. Istot tego systemu jest umoliwianie
pracodawcy zatrudnienia pracownikw rwnie wdniach witecznych bez
koniecznoci rekompensowania tej pracy wsposb szczeglny. Ztego wzgldu
kodeks pracy wsposb wyrany wycza zzakresu przepisw przewidujcych
rekompensat art. 15110 pkt 10 k.p. dotyczcy pracy wsystemie pracy weeken-
dowej.
Pracownik wykonywa prac w niedziel bdc dla niego dniem wol-

nym od pracy. Ze wzgldu na szczeglne potrzeby pracodawcy jego czas
pracy wyduy si z8 do 11 godzin. Wjaki sposb rozliczy godziny pracy
tego pracownika?
Wtakim przypadku za pierwsze 8 godzin pracy pracownikowi naley udzie-

li dnia wolnego. Trzy godziny pracy nadliczbowej naley natomiast zrekom-
pensowa poprzez wypacenie pracownikowi, za kad godzin pracy nadlicz-
bowej, zwykego wynagrodzenia za prac zwikszonego ododatek za prac
wgodzinach nadliczbowych (100%) albo poprzez przyznanie czasu wolnego
zgodnie zart. 1512 1 k.p. Dopiero jeliby nie byo moliwe przyznanie za pierw-
sze 8 godzin dnia wolnego, pracownikowi przysugiwa bdzie za wszystkie
godziny pracy rwnie dodatek za prac wniedziel (wwysokoci 100% wy-
nagrodzenia). Przepisy nie rozstrzygaj, czy wprzypadku pracy wniedziel b-
dcej planowo dniem wolnym, jeli pracownikowi nie udziela si dnia wolnego
wzamian za prac wniedziel lub wito, przysuguj dwa dodatki (prawo do
dodatku wynikajcego zart. 1511 2 k.p. ztytuu przekroczenia przecitnej ty-
godniowej normy czasu pracy wprzyjtym okresie rozliczeniowym oraz pra-
wo do 100-procentowego dodatku na podstawie art. 15111 2 k.p.). Wuchwale
z15 lutego 2006 r. (sygn. akt II PZP 11/05) Sd Najwyszy stwierdzi, e wrazie
nieudzielenia przez pracodawc wokresie rozliczeniowym innego dnia wolne-
go od pracy wzamian za dozwolon prac, ktra bya wiadczona wniedziel
lub wito, pracownikowi przysuguje za kad godzin takiej pracy tylko jeden
dodatek przewidziany wart. 15111 2 in fine lub 3. Stanowisko korzystne dla
pracownikw (tj. przyznajce prawo do dwch dodatkw) zajmuje natomiast
Pastwowa Inspekcja Pracy.
103
Czas pracy 2015
Czy jeli pracownik pracowa w nadgodzinach w niedziel wynikajc

zjego rozkadu czasu pracy, naley mu si dodatek za prac wniedziel?
Nie. Praca wykonywana wniedziele iwita wramach rozkadu czasu pracy jest
traktowana jak praca, ztytuu ktrej pracownikowi nie przysuguje zwikszone
wynagrodzenie. Naley t prac rozlicza wpodobny sposb jak prac wponie-
dziaek czy rod wprzypadku pracownikw wykonujcych zwykle prac wdni
robocze. Rwnie rekompensowanie pracy nadliczbowej przypadajcej wnie-
dziele iwita bdce dla pracownikw zwykymi dniami pracy podlega zasa-
dom oglnym. Pracownikowi przysuguje zatem dodatek wwysokoci 50% za
godziny nadliczbowe przypadajce wniedziel wynikajc zrozkadu czasu pra-
cy. Artyku 1511 1 k.p. statuuje bowiem 100% dodatek jedynie za niedziele iwi-
ta niebdce dla pracownika dniami pracy, zgodnie zobowizujcym go rozka-
dem czasu pracy.
Co jeli wwyniku udzielenia dnia wolnego wzamian za prac wniedziel

lub wito, ktra bya wiadczona wniszym wymiarze godzinowym, pra-
cownik nie wypracowa penego nominau czasu pracy przewidzianego dla
okresu rozliczeniowego?
Wtakiej sytuacji pracownik nie wykona pracy wpenym wymiarze zprzyczyn

lecych po stronie pracodawcy. Przepisy nie rozstrzygaj, czy pracownikowi
naley wtakim przypadku przyzna tylko wynagrodzenie gwarancyjne (art. 81
1 k.p.), czy te zuwzgldnieniem zasady korzystnoci pene wynagrodzenie za
prac. Wykonywanie przez pracownika pracy wniedziele nie powinno pogarsza
jego sytuacji, std waciwe wydaje si rozwizanie zwypat penego wynagro-
dzenia za prac.
Art. 15112. [Korzystanie zniedzieli wolnej od pracy]

Pracownik pracujcy wniedziele powinien korzysta co najmniej raz na 4 ty-
godnie zniedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego
wsystemie czasu pracy, oktrym mowa wart. 144.
Czy obowizek zapewnienia wolnej niedzieli co najmniej raz na 4 tygo-

dnie z niedzieli wolnej od pracy obejmuje te pracownikw, ktrych praca
wniedziele jest zgry planowana?
Tak. Obowizek taki dotyczy wszystkich pracownikw pracujcych wniedzie-

le. Nie ma na niego wpywu to, czy praca wte dni wynika zustalonego harmo-
104
nogramu pracy, czy te jest efektem szczeglnych, nieprzewidzianych potrzeb

pracodawcy. Wyjtek stanowi pracownicy wykonujcy prac wsystemie pracy
weekendowej. Istot wiadczenia pracy wtym systemie jest bowiem systema-
tyczne wykonywanie pracy wycznie wweekendy.
Pracodawca ma zamiar ustali w rozkadzie pracy, e w okresie kolej-

nych omiu tygodni pracownik bdzie mia wolne niedziele wpierwszym
iwsmym tygodniu. Czy jest to dopuszczalne?
Tak. Kodeks pracy nie wymaga, aby co czwarta niedziela bya wolna od pracy.
Istotne jest jedynie to, aby wkadym kolejnym okresie czterotygodniowym pra-
cownik mia zagwarantowan woln niedziel. Nie ma przy tym znaczenia, czy
bdzie to np. trzecia ipita niedziela.
Czy jeli wokresie rozliczeniowym wynoszcym 3 miesice pracownikowi

zapewniono rednio jedn niedziel od pracy raz na cztery tygodnie, pra-
codawca wywiza si zopisywanego obowizku?
Nie. Rozliczajc liczb wolnych niedziel, nie mona si kierowa okresem rozli-
czeniowym. Kodeks pracy wtym przypadku nakazuje oblicza wolne niedziele
w sposb zupenie niezaleny od okresu rozliczeniowego. Pracodawca musi
zatem pilnowa, aby wokresie kolejnych czterech tygodni przypadaa co naj-
mniej jedna wolna niedziela. Zapewnienie rednio jednej wolnej niedzieli na
cztery tygodnie w okresie rozliczeniowym nie bdzie w tym przypadku wy-
starczajce.
Czy niedziela wolna od pracy raz na 4 tygodnie moe przypada na urlop

wypoczynkowy pracownika?
Tak. Jeli pracownik zoy wniosek urlopowy obejmujcy niedziel w danym

okresie 4-tygodniowym, to taka niedziela bdzie dla pracownika wolna od pracy
ipracodawca nie musi wyznacza dodatkowej. Artyku 15112 k.p. nie nakazuje, aby
zapewnienie niedzieli wolnej do pracy odbywao si tylko poprzez wyznaczenie
jej jako wolnej wharmonogramie czasu pracy.
105
Rozdzia 8.
Wymiary czasu pracy w 2015 roku
Tabela 1. Wymiary czasu pracy dla 1-miesicznych okresw rozliczeniowych

Liczba Liczba
Lp. Miesic Wyliczenie czasu pracy
godzin dni
1. Stycze (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 2 dni)
160 20
(8 godz. 2 dni)
2. Luty (40 godz. 4 tyg.) 160 20
3. Marzec (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 2 dni) 176 22
4. Kwiecie (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 2 dni)
168 21
(8 godz. 1 dzie)
5. Maj (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 1 dzie)
160 20
(8 godz. 1 dzie)
6. Czerwiec (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 2 dni)
168 21
(8 godz. 1 dzie)
7. Lipiec (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 3 dni) 184 23
8. Sierpie (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 1 dzie)
160 20
(8 godz. 1 dzie)
9. Wrzesie (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 2 dni) 176 22
10. Padziernik (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 2 dni ) 176 22
11. Listopad (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 1 dzie)
160 20
(8 godz. 1 dzie)
12. Grudzie (40 godz. 4 tyg.) + (8 godz. 3 dni)
168 21
(8 godz. 2 dni)
cznie 2016 252

Liczba Liczba
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy
godzin dni
1. Od 1 stycznia (40 godz. 12 tyg.) + (8 godz. 4 dni)
496 62
do 31 marca (8 godz. 2 dni)
2. Od 1 kwietnia
(40 godz. 13 tyg.) (8 godz. 3 dni) 496 62
do 30 czerwca
106
Rozdzia 8. Wymiary czasu pracy w 2015 roku
Liczba Liczba
godzin dni
3. Od 1 lipca (40 godz. 13 tyg.) + (8 godz.
520 65
do 30 wrzenia 1 dzie) (8 godz. 1dzie)
4. Od 1 padziernika (40 godz. 13 tyg.) + (8 godz.
504 63
do 31 grudnia 1 dzie) (8 godz. 3 dni)
cznie 2016 252

Liczba Liczba
godzin dni
1. Od 1 stycznia (40 godz. 17 tyg.) + (8 godz. 1 dzie)
664 83
do 30 kwietnia (8 godz. 3 dni)
2. Od 1 maja (40 godz. 17 tyg.) + (8 godz. 2 dni)
672 84
do 31 sierpnia (8 godz. 3 dni)
3. Od 1 wrzenia (40 godz. 17 tyg.) + (8 godz. 3 dni)
680 85
do 31 grudnia (8 godz. 3 dni)
cznie 2016 252

Liczba Liczba
godzin dni
992 124
do 30 czerwca (8 godz. 5 dni)
2. Od 1 lipca (40 godz. 26 tyg.) + (8 godz. 2 dni)
1024 128
cznie 2016 252
Tabela 5. Wymiary czasu pracy dla 12-miesicznego okresu rozliczeniowego

Liczba Liczba
godzin dni
2016 252
cznie 2016 252
107
Czas pracy 2015
Tabela 6. Wymiary czasu pracy pracownikw niepenosprawnych w znacznym

lub umiarkowanym stopniu dla 1-miesicznych okresw rozliczeniowych
Liczba Liczba
godzin dni
140 20
(7 godz. 2 dni)
2. Luty (35 godz. 4 tyg.) 140 20
147 21
(7 godz. 1 dzie)
140 20
(7 godz. 1 dzie)
147 21
(7 godz. 1 dzie)
140 20
(7 godz. 1 dzie)
10. Padziernik (35 godz. 4 tyg.) + (7 godz. 2 dni ) 154 22
140 20
(7 godz. 1 dzie)
147 21
(7 godz. 2 dni)
cznie 1764 252

Liczba Liczba
godzin dni
434 62
2. Od 1 kwietnia
(35 godz. 13 tyg.) (7 godz. 3 dni) 434 62
do 30 czerwca
3. Od 1 lipca (35 godz. 13 tyg.) + (7 godz. 1 dzie)
455 65
do 30 wrzenia (7 godz. 1dzie)
4. Od 1 padziernika (35 godz. 13 tyg.) + (7 godz. 1 dzie)
441 63
cznie 1764 252
108

Liczba Liczba
godzin dni
581 83
do 30 kwietnia (7 godz. 3 dni)
2. Od 1 maja (35 godz. 17 tyg.) + (7 godz. 2 dni)
588 84
do 31 sierpnia (7 godz. 3 dni)
3. Od 1 wrzenia (35 godz. 17 tyg.) + (7 godz. 3 dni)
595 85
cznie 1764 252

Liczba Liczba
godzin dni
868 124
do 30 czerwca (7 godz. 5 dni)
2. Od 1 lipca (35 godz. 26 tyg.) + (7 godz. 2 dni)
896 128
cznie 1764 252
Tabela 10. Wymiary czasu pracy pracownikw niepenosprawnych w znacz-

nym lub umiarkowanym stopniu dla 12-miesicznego okresu rozliczeniowego
Liczba Liczba
godzin dni
1764 252
cznie 1764 252
109
Czas pracy 2015
Tabela 11. Wymiary czasu pracy dla pracownikw podmiotw leczniczych, ob-
jtych podstawow norm czasu pracy, w 1-miesicznych okresach rozlicze-
niowych
Liczba Liczba
godzin dni
1. (37 godz. 55 min 4 tyg.) + (7 godz. 35 min 151 godz.
Stycze 20
2 dni) (7 godz. 35 min 2 dni) 40 min
2. 151 godz.
Luty (37 godz. 55 min 4 tyg.) 20
40 min
Marzec 22
2 dni) 50 min
Kwiecie 21
2 dni) (7 godz. 35 min 1 dzie) 15 min
Maj 20
1 dzie) (7 godz. 35 min 1 dzie) 40 min
Czerwiec 21
21 dni) (7 godz. 35 min 1 dzie) 15 min
Lipiec 23
3 dni) 25 min
Sierpie 20
Wrzesie 22
2 dni) 50 min
Padziernik 22
2 dni) 50 min
Listopad 20
Grudzie 21
3 dni) (7 godz. 35 min 2 dni) 15 min
1911
cznie 252
godz.
110
Tabela 12. Wymiary czasu pracy dla pracownikw podmiotw leczniczych, ob-
jtych podstawow norm czasu pracy w 3-miesicznych okresach rozlicze-
niowych
Liczba Liczba
godzin dni
1. Od 1 stycznia (37 godz. 55 min 12 tyg.)
470 godz.
do 31 marca + (7 godz. 35 min 4 dni) 62
10 min
(7 godz. 35 min 2 dni)
2. Od 1 kwietnia (37 godz. 55 min 13 tyg.) 470 godz.
62
do 30 czerwca (7 godz. 35 min 3 dni) 10 min
3. Od 1 lipca (37 godz. 55 min 13 tyg.)
492 godz.
do 30 wrzenia + (7 godz. 35 min 1 dzie) 65
55 min
(7 godz. 35 min 1 dzie)
4. Od 1 padziernika (37 godz. 55 min 13 tyg.)
477 godz.
do 31 grudnia + (7 godz. 35 min 1 dzie) 63
45 min
cznie 1911 godz. 252
Tabela 13. Wymiary czasu pracy dla pracownikw podmiotw leczniczych

w rwnowanym systemie czasu pracy w 4-miesicznych okresach rozlicze-
niowych
Liczba Liczba
godzin dni
1. Od 1 stycznia (37 godz. 55 min 17 tyg.)
629 godz.
do 30 kwietnia + (7 godz. 35 min 1 dzie) 83
25 min
2. Od 1 maja (37 godz. 55 min 17 tyg.)
do 31 sierpnia + (7 godz. 35 min 2 dni) 637 godz. 84
3. Od 1 wrzenia (37 godz. 55 min 17 tyg.)
644 godz.
do 31 grudnia + (7 godz. 35 min 3 dni) 85
35 min
cznie 1911 godz. 252
111
Czas pracy 2015
Tabela 14. Wymiary czasu pracy dla niewidomych pracownikw podmiotw

leczniczych w 1-miesicznych okresach rozliczeniowych
Liczba Liczba
godzin dni
120 20
(6 godz. 2 dni)
2. Luty (30 godz. 4 tyg.) 120 20
126 21
(6 godz. 1 dzie)
120 20
(6 godz. 1 dzie)
126 21
(6 godz. 1 dzie)
120 20
(6 godz. 1 dzie)
10. Padziernik (30 godz. 4 tyg.) + (6 godz. 2 dni) 132 22
120 20
(6 godz. 1 dzie)
126 21
(6 godz. 2 dni)
cznie 1512 252
Tabela 15. Wymiary czasu pracy dla niewidomych pracownikw podmiotw

leczniczych w 3-miesicznych okresach rozliczeniowych
Liczba Liczba
godzin dni
Od 1 stycznia (30 godz. 12 tyg.) + (6 godz. 4 dni)
1. 372 62
Od 1 kwietnia
2. (30 godz. 13 tyg.) (6 godz. 3 dni) 372 62
do 30 czerwca
Od 1 lipca (30 godz. 13 tyg.) + (6 godz.
3. 390 65
do 30 wrzenia 1 dzie) (6 godz. 1 dzie)
Od 1 padziernika (30 godz. 13 tyg.) + (6 godz.
4. 378 63
do 31 grudnia 1 dzie) (6 godz. 3 dni)
cznie 1512 252
112

CP 2015

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CP 2015

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Czas pracy

normy i wymiary czasu pracy na 2015 rok odpoczynek

normy i wymiary czasu pracy na 2015 rok odpoczynek

Rozdzia 1. Przepisy oglne..................................................................................7

Rozdzia 2. Normy iwymiar czasu pracy......................................................13

Rozdzia 3. Okresy odpoczynku........................................................................25

Rozdzia 4. Systemy irozkady czasu pracy................................................ 29

Rozdzia 5. Praca wgodzinach nadliczbowych.......................................... 59

Rozdzia 6. Praca wporze nocnej.................................................................... 85

Rozdzia 7. Praca wniedziele iwita........................................................... 93

Rozdzia 8. Wymiary czasu pracy w 2015 roku......................................... 106

Instrumentami, ktre realizuj powysze zaoenia, s w szczeglnoci

Z drugiej strony przepisy o czasie pracy musz zapewnia elastyczno pro-

Instrumentami majcymi zapewni t elastyczno s szczeglne sys-

Ustawodawca stoi przed nieatwym zadaniem nie sposb bowiem przepi-

Art. 128. [Definicja czasu pracy]*1

Spka zatrudnia na umow o prac kilkunastu maszynistw, ktrych

Nie. Pracownicy, mimo e stawili si do pracy i przebywali na terenie zakadu

Czy jeli ekspedient utknie wpracy, poniewa zepsuje si zamek wdrzwiach

Czy do czasu pracy pracujcego w terenie i przemieszczajcego si od

Tak. Czasem pracy pracownika wykonujcego obowizki subowe na okrelo-

Spka produkuje substancje chemiczne, zatrudniajc kilkaset osb wyko-

Kodeks pracy nie wyjania, jaki moment przyjmowa za moment rozpoczcia

Od jakiego momentu liczy rozpoczcie czasu pracy przedstawiciela han-

Chwil rozpoczcia pracy przedstawiciela handlowego jest godzina wyjaz-

Kto moe by kwalifikowany jako pracownik zarzdzajcy wimieniu pra-

Wedug Sdu Najwyszego istotne jest spenienie dwch warunkw. Osoba ta

Czy kierownicy zatrudnieni upracodawcy s pracownikami zarzdzajcy-

Nie. Nawet jeeli kierownicy faktycznie zarzdzaj zakadem pracy, to nie s

Czy praca zmianowa moe by wprowadzona, jeli pracownik pracujcy na

Czy doba pracownicza pokrywa si zkalendarzow?

Doba pracownicza nie pokrywa si z dob kalendarzow, ktra rozpoczyna si

Czy jest moliwe, aby pracownik wjednym dniu kalendarzowym pracowa

czy si o 21.59 we wtorek. O 22.00 rozpocznie si zatem nowa doba pracowni-

Czy tydzie pracowniczy pokrywa si ztygodniem kalendarzowym?

Kodeks pracy definiuje tydzie pracowniczy jako 7 kolejnych dni kalendarzo-

Art. 129. [Okres rozliczeniowy]

Czy czny czas pracy u rnych pracodawcw moe przekracza pe-

Tak. Przewidziane w kodeksie pracy normy czasu pracy obejmuj zatrudnienie

podlega sumowaniu. Wsumie czny czas pracy urnych pracodawcw moe

Czy wpodstawowym systemie czasu pracy pracownik moe wykonywa

Tak. Norma pracy obejmujca 5 dni tygodniowo stanowi norm redniotygo-

Zregulaminu pracy wynika, e pracownikw obowizuje jednomiesiczny

Nie. Niektre zsystemw pracy wprowadzonych przez pracodawc s dopusz-

Jak prawidowo poinformowa pracownika onormie dobowej itygodnio-

Oobowizujcej pracownika dobowej itygodniowej normie czasu pracy praco-

Czy pracodawca moe zatrudnia osob z orzeczonym znacznym stop-

Nie. Czas pracy osoby niepenosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarko-

Ile moe trwa maksymalnie okres rozliczeniowy?

Pracodawcy mog obecnie przeduy okres rozliczeniowy do maksymalnie

Czym rni si harmonogram czasu pracy od rozkadu czasu pracy?

Jak sporzdzi harmonogramy wpodstawowym systemie czasu pracy?

Przepisy nie przewiduj szczegowych wytycznych co do sposobu sporzdza-

zane zobowizkami obciajcymi pracodawc. Wrd nich naley wymieni

Jak ustali rozkad czasu pracy pracownikw samorzdowych?

Czas pracy pracownikw samorzdowych okrelaj te same zasady, ktre doty-

Czy wymagane s harmonogramy czasu pracy dla kierowcw ciarwek?

czasu pracy). W praktyce przy takich przewozach niemoliwe byo tworzenie

Czy mona dokonywa zmian wharmonogramach czasu pracy?

Przepisy wyranie reguluj jedynie sporzdzanie harmonogramw (rozka-

Z jakim wyprzedzeniem naley dokonywa zmian w harmonogramach

istnienia obiektywnie uzasadnionych okolicznoci, jednak nie mog by doko-

Czy jeli wszyscy pracownicy zatrudnieni w firmie pracuj w godzinach