= Focus — Psychology Today COd Tw63 ROZWOJ - SUKCES - SZCZESCIE 10 pn AN ARN SIE ZAKOCHA\ ONIEC. OD PIERWSZEGO. Z MARUDZENIEM WEJRZENIA? DLACZEGO NARZEKAMY? CHAOS RZADZI! LEPIEJ NIE PRZESADZAC Z PORZADKIEM 7 STRATEGII PRACY Z ZYCIOWYMI CELAMI » BILANS/MARZYC! 7 STRATEGII PRACY Z ZYCIOWYMI CELAMI ROCZNA PRENUMERATA 582 + KUBEK W PREZENCIE JAK ZAMOWIC? & infolinia: 22 360 3777 a © e-mail: bok@burdamediapl S a, ‘® www.burdamedia.pl/zaktadka prenumerata ot ® listownie: Wydawnictwo Burda Publishing Polska, - 80K, ul Marynarska 15, 02-674 Warszawa = przelew: na numer rachunku mBank 32 1148 1977 8808 4186 6920 1017, w tytule peine dane adresowe + kod oferty: COKSE ote rosa gare pas ary PretanyCOACHING@LILGSPISTRESCI on = 8S N 8 34 ——— 50 Poprozwerowe =O Weetons PODROZ W GLOWIE ‘WEZ TO NAKLATE = 5» Cyklsta ma drodze a, Ee 2» Stodkierelacje 42 antec vera 7. Gaaos nzqpzn 8» Zapach szcgicia “44 Droga do Polski 72 Goméwio tobi 5» Korayéci 2 praktykowania ‘oj biurko| = biodanzy 73> Mistreawie balaganu 1DZ ZA MARZENIAMI 43 Co wizmacnia w nas > Byjwlesnym 2yciem biodanza (a 18 © » Zanim sig rzucisz RAZEM CZY OSOBNO? ra gleboka wad “= DS OSH ee BEZWARUNKOWO 0 PRZECZUCIACH 48 Lasady rodiilstwa 7 = NIE ZAWSZE bezwarunkowego Gros, Stein, Stariczyk, White, PRAWDZIWYCHR we Alfiegn Kohna Cerarali Park Wikera, Vaden, Streep, Bernstein, Forssén N N 28 32 56 i aera] Ehrlin, McKeown, Gilbert PlenWszz 10 sexunp 9) ‘ZARZADZANIE NUDA 25» Wearygoinyobraz 3 = ines ay, NOWOROCZNY BILANS bari cenimy 80 © » Cojest moj si? 24> Procentuje cayste cleple a 89 © » Rozmarzsi, cai otzene 2 Eepntetsei meres pret osteo 25> Usmiech i prawdy 55> Western Posce 2016 roku nie powie 55> Szozescie|piniadze 81 @ » Na ceym chee sie shunié 25 Onitak wi epi w 2016 roku? 26> Kwesta zaufania “= £2 @ » Cache zostawié 0 JEST Moc! soba? Pecan | 65 @ » Nacocheesig otworaye? JAK SIE GODZIG 62 =m © @ » Podsumowanie FOLWARK TO STAN Peco) UMYSEU? Ee SZTUKA ZIEWANIA 81» Polska na kozetoe 84 Doxorae SIE DO MARZEN Pricey === SCEPTYCYZM, CZYLI O< MARUDA 98 = POCHWAEA NA POKEADZIE ‘WOJOWNIK, CODZIENNOSCI 54» Dlaczogo Polaknarzeka? PUSTELNIK GZY BRAT* i!|SEDYTORIAL coaching EEE iow ebyS miala b czym marzye” - powiedziata moja ‘yspéllokatork, wieszajgc na Scianie naszego rmiesekania wielka mape Swiata, Patrzylam na te ‘ape imyslalam:reucie wszystko sprzedatksigi- i, spakowa¢ plecak, co mnie ta wlasciwietrzyma? Cos edna trzymalo, bo piszg do was z Warszawy, anie-dajmy nato-z Kuala Lumpur. laczego ednak nie wyjechalam? Cay powinnam i tym marti ee Beata Kaczyiiska, coach, kt6rg ocelach i pragnieniach ro7- Re mawiata pray okagj tekst okadkowego w ,Coachingu” Kry- — styma Romanovska, wal sig nie martwi tym, ene wszystkie ata marzenia ej kliencinatychmiast ealizuja, Niet, dy uz = niby wiedza,czago che co cheielby w swoim zyeia zmieni, perme hoe zamiast zabraésig do dzialania, zatrzymujq sig nasza ekspert. ate | Ea a nazywatesytuaceopciem kawy na kravigdz™ Tacheca, SEs zeby gag spokoinie wypie, dj sobe cas na zastanowiene =a sig Bo nie wszystkie marzenia wart 5 tego, by je spetniag =. “dara th oeqeakrem dla még sprawl, beri oe ‘nose wydaje sig prayjemniejsza" - méwi Beata Kaczyriska. Zda- —, aa taasi te pokillaIykach kay odkrypany eto wale ne Seen 59 nasze marzenia, tylko Ze na praykdad odziedziczylismy je po ——— -spelnionych rodzicach,zarazligmy sig nimi, ogladaja pigk- = | SCE ry hollywood2ki film albo czytajgc kolorensy magazya, moze navel osamorozwoj, —— “anima wigeruszymy w pods, spraweés co mamyyw a- Le lace: ry to1na pewno nasze pragnienia i pojekty, czy more kto$ sprytnie nam je podrzucit (mam nadziejg, 2e pomoie wam ‘Ww tym warszat praygotowany specianie dla ,Coachingu” przez ‘Anng Witkiewice). Niestety, w tym wypadku nie mona icaye ‘a skrupulatyeh celnikéwy, trzebasamemu zakasaérekawy. ti a ie Zr E-WYDANIE COAGHINGU JEST DOSTEPNE NA: ae WecGueys ekioskec CNEXTO @publio Teena Cee St. ss Se Masz w rekach Wielki Sekret... ,Popros, uwierz, otrzymaj” .~apst iezanie, anne Sng, ee “as é aA ery = *e. a CYKLISTA NA DRODZE Rese ® vardzo czesto — @) bardzo raadko ao 2 Posoreas foe ect croBadacze z University of Essex przez dwa tygodnic notowali ilosé spozywanych przez uczestnikéw stockich pokarméw i przekasek i jednoczesnie mierzyli, jak bardzo preyjazni s@ badaniw stosunku do innych ludz. Okazalo sie 2e im wigce|stodkosc, tym bardziej pozytywne relacje z otoczeniem. Co clekawe, tendencja okazata sie najsilniejsza u osdb, ktore...czesto u2yvraja metaforycznych zwratow. Badani, ktorzy czesto uzywali powiedzonek typu ,przez 2oladek do serca’ bylinajbardziej prayjaéni. Metaforycane wyrazenia pozwalaja nam zrozu- mieé emacje,ktore sa przeciez nienamacaine, W naszym badaniu stodycz byla rozumiana dostowmie, szczegéinie przez osoby, ktore na co dzien lubig pojmowac Swat metaforycznie’ ~ tumaczy dr Adam Fetterman, Stodki jak rmiéa? Dzigki badaniom angielskich navkowcéw takie stwierdzeni moze mieé dostowne znaczenie. EKSPERCI esteg ekspertem w jakiejs dzie- dazinie? Modesz byé mnie] otwar- ty na nowe doswiadczenia i od- ‘mienne poglady, pisza naukowey w prestizowym , Journal of Experi tal Social Psychology”. Uczestnicy badania zostal podzielent na die grupy. CzeSé znich odpowiadata na fatwe pytanie, na ktore prawie kazdy znal adpowied? (np. Kto jest obecnym prezydentem twojego kraju?). Nato- mmiast druga czesé na trudne (np. Kim byt kontrkandydat na prezydenta w wyborach sprzed dwwéch kadencj?). Nastgpnie ba- dani otrzymywall informacje zwrotna od badaczy ~ albo och duzei wiedzy (grupa -kompetentna’),albo ignorangji(grupa niekompetentna’). Okazal sig, 2e laze, kudrzy w trakcie badania mogl poczue sig Jak ekspercl, w pordwnania 2 tymi pr2e- konanymi o swoje) nlekompetenc}, byl nastepnie mnie} otwarcl i tolerancy)ni np. na inne poglady polityczne. .Bycie ceksperter to nie tylko kompetenga, lecz tak2e odpowiedziainose" ~ komentuja te ‘wyriki autorzy badania Victor Ottati ego ‘wspotpracownicy z Loyola University. (Malgorzata Osowiecka)SATYSFAKCJA ,W TRAKCIE” hhcesz pobiegaé, ale cigdko ci zwlec sie z kanapy? To dlatego, ie przed podjeciem niektérych dziatah nie jestesmy w stanie docenié zwiazanej z nimi przyjemnosci - dowiodly amerykariskie badaczki ‘Woolley i Ayelet Fishbach. W badaniach przo- pprowaddzonych na University of Chicago uczestnicy ocenial jak bardzo wazna jest dla nich prayjemnos¢ ptynaca z treningow na sitowni. Czes¢ zapytano ppodczas samego treningu, a czesé w tydzief po. Wyniki pokazaly, 2e ludzie \wy2ej ocenial plynaca z wysiku przyjemnosé podezas éwiczen niz po uptywie jakiegos czasu. Tak samo z odwiedzinami w muzeum = w trakcie zwiedzania ludzie najbardziej sq sklonni twlerdzic, 2 wizyta poszerza ich horyzonty, iz przed przyjsciem i po wyjsciu z muzeum. .Pa i przed dziataniom, w fazie planowania i oceny aktywnosci, mamy tendencie do pr2yjmowania innego punktu widzenia. Zivracamy wtedy uwage na korzysci dlugoterminowe, takie jak pieniatize czy zdrawie. Tak wige po prostuzaczni, a sparioba ci sig ~ radza autorki na famach Journal of Personality and Social Psychology’ (Malgorzata Osowiecka) Ae ZAPACH SZCZESCIA uudzie moga komunikowaé emocje poprzezzapach potu, wynika 2b daf profesora Gina Semina z Uniwersytetu w Utrechcie. Naukowiee zodyl, Ze zawarte w poce zwiazki chemicene podezas doswiadczania emocjimoga zostaérozpoznane przez inne osoby. Do sojego badania aprost 12 mezczyzn. W laboretorium zalazono im wkladki chionne po pachy i popcoszono o obejrzenie krétkich fimo, ktereindukowaly uczuie seezescia, siraciu ub bylyneutralne. Po projekcjiwhlad zeta i zaminigtow szczeinych pojemnikach W druleczeibadania poproszono 36 kobietoocene Kaze orb Zachowujge 5-minutow przerwe miedzy nimi. Okazao sie, 2 waz twarzy ‘cen ajacych kobiet 2mieniat sie zalezne od tego, kira zprobek wachaly Kiedy byto pat wydzielony podzas acczuwania strach, ich migsnie twarzy wyka- =2ywaly wigksza aktywunose, a kiedy podezas occauwania szczescia, aktywowaly sigmigénie twarzy odpowedziaine za usmiech...Taie wymki sugerua, ze istnije 0$ w rodzaju cielesnej synchronizaci migdzy nadawca emo aj) odbiorca ~ podsumowuia nafamach Psychological Science” alia Fran AD TWARZ PSYCHOPATY 2y jest w wyslazie psy- chopat6w cos, co otréz- nia ich od reszty spote- czeistwa? Christine Andert vwraz 2 zespotem z Uniwersytet Goethego we Frankfurcie iz Kato- lckiego Uniwersytet Leuven posta- now sprawdaié czy rozmiar two ry powiazany jest z zachowaniami psychopatycenymi, Do bacania 23- prosta studentow i miodych prze- stepcdw z niemieckiego wiezienia Na poczatku 2a pomoca test ‘ceniano sonnoscipsychopatycane poszezegéinych uczestnikdw, Py- tania dotyceyly takich aspektow jak odpornosé na stres, na presie spolaczng oraz chhéd emacjonany Nastepnie twarze uczestnkw sfo- tografowano i obliczono stosunek ich szerokosc do dlugosci. Okazato Sie, 2e wigdniowie, ktrzy wykazy- wali wy2szy paziom psychopatiniz studenc, charakteryzowal sig tak- 2e wyeszym stosunkiem szerokosci do chugosci twaray ich twarze oyty proporcjonainie szersze). Skad ta Zaleznast? Na keotat twarzy me cayznwplywa myzeanie testoste~ ronu woktesie dojrzewania Szersze twarze ksztaltuja sig pod wplywem wigks2q ili tego hormanu, Kt6- Ty wigze sig z apres’ — tumaczy Christine Ander. (Marta Wrorska)Moim celem w 2016 roku jest. zrealizowanie postanowien z 2015 roku, tore to powinienem byt zrealizowaé w roku 2014, poniewaz.juz w 2013 roku prayrzeklem sobie zrobié to, co w 2011 roku zaplanowatem na rok 2012... Motywacja w 4 krokach 1. Cel 2. Nagroda Okresl sw6jecclinapise,dokiedy —-- Wymysl dla sicbie nagrode 2a go zrealizujesz. Najlepiej zgod- _osiagnigeie ceku, np. wyjazd na nie z zasadqa SMART. wycieczke na Malte. Nie przerywaj tancucha! 4. Czytaj blog.fiszki.pl Powyaszy motywator mozesz stosowae do wszystkich postanowieh. 3. Nawyk Wyréb w sobie nawyk nauki Nauka jezyka obcego. bedzie skutecena, jeieli bedzie syste- ‘matyezna. Postaraj sie uezyé co- dziennie (15-30 minut), a kaady duieit odznace w naszym kalen- darzu Uzupelnij od razu lub wydrukuj arkusz motywacyjny ze strony blog.fiszki.pl/motywator. Wpisz kod MOTYWATOR na www. fiszki.pl.mun TES estanDrs iO mgzvey due (> xcnvsrrwa nomanowska i) Diennikarka wspolautorkaksiggek é ILUSTRACJE:IGOR MORSKI ie pamigtam, kiedy po raz pierwszy pomys- lalem: fajnie byloby kiedys przeptynaé kanat La Manche. Traktowalem to bardziej jako rmarzenie. Nie wiedziatem, kiedy sig spetni Nie mialem konkretnego planu. Po prostu yélalem, Ze Swietnie bytoby kiedys tego dokonac” ~ méwi Sebastian Karas, 24-letni plywak diugodystansowy. Nie wszyscy marzymy o tak ryzykownych wyczynach, hoe wielu z nas chcialoby wiele w swoim Zyciu zmienic. Kt6re marzenia warto przeksztalcaé w cele? Jak odréinié te, ktGre 9g naprawde nasze, prawdziwe, od tych wykre ‘owanych przez reklamy? Co o nas méwi to, Ze ciggle zwle- amy ze spelnianiem swoich marzeni? I czy warto sig tym marti? Lekeja 1. Ozy marzenie to cel? {Nie ma nic bardzi) alosnego od niespelnionych ma- ze” ~ napisal w jednym zlist6w rosyjski pisare Mikolaj Gogol. [oil w praypadku sportowych marze jest to stosun. oso proste: decydujese sig na bcierekordu albo nie, stajesz ddo walk albo pasujesz,o tye realizowanie naszych codzien nych pragnies ne jest takie oczywiste Jes 2yezymmy’ komus dlobrze,zyczmy mu, by nigdy ni przestal marzyé! Marzenia sa napedem do realizowania plandw, bo prreksztaleaja sig czesto w nasze cele, urichamiajg nasi nada sens 2yciu™ = movi Agnieseka Gudzowata, coach i psychoterapeutka 2 poradni Psychomedic pl Tak sig stalo w preypadku Sebastiana Karasia, ,Nadcho- dai caas, kiedy marcenie przemienia sig w cel, Wyedaje mi sig, Ze est to moment, w ktsrym zacaynase myéle€ o prag. nieniu realnie i 2dajesz sobie spraweg, 2 jestes w stanie je spelnié” ~ méwi plywak. 20 wrzesnia 2015 roku Sebastian Karas przeplyngl wplaw kanal La Manche, pokonujge ki Jometréw w niespetna dziewiee godzin i bijac rekord Polski. Sao sig to po II-miesigcenych praygotowaniach: dwa razy daiennie basen, aklimatyzacja w zimnej wodzie (specjalna wanna 2 wod o temperaturze 11 stopni, w ktre) przesia- Lekeja 3. (a wiaseiwie przerwa) Kawa na krawedzi Jest to wlaseiwos ludzkie) natury, 2e racimy zapal, kiedy nasze marzenia zaczynaja sig materializowaé” — pisal ‘w ksigice ,Rok potopu” Eduardo Mendoza. Co powoduije, 2¢ zamiast z rozmachem zabraé sig a spelnianie swojego ma- rzenia, nagle siadamy, Zeby odpoczaé, choé weale sg jeszcze nie zmgczylismy? .»Marzenia czasami zamcazajg nas w bezruchu. Dlatego ‘mam do nich stosunek ambivvalentny. Zdarzasg, 2 59 cukrem dla mbzgu sprawiajgcym, ze codziennose wyeaje si przyjem- nigisza. Ale kiedy otwieramy oczy, okazuje sig, 4 r2eczywi stoié nie jest amakowita i samo zanurzanie sig w marzcniach tego nie zmienia, co wigcej ~ czyni niechciang codziennoSé jeszcze barzie} dojmujgcg”~ tlumaczy Beata Kaczytiska. Co ‘tego wynika? Ze mamy marzyé tylko relistycznie? Okazuje sig, ze wiele zalezy od tego, ska wyplywajg nasze marzenia 4 co jest ich zrddlem. Moga np. wynikaé z zachwytu zyciem ‘kogos innego albo z tego, ze ktos powiedzial: .Tak wlasnie ‘wyglada szczestiwe Zycie”— ale wtedy nie wyplywajaz nasze} istoty. .Jeali jednak erujemy, 2e marzenia wyplywaja 7 na- szego sedna, dopowiadajg historig na nasztemat, o tym, kim napranidg jestesmy, kiedy 5g dookretleniem nasze}glebi, uni atowsj,jednostkowej, i podkresteniem nasze| wyjatkowosci ~ to race) na pevsno zaprosza nas, abysmy po wypiciu tejkawy arobilikrok dalej” - wyjasnia Beata Kaceyfiska Ale picie kawy na krawelzi weale nie musi byé takiezle. ‘Mie to sygnal, e nie idziemy we wiasciwym kierunku. Do brze zrobiliby Frank i April Whellerowie (grani przez Leo nardo di Caprio i Kate Winslet) bohaterowie filmu .Droga do szczescia’, gdyby przed podjgciem decyzji o wyjeédzie dio Paryza (aby spelnie svoje marzenie),jednak posiedzie- 1i killa chwil nad kava. Maze wtedy nie podieliby deeyzji 6 tragicenych dla siebie Konsekwencjach, Muriel filmu ,We- sele Muriel”, goniona wizig spelniania swoich marzen o r= ‘owo-cukierkowym weselu, take przciywa wielka goryez. Chwila zwioki przed realizacjg marzenia moie znaceye, 2 potrzebujemy czasu, aby coé sie w nas wykluto. Tymezasem dzsiaj wiele os6b, czasami ber zastanawiania sig, wyrywa sig, aby spetnig swoje marzenia: bierze ryzykowne kredy- ty, wyjezdza na Mazury lepié garnki, bo polowa znajomych jd rzucita prace w korporaciii jest szczgsliwa” - ostraega Beata Kaczytiska. .Méwie swoim klientom: nie épieszcie sie 2 decy7ja, mote potrzebujecie przepocewarzyt sg jak moty Cowigce}, znam sytuacje, kiedy ktos zrywal sig od swojego pote brnal w te nowa wymarzong r2eczy- wistosé Tyee kiedy po roku spojrzal wstecz, mowit: »po co jato zrobitem? Wprawedzieruszylem z miejsca, ale disiaj nie ‘widzg sensu tego ruchus. Czasami potrzebujesz posiedzieé nawet lata, bo psychologicene progi majg swoje wymagania, Jestem przeciwniceka pedzenia w amoku za marzeniami. Lekeja 4. Jak marzyé? ~Realitycznie”~ odpowiada Pawel Pilich, poychotera- peuta coach 2 Laboratorium Psychoedokaci. .Biorge pod uwage wszystkie nasze mozliwos i ograniczenia. Wybie- raé takq droge do relizacji marzes, aby podaZanie nig byto soviet i clekawa praygod’ Caasami bowiem mote sie zdarayé, Ze nawet nie 2auwa- aymy, te nasze marzenie sie spelnilo. Tak mocno pochtonie nas droga wiodaca do celu, ze pewnego dnia obudzimy si, Konstatujge: .O, spelnilo mi sig!” ,Bez fajerwerkéw, bez wysilku, Oczywiscie, w bezruchu niewiee sie rodzi, wige Grialanie jest potrzebne, ale nie musi byé spektakularne. Jedna z.watniejszych czeSci podrézy do marzeh odbywa sie w momencie, kiedy jestesmy w kontakcie sami ze soba, zistotg swojej unikatowoSe. Ludzie majg 2 tym najwigks2y klopot, bo zwykle seuka inapiraci na zewngtre” ~ mow Beata Kaczyiiska.,Jezeli_ marzenia bedg spéjne 2 nami, rmoga sig spelnié bezwysilkowo. Nie bedzie to wymagalo pracy, starania, szarpania, napinki, Bedzie sie odbywalo ‘w spokoju serca. W takim stanie nawet wielkich rewolucji dokonujemy zlatwoscig. Waimna jest tet ufnose w bieg 2y- cia, Kiedy widzg, kim jestem, czego cheg, dokad zmierzam, jestem tez w stanie dostrzec, ie Zycie podsuwa mi rdine propozycje i wiem, ki6re sq dla mnie naprawde apetycene. Ale réwnoczesnie pozwalam sobie przetrwaé w spokoju te momenty, kiedy ich nie dostajg". Sylwia Kubry‘iska, autorka wydane) niedavino ksigzki -Kobieta dos doskonala’, wspomina, Ze podczas roamowy 2e znajoma na temat planéw na prayszlosé nagle uslyseala ‘wlasne slow: ,Zamierzam wydaé ksigakg" Jes2cze tego sa mego dia zadzwonili do nie) z wydawnictwa iw ulamku sekundy powstal pomyst na ksigake. ,Jakby to marzenie czekalo tylko na moje stowa, na haslo. Mysle, Ze to wazne, aby sobie uzmysowie, co mnie wewngtrznie rozpiera, jak mam w sobie energie I dalejto juz poleci” ~ maw Sylwia Kubrysiska Od najmlodszych lat marzyta, by zostaé pisarka.Za- ‘wsze to cheialam robié, wige robilam. Zapisalam tysigce stron praes cake dzieciistwo, chociad nikt mi nigdy nie ka- zal tego rabic. I dzisia, gy pisee, a pisue prawie codziennie, mam ciagle taki stan uniesienia nad ziemia, zapominam ‘ calym swiecie, odrywam sig od ziemi. Uwielbiam weiggaé ‘sama siebie pod wode, prowadzi 2a rgke po labiryncie wlas- ne) opowiosci. Nigdy nie wiem, jk ona sig skorizy. A kiedy dochoxlzg juz do tego momentu i dowiaduje sg, jaki jest keoniec,czue, jak weiagam za soba innych, Takie dzelenie sig wlasaymi emocjami i pocaucie, de te emocje zaraZaig, to jest niesamowite uczucie, wlasnie take jak spelnione mae renie” ~ opowinda Syiwwia Kubrysiska, isarka raczejsobie nie wymysla marzed\. One w nie} po prostu sq. To czgéé mnie, wewnetrzna misja, jakas ‘energia, ktdra jest i czeka, kip, a zaczne ise w kierunku realizacji. To pomaga, tylko traeba zrozumiee, #e nie ma sensu sig tym kl6cie. Wiem, takze po sobie, 2e w 2yciu roiinie bywa, ezasem crlowiek robi mndstwo rzecry, tylko nie to, o jest zgodnezjego pas). Do tego potrzeba odwagi, psychieznej niczale?nosci, bo ezasami wypelniamy ocze- kiwania rodzicéw, srodowiska i wypieramy sig wlasnych potreeb” ~ mowTRC TES EAR> _.Wredy wszystko idzie jak po grudzie. Ale uswiadomie- nie sobiesiebie, swojego JA, pojScie droga w kierunku reali ‘ahi marzef tee moze by¢ trudne, Moja pierwsza keigzka to by prawdziwy mozét, pot i lzy, frustracja, dzesigthi, setki rmaili bez odpowied2i, dwa ata szukania wydawnictwa, ana koniec, gay ksigzka wyszla i nawet sig niedle sprzedawa- 4a, wydawca nie zaplacit mi ani zlotwki, Mimo wszyst ko nigdy nie preestalam pisaé, bo wewngtrana pasja jakos uskrzydla, dodaje energii cos w tobie szepeze:nigdy sig nie poddawaj” ~ dodaje Kubrysiska. ‘Wadna pray spelnianiu marzef jest motywacj Nie jest dobrze, gay szukamy glownie podziwu, poklasku lub cheemy sprostaé ocrckiwaniom, byé docenionym. ,Mote to nas lech tag, ale obi 2 nas wielkich samotnik6w, bo albo dostajemy ‘warunkow akceptacje, abo zyskujemy podziw, ktéry rodzi dystans" ~ostrzega Pawel Piich. Musimy take adawa€ sobie sprawe z realnosci sytuacji, w kt6rej spelniamy marzenia, Paradoksalnie, aby to robic, trzeba byé realist. .Zmieniajgc np. prace, dobrze jest uwzglednic, czy tej nowej damy rade sig utrzymae” ~ radzi Pawel Pilich. Musimy takie zdawa sobie sprawe 7 konsekweneji zrealizowania marzenia: na pewno cof zyskamy, a cos stracimy. Warto tez zachowag 2drowy rozsadel i doze krytycyzmu. Jak Walt Disney, ktGry stosowat metodg trzech krokéw: marzyciela, krytyka, reali- sty. ,Podobno najpierw marzyt bez ograniczes, potem sta: wal sig swoim wlasnym krytykiem, aby wreszcie wypracowaé onkretne rozwigzanie” ~ méwi Pawel Pilich. Lekeja 5. Protezy zamiast marzen Jedi nie bgdziesz realizowal swoich marzed, ktos inny zatrudni cig, 2ebys spelniat jego" ~ ostrzegal Steve Jobs. ‘\ coach Beata Kaczyiska prrestrrepa przed budowaniem rmarzei na zazdrosialbo powinnosci. ,Wtedy marzeniestaje sig proteza, nie jest wyobrazeniem tego, jak cheemy, teby ‘wygladalo nasze bycie, ale tego, jak 2yciepowinno wygladaé. Rod2a sig wowezas marzenia fantomowe stworzone przez kulture, Srodowisko, cywilizace. Nieuchronnie narodzi sig ‘tego frustraca” ~ méwi Kaczyiska, Te dj sie tapaé w pulapke przezywania 2ycia, bedac sterowanym przez innych. Nie pozwol, by zgietk opinitinnych zaghuszyt two) we- o vwnetrany glos. Miej odwage podgzac za swo- im sercem | intuica. One jakims cudem juz wiedza, kim tak naprawde chcesz zastaé, Wszystko inne ma wartosé drugorzedna ‘Tylko jak odréénié, ktore marzenie wyplywa x nasze} slebi, a ktdre jest jego proteza? Pawel Pilich podkresla ze sprawe ezgsio utrudnia to, 2 Korzente marze tkwig gle- oko w przeslosci, w oczekiwaniach i niespetnieniach r0- dricdw, ba ~ nawet dziadkéw, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. ,Jako dorosli ludzie mozemy przezywa je jako wlasne. Tyiko potem zdarza sig, e nieswiadomie sa botujemy te »naszes dazenia, nie wiedzac, dlaczego tak sig Arieje.Jeéeliktos po raz kolejny nie zdaje na »wymarzone« studia, to moze nie jest to de facto to, do czego dzy” ~ movi Pawet Pilic. Beata Kacrysiska dodaje: Jeli caly czas ma sig poczucie, fe chodsi sig nie w swoich butach, to jest spore prawdopo- dobietistwo, e nasze marzenie jest tak naprawdg cudze. Ale kiedy jestes szczgsliwy, albo chociaa bywas i mast. pocru: ‘ie, ze idziesz wlasng droga, to stwarzasz na pewno miejsca, vwekt6rych rodza sig twoje i tylko twoje marzenia”. Lekeja 6. Gzy marzenia moga byé niebezpieczne? Joanne Kathleen Rowling w ,Harrym Potterze i kamieni filozoficenym’ ostrzega: ,Pamigta: naprawde niczego nie daje pograzanie sig w marzeniach | 2apominanie o 2yciu” [jest w tym duo prawdy. Kiedy tajemnicry praybysz 2 Eu- ropy Leland Gauat otwiera w Castle Rock sklep, w ktdryan rmodna kupig ,wszystko, o caym zamarzys2”, mieszkaricy miasta opisanego w ksigzce Stephena Kinga ,Sklepik 2 ma rzeniami” nie wiedza, #e prayjdzie im za to zaplacié nie bagatelng ceng.Jeding 2 ofiarstaje sig krawcowa, kt6ra po zakupie okular6w Elvisa Presleya spedza cale dnie w 18#ku na fantazjowaniu o swoim idola jako idealnym kochanku, tracqc kontakt z rzeczywistoscig “Marrenia staja sig niehezpiecre, kiedy zamiast pobuc dzaé nas do dzialania i rozwoju, zaczynaj nas odgradzaé ‘od rzeczywistosci taj sig schronieniem przed vakym Swiae wi Pawel Pilich. Nastgpuje wtedy w nasze} glo- ‘wie rozdzielenie reeczywistosci: jest ta szara, kt6ra wabudza ‘wrnas ig; ita kolorowa, w ktdrej chcilibysmy sig zanur7yé. “Marzyciele wykreslajg numery totolotka i spedzaja godziny na rozwazaniu, jak bardzo dzigki wygeanej zmieniloby signa lepsze ich 2yce: nie musiliby chodzi¢ do pracy (kt6rej nie hi- big),zmieniliby miesekanie (wrazz 20ng. ktore nie Kochajg) splaciliby kredyt (zaciggnigty pochopnic) Realne tycie staje sig wowezas mniej wartosciowe nif to, ktdre kreujemy sobie ‘wmarzeniach ~ codziennose stae sig poczekalnia, w ktdrej biernie czekamy na spetnienie snu olepszym jutrze. Licrymy na hut szczgscia,tracqc zaangazowanie waktywnosci, tore 1moga nam przynieSe wymierne ~ choé nie zawsze spekta- kkularne ~ rezultaty. [Niebezpiecane moga byé réwniez proby spetniania marzes, do ktorych zachgcajg nas reklamy, wmawiajgc nam: smozesz rieé wszystko”, .mozese byé kaidym’. A skoro tego nie masz, ‘widocznie wina thi w tobe. 42 jedne) strony hudzie zamykajg sig w pocruciu krzywiy, bo nie majg tak jak ini inie sq tak sacagsliw jak owszysey wokdt Zrugej strony mag poczucie ‘wing 2e za malo robig” ~ méwi Beata Kaczysiska.ee TES ena> aI krzywda, i pocrucie winy to mato konstraktywne sta ny, zanim wige zaczniemy cos zmieniaé, wartozapytae siebie, ROBERT: Wiaénie, dlatego niekt6r2y ‘Wola pose na spacer, wspolnie eos ugotowaé, zapatrzyé sig na jakis erajobraz. Po trudnych momentach, po konflikcie, moj strategig bywa pisanielistu, Mam sporo czasu, by pomyslet, opowiedziet, rozpisa€ si, ‘wyjasnié, ubraé w slowa historie, bol, pragnienia, a w koricu wystae Ta forma daje drugie stronie czas na przeczytanie, reakcje w wybranym przez nig momencie. NATALIA: List pomaga ted nabraé dystansu, zrobié odleglosé pomigdzy sobg.a tekstem, kiedy go pisze, i soba atekstem, kiedy go czytam. Noi dodat: kono odejmuje te warstwe niewerbal nq, kta czgsto dziatajakiskra —kiedy ‘Ww tonie drugie) strony wyczujemy los, pocrucie wy#szosei cry choeby znie- cierpliwienie, To wszystko nie sprzyja swyzerowania ieznik” ROBERT: Co tojest wyzerowanie he aka? NATALIA: Swiadoma decyzja o tym, 4e patrzymy do praodu, zapominamy tay winys nie skupiamy sig juz na wy- sgrywaniu rozgrywki ty Wigce} mi zo bites lego nizjatobie™ ROBERT: Niewierze wzerowanie lier- nika. To brzmi dla mnie jak iluzja NATALIA: A.W eo wierzyse, w kontek- Scie wracania do siebie? ROBERT: Wierze w uczcive, otwarte, biiskiespotkania, wierze wozstania, gdy nadchodza, w to, 4 nie musimy ‘zawsze is obok siebie, szczegélnic jesli w te} wspélne} podrédy towa rayszy nam prrede-wszystkim b6l, co nie znaezy, Ze nie ma powrotow. Zerowanie licanika brami dla mnie technicenie, nie mamy w sobie ta- Ikiego przycisku, chociad wiele as6b probuje znaledé go w kompulsjach: alkoholu, jedzeniu, scksie, modli- ‘wach i eligi. Gdy wracamy do siebie pokonflikcie,ranienia nie wypadaig przecie? 2 pamigci. Udawanie, #e nie ma przestlosci, w konicu wyplywa ip. pray kolejne} ki6tni. Oczywiscie wypieranie jest rownie glupie jak stale wypominanie, Duza moe ma obserwowanie drugicj osaby. NATALIA: Obserwowanie jako prze ciwiedstwo... ROBERT: ..,jako przeciwienistwo od- ‘wracania glowy, pospiesznegoodcho- drenia zrelac}. Jako preeciwienstwo ‘wiedzenia.o danym caowieku zane 0, przeciwiefstwo dokariczania wy- powiedzidrugisj strony, preerywania i tych wszystkich zdasi zaczynajgcych sig od sty zawsze” NATALIA: W pozycji obserwacji jest codlegiose, Aleim glebszy spor iim wiek za rinica, tym trudnie) o tg odleglosé. Tezgsto im do kogos blize), tym, para dloksalnie, trudnie) naprawde wrdcie ROBERT: Ale skoro dwvie osoby pr6 bbuja sie pogodzig, to mogg zalodyé i przyznaé chociat same przed soba, 4 sig kochajg. I sprébowaé rozma- wiaé NATALIA: Jak? ROBERT: Jestem za unikaniem psy: chologicznego pomystu na irytujgce parafrazowanie. Bardziej potrzebo- vwalbym w takiej rozmowie obecno- ci, tego, by kto$ wyshuchal mnie, bym poczul, ze rozumie, by epo- wwiedzial siebi, by nie powtarzal za moich slow, jakoby w dowsd, ‘NATALIA: Dla mnie parafraza ma sens, ‘Kiedy jest robiona glebie) nldz poziomu techniki, czyli nie jest punktem sidd- mym_z dwunastej strony podrgcznika, tylko wyrazem intenc}i,Zeby zrozumieé. ROBERT: Wielerazy bylem swiadkiem tego, jak nomenklatura psychologica- na bya narzedziem dominacii prze- ‘mocy, wygrywal ten, kto bardzie) Cer ee janie widzg niczego zlego ‘w uéywania narzgdzi komunikacyjnych, przeciwnie, wydaja mi sig pozyteczne, ale pod warunkiem %e sq, jak mowi Jam, wyrazem prawdzive) intenei,a nie Srodkiem zimne) empatii, wzywane) na {graniey manipula. Parafraza-zobita sig strasznie wySwiechtana, uezestnicy sekoleh przewracajg oceami na samo slowo, tysiac razy sig tego uceylis a jed- nak niewielu z nas potraf uay¢ je) 2z00 nie je) pravdziva intencjg.ajuz wledy, kiedyjestesmy w emocjach? To udaje se napranlenielicanym —jeslnie brad pod uwage tye caysto technicenyeh, prze- raystych dla drugig| strony zabiegow. Ale takjak 2 woeystkim innym ~ludsic exe sto potrafig rozpoznaé, czy druga strona ‘w rormowie podjela decyzje, zeby sig ‘tworzyé, czy postanowila pozostaé za mknigta Jes jest zamisnigta,najbardze) ‘wypolerowana parafraza nie pomoie, ROBERT: Rozmawiatem ostatnio zanna Polak, ktora ezternascie lat pracowala na wysypisku Swaika pod Moskev.z bezdomnymi daleémi ido- roslymi, Swoje observacje zamknela ‘w dwietnym filmie ,Nadejd lepsze czasy”. Méwita prostodusenosci Iudzi, ktdr2y nie majg czasu na gry slowe, bo umierajg z mrozu, giodu, chord, Szanujg uczciwosé, W kilka sekund wiedza, zy ktos jestz nimi, xy nie, «zy patrzy nanichz pogarda, xy patry izachownje sie empatig, akceptacia. Mysle,#e mamy staly do- step do drugiego czlowieka, do tego, by spojrzeé w oczy 2 szacunkiem, by zastanowit sig, jak reagujg na smréd bezdomnego w autobusie: czy mysle 1 swoim dyskomforcie, cry o tym, #e ten calowiek nie ma gdzie sig umyé, mode yje na wysypisku smieci jak bohaterowie Polak. Nie méwig, Ze ood razu mam sig prayjaénig, chodzi 6 nawiazanie kontaktu, utrzymanie 0 pomimo stow. NATALIA: Rueczywiscie, eli sg da tej Umyst, uwradiwiony kontaktem z subtelnymi doznania- imi pierwiastk6w, nabiera naturalne) koncentracjti gotowosei dodalszych bad. Stale se narzedziem wlauwiatgcym wuld ‘w iluzje obiektywnego istnienia jaani, ktory jest celem bud- dyjskie) praktyki Od presji do wolnosci Ziewanie w miejscu publicenym jest niegrzecene, Nest: tyeme. Odpychajgce. Wigks20¢z nas 2godi sig jen yeh ‘pint. Ale zapytan,dlaczego wisi ak est, mamy Klopot ~z wyjadnieniem. Diogenes z Synopy, wspolczesny Platonowi filozof eynik,takiego klopotu by nie mial. Tak pisze o nim innny Diogenes, Lacrtios:,Na widok precbiegajgce) mys, {t6raant kryjéwki nie sukala, ani nie Iekala sig clemnosc, ani nie pragnela niczego z tego, co uchodri za lakocie, 2na lazh odpowiedni do okolicanosci spos6b Zycia. On pierwszy skladal plaszcz we dwoe, jak méwig, bo byl biedn, i uzywal 0 tez jako poslania, i nosltorbg, w ktore) mial pieczywo. ‘Wyle jakim miejscu zalatwial wszystkie swoje sprawy: jad, spa, rozprawial Tylko gay byl chory, ehodeil wspieraige sig nakiju. Poza tym nosit stale ki ale nie w miescie, lecz wtedy, kiedy ruszat w droge ze swoja torbg”. Dia eynikebw bylojasne ~ to, co jst naturalne, jest do bre, wszystko inne to tylko praesady celowieka. ProsteZycle ~ tak uksusy i kazdy nadmlar— nie, Ziewanie jest naturalne, 4 reagowanie na nie obraydzeniem lub potepieniem to wyraz sglupoty. Wyraz tendencji systeméw edukacji do warzmienia swobodne|natury calowieka za pomoca kodeks6w,naks26%, narzucanych iniedyskutowanych preferencjiestetycznyc. To, conaturalne, jest piekne,2godzilby sie Diogenesem 12 Synopy stoicy ifilozofowie z innych szkél greckich, a takze ‘wschodnich, Jest tak bo to, co natural, odslania pr2ed nami prawdeo procesie Acta, aan jest daskonaly: Marck Aurelia ak wszystko ize stamtad,wyszediszy bezposrednio albo poseednio od owe) wspélng| wolikierujge) 1 paszezalva, {truciana, i wszekie lo, jak cernie, jak bagna, sq dodatkami stworzonymi do owych rzeczy czcigodnych i pigknych, Nie ysl wigesobie, to jest obce tenn, ktregoczcis, ler 07 myslajo debe wsaystkich reeczy” ‘Marka Aueliusza, cho¢ byt s7ykowany do roi cesarza od mmlodosci Icrnie 2 treningiem dworske)etykiey,racze) nie obraziloby ani zniesmaczylo ziewanie, Nie odwracal wzroku od niczego, co naturalne. Znajdowal w przejawach natury preyjemnos, jakiej nie dawaty mu na pezyklad dziela satu ei, ,W zjawiskach wtéeayeh twordur aatury jest cos milego i pociagajgcegp. Na przyklad ady se chleb piecze, otezymuje pewne peknigca. Te wiec pekniecia,jakkolwiekistniel prze. ciea whrew zapowiedzi srtuki piekarskie,jako$ necq swym ‘widokier i dodaja w sposdb sebie wlascwy checi do jedzenia. Talkie fig, gy sqnajdojralsze,pekaj.Lolivek zupelnicdoj- raalych zblidajace si psuce dodafe jakegos swoistego rok owocowi i Klos, gy sig w dal shyla, zmarszczone czolo Iwai pana liga sig pyska dzikow,finnych wiee objaw6v, i tre sq dalekic od pigknosci, gdyby im sie praypatrayé kat- demu osobna, preecie? stu ku ozdobie i mite sq duszy, po- niewa? sq dalszym ognivem twordw natury”.To radykalne twierdzenie. Skoro slinigcy sig lew moze bye pigkny, to moze takée spodobaé nam sig ziewajgcy cvtowiek Ted jest worem nalury, zbudowanym lak - powiedzy stoicy — jak chcial najwyzszy rozum, ktdry jest obecny w procesie 2ycia i w nas samych. A jednak 2 duzym trudem preychodai ‘nam kontemplowaé zestetyczng preyjemnoscig siniqcego sig, ~iewajgcego starca, Ten opér jest miarg tego, jak nienaturalni stalismy sig w ryzach kaltury ijego sila moze by¢ dobrym na rzgdziem diagnostycznym dla filozofa, tory chee rozpoznat, jak bardzo zostal uwarunkowany przez pospolite say. Od bezmyéinosei do wgladu Ziewane to zjrrsko,ktbre mote poshutyé nam do wnike nigciaw eden 2 najwainiejszych problemw flozoficanych, zawierajacy sig w pytaniu, cry crlowiek ma wong wole. Czy jestesmy autoramn naszegoziewania? Cay zalety ono od nas? {A jedeli nie, to moze zaleza od nas jakies jogo aspekty? Wolna wola oznacza wolnosé wyboru, w preypadku zie ania mocno ograniceong, Oznacra te isinienie podmiotu, tGry wybiera niezalefnie od uwarunkowat zewngtrznych Neuropsychologoisieodnajduj coraz wigcej dowodi, taki podmiot nie stig. Psycholog Bruce Hood twierd {jas jest praydatym oezuetwem, kre mésg wybwarza dla dba calego organizmu, Pocrucieselft skuek dzialania wie NEURONY PODEJMUJA te self DECYZJE SZYBCIEJ NIZ NASZA , SWIADOMOSE. TYLKO NAM SIE WYDAJE, ZE MAMY WOLNA WOLE I ZE STOI ZA NIA JAKIS PODMIOT Imobseardw mézgu, a nie jakiegoS centralinego micjscaw nim (Kartezjusz blednie myslat, Ze siedzibg duszy jest szyszynka). Mézg tworzy doswiacezenie self, goby organizm mégh zapano- ‘wa€ nad natlokiem bodécow. Mézg uwzelednia tylko te dane amystowe, ktdre sq wedlug niego przydatne dla organizmu i kreuje abstrakeyjna wersjeswiata jego mapy i modele. Hood powotuje sie migdzy innymi na badania fizjologa Benjamina Libeta, kiory udowadniat, 4e neurony podejmuig decyzje szybeie| niz nasza swiadomose. Wedlug niego tylko nam sig wydaje, 2e mamy wolng wolei Ze istnieje jakis pod iol, Kiory za wolng woly soi. Zdae nam si, 2e znajdle sie ‘on kilka centymetrdw 2a linig ocau, posrodku glowy. Andrew Olendzki, amerykatiski nauczyciel medytacji tak opisuje efekt pozbywania sig te) iluzj: Jednym z zasad niczych aspekt6w buddyjskie} medytacji jest to, ze zachgca nas ona do powstraymyWwania nawyku mimowolnego pray pisywania egzystencji wszystkiemu, czego sig doswiadeza, i sklania do powrotu ku percepty wne} prostocie fenomeno- logicznego punktu widzenia’ Zaciglem sie noZem, niezbyt mocno. Tepy, metaliczny bl ‘Owinglem palee bandaéem i porwolilem gojeniu drialad, Ale co to wlasciwie oznacza? ,Gojenie sig ran to zloZony proces, try angazuje komérki skry, krew, uklad odpornosciowy ‘oraz szereg kraéqcych w organizmie substangji” ~ ceytam nna zdrowotnym portalu, Typowa pozytywistyczna definicj, _wtore jest wszystko oprécz proby uchwycenia istoty Zjawiska, Patrzg na swoja dios, weigé cauje resztki bolu, Co wlasct Wie sig tam eziee? Flozoficane zwracanie wwagi ma za 7ada- nie odkrywaé, a nie jak pospolite - potwvierdzaé. Poruszam. palcem i nagle to, #e moge to zrobié, jesli chee i kiedy chee, ‘wydaje mi sig absolutnie niexwykte. Co porueza dlonig? Od- powied# starozytnych Grekow — pneuma, sila witalna obecna ‘wnaturze — jest przez chwile duto prawdziwsza ni tao impulsach wysylanych z mézgu. To witalnos {goi,anie obecnos¢ jakie)é mleszanki chemicznych ssubstancji. CoS zmienia sig nagle w moje percepejt Iniszcay poczucie cudewnosi poruseania dtonia. Cay riewanie nie jest pokrewne gojeniu sig ran? A jesli tak, to. kto ziewa? I kto odczuwa ziewanic? ndrew Olendzki: ,Kiedy stowo »éwiadomoséa slysrymy po polsku natyehmiast snujemy domys= 4, 2e istnieje osoba, do kt6re} ona nalezy, podmiot diaajgcy, try nig kierue, lu jas, ktbra sig nie} sklada. Jednakze wezesnobuddyjskie pisma méwig © Swiadomosci tylko na zasadzie rozwijajacego sie procesu, kt6ry modliwy jest jedynie wtedy, kiedy pewne warunkizostang spelnione:»Powstanie Swia- domos zalezy od narzadui przedmiotu zmystou Mofliwe zatem jst, przynajmnie)w ujgctu jedne), “wczesnobudldyjskiejszkoly flozofii, wytlumaczenie procesu ziewania (i percepeiziewania) bez odwoty ‘wania sig do ziewaigcego podmiotu, Stoicy zalecal przepojenie duszy intuicjgelementarng ~ metafi- zycona prawda, ktéra poawala saczeiiwiej 2yé. Oto moja estem przyblizeniem. Razem ze swolmi gra: nicani i niewidzialnyms ludaikiem stojgcym dumnie 1na mostku kapitaiskim posrodku glowy. To ten ndzik uznal, de jestem autorem mojego ziewania, mimo #e wyprodukawal je, niezaleenie od mojej woli, caly méj organizm. A ten orgie rnizm moze bye do pomysienia tylko wtedy, kiedy jst w swoim Srodowisku, Ziewanie,ktore chlodzi m6) még, jest wige,W j= kimé sensi, produktem calego wszechswiata eern Sceptycyzm czyli pochwaia codziennosci Czy czegos pozytecznego moze nauczy¢ nas cztowiek, ktory drwi z pogladéw innych ludzi i najwyrazniej nie ma wtasnych? ADAM ADUSZKIEWICZ fi nauk estem sceptyczny” ~ méwig, gdy cheg wyrazié powgtpiewanie wobec czegos, do czego nie je stem przekonany. ,To niepoprawny sceptyk” = méwimy o ims, kto nie tylko nie ulega naszym argumentom w konkretne} spravie, ale w kad sprawie wykazuje niewyczerpang wolg oporu i nieznosng dla otoczenia umiejgtnose berwrglednego falsyfikowania kaidego pomyslu, kaéde idei, kazdego pogladu, jaki pojawi sig W jego zasiggu. Juz to jest irytujace, ale jeszcze bardzie} ‘whurza nas to, 4 sceptyk nie proponuje niczego w zamian, Cay moina nauczyé sie czego$ poirytecenego od kogos, kto nie dos, 2e dewi 2 pogladéw innych ludzi, to najwyraznic} rnje ma wlasnych? Pyzron, od ktérego bierze poczatek sceptycyzm jako sako- Iafilozoficzna, byt uczestnikiem wyprawy Aleksandra Mace doriskiego przeciw Persom. Armia Aleksandra dotarla aé do Indii, daleko poza granice znanego Grekom swiata, Nickt6 ry interpretatorzy wlasnie w Indiach upatrujg érédet mysli sceptyczne). Ale to przesada. Juz Anaksarchos, nauczyciel Pyrrona, doradea macedoriskiego kréla i rownie# uczestnik wyprawy, twierdzit, 2 Zycie jest gra pozordu, i kpilz ludzi, ktérzy brali je zbyt serio, Bardzo jednak prawdopodobne, 4e Oe — ‘wedrdwka, poznawanie nowych ludéw, ich zwyezajow I wie 1ze6, wresecie spotkanie z indyjskimi mgdreami, utwierdzilo Pyrrona w przekonaniu, ze nie warto przykladaé nadmierne) wagi do tego, co ludzie uwadajg za stuszne lub niestuszne. Cnota niewyrokowania Niewicle wiemy o tym, c2ego Pyraon naucral Przetrwat wr legenlzie i anegdocie jako inspirator pewnegostyla mys- lena sposobu Zyci, Jago pny nastepca Sekstus Empiry lasrego pisma sq najwazniejszym deddtem wied dach starozytaych sceptykow,pisl tak: ,Zacza fowae, by osadzié wyobrazenia | uswiadomiésobie, kere 5 prawlziwe, a ktore falszywe, iw ten spossb osiagna€ spoke} Podrugie—eksperyment odbywal sic w dose nietypowyeh warunkach. Ochotnicy czytali Jane Austin, lezgcw tubie ska era MRI tekst oigcki wy Silesia umieseconym nad along lusteze. Badanie funkcjonalnym rezonansem magne- tyeznym pozwalato przestedzié preeplyw krwi w ich mézgach w trakcie czylania, Jednoczesnie, polaczony z urzadzeniem program komputerowy rejestrowal ruch ich gatek ocznych podczas lektury, a badacze mierzyli oddech i tetno ochotni kk6w. Na koricu eksperymentu Philips prosita uezestniksw, ‘by napisali krtki tekst na podstawie tego, co przecrytali Daisiaj naukowey prayznaja, Ze nie spodziewali si cksperyment prryniesie jakies spektakularne efekty. ,Neu- rolodzy ostrzegali mnie, zebym nic ocrckiwala jakichs ‘ogromnych rGnic migdzy nieuwainymi czytelnikami a tymi czytajgcymi intensywnie. Wszyscy méwili mi, Ze ewentu- alne efekty beda drobne, subtelne, W koticu przecie? kaz- ddy mial czytaé to samo, tak? Tylko na diva rézne sposoby” ~ wspomina Philips. Ona sama spodziewala sig, ze wyniki praede wszystkim dotyczyé beda uwagi. Ale kuzaskoczeniu ‘wszystkich ~ badanie wykazalo znacznie wigce}. Liczy sie to, jak czytasz righ uayeiatechnologi obrazowania méngu badacze aussi, e poderas uwaznego crytania moze aktywinu- Je sigw stopnin wigksoym nia ktokolwiek preypuszcza, nie tylko w obszarze odpowiedzialnym za uage ale takze pora nim, Okazalo sig, 2 poderas uradnego crytania aktywizaje sig wasciviecaly még - take ora mézgowa,w tym kora rachowa, czy obszary 2wigzane zrachem, dotykiem, po slrzeganiem przestrzeni, pobudzony jest rownie# obsrar codpowiedrialny 2a emocje. Oczywiscie, mézg aktywizuje fig tet, kiedyczytamy nicuwaznie, ale w mnlejezym stop- rin iw innych absrarach. Ca wigc te brary aktywnosc Iézgu proslaceaa ig w momencic, kiedy preechodzimy zpobieznego na useaéne czytanie, Take mw Philips, ka2dy styl coytania tworzy odmienne waorce aktywnosci w naszym mézga. yByto dla nas ni- spodianks, 4 slowa majg tak ogromny wplyw na ludzk ‘wyobradnie i moga wywotywaé tak sine emocje” prey. _naje neurobiolog Bob Dougherty, jeden z clonkéw ekipy badawcre ze Stanford, - Bylimy take zaskoczen, widr9e jk proste polecenic,Zeby ochotnicy zmienil sty czytania “Zpabieznego na useany,W macracym stopnin zmienia po- ziom aktywnodel mézgu. To niesamawite™ Diatego wasn, kiedy jestesmyy mocno pochlonigc ksig- a, opisywana rzeryoistoséwydaje nam sig bard) ealna co otaczajgcegoéwita, I potrafimy w tym momencte bar Arie prejmowae sg wydarzeniams w XIX-iecene| Anglit nit Warszawy XX wicks, Krétko méwrigc:nasz mg reag- je tak, jakbysmy byli bohaterami ksigeki. Dg iteraturze ‘motemy wige ber rusvania sg z oma podrbiowae gzie tylko nam sig zamarzy, braé udzial w fascynujgcych preygo- dach czy probowaé rozwiklaé skomplikowane led. Pod jednym jednak warunkiem ~ ze bedriemy erytaé uwaznie: Jak msi prof Philips, dowodzi to, stone jest ne tylko to, co ceytamy, ale jak to robimy: Licey sg nie tylko sama ksigika, watne jest to, #e weigéo niej myslimy, analizyjemy ‘opisang tresé, Nasze badania wyraznie to potwierdzity’ I do- dae: ,Sam projekt pokazal nam take potene)a, aki kw ww narzedziach, ktore wykorzystalismy. Drigki technologii obrazowania mézgu widzimy w pelni i doslownie, jak nasz ‘meg reaguje na sztuke cry literature”, Jak pobudzié mézg Czytanie na pot gwizdka nie jest nawet w polowie tak cfektywne jak czytanie uwazne. Pozostaje tylko pytanie: jak te uwage utrzymac? Bo chocia’ zabrzmieé to moze jak banal, faktem est, e coraztrudniej nam o koncentracje Szczegsl- nic w obliccu mndstwaroxprastacry - dewonkéw telefonow, sygoaléw praychodzacych wiadomosci czy dévwigk6w telewi- ora. Réwnoczesnie styl Zycia wymaga od nas podejmowania szybkich decya}i sprostania nierzadko wykluczajacym sig ‘wymaganiom i podzielnosei uwagi jak tu sig skoncentro. ‘waé na jednej czynnosci? Zdaniem naukoweow recepta na ten problem mogg byé medytacja i trening uwaznosci ‘Medytacja od dawna interesuje badaczy, glownie w kon- tekscie tego, jak utrzymywanie uwagi i Koncentracja wply- ‘aig na funkejonowanie mérgu (tak na przyklad badania wykazaly, de trening uwadnotci oraz medytacja aktywizu- ja rejony mézgu odpowiedzialne 2a dobre samopoccuci). Skupmy signa treningu uwaznosc. Wspélczesna psychologia dduzo uwagi poswigca tzw. mindfulness. Pojecie to mozna 2definiowae jako uwazna obecnos¢ bad uwaiing Swiado mos. Jon Kabat-Zinn, profesor medycyny, alodyciel Kiniki Redukji Stresu i Centrum Mindfulness na Uniwersytecie ‘Ww Massachusets,okresla mindfulness jako swiadomosé wy nikajgca z uwvagi skoncentrowanej tui teraz, nicoceniajgc} W mindfulness kluczowe jest, #eby mieé petna Swiado- smote tego erie jestesmy i eo rohimy ~ mdi Kabat-7i ~ Podezas treningu uwaznosei wane jest, aby uswiadomie sobie, jak ezgsto bezmyslnie poddajemsy sig impalsom, kre nas rozpraszajg{ odciagajg naszg uwage od chili obec} Prayklad? Choéby smartfony. Che, by sprawdaé maila czy jakaé now wiadamose, mode pojawié sie w najdziwniejszym momencie, wazne wig, ebyémy adawali sabi sprawe 2 tego, jak silna jest nasza cheé dekoncentracj i odwrécenia uwagi 60d biezgcej chu. Nave przed erg Komérek iinternetu mic- lismy mase sposob6w, zeby rozproszyé nasza uwagg. Teraz tych sposobéw jeszcze sig namnodyto” ‘Mindfulness pomaga w treningu swiadomego skupiania uaagi A caytanie mode bye jednym 2 uéytecanych narzgdzi ‘wtym procesie. Prof Philips uwata,2e éwiczenie uwaznego czytania moze sayt~ ito doslownie — jako trening 2dolno- i poznawezych, uczyé nas, jak skupiaé i modelowaé naszg uwagg i jak aktywowaé nove obszary mézgu. [tak pojawia sig pojgcie .mindful reading”. Jak ezytaé swiadomie? Niejest to weale take post, Badaniawykazua, de proez 20-40 proc. czasu poswigconego na czytante mylimy o ni= ieskich migdalsch. Oznacea to, de fell coyamy proce go- ding, to praez mnie) wigs) dwadeieSia minut nasa uvtagaDede skupiona na czymé zupelnie innym nizlektura. Daigle sig tak przede wseystkim ~ i pewnie dadne to zaskoczenie = podezas lektury dokumentow, ktére musimy przeceytaé. Jak wige peryciagngé rozproszonq uvwage czytelnika 2 powro- tem? Okazuje sig, 2e w praktyce czytania moda zastoso- ‘waé te same metody, jake stosuje sig w treningu uwwaznoéci i wmedytacji. Specjaliéci radza, #e jesli chcemy naprawde skupi signa lekturze, powinaismy: «+ W miare mozliwosei wylaczyé wszelkie rozpraszacze, w tym, telefon, komputer, telewizor, nie odbieraé mail nie stuchaé wiadomosei, «+ zarezerwowaé sobie czas na zanurzenic sig w lekturze, + czytat, zwracalge uwage na slowa, frazy i zdania, ale mage éwenoczesnie swiacomosé nasze} tendencji do rozpraszania uwagi, + warto byé wyczulonym na momenty dekoncentracj, «kiedy praylapiemy signa tym, ze nasze mysli poszybowaly z.dala od lektury, uwage mozna ponownie przyciggngé do cezytanych stron, ber oceniania tego, co sig stato i robieni sobie wyrautow, + warlo czytaé systematycznie ~ najlepie) codziennie, + jes zaledy nam na wytrenowaniu umiejgtnosci skupiania vag, warto zamiastfaseymnujgce) ksigiki wybrad nudnie)- sve opracowanie~ ksig2kg do naukijezyk6w, material biz~ nesowte (modliwose jest wil). Wowezas utrzymanie uwagi bedzie prawdziwym wyzsaniem. Z.caasem nasea 2dolnos< do uwaznego czytania poprawi sig. I nie tyTko ona, bo umiejgtnose koncentracjiprzyda sig 2 pewnoscig take pray innych czynnosciach. TORT ETANIETARG worn psycheentral.com Christy Nate om Resting Lens Up Your Mind ht psyehentral cam/big/erhwes/2012/10/15/haweading-ehis-4p-vourmind) wormsciencemay.org David kidd Emante Castano Reading Literary Fon Im= roves Theory of ied (htpsu/asclencemagerg/eor- {en/342/6158/377 abstract) wor.bemorebenow.com Ward lune ow minal focused reading can double your efsency” (ht oemovebenowenm/mmduteeused-eadngweer Taniec zycia Podezas warsztatow biodanzy uwalniamy swoj wewnetrzny potenejat, zaspokajamy potrzebe przynaleznosci do wspolnoty-i-bliskeseiz innymi ludzmi LS ian , yw Fh) YY ALVABeane NIZA CISEK drewniang podioga, prayjazng dla bosych stop. Wo: Kol mnie kilkadziesigt dorostych os6b w rémym wieku. Mam wratenie addy jest troche z inne) bajki ~ tym, co nas Igczy, jest cheé poznania biodanzy. W powietrzu daje sig ‘wyezué niewielkie napigce, ale moze to tylko moja lekka tre~ ma dajeo sobie adzgcy wita nas| az bedziemy m ia? Pro vaczyna opowia dao metodzie, ktSre) ili doswiadezy \Wymienia zasady, na jakich bedziemy wehod: fizycany 2 innymi osobami, podkresta, 2e poderas éwiczes bedziemy porozumiewa€ sig bez pomocy slow Pojawia sie muzyka, wazny element biodanzy Podcaas plerwsrego doswiadczenia uctestn raajq sl 2jednego Kosca na drugi. Majg za zadante po caué kontakt 2 sobs samy, 2 przestr2enig ucrestntkamt, Wadny jest Swiadomy oddech t odceuwante swojegociaa. Podczas jednego aych éwiczen rozlega sig rytmicena muzyka, Prowad iala, a kadda 7 os6b na ten znak chwyta jedng i drugs, dlonig wlasnie te cx nalezgce do dwwech r6- nych osdb znajdujgcych sig w poblizu, Wok6t pojawiajg sig hy i glosny smiech - wyrai ia sig nastrd Pojawia sig rozluénienie i du?o radosci ci ciala ale.Potem taftezymy w zmieniajgcych sie parach, trzymajge druga otobe za rgee — to dotwiadezenie pozwala sprawdzié, jak wchodzimy w relace, na ile potrafimy podgzaé za ruchem {rytmem inne) osoby, na le czujemy potrzebe kontroll, ana ile poteafimy sig rozluénig,tafczac w parze. szystko zaczeto sie w Ameryce Polu- dniowej, skad biodanza rozprzestrze- nita sig do ponad 30 krajéw na calym Swiecie. Je) tudcca Rolando Toro pierwsze doswiadczenie zbiodan- 2a (wowczas zwang psicodanza) rozpoczal w potoiie lat 60. XX wieku. Warowadat te metode w szpitalu psychia- trycenym w Santiago, leczac wielu pacjentow ze wspania- 4ymi rezultatami, Z czasem rozszerzy! svnje dtafania na Judai zdrowych iw 1966 roku stworzyt model teoretyez ny, Pig lat pozniej zszczepit metodg w Brazyi, skupajac signa osobach, ktdre cheialy rozwijaé sw6) wewnetrzny patencjat W 1984 roku studenci Toro pr2yniesl biadanze do Europy, aon sam przeprowadkt sie do Meciolany piee Jat podnie). Taniec 2ycia rozprzestrzenit sie we Wloszech, Portugali,Hiszpanii, Wielkie) Brytanii, Holandii, Niem— czechi Franc; do Polski datartniedawna. Znany jest take ww Aftyce Potudniowel, Japon, Australlli Ameryce Pat- ‘nocne W ciggu ostatnich 40 lat biodanza zostata opracowa- nna jako bogata terapeutyczna metoda tafica z okoto 250 éwiczeniami. Porywajgca jest kolejna propozyeja naucryciela — teraz kaidy 2 nas ma swoje pigé minut, podezas ktérych mode po- ‘ceué sig jak gwiazda, Cala grupa worzy dlugi sepaler, ktéry ‘wiwatuje na ezesé przechodzace) Srodkiem osoby, Klania sie Je), traktuje ja jak bozyszeze. Bardzo mi sig to podoba, od: ‘cauwam przyplyw energii I cauje sig uszczesliwiona, zardw no wtedy, kiedy paraduje wadluz sepaleru, jak i wtedy, gy oklaskujg i podziwiam innych, ‘A potem znowu szansa na zbadanie dynamiki relacji. Prey ‘Wystarczy wejSé do dobrze zaopatrzonej ksiggarnt i skie- rowaé sie do dziatu z poradnikami dla rodzicow. Pierwsze x brzegu tytuly krzyeza: «Moje dziecko doprowadza mnie do szalu, .Co wolno driecku?”, Jak wychowywaé uparte diecko?”, »Zaklinaczka dzieci”, ,Grzecane dziecko", Syn dobrze wychowany”, Jak przechytrzyé dziecko?”, .Wycho- ‘waweze czary-mary". Zaglgdam do Srodka. Tresé ksigiek ‘w duiej mierze wypetniaja porady: ,co zrobié, by dziecko. Co autor, to pomyst. Nie ma tylko odpowiedzi: po co? Juiz pobiezna lektura pozwala sig zorientowaé, ze nieki6re ztych poradnikw opierajq sig na wizji dzieci jako mato skompli kowanych istot czy maszyn, Jesli chcesz osiggngé efekt X, zastosuj podany algorytm. Od prob wprowadzenia takich technik w tycie tylko krok do frustragji. Rodzice, ktérzy tym pozycjam zaufajg i ktérym to nie zadziala, mysla. 2e of z nimi jest nie tak, ezyli nie sq dose dobrymi rodzicami, skoro nie sq w stanie sprawie, by ich dziecko zachowywalo sig tak, jak trzeba, Druga refleksja — weale nie rzadsza jest taka, Ze cos musi byé nie w porzgdku z dzieckiem. ‘Znam dobre ksiqzki dla rodzicow. Tych,ktore mogg utrud- ni€ rodzcielstwo zamiast je ulatwic, widzg jednak znacznie wwigce). W efekcie ich lektury rodzice szukaja odpowiedzi na pytanie, jak poradzi¢ sobie z doraznym problemami,jak spra- wig, by dziecko posprzatato klocki, odrobilo prace domowg, _méwilo .dzien dobry”, ale nie zastanawiaia sie nad ogstnymi, dalekosiginymi celami,jakie stawiajg sobie w rodzicielstwie, rad tym, co jestdla nich waine ido czego chea dazyt. Boimy sie utracié kontrole ~+Klopoty rodzicaw borg sig miedzy innymi stad, 2 cala wo energie ier na przezwycigianie oporu dried i zmu- sani ich, by robily to, o im sig kaze. Jedeli ni dose prae- zorni,s2ybko stae sig to ich podstawowym celem” = piste Alfie Kohn. Przypomiinam sabie sytuacj, w ktérych moje rodaicielskie Klopoty stl wlasie sig braly. Na prrysad te, Hej, a mote to porbierase, bo mi praesckadza?” nie skutkuje, ‘marudzg dalej a2 przechodze w zdecydowany ton: .Synek, spraatnij to teraz, prosze, to tylko parg minut”. Widegc nara- stajgce we mnie napigcie, syn podejmuje rekawice i oswiadcza, ‘2e nie sprzatnie ani teraz, ani poter, bo naprawvde nie ma sity, iebym jaspragtnela,skoro mi praestkadza. Talebyé nie moze. Coto zaodpawied#? Musze pokazaé, ze panuje nad sytuaca, ‘on musi to posprzatac! ,POki tego nie sprzatniesz.." ~ slysze ‘w swoim glosie ton malego dziecka, ajednak koricze: a nie ‘bed robita tego, o co ty mnie prosisz”. Momentalnie widzg lay ‘w ego oczach: «Czy sig jednak ze mng nie pobawisz, chociaz ‘obiecalas?” - wola glosem pelnym rozcrarowania, niedowie- rzania i zloS&i, kiéry mnie otrzeéwvia, ‘Wlasnie taki interwencje rodzicéw Alfie Kohn nazywa miloscig odmawiang. Dopiero gy slowa wybrzmialy,zasta- nawiam sig, e7y to sprzatanie jest tego warte. Czy ocimowa syna jest rzeczywicie czyms, eo mi zagrada? Co 2a nig stoi i exy nie motna by znaleté jakiejs inne} strategi, 4eby ten konflikt rozwigzaé? Takie) ktdra nie zrywa kontaktu i nie niesie ze sobg informacji:,Jestes OK, jezeli posprzatasz”. Czy rreczywiscie chcemy, by nasze dzieci byty potulne, postuszne, dobre w bezrefleksyjnym wykonywaniu polecei? W niektérych rodzicach mote odezwat sig glos: Tak, tego swlasnie chce. Choe, eby moje drieci byty graecane, zeby mnie sluchaly. Od kiedy to cos zlego?”. Warto zadae sobie wtedy drugie pytanie: czy chee, zeby moje dzieci arzecmnie sluchaty i realizowaly fyezenia innych oséb, w tym szefa doraucajgce- ‘go weigz bezplatne nadgodziny, rowiesnikiw proponujgeych seks lub narkotyki, partnera,ktéry uwzplednia w relacj tylko ‘wlasne potrzeby? Cay chee, zeby moje dziecko wspdlpracowato ze mna, bo romumie sens tego, co robimy razem isprawia mu to radose, czy te dlatego, e sig boi? Trening w grzecanosci i postuszefistwie nie wplywa jedynie na relacjgz rodzicami, ale takée ~a mote preede wszystkim ~ na stosunek drieckado siebie, ego poczucie wlasne} wartosc i zaufanie do sebie oraz na piniejsze relacje 2 uctémi, Kohn zwraca uwagg na pewien paradoks. Zdeeydowana wigkszose rodeo, 2 Ktorymi pra- oval, deklaruje, eich celem jst wychowanie deci naludzi szexgsliwych, niezalebnych, spelnionych, kreatywnyeh, samo-dielnych, zr6wnowazonych i wradliwych na innych. Tymeza- sem wiele naszych rodricielskich dzialaf shuty sprawowaniu nad dzieémi kontrol, czylt dogladaniu sprawiant, by robily 10, co my uwazamy za odpowiednie Lekamy sie oceny Rodzice zastanaviai sig, czy to reczywiscie w porzadku, by okazywae akceptacj, czulose i uwage swojemu dziecku, nawet wledy kiedy zachowuje sig w sposob dla nich trudny. ‘Taki dylemat ma Karolina, mama Filipa, ktory przechodzi teraz taw. bunt dwulatka, a wiec czas, wktorym dazenie do autonomii praybieraniespotykang wezesnie| site. Kazdego ddnia owocvje to wieloma sytuacjami, kte dla jego rodzicéw 5 frustrujace i wyzwalajq w nich pocaucie bezsilnogci. Na przyklad wtedy, gdy Filip chce awe sig podigczonym do pradu mikserem elektrycenym, a na odmove reaguje krzy. kiem, tupaniem, placzem i na oslep uderza mame malymi pigstkami, A potem stoi Zatosnie placze. A ja nie wiem, zy mam go pr2ytulié -opowiada Karolina. -Czy tonie be dizie nagroda 2a bicie? Cry to nie bedie komunikat, ze bicie :mamy jest porzadku?”. Odmowa praytulenia nie niesie ze soba informacje bicie mamy ne est OK, ale méwi dziecku, 42 to on nie jest OK, kiedy bij ie akceptacja mamy uza. Jetniona est od jego zachowania. Tym, co informuje dziecko o konsekwencjach ici, jest reakeja mamy, je: AWE, to mnie boli albo ,Widae, ze ci trudno, ale nie cheg, 2ebys mnie uuderzal”, Tradyeyjny model wychowania dyktowalby racze| podjgcie dzialah majgcych na cela to, zeby dziecko doswiad czylo konsekweneji,czyli mévwigc wprost, by w zwiqzku ze swoim zachowaniem doswiaderylo preykrosi »Kiedy on tak strasznie placze i kr2yczy, gdy jestesmy sami,tojestem w stanie calkiem niedle go wspierat. Alekiedy drigje sg tak na placa zabaw, mam wrateni,#e inni dares ‘wyezekujg moje) reakeji, oczekuja, 4 robigz nim porzadck, se 2r0big cokalwick” ~ méwi Karolina. Milosé bezwarunko- ‘wa nie oznacea weale prayawolenia na robienie wszystkiego, na co dziecko ma ochotg. Im starsze dziecko, tym wigksze mozliwosci, by wspélnie zastanowié sig nad jakaé sytuacja czy konfliktem. W wychowaniu beawarunkowyrm manip Jacjei kontrolezastgpuje wspélpraca, autentyczna ciekawose diviocka i niewartoscinjgca uveaga. Im mniejsze dziecko, tym bardziejseukanie prayczyny zachowania dziecka spoczywa na barkach rodrica. Warto zastanowi si, skad ta frustra- ja. Moze wynika z trudnosei w komunikacis ograniczone| praet dopiero rouwijajgca sig umiejgtoosé wyrabania mysliza pomoca slow? Moze uklad nerwawy driecka jest jeszeze na tyle niedojezaly, 2e w tak silnych emocjach nie jest w stanie ontrolowaé gwaltowaych reakeji? A jeéli moje dziec! zostanie w tyle? Powszechne jest przskonanie, 2 akceptacja powodje, 2 ludze sig nie rozwijajg, a brak akceptaci jest motorem do rozWoju Jes w takim razie bedg akceptowala moje drice\ bbezwarunkowo, nie bede wywieralana nie presj ani nagra- dzala ich za sukcesy 10 ska wezma motywacje do rorwoju? ZASADY By 4 (eh a a BEZWARUNKOWEGO WG ALFIEGO KOHNA 1. Miejmy refleksyjny umyst 2. Rozwatmy swoje zadania wobce dic 3. Miejmy na uwadze dalekosiezne cele. 4. Stawis)my relage 2 dzleckiem na plerwszym migscu, 5. Zmiehmy sposob patrzenia, nie tylko dziatania, 6. Szanujmy dziecko nade wszystko. 7. Badémy autentyczni 8. Mniej mowmy, wigce| pytajmy. 9. Pamietajmy 0 wieku dziecka 10, Przypisujmy dziecku zawsze dobre, spéjne 2 faktar intencie 12. Nie upiorajmy sig pray swoim nie 12, Nie badémy nieugiec 1B. Nie spieszmy se. 5 Jeilni bedi Karala, to skqd yd wiedzialycxyrobig do brze, cay le? Badania naukowe nie pozostaiajg watpliwose. Brak akceptacji rodzicow nie stwarza dogodnych warunkow 4o ror wo Susan Harter profesor paychologi7 University of Denver, na podstawie wieoletnich badastwierdzta, 2 im bardzie} akceptacja ze strony rodzicéw zaleky od tego, czy dziecko spelniaich oczekiwania, tym nizsze ma ono poczucie wasn} ‘wartosci. Ucxg sie akceptowae siebie tylko wiedy, gdy wy- pelniajg aczekiwania innych czy wywigauj sig 2 podjetych zobowigzah. Alfie Kohn przeprowadzit metaanalizg badas otyceacych milosci odmawiane) i je skutkow. Okazuje sie, ‘dried, ktére jj doswiadcraj, charactryaa si slabszym _xdrowiem psychicanym, moga cece) angazowat sig w dza ania preestepeze isa bardziej narazone na depresie. Moga we? mie’ trudnosel w tworzeni twalych zvigekOw emo- nie czas, negatywnie wplywana tw6j wizeru nek. Kiedy sig mudzisz, nie zarabias pienigdy! Jako certyfikowany coach w metodzie ‘Abandoning Boredom for Success” (ABFS)" nauezg cie zarzadzaé nuda tak, eby minimalizowae je) szkodliee skutki. Daj sig wamocnié w pozytywnej zmianie, dobadé certyfikat ABES, Lider niga sig nie nud Komicy parodiujgcy na portalach spolecznosciowych coach6w z duzym zaskoczeniem orientuj sig w koricu, +e polowa publik icr7e ich powaznie Swiadezy to. zagubienia wspalczesnego catowieka, ktry chetnie wydajecigtko aarobione pieniadze na weekendowe kucsy typu: ,Pokaze ci, jak sbudowae tak wielkie ego jak moje i zarobie pray tym mnestwo kasy Tak jak Wysyp sake! lideron tra na rynku coachingowym od paru lat, ale jakos nie practozy sie na ich obecnose w ciu publicanym, To dlatego, ze wykont- jg Swietng robote w swoich organiza cjach biznesowych, powieda ci, ktorzy praywédeow produkujg a tagmach sakoleniowych. Ale to tak, jakby pezy zal 2 ostatecznyym celom bya lide rom jest pomnaianie €ywidendy udzia Jowcow korporacj. Czy jednak taka ‘waska defnicja preywdcy nie wypiera — jak gorsza moneta lepsea — definicyi, swedlugktre| lider to kts, kt inspiruje innych do pracy dla dobra publicenego? ses nie ustalase cele dla siebie, estos skazany na pracowanie pry osig sani cel kogosinnego ~pise gare bogacenia sig Brian Tracy. Mozesz bye panem albo niewolnkiem, nie motesz po prosta byé, glos to antywepSlno towe przestani, Pewien madry ctlo- wiek opowiadal mi o czasach, kiedy jako mlodzieniecmisrkal na Powisla ‘w Warszawie: .Noca Ww park, jak na preeciwka szto paru kolesivs,trzeba bylo doskoczye i da¢ jednems 2 nich w mor, Inacz} sam byé dostal” Cry Brian Tracy vychovywval sig najakims anglosackim Powis izhudowa karierg fgurana traumie lat todos es JESLI NIE USTALASZ GELOW DLA SIEBIE, JESTES SKAZANY NA PRACOWANIE PRZY OSIAGANIU CELOW KOGOS INNEGO RN RK Coaching przesgczony jest czesto aksjologig, kt6rej sam sobie nie uswia- damia, Neoliberalng, oparta na glory. fikowaniu ogo, zborkiem chiwosci na najwydszym oltarzu. C2ego w nim nie ma zbyt wiele? Wspdtodcruwania Tr: ski o planete, szerszego obrazu Swiata. ‘Gtebokie|refleksji nad szczeSciem (jest nagminnie mylone z gratyfikacja ego). (Od kilku lat prowadze Szkole Fi lozolii Dostrojenia do Procesu Zycia. Studenci ucza sig, jak lepiej zrozumiee pigkno ilogikg procesu 2ycia za pomocq refleksji éwiczen filozoficenyeh i med’ tacyjnych oraz Swiadomego praebywa nia w naturze. Szybko przekonuija si, xe to,cozmienia Zycie, wykuwasig w blu, cigglym wahaniu, watpicniu, walce2 na ‘wracajgcymi regresami. Jak dlugo trze ba trenowaé, éeby awigksayé uwainosé poza sesjami medytacjio dziesigé minut driennie? Rok czy wigcej? Ile dociekari trzeba odbyé, zeby nabraé odrobing dystansu do wewnetrznych opowiesci ‘ sobie samym? Moja odpowieds na to potrzebne jst cate Aycie Jakim$ cudem szkoleniowi mistr20- ‘wie medytacji, tao i tantry (a takze coa- chowie wzywajacy tych hasel) adobyli ‘te umiejetnosci po przeczytaniu kilku amerykafiskich ksigzek. Zostali mi strzami w wieku 30 lat, Skoro to takie latwe, fo po co mnisi i jogini zasrywajg sie w askiniach Himalajow na wigcejniz lat trzydziesei? Bo lnbig zimno® Osie- cenie powinni osiggngé najpdnie) pod koniec pierwszego weekendu. Potem ‘ogg spokojnie zej8é w doliny, napisaé sigekgo sukcesiei otworzyé doradatwo Diznesowe - wszak o na kasie koficzy sig ‘wszelki celludzkiogo dziatania, — @ wwe sefotfcom Facebook: Stoicyzm ulicznyBreese) acetal E MITY Bialka itluszcze eMC SS ENE ER Maat 3 ea ar ede eg Or vicrett RRC cee cece OMODPOWIEDZIALNI MOGA WIECEJ RT) ksztattowania firmZakresit on i nazwat lezy obszary,ktdre sg powszechnie zaniedbywane ~ zarowno w lte~ raturze przedmiotu, jak i praktyce coachingowe). Trenerzy, wedtug Westerna, sa tak skancentrowani na dazeniu do zmian w zachowaniu swoich Mientow, 2e traca zoczu glo= balny aspekt przywédztwra: podej- mowanie wyzwatitechnalogcznych, spolecanych i grodowiskowych, Innym niedocenianym zagad- nieniem jest rola podésviadomase we procesach decyzyjnych. Trady- ‘ine szkolena klada nacisk name tody strict racjonalne, jak terapia poznawezo-behawioralna czy pro- ‘gramawanie neurolingwistyczne, ale ‘wedlug Westerna nalezy dacieraé takze do ukrytych pragnien ikkow, ba byémaze to one uniemoaliviaia rmimo racjonalnej deklaraci,osigga nie wytyczonych celéw i preepro- vwaidzanie zmian, Trzecim elementem, ktory wy maga zmian, est uswiadomienie coachom, ktorzy pracuja czesto 2 osobami majacymi duzy wplyw na Srodawwisko spoteczne, 2e biorg na siebie powazng adpowiedzial- nnoSé..Nie ma czeRos takiero, jak neutralny coach’ ~ méwi Western 4 Nowatorskie podejscie Wester- na do coachingu znajduje uznanie wr najwiekszych prestizowych firm na calym Swnecie. W styczniu 2016 r. bedzie mozna spotkaé go vw Warszawie, Poprowadzi pierw- sze w Polsce Szkolenie Certyfi kujace A-Ne (Analitye-Network Coaching), ktére zorganizowata vwarszawska Pracownia Satysfakcj 52-53 Pavaantet cd SZCZESCIE I PIENIADZE aradoks Easterlina opisu- —chodzgce 2 34 reznych krajow na prze- je ziawisko, wedlug kté-strzoni minimum 10 lat. kazalo sig, go wzrost gospodarczy Ze poziom nieréwnosei w danym kraju w danym kraju nie za- lepie} odzwierciedlal poziom szcze- wsze przektada sie na zwigkszenie cia obywateli niz wzrast produktu szezeécia jego obywateli. Wedtug krajowego brutto.W latach, w ktérych badania opublikowanego na famach — pazior nierdwnosci byt maty, wzrost ,Psychological Science” prawdo- gospocarczy wiazal sie z wigksza sa~ otlobnym wyjasnieniem paradoksu —tysfakcjgz 2ycia obywateli,jednak nie jest nieréwnoSe spoteczna. Badacze iat zacnego znaczenia, ay nierow= Shigehiro Oishi z University of Virginia nosci spoteczne byly duze. ,Kluczem az Selin Kesebir 7 Lonrlon Business: do podniesienia narodnwego szczescia School przeanalizowali dane na temat _jest sprawedliwa dystrybucja werostu 8 warostu gospodarczego, nieréwnosei gospodarczego miedy obywatelami" — spotecznej oraz poziomu szczeSca po- poxisumowuig autorzy. (Konrad Bocian) TANIE WINO JAK DROGIE Janie wino moze smakowaé tak, jakby byto z najwyészej path, jest lwierzymy, 2. jet droge, Dr Hike Plassmann i wspétpracownicy 2The Business School for the World (INSEAD) odryli, Ze pracko- manie na temat tego, jakie wino pijemy, moie zmienié chemiczny ‘db jego smaku w mézgu. Badacze poprasill uczestnikiw o ocene smaku pvgciu win w znych cenach (90,45, 5, 1015 do) Podczas degustac moze! uczestnikéw skanowanebyly prey uzycu MRL. W rzeczywstoscibadanispozywal tylko try rodzae win w dvéch cenach (vysoki niki). Okazal sig, 2 ceny ‘wistotny sposdb wplynely na oceng smaku- im wino byl rzekamiodrozsze, tym lepie}smakowato!Efekt ten mozna bylo zaobserwowaé réwnie2 w wynikach skanowvania mézgu .iedy cos nam bardzi) smakuje w mézgu aktywizuje sig ‘zw, uklad nagrody, co zaobserwowalismy u badanych wed, gdy smakowalt tarich win, ysl, 2 probua tych dogich ~ podsumawal badacze na lamach Journal of Marketing Research’ (Watala Frankowska),Cztowiek spetniony i zyjacy w harmonii jest po prostu zdrowszy i bogatszy wewnetrznie. Jezeli jest samotny i boi sie tej samotnosci, wtedy wychodzi Z niego zgorzkniatosc¢, pretensje do zycia — nie do siebie, ale do zycia w ogole” — mowi DJ Wika DI WIKA 76-letnia Wirginia Szmyt jest najstarsza didzejkq w Polsce i od kilkunastu lat prowadzi tanecene imprezy miedzypokoleniowe. Zacaynala na wieczorkach dla seniorow, potem zaczela graé \w warszawskim pubie Bolek tom teraz jest zapraszana do klubow cafe, Polsce, a nawet za grani- ce Zanim adeszla na emeryture, pracowata jako pedagog z dziec- ‘mi niepeinosprawnymi iw osrod- ach wychowawezych 2 mlodzie- 2a po wyrokach sadowych. JAKUB JABLONKA I PAWEL EE- (ZUR: Pamigta pani swoja pierw- seq mzycangimprece da entorow? DI WIKA: Oczywiscie! To bylo diva daieécia lat tema. Pracowalam jeszcze wklobie sentra, Pomytalam, Ze tze ba im zrobié potaricéwke i szukslam Aide, Zglosl sg DI Kris, kts teraz towareyezy mi na impeezach w ealym kraju.Pamigtam ak df e cudownie rozruszatnasze towarzystwo. Wszyscy tak dobrze sig bawili, 4enastgpnego Ania juz dewonili x pytoniam’kiedy powtorka, Nistty, dom kultury tier dail, ew skromnym budece nie ma Srodkéw na oplacanie didzeja. Zr0bi to mi sig Zal senioréw. Méwili:.Wiko, vvyklady wykladami, fie, ale rabawa potem musi bye, Probowalam jeszcze Zabiegaéo dofinansowanie, ale dyrekja vepadia na epszy pomyst .Pani Wiko, skoro pani jud tyke robi, to grad sig pani naucry sama bedzie robiézaba wry. Ocryicie, dalam slew to wrobie. Musiatam przeciez kontynuowaé po- tari, zeby ludzie nie pouciekall iniz aj. Juz po plersee) zabawie za tawazylam, ze maizyka i wspdlne spe svanie bardzo integra moich sions ipobrdaig ich do driatania, Musi byé wigc troche wodzirejem, wyciagse na parkiet,tworzyé atmosfere. Wpro- wwadaitam taki troche wesslny Klima. ‘organizowalam tani w klk, pociag robilam vsti ze Spewaniern | prze- ty artystycene, W tamtych imprerach wwaane bylo, abyémy tworzyli wielka swspalnots. Zeby kaa crtovik erat sig swobodny jak w domi, nie wstydzit sig wy} pierwsry na paket. Zabavea miata by dla nich relaksem i odprgze nem. Najbardzej sprancdzala sig mizy paisa, pesni woiskowe ipatriotycene. Weedy nie mialam taki Swviadomosei muzycang) jak dis. Ciggle sig ucrylam, kupujge ply | prayeoto wwujg fg dom doKolejnych imprez Dapiero Kiedy zaczglam grae imprery zmlodymi ladém, rostalam did?ejkq pelig gob ‘Warytico zaczglo si w pubie Bolek, we pighaym park na Polach Mokotow skich,o cay jut wsporinatam, Wias- Cicieliokalu wpadl na poms onganizo- wana imprez dla oss 50+ ija ideale wr ten klimat sig wpascnrywalam.mater | ZABAWA ODDALA scuttuests: | SRACH PRZED etnies BoRaZuse® Pocruta pani, djs) los jetd?q do pracy. Mato tego! Pojawily | usta wypchane botoksem, wszystko telewizj. Drigki emu w gazetach zacrg-ly pojawiae sig informacje, Ze nareszcle 1w Polsce pokazula sig senioezy nie Kl. xqcy.a taticzacy: Bardzo milo wspomi nam preyjazd mlodych ludzi z telewizi w Hongkongu, przed Euro 2012, Bylam dla nich jedng z ciekawostek w Polsce. Prryjechali do Bolka, rozmawialiémy { tastezylismy. Na koniec wreezyli mi plyte z muzyka z Hongkongu. Zabawa byla przednia. Ukoronowaniem tych wywiadow byly wyjazdy do Londynu i Budapesztu, gdzie gratam 2 okazji otvearcia polskie) bibliotek: Od pewnego momentu moje Zycie nabrato takiogo tempa, #e sama jud nie jestem pewna, kiedy co sig dziato. Chyba ‘w 2012 roku zaangazowalam sig w dan cingi migd7ypokoleniowe. Najpierw bylo spotkanie Pauling Braun w Bolku. Paulina wlainie 2aczynala organizowae Soe LTC takie imprezy. Opowiedziata mi, jaka temu przyswieca idea: przez muzyke Integrowa¢ ludzi starszych i mlodych Pomyslalam, ze to powol dzieje sig pod: ‘czas moich imprez w Bolku. Integracja polegana tym, de w trakce takiejimpre zy migdzypokoleniowej ja gram razem zmlodym did?ejem. Ja puszezam swojg muzyke,a on swoja i gramy w klubach, do ktérych chodza zarwycza) Iudale miodzi, Chcemy seniorom pokazaé Swat mlodych ijednoczesnie cheemy, by lod zobaczyli na parklecie seniordw. Zeby sig nawzajem poznavali, Bardzo ten pomyst spodobal. Pamigtam, de pierwsza tego rodzaju spontaniczna zabawa z moim udzialem byla w sezo- nowy kompleksie UEO obok fontanny przy plac Na Rozdroiu w Warscawie Tam 2robiono basen, w ktrym mog plywaé starzy, mlodzi i dvieci. W na iotach oferowano katve, herbate, piwo eos do zjedzenia. Byly ted dechy, na ktérych moana bylo tatiezyé. Pieewszy dancing migdzypokoleniowy gralam x mlodym didejem Mario Sikora. Na zmiang gralismy hity 2 lat 60,70. 1 80., doskonale sig pray tym bawige. Pogoda byla pigkna, prayselo mnéstwo seniorsw imnéstwo mlodych. Lubig zagladaé na Facebooka do zdjgéz tej imprezy- Na po- cxatku sporo ludai siedziato na lawkach I koreystalo gléwnie z basen, Ale po nie) impreza niesamowicie si rozkrec- Iai tasczyli dostownie wszyscy. I starzy, I preedszkolaki, nawet w kapiel6wkach, 1, po prostu bombal A.TP.L: Poczula sig pani didiejem dla wszystkich, starych i mlodych, DJ W.: Cheialam wigcej! Nastepna taka zabawa odbyla w Cafe Kultural naw Pataca Kultury i Nauki. I zndw rmiejsce magiczne, obok legendarnego Teatru Dramatycanego. Fantastyczny Klimat artystyczne Kawiarni. Impreza tez byla niesamowita i przeszia moje ‘oczekiwania, Zn6w gralam z mlodym didejem, ale dodatkowo zaproszono bardzo zdolnych raperdw: Wujka Samo Zio i Pono. To bylo moje pierwsze spo: tkanie ze érodowiskiem hiphopowym, pokochatam tych mlodych chlopeéw i poczutam ich wspaniala pasje, milose do muzyki i stowa, Kolejng tak nlezapomniangimpreza byla zabawa miedzypokoleniowa na bar- ce na Wisle, w Klubie BarKa, Cudowna atmosfera i bardzo duzo luda taticza cych na pokladzie oraz na dwéch brze {gach rzeki, Na koniec rejsdo Phyty Crer- piakowskie) i zabawa prey éwiatlach, Projekt dancing6w miedzypokole- nnlowyeh jest wyjatkowy. Lacey dwa ri ne Swiaty. Udowadnia, Ze granice iba- rlory wicku sq w dude) mierze srtucenie tworzone przez nas samych, bo w prak tyce wyplada to nieco inacte}. [nie moi. na uoglniag, ie starose jest niecickawa, Zabavea oddala strach przed starosci Pokazuje, 2 tylko od nas zalety,jacy je steémy: Jezeli w mlodosci mamy apetyt na Aycie, ciekawos¢ éwiata, chcemy bye aktywni ~to take nasza starose bedzie inspirowala do tego, deby sig rozwijagé i nie zasypiae gruszek w popiele.> To wlasnie daje integracja poprzez muayke ~ wspélna zabawa, wspélne Splewarte, wspOlne tatce. To niecapo- rmniane i waruszajace momenty, gdy mlodzi zapraseaja do tatica starszych, a poénie} starzy ~ mlodych. Wielkie ‘wspilne kolo, wspélna lambada, pocgg, Giesze sig, € moge od czasu do czas. wtych zabawach uezestnicay€ i wierzg, ‘re maja gleboki sens. (.) JU. TPE.: O cxym pani teraz ‘marzy? DJ We: Najczesciej o Swigtym spokoju. A tak powainie, ja- is czas temu chcialam zato- ‘aye part albo stowarzyszenie, Ktére dbatoby 0 nasze sprawy. Chciatam, ieby preedstawiciele seniorw byli obecni w Sejmie. [Nie wiem, czy to dobry pomyst Polityka jest brudnaizawita, Nie ‘wiem, cay bym sigw nie) odnala- 2a, Jajestem idealist i zapew- ‘nebym walezyla,Jednak wwalee politycngj jest abyt duzo prae- sakéd niczwiqzanych zsamg ideq pomocy seniorom. ‘Marzy misigna prayklad prog- ramw telewigi poswigcony spra- ‘wom senioréw. Tyko nie moga prowadzié go osoby, ktére nie ‘naj tycia 7a 600800 rlotych _miesigcznie, bo niebylyby auten- tyezne. Kiedy preebywalam 2a sgranica, spotkaam sig zduzym szacunkiem wobec starszych, oni byli autorytetami, W Polsce ‘mamy zupetne preeciwietstwo. ‘Marzy mi si wigc,Zeby to zmie~ nig. A preynajmnig| sprobowae. ‘Mam swiadomos, ze moja rozpozna ‘walnose i pewnego rodzaju blazenada omaga zwrécié uwage na wiele trud-~ yeh tematéw, 2 ktérymi osoby starsze -muszq 2magaé sig kadego dia, LI. TPE Pani prace na rzecr senio- 1éw mozna podrielié na dwa etapy: prace wirdd senior dla seniorow i prace dla seniorsw, ale juz poza nimi exyli na prayktad w mediach, re docieraja do wszystkich. Jest pani ambasadorks seniorow. BIW. Macie race Seniorzy potrzebuja ‘osoby, ktbra bedzie glosno mbwié o ich problemach. Oni sq bardzo niesmiali, ‘oj si otwartosei, niechgtnie prayimujg rnowe dla nich weorce. Na szczgSeie © sig powoli zmienia, zacrynaja skupiaé signa sobie, na wlasne) samodzielnosci izdrowiu, ktbre nie zalezy tylko od sfery fizyconej le tez od psychiki. Od relacji 2 dzieémi i rodzing, Calowiek spelnio. nay i yjacy w harmonii est po prostu aérowszy i bogatszy wewnetranie.Jeze 1i jest samotny i boi sig tej samotnosei, ‘wtedy wychodzz niego 2gorzknialos, | pretensie do #ycia ~ nie do sibie, ale do 2ycia w ogdle. Zaczyna sie zniechecaé do ludzi, wychodai 2 niego agresjaizte ‘emocje wynikajgce ze strachu, JILTP.L: Jakpani odbiera swoja po- palarnose? JW. Mam swiadomos, ée popular- 1no$é nlesie re sobg takze dua odpo- wiedzialnose. Kiedy grafam tylko dla seniordw, zachowywatam sig jak jedna ‘nich, 7godnie 7 ich upodobaniami, Gay na moje imprezy ludeie modzi, mu sintam sig do tego dostosowaé i zmi | nie program. Kiedy gra sie dla trzystu, ‘cierystu osdb, wo jednak treba sie od pawiednio nastawiei praygotowaé, zeby to jakos udéwigngé. To jest stres, tempo } {adrenalina non stop przez kilka godzin. Popularnosé natozyla na mnie do- datkowy strach, Znalaztam sig w nowe} roli, bo przecie# nie jestem muzykiem, | Dato mi pomogto doswiadczenie w pra ey zmlodzieza, Jezel gram z mlodymi didzejami, od razu wehodze znimiw dobre uklady, zawaze wig. ly jstesszefem, ja tylko dodatkiem. Trzyma) poziom, ja sig dostosujg’ Oswajaniez popu: Jarmoscia jest pewnego rodzaju nauk, jak nie zatracié rozumu, jak nie zgubi¢ same} sebiei nie opasé w eaforig, Nie uwierzye slepo we wlasny sukces, bo on prreciet nie bedzie wiecany. Moja popularnosé jest praesta- nniem dla wszystkich senior6v, inspiracjg. To wane, xe mam szanse pokazaé, 2e wiek nic jest praeszkoda w realizowaniu ma- rzeh, Traeba byé w stu procen- tach naturalnym i robie to zca lym zaangazowaniem, ale tez wiedzieg, kiedy sie wycofae. Ine wstydré sig, ezeli eos nam nie wyjdrie tak, jak bykmy cheiel LILTP.b Jakew piosence Per- actu: yTrzeba wiedsieg, kiedy ze sceny 2ejéé niepokonanym..”. DIW.: 0 tak! To dabeze powie- dzianel Chociai artySci nie za wsze maja tego Swiadomoéé. Ale _méwigc powaanie ~ jezeli bede ‘wiedziala, 2 juz nie daje rady allo moja praca wzbudza w innych uezucie litosi, | wledy odejde. Péki co popularnos¢ jest | dla mnie wielka frajdg i wiem,2e nie tra- | ce glowy. To najwazniejsze. . i Fragen gt Jakabe bork Pow igeua 104 Wika. Jest moc!” Fito ulate slew styemit nalader wants Burda Kg Tu shrsty ochodza od rakeJacek Santorski, Eliza Michalik Polska na kozetce 13 stycznia w sprzedazy! Diaczego tak gleboko dzielimy sie na dwa obozy itak wielu Polakdw podatnych jest na populizn? Nawyki pogardy — jak z nich wyjg¢, zaczynajac od siebie? Jak przestaé méwié jezykiem pogardy? Jak nawyki pogardy rozpoznaé w sobie i w swoim otoczeniu? Jak inaczej mysle¢ i dzialaé? Jak zmieniaé otoczenie i jak zmieniaé siebie? Ksiqzka dla lideréow spotecznych i biznesu, dla nauczycieli i rodzicw, dla nas wszystkich! si esto w separa, ‘nuns < EB wwwsacebook.com/burdaksiazki ESoe ect un iy rg Saran Folwark to stan umysiu Przeobrazenie firmy w zarzadzana nowoczesnie organizacje wymaga przede wszystkim przemiany Swiadomosci jej liderow i partnerow Swiecony kdl Bhutanu, prowadzacy ciekaw, polityke lgczenia tradyeji i nowoczesnosci, po kkolejnym pobycie na Harvard University zebral dwar, Zlecit wybranie praedstawicieli réznych, grup ludnosci i stworzenie mikroparlamentu (na skalg malutkiego kraju).Parlament sig zebrat i po krotkej dyskusji przeglosowal swoje samorozwigzanie. Lud wybrat na powrét monarchig. Krél zrozumial, 2 mégt arbitralnie ‘wprowadzié wskadnik PKB szczgécia brutto do ekonomi -swojego kraj, ale podmiotowose, wolnosei i odpowiedial- noéci nie wystarezy zadckretowaé. Podobne doswiadezenia mieli prezesi i top menedze- rovie, ktérym towarzysey nasza Akademia Prrywodztwa, W firmie, nazwijmy jg X, dyrektor generalny i dyrektor HR postanowili przebudowaé folwarceny system zarzadzania, Przeprowadzili wiele konsultacji, po ktorych dyrektorzy region6w, dzialajgcy wezesnie} jak udzielni ksigieta, stant jako grupa zarzgdcza cate) firmy (awans),stali sig liderami niezwigzanych, samodzielnych biznesowo jednostek (wigce} ‘wolnoéi i odpowiedzialnosci, ale symbolicznie degradacja). Dyrektorzy, gdy poczuli bizesowa odpowiedzialnose, posi- nali koszty i podniesii efektywnose. Wyniki firmy w ciggu roku warosty 0 30 proc. Ale top menediment inaych spélek tej grupy patrzyt na te zmiany sceptycanie. Gay redyser tej zmiany zostal awansowany, by przepro- vwadlzié reformy Ww calej grupie, zarzad skorzystalz pierwsze} trugine} sytuacji,2eby sig z nim rorstaé. Proces restruktury- zacji sig zatraymal, a w spélce X w kilka miesigcy wszystko ‘wrdcilo na stare miejsce. Wyniki spadiy, kadra kierownicza cxtchnelazulga, a wedllug pracownikéw HR, ktorzy ostali sig vw departamencie, poziom zadowolenia z pracy wards, chociaz powrécity kontrole, ,zjebki" i inne folwarezne rytualy. Dla spadku wynik6w znalazto sig nrynkowe” urasadnienie, a72- angazowania pracownikw tym tazem nie zmierzono. (W tym samym crasie w spélee Y nowy prezes pod wply ‘em lektur na temat folwareznosci, ktdra jest polskim hi storycznym obcigzeniem, uruchomil projekt przemiany keultury organizacyjnej~ nie bez znaczenia byla przy tym strategia, w ktére] wlaécicicle firmy stawiajg na nowe tech- nologie, konkurowanie innowacjami i dobrymi relacjami. Zatrudinit kilku menedzeréw, zecit firmom consultingowym, warszlaty, po ktérych w trzy tygodnie ogloszono nowe war tos, powstalo siedem zespol6w projektowych i. wakacje proces utkngl w martwym punkeie. We wrzesniu zostalismy poprosreni a kansultacje Czego nie mozna zadekretowaé Po seri wywiadw zliderami projet skonstatowalismy, te fwieto zatrudnieni menedzerowie x pocauciem wyisroscl i misizblokowal sigz dyrektorem HR, ktdry od dzesigci lat rozporaadzal wszystkimi stanowiskamni, wynagrodzeniami i premiamn ponitej zarzqdu, ale pora administracjg karo ‘wq i talentem machiawelicznym nie mialabyt wielewiedzy i umiejetnosci miekkich, Preres podjlodwadng decyzje: odwolal projekt preemiany kaultury fir, konstatujg, 2 tej zany nie moda radekreto- ‘wade powinna by reulatem, ane celem cozienne| pracy nad Swiadomoscig meneder6w. Zorganizowal calodniow, sesjg, podcras ktére odbywaly se preede wsrystkim rozo: ‘wy I wgladowe wyklady, Pozostaviaje hierarchiceny uklad, clonkowiearradu wprowadaili yk jedng zing: program tczenia sig, udzilania i preyimowania feedback na réznych szczeblach. Ustalili (opierajge sig na ksigzce Chaclesa Du higg .Potgga nawyku"), Ze to bye kluczowy nay Ktrego \wprowadzenie moze pociagnaé za soba dalsze zmiany. Min dwa lta ~ odwiedzitem ich niedawno— jut pi sze obserwace pokazywaly, ce firma konselewentnie sig zmie-ean Calida peat eas nia. Koneerwatywny dyrektor HR odszedl, a gmlodzi gniev. ne podejscie do angazujgcego praywodatwa, Spéika Y jest znacznie dale} ‘Ww procesie zmian nia X, ktéra sig zrestrukturyzowala i. Wr6: ila do punktu wyjécia, ni” preeprosili za swoje abyt fundamentalisty Potrzebujemy zmiany Swiadomosci Dia tych znas kldrychjednak folwark nie uregdza, mamy obra windomosé, W listopadzie 2015 r.zorganizowaligmy dys panclowy Design thinking na folwarka” (movecie japaistwvo oberceénapalformie wwwappxp). Doslimy do tego, e wyzwanie nie polega na zamianie folwarksw hierar chicenych organizacj w firmy nowego typu, lecz na miei nose przyjmowania zarGwno trade ierarchicene) orga aja nowse| dobre) praktyktotwartych zespoeSednem sprawy nie jest zmiana or nizacyjna. Potezebujemy posze rienia i preemiany swiadomosci, w ktérej znajdziemy mi. sce zaréwno dla swoje) ,folwarcenosci”, jak i nowoczesnosc Utwieraza nas w tym Frederic Laloux, autor ksigiki ,Pracowae inacre(",ktora porusza dais caly Swit. Przedstawia on studia preypadkow kilkunasta skutecrnych biznesowo i spotecznie organizacji, ktére sq przeciwviewstwem folwarku, Strukture hierarchiczng zastepujg w nich powigeane ze soba jak plastry miodu partnerskie jednostki organizacyjno-biznesowe. Daz cone do spel uznaj, 4e 2ysk jest dla firmy jak powietrze, Tyle Ze nie ayje m oby aye. Ze studibw La: Jouxwynik, e stworzenie takich organizacji wymaga praede ‘wszystkim przemiany swiadomosei joj liderdw i partnerbw. Prof. Jan Fazlagié, uczestnik wspomnianego panelu, 2acy ‘towal w swojej wypowiedzi skandynawskiego pitkarza, kiGry napisal, ie smofna celowieka wyrwa€ zgetta,ale niemo#nagelta ienia luda je wspéltworzacych, ale jednoczesnic y deby oddychaé, lecz oddychamy. wyrwae zczlowieka’, Kady znas musi to zobié to sam. Same TLL POLSKA NA KOZETCE dy zamierzaiémy napisaé nasza ksig2ke, tra juz powstata(.), wiedzieliimy, ze fascynuja- ‘oym, budzacym troske, ale tez rodzajzacieka~ ‘wienia ockryciem jest to, ze prawie wszystkie polskie organizacje maja nature istrukture szesnasto- ‘wiecznego folwarku, To wiedzieliSmy, zanim zaczelisrny pisaé. W trakcle gdy ja ploaliSmy, studia think tankow, _zktorymi wspékdzialam w ramach Akademii Psychologii Praywédztwa, rowniez nasze refleksje, réwnie? pomac. ‘gosci, Ktorych zaprosilismy da nasze|ksiazkl, wlaszcza prof. Andrzeja Leder, ale te2 prof, Andrzeja Nowaka dr. Adama Aduszkiewicza pokazaly mi, 2e folwarcenase Faeczywicie jest wszechogarniajacym paradyematem, tylko ze to nie jest tak, 2 polscy liderzy maja whasnie takie sktonnosci charakterologiczne, psychopatyczne, mentalne, aby budowaé dwory i dyktatury, tylko ze jest to rodzaj umowy spolecznej niepisanej,nieswiadore) mowigc jezykier szwvajcarskiego psychoterapeuty Jirga Willego, zmowy. Jirg Willi zauwazyt, Ze nieszczesline matzetistwa czesto dzialajg w ramach jakies movie, na prayklad, 2e ty bedziese zavrsze emacjonalna, ja bede zawsze racjonalny. Zawsze na kaniec okaze sie, Ze ty jestes histeryczka, a ja jestem bezdusznym anality- kiom i bedziemy sobie taka awanture powtarzali przez dadziescia pigé lat i ona bedzie konstytuowata nasz marny, ale trwajacy 2wiaze |.) Gdy pracowalismy nad ksig?iq, adkrywalismy, Ze w tych organizacjach, ktryr ‘ig zajmuje moja akacemia, i w organizacjach spolecz~ nych, ktore sq przedmiotem naszej wspdine)troski, to nie jest tak, 2e mamy kanalie, dyktatordu, ktGrzy tora te folwark:, a caly lud, caly naréd, wszyscy pracownicy, wszyscy czlonkowie tej arganizacj czy fundagjicheieliby innego rozwigzania.Istnieje rodzaj zmowy czy umowy, tora odpowiada obu stronom. (.)Ta»folwarezna zmowae nastepuje nie tylko na poszczegdinych dworach hizneso- ‘wych czy w poszczegdinych fundacjach, obejmuje cata Polske, ktora kladziemy na kozetce. Byé moze Polska nawet w wigkszosci nie zamawiata te) Kozethi, bo ma poczucie, ze wszystko jest w porzadku mpeg rrcowee A eesincarc gaan co pePree eed Maruda na pokiadzie Nieustajace narzekanie podwtadnych to jedno Z najwiekszych wyzwan, przed ktorymi staje szef. Oto piec rad, jak zwalczy¢ malkontentow w firmie‘AMARGIN DZIERZANOWSKI D Nominowan ‘1 J aredzenie i narzekactwo to dziedzictwo nasze histori tak uwadaja specjalisci od zarzadeania. Zabory, a pOPnig lata PRL-U sprawity, ze Polak nie még nie narzekat Jeili kts nickontestowabrzcezywistodc, to ‘2macz,iealbo byl konformistaalbo nie mial ambigji. Nawyk ‘malkontenctwa zostal nam do dei chetnie pezenosimy go do ‘wspélezesne) kultury onganizacj. Na Zachodzie pracownik, tory narzeka, od raz jest podejrzewany onielojalnose. U nas rytykovanie wlasne firmy, szeféw’ imnych pracownik6w to cxgsto dowéd na zaangadowanie, Wielu osobom wydaje signa ‘wel, 4ew len sposbb waleza poprawe sytaji irmy, a nawet pomagajgszefom, wskazujge na zagrozenia =Wielu zachodnim menedzerom nie miesisiew glowie, 4 poduladni w Polsce, nawet ci wysokiego ezezeba, potra fig godzinami narzekaé na firme, centrale, upie przepisy iorganizacjg pracy” —twierdza Jerzy Guti Wojciech Haman, 2alozyciele Polskie Szkoly Trener6w Biznesu, autorzy ksigaki »Psychologia szefa”. Pewien Amerykanin, ktory 2ostalsze fem w polskie firmie, spytal ich kiedy$ podczas szkolenia: »Dilaczego w mojgjfirmie spratacrki ber preerwy narzekajg 4 organizujg mityngina temat dzialalnosi zarzadu, zglasza ‘gc wile pomyslow, jak powinienem ulatwie im pracg? I dla czego nigdy sig nie spotkaly, Zeby ustali, co one powinny "rei. eby bylo cay w ubikacach? To, coz pewnym przejaskrawieniem zaobserwowal ame- sykaiski menedZer, ma naukowwe potwierdzenie. Prof. Bog- ddan Wojeiszke i dr Wieslaw Baryla, ktdrzy to zagadnienie badajg od kilkudziesigcis lat, ukli nawet termin kultura narzekania’,Z ich badat wynika, Ze wedlug 95 proc. ankie towanych, miesekaiicéw Polski cechuje niemal powszechna sklonnosé do narzekania, Uporczywie koncentrujemy sg na juste) czgéci szklanki, ktdra jest do polowy pelna. O wicle ‘waimiejsze est cla nas to, co le, nizto, co dobre. Charak: terystyczne, e zdajemy sobie 2 tego sprawe, We wrzesniu zeszlego roku CBOS rbadal, jak Polacy postrzegaia samych siebie. Ankietowani, proszenio wskazanie eech typowyeh dla Polakew, na pieewsrym miejscu wymienili pracowitosé, ale zaraz péénie} wskazali .malkontenctwo, narzekanie, pesymizm i rosaczeniowa postawe wobec 2ycia". Cechy te 2éecydowanie wyprzedzily goscinnose i zaradnosel Rada pierwsza: sam nie narzekaj Na poczatku waine rozrGdnienie: kiedy mowimy'o na rzekani, mamy na myshi marudzenie,c2yli cos, co jest bez- produktywne. W Zadnej mierze nie mamy na mys sytuacji wire praconvnik wskazuje practozonym na realny problem, Zdaniem spedalist6w,niekonstraktywne narzekactwo wySte- Ce © pujezwykle w trzech sytuacjach:albo jak caynnile (np. wezes niejszezwolnienia)zatru atmosferg w firm, albo pracownik cau sig bezradny wobec wyzwania, przed ktérym stoi, albo wreszcie mamy do czynienia 2 jednostka ,marudzqcq” charak: terologiczmie. Od tego, jak zidentylikujemy zr problema, Deda zaletalysrodki zaradcze, Pierwsra i podstawowa zasada ‘wallz marudzeniem w firmie brzmi jednak: sam nie marvel Nie zawsze jst to ltwe. Kiedy wyshuchujemy kolejnyeh na rzekajacych pracownikéw, sami mozemy latwo popasé w mal- kkontenctwo. Diatego coachowie Jerzy Guti Wojciech Haman radza: ,Nie wsluchaj sig w to, co mowi zateuty narzekaniem pracownik, nie probu) te? zapamigtywat kolejnych bezpro- ‘duktywnych zarzatéw. Daj sig wypowiedzieé pracownikowi, ‘bo ta 26k go zadusi, Ale sam nie daj sig atruc! Szefnie moze sig wstuchiwvaé w zatruwajgce gadki, bo zwariyje inie bedzie wstanie udielié pomocy”. Najezeécie)ofiarami frustraci preelozonych sq menedzero- ‘wie Sredniegn i podstaworsegn szezebl. Sa oni bowiem .truci™ malkontenetwem i gory.iz dot, ze strony podivladnych. Sq sytuacje, wktdeych szef musi wyjasnié pracownikom trud~ ne uwarunkowania, wytlumaczyé preyczyny niepopularne} decyaji czy gorszych wynikow. Ale nigdy nie powinno sie to prrerodzic w narzekanie. Pora wygadaniem si takie malkon. tenctwo menediera nie praynosi organizacjiZadnych pory- ‘ywe”~ ostrzega Anna Wicha, dyrektor generalna Adecco Poland, prezes Polskiego Forum HR, Rada druga: odtruj atmosfere Wyshuchanie sirustrowanego pracownika to dopiero pierwszy etap. Potem trzeba przejée do dziatania. Zdaniem prof. Andrzeja Bliklego, cukiernika i przedsigbiorcy, ale to? specjalisty od 2arzqdzania, nalepseym sposobem na odtrucie smalkontenckie) atmosfery jest pokazanie mocnych stron orga- nizacji I nie chodzi o propagande sukcesu, ,W swoje| fiemie regularnie preeprowadzatem warsetaty poswigcone barierom, rozwoju przedsigbiorstwa. Kiedys mi uéiwiadomiono, #¢ obok wicks atutéw, ktdre ma to rozwiqzanie, jest te pewien szko- pul. Ot67 takie doglebne analizowanie slabych stron po jakims ‘zasie bywa dla niektorych dotujgce. Pewien psychologbiznesu doradzil mi wtedy proste rozwigzanie, kt6re preyniosto zaska- kujgco dobry skutek.non > Ot6z analizg barier zaczglismy poprzedzaé méwieniem ‘onaszych mocnyeh stronach, Pytanie brzmiato jakie w nasze) firme amy trampoliny? A wigc co jest naszym potencjalem, :2c1ego mosey byé dumni, Po czyms takim rozmowao trud- ‘osciach nie przeradzata sig w narzekactwo, poza tym stala sig ‘znacznie latwiejsea” ~ opowiada prof. Blikl. Prrypomnienie pracownikowi atutw firmy, produlktow i zespolu, pozwala mu praywrécié stan rownowagi, Ktory DLACZEGO POLAK NARZEKA? nomen polskiego narzekania od dawna jest przedmiatem badan psychologow spotecznych i socjalogtw. Prof. Antoni Kepiiski, psychiatra i filozof, ‘waza, Ze malkontenctwo jest elementom charakteru narodowogo Polakov, Wodiug niogo why na to maja cdwa caynniki: sklonnoSé do popadania w skrajne emo- je (i myplywajace z nie poryszez0s¢ i buraliwose) oraz idealzm, ktdry sprawia,2e wewnetranienie umiemy sie pogodzi¢z tym, 2eSwiat est niedoskonaly.Jego zdaniem narzekanie to take mechanizm abronny, gdy2 zwalnia 2 paczucia winy i zmniejsza nasza odpawiedzilnose Holenderski psycholog spoteczny Geert Hofstede, kiry baci zaleznosci migdzy kultura organizacyina a kultura narodow przedstawiciel rdamych past, stwierdz, 20 polskie narzekanibierze sie pewnegn paradoksuZjedne strony cenimy herarchie chetnie padéayemy sie sinew przyiidetwns (oo laczy nas 2 Europa Wschodng). 2 drugie, — jestesmy spoteczeistwrem skuplonym na jednostee, 2 nie dobru og6ku (co 2kolelzbliza nas do spoleczerstw Zachodnich).Erektem tego polgczenia jest przekonane, 2e wadza jest od tego, by na nig narzeka€, bo z defini cdiera wolno¢ jednostce (czy nam). Prof. Janusz Czapifski, psycholog spoteczny, wico letn kierownik badan panelowych Diagnoza spoteczna’, facay nasze malkontenctwo z bardzo niskim poziomem zaufani, jak cechujePolakow. Skoroinnym ne ufary, toznaczy, e rzeceywistosé zewngtrana jest zl, Dzigh Je) krytyce atu) nam uzasacnié naszqnieufnosé Wedlug dr. Marka Drogosza, psychologa osobowosei 2 Uniwersytetu SWPS, narzekanie bywa tez «la nas for autopromoci. WPolsce nie wy- pada sig boven chwaliésukcesami wprost, ‘672 panujehulturowy preymus byca skrom nym, Narzekajac, demonstrujemy swoja ompetendie | se, ale w zawvoalowany sposdb (jak oni to schrzanili’zamiast -zrobibym to lepie}). jest niexbedny do dalszych diatai, KtoS, kto widzi Swiat ww ezarnych barwach, nie jest bowiem wstanie dzialaé twor: zo konstruktywnie Rada trzecia: pomoz nazwaé problemy Koleinym krokiem powinno byé nazwanie probleméw lub ~ jak woli to okreslaé prof, Blikle ~ barier. .Wychodzg 1 ralozenia, Ze narzekanie generalnie jest reakeja na cos, Poslusznej krytyce, gdy cos rzeezywiscie poszto nie tak jak trzeba, masz tendeneje do czarnowidztwa. Gdy preeiywamy niepowodzente, w nasze) glowie przewija sig dramatycany film. Widzimy kluczowe momenty, ktore do- prowadzily nas do bledu, a nawet mamy wrazenie, Ze to mu sialo tak sig skosiczyé. Mamy tendencjg do oskarzania sig © brak czujnosci i naiwnose, Ta silna potrzeba wyjasnienia preyeayn porazki jest zozumiala i moze nam pomée w pry s7loSci unikaé podobnych wpadek, warto jednak szybko 22- kosicayé grzebanie w przeszioSci. Zapamigtane wydarzenia ‘wySivetlajg sig w glowie w swoje Katastrofalnej wersji, lose podpowiada, co mogliSmy zrobié, co powiedzie¢ lub jak roz- pornad zagroéenia, aby unikngé odpoviedzialnosci za [Najgorzej,jesli uwierzymy, Ze mamy jakas wade, stala ceche, tora nas dyskwalifikuje, Poradniki psychologicane zalecajg potraktowanie porazki jako Koniecanego etapu rozwoju. Od nas tylko zalezy, co wniesie do pracy to, co nazywamy po. raika, Jesli dobrze ja przepracujemy, za kilka lat powiemy, ‘e bylo to waane doswindczenie, W swojej pracy obserwuje sinusoide informacji zwrot- nych. Sa okresy, gdy nie dowiaduje sig niczego, a zaraz potem jestem zasypany krytyka. Kumulacja informacji zwrotnych kaidego mote wyprowadzié z réwnowagi. Blgd ww raporcie, teklamagja od klienta, skargaod partnera i mamy JESLI KRYT KA POWODUJE KRUSZY SIE NASZA SAMOOCENA TRACIMY WIEDZE O SOBIE, TO CZEKA NAS WIZYTA U TERAPEUTY ALBO ZMIANA ZAWODU dosé, Informacja 2wrotna jest strawna, jl pezypomina por cjg sniadaniovrg, a nie uczte przy swigtecznym stole. Lepie} ‘wige unikaé takie} kumulacjicios6w. Gdy sig pozbieramy i odetchniemy, bedziemy reagowaé silnym Igkiem na kaédq kkolejng krytyczng uwage. Jeslijué tak sig zdarzy, 2e ezeka nas okres podsumowais, rozliczef, ocen okresowyeh i tym podobnych sytuacjiw pracy, to warto dae sobie czas na prac ‘pracowanie wniosk6wztyeh informacjiw dluasrym okresie. Bardziej ni sama krytyka boli fakt, #e otrzymaliémy rniemila wiadomosé pray Swiadkach. To oczywiste, ze kry: tyka w obecnoset innych boli jeszcze bardzie). Mamy wra- Zenie, Ze zapada sig nasz autorytet, Ze obserwatorzy patrz3 na nas z pytaniem , co teraz?". Czujemy sie zobowigzani do szybkiego reagowania, czyli méwigc potocznie, dajemy sig ‘whrgci¢ w czgsto niepotrzebne dyskusje (potocznie zwane pyskowkami). Krytyka w catery oczy jest zawsze lepsza, ale nie zawsze jest mozliwose, by 7 kazdym rozmawiaé osobno. ‘Na r6énych spotkaniach, naradach i odprawach preekazuje sig wiele krytycanych uwag. Lepie| skupié sig na tresci nid, na tym, jak nas widza inni w tym momencie. Badania poka- ‘jg, de ludzie, widege nasrg slabosé weale nic tracg do nas sympatii, Pod warunkiem, Ze nie probujemy manipulowaé sytuacja w celu obrony ego. ‘Chetnie slucham krytyki od os6b bardziej doswiadczo- nych, majgcych wydsza range spoleczng lub bedgcych au- torytetem w swoje} dziedzinie, Pamigtam, jak po sckoleniv, kt6re prowadzilem, podszed do mnie zestresowany bardzo ody calowiekz pylaniem, czy méglby cos zasugerowaé, esl cchodzi o moje warsztaty. Oburzylem sig na to, jak ktoS taki émie oceniaé mojg prace. To sig pewnie przelozyto na mowe ial, bo choé powiedziatem ,slucham’, to pewnie méj ton { postawa przypominala poryeje boksera przed walka. Gay krytykuje nas ktog,kto nie ma takich kompetencji jak my, warto praypomnieé sobie, jak wiele moga dostrzec osoby Swiezo wehodzace w dany temat, ‘oraz jak czgsto myla sig eksperci w dang) dziedzini Zaterm bad czujny, réwniee gay stuchasz uwag od doswiadczonego praktyka, uznanego autorytetu, bo nawet ktos taki moze nie mieéracjiakurat w twoim praypadku. Jak trudno przyjgé informacje wrotng ‘od ossh spoa nasrej dviedyiny,Sviadery prayklad innego tenisisty, Jerzy Janowice tak sig zdenerwo- ‘wal podezas konfereneji prasowej,2e a2 krzyezat do dziennikarzy — kim jestescie, by nas krytykowae, kim jestescie, 22 mavie oczekiwania? Jakosé moje} pracy zaledy w bardzo duzym stopniu od opinil innych Iudai. Czy zanim ktos zostat nauczyciclem, dziennikarzem, specjali- sta w administracji, Konsultantem, zdawat sobic sprawe, jak wadna bedzie kwestia jogo wizerunku ‘wéndd klient6w, wspélpracownikow i szefow? Le- karza bronig udane zabiegi, indyniera opracowa- ne rozwigzania, meneddera wyniki zaklady, Dla resety ludzi keytyka jest elementem procesu pracy. Naiwnoscig jest oczekiwaé, 2e wszystkim bedzie sig podobaé to, co robimy. Jes tw6j sukces zale 2y od opinii innych, nie czekaj, az sam do ciebie prayjdzie feedback. Najczgscie) jest wtedy za poéno i robi sig taw.afera Jesli na praykiad rodzice w szkole idg do dyrektora #4dajac zmiany nauczycicla, to niestety ktoS tu cos przespal. Lepie) robié wszystko, aby szukaé krytyki u os6b, ktore maja wplyw nna nasza kariere. Zachgeaé do zglaszania choéby malych 73- strzezeri. Chyba Ze jestesjedynym informatykiem w firmie, ktéry potrafi serwisowaé baze danych,W mojej pracy nie ma miejsca na blad. Presja wynik6w, ‘oczekiwania przelozonych, napigle plany dziaian wymagajg ‘od nas mobilizacji sil, anierefleksi Informacja zwrotna daje szans¢ i modliwosci daskonalenia sg, ale nie pomaga wykazae sig lub wrgcz popisaé swojg skutecznoseig. Dlatego tak hardz0 jestesmy wrazliwi na krytykg, ady zmagamy sie 7 realizacja cel6w albo walezymy o pozyeje w grupie. Gay trzeba zadbaé o wizerunek, najlepiej pokazaé, Ze krytyka jest bezzasadna. ‘Tylko Ze to jest klasyezne blgdne kolo. Bez refleks nie wie- my, gdzietracimy energie na drialania abyteczne, a gdzie nam brakuje wiedzy i umiejetnosc, aby dziala€ proscie| i latwie) Gay wiem, czego chee, tylko ode mnie zalezy, czy to osiggng. Nie przejmuje sig #adng krytykg, bo to ludzka zawise i zazdrosé. Taka postawa wobec krytyki jest zis uwatana za oznake twardosci charaktera i silnei motywaci W podejéciu tym modna dostrzec rozczarowanie stowami kkeytyki ito tez jest wskaznik zdrowego rozsadku. Gdyby aktorzy i sportowscy przejimowali sig kazdym komentarzem :na sw6j temat, szybko by sig wypalli Jesli jednak ktos wy pracowal sobie pancerz, od ktérego odbija sig kaada krytyka, 10 prawdopodobnie tkwi w typowym zludzeniu poznavwczym dotyczacym przewartosciowania wlasnych kompetencj {i modliwosi kontroli wydarzet To nie moja wina, inni na moim miejscu osiggneliby jeszcre mnie). Wolimy szukaé prayezyn bledoww caynnikach leaaeych poza zakresem naszego wplywa. Tym bardzic|2e najcegScie}jestesmy cegécig proces, zaletymy od wielu ossb, jestesmy zmuszeni do realizowania decyrii ktbre zapadly bez nasvego udzialu. Zwrée jednak uwagg na to, zy nie jst to tw6) ulubiony leitmotiv po otrzymanin krytyczne) uwagi. Rozrdiniam zarzuty na te dotyczace mojej osoby isro- dowiska, w ktorym funkejonuje. Czym innym jest ocena twoich Kompetenci a ezym innym recen7ja wykonanego Ariela. Jes krytyka powoduje, 2e kruszy sig nasza samooce 1a, tracimy wiedze 0 sobie, zacrynamy Igczyé fakty 2 pr2e- sutosci w fatalistyczy cigg niepowodzes, to czeka nas wizyta uterapeuty albo zmiana zawodu, Jestem tylko cztowiekiem, ale tom) tut, anie usprawied- liwienie. Wystarczy chwila refleks}i, by preypomate¢ sobie, zJakim wyzwaniami mierzymy si w daisijszym zyciu. Nasze doswiadczenie to nie tylko apowiesé o sukcesach i chwilach chwaly, ale teé 0 zawodzie, wstydlzie i rozczarowaniu. Tylko dzieki temu, 2e popetniam biedy, moge bye coraz lepszy. Na pewno znasz powiedzenie, Ze co nas nie zabije, to wamocni, ‘Niewiem, o czym jest ten test - jak ktos jest niewdaczni- kiem, to dadne informacje zwrotne mu nie pomogg. Bravo! Jesli tak uwazasz, to bardzo dlugo nikt cig nie krytykowal. Moi jestes szefem, ktdry thwi w blogie| nieswiadomoscii nie ‘wie, co myélzo nim pracownicy. Moze doskonale zaadapto: ‘wales sig w organizacji i wiesz, jak unikaé zadania-pulapki, _lecenia-miny albo trudnych projektéve skazanyeh na porake. Mote miates szczgScie i wszystko w Zyciu ci wychod2i. Prae- praszam, ze zmacnowealem tw6j as. Troche ci zazdroszcr a troche wspalceuie. e\ Chaos rzadzi! Zapomnijcie o porzadku, organizacji i ztotym srodku. Najlepsze rzeczy powstaja w rozgardiaszu dobywezyni Oscara i trzech Ztotych Globdw, migd2ynarodowa ikona sek: nna mata, szezesliwa partnerka w zwig7ku, idealistka abjezdzajgca Swiat w celach dobro- ‘zynnych i maszynka do zarabiania pienigdzy. Angelina Jolie prowadzi od pigciu do szesclu 2yé naraz A ostatnio weielila sig w jeszeze jedn wazng role: propaga- torki walki z kobiecymi noworworam Pordwaujgc sig do tego niedosciglego wzorca, wpadamy ‘w rozpact 7 powodu wlasne} pozatowania godne) kondycji. ak ona godzi te wszystkie sfery, iw dodatku jest taka pigkna izrelaksowana? I - co chyba wainiejsze - dlaczego my choe troche nie jestesmy do niej podobni? Srkoda, 2e blyszcza- ‘ce magazyny nie zajgkng sig slowem o sztabie fachowesw obsluguigeyeh takie 2ycie. Swita ochroniarzy, sprzataczek, opickunek do dzieci, trener6w, asystentek, kucharzy i styl st6w uwija sig dziet I noc, aby stworzyé zludzenie lekkoscl Gonitwa za idealng harmonia, ucielesniong w Angelinie Linnych ewiazdach popkultury, sprawia, 2e nie mozemy 2a: znaé spokoju. Nie pomagaja pisma iksigzki, ktore oferujg 07: pisane w punktach strategie samokontroli, ani elektroniczne organizery, zawierajgce kalendarz, mened?era zadati, ksig2ke adresowa, wyszukiwarke danych i duzo innyeh praydat funkeji, pozwalajgcych nam osiggnaé perfekejeautomatu. Im bardziej probujemy okietznaé swéj zewngtrany i wewnetreny baizel, tym bardze|jestesmy rozczarowani sobg. seSciokrot-A teraz dobra wiadomosé dla wszystkich niedosztych perfekcjonistéw i pedantow: Zycie w rownowadze to mit! Ourzudete wige kompleksy {zammiast sig zmleniae, spojracie z uémiechem na balagan, ktéry macie w sercach, glowach, na bjurku. Najlepsze rzeczy powstaja z chaosu. Akt kreacji jest prymitywny, brudny. Pomysleie © tym, jak przysaliscie na Swiat, Szpital moze byé sterylny, ale nawet najbardzie} kulturalna matka rodai w pocie, blu i trudzie, klnge jak svewe. Przypomina o tym Steven Pressteld w poradniku ,Do roboty!”, adresowanym do artystow, projektant6w i innowa. tordw. Ci twérczy ludzie, podobnie jak my, nie cierpig, edy cos zakl6ca ich poczucie eleganc}i i piekna. Doswiadezajgc zamgtu, zgiellu, oni réwnicé sktonni 3 praypusrezad, fe daieje sig z nimi co$ niedobrego. Jest dokladnie na odwrét. Spok6j to stagnacja. Rozwej bierze sie z rorgardiaszu, dys Komfortui stresu, Miedzy wolnoscia a determinizmem iqde sig inne zludzenie ror powszechniane przez treneréw, coach6w i psychologéw biznesu: 2e dzicki drobiazgowemu planowaniu skierujemy swoja karierg i 7yeie osobiste na wlatciwe tory. Problem w tym, Ze cheiee to nie to samo, co méc. Na pewne rzeczy many wplyw, Inne calkowicie od nas nie zaleza. Praypadki, aprysy losu sq irytujgco niecaute na nasze ambicje i zamie rzenia, o caym Swiadcry skala rozwod6w, zwolnieh z pracy czy bankructw. ilozof Karl Popper wprowadzit rozréénienie na zoga. ry i chmury. Zegary to systemy uporzadkowane, stabilne, _moina je rozlozyé na czgsci, by sprawdzié, jak tworzg calosé. Chmury sq nieregularne, dynamiczne, dziwne.Z minuty na ‘minute 2mieniajg keztalt, wielkosé § kolor. Nie sposdb nad nimi zapanoweae Jedng z najwigkszych pokus wspdlezesnose jest proba udawania, Ze kazde zjawisko, nie wylgczajgc naszego Aycia, jest zegarem, Mechaniamem o przewidywalnym dzialaniu, dlajgcym sie lato sterowaé. Codzienne doswiadcrenia temu przecza. Zycie to stan, w ktorym wszystko mote sig adarzye. Cechuje je przypadkowosé, praygodnosé, niestalose, Jest nicrym chmury, kt6rym niepodobna nadaé strukturg upo- ragdkowang i ostateczng. ‘Zadnego buiania w oblokach, wszystko musi chodzi¢ jak ww zegarku - czy nie tego oczekujg od siebie ~ i od innych — ‘mw, ludrie sukcesu? Miedzy innymi dlatego nie rozstaja sig z wypetaionymi po brzegt kalendarzami, harmonograma. _mi, graflkami obowigzkow. Zivlaszcza menedieréw trudno odwiesé od wyznaczania zespolom i sabie dalekosigznych cel6w i snucia strategicznych wij na kilka lat napr2éd, Lu: big méwi¢ o zarzgdzaniu: firma, projektem, czasem, 2380. ‘ami ludzkimi, budzetem. Daje to im iluzje kontrolowania ‘wsrystkich i wszystkiego. Badania prof. Williama Starbucka eer ae 1 Uniwersytetu Oregonu nie pozostawialg zludzer ‘we tr7ymanie sig planéw nie poprawia organizacji pracy, bo nasze zalozenia, szacunki i rachuby rzadko pokry wala si 2 rzecrywistosci. > kurezo. ye ie rerBraue nea > Wtzw. plynne} rzeczywistos (by uéyé okreslenia Zyg- ‘munta Baumana) podstawowym atutem jest elastycenose, uumiejetnosé oderwania sig od sehematycenego dialania, Dowiedli tego badacze komunikacji 2 Uniwersytetu Polu- dniowej Kaliforni, Podczas tsunami na Oceanie Indyjskim pod koniec 2004 r, najskuteceniejsi okazali sig ludzie na biezaco koordynujacy akcjg ratunkowg przez telefony ko- mrkowe, Podobnie bylo w Nowym Orleanie, zniszczonym CO MOWI O TOBIE TWOJE BIURKO ytorw perskim pantofu,chemikalia w masel- nicece, prozrzucane wszedziepapiery ~ zna~ kiem rozpoznavsczym SherlockaHolmess byio bafaganiarstwo, Tak jest te2 stereotyp genisza, ~ cziowiektylz tw6rczy, co niechlyjny i niepoukadany. Jogo biurkougina sig pod cigzarem dokument, niedo= rmytych kubk6,bibelotdw i starych gaze, a garderoba zawsze pozostaje w nieladze. lle w tym popularnym wyobrazeniu jest prawdy? ‘Wedlug Kathleen D. Vohs, psycholozki z Uniwersytetu Minnesoty, calkiem sporo, Uczestnicy kerowanego przez nig eksperymentu zostali podzieleni na dwie grupy.Pierw- za wprowadzono do pokoi przypominajacych stajnie ‘Augiasza, druga ~ do idealnie wysprzatanych, Wszystkim ‘wyznaczono identyczne zadanie: wymySi¢ jak najwigcej 2astosawan dla pile pingpongrwe) Przorni asiggnieto remis-liczba propozycj zetoszonych przez oba zespoly bya zblizona. Tyle ze pomysty przebywajgcych w bala ganie okazaly sie duzo bardziej oryginalne. To nie koniec badania,Testowan! mogli zamawiaé smoothie w wersjklasyczngj lub 2modyfikowane, Klo sig wykazal wiksza checia eksperymentowania? Znowu gra byl asoby ulokowanew zabartozonych pomieszczeniach — prawie dwa razy ezeScilni2 pozostate prosity 0 nap} Z nagisem .nowost Gay firmowrych bataganiarzy praymusza sie do po- zack oni sie Siynnym cytatem z Alberta Einstena -Jesl balagan na biurku symbolizuje balagan w glowie, to czego symbolem jest pustebiurko™” Dz dostat nny, rownie waény orgzpr2ecinkoperfekjonizmavn pedanterit — eksperyment prof Vohs,ktéra na famach Psychological Science” tlumaczy: Przebywanie w balaganie odwodzi luz od konwenaj, pozwala, by ich mys biegly novymi Sciezkami Dizi tem cechusa sie oni zavazaie wieksza kreatywnosci’ Mato rzeczy jest gorszych od umystone} rutyny. Chaos zmusza naszeszare kor do przeargani- zowiania sig wickszej aktywmosci,Pazwalafaczyé rzeczy, tre na pozér nie maja ze soba nic wspélnego. ST po przejéciu huraganu Katrina. Wytykano wiedy wladzom, 2e nie preygotowaly instrukeji na wypadek katastrofy. Nic bardzie) mylneyo. Zalece i rozporzauzetbylo tak duze, ze tylko przesekadzaly w niesiensu pomocy posekodowanym. Dostawy sprzetu dla ratownikéw w wielu przypadkach ‘wstezymywano tylko dlatego, ie nie praesely odpowiednich procedur. Syndrom nadopiekunezej matki Pewien amerykariski uczony, zapytany co uwwaza 2a najwieksza bariere w rozwoju dziecka, odpowiedzial:nad- ‘opiekuicza matka. Powéd jest ocaywisty: usiluje ona wy- rugowae z zycia swojej pocicehy wazelkie ckeperymenty, bledy, przygody, problemy i stres. Tak wychowuje kujo- na, ktdry pewnie czuje siew szkole, ale na podwérku juz nie, Sytuacje nigjasne go przerastaja. Chowa glowe praed rzeczywistoscig. Tylko czekaé, kiedy wyladuje na kozetce "upsychoanalityka. To spostrzezenie swietnie koresponduje 2 Diagnoza Spoleczng prof. Janusza Czapiiskiego. Wyni az nig), 2e Polacy sa coraz bogalsi, zdrowsi, szezeslivsi Mimo to wiréd disicjszych dwudziesto- i trzydziestolat- kw kryzys6w psychicznych zdarza sig dwa razy wigce) niz 20 Lt tem Z chaosem w ludzkim wnetr2u walezymy rownie zaciek- le jak 2 nieporagdkiem w naszym otaczeniu. Prym w tym ‘wioda fiemy farmaceutyczne. Zegnajcie, hustawki nastro: jw; bumory, zmartwienia,frustracj, obawy i smutki Byle piguika rozpedzi was na cztery wiatry!Jeden na dziesigciu ‘Amerykanow po ukoriezenin szkoly iykajakis antydepre- sant, Ktoza6 tabletek regulujacych samopoczucie nie bierze, powinien sig tego tumaczyé. Réwnowaga musi bye! Ekonomista Nassim Nicholas Taleb swoje rozchwianie cemacjonalne uWaia va co’ réwnie pogdanego jak zmien- nose por roku czy kaprysy pogody. To ono ~twierdi ~ na- dlaje mu to#samose, indywidualny rys. I nie 2yczy sobie, by ktokolwiek, kierujac sig #e rozumiang empati, prébowat arobié 2 niego ,warzywo" lub szadowolonego 2 siebie im- becyl’. .Gdyby prozac byl dostepny w minionym stulecu, zniknalby spleen Baudelaie'a,nastroje Edgara Allana Po- ‘0, poezja Sylvi Plath ilamenty tak wielu innych poetow. Wzasadzie kaidy przejaw jezyka duszy zostalby uciszony” ~ przekonuje Taleb w bestsellerowej ksigice »Antykeu- chosé. O rzeczach, ktdrym sluia wstrzasy” Dadenie do réwnowagi to szalona koncepeja, jeslt poj- smujemy ja jako zachowanie réwayeh proporcji migdzy r6%- rnymi sferami asobowosel | Zycia, Zhyt wiele speaw walezy ‘6 naszg uwagg. Ta 2a6 nie jest az tak podzielna, jak bysmy sobie 2yceyli. W efekcie Koncentrujemy sig na jednym 2a- daniu, zaniedbujge (przynajmnic|chvelowo) pozostale. Je- lizabiegamy 0 prezesurg to zwykle kosztem ony, dzieci, prayjacit lub zdrowia. Tak jak Angelina Jolie cheielibysmy imiee wszystko naraz. I rezydencig z basenem, i dosé czas, by sig nimi cieszyé. 'zawrotng karlerg, i spok6), 0 jakim nie Snilo sie navet pustelnikom. Ber zartow, takie cuda tylko 1w Hollywood. Zwyklizjadacze korporacyjnego cheba ska- ‘ani sq na wiecene cos 2a 08 ent 2\Wehodzenie na przemian w odmienne role: zawodowe, spolecane, prywatne - to jedyna recepta na sukces. Zonglo wanie réimymi dziedzinami zycia ~ w tym szalefstwie jest rmotoda. Tak przynajmnie) twierdzi Gary Keller w ksigzce sTedna rzecz’. Aby osiggné ponadprzecigine efekty -przzko nuje ~ tracba wyieraé sprawy najwadniejze i przeznaczaé na nie tyle ezas, ile wymagaia. Take podeeie zmusza do radykalnego odejicia od révwnowagi na innych polich rzede wszystkim jednak powinnismy zaakeeptowae fakt, 4 pogont a fenomenalnymi ezultatamizawsze pojawisig to, czego tak bardzo nie ubimy - zmgczenie. Dezorganiza- «ja. Praypadkowoss,losowose i stres,Postawienie na krétki yk] okres6w dysharmonit naprawle nie ma nic wspélnego ze zgnilym kompromisem. Nielad jest nieodgczna konse skupienia signa danym cel, Jak powiedal Francis pola: ».Kaida wielkar2eczalbo sprawa ktorej odd {es si 2 pasa, stanowi 2aproszenie dla chaosu” Ljeszeze jedno: Angelina Jolie weale nie jst taka perfek cyina jak ja lifestylowe magazyay maluja. Byly ezlonek jj personelu doniésl brukewcom, #e mimo swity profesjonal: anych pomocnikw aktorka nie radzi sobie z prowadzeniem dom i széstkg rozwydrzonych bachoréw, czasem bywa ‘wredina,zazdrosna i mci, a je charytatywna dzialalnosé jest tylko na pokaz. Prawda czy plotka? Niech kaidy oceni sam. Wadnejsze jest co$ innego: Angelina raz po raz sama dlystansue sig od swojego nieskazitelnego wizerunku stwo raonego przez PR-oweow i media, zapewnialgc, de w glebi serea pozostala,punkowym dzieciakiem 2 tatuazami”. @ MISTRZOWIE PRATT wiele lpi) pracuje w chaosie” ~ zapewniat angielski malarz Francis Bacon Natomas Pi ‘asso zakaza sprzatania w swojjpracouni ” bo nie chcia, by ktokolviek przekladatjego ‘swobodnie rozraucone rzeczy.Artystyezny nielad uwiel- bialarvnice Agnieszka Osiecka,Odeszla od swojego meza Daniela Passenta min dategn,2eokazal si chodzacado- kona i. craznij sao crobiazgowoscia, pedanterg logika” Zéeklarowanym wrogiem perfekei:steryinosc Jest Andrze| Stasiuk. Jego 2daniem zbyt wysrubowane standardy estetyczne przeszkadzalacieszyt ie Zyciem, Kiedy przyjezdéam 2 Nemiec, to kocham ten polski burdel te roziebke"~wyeal w iednym 2 wywiadow Bare poukladan sa poltycy? Na pewmo nie prezydent Bil Cintonijegoekipa ~ wyprowadzojac se na poczathu 2001 r 2 Bitego Domu, nie wystavli sobie chwalebnego Swadectuva W rezydengjprzy 1600 Pennsylvania Avenue ww Waszyngtonte doszio do szkéd,kradziezy,aktow wan- dalizmu | osliwych Zartéw’ — wynika 2 raportu agencji kontrolujace) rzad 2 ramienia Kongresu. Straty os2aco- ‘wano na 13-14 tys.dolardw, Pedanc lene) nada sie do rzadzenia? Nekoniecznie, Z uoadobania do schludnosc sina Adol Hitler Podobnie Mussolini ktdry na swoim biurku zavsze mil nienaganny fad, Wielkim mitsnikiem porzadu i czystoscl byt réwniez Saddam Husain STmat Peete ‘) Razem , > Czy OS obno? Psychologowie spoteczni podpowiadaja, yoannaaeirman jak uniknaé putapek grupowego Koocvseuonn MySlenia i dziatania jemal wszyscy znamy sy: tuacj, gdy wrezzinnymi mielismy preygotowaé prezentacjg,posifek albo pomagalismy wyciagnaé z rowu samochéd. Wynik byl czesto slabszy, nié modna by sig spodziewael W podobnych sytuacjach nie taramy sig {mnie} przyldadamy do pracy, bo latwo swtopié sie" w grupe i pozostaé nieza ‘uwazonym. To zjawisko zostalo nazwa ine przez psychologow efektem préniac ‘wa spolecznego. ‘Tymezasem instytucje rzqdowe, biz: rnesowe i edukacyjne chetnie postuguja sig zespolami ekspertow przy okresla- nin strategii cry obmyslanin nowyeh rozwigzati. Mimo de te gremia zlozone ‘3 2086 kompetentaych, ich ustalenia bywajg katastrofalne w skutkach, jak decyzja NASA 0 wystezeleniu promu osmicznego Challenger (eksplodowal niedlugo po starcie), decyzja doradcow amerykatiskiego prezydenta 0 inwazji nna Kube (zaognita istniefgcy konflikt tak, Zeblisko bylo wybuchu kolejng} wo} ny Swiatowe)) czy decyzia grupy dyrekto- réw i naukowedw ospreedady/leku Thali- ddomid (mimo ostezezes o jego groznych skutkach uboczaych). Cay rezultaty byly tak ale dlatego, Ze te decyzje podejmo wano abiorowo? Okazuje sig, Ze tak. Psycholog spoteczny Irving Janis ziden- tyfikowal zjawisko, kt6re nazwal syn- ddromem myélenia grupowego. Wykazal, ‘eto nie jednostki, ale proces grupowy powodowal w wielu przypadkach po- Ta#kt respotw eesperckich, Problemem, nie byly cechy luda czy ich brak wie diy, ale cechy same} grupy. Zdaniem Ja risa grupa daéyla raczj do utrzymania jecinomySinose nz do znalezienia njlep- s7ego rorwiazania, ‘Wyobrad sobie, #ejesteserlonkiem gropy, w kiss) wesyscy 69 mnie] wigee do siebie podobni pod wagledem wieku, doswiadczeniai wiedzy w dane dried nie. Mace pod wazng decyzjgiw tym

You might also like

• Chip 07 2016

  

  Document125 pages

  Chip 07 2016

  m

  No ratings yet
• Cws 02 2014

  

  Document108 pages

  Cws 02 2014

  m

  No ratings yet
• Chip 06 2016

  

  Document123 pages

  Chip 06 2016

  m

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Danowski B. - Windows 10 PL. System Dla Wymagających

  

  Document223 pages

  Danowski B. - Windows 10 PL. System Dla Wymagających

  m

  No ratings yet
• Coach 1 (I-II) - 17

  

  Document76 pages

  Coach 1 (I-II) - 17

  m

  No ratings yet
• CP 2015

  

  Document116 pages

  CP 2015

  m

  No ratings yet
• C K 04 2016

  

  Document116 pages

  C K 04 2016

  m

  No ratings yet
• CH 7-16

  

  Document49 pages

  CH 7-16

  m

  No ratings yet
• CH 6-16

  

  Document48 pages

  CH 6-16

  m

  No ratings yet
• C K 04 2016

  

  Document116 pages

  C K 04 2016

  m

  No ratings yet
• CH 6-16

  

  Document48 pages

  CH 6-16

  m

  No ratings yet
• Backup I Zarządzanie Danymi W Windows 7. Praktyczny Podręcznik - Adam Józefiok

  

  Document278 pages

  Backup I Zarządzanie Danymi W Windows 7. Praktyczny Podręcznik - Adam Józefiok

  m

  No ratings yet
• Chip 07 2016

  

  Document125 pages

  Chip 07 2016

  m

  No ratings yet
• CH 5-16

  

  Document47 pages

  CH 5-16

  m

  No ratings yet
• Chip 07 2016

  

  Document125 pages

  Chip 07 2016

  m

  No ratings yet
• Czas Pracy W Praktyce - 2015 I 2016

  

  Document24 pages

  Czas Pracy W Praktyce - 2015 I 2016

  m

  No ratings yet
• Barwy Miłości. Zatracenie - Kathryn Taylor

  

  Document164 pages

  Barwy Miłości. Zatracenie - Kathryn Taylor

  m

  No ratings yet
• Barbara de Angelis - Sekrety Kobiety

  

  Document274 pages

  Barbara de Angelis - Sekrety Kobiety

  m

  No ratings yet
• ABC Coreldraw x4 PL

  

  Document31 pages

  ABC Coreldraw x4 PL

  m

  No ratings yet
• CH 5-16

  

  Document47 pages

  CH 5-16

  m

  No ratings yet
• Baxendale Martin - Twój Mężczyzna. Instrukcja Obsługi

  

  Document22 pages

  Baxendale Martin - Twój Mężczyzna. Instrukcja Obsługi

  m

  No ratings yet
• Belsky S. - Realizacja Genialnych Pomysłów. Jak Sprawić, by Nie Skończyło Się Na Gadaniu

  

  Document218 pages

  Belsky S. - Realizacja Genialnych Pomysłów. Jak Sprawić, by Nie Skończyło Się Na Gadaniu

  m

  No ratings yet
• Brykowski Ryszard - Łemkowska Drewniana Architektura Cerkiewna W Polsce, Na Słowacji I Rusi Zakarpackiej

  

  Document334 pages

  Brykowski Ryszard - Łemkowska Drewniana Architektura Cerkiewna W Polsce, Na Słowacji I Rusi Zakarpackiej

  m

  No ratings yet
• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  From Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5784)
• The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living

  

  From Everand

  The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living

  Meik Wiking

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (399)
• Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race

  

  From Everand

  Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race

  Margot Lee Shetterly

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (890)
• Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike

  

  From Everand

  Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike

  Phil Knight

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (537)
• Grit: The Power of Passion and Perseverance

  

  From Everand

  Grit: The Power of Passion and Perseverance

  Angela Duckworth

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (587)
• Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future

  

  From Everand

  Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future

  Ashlee Vance

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (474)
• The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)

  

  From Everand

  The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)

  Sarah M. Broom

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (98)
• Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln

  

  From Everand

  Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln

  Doris Kearns Goodwin

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (234)
• Fear: Trump in the White House

  

  From Everand

  Fear: Trump in the White House

  Bob Woodward

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (738)
• Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  

  From Everand

  Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  Chris Voss

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (838)
• The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer

  

  From Everand

  The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer

  Siddhartha Mukherjee

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (271)
• Yes Please

  

  From Everand

  Yes Please

  Amy Poehler

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1888)
• A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story

  

  From Everand

  A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story

  Dave Eggers

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (231)
• Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America

  

  From Everand

  Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America

  Gilbert King

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (265)
• The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers

  

  From Everand

  The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers

  Ben Horowitz

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (344)
• Principles: Life and Work

  

  From Everand

  Principles: Life and Work

  Ray Dalio

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (599)
• On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal

  

  From Everand

  On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal

  Naomi Klein

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (72)
• The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century

  

  From Everand

  The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century

  Thomas L. Friedman

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (2219)
• Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore

  

  From Everand

  Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore

  Jay Sekulow

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (137)
• The Unwinding: An Inner History of the New America

  

  From Everand

  The Unwinding: An Inner History of the New America

  George Packer

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (45)
• Angela's Ashes: A Memoir

  

  From Everand

  Angela's Ashes: A Memoir

  Frank McCourt

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (440)
• The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are

  

  From Everand

  The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are

  Brené Brown

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1090)
• The Glass Castle: A Memoir

  

  From Everand

  The Glass Castle: A Memoir

  Jeannette Walls

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (1711)
• John Adams

  

  From Everand

  John Adams

  David McCullough

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (2409)
• Steve Jobs

  

  From Everand

  Steve Jobs

  Walter Isaacson

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (806)
• Bad Feminist: Essays

  

  From Everand

  Bad Feminist: Essays

  Roxane Gay

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1015)
• The Outsider: A Novel

  

  From Everand

  The Outsider: A Novel

  Stephen King

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1800)
• The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)

  

  From Everand

  The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)

  Viet Thanh Nguyen

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (119)
• The Light Between Oceans: A Novel

  

  From Everand

  The Light Between Oceans: A Novel

  M.L. Stedman

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (789)
• The Woman in Cabin 10

  

  From Everand

  The Woman in Cabin 10

  Ruth Ware

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (2322)
• A Man Called Ove: A Novel

  

  From Everand

  A Man Called Ove: A Novel

  Fredrik Backman

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (4609)
• Wolf Hall: A Novel

  

  From Everand

  Wolf Hall: A Novel

  Hilary Mantel

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3811)
• Brooklyn: A Novel

  

  From Everand

  Brooklyn: A Novel

  Colm Tóibín

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (1937)
• The Perks of Being a Wallflower

  

  From Everand

  The Perks of Being a Wallflower

  Stephen Chbosky

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (2099)
• A Tree Grows in Brooklyn

  

  From Everand

  A Tree Grows in Brooklyn

  Betty Smith

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (1929)
• Sing, Unburied, Sing: A Novel

  

  From Everand

  Sing, Unburied, Sing: A Novel

  Jesmyn Ward

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (1103)
• Little Women

  

  From Everand

  Little Women

  Louisa May Alcott

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (104)
• The Constant Gardener: A Novel

  

  From Everand

  The Constant Gardener: A Novel

  John le Carré

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (104)
• The Art of Racing in the Rain: A Novel

  

  From Everand

  The Art of Racing in the Rain: A Novel

  Garth Stein

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (4193)
• Manhattan Beach: A Novel

  

  From Everand

  Manhattan Beach: A Novel

  Jennifer Egan

  Rating: 3.5 out of 5 stars

  3.5/5 (791)
• Her Body and Other Parties: Stories

  

  From Everand

  Her Body and Other Parties: Stories

  Carmen Maria Machado

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (821)