CBW

www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 ilu strow an a
KR O NI KA

POLSKICH

1 9 1 4 1 9 1 8

CBW
www.cbw.pl
 Nakadem Gwnej Ksigami Wojskowej w War-
szawie, Krakowskie Przedmiecie 11 Copyright
by Gwna Ksigarnia Wojskowa Warsaw| Opra-
cowanie graficzne, portrety, plansze kolorowe oraz
projekt oprawy Atelier Girs-Barcz w Warszawie
Toczono w Drukami Narodowej w Krakowie
1936

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 LEGJONY! Dzieje Legjonw we Woszech, ich boje, ich wodze,
wszystko to rozpalao kiedy nasze chopice gowy. Wymo-
dlona przez wieszczw naszych wojna narodw przysza wre-
szcie i pozwolia naszemu pokoleniu stworzy nowe Legjony.
Kadrami ich stay si kadry Z. W. C., Zwizku Strzeleckiego
i Druyn Strzeleckich.
Stworzy potrzebn ku temu baz moraln, wyszkoli dowdcw,
da moc wytrwania w przernych klskach i zawodach potny
genjusz Marszaka Jzefa Pisudskiego.
Bylimy z Nim! Wid nas od krakowskiej ziemi nad Styr, inni
tuali si w Karpatach! Szlimy od zwycistwa do zwycistwa,
przeywalimy zarwno chwile entuzjazmu jak depresji, nie-
zawsze moe czulimy si w Ojczynie, wierzylimy przecie, e
do Niej idziemy i wierzylimy, e jestemy na dobrej drodze,
bo On nas na t drog wprowadzi!
Dzi, kiedy nasz Wdz spocz snem wiecznym w wawelskiej
krypcie, kiedy tylu serdecznych druhw odeszo tam, skd nikt
nie wraca, kiedy nam bujne czupryny przerzedy i pobielay,
kiedy wielu z nas wyszo z wojska, czy nie mio zobaczy nas
wszystkich w serdecznej gromadzie, w owych czasach przy ogni-
sku obozowem siedzcych?
Doszlimy do wymarzonej w snach modzieczych Ojczyzny!
Mamy J wielk i potn, zici si sen o szpadzie, bo mamy
doskonae wojsko! Nasze za walki, nasze rozterki wewntrzne,
nasze przejcia s dzi wspomnieniem, jake miem, chmurnej
i grnej modoci i doskonaej onierki.
Oto nasze twarze marsze, boje, obozowiska, piechota, uani,
kanonierzy, saperzy, taboryci, jest i wojsko witopeka
s andarmi, sowem wszyscy obywatele!
Kochajcie t ksik, a w niej nasze Legjony, ktrych dzieje
znw kiedy rozpal zwichrzone gowy naszych wnukw.

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 Rozdzia 1
KAM PANJA K IELECK A i PO DH ALASK A
I BRYGADY
3. VIII. 14.

O WICIE (G. 2) Z ROZKAZU JZEFA PISUDSKIEGO PIERWSZY PATROL

KAWALERYJSKI PRZECHODZI GRANIC ROSYJSKO-AUSTRJACK PRZY
KOMORZE BARAN POD KOCMYRZOWEM I POSUWA SI W KIERUNKU
JDRZEJOWA*.
* SKAD PA TRO LU 7 LUDZI: BELINA-PRAMOW SKI (D O W D C A ), BO CZA-KARW ACKI , GRZM OT-SKOTNICKI, HANKA-KULESZA,
JANUSZ GUCHOW SKI, KMICIC-SKRZYSKI I ZDZISAW JABOSKI.

3. VIII. 14.
Przemwienia Komendanta Jzefa Pisudskiego do zczonych
w kompanj kadrow oddziaw Zwizkw i Druyn Strzelec-
kich 3 sierpnia 1914 roku w 0 leandrach w Krakowie:
ODTD NIEMA STRZELCW, AN I DRUYNIAKW. WSZYSCY, CO TU
JESTECIE ZEBR ANI, JESTECIE ONIERZAMI POLSKIMI. ZNOSZ WSZEL-
KIE OZNAKI SPECYALNYCH GRUP. JEDYNYM WASZYM ZNAKIEM JEST
ODTD ORZE BIAY. DOPKI JEDNAK NOW Y ZNACZEK NIE ZOSTANIE
WAM ROZDANY, ROZKAZUJ, ABYCIE ZAMIENILI ZE SOB WASZE DAW NE
OZNAKI, JAKO SYMBOL ZUPENEJ ZGODY I BRATERSTW A, JAKIE MUSZ
WRD ONIERZY POLSKICH PANOWA. NIECH STRZELCY PRZYPN DO
CZAPEK BLACH Y DRUYNIAKW, A ODDADZ IM SWOJE ORZEKI.
WKRTCE MOE PJDZIECIE NA POLA BITEW , GDZIE, MAM NADZIEJ,
ZNIKNIE NAJLEJSZY N A W E T CIE RNICY MIDZY WAMI.

ONIERZE!... SPOTKA WAS TEN ZASZCZYT NIEZMIERNY, E PIERWSI

PJDZIECIE DO KRLESTWA I PRZESTPICIE GRANIC ROSYJSKIEGO
ZABORU, JAKO CZOOWA KOLUMNA WOJSKA POLSKIEGO, IDCEGO W AL-
CZY ZA OSWOBODZENIE OJCZYZNY. W SZYSCY JESTECIE RWNI WOBEC
OFIAR, JAKIE PONIE MACIE. WSZYSCY JESTECIE ONIERZAMI. NIE
NAZNACZAM SZAR, KA TYLKO DOWIADCZESZYM WRD WAS PE-
NI FUNKCY DOWDCW. SZARE UZYSKACIE W BITWACH. KADY
Z WAS MOE ZOSTA OFICEREM, JAK RWNIE KADY OFICER MOE

CBW
ZNW ZEJ DO SZEREGOWCA, CZEGO OBY NIE BYO... PATRZ NA
WMS, JAKO NA KADRY, Z KTRYCH ROZWIN SI MA PRZYSZA ARMIA
www.cbw.pl
POLSKA, I POZDRAWIAM WAS, JAKO PIERWSZ KADROW KOMPANI.
13
Polacy! Odezwy Rzdu Narodowego.
W Warszawie utworzy si Rzd Narodowy. Obowizkiem wszystkich Polakw
jest skupi si solidarnie pod jego wadz. Komendantem polskich si wojskowych
mianowany zosta obywatel Jzef Pisudski, ktrego rozporzdzeniom wszyscy ule-
ga powinni.
Warszawa, 3 sierpnia 1914. Rzd Narodowy.

RZD NARODOWY.
WYBIA GODZINA ROZSTRZYGAJCA! POLSKA PRZESTAA BY NIEWOL-
NIC I SAMA CHCE STANOWI O SWOIM LOSIE, SAMA CHCE BUDOWA
SW PRZYSZO, RZUCAJC NA SZAL WYPADKW WASN SI
ORN. KADRY ARMII POLSKIEJ WKROCZYY NA ZIEMI KRLESTWA
POLSKIEGO, ZAJMUJC J NA RZECZ JEJ WACIWEGO, ISTOTNEGO, JE -
DYNEGO GOSPODARZA-LUDU POLSKIEGO, KTRY J SW KRWAWIC
UYNI I WZBOGACI. ZAJMUJ J W IMIENIU WADZY NACZELNEJ
RZDU NARODOWEGO. NIESIEMY CAEMU NARODOWI ROZKUCIE KAJ-
DAN, POSZCZEGLNYM ZA JEGO WARSTWOM WARUNKI NORMALNEGO
ROZWOJU.
Z DNIEM DZISIEJSZYM CAY NARD SKUPI SI WINIEN W JEDNYM
OBOZIE POD KIEROWNICTWEM RZDU NARODOWEGO. POZA TYM OBO
ZEM ZOSTAN TYLKO ZDRAJCY, DLA KTRYCH POTRAFIMY BY BEZ
WZGLDNI. Komendant Gwny Wojska Polskiego
J Z E F P I S U D S K I .

4. VIII. 14.
POWRT PATROLU BELINY DO KRAKOWA O GODZ. 17.*
* P O PO W R O C IE DO KRAKOW A, PA TRO L T EN ZOSTAJE PRZYDZIELONY D O KOM PANJI KA D RO W EJ N A CZAS PRZEMARSZU DO
KIELC, W CZASIE K T R E G O IDZIE JA KO C Z O O W Y O D DZIA Z W IA D O W C Z Y .

KAMPANJA K IELE C K A
(3.V I I I 13. IX. 1914).

6. VIII. 14.
WKROCZENIE DO KRLESTWA PIERWSZYCH ODDZIAW STRZELECKICH
(KOMPANJA KADROWA POD DOWDZTWEM TADEUSZA KASPRZYCKIEGO
I PATROL KONNY BELINY); PIERWSZA UTARCZKA PATROLU KONNEGO.
7. VIII. 14.
ZAJCIE MIECHOWA.
8 . VIII. 14.
KOMENDANT JZEF PISUDSKI NA CZELE GWNEJ SIY STRZELECKIEJ
POSUWA SI W GB KRLESTWA.

CBW
ZAJCIE JDRZEJOWA. KONCENTRACJA DALSZYCH ODDZIAW STRZE-
www.cbw.pl LECKICH W MIECHOWIE (III BATALJON).
9. VIII. 14.

4
1
 12. VIII. 14.
ZAJCIE KIELC; UTARCZKI W MIECIE I DROBNE POTYCZKI KAWALERJI
POD SZYDWKIEM I ZAGRZEM.
13. VIII. 14.
BJ POD KIELCAMI. PIERWSZA POTYCZKA BATALJONU WYRWY-FURGAL-
SKIEGO Z KAWALERJ ROSYJSK POD BRZEGAMI. WYCOFANIE SI OD-
DZIAW Z KIELC.
14. VIII. 14.
BITWA NA LINJI BRZEN OBRZEGIERNIKI (NAD NID).
15. VIII. 14.
KONCENTRACJA ODDZIAW POD CHCINAMI I BOLMINEM. PODZIA NA
BATALJONY (I, II, III, IV, V).
16. VIII. 14.
UCHWA KOA POLSKIEGO W KRAKOWIE ZADECYDOWANO FORMO-
WANIE LEGJONW POLSKICH PO STRONIE AUSTRJI. NA ZASADZIE TEJ
UCHWAY, ODDZIAY ZBIERAJCE SI WE LWOWIE OTRZYMAY NAZW
LEGJONU WSCHODNIEGO, W KRAKOWIE - LEGJONU ZACHODNIEGO.
16. VIII. 14.
Parlamentarne Koo Polskie, obradujce w Krakowie, w sali
Rady Miejskiej, w, dniu 16 sierpnia 1914 r. uchwalio ogosi
Polacy ! nastpujcy manifest:
Godzina, ktrej naprno oczekujc trzy pokolenia naszego narodu krwawiy si
w strasznych a beznadziejnych z najazdem moskiewskim zapasach, godzina, o ktr
modli si nard cay, godzina wielka wybia.
Caa Europa stoi w poodze wojny.
Ziemie polskie, jak dugie i szerokie, owieci krwawa una wojny, najwikszej, jaka
bya. Austrya w obronie wolnoci swych ludw wysya na ziemie polskie potn
armi przeciwko rosyjskiemu ciemizcy.
W tej strasznej a wielkiej godzinie, Koo polskie, wiadome swej odpowiedzialnoci,
uwaa za swj wity obowizek wskaza narodowi kierunek myli i czynw, pro-
wadzi go w przyszo lepsz i janiejsz.
W poczuciu tego wielkiego obowizku, Koo polskie, z ktrem w tej dziejowej chwili
cz si wszyscy polscy posowie, dotd poza niem stojcy, wzywa Was Polacy:
do czynu, do wsplnego, jednomylnego, do najwikszego, na jaki Was sta wysiku!
W tej dobie krwawego przeistaczania si Europy i uwalniania jej od grozy rosyjskiej
przemocy, odzyska moemy bardzo wiele. Ale wiele te musimy ofiarowa. Bo nie
wygra ten, kto koca gry ostronie wyczekuje.
Szlachetny Monarcha tego pastwa, pod ktrego sprawiedliwymi i mdrymi rzdami
cz naszego narodu moga przez p wieku rozwija i mnoy polskie siy naro-

CBW
dowe i caa Jego potna Armia, ruszajca do boju o najwzniolejsze ideay kultury,
patrz na nard polski, jako na wyprbowanego obroc tych ideaw, ktry dzi
zyskuje mono dotd niebywa wyswobodzenia si z niewoli, ktra gnbia ciao,
www.cbw.pl
kalaa dusz.
15
W tej chwili nard musi dowie, e yje i y chce, e pragnie i umie miejsce przez
Boga mu wyznaczone utrzyma i przed wrogiem obroni. Dla ujcia polskiej siy
narodowej w zbrojne Legiony polskie, Koo polskie i wszystkie bez wyjtku stron-
nictwa polskie jednomylnie postanowiy utworzy jedn jawn organizacy.
Pod polsk komend a w cisej cznoci z naczelnem dowdztwem armii austryacko-
wgierskiej, pjd Legiony polskie w bj, aby na szal tej najwikszej wojny rzuci
take godny narodu polskiego czyn, jako warunek i zadatek lepszej dla niego doli.
Polacy! Z zaufaniem i pen wiar poddajcie si kierownictwu Koa polskiego
i ustanowionej przez Koo polskie organizacyi narodowej.
Polacy! Zjednoczcie si wol niezomn do uzyskania lepszej przyszoci i nieza-
chwian wiar w t przyszo! Stacie w obronie wolnoci naszej i wiary! Od-
rzucie precz zwtpienia, wyrwijcie z serc urazy i stacie silni jednoci i radoni
wielkiem postanowieniem powicenia dla Ojczyzny ycia i mienia!
W Krakowie, dnia 16 sierpnia 1914 r. Parlamentarne Koo Polskie.
(Nastpuj podpisy).
16. VIII. 14.
Sekcja lska Naczelnego Komitetu Narodowego, ogaszajc
manifest Koa Polskiego z dn. 16 sierpnia, uzupenia go nast-
>Ludu Polski lska! pujc odezw:
Odezwa powysza, podpisana rwnie przez posw naszych, jako czonkw Koa
Polskiego, nakada na wszystkich Polakw, a zatem i na nas obowizki nakazane
powag chwili i wielk doniosoci wypadkw obecnych.
Przed narodem naszym, ktrego czci jestemy, otwiera si lepsza przyszo, ale
wywalczy i zdoby j trzeba wysikiem wszystkich, ofiar mienia i krwi.
Jestemy do tego gotowi.
Pierwszy oddzia ochotnikw z pord wszystkich warstw spoeczestwa naszego
zoony, wyruszy w najbliszych dniach ze lska do tworzcych si Legionw
Polskich. To synowie i bracia nasi, ktrzy id walczy za wolno, za spraw nasz.
Musimy ich zaopatrzy we wszystko, czego potrzeba, aby ich uzdolni do cikich
zapasw z wrogiem, aeby godnie speni mogli trudny ale zaszczytny obowizek
wzgldem Narodu i Ojczyzny.
Musimy zarazem zaopiekowa si pod wzgldem moralnym i materyalnym ludnoci
nasz dotknit skutkami wojny.
Rodacy! Ustanowieni jako Sekcya lska Naczelnego Komitetu Narodowego odzy-
wamy si do Was w tej brzemiennej w nastpstwa, przeomowej dla nas chwili
dziejowej o pomoc.
Oparci na dotychczasowem dowiadczeniu, jestemy przekonani, e ludno speni
ochotnie swj obowizek i w ofiarnoci na cel tak wielki, jak przyszo narodu,
nikomu wyprzedzi si nie da.
Niech kady uczyni wszystko, co tylko uczyni moe.
Kto ma wiele, niech daje wiele. Kto ma mao, niech dorzuci swj grosz wdowi, ale
niechaj na ziemi naszej nie bdzie nikogo, ktryby si w tak wanej chwili od wsp
dziaania i ofiarnoci uchyla.

CBW
Nie wart imienia prawego syna Ojczyzny, kto dla niej, gdy jest w potrzebie, wszyst-
kiego, na co go sta nie powici.
www.cbw.pl
Uczymy wszystko, co do nas naley, rzumy na szal ca si, jak rozporz-
16
dzamy, ca moc duszy naszej, a reszt zostawmy Bogu, ufni w sprawiedliwo Jego
i zwycistwo ostateczne suszne] i witej sprawy naszej.
Naczelny Komitet Narodowy Sekcya lska.
(Nastpuj podpisy).
16 18. VIII. 14.
MARSZ FLANKOWY ODDZIAW NA KIELCE PRZEZ PIEKOSZW-TUMLIN.
19. VIII. 14.
POWTRNE ZAJCIE KIELC.
18. v m 11. IX. 14. Szkic Nr. 1.
UTARCZKI KAWALERJI POD SKARYSKIEM, NIEKANIEM, KONSKIEM,
MNIOWEM, ARNOWEM I PARADYZEM.
1922. VIII. 14.
KONCENTRACJA BATALJONW: I, II, IV i V W TUMLINIE.
21. VIII. 14.
Departament Wojskowy Sekcji Zachodniej Naczelnego Komi
tetu Narodowego, w zastpstwie Komendy Gwnej Druyn
onierze polscy! 1 Zwi3zkw strzeleckich, wyda nastpujcy rozkaz:
W dziejowej chwili, na przeomie losw Polski nastpio zjednoczenie wszystkich
czynnikw politycznych w kraju dla wojny z Rosy. Z t chwil z dawna przez
wszystkich ksztaccych si wojskowych polskich upragniona jedno Armii Polskiej
staa si czynem. Po stu latach powstay znw Legiony Polskie i jutro pjd na bj
ciki, aby zmdz barbarzysk i wiaroomn Moskw.
W Legionach polskich, pod komend polsk, pod naczelnem kierownictwem przy
jaznej naszemu narodowi Austryi, zlej si, spoj w jedno wszystkie dotychcza
sowe, oddzielne, wojskowe, polskie organizacy. Zanim ta organizacya wsplna
i jedna si utworzy, tym jednobrzmicym rozkazem dla Druyn Bartoszowych, Dru
yn Polowych Sokoa, Druyn Podhalaskich, Druyn i Zwizkw Strzeleckich roz
kazujemy w imi cisego braterstwa broni wszystkich polskich onierzy:
1. Wszyscy umundurowani onierze polscy pozdrawiaj si ukonem wojskowym.
2. Wszystkie organizacy, komendy i onierze obowizani s da sobie odtd wsz
dzie pomoc wzajemn. 3. Kary dyscyplinarne, wymierzone przez jedn z organi-
zacyi wojskowych, obowizuj wszystkie inne.
Krakw, dnia 21 sierpnia 1914. Komenda Gowna Druyn i Zwizkw
Strzeleckich i Druyn Podhalaskich.
22. VIII. 14.
ONIERZE! Kwatera Gwna, Kielce, 22 sierpnia 1914.
WRD POW SZECHNEJ BIERN O C I NASZEGO SPO EC ZE STW A W Y
PAD KI DZIEJOW E Z A SK O C Z Y Y POLAKW , ZO STA WIAJC ICH B E Z
O KRELONYCH D EC YZYI, BEZ MOLIWOCI JED NOLITEG O I SILNEGO
POSTPOWANIA.
CBW
KO NIECZNEM BYO, B Y N AJM IE LSI I NAJENERGICZNIEJSI WZILI NA
SW OJE B A R K I ODPOW IEDZIALNO, IN IC Y A T Y W RZUCENIA IS K R Y
www.cbw.pl
NA PROCH.
17
T ISKR RZUCILICIE, DAJC PRZYKAD INNYM, JAKO PRZODOWNICY
WALKI NARODU POLSKIEGO O NIEPODLEGO OJCZYZNY.
WYSTPILIMY JAKO GARSTKA. W KIELC A C H I POD BRZEGAMI W STRZY
MALIMY PRZEMOC ODWIECZNEGO WROGA, ZASANIAJC SOB TO CO
JU BYO WOLNE OD STOPY NAJEDCY. OBECNIE NARD BUDZI SI
ZACZYNA I NIE CHCE NAS ZOSTAWI SAMOTNYMI TAK, JAK BYLIM Y
DOTYCHCZAS.
W K R A K O W IE Z A W I Z A SI N A C Z E L N Y K O M IT E T N A R O D O W Y ZE
WSZYSTKICH STRONNICTW POLSKICH, KT RY ZA ZGOD AUSTRO-W
GIERSKIEJ MONARCHII MA WYSTA WI LEGIONY POLSKIE DLA WALKI
Z ROSY.
PO POROZUMIENIU SI Z TAJNYM RZDEM NARODOWYM W W ARSZA
WIE, ZGOSIEM W SWOJEM I WASZEM IMIENIU PRZYSTPIENIE DO
ORGANIZACYI SZERSZEJ, ZAPEWNIAJCEJ WOJSKU POLSKIEMU WIKSZE
RODKI I SILNIEJSZE DZIAANIE. WEDUG UMOWY ZAW ARTEJ MIDZY
NACZELNYM KOMITETEM NARODOWYM A DOWDZC NACZELNYM
ARMII AUSTRYACKIE}, ODDZIAY NASZE MAJ BY KADRAMI DLA FOR
MUJCYCH SI LEGIONW.
DZIKUJ WSZYSTKIM SZAROM I ONIERZOM ZA TRUDY I PRACE
DOTD UCZYNIONE I CHC WIERZY, E ZAPA I DYSCYPLINA WOJ
SKOWA, KTRE DOTD WYKAZUJECIE, BD DOSTATECZN SI, B Y
PRZYSZE LEGIONY NATCHN PEWNOCI ZW YCISTW A. Z WIAR
TAK ODDZIA N ASZ ZEJDZIE NA CZAS PEW IEN Z PRZEDNICH WYSU
NITYCH LINII BOJOWYCH, B Y DOPENI SWEJ MISYI ORGANIZATORSKIEJ.
K A Z IM IE R Z S O S N K O W S K I J Z E F P I S U D S K I
Szef sztabu generalnego Komendant gwnym.
23. VIII9. IX. 14.
KONCENTRACJA SI STRZELECKICH W KIELCACH I USILNA PRACA
ORGANIZACYJNA.
23. VIII. 14.
ROZKAZEM NACZELNEJ KOMENDY ARMJI Z DN. 23. VIII. 1914 ODDZIAY
PISUDSKIEGO OTRZYMUJ NAZW 1 P. P. LEGJONU POLSKIEGO.
5. IX. 14.
ZAPRZYSIENIE ODDZIAW PISUDSKIEGO.
10. IX. 14.
EWAKUACJA KIELC.
11 13. IX. 14.
UTARCZKI POD STASZOWEM, SICHOWEM I BESZOW. ODDZIAY, OPU
CIWSZY KIELCE W DWU ODDZIELNYCH KOLUMNACH, CZ SI

CBW
13. IX W PACANOWIE. PRZEJCIE WISY POD SZCZUCINEM I OPUSZCZE
NIE KRLESTWA.
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 13. IX. 14.
C. i k. Komenda Wojskowa w Krakowie, rozkazem z dnia 13. IX. 1914,
prez. No. 4244, podaa do wiadomoci Komendy Legjonw, e
sprawno oddziaw Legjonistw Polskich, pozostajcych pod rozkazem Komen-
danta Pisudskiego, udowodniona podczas ostatnich forsownych marszw, zasuguje
na zupene uznanie.

D Z I A A N I A NA D W I S
(14. IX 28. IX. 1914).

14 15. IX. 14.

POSTJ POD SZCZUCINEM. PRZEZBROJENIE; ODDZIAY OTRZYMUJ KARA-
BINY MANNLICHERA.
16. IX. 14.
ODMARSZ Z POD SZCZUCINA NA STANOWISKA BOJOWE WZDU WISY.
W MYL ROZKAZU I. A. E. K* STANOWISKA TE OBEJMUJ ODCINEK OD
BOLESAWKI (k. MODRZECHOWA) DO UJCIA DUNAJCA.
* I. A RM EE-ETA PPENK OM A NDO .

16/17. IX. 14.

NOCNA PRZEPRAWA II i CZCI III BATALJONU PRZEZ WIS I ZAJCIE
O WICIE NOWEGO KORCZYNA.
17. IX. 14.
UTARCZKI KAWALERJI I PIECHOTY W REJONIE NOWEGO KORCZYNA.
19. IX. 14.
WALKI POD N. KORCZYNEM: BJ III BATALJONU POD UCISKOWEM Z KA-
WALERJ ROSYJSK, BJ II BATALJONU POD GROTNIKAMI I STOJKAMI, *
BJ KAWALERJI POD WILIC, SZCZYTNIKAMI.
* PRZECIW PIE C H O C IE L EG JO N O W EJ DZIAAO O G EM OK OO 4 SZ W A D R O N W KAWALERJI ROSYJSKIEJ, ZAOPATRZONYCH
W KARABINY M A SZYNO W E.

19/20. IX. 14.

NOCNY WYPAD BATALJONW I i V NA OSTROWCE.
20. IX. 14.
BJ BATALJONW I i V POD OSTROWCAMI, ZAKOCZONY WYCOFANIEM
SI NA N. KORCZYN. BJ KAWALERJI I PIECHOTY POD SZCZYTNIKAMI.
BJ POD N. KORCZYNEM.
20/21. IX. 14.
WYCOFANIE SI ODDZIAW Z N. KORCZYNA, CZCIOWO NA WINIARY,
CZCIOWO NA BORUSOW.

CBW 22. IX. 14.

BJ POD WINIARAMI (IV BATALJONU); POTYCZKA KAWALERJI
www.cbw.pl POD CZARKOW.
21
 22/23. IX. 14.
NOCNY WYPAD KAWALERJI I KOMPANJI PIECHOTY I. BATALJONU
NA SZCZYTNIKI.
23 IX 14.
STANOWISKA ODDZIAW: KWATERA GWNA - W GRBOSZOWIE, NA-
STPNIE W OPATOWCU, I BATALJON W CHWALIBOGOWICACH, II i V BA-
TALJON W UJCIU JEZUICKIEM, III BATALJON- W OPATOWCU, IV BATA-
LJON - W WINIARACH I KSANACH, ODDZIA KONNY - W CZARKOWEJ.
ODDZIAY S POD OGNIEM ARTYLERJI ROSYJSKIEJ. BJ PLUTONU MOTA-
FIJAKOWSKIEGO POD KSANAMI.
23__24. IX. 14.
WYCOFANIE SI OSTATNICH ODDZIAW PISUDSKIEGO Z LEWEGO NA
PRAWY BRZEG WISY.
28. IX. 14.
ODDZIAY PISUDSKIEGO WCHODZ POD ROZKAZY DOWDCY I KOR-
PUSU I ARMJI GEN. DANKLA.*
* ARMJA TA, W RAZ Z PRZYBYW AJCEMI Z PO D W R O C A W IA I KRAKOW A KORPUSAMI NIEMIECKIEMI, MIAA PRO W A DZI O FEN -
SYW NA W SC H D .

O F E N S Y W A NA D B L I N I O D W R T
(29. IX 11. XI. 1914).

29. IX. 14.

POWTRNA PRZEPRAWA PRZEZ WIS W REJONIE JAGODNIKI-PIOTRO-
WICE I WKROCZENIE DO KRLESTWA CELEM WZICIA UDZIAU W PLA-
NOWANEJ OFENSYWIE.
14. X. 14.
Naczelny Komitet Narodowy wysa w dniu 14 padziernika
1914 r. nastpujcy telegram:
>>Komendant Jzef Pisudski 1. puk Legionw polskich
W imieniu i na podstawie jednomylnej uchway N. K. N. przesyamy Komendzie
i onierzom 1. puku Legionw wyrazy serdecznego podzikowania, uznania i szczerej
dumy z powodu walecznego mstwa, jakiem 1. puk Legionw dotd si odznaczy
w boju z odwiecznym wrogiem. Honor Polski walczcej zajania przez 1. puk
Legionw nowym blaskiem. Prezydyum Naczelnego Komitetu Narodowego.
19. X. 14.
UTARCZKI KAWALERJI POD RUSZCZ, KOPRZYWNIC, GNIEWOSZOWI-
CAMI, SZEWCAMI, SAMBORCEM.
21. X. 14.

CBW AKCJA ZWIADOWCZA 3 KOMPANJI III BATALJONU (1 KADROWEJ)

www.cbw.pl
NA GARBATK.

22
 22. X. 14.
BOJE PRZESANIAJCE * POD TRUPIENIEM, PACHTAMI (V i VI BATALJON),
SUSKOWOL I PIONKAMI (I i III BATALJON), KONCENTRACJA I i V BATA-
LJONU W LASKACH. BJ POD ANIELINEM III BATALJONU, SKIEROWANEGO
TAM PO CHWILOWYCH WALKACH PRZESONOWYCH CELEM PRZEPRO-
WADZENIA PRZECIWNATARCIA NA ZAGROONYM PRZEZ DWA BATA-
LJONY ROSYJSKIE ODCINKU. WALKA, STOCZONA W LESIE, OBFITOWAA
W KRYTYCZNE MOMENTY I W REZULTACIE DOPROWADZIA DO UMIEJ-
SCOWIENIA NATARCIA ROSYJSKIEGO. BATALJON PONIS DUE STRATY.
* PO D U G ICH MARSZACH, MIAA N A ST PI O FEN SYW A W KIERUNKU WISY. N A ROZKAZ D O W D Z T W A I. KORPUSU, MIAO
N A ST PI PRZEGRUPOW ANIE O D D ZIA W D O N A TA RCIA . PRZEGRUPOW ANIE TO N A D O SZEROKIM ODCINKU PRZESANIAJ
ODDZIAY PISUDSKIEGO.

2326. X. 14. Szkic Nr. 2.

BJ POD LASKAMI. PO STOPNIOWEJ KONCENTRACJI, ROZPOCZTEJ JE-
SZCZE 22. X, ODDZIAY GRUPUJ SI W LASKACH, PRZYCZEM POSZCZE-
GLNE BATALJONY WCHODZ W BJ. W BOJU TYM PO RAZ PIERWSZY
BIOR UDZIA PRAWIE WSZYSTKIE ODDZIAY PISUDSKIEGO (I, III, V,
VI i BATALJON UZUPENIAJCY). BJ TEN, PROWADZONY Z DUEM NAPI-
CIEM WOLI, POD OGNIEM ARTYLERJI ROSYJSKIEJ, PO MIEJSCOWYCH PRZE-
CIWUDERZENIACH, PRZYBIERA W NASTPNYCH DNIACH CHARAKTER
WALKI POZYCYJNEJ. NASKUTEK NIEPOWODZE SSIEDNICH ODDZIAW
AUSTRJACKICH I PRZEWAGI SI ROSYJSKICH, NASTPUJE ODWRT. OD-
DZIAY LEGJONOWE PONIOSY W BOJU TYM POWANE STRATY, SZCZE-
GLNIE OD OGNIA ARTYLERJI ROSYJSKIEJ.
23. X. 14
POTYCZKI II BATALJONU I KAWALERJI POD ZDUNAMI, BOLIMOWEM
I OWICZEM, IV BATALJONU POD BUDAMI.
24. X. 14.
POTYCZKI POD MAURZYCAMI (II BATALJON) INIEDABYLEM (IV BATALJON).
25. X. 14.
POTYCZKA POD BUDAMI MICHAOWSKIEMI ORAZ UTARCZKI KAWALERJI
POD GIECZNEM I WADYSAWOWEM.
27. X. 14.
UTARCZKI II BATALJONU POD TOPOL KRLEWSK I TUMMEM.
28. X. 14.
POTYCZKI POD GOSTKOWEM (I BATALJON) I TUREM (II BATALJON).
30. X. 14.
POTYCZKA II BATALJONU POD GLINNEM.

CBW 13. XI. 14.

WALKI POZYCYJNE POD BRZECHOWEM (I, III, IV, V i VI BATALJON).
www.cbw.pl
23
>>ONIERZE! Brzechw 1. XI. 1914.
DAWNO JU, BO PRAWIE WIEK TEMU, ONIERZ POLSKI BRA UDZIA
W WIELKICH BOJACH, STANOWICYCH O LOSACH PASTW INARODW .
OD ROKU 1831 TYLKO W DROBNYCH UTARCZKACH I MAYCH BITWACH
KREW PRZELEWA ONIERZ POLSKI, WALCZCY POD SWOIM, POLSKIM
SZTANDAREM. I WSZDZIE POWSZECHNEM SI STAO ZDANIE, E O-
NIERZ OCHOTNICZY, NIE PRZEPROWADZONY PRZEZ SZKO REGULAR-
NEGO WOJSKA, NIE NADAJE SI WCALE DO KAPITALNYCH ROZPRAW
ORNYCH, E MU TW ARZ ZBLEDNIE I SERCE ZADRY PRZY WCIEKEJ
MUZYCE WOJENNEJ PODCZAS WIELKICH BITEW.
WAM, ONIERZE, PRZYPADO W UDZIALE ODNOWI TRADYCY D AW -
NYCH WALK I STAN ZNOWU W WIELKICH BOJACH HISTORYCZNEGO
ZNACZENIA, B Y REPREZENTOWA OR POLSKI. WYZNAM, E BAEM
SI. NIE O WAS DRAEM WTEDY, GDYM RZUCI WAS W BAZ OGNIA
NOWOCZESNEJ ARTYLERYI, LECZ O N ASZ HONOR WOJSKOWY, O DOBRE
IMI I SAW NASZ.
DZIKUJ I i III BATALIONOM W IMIENIU SPRAWY, KTREJ WSZYSCY
SUYMY, ZA TEN DZIE CHWAY. Z DUM PATRZYEM NA SPOKJ
I PEWNO SIEBIE, Z KTREMI OBA BATALIONY POSZY W OGIE.
WRESZCIE POTEM I INNE BATALJONY W YTRZYM AY DNIE PRBY W BOJU
POD LASKAMI. OSTATNI ZESZLICIE Z POZYCYJ, GDY NADESZA CIKA
CHWILA OPUSZCZENIA JEJ NIE Z WASZEJ WINY. HONOR NASZEGO O-
NIERZA ZOSTA USZANOWANY N AW E T PRZEZ TYCH, KTRZY DOTD
Z GBOKIEM NIEDOWIERZANIEM I NIEUFNOCI PATRZYLI NA NASZE
USIOWANIA. PONIELIMY DUE OFIARY, LECZ TE SOWICIE SI SPRA-
WIE OPAC. TERAZ, ONIERZE, PRZYCHODZ INNE TERMINY I NOWE
BOJE! MUSIMY DLA SIEBIE SAMYCH ZDOBY DOWD, E STA N AS NIE
NA JEDEN TYLKO WYSIEK WOLI I SERCA. MUSIMY DOWIE, E W S T A -
EJ PRACY ONIERSKIEJ MOEMY BY STARYM I WIARUSAMI, CHO NIE
SZKOLI NAS KUAK KAPRALA IPOAJANKA FELDFEBLA. CHC WIERZY,
ECIE SI NIE SPALILI DUCHOWO W JEDNEJ CHWILI I E WYTRZYMACIE
Z PODNIESIONEM CZOEM DUG PRB WOJNY. PRZECIWKO WAM IDZIE
TERAZ GWARDYA MOSKIEWSKA, CZY GWARDYA POLSKA OKAE SI
NISZ I GORSZ OD NIEJ?
DO BOJU WIC! I NIECH BJ POD GRNEM, KTRY TERAZ STOCZYCIE,
BDZIE NOWYM LISTKIEM WAWRZYNU NA CZOLE POLAKOW W IMI
POLSKI WALCZCYCH. J Z E F P I S U D S K I
Komendant.
3. XI. 14.
POTYCZKI II BATALJONU POD MROCZKAMI I CHLEWEM.
4. XI. 14.
POTYCZKA II BATALJONU POD KOPRZNIKAMI.

CBW
www.cbw.pl
5. XI. 14.
POTYCZKA II BATALJONU POD MASZOWEM.
24
 9 11. XI. 14.
PODZIA SI. BATALJONY IV i VI ZOSTAJ POD KRZYWOPOTAMI, BATA-
JONY I, III, V i KAWALERJA, POD DOWDZTWEM PISUDSKIEGO, WYKO-
NYWAJ RYZYKOWNY MARSZ Z WOLBROMIA WRD ODDZIAW ROSYJ-
SKICH PO LINJI: CHLINNA, TCZYCA, ULINA MAA, CZAPLA, WIKTORKA,
WYGODA, WADYSAWW, CELINY, WIDOMA, MICHAOWICE I DNIA 11. XI,
KU ZDUMIENIU DOWDZTWA AUSTRJACKIEGO, SPODZIEWAJCEGO SI
Z TEJ STRONY JEDYNIE ROSJAN, WKRACZAJ DO KRAKOWA.
1025. XI. 14. Szkic Nr. 3.
KRZYWOPOTY. BATALJONY IV i VI ORAZ ARTYLERJA LEGJONOWA WCHO-
DZ W SKAD 46 DYWIZJI PIECHOTY 1 ARMJI I MAJ WZI UDZIA W PLA-
NOWANEM NATARCIU. W DNIACH 1 0 -1 5 . XI, BATALJON IV NA POZY-
CJACH, BATALJON VI W ODWODZIE. 17. XI ODDZIAY LEGJONOWE ROZ-
POCZY NATARCIE, DOCIERAJC DO ZAA, LECZ OSTRZELANE PO-
TNYM OGNIEM ARTYLERJI ROSYJSKIEJ I NIE POPARTE PRZEZ WSP-
DZIAAJCE ODDZIAY AUSTRJACKIE, ZMUSZONE ZOSTAY DO WYCOFA-
NIA SI. 18. XI POWTRNE NATARCIE VI BATALJONU NA ZAE. BATA-
LJON DOSTAJE SI W OGIE FLANKOWY Z DWU STRON. POOENIE BEZ
WYJCIA RATUJE ARTYLERJA LEGJONOWA, STRZELAJC Z OKOPW
OGNIEM BEZPOREDNIM, CO POZWOLIO BATALJONOWI (Z WIELKIEMI
STRATAMI) COFN SI NA STARE STANOWISKA. 19-25. XI BATA-
LJONY IV i VI STANOWI ODWD SI AUSTRJACKICH.

W A K I NA P O D H A L U I P O B Y T W K TA C H
(13. XI. 1914 28. II. 1915).

13. XI. 14.

WYJAZD I, II, III i V BATALJONU ORAZ KAWALERJI Z KRAKOWA NA PODHALE.
15. XI. 14.
KOMENDANT PISUDSKI MIANOWANY BRYGADJEREM.
23/24. XI. 14.
NOCNY WYPAD II i III BATALJONU NA CHYWKI, W KTRYCH NOCOWA
SZWADRON ROSYJSKI. WZITO DO NIEWOLI 3 OFICERW I 86 SZEREGO-
WYCH WRAZ Z KOMI. CHYWKI OTWIERAJ OKRES KAMPANJI POD-
HALASKIEJ.
24. XI. 14.
UTARCZKI KAWALERJI POD STOPNICAMI I KAMIENIC.
25. XI. 14.
BJ I i V BATALJONU POD LIMANOW.

CBW 26. XI. 14.

TRANSPORT IV i VI BATALJONU Z POD KRZYWOPOTW DO SUCHEJ.
www.cbw.pl
BJ I, III i V BATALJONU NA LINJI STOPNICE-ZAMIECIE.
25
 27. XI. 14.
BJ W REJONIE CHYWEK I UTARCZKI W DOBREJ.
1/2. XII. 14.
NOCNA UTARCZKA POD STOPNICAMI.
2/3. XII. 14.
NOCNY ATAK BATALJONW I, III i V NA STOPNICE.
3. XII. 14.
UTARCZKI KAWALERJI POD ZALESIEM I KAMIENIC.
4. XII. 14.
UTARCZKA KAWALERJI POD WYSOKIEM.
5. XII. 14.
BJ WYDZIELONEGO BATALJONU V POD BEDNEM. UTARCZKA KAWA-
LERJI POD TRZETRZEWIN (DRESZER). NOCNY BJ ARTYLERJI (BRZOZA)
POD RDZIOSTOWEM.
6. XII. 14.
PRZEPRAWA KAWALERJI PRZEZ DUNAJEC - BJ POD DBROW (BELINA).
BJ POD MARCINKOWICAMI (BATALJONY I i III ORAZ ARTYLERJA).
7. XII. 14.
BJ BATALJONW I i III ORAZ ARTYLERJI POD PISARZOW.
8. XII. 14.
BITWA POD LIMANOW (BATALJONY I, II, III i ARTYLERJA).
9. XII. 14.
POTYCZKA KAWALERJI W ZBRUDZY I JERZOWEJ WOLI.
10. XII. 14.
BJ III BATALJONU I ARTYLERJI POD ZABRZEZIEM, UTARCZKA KAWA-
LERJI W ZAGRZYNIE.
11. XII. 14.
ATAK NA CKO (III BATALJON I KAWALERJA).
14 20. XII. 14.
KONCENTRACJA ODDZIAW W NOWYM SCZU. ODPOCZYNEK. REORGA-
NIZACJA 1 P. P. LEGJONW POLSKICH NA I BRYGAD LEGJONW POL-
SKICH, W KTREJ SKAD WCHODZ OBECNIE: 1 P. P. (I i III BATALJON)
MJR. RYDZ-MIGY, 2 P.P. (II i IV BATALJON)-MJR. NORWID-NEUGEBAUER
ORAZ DWA BATALJONY SAMODZIELNE (V i VI).

CBW 20. XII. 14.

WYMARSZ I BRYGADY Z NOWEGO SCZA NA POZYCJE POD TARNOWEM
CELEM RATOWANIA ZAGROONEGO POOENIA.
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 22. XII. 14.
ATAK I BRYGADY NA WZGRZA POD OWCZWKIEM.
22. XII. 14.
Na uroczystym bankiecie, urzdzonym w Wiedniu dn. 22 gru-
dnia 1914 r. na cze bawicego chwilowo w tem m iecie
Komendanta Pisudskiego, prezes N. K. N. Jaworski wygosi
nastpujc mow:
Jestemy w nastroju, ktry przytrafia si ludziom bardzo rzadko, niejeden nie prze-
ywa go nigdy. Zdarza si on, ilekro zdoamy oderwan myl, ide przeoy w umy-
le swoim na ksztat realny. Nasz idea, wolno, niepodlego ojczyzny przeoy-
limy na ksztaty Legionw Polskich. I oto widzimy wrd siebie twrc i dusz
Legionw PolskichBrygady er a Pisudskiego. Std nasza rado, rado wielka.
czy si ona z uczuciem wdzicznoci dla tego, ktry tak wiele zrobi dla naszego
narodu, w ktrego armii, walczc o wolno Polski, bij si Legiony z uczuciem
wdzicznoci dla Najjaniejszego Pana. Cesarz Austryi, krl Wgier i w najbli-
szym czasie tego nam uycz Boe krl Polski, Franciszek Jzef, niech y je !
Panie Brygadyerze! Dookoa ciebie i Legionw, na ktrych czele stoisz, tworzy si
ju legenda, opromieniajca Ci saw. Nie mog z ni rywalizowa. Jestem ni
tak samo przejty, jak wszyscy. Jestem szczliwy, e yj w czasach, pozwalaj-
cych mi widzie, jak ona powstaje i ronie. Legenda ta mwi bdzie o Twoich
przymiotach. Moje dziaanie polityka, wiadka i wspdziaajcego jest inne. Pragn
wydoby to na wierzch, co historya-sdzia za gwn i waciw Tw zasug poczyta.
Wojna zastaa nas niestety nieprzygotowanych nie mwi o materyalnem przy-
gotowaniuale o przygotowaniu ideowem.
Konsekwency takiego stanu jest chwiejno, bywa ni zwtpienie, brak zdolnoci do
czynu, tego jedynego gosu, ktry ma moc brzmienia w czasie wojny. Gdy prze-
chodz myl ubiege cztery miesice, tak dugie, stwierdzam, e jedynym, ktry
mia zdolno decyzyi, zdolno ryzyka, bez ktrego niema wojny, bye Ty, Panie Bry-
gadyerze! Porwae za sob spoeczestwo, za czynem przez Ciebie stworzonym.
Legiony speniaj wielokrotne zadania. Broni honoru narodu polskiego, s pod
walin tego rachunku, ktry bdzie robiony w czasie pokoju, a w ktrym Legiony,
tylko Legiony zapisuj pozycye na nasze dobro. Ale oprcz tego Legiony wyrway
nard nasz z biernoci. Wyrway go z upokorzenia, w ktrembymy trwali, gdyby
0 naszym narodzie ywym decydowano bez usyszenia gosu z naszej strony, jak
gdybymy byli martwym towarem, o ktry inni czyni targi. Za to jestemy Ci
wdziczni, Panie Brygadyerze, za to wdziczna Ci bdzie historya naszego narodu.
Twj przykad i Twj czyn dziaa. Moesz si cieszy. Przy tym stole wida nie stron-
nictwa i warstwy, ale tylko Polakw i to Polakw zdecydowanych, wierzcych w swoj
le, nioscych dla niej ofiary. Gratuluj Ci, Panie Brygadyerze, tej chwili, ktr prze-
ywasz obecnie, patrzc na swoje dzieo. ycz Ci wytrwania w dalszych bojach, trudach
1 mkach. Tobie i narodowi polskiemu ycz zwycistwa ! Pisudski niech yje !

Komendant Pisudski odpowiedzia w nastpujcy sposb:

CBW
SZANOWNI PANOW IE ! POCHODZ Z KRAJU, GDZIE LUDZIE NIE S PRZY-
ZWYCZAJENI DO OTWARTEGO WYPOWIADANIA SWYCH UCZU, Z KRAJU
www.cbw.pl
NIEWOLI, PRZETO MI TRUDNO ODPOWIADA NA TYLE KOMPLEMENTW
29
I DZIWNO PRZYJMOWA TYLE ZASZCZYTW. ALE PORUSZONO TUTAJ
RZECZ, KTRA MI GBIEJ OBCHODZI, RZECZ AMBICYIPOLSKICH, K T -
RYCH PRZEDSTA WICIELEM MNIE NAZW A ZECHCIANO. BOLAO MNIE JU
ODDAWNA, E W SPOECZESTWIE POLSKIEM NIE BYO SZEROKIEGO
ROZMACHU, GNIOTA MNIE MAO YCIA IASPIRACYI, WYNIK NIEWOLI.
BY MOE, JESTEM ROMANTYKIEM, BY MOE, E DLATEGO, E NIGDY
NIE BYEM ZWOLENNIKIEM PRACY ORGANICZNEJ, WSZEDEM W T
WOJN. ALE PORWAO MNIE W NIEJ CO WIELKIEGO I TO, E OTWO-
RZYA SI MONO CZYNU POLSKIEGO. BYEM W TEM TYLKO W YRA-
ZICIELEM TEGO W POLSCE, CO SI DUSIO W ATMOSFERZE NIEWOLI.
DZIKI TEJ CZCI, KTRA POSTAWIA PIERWSZE WOJENNE KROKI,
MOGLIMY POCIGN ZA SOB CHO CZ NARODU. TRZEBA BYO
BOWIEM, A B Y TO, CO BYO SZALESTWEM, STAO SI TAKE I ROZU-
MEM POLSKIM. TEN GOS, TA ODPOWIED NA NASZE ZBROJNE W EZW A-
NIE, ODEZWA SI W KRAJU, KTRY Z DAWNA WOLNOCI ZAKOSZTO-
WA, NIE Z KRAJU NIEWOLI, NIE Z ZABORU ROSYJSKIEGO. W GALICYI
ZNALELIMY POPARCIE I ZROZUMIENIE. SZALESTW EM WIELE ZROBI
MONA, ALE URATOWA NIEM NIC NIE M ONA.-M W IONO, E LEGIONY
WALCZ W OBRONIE HONORU POLSKI. ALE SAMA WALKA I POWICE-
NIE W OBRONIE HONORU NAM NIE WYSTARCZA. JAKO RYCERZE W AL-
CZCY,MUSIMY MIE NIETYLKO SI RAMIENIA,ALE MOC GOWY I SERCA.
TEM UZUPENIENIEMJEST ZJEDNOCZENIE NARODU W NA CZELNYM KOMI-
TECIE NARODOWYM. ROZUM STA N U M USI UZUPENI N A SZ PRAC
I KRW AW E NASZE OFIARY. WNOSZ WIC ZDROWIE NA CZE NACZEL-
NEGO KOMITETU NARODOWEGO W RCE PREZESA N. K. N. NIECH YJE
PREZES JAW O RSKI!

2325. XII. 14. Szkic Nr. 4.

BITWA I. BRYGADY POD OWCZWKIEM. BRYGADA POWOANA W PRZED-
DZIE WIT BOEGO NARODZENIA Z NOWEGO SCZA, PRZEPROWA-
DZIWSZY 22. XII WSTPNY BJ NA WZGRZACH POD OWCZWKIEM,
W NASTPNYCH DNIACH, WRD OGLNEGO POPOCHU SSIEDNICH
ODDZIAW AUSTRJACKICH, TOCZY CIKIE WALKI Z PRZEWAG RO-
SYJSK. WALKI TE OBFITUJ W SZEREG ZACITYCH PRZECIWUDERZE
I CZSTYCH STAR NA BAGNETY.
I. BRYGADA W CIGU TYCH DNI TRWA NA STANOWISKACH, ZAGRO-
ONA Z OBU SWYCH SKRZYDE, POD PRZEWAAJCYM OGNIEM ARTY-
LERJI, A SZCZEGLNIE KARABINW MASZYNOWYCH. OPUSZCZA SWE
STANOWISKA NA WYRANY ROZKAZ. PONOSI WIELKIE STRATY. BIERZE
JEDNAK LICZNEGO JECA I RATUJE OD ZUPENEGO ROZBICIA DZIAA-
JCE TU ODDZIAY AUSTRJACKIE. JEST TO JEDEN Z NAJWIKSZYCH BOJW,
STOCZONYCH PRZEZ I. BRYGAD.

CBW
www.cbw.pl
30
 25. XII. 14.
Po bitwie pod owczwkiem, dowdca dywizji, w ktrej skad
wchodziy oddziay Pisudskiego, wyda nastpujcy rozkaz
do Legjonw:
Dowdcy, oficerom i caemu polskiemu Legionowi za jego nadzwyczaj mny bj,
z jakim Legion c. i k. wojska oraz c. k. obron krajow wspomaga, wyraam
w imieniu Najwyszej suby najgbsze uznanie i podzikowaniem.
29. XII. 1914 16. I. 1915. Szkic Nr. 5.
POSTJ I BRYGADY W LIPNICY MUROWANEJ, LIPNICY GRNEJ
I RAJBROCIE, JAKO ODWODU XI KORPUSU 4 ARMJI. OGLNE PRZEM-
CZENIE ODDZIAW.
1. I. 15.
W dniu Nowego Roku legjonistom 1 p. p. zosta odczytany
onierze ! nastpujcy rozkaz:
Bj, ktry rozpoczlicie dnia 22 grudnia 1914 na wzgrzach owczwka i Meszny
Szlacheckiej, by najwikszym ze wszystkich, w jakich dotychczas bra udzia 1 Puk
Legionw. Mielicie do czynienia z wyborow dywizy rosyjskiej piechoty, spe-
cyalnie dla przeamania tego frontu przysan. Mielicie spraw z nieprzyjacielem
ufnym w powodzenie.
Ruszyy do boju nasze szeregi. W pierwszy ogie posza nasza stara gwardya, od-
dziay majora migego, prc naprzd w niezawodnym ataku. W szczegach dziel-
nie i sprawnie poprowadzili w atak komendanci Herwin i Bukacki, pierwszy, sunc
naprzd wytrwale pod silnym ogniem nieprzyjaciela, drugi oskrzydlajc zrcznie
przeciwnika, zdobywajc w rozpdzie trzy rzdy okopw moskiewskich, wzmocnio-
nych drutem kolczastym, wreszcie biorc gsto niewolnika.
Ju wieczorem bylicie, onierze, panami pozycyi, na ktrych kilka godzin temu
tryumfowa nieprzyjaciel.
Odpowiedzialna skwapliwo dowdcw, szlachetna odwaga szeregowcw, mstwo
jednych i drugich nie pozwolio poprzesta na samem spenieniu zadania. Patrole
1 puku w pocigu dalej poszy, wnikajc w teren, zajty przez nieprzyjaciela. Tu
patrol zoony z 8 ludzi pod dowdztwem podoficera widerskiego wzi do nie-
woli prawie cay sztab benderskiego puku rosyjskiej piechoty, a mianowicie podpu-
kownika,2 kapitanw,2 porucznikw,2 podporucznikw oraz dalszych licznych jecw.
Drugi dzie walki 23 grudnia upyn na rozwijaniu si naszego frontu, wrd coraz
gwatowniejszych star na poszczeglnych jego czciach.
Podczas gdy prawe skrzydo z batalionem Rylskiego suno ostro naprzd, lewe
z oddziaami Olszyny, Grudziskiego, Piskora odbijao ataki nieprzyjaciela, zadajc
mu cikie straty.
Drugi dzie nieprzerwanej walki postawi nas wobec braku amunicyi i ywnoci.
Pierwsz zastpiono w czci karabinami rosyjskimi, zdobytymi na wrogu. ywno
zastpi nam w tym boju musiaa twarda ch zwycistwa.
Dzie 24 grudnia w przebiegu tej gwatownej rozprawy nateniem nie ustpowa
dniom poprzednim. Linie walczcych tyy si naprzeciw siebie o 3040 krokw

CBW
odlegoci.Naprno szala ogie artyleryi nieprzyjacielskiej, nasz front trwa w ogniu,
wszystkie rezerwy wcieliwszy w obrt walki. Front nieprzyjacielski zasilay wypo-
www.cbw.pl
czte oddziay coraz nowych grup.
31
onierze! Uporem swym, hartem i mstwem tego dnia okazanym wystawilicie sobie
wiadectwo godne tych wszystkich, ktrych sawa przywieca Waszemu orowi.
Dowiedlicie, e niema wysiku i niema ofiary do trudnej, bycie si nie podjli,
gdy wrg zama Was pragnie a Wy zwycia chcecie.
Co znaczy ama polskie fronty, przekona si nieprzyjaciel, przypuszczajc szturm
na centrum naszej pozycyi, skd odparty wietnym kontratakiem komendanta Bojar-
skiego cofn si w nieadzie, dajc nam kilkudziesiciu jecw.
Wieczorny rozkaz cofn nasz lini z jej stanowisk, by za godzin potem ponownie
j na nie powoa. Powrcilicie, wyrzucajc gdzieniegdzie nieprzyjaciela bagnetem
z zajmowanych przez Was dawniej stanowisk. Odeszlimy, odparszy 16 atakw
moskiewskich, zostawiajc za sob 100 polegych; nie mniej jak 4.000 rannych
i zabitych przeciwnik straci w boju pod owczwkiem. Odeszlimy, uprowadzajc
ze sob 600 jecw w tej liczbie 18 oficerw.
onierze, w bitwie pod owczwkiem dalicie dowd mstwa, ktre szacunkiem
przejmuje dla Was szeregi armii, a za ktre nieprzyjaciel paci stosami trupw
i rannych. Wojenna postawa Wasza wskrzesza dawne tradycye ora polskiego.
W imi tej dawnej wiecznie ywej sawy bojw i trudw polskich rozkaz niniejszy
dorzuca do nieprzebranego skarbca imion polegych za Polsk bohaterw nazwiska
Kuby Bojarskiego, komendanta I baonu; Somki, zastpcy komendanta I baonu; Niel-
skiego, kompanijnego 2 kompanii I baonu; Zagrskiego, komendanta II baonu; plu-
tonowego Krla-Kaszubskiego, Kdzierskiego, oraz wszystkich onierzy, ktrych
imiona na wieki zapamita Ojczyzna.
egnajc rannych w tej bitwie yczeniem jaknajrychlejszego powrotu do suby,
w imieniu Komendy pozdrawiam Was, onierze, wezwaniem zgasego na polu walki
szeregowca 1 puku Lubonia:
Niech yje Polska! Legionici naprzd! K A Z IM IE R Z S O S N K O W S K I
Podpukownik.
3. I. 15.
W dniu 3 stycznia 1915 r. legjonistom 1 p. p. zosta odczytany
ONIERZE! nastpujcy rozkaz:
PI MIESICY MIJA OD CZASU, GDY KRWI WASN I ODWIECZNEGO
WROGA ZNACZYCIE ISTNIENIE W OJCZYNIE POLSKIEGO ONIERZA !
PI MIESICY KRWAWEJ I CIKIEJ PRACY, KTRA NAM DAA SAW
PIERWSZORZDNEGO WOJSKA.
Z PICIU TYSICY LUDZI,KTRZY BYLI W MOIM ODDZIELE, TYSIC PADO
LUB ZOSTAO RANNYCH W BOJACH, WIADCZC PRZED WSZYSTKIMI, E
ZA HONOR NALEENIA DO NASZEGO ONIERSKIEGO KOA OBFICIE
KRWI PACI TRZEBA. CZE IM WSZYSTKIM I CHWAA, A PAMI
O NICH NIECH ZA WSZE BLISK BDZIE NASZEMU SERCU! M Y ZA BDMY
GOTOWI DO DALSZYCH WALK I BOJW, Z KTRYCH, JESTEM PEWIEN,
POTRAFIMY WYJ MOE USZCZUPLENI W SWEM GRONIE, LECZ ZAWSZE
Z HONOREM.
U SCHYKU UBIEGEGO ROKU, PODCZAS MOJEJ NIEOBECNOCI, STOCZY-

CBW
LICIE Z PRZEW A AJCEMI SIAMI NIEPRZYJACIELA BJ, NAJKRWAW-
SZ Y I NAJCISZY Z TYCH, JAKIEMY DOTD MIELI. ZYSKALICIE W NIM
NOW SAW I NO W Y LI WAWRZYNU WPLETLICIE DO WIECA
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
SA W Y POLSKIEGO ONIERZA. W IMIENIU SPRAW Y, KTREJ SUYMY,
DZIKUJ WAM WSZYSTKIM ZA T PRAC. JESTEM DUMNY, TOW ARZY-
SZE BRONI, E WAMI PRZEWODZ, JESTEM DUMNY Z KOPOTU, E GDY
MAM W ROZKAZIE DZIENNYM WYMIENI NAJBARDZIEJ GODNYCH
CHWAY, SZUKA MUSZ CZEGO NADZWYCZAJNEGO, B Y WRD OGU
DZIELNYCH, MNYCH, ZNALE CZYNY, KTRE NIE BD DLA NICH
POWSZEDNIMI.
PRZEDEWSZYSTKIEM NA ODZNACZENIE ZASUGUJE SZEF SZTABU POD -
PUKOWIK SOSNKOWKI, POD KTREGO DOWDZTWEM STOCZYLICIE
BJ I KTRY JESZCZE R A Z WYKAZA W NIM SW E WYSOKIE ZDOLNOCI
WOJENNE.
PORUCZNIK BURHARDT, PROWADZC BATALION, ZDOBY TRZY SZEREGI
OKOPW ZABEZPIECZONYCH DRUTAMI, WZNIECAJC POPOCH U N IE
PRZYJACIELA.
PODPORUCZNIK CIEYSKl Z 8 LUDMI WZI W OKOPACH 100 NIE-
PRZYJACIELSKICH ONIERZY JAKO JECW.
PODPORUCZNIK BORTNOWSKI, POMIMO BOLESNEJ R A N Y W SZCZK,
POZOSTA W SZEREGU I KIEROWA PLUTONEM DALEJ.
PODOFICER WIDERSKI NA CZELE PATROLU Z 9 LUDZI PRZYPROWADZI
JAKO JECW PUKOWNIKA ROSYJSKIEGO, A PRZY NIM 3 OFICERW
I 28 LUDZI, W ZIW SZY ICH ZE WSI JESZCZE PRZEZ NIEPRZYJACIELA
OBSADZONEJ.
WYMIENIONYM OFICEROM I ZONIERZOM ZA PRZYK AD Y ODWAGI
I ZRCZNOCI ONIERSKIEJ, JAK IE W TYM BOJU DALI, W YRAAM
W IMIENIU ODDZIAU PODZIKOWANIE I UZNANIE.
J Z E F P I S U D S K I Komendant.
11. I. 15.
Na posiedzeniu penego N. K. N., odbytem dnia 11 stycznia
1915, uchwalono wysa nastpujc depesz:
Brygadyer Pisudski Lipnica Murowana.
NKN. przesya Brygadyerowi Pisudskiemu, podpukownikowi Sosnkowskiemu,
oficerom i onierzom I puku pene czci pozdrowienie.
Czynami Waszemi okrylicie chwa imi Polaka. Poczone dziaanie trzech broni
odnawia w Was tradycye polskiego rycerstwa. Spenienie onierskiego obowizku
przywraca narodowi nadziej. NKN. wyraa dum narodu, ktry znw takimi moe
si poszczyci synami.
19. 124. I. 15.
PRZEMARSZ I BRYGADY DO KT PRZEZ GDW, MYLENICE, IZDEBNDK,
WADOWICE, CHOCZNI-KTY.
24. 128. II. I5.
POSTJ W REJONIE KT. ODPOCZYNEK I CZCIOWA REORGANIZACJA

CBW
ODDZIAW.

www.cbw.pl
35
 31. 1. 15.
31 stycznia 1915 r. odbyo si w Wiedniu uroczyste otwarcie
gospody dla legjonistw-rekonwalescentw. Gmach udekoro-
wany by orem biaym i portretem Pisudskiego. Ceremonji
powicenia budynku dokona ks. biskup Bandurski, ktry
w przepiknem przemwieniu swem w nastpujcy sposb
Rodacy! scharakteryzowa znaczenie dziea Legjonw:
Niemasz ustawajcego, ani spracowanego midzy nami: nie bdzie drzema, ani spa,
ani bdzie rozpasany pas bidr jego. Pochwaa to wielka i szczytna, jak oddaje
Prorok Swemu Narodowi, gotowemu do walki, czujnemu, nieustraszonemu i wytrwa-
emu w boju, a opatrujcemu wszystkie ojczyste potrzeby. Szczliwy, kto moe
o Swym narodzie to samo wypowiedzie zdanie, w czasie, w ktrym wymaga si
ofiar od kadego z osobna i wszystkich razem. Niemasz ustawajcego, ani spracowa-
nego midzy nimmog miao stwierdzi i odnie ow pochwa do Narodu polskiego.
Od pocztku wybuchu tej strasznej europejskiej zawieruchy, niszczcej ywioowo
czyste rdzennie ziemice polskie, niemasz wrd nas ani ustawajcego, ani spraco-
wanego, niemasz drzemicych, ani picych.
Nie ustay, cho spracowane, Legiony Polskie, idce w bj z nieustraszon odwag,
z bohaterstwem i z pogard mierci... Nie usta, bo nie moe nigdy usta nard
w walce z najwikszym wrogiem, ktry krwawymi lady zaznaczy swe panowanie
w Polsce, szubienic, katorg, knutem i Sybirem niszczc ycie polskie, tumic myl
polsk i znieprawiajc dusze sabych i niewytrwaych.
Nie usta, a stworzywszy Legiony, nawiza ni zot, cho krwaw, z bohaterskimi
wysikami powstacw r. 1863 i 1831.
Nie ustacho dusza rwaa si w blu i serce szarpaa rozpacz, trwoga i troska o naj-
droszych, najmilszych i najmodszych, ktrych mio Polski wygnaa na plac boju.
Nie ustabo to mode wojsko polskie, to sodkie marzenie kadego szczerego Polaka,
zbudzio picych, poruszyo drzemicych. Zjawa to woali czy rzeczywisto?
Komu z nas ywiej nie zabio serce na widok legionowej dziarskiej modzi naszej,
leccej z weselem i zapaem do walki z wrogiem.
Legiony to chluba nasza! To nadzieja nasza! Legiony, to fundament nowej Polski,
bo krew naszych bojownikw, przelana na tylu frontach, woa o sprawiedliwo
gosem wielkim i potnym, co musi doj do wszystkich narodw Europy i caego
wiata i odbi skutecznem echem: yjemy i y musimy!
Cze Wam, modzi Bohaterzy! Niech Bg bogosawi Wam w pracy, podjtej na
rzecz Wolnej i Niepodlegej Polski!
14. n. 15.
Przemwienie prezesa Jaworskiego na uroczystem przyjciu
w dn. 14 lutego 1915 r. delegacji N. K, N. w I Brygadzie Le-
Na Wasz widokludzie pacz. gjonw w Ktach
W zach tych zawarta jest caa duma pwiekowej tsknoty.
Wywouje je entuzyazm, nadzieja lepszej przyszoci.
Jeszcze jedno sowo a bdziemy podobni do tych widzw. Nie powiem tego sowa.
Nie chc wywoywa ez, bo zy choby z najszczytniejszych pyny uczu to
rzecz niegodna ma.

CBW
Natomiast chc, mam obowizek powiedzie Wam co innego.
Wracam z miejsca, z ktrego wyjdzie powana cz decyzyi o przyszem ukszta-
www.cbw.pl
towaniu si pastwowych stosunkw.
36
 Powiedziano mi tam:
Teraz od Polakw zaley. Powinni pokaza, e pragn wolnoci.
Syszycie: Polacy powinni teraz okaza, e pragn wolnoci.
Chciabym mie tak potny gos, aby sowa te syszeli wszyscy.
Pomcie mi! Gdziekolwiek stpicie nog na ziemi polskiej, woajcie do braci:
Okacie, e chcecie wolnoci! Woajcie cigle, bezustannie, woajcie Waszymi
bohaterskimi czynami, ktrych tyle tak wietnych zapisaa ju historya.
Tak si te rzecz teraz ma wedle mego gbokiego przekonania. Trzeba uczyni
wszystko, aby chorob zwtpienia usun. Domagaj si od nas stanowczej postawy.
Domagaj si susznie. Czyby spoeczestwo polskie nie byo zdolne jej zaj?
Na szczcie, fakty mwi za nas!
Od 16 sierpnia Naczelny Komitet Narodowy nie mia ani chwili wahania. Mimo
trudnoci, ktrych nie brako, szlimy cigle naprzd i dojdziemy. Stanowimy ognisko,
ktre cokolwiekby kto mwi promieniuje i ciga do siebie. Ogie za, ktry
od tego ogniska idzie, to nie ten, od ktrego powstaj niszczce poary, ale ten, przy
ktrym kuj si dziaa.
Panie Brygadyerze! Dzikuj Ci imieniem Naczelnego Komitetu Narodowego za
dzisiejsz chwil, za sowa, ktre zwrcie do Komitetu i do mnie.
Legiony to dzisiaj Polska. Polska ywa, czynna. Polska dca do wolnoci.
Z Wami czy nard wit mu ide. W Was widzi wskrzeszon tradycy bohaterstwa.
Jestecie rycerzami nietylko dlatego, e idziecie nieustraszenie w bj, ale e, jak
rycerze, nie splamicie si nigdy wiaroomstwem. Niech wiat wie, e jestecie i pozo-
staniecie wierni przysidze zoonej Monarsze e pozostaniecie do ostatniej kropli
krwi wierni Ojczynie, ktr wyzwalacie.
Dzikuj Wam raz jeszcze i wnosz zdrowie pierwszej brygady, pierwszego Legionu.
Wnosz zdrowie brygady era Pisudskiego !
28. II. 15.
ODJAZD I BRYGADY TRANSPORTAMI KOLEJOWEMI DO JDRZEJOWA.

CBW
www.cbw.pl
37
 R ozdzia 2
K A MPAMJA K A R P A C K A I I B R Y G A D Y
29. VIII. 14.
WYMARSZ FORMUJCEGO SI LEGJONU WSCHODNIEGO ZE LWOWA ZE
WZGLDU NA ZBLIANIE SI ROSJAN.
3. IX. 14.
ZAJCIE LWOWA PRZEZ ROSJAN.
23. IX. 14.
ROZBICIE LEGJONU WSCHODNIEGO W MSZANIE DOLNEJ WSKUTEK PER-
FIDNEJ POLITYKI NIEKTRYCH PRZEDSTAWICIELI SEKCJI WSCHODNIEJ
N. K. N., NALECYCH DO NARODOWEJ DEMOKRACJI.
30. IX. 14.
Komenda Legjonw Polskich przed wyjazdem 2 i 3 puku
Legjonw na pole walki zwrcia si do Naczelnego Komitetu
Narodowego w Krakowie z nastpujcem pismem:
Za kilka godzin opuszczaj wojska Legionw Polskich, pod moj komend zosta-
jce, gocinne mury prastarego wawelskiego grodu, by uda si na pole walki
z odwiecznym wrogiem Polski.
W tej powanej chwili odczuwam gorc potrzeb zoenia caemu polskiemu N a-
rodowi na rce Jego jedynej obecnej reprezentacyi, Naczelnego Komitetu Narodo-
wego, tak imieniem wasnem, jak i imieniem podlegych moim rozkazom oficerw
i onierzy, z gbi serca pyncego podzikowania za tak troskliwe zajcie si
Polskimi Legionami.
Na pole boju niesiemy serca pene gorcej wdzicznoci dla Narodu za Jego nad
zwyczajn ofiarno.
Nie wtpi, e Naczelny Komitet Narodowy take i dalsze formacje Legionw Pol
skich otoczy t sam opiek.
Staraniem mojem i moich onierzy bdzie odwdziczy si Narodowi czynami wo-
jennymi, ktre nowym blaskiem okryj imi polskiego onierza.
Krakw, dnia 30 wrzenia 1914 r. D U R S K I m. p. p.
30. IX. 14. Szkic Nr. 6.
WYJAZD II BRYGADY Z KRAKOWA (2 i 3 P. P.) ORAZ Z MSZANY DOLNEJ
(CZ 3 P. P.) (1. X) NA WGRY. WCZESNY SKAD BRYGADY: 2 P. P.

CBW
(PK. ZIELISKI), 3 P. P. (PPK. HALLER), 2 i 3 SZWADRON UANW
(POR. WSOWICZ, POR. KLASTERSKI), 1 DYWIZJON ARTYLERJI (KPT. J-
OWICKI) W SKADZIE 3 BATERYJ (POR. NOWAKA, POR. KOSTECKIEGO
www.cbw.pl
36
I POR. WOJNARA). PRZY WYMARSZU Z KRAKOWA I MSZANY DOLNEJ, SIY
II BRYGADY PRZEDSTAWIAY SI NASTPUJCO:
2 P. P. 4 BATALJONY,
3 P. P . - 4 BATALJONY,
2 i 3 SZWADRON UANW- 2 SZWADRONY,
1 DYWIZJON ARTYLERJI- 3 BATERJE.
RAZEM 8 BATALJONW, 2 SZWADRONY I 3 BATERJE - OKOO 9.000 LUDZI.
WYSANE NA WICZENIA PUKI II BRYGADY WPROST Z POCIGW
WESZY NA LINJ BOJOW I OD TEGO CZASU STALE BYY W WALCE.
6. X. 14.
POTYCZKA POD KRACSFALU.
7. X. 14.
BITWA POD MARMAROS-SZIGETI OCZYSZCZENIE KOMITATU Z KOZACTWA.
9. X. 14.
POTYCZKA POD BOCSKO.
10. X. 14.
POTYCZKA POD VISSOVLGY
11. X. 14.
POCZTEK AKCJI PRZEZ PRZECZ PANTYRU. PPK. HALLER PRZECHO-
DZI Z WGIER DO GALICJI.
12. X. 14.
POTYCZKA 13 KOMPANJI 3 P. P. POR. ZALESKIEGO POD RAFAJOW. JEST
TO PIERWSZY BJ II BRYGADY NA ZIEMIACH GALICJI.
14. X. 14.
Ekscelencja Durski, Naczelny Komendant Legionw Polskich.
W imieniu i na podstawie jednomylnej uchway N. K. N. przesyamy Komendzie
i onierzom 2. i 3. puku Legionw wyrazy serdecznego podzikowania, uznania
i szczerej dumy z powodu walecznego mstwa, jakiem 2. i 3. puk Legionw
dotd si odznaczy w boju z odwiecznym wrogiem. Honor Polski walczcej zaja-
nia przez 2. i 3. puk Legionw nowym blaskiem.
Przy tej sposobnoci wyraa N. K. N. gorc nadziej, e 2. i 3. puk Legionw
polskich, speniwszy swj obowizek onierski na wgierskiej ziemi, powrci do
Polski, aby razem z 1-ym pukiem Legionw oczyci ziemi ojczyst z wrogiego
najazdu rosyjskiego. Prezydyum Naczelnego Komitetu Narodowego.

16. X. 14.
Wiede, 16 padziernika. Telegram c. i k. Biura Korespondencyjnego.

CBW
Wyparcie Rosyan z komitatu Marmaros-Sziget nastpio po szeregu zwyciskich
potyczek. W tych akcyach brali wybitny udzia take czonkowie Legionu Polskiego,
www.cbw.pl
ktrzy odznaczyli si przytem mnem wystpieniem.
39
 16. X. 14.
POCZTEK BUDOWY DROGI LEGJONW PRZEZ PANTYR.
19. X. 14.
BITWA POD ZIELON.
23. X. 14.
WYPARCIE ROSJAN Z ZIELONEJ, POCHD NA PASIECZN I PNIW.
24. X. 14.
ZDOBYCIE NADWRNEJ.
2528. X. 14.
MARSZ ODDZIAW POD DOWDZTWEM KPT. ROJI DO LINJI SOOTWINA-
BOHORODCZ ANY - BITKW.
26. X. 14.
POTYCZKA POD HOROCHOLIN I CUCYOWEM.
29. X. 14. Szkic Nr. 7.
BITWA POD MOOTKOWEM. JEST TO JEDEN Z NAJPOWANIEJSZYCH BOJW,
STOCZONYCH PRZEZ II BRYGAD. WZIY W NIM UDZIA WSZYSTKIE
ODDZIAY BRYGADY, ZNAJDUJCE SI W KARPATACH. W PIERWSZEJ FA-
ZIE BITWY, ODDZIAY LEGJONOWE W SZYBKIM RUCHU WYSUNY SI
POZA MOOTKW. ATAKOWANE PRZEZ PRZEWAAJCE SIY ROSYJSKIE,
BRONIY DUGO I WYTRWALE ZAJTYCH STANOWISK, PONOSZC CI-
KIE STRATY, SZCZEGLNIE OD OGNIA KARABINW MASZYNOWYCH, KT-
RYCH BRYGADA WCALE NIE POSIADAA. BLISKIE WYCZERPANIA OD-
DZIAY DOPIERO NA ROZKAZ DOWDZTWA WYCOFAY SI NA POPRZED-
NIO ZAJMOWANE STANOWISKA.
NAJZACITSZY BJ WRZA W MOOTKOWIE, OD KTREGO BITWA TA
WZIA SW NAZW. POD WIECZR, PO WSPANIAEM PRZECIWUDE-
RZENIU, KTRE OSADZIO W MIEJSCU OSKRZYDLAJCE ODDZIAY ROSYJ-
SKIE, BRYGADA WYCOFAA SI NA ZIELON. W BOJU TYM ODDZIAY
PONIOSY CIKIE STRATY.
30. X. 14.
BITWA POD PASIECZN.
2. XI. 14.
3 P. P. ODPIERA ATAKI POD ZIELON.
3. XI. 14.
POTYCZKA POD PASIECZN.
8. XI. 14.
CBW
BITWA POD ZIELON, USTALENIE LINJI BOJOWEJ, ZAPRZESTANIE DAL-
SZYCH ATAKW PRZEZ ROSJAN I PIERWSZA WALKA POZYCYJNA
www.cbw.pl LEGJONW.
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 26. XI. 14.
BRYGADA DZIELI SI NA DWIE GRUPY: GRUPA HALLERA MA ZA ZADANIE
UTRZYMANIE POZYCJI POD ZIELON, GRUPA DURSKIEGO UDAJE SI NA
HUCULSZCZYZN.
28. XI. 14.
MARSZ GRUPY DURSKIEGO Z RAFAJOWEJ PRZEZ WOROCHT DO ABIEGO.
29. XI. 14.
BITWA POD JAWOROWEM (DOWODZI MJR. JANUSZAJTIS).
Grudzie 1914.
Delegacja w g ie r s k ie j m o d z ie y ak adem ickiej wrczya
w grudniu komendantowi Legjonw gen. Durskiemu wspa-
niale haftowan chorgiew z orem polskim i Matk Bosk
Czstochowsk. Przy tej sposobnoci, modzie wgierska
przysaa wystylizowany po polsku adres budapeszteskich
jBrada Polacy ! towarzystw akademickich, brzmicy jak nastpuje:
Rozdarci na czci, wrd cierpie i przeladowa, ywilicie nadziej, e po dniach
ez i smutku, przyjdzie dla zbolaych serc Waszych bogosawiony dzie radoci.
Przez tyle lat oczekiwalicie z tsknot tego jasnego dnia. Wszystko ofiarowalicie
na otarzu Ojczyzny, popieralicie zawsze suszn spraw!
I teraz, kiedy odwieczny Wasz i nasz wrg napad, Wy znowu w imi witej idei
chwycilicie za bro.
Aa brzegach Waszych rzek wiec ognie obozowe, poyskuje bro, grzmi trbki
na szczytach Karpat, znowu zalaa piekielna brudna powd, a szalejc wali si
na Was ogromne najemne odactwo srogiego tyrana.
W tej zawzitej walce rami o rami staczaj boje tak jak za dawnych czasw,
Polacy i Wgrzy.
Bracia Polacy! Wam starym, chocia modym co do wieku bohaterom lemy hod!
Przelewalicie krew za Ojczyzn nasz ju nieraz, a obecnie, gdy wrg napada na
nasz ziemi, bohaterski nard Wasz znowu tworzy Legiony i zmusza wroga, aby
w pogromie uchodzi.
Droga modziey, godni naladowcy Naczelnika Kociuszki, szlachetni bohaterowie!
Niesiemy Wam serdeczn mio, braterski ucisk i gorce podzikowanie.
Dziki Wam, nasze ogniska domowe nie rozpady si w gruzy, nasze doliny nie wype-
niy si jkiem uciekajcych przed pogoni wroga rodakw. Piersi Wasze powstrzy-
may najedc, a wraa sia rozbia si o Wasze prawice. Za to przesyamy Wam
wyrazy dozgonnej wdzicznoci.
Przyjmijcie od nas powicon chorgiew, ktra niech Was wiedzie do dalszych zw y-
cistw, a w susznej walce niech zmartwychwstanie Wolno Waszej Drogiej Ojczyzny.
wita ju jutrzenka swobody, budzi si w grotach skalnych mistyczny rycerz i na
nowo wznosi si dumnie Wasz sawny ze zwycistw Biay Orze.
Nasza serdeczna mio towarzyszy Wam w heroicznych bojach i z serca yczymy
Wam pomylnego wyniku Waszych ofiar. Przed tron Wszechmogcego z mioci
bratersk dla Was zanosimy nasze bagalne mody o wolno dla Waszej Ojczyzny.
Oby po grach i dolinach rozleg si radosny hymn Jeszcze Polska nie zginam.
CBW
www.cbw.pl
15. XII. 14.
BITWA POD SOKOWK, ZAJCIE SOKOWKI.
43
 6. XII. 14.
POTYCZKA POD KRZYWORWNI, POD JASIENIOWEM GRNYM, POD
UJCIEM RYKI (GRUPA JANUSZAJTISA).
7. XII. 14.
POTYCZKA POD KOSMACZEM I JASIENIOWEM GRNYM.
8. XII. 14.
PRZENIESIENIE GRURY DURSKIEGO Z HUCULSZCZYZNY POD Ok ORMEZ.
10. XII. 14.
MJR. JANUSZAJTIS ATAKUJE POD OKORMEZ POZYCJE NIEPRZYJACIELSKIE.
9 11. XII. 14.
BITWA GRUPY HALLERA POD MAKSYMCEM, USTALENIE LINJI MIDZY
ZIELON I RAFAJOW.
14 15. XII. 14.
POTYCZKI GRUPY PK. ZIELISKIEGO POD CSUSZK I KISPATAKI.
15 16. XII. 14.
ODPARCIE ATAKU ROSYJSKIEGO POD HORODYSZCZEM PRZEZ GRUP
HALLERA I ATAK WASNY NA MAKSYMIEC.
18. XII. 14.
BITWA GRUPY DURSKIEGO O GR KLIW MIDZY OKORMEZ A VIZK0Z.
20__27. XII. 14.
OGLNY ATAK GRUPY DURSKIEGO POD KRMEZ, ZAAMANIE SI
ATAKU I UTRZYMANIE LINJI.
24. XII. 14.
W dzie wigilijny Komenda Legjonw wydaa nastpujcy
rozkaz, ktry ogoszony zosta na gwiazdk wszystkim wal-
Legionici polscy! czcym w Karpatach oddziaom:
Trzy miesice dobiegaj kresu, odkd opuciwszy rodzinny swj dom poszlicie pod
moj komend, aby przela krew za Ojczyzn, aby przepdzi wroga i oczyci
nasz kraj z moskiewskiego mrowia. Trzy miesice trudw wojennych, marszw, walk
i rozmaitych cikich przej znielimy wszyscy, ufni w suszno sprawy, za ktr
walczymy, pewni ostatecznego naszego zwycistwa. Dzi mia sercu kadego Polaka
uroczysto Gwiazdki wigilijnej zastaa nas nie przy rodzinnem ognisku, ale na polu
walki wrd huku dzia i wistu kul nieprzyjacielskich.
W takiej chwili, ulatujc myl ku swoim najbliszym, pamitajcie, e Wam to wa-
nie przypad w udziale najwyszy honor Polaka, bronienia ich przed wrogiem, e
dla nich zarwno ja k dla siebie o lepsz walczycie dol.
czc si w dniu dzisiejszym z Wami, ycz Wam i sobie, abycie nie ustajc na
chwil w zapale i mstwie, w najkrtszym czasie przepdzili hordy moskiewskie
z polskiej ziemi.
CBW
Jednoczenie dzikuj Wam za Wasz dotychczasow dzieln sub w Polskich
Legionach.
www.cbw.pl D U R S K I m. p. p.
44
 28. XII. 14.
Dnia 28 grudnia 1914 r. nastpca tronu arcyksi Karol Fran-
ciszek Jzef, pniejszy cesarz Karol, odwiedzi II Brygad,
walczc wwczas w Karpatach, pod krmez. Po od-
byciu przegldu oddziaw legjonowych, nastpca tronu
owiadczy, e przyby z rozkazu cesarza, ktry poleci mu
powiedzie, co nastpuje:
Cesarz wyraa najwysze uznanie i zadowolenie za tak dzieln i wyborn sub,
jak w polu speniai Polskie Legiony.
4. I. 15.
POTYCZKA KOMPANJI POR. TARKOWSKIEGO POD OSMOOD.
10. I. 15.
PRZESUNICIE GRUPY DURSKIEGO Z PRZECZY Ok ORMEZKIEJ W ALPY
RODNIASKIE.
1 8 - 22. I .15.
PRZEMARSZ 2 P. P. PRZEZ PRISLOP-PAPFALWA POD KIRLIBAB. ZDO-
BYCIE KIRLIBABY.
23/24. I. 15.
NOCNY ATAK NA GRUP HALLERA POD RAFAJOW. GRUPA SKADA-
JCA SI Z I i IV/3 P. P., IV/2 P. P 1/2 BATERJI I PLUTONU KAWALERJI
ZASKOCZONA W NOCY PRZEZ PRZEWAAJCE SIY, W KRTKIM CZA-
SIE OPANOWUJE POOENIE I ZADAJE ROSJANOM CIKIE STRATY, BIO-
RC LICZNEGO JECA. W CZASIE BOJU DOWODZI MJR. ROJA.
24. I. 15.
NAPAD KOZAKW NA WYDZIELON KOMPANJ TARKOWSKIEGO POD
KLAUZURA BERTIANKA.
30/31. I. 15.
NOCNY ATAK GRUPY JANUSZAJTISA NA FUNDUL MOLDAYI.
31. I. 15.
BITWA 3 P. P. POD MAKSYMCEM.

1. II. 15.
BITWA POD MAKSYMCEM I ZIELON; ATAK NA POZYCJE ROSYJSKIE POD
LUCIN.
2. II. 15.
ZAJCIE BRIAZY PRZEZ MJR. JANUSZAJTISA.
2_3.II.15.
BITWA POD POROHAMI.

CBW
www.cbw.pl
4. D. 1S.
ZAJCIE MODAWY PRZEZ GRUP DURSKIEGO.
45
 5. II. 15.
ZAJCIE ZIELONEJ PRZEZ GRUP HALLERA.
6. n. 15.
ZAJCIE KIMPOLUNGU.
8. II. 15.
MARSZ NA SELETYN.
10. II. 15.
POTYCZKA POD OPUSZN.
11. II. 15.
POTYCZKA POD BERHOMETEM.
12. II. 15.
BITWY POD PASIECZN I PNIOWEM (POD DOWDZTWEM MJR. ROJI).
14. U. 15.
POTYCZKA POD UNTER STANESTIE.
15. II. 15.
BITWY POD MANIOW, KRYCZK I MARKOW
16. II. 15.
BITWA POD SOOTWIN.
17. II. 15.
BITWA POD KNIEM.
18. II. 15.
ZAJCIE OPUSZNA I NIATYNA.
19. II. 15.
BITWA POD HOROCHOLIN. WZICIE URAK PRZEZ GRUP HALLERA.
20. n. 15.
BITWA POD BOHORODCZANAMI.
23. II. 15.
GRUPA PPK. HALLERA, SKUTKIEM CAKOWITEGO PRZEMCZENIA OD-
DZIAW I ZMNIEJSZONYCH POWYEJ 50% STANW, ODCHODZI DO KOO-
MYI NA ODPOCZYNEK.
24. II. 15.
BITWA POD NINIOWEM; DOTARCIE DO LINJI DNIESTRU.

CBW 27. II 15.

GRUPA PPK. HALLERA, MIMO OGLNEGO PRZEMCZENIA, UDAJE SI
www.cbw.plNA FRONT PRZEZ DELATYN DO MAJDANU.
obok;p.pkJzefH
alerdeH
alenbury
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 I. III. 15.
BITWA GRUPY HALLERA POD NIELGOWEM; GRUPA ZIELISKIEGO BRONI
LINJI OD HANUSZOWIEC DO JEZIERZAN.
5. III. 15.
ZDOBYCIE TUMACZA.
6. III. 15.
BITWA POD KOROLWK.
9. III. 15. Szkic Nr. 8.
BITWA POD BORTNIKAMI.
11. III. 15.
ZCZENIE OBU GRUP BRYGADY W KOOMYI. LEGJONY MAJ WYPO-
CZ, LECZ RWNOCZENIE PENI SUB JAKO OBSADA PRZEDMO-
CIA. ORGANIZAGJA BRYGADY PO PROCZNYCH WALKACH, KTRE
DOPROWADZIY DO REDUKCJI STANW POWYEJ 50%, SKUTKIEM STRAT
W ZABITYCH, RANNYCH, A W SZCZEGLNOCI CHORYCH, ROZSIANYCH
PO LICZNYCH SZPITALACH WOJSKOWYCH NA WGRZECH.

17. III. 15.

W dniu 17 marca 1915 r. Komenda Legjonw wydaa nast-
onierze! pujcy rozkaz;
Zamykajc proczny okres nieustannych trudw wojennych i walk z nieprzyja-
cielem, ktre chlub i uznaniem u swoich i u obcych okryy Polskie Legiony, nie
mog pomin i cho w ten skromny sposb nie uczci jednego z tych, ktrzy w nie-
maej mierze przyczynili si do tego znaczenia, jakie wywalczyy sobie na polach
bitew Legiony Polskie. Czowiekiem tym jest przez wszystkich nas gboko uznany,
kochany i szanowany pukownik Zygmunt Zieliski, komendant 2-go puku. Dosko-
nay ten wdz, dzielny onierz i zacny czowiek, dziki swym zaletom charakteru,
prostocie obejcia z podkomendnymi i zdolnociom wojskowym, posiad najwysze
uznanie i zaufanie Komendy Legionw, a szacunek i mio u swoich podkomendnych.
Dzi, gdy zmczony procznymi niesychanymi trudami, jakie ze zdumiewajc
nieugitoci charakteru znis mimo nadwyronego zdrowia, odchodzi na krtki
czas, aby cho troch wypocz inabra wieych si do dalszych zapasw z odwiecznym
naszym wrogiem, egnamy Go wszyscy, yczc Mu, aby ja k najrychlej poprawiwszy
swe zdrowie, wrci do nas i znw do zwycistw i sawy prowadzi swj 2-gi puk
Legionw Polskich.
elaznemu temu mowi, chlubie naszych Legionw, wyraam imieniem Komendy
najwysze uznanie i pochwa. D U R S K I Mpp

CBW
www.cbw.pl
49
 R ozdzia 3
W ALKI POZYCTJNE I BRYGADY NAD
N ID I O FEN SY W A L E T N IA 1 015 R.
3. III. 15.
ZAJCIE POZYCYJ NAD NID NA ODCINKU OD CHOJN (KOO MIELNICY)
DO PAWOWIC.
3. III 10. V. 15.
WALKI POZYCYJNE NAD NID.
10. III. 15.
UTARCZKA POD SOBOWICAMI (WYSUNITA FORPOCZTA).
27. IV. 15.
UTARCZKI FORPOCZTOWE POD KOPERNIC I PICZOWEM.
3 . V. 15.
NOCNY ATAK NA OKOPY ROSYJSKIE POD KOPERNIC. WZICIE DO NIE-
WOLI 62 JECW I CZCIOWE ZDEMOLOWANIE ROSYJSKICH URZDZE
OKOPOWYCH.
11. V. 15. Szkic Nr. 9.
ODWRT ROSJAN; I BRYGADA PRZEPRAWIA SI PRZEZ NID.
11 15. V. 15.
UTARCZKI KAWALERJI POD STAWAEM, STRASZNIOWEM, STASZOWEM,
OGLDOWEM, KUROZWKAMI I RYTWIANAMI.
16. V. 15. Szkic Nr. 10.
BJ POD KONARAMI. ROZPOCZTA OFENSYWA AUSTRJACKA SPOTKAA
SI JU 15. V Z OPOREM SI ROSYJSKICH. I BRYGADA WCHODZI W SKAD
II KORPUSU, STANOWIC ODWD 4 DYWIZJI PIECHOTY.
CZ BRYGADY (2 P. P.)* PROWADZI NATARCIE NA SWOJKW, BIORC
2 K. M. I KILKUDZIESICIU JECW ORAZ ZDOBYWAJC POZYCJE ROSYJ-
SKIE. RESZTA BRYGADY PRZYGOTOWUJE SI DO NATARCIA NA GRABINY.
JEDNAK SKUTKIEM NIEPOWODZE 25 DYWIZJI PIECHOTY ROZKAZ DO
NATARCIA ZOSTAJE ODWOANY.

CBW
NASTPUJE OGLNE WYCOFANIE SI. BRYGADA KONCENTRUJE SI

www.cbw.pl
W NOCY W POKRZYWIANCE.
* NUMERACJ PUKW 1 3 UYW AN O PO C Z TK O W O W EW NTRZ I BRYGADY. OFICJALNY PODZIA BY N A D W A PUKI T. J. 1 i 5-

50
 17. V. 15.
DALSZE BOJE POD KONARAMI. BATALJON VI, WYDZIELONY DO DYSPO-
ZYCJI 25 DYWIZJI PIECHOTY, ZAJMUJE POZYCJE POD GORZKOWEM.
2 P. P. NA POZYCJACH POD POKRZYWIANK; 3 P. P. W DOMARADZICACH;
1 P P W ZAGRZYCACH
PO POUDNIU, POD NAPOREM ROSJAN, DALSZY ODWRT. 2 P. P. ZAJMUJE
POZYCJE NA PNOCNY ZACHD OD KONAR.
1822. V. 15.
DALSZY CIG BOJW POD KONARAMI. 2 P. P. UTRZYMUJE SI NA SWYCH
POZYCJACH. RESZTA BRYGADY, ROZRZUCONA NA CAYM ODCINKU
4 i 25 DYWIZJI PIECHOTY, WALCZY WRD ZUPENIE ZDEZORGANIZO-
WANYCH ODDZIAW AUSTRJACKICH, ODDAJCYCH SI MASOWO DO
NIEWOLI. ZACITE WALKI TOCZ SI ZWASZCZA POD GARBOWICAMI,
KOZINKIEMIPOKRZYWIANK. NIEKTRE ODDZIAY, OTOCZONE-BAGNE-
TEM TORUJ SOBIE DROG DO SWOICH. BRYGADA PONOSI W TYCH
BOJACH DUE STRATY, SIGAJCE W NIEKTRYCH ODDZIAACH (III BA-
TALJON) 40% STANU. M. I. CIKO RANNY ZOSTAJE PITEK-HERWIN.
NIEMNIEJ JEDNAK POZYCJE ZOSTAY UTRZYMANE, WZITO RWNIE
WIELU JECW.
WSPCZENIE Z TEMI WALKAMI WYDZIELONY VI BAON PROWADZI
BOJE POD OLSZOWICAMI, WRZACHOWEM, JECZYCAMI, SZCZEGLNIE ZA
CIKI BJ POD ERNIKAMI.
23__25. V 15
ATAK 5 P. P. (2 P. P. I BRYGADY) i l/l P. P. NA LINJ PRZEPIRW-
KAMIENIEC. 25. V SZTURM NA POZYCJE ROSYJSKIE POD KAMIECEM;
WZICIE DO NIEWOLI 1 OFICERA I 218 SZEREGOWYCH. W WALKACH TYCH
BRYGADA PONIOSA CIKIE STRATY (OK. 200 LUDZI).
NA CAEJ LINJI NASTPUJE PRZESILENIE. DOTYCHCZASOWE BOJE PRZE-
OBRAAJ SI W WALK POZYCYJN.
24. V 20. VI. 15.
WALKI POZYCYJNE V I BATALJONU (FLESZARA) POD ERNIKAMI. POWRT
TEGO BATALJONU DO BRYGADY (20. VI).
2. VI. 15.
Rozkaz dowdcy 4 dywizji piechoty, wydany do I Brygady
Legjonw Polskich przy sposobnoci przejcia jej pod inne
dowdztwo w dniu 2. VI. 1915 r.
Z okazyi wystpienia poowy 1 brygady Legionu polskiego ze zwizku 4 dywizyi
piechoty, poczytuj sobie za miy obowizek wyrazi w imieniu najwyszej suby
najzupeniejsze uznanie i podzik komendantowi brygady, panu pukownikowi Jze-
fowi Pisudskiemu za doskonae i energiczne prowadzenie brygady, wszystkim szta-
bowym i wyszym oficerom za pene nadzwyczajnej inicyatywy i bardzo zrczne

CBW
prowadzenie ich grup, oddziaw i pododdziaw, w kocu za wszystkim oficerom
i onierzom brygady za ich stale okazywan wyjtkow waleczno, ich przedsi-
biorczo, ktra si staa przysowiow, poczon ze wzorowem wypenianiem obo-
www.cbw.pl
51
wizka i nigdy nie sabnc wytrzymaoci, dziki czemu osignite zostay w cz-
noci z 4 dywizy piechoty jaknajwiksze sukcesy wojenne.
W czerwcu 1915 r. E D W A R D JE M R IC H VO N D E R B R E SC H E
genera-majorm.
3. VI. 15.
Arcyksi Piotr Ferdynand wyda nastpujcy rozkaz do VI
Legionici ! bataljonu I Brygady Legjonw Polskich:
Szsty batalion pierwszej brygady Legionu polskiego walczy od kilku dni w szere-
gach.... dywizyi. Witajc przedewszystkiem jaknajgorcej te ochotnicze wojska,
walczce dla ojczyzny, przepeniony jestem szczegln radoci, e mog wybitnemu
komendantowi, walecznym oficerom i bohaterskim onierzom tego batalionu wyrazi
za walki, przeprowadzone z wielkim rozmachem nad Pokrzywiank, w imieniu naj-
wyszej suby moje najpeniejsze i najwiksze uznanie. Nie omieszkam przy spo-
sobnoci donieJ. C. Moci, Najwyszemu Wodzowi, o dzielnoci bojowej i ochocie do
walki polskiego Legionu i licz take nadal na wyprbowan waleczno legionistw.
P IO T R F E R D Y N A N D
marszaek polny porucznik.
25. V 23. VI. 15.
WALKI POZYCYJNE POD KONARAMI.
5. VI. 15.
Po bitwie pod Konarami, Komenda I Brygady Legjonw Pol-
skich wydaa nastpujcy rozkaz Nr. 575:
KOMENDA I. BRYGADY LEGIONW POLSKICH.
ONIERZE!
KILKUDNIOWE N ASZE BOJE POD KONARAMI B Y Y DLA N AS DOTKLIWE
NIETYLKO ZE WZGLDU NA MNOGO ST R A T KOLEJNYCH, LECZ I D LA-
TEGO, E ANIM Y WALCZYLI ZCZENI RAMI PRZY RAMIENIU, A N I TE
WYNIKI BOJU NIE MOGY CIESZY SERCA ONIERSKIEGO.
OD SAMEGO POCZTKU BOJW, BDC W REZERWIE DYWIZYJNEJ, ULEG-
LIMY CZSTEMU LOSOWI REZERW - ZOSTALIMY ROZPROSZENI NA
SZEROKIEJ PRZESTRZENI, IDC NA PODPARCIE POSZCZEGLNYCH CZ-
CI FRONTU.
NAJCISZE I NAJPRZYKRZEJSZE ZADANIE SPADO NA BAO NY III i V,
KTRE STA N Y NA NAJBARDZIEJ ZAGROONYM TERENIE. Z DUM POD-
NIE MUSZ ZACHOWANIE SI WYPRBOWANEGO III BAONU, KTRY
W CIKIM BOJU I CHAOSIE PRZEZ PEWIEN CZAS BY JEDYN ZW ART
GRUP NA SZEROKIM FRONCIE.
TRZECI BATALION W NAJCISZYCH MORALNIE WARUNKACH ZACHOWA
SI PO BOHATERSKU, ZNACZC OBFICIE KADY KROK SW KRWI W A-
SN I WROGA. ROZKAZEM NINIEJSZYM WYRAAM WSZYSTKIM OFICE-
ROM I ONIERZOM TEGO BATALIONU GBOK WDZICZNO W IMIE-
NIU CAEGO ODDZIAU ZA DOWD, E W NAJCISZYCH WARUNKACH

CBW
ONIERZ POLSKI, JELI NIE MOE WYGRA BOJU, TO HONORU SWEGO
BRONI POTRAFI.
Wwww.cbw.pl
SZCZLIWSZYCH ZNACZNIE WARUNKACH WALCZY 2 PUK, NIERO-
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
ZERW ANY PRZEZ LO SY NA CZCI. 1. BATALION TEGO PUKU (DAW-
NIEJ IV), BIORC UDZIA W A TAK U NA SZOS OPATOWSK, PIERW SZY
DOSZED DO NIEPRZYJACIELSKICH OKOPW, BIORC KARABINY M ASZY-
NOWE ILICZNEGO JECA. II BATALION DA DOWOD NIESPOYTEJ SIY
MORALNEJ PRZY NIEUDANYM ATAK U NA PRZEPIRW, STOJC PRZEZ
KILKANACIE GODZIN W NADZWYCZAJNIE SILNYM I BLISKIM OGNIU N IE-
PRZYJACIELSKIM I COFNWSZY SI JEDYNIE PO OTRZYMANIU NA TO
ROZKAZU.
PIERWSZY BATALION 1 PUKU PRZY ATAK U NA PRZEPIRW W YTRW A
WRAZ Z II BAONEM A DO ODWOANIA, NASTPNIE ZA W BRAWURO-
WYM ATAK U NA KAMIENIEC ZDOBY KILKUSET JECW. WRESZCIE
VI BATALION, DOTD ODERWANY OD MACIERZYSTEGO PNIA, SUB
SWOJ ZYSKA POWSZECHNE POCHWAY SWYCH PRZEOONYCH.
BOJE, KTREMY ZAKOCZYLI, B Y PRZEJ NA RAZIE DO WZGLDNEGO
SPOKOJU, ZOSTAWI MUSZ GBOKI LAD W NASZYCH UMYSACH.
BYY ONE DLA N AS DOSKONA SZKO WANIE DLATEGO, E W Y-
MAGAY ONE BARDZIEJ, N I INNE, B Y NIELEDWIE KADY Z OFICERW
I ONIERZY UCZY SI DOSTOSOWYWA SW E DZIAANIA DO DZIAA
OTOCZENIA, A ZARAZEM ZOY DOWD, E DLA DOBREGO ONIERZA
NIEMA POOENIA, Z KTREGO Z HONOREM WYJ NIE MONA. WRD
MNSTWA BOHATERSKICH CZYNW, DOKONANYCH PRZEZ POSZCZEGL-
NYCH ONIERZY W CZASIE TYCH ZMIENNYCH CO DO SZCZCIA BOJW,
ZAZNACZY CHC W TYM ROZKAZIE TE, K T RE NA SZCZEGLNE
UWZGLDNIENIE ZASUGUJ.
1. MAJOR MIGY-RYDZ, W ZIW SZY NA SIEBIE ZADANIE, NAJCZCIEJ
NIE ODPOWIADAJCE, A N I JEGO STOPNIOWI, A N I ZDOLNOCIOM, N IE -
TYLKO SAM W YTRW A NA STANOWISKU NIEZW YKLE PRZYKREM POD
WZGLDEM MORALNYM, LECZ ZOY W BOJACH O LASEKKOZINIECKI
NOWE DOWODY NIEZWYKEGO MSTWA I SPOKOJU PRZY NAJWIKSZEM
NIEBEZPIECZESTWIE. MAJOROWI PRZEDEWSZYSTKIEM PRZYPISUJ, E
III BATALIO N NIE UGI SI PRZY SPENIANIU ZADANIA PRZEW YSZA-
JCEGO ZNACZNIE SIY MORALNE PRZECITNEGO ONIERZA.
2. PODPOR. ZYGMUNT ARSKI-RADOSKI Z III BAONU W YKAZA W BOJU
O LASEK KOZINIECKI NADZWYCZAJN ODWAG I SUMIENNO PRACY
WOJENNEJ, STOJC ZE SW YM PLUTONEM, A POTEM ZASTPUJC ZR A-
NIONEGO DOWDC KOMPANII NA ZUPENIE OTWARTEJ POZYCYI, W PIE-
KIELNYM I BLISKIM OGNIU KARABINW MASZYNOWYCH, WOBEC W I-
DOCZNEJ PRZEWAGI NIEPRZYJACIELA. SAM ROZNOSI W OGNIU AMU-
NICY WZDU LINII OGNIA I ROZDZIELA J POMIDZY ONIERZY.
W YTRW A A DO OTRZYMANIA CIKIEJ R A N Y W GOW.
3. PODPOR. DOROBCZYSKI Z III BAT. PROWADZI SWJ PLUTON W NAJ-
WIKSZYM OGNIU W KONTRATAKU NA NIEPRZYJACIELA, KT RY JU SI
SILNIE OKOPA. ZDOBY OKOPY, BIORC 85 JECW Z OFICEREM.

CBW
4. PODPOR. TUNGUZ-ZAWILAK Z I BAT. (BYY IV) 2 PUKU W ATAKU
NA SWOJKW, PROWADZC PRAWOSKRZYDOWY PLUTON, Z WASNEJ
INwww.cbw.pl
IC YATYW Y SKIEROWA GO PRZECIWKO FLANKUJCYM ATAKUJCY
55
BATALION ROSYJSKIM KARABINOM M ASZYNO W YM I PORYWAJC ZA SOB
SW YCH PODKOMENDNYCH, PIERW SZY WPAD DO OKOPW ROSYJSKICH,
BIORC KILKUDZIESICIU JECW I 2 KARABINY MASZYNOWE.
5. PODPOR. KOODZIEJSKI Z VI BATALIONU, BDC OPADNITY W NOCY
NA FORPOCZTACH PRZEZ CA KOMPANI GRENADYERW ROSYJSKICH,
PORANIONY WYBUCHEM GRANATU (KILKANACIE RAN), WYPROWADZA
PLACWK DZIELNYM ATAKIEM NA BAG NETY DO SWEGO BATALIONU.
6. SIERANT DAKO JERZY Z I BAT. PRZY ATAK U NA PRZEPIRW 23jV,
BDC Z SEKCY NA SAMYM PRZEDZIE, WZI SZYBKIM ATAKIEM NA
BAGNETY 1 OFICERA, KMDTA SUBY WYWIADOWCZEJ 1 1 ONIERZA.
26/V NA CZELE 15 LUDZI PODSZED SKRYCIE POD KAMIECEM DO S A -
MYCH OKOPW ROSYJSKICH, GDZIE NIE POKAZUJC SWEJ SIY WEZWA
NIEPRZYJACIELA DO PODDANIA SI. GDY ZA BDCY W OKOPACH OFI-
CER ROSYJSKI, KOMENDANT KOMPANII, STRZELI DO NIEGO, NAKAZA
GARSTCE SWYCH PODKOMENDNYCH DA SALW DO OKOPW, CO MIAO
TAKI SKUTEK, E SI NIEPRZYJACIEL PODDA W LICZBIE 150 ONIE-
R Z Y 1 1 OFICERA.
7. PODOFICEROWIE BERNH ARD TBRO NISAW I WINIOWSKI STANISA W,
OBAJ Z III BATALIONU, W RAZ Z WYMIENIONYM WYEJ PODPOR. DOROB-
CZYSKIM PROWADZILI NIEUSTRASZENIE PLUTON WE WCIEKYM
ATAKU NA OKOPY NIEPRZYJACIELSKIE-OBAJ LEGLI MIERCI WALECZ-
NYCH PRAW IE U CELU, PRZED PODDANIEM SI RO SYAN.
8. SIERANT II BAT. 2 PUKU BRZOZOWSKI ZYGMUNT I SZEREGOWCY
JAGOSZEWSKI M A R YA N I URBANOWICZ MICHA PO PRZEAMANIU PRZEZ
RO SYAN FRONTU W LESIE PCZKOWICKIM, POSANI NA PATROL WE
TRJK WZILI W WOLI KONARSKIEJ JAKO JECW 58 ONIERZY RO-
SYJSKICH, CIGAJCYCH COFAJC SI LINJ 9 PUKU.
9. ALBIN STANISAW , SZEREGOWIEC V BATALIONU DNIA 21/V PRZY
COFANIU SI BATALIONU ZOSTA W OKOPIE, NIE ZAU W AYW SZY OD-
WROTU INNYCH, POD KRZYOWYM OGNIEM OKOPA SI Z DWCH
STRON, A GDY NADSZED PATROL NIEPRZYJACIELSKI Z 7 LUDZI, OSTRZE-
LIWUJC ICH ZBLISKA, ZMUSI DO ZOENIA BRONI I ODPROWADZI
JECW POD OGNIEM NIEPRZYJACIELSKIM DO KOMENDY PUKU.
10. LACHOR JAN, SZEREGOWIEC TEGO V BATALIONU, COFAJC SI PRZY
ODWROCIE Z KOZINKA, OSTAT N I OSANIA CELNYMI STRZAAM I OD WRT
SWOICH, A BDC ZUPENIE ODCITY, SCHOWA SI W DOLE NA ZIEM-
NIAKI, B Y PO 24 GODZINACH, SPDZONYCH O GODZIE, PRZEKRA SI
Z POWROTEM DO SWOICH.
WRESZCIE Z PRZYJEMNOCI WYRAZI MUSZ WDZICZNO I UZNA-
NIE DLA SANITARYUSZW KOMPANIJNYCH, KTRZY, NIE ZWAAJC NA
SILN Y OGIE NIEPRZYJACIELSKI, WSZDZIE PENILI SW CIK SUB,
PACC NA RW NI Z ONIERZAMI INNYMI KRWI WASN DUG
OJCZYNIE. SPECYALNIE DZIKUJ SANITARYUSZOM VI BATALIONU MU-

CBW
SZYSKIEMU KAZIMIERZOWI, BIELOHLAWKOWI ARTUROWI I SIEMIGI-
NIE WSKIEMU ANTONIEMU ZA NADZWYCZAJNY A K T ODWAGI, GDY Z POD
www.cbw.pl
OKOPW NIEPRZYJACIELSKICH WYNIELI N IESTETY JU TYLKO MARTWE
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CIAO POWSZECHNIE SZANOWANEGO I LUBIANEGO KAPITANA FRANCI-
SZKA GRUDZISKIEGO.
ROZKAZ NINIEJSZY PRZECZYTA W WSZYSTKICH KOMPANIACH, SZW A -
DRONACH,BATERYACH,ODDZIAACH KARABINW MASZYNOWYCH I WOJ-
SKOWYCH INSTYTUCYACH PODWADNEGO MI ODDZIAU.
DNIA 5 CZERWCA 1915 R. J . P I SU D SK I.
23. VI. 15.
OGLNA OFENSYWA. ODWRT ROSJAN Z POZYCYJ POD KONARAMI.
UTARCZKI STRAY PRZEDNICH.
WALKI 1 P. U. (BELINY) POD WOSTOWEM I LISOWEM.
24. VI. 15.
BJ 1 P. U. POD BIDZINAMI. W NATARCIU BIERZE UDZIA RWNIE
KOMPANJA PIECHOTY.
ZDOBYCIE POZYCJI NA LINJI BIDZINY-WYSZMONTW. POCZTEK WALK
OFENSYWNYCH POD OAROWEM.
25__29. VI. 15.
BOJE POD OAROWEM. PIERWSZA FAZA NATARCIA. WSKUTEK SILNEGO
OPORU ROSJAN, UTRZYMUJCYCH SI NA DOBRZE UMOCNIONYCH POZY-
CJACH, WALKA W NASTPNYCH DNIACH PRZERADZA SI W BJ POZYCYJNY.
30. VI. 15.
ODWRT ROSJAN Z POD OAROWA. POCIG. BRYGADA ZAJMUJE STANO
WISKA POD TAROWEM.
1 2. VII. 15.
BITWA POD TAROWEM. W NOCY Z 1/2. VII WZICIE SZTURMEM POZY-
CYJ ROSYJSKICH I JECW. ODWRT ROSJAN. WALKI POCIGOWE.
2. VII. 15.
Z okazji uznania cesarskiego dla bohaterstwa Legjonw Pol-
skich, wykazanego w ostatnich walkach, prezes Naczelnego
Komitetu Narodowego pose dr. Wadysaw Jaworski wysto-
sowa do Brygadjera Pisudskiego nastpujcy telegram:
Przepeniony uczuciami radoci i dumy z powodu Najwyszego uznania, wyrao-
nego przez Jego cesarsk Wysoko Marszaka polnego Arcyksicia Fryderyka
Legionom i ich Wodzowi za bohaterstwo ich, okazane w cikich zapasach od 18 do
25 maja i w najkrytyczniejszej chwili w czasie dokonanego z pen brawur zdo-
bycia przyczka mostowego w Jzefowie dnia 2 lipca, przesya Naczelny Komitet
Narodowy bohaterskim Legionistom i ich genialnemu dowdcy najserdeczniejsze
yczenia i wyrazy bezgranicznego podziwu i czci. Oby gwiazda zwycistwa Legionw,
walczcych o urzeczywistnienie naszych ideaw nigdy nie zblada i oby sawa naszych
przodkw a do ostatecznego zwycistwa nadal im przuwiecaa.

CBW
J A W O RSK I.
4. VII. 15.
www.cbw.pl
PRZEJCIE WISY POD JZEFOWEM I WKROCZENIE DO LUBELSZCZYZNY.
59
 4 20. VII. 15.
BOJE NAD WYNIANK I POD URZDOWEM.
13. VII. 15.
Komendant Legjonw Polskich gen. Karol Trzaska-Durski wy-
da w Piotrkowie w dniu 13 lipca 1915 r. nastpujcy rozkaz
onierze-Legionici! dzienny :
Jego Cesarska Wysoko, Najdostojniejszy Wdz Naczelny armii arcyks. Fryderyk
wystosowa do Komendy polskich Legionw nastpujcy telegram:
Wedug raportu komendy 2 korpusu armii, pierwsza brygada Legionw, dziaajca
w obrbie tego korpusu w walkach w czasie od 18 do 25 maja przez pen heroizmu
i ofiarnoci interwency w krytycznej sytuacyi oraz podczas zdobycia szturmem przy-
czka mostowego Jzefw w dniu 2 lipca szczeglnie si wyrnia.
Za czyny te wyraam pierwszej brygadzie i jej znakomitemu wodzowi, brygadyerowi
Pisudskiemu, moje uznanie w imieniu Najwyszej suby.
To wysokie uznanie i pochwaa ze strony Najdostojniejszego Wodza Naczelnego,
s najwymowniejszem wiadectwem dla Waszej bitnoci i mstwa, ktre podczas
uporczywych i zaartych walk w cigu 11 ubiegych miesicy w penej zabysy
chwale.
Walczc o najszczytniejsze ideay, skadacie dowody ofiarnoci i heroizmu na mod
i wzr walecznych ojcw i dziadw; Wasza wytrwaoci onierski upr budz stale
cze i podziw w szeregach wojskowych i uwielbienie i wdziczno w koach wyzwa-
lanego spoeczestwa. Jestem dumny, e Wam przewodz!
Naprzd, naprzd a do cakowitego zwycistwa i tryumfu Sprawiedliwoci nad
moskiewskim najedc. D U R S K I m. p. por.
24 30. VII. 15.
WALKI POZYCYJNE POD BABINEM.
30. VII. 15.
1 SZWADRON KAWALERJI BELINY WKRACZA JAKO ODDZIA CZOOWY
DO LUBLINA PO WYCOFANIU SI ROSJAN.
31. VII 2. VIII. 15.
BITWA POD JASTKOWEM I JZEFOWEM. W BOJU BIOR UDZIA 1 i 3 P. P.
(Z I BRYGADY) ORAZ WIEO SFORMOWANY 4 P. P. POD DOWDZTWEM
ROJI. ATAKUJCE ODDZIAY DOSZY W NATARCIU NA BARDZO BLISKIE
ODLEGOCI POD DRUTY ROSYJSKIE W SILNYM OGNIU KARABINW
MASZYNOWYCH. PONOSZ CIKIE STRATY, SZCZEGLNIE 4 P. P KTRY
STRACI W TYM PIERWSZYM POWANYM DLA SIEBIE BOJU OKOO 200
SZEREGOWYCH I WIELU OFICERW. BJ ZAKOCZY SI WYCOFANIEM
ROSJAN W NOCY Z 2/3. VIII.
3. VIII. 15.
BOJE POCIGOWE 2 P. P. (Z I BRYGADY) POD MAJDANEM I WOL KRA-
SIESK; UTARCZKI KAWALERJI.
CBW
www.cbw.pl
BOJE
47. VIII. 15.
POCIGOWE POD WLK KRASIESK. BITWA POD KAMIONK.
60
W WALKACH BIERZE UDZIA I BRYGADA i 4 P. P. NATARCIE W SILNYM
OGNIU ARTYLERJI I KARABINW MASZYNOWYCH NA SILNIE UMOCNIONE
STANOWISKA NIEPRZYJACIELA. 7. VIII. PRZED POUDNIEM ROSJANIE
WYCOFUJ SI. PRZEDNIE STRAE STACZAJ WALKI Z UBEZPIECZE-
NIAMI ROSYJSKIEMI W OKOPACH. WZITO JECW.

5. VIII. 15.
W rocznic wkroczenia oddziaw strzeleckich do Krlestwa
ONIERZE! Jzef Pisudski wyda nastpujcy rozkaz:
ROK TEMU GARCI MA LUDZI LE UZBROJONYCH I LE WYPOSA-
ONYCH ROZPOCZEM WOJN. CAY W IA T STAN W TEDY DO BOJU.
NIE CHCIAEM POZWOLI, B Y W CZASIE, GDY NA YW EM CIELE NASZEJ
OJCZYZNY MIANO W YRBYW A MIECZAMI NOWE GRANICE PASTW
I NARODW, SAMYCH TYLKO POLAKW PRZYTEM BRAKOWAO. NIE
CHCIAEM DOPUCI, B Y NA SZALACH LOSW, WACYCH SI NAD NA-
SZEMI GOWAMI, NA SZALACH, NA KTRE MIECZE RZUCANO, ZABRAKO
SZABLI POLSKIEJ!
E SZABLA NASZA BYA MA, E NIE BYA GODN WIELKIEGO 20-MI-
LIONOWEGO NARODU, NIE NASZA W TEM WINA. NIE STA ZA NAMI NARD,
NIE MAJCY ODWAGI SPOJRZE OLBRZYMIM WYPADKOM W OCZY I OCZE-
KUJCY W BIERNEJ NEUTRALNOCI JAKIEJ DLA SIEBIE GWARANCYI.
ONIERZE! POSZLICIE ZA MOIM ROZKAZEM BEZ WAHANIA, BEZ CHWILI
NAMYSU, CZY LOS W ASZ NIE BDZIE PODOBNYM DO LOSU TYLU POPRZE-
DZAJCYCH N AS POKOLE ONIERZY POLSKICH. POSZLICIE, B Y S T A -
N W OBRONIE JELI JU NIE SZCZCIA OJCZYZNY, TO PRZYNAJMNIEJ
JEJ HONORU.
ROK MIN. WYROBI SI Z N AS TEN TYP ONIERZA, JAKIEGO NIE ZNAA
DOTD POLSKA. NIE BRAWURA, NIE BYSKOTKA ONIERSKA STANOW I
NAJISTOTNIEJSZ NASZ CECH, LECZ TEN PRZEDZIWNY SPOKJ I R W -
NOWAGA W PRACY BEZ WZGLDU NA PRZECIWNOCI, JAKIE N A S SPO-
TYKAJ. Z MODEGO CHOPAKA W NASZEJ ATMOSFERZE WYRABIA SI
SZYBKO SPOKOJNY, RWNY, STA R Y ONIERZ, PRZYGOTOWANY NA DUG
I MUDN PRAC, NIE SPALAJCY SI JAK SOMA W PIERW SZYM DROB-
NYM OGNIU.
ONIERZE I TOWARZYSZE BRONI! ROK CIKIEJ PRACY M IN! PRACY
TAK CIKIEJ, TYLU OBSTAWIONEJ PRZESZKODAMI, E GDY SI OBEJ-
RZYM Y NA NI, DZIW BIERZE, E ISTNIEJEMY, E DAWNO JU RODZIME
BORY NIE SZEMRZ PO N AS SWEJ PIENI AOBNEJ, PO NAS, PO POL-
SKICH ONIERZACH Z WIELKIEJ WOJNY 1914-1915 ROKU.
I TERAZ PO ROKU WOJNY, JAK W POCZTKU, JESTEM Y TYLKO A W A N -
GARD WOJENN POLSKI, A TAKE JEJ AWANGARD MORALN Z UMIEJT-
NOCI ZARYZYKOWANIA WSZYSTKIEM, GDY RYZYKO JE ST KONIECZNE.
ONIERZE! DZI PO ROKU WOJNY I PRACY SMUTNO MI, E POWINSZO-

CBW
WA WAM OLBRZYMICH TRYUMFW NIE MOG, LECZ DUMNY JESTEM,
E DZISIAJ Z WIKSZYM SPOKOJEM, N I ROK TEMU, MOG DO WAS, JAK
www.cbw.pl
ONGI ZAWOA: CHOPCY! NAPRZD! NA MIER, CZY NA YCIE, NA
61
ZWYCISTWO, CZY NA KLSKI - IDCIE CZYNEM WOJENNYM BUDZI
POLSK DO ZM ARTWYCHWSTANIA!
OARW POD LUBARTOWEM, 5. VIII. 1915. J. P I SU D SK I.
7. VIII. 15.
MANEWR NA RUDNO.
9. VIII. 15.
WALKI POD YSOBYKAMI.
2124. VIII. 15.
WALKI POD YSOBYKAMI.
24. VIII. 15.
POTYCZKI KAWALERJI POD CZEPIELAMI I MINIEWICZAMI.
28. VIII. 15.
UTARCZKI KAWALERJI POD KOWALIKIEM I MAKOWEM.

CBW
www.cbw.pl
62
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 R ozdzia 4
P IE R W S Z E W A K I 4 P . P.*
* PUK T EN W SZED P N IEJ W SKAD SFO R M O W A N EJ III BRYGADY L E G JO N W POLSKICH.

8. V. 15.
ROZKAZ KOMENDY LEGJONW POLSKICH, NAKAZUJCY ORGANIZACJ
4 P. P. ZACZTKI ORGANIZACJI TEGO PUKU SIGAJ OKRESU POBYTU
II BRYGADY LEGJONW POLSKICH W KOOMYI. KADR PUKU BY
IV BATALJON 2 P. P. ORAZ CZCI: II/2 i III/3 P. P. DOWDC PUKU
ZOSTA MIANOWANY PODPUKOWNIK ROJA BOLESAW. PUK ORGANI-
ZOWA SI I SZKOLI W PIOTRKOWSKIEM.
15. VII. 15.
WYJAZD 4 P. P. NA FRONT. RWNOCZENIE Z PUKIEM WYRUSZA
NA FRONT KOMENDA LEGIONW.
16. VII. 15.
PRZYJAZD 4 P. P. DO OSTROWCA, NASTPNIE MARSZ PRZEZ OARW,
URZDW, LUDWINW, KAZIMIERZW I BORZECHW.
19. VII. 15.
POCZENIE SI 4 P. P. POD URZDOWEM Z I BRYGAD
22. VII. 15.
PIERWSZY BJ 4 P. P. POD MAJDANEM BORZECHOWSKIM.
27. VII. 15.
ROZKAZ KOMENDY LEGJONW, NAKAZUJCY ORGANIZACJ 6 P. P. PRACE
ORGANIZACYJNE W PIOTRKOWIE POD KIERUNKIEM MJR. RYLSKIEGO.
31. VII 3. VIII. 15. , Szkic Nr. 11.
BJ POD JASTKOWEM. 4 P. P. W CZNOCI Z 1 i 5 P. P. PROWADZI
NATARCIE NA SILNIE UMOCNIONE POZYCJE ROSYJSKIE.
NACIERAJC CZOOWO, DOSTAJE SI POD SILNY OGIE KARABINW
MASZYNOWYCH I MIMO POWANYCH STRAT DOCIERA NA BLISK ODLE-
GO OD ROWW NIEPRZYJACIELA. JEDNAK SKUTKIEM SABEGO PRZY-
GOTOWANIA ARTYLERYJSKIEGO, ODDZIAY, NIE MOGC SFORSOWA
LINJI PRZESZKD, WYCOFUJ SI NA PODSTAW WYJCIOW. 4 P. P.
PONOSI W BITWIE TEJ POWANE STRATY W ZABITYCH I RANNYCH.
10. VIII. 15.
BJ 4 P. P. POD WOL OSSOWISK.

CBW 27. VIII 6. IX. 15.

MARSZ 4 P. P. WRAZ Z I BRYGAD PRZEZ OGRODNIKI, SAWATYCZE,
www.cbw.pl WODAW, MACIEJW DO KOWLA.
O
bok;pk.BolesawRoja .
 R ozdzia 5
K A M P A W A B E S A R A B S K O - B U K O W I SK A
II BRYGADY
15. IV. 15.
KOMENDA LEGJONW UDAJE SI DO KRLESTWA; II BRYGADA ZOSTAJE
PRZENIESIONA BATALJONAMI NA GRANIC BESARABJI. WCZESNY SKAD
BRYGADY: 2 P. P. (PPK. JANUSZAJTIS), 3 P. P. (MJR. MINKIEWICZ), 2 i 3
SZWADRON UANW (RTM. WSOWICZ I RTM. BRZEZISKI) I 2 BATERJE
(POR. WOJNAR I POR. GSIEWICZ), PONADTO ZAKAD SANITARNY
(DR. MAJEWSKI), POCIGI PROWJANTOWE, AMUNICYJNE I T. D.
1620. IV. 15.
BRYGADA ZBIERA SI W ZUCZCE POD CZERNIOWCAMI, NASTPNIE
W CZERNAWCE.
2029. IV. 15.
BRYGADA OBEJMUJE OBRON ODCINKA TU NAD GRANIC BUKOWINY
I BESARABJI, OD DOBRANOWIEC PO KORDON RAZDORONYJ.
20. IV. 15.
PATROL POR. SMORAWISKIEGO ROZBIJA KOMPANJ ROSYJSK.
22. IV. 15.
22 kwietnia 1915 odbya si w Dobronowcach, na pograniczu Bu-
kowiny i Besarabji, uroczysto dekorowania legjonistw II
Brygady medalami walecznoci. Dowdca odcinka gen.-mjr.
W eiss von Meibrugg wygosi przy tem nastpujc przem ow
Kochani Legionici! (po polsku):
Na widnokrgu chway naszych mnych wojsk opromieni blask sawy niejednego
onierza, lecz dzi opromienia Was wiato sawy janiej, ni kogokolwiek z pord
dzielnych onierzy, bronicych dzi podstaw i caoci naszego pastwa, Was witam
szczeglnie i sercem pozdrawiam. al mi jedynie, e nie dano mi w caoci
w Waszym jzyku rodzinnym wypowiedzie to wszystko, co dla Was czuj i czego
Wam ycz.
(Po niemiecku). Przeywamy dzi dzie jeden z najradoniejszych, kiedy dane mi
jest ozdobi zasuon ozdob piersi tych legionistw, ktrzy wiedzeni poczuciem
mioci dla witej sprawy, przez nikogo nie wzywani, idc za porywem serca, chwy-

CBW
cili za bro ochotnie a mnie, by rozprawi si z wrogiem odwiecznym, ktry nie
tylko orem, lecz jadem zdrady wojuje. Kady z nas wie, e Moskal, zwaszcza
www.cbw.pl
Wam Polakom, wiecznie wyrzdza krzywdy, e depta Wasze prawa, a dzi zwrci
66
si przeciw naszej Monarchii z zapalczywoci dzikiego zwierza. Znieprawia nawet
tych Rusinw, ktrzy dotychczas wiernie stali przy Monarchii. Wam przypada
zaszczytna rola zwalczenia tego wroga i zbudowania Waszym dzielnym orem zasu-
onej dla ludw tego pastwa przyszoci.
Jeszcze raz Was pozdrawiam.
8. V. 15.
POCZTEK ATAKW ROSYJSKICH NA SSIEDNIE ODCINKI.
9. V. 15.
BJ POD BAAMUTWK I STRATA BATERJI POR. WOJNARA.*
* BATERJA TA, PRZYDZIELONA D O 42 DYW IZJI PIECHO TY , Z W IN Y PO D D A J C Y C H SI M A SO W O D O N IEW O LI O D D ZIA W
AUSTRJACKICH, M IM O BOHATERSKIEJ OBRONY, DO STAA SI D O N IEW O LI. U R A T O W A N O JEDYNIE ZA PRZGI.

10. V. 15. Szkic Nr. 12

NIEPRZYJACIEL ZMUSZA SSIADUJC DYWIZJ DO ODGICIA FRONTU.
PRZED WASNYM FRONTEM SPOKJ.
12. V. 15.
ROZKAZ DOWDZTWA KORPUSU, BY ZE WZGLDU NA OGLNE POO
ENIE ROZPOCZ ODWRT NA PRUT.
13. V. 15. Szkic Nr. 13 i 14.
GRUPA PK. ZIELISKIEGO PRZEPRAWIA SI BEZ PRZESZKD PRZEZ
MOST POD CZERNIOWCAMI, GRUPA PPK. JANUSZAJTISA, MIMO SILNYCH
ATAKW KAWALERJI NIEPRZYJACIELA, CZCIOWO MOSTEM, CZCIOWO
WPAW, PRZEPRAWIA SI PRZEZ PRUT.
14. V. 15.
ZAJCIE POZYCYJ OD STRILECKIEGO KUTU PO BIL.
14. V 8. VI. 15.
UTRZYMANIE TYCH POZYCYJ.
8. VI. 15.
PRZEJCIE BRYGADY PRZEZ PRUT POD HLINIC KOROSTOWATI POCZ-
TEK OGLNEGO NATARCIA.
9. VI. 15.
BITWA POD MAMAJESTIE I KOCMANIEM. ZAJCIE UAN.
10. VI. 15.
ZDOBYCIE WITELWKI.
11. VI. 15.
ZDOBYCIE SZUBRACA, PRZEAMANIE FRONTU ROSYJSKIEGO POD ZADO-
BRWK (WZICIE PRZY TEM DO NIEWOLI 4 OFICERW I 500 SZEREGO-

CBW
WYCH ORAZ ZDOBYCIE KARABINW MASZYNOWYCH), ZAJCIE SADOGRY

www.cbw.pl
I SZANZEN.

67
 Po wietnym, zwyciskim boju II Brygady Legjonw Polskich
pod Zadobrwk w dn. 11 czerwca 1915 r., dowdztwo kor-
pusu ogosio nastpujcy rozkaz:
Korpus przez waleczny i bohaterski atak Legionu Polskiego pod Zadobrwk
odrzuci dzi przeciwnika i przez to zmusi cay nieprzyjacielski front do odwrotu.
W imieniu najwyszej suby wyraam Legionistom moje pene uznanie i gratulacy
z powodu piknego sukcesu. K O R D A mpp.
Komendant Korpusu.
12. VI. 15.
ZAJCIE RARACZY. DOJCIE DO SKRAJU ROKITNY.
13. VI. 15. Szkic Nr. 15.
SZARA 2 SZWADRONU RTM. ZBIGNIEWA DUNIN-WSOWICZA POD
ROKITN.
W DALSZYM CIGU OFENSYWY, TRWAJCEJ OD 7. VI, II BRYGADA, NACIE-
RAJCA W CZNOCI W PRAWO Z ODDZIAAMI GR. PAPPA, W LEWO
Z 42 DYW. PIECH., NATKNA SI W DNIU TYM NA ZORGANIZOWANY OPR
NIEPRZYJACIELA, KTRY BRONI SI NA SILNIE UMOCNIONYCH POZY-
CJACH POD ROKITN. GDY PIECHOTA LEGJONOWA BARDZO POWOLI
POSUWAA SI NAPRZD SKUTKIEM SILNEGO OGNIA, A POOENIE NA
ODCINKU 42 DYW. PIECH. WYMAGAO NATYCHMIASTOWEJ INTERWENCJI,
DOWDZTWO II BRYGADY DECYDUJE SI RZUCI DO SZARY POSIADAN
W ODWODZIE KAWALERJ, T. J. 2 i 3 SZWADRON.
DO SZARY, ZORGANIZOWANEJ PRZEZ DOWDZTWO II BRYGADY W NER-
WOWYCH WARUNKACH, RUSZY W PIERWSZEJ FALI RTM. WSOWICZ
NA CZELE 2 SZWADRONU, W SKADZIE 60 UANW.
SZWADRON, POD SILNYM OGNIEM ROSYJSKICH KARABINW MASZYNO-
WYCH, ZDOBYWSZY, PIERWSZY I DRUGI OKOP, OSTRZELANY Z OBU
SKRZYDE I FRONTU PRZED TRZECIM OKOPEM, WYCOFUJE SI NA SWOJE
STANOWISKA W SKADZIE TYLKO 6 UANW. W SZARY GINIE 17 UA-
NW, A 23 ZOSTAJE RANNYCH. SZARA TA NIE PRZYNIOSA OCZEKIWA-
NYCH WYNIKW SKUTKIEM MYLNEJ OCENY POOENIA I BRAKU WSP-
DZIAANIA Z PIECHOT, OKRYA JEDNAK NIMBEM BOHATERSTWA
2 SZWADRON UANW I CA KAWALERJ LEGJONOW.
14. VI. 15.
MARSZ PRZEZ ROKITN W GB BESARABJI. BRYGADA ZAJMUJE RYNGACZ
I DYNOWCE.
16. VI. 15.
ZE WZGLDU NA OGLNE POOENIE, ROZKAZ COFNICIA LINJI NA GRA-
NIC BESARABJI MIDZY ROKITN A RARACZ.

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 16. VI. 15.
Po walkach czerwcowych II Brygady i szary pod Rokitn,
pk. Kuttner, ktry czasowo dowodzi Brygad, wyda dn.
16 czerwca 1915 r. nastpujcy rozkaz:
1) W ostatnich dniach miaem po raz pierwszy sposobno widzie Legiony w walce
ofenzywnej i przyznaj bez ogrdek, e moje oczekiwania wypady nadspodziewanie;
chc podnie kilka momentw, ktre byy miarodajne dla tworzenia si tego sdu,
a s dla Legionw w najwyszym stopniu zaszczytne.
Atak II bat. 2 puku dnia 9 b. m. pod komend 42 dywizyi wrd morderczego ognia
artyleryi i piechoty wzdu drogi do Kocmania, wytrzymao najwikszej czci bry-
gady w walkach pod Witelwk, wrd silnego flankujcego ognia artylerji dnia
10 b. m., dzielny atak na wyniosoci na wschd od Zadobrwki dnia 11 b. m., przy-
czem wzito przeszo 400 jecw i zdobyto karabin maszynowy.
2) Marsz wprzd Brygady przez Rokitn, celem, zajcia wyniosoci na wschd od Ryn-
gacza, zosta przez pojedycze kolumny i grupy zarwno pod wzgldem taktycznym
jak i technicznym przeprowadzony zupenie poprawnie i w najwikszym porzdku.
3) Stosunki bojowe dnia 13 b.m. domagay si wspudziau kawaleryi przy ataku
na oszacowane pozycje nieprzyjacielskie. Zadanie, ktre przypado kawaleryi, nie
byo atwe; zostao jednak przez 2-gi szwadron pod dowdztwem rotmistrza Dunin-
Wsowicza, ktry przytem ponis mier bohatersk, w tak wietny sposb przepro-
wadzone, i chyba historya podobnego nie zna przykadu. Szwadron przejecha przez
trzy, suce do celw flankowych i czciowo obsadzone rowy strzeleckie i zaata-
kowa potem z bezprzykadn odwag i pogard mierci okoo 2 kilometrowe pozycye
gwne nieprzyjaciela, przejedajc je z flanki wrd najsilniejszego ognia piechoty,
karabinw maszynowych i artyleryi.
Jeli spodziewanego rezultatu nie byo, naley sprowadzi to do innych nieszczli-
wych okolicznoci; szwadron uczyni wicej ni sw powinno.
Ten atak bdzie w historyi Legionw uwieczniony jako najwspanialszy czyn kawa-
leryi, a kady, kto ten atak przeby, moe z uprawnion dum uderzy si w piersi
i zawoa: niech kto tego dokae!
Pod bolesnem wraeniem poniesionych przy tym ataku strat, dzikuj w imieniu N aj-
wyszej suby bohaterskim jedcom 2 -go szwadronu; wszyscy uczestnicy ataku
zostan przezemnie podani do Najwyszego odznaczenia.
K U T T N E R , pukownik.
17. VI. 15.
BITWA POD RARACZ. CZTERY ATAKI ROSJAN ODPARTE. KONTRATAK
POD DOWDZTWEM PPK. JANUSZAJTISA DOPROWADZA DO ROZBICIA
BRYGADY ROSYJSKIEJ, PRZYCZEM WZITO DO NIEWOLI 7 OFICERW,
OKOO 1100 SZEREGOWYCH I ZDOBYTO 2 KARABINY MASZYNOWE.
17. VI. 15.
W odprawie Komendy II Brygady Legjonw Polskich z d. 19
czerwca 1915 r., podpisanej przez brygadjera pk. Kuttnera,
ogoszono nastpujce trzy dokumenty uznania dla Legjonw:

CBW
(Telegram komendanta korpusu). Op. Nr. 2161/1 z 17 czerwca.
Serdeczne podzikowanie i pene uznanie Legionom za dzielne zachowanie si
w www.cbw.pl
ostatnich dniach. K O R D A m. p. por.
71
(Telegram wodza armii). Op. Nr. 3317 z 17/VI.
Wyraam Komendzie Legionw Polskich za dzielne zachowanie si Legionw
w walkach 16 i 17 czerwca moje szczeglne uznanie. P F L A N Z E R -B A L T I N
genera kawaleryi.
Op. Nr. 2162 z 17 czerwca, odprawa Komendy korpusu XI.
...Dzielne wojska brygady Legionw i grupy podpukownika Pappa, jako te czci
42 dywizyi odpary dzi przy rozumnem wspdziaaniu artylerji 34 razy powta-
rzajce si bardzo gwatowne ataki rosyjskie, przyczem dziki silnym kontratakom
brygady Legionw wzito przeszo 1000 jecw i 2 karabiny maszynowe. Komendant
armii wyraa brygadzie Legionw podzikowanie i uznanie i ja rwnie z mej strony
dzikuj za odwag i wytrzymao. K O RD A m. p. por.
18. VI. 15.
ODTD WALKI POZYCYJNE I WYTONA PRACA NAD BUDOW OKOPW
I UMOCNIE.
28. VI. 15.
Zonierze-Legionici ! Rozkaz Nr. 133 Komendy Legjonw Polskich.
W dniu 13 czerwca roku 1915, pod Rokitn na polach Bukowiny niemierteln chwa
okry si 2-gi szwadron naszej kawaleryi.
Garstka bohaterw w sile 60 jedcw, otrzymawszy rozkaz, bez chwili wahania
rzuca si na pewn mier i ja k huragan, wrd morderczego ognia moskiewskiej
piechoty i karabinw maszynowych, przebywa poczwrne moskiewskie okopy, boha-
terstwem swoim wywoujc podziw wrd wrogw.
Czwarty i ostatni ju szereg wraych okopw przebyo tylko 6-ciu bohaterw.
onierze! Patrzcie na bohatersk mier rotmistrza Dunin - Wsowicza, porucznikw
Topora i Wodka i wachmistrzw Nowakowskiego i Adamskiego; patrzcie na ten
zastp walecznych onierzy, ktrzy ojczynie w ofierze mode swe ycie zoyli
i nowym blaskiem opromienili honor polskiego ora.
Niemiertelna ta szara 2-go szwadronu staje odtd godnie obok Samosierry, a imiona
dzielnych oficerw i onierzy tego szwadronu, tak sawnie za Polsk polegych, zo-
temi goskami zapisuj si do ksigi polskich bohaterw.
Cze Im i sawa! DURSKIm.p.por.
Piotrkw, dnia 28 czerwca 1915 r. D U R SK l m. p. por..
Lipiecpadziernik 1915.
WALKI POZYCYJNE NAD GRANIC BESARABSK.
5. VIII. 15.
Rozkaz Nr. 142 komendanta Legjonw Polskich gen. Durskiego,
Zonierze-Legionici! wydany na w ie o zdobyciu Warszawy:
Warszawa oswobodzona ! Stolica i serce Polski po wieku niewoli zrzuciy dzi duszc
zmor najazdu moskiewskiego; radosny ten fakt wyjarzmienia przypada rwno w rok
od chwili przekroczenia z broni w rku kordonu granicznego ziemi kieleckiej przez

CBW
garstk strzelcw pod wodz Jzefa Pisudskiego sowita to nagroda za okrgy
rok krwawego trudu Legionw, ktre przypomniay wiatu nieprzedawniony hart
i www.cbw.pl
mstwo polskie.
72
Po latach biernej niemocy i duszcej wszelki poryw niewoli zerwalicie si przed rokiem
do prawej walki z odwiecznym Ojczyzny ciemizc i na szal wypadkw, majcych nie-
chybnie zmieni stan posiadania Rosyi, rzucilicie ochotnie wak i cenn ofiar krwi
polskiej.
W imi honoru imienia polskiego i dla zdobycia lepszego jutra stanlicie pod zasu-
onym Legionw proporcem, by w szeregu krwawych bitew, toczonych z reguy
z wielokrotn liczebn przewag nowoczenie uzbrojonego i walecznego nieprzyja-
ciela, wykuwa dostojny indygenat legionowego szlachectwa czynu.
Pod Brzegami, Bohorodczanami, Cucyowem, Konarami, Krzywopotami, owczw-
kiem, Maksymcem, Marcinkowicami, Mootkowem, Nadworn, Rafajow, Rokitn
i Zielon pomnoylicie pomniki chway polskiej, wiadczc wobec wiata o niezom-
nem z mieczem przymierzu.
Rok zaszczytnego boju o sprawiedliwo dziejow wypenilicie trwaemi kartami
czynw wojskowych I Brygady na ziemi ojczystej i godnemi walkami Brygady II-giej,
ktra szeroko i gono wsawia imi i or polski w odlegych Karpatach, na Buko-
winie i Besarabii.
W przededniu uroczystej rocznicy do zasuonych szeregw, zahartowanych w tru-
dach bitewnych wojownikw Legionw, zgosi si odnowiony puk 4 i ofiar krwi
w trzydniowym boju pod Jastkowem wkupi si mnie do Waszego onierskiego koa.
Gdziekolwiek zalni Wasz or, powiewaj zwyciskie sztandary!
Na polu bitwy, na ziemiach ojczystych, wrd dymu poarw i kurzu krwi wroga
wicicie rocznic zaszczytnych trudw, ktre cze i podziw powszechny wzbudzaj.
onierze-Legionici! Trwajcie i nadal w szlachetnym uporze zamania potgi nie-
przyjacielskiej, znaczc swj pochd ku wolnoci nieustannie czynami, godnymi imienia
i tradycyi, ktrych jestecie prawymi dziedzicami.
Kwatera sztabu, dnia 5 sierpnia 1915 r. D U R S K I mp. p.

30. IX. 15.

W pierwsz rocznic wymarszu w pole II Brygady pk. Kiittner
> Legionici! wyda nastpujcy rozkaz:
Dzi rocznica dnia, w ktrym najliczniejsza cz wieo powstaych Legionw Pol-
skich ruszya pod dowdztwem Jego Ekscelencyi marszaka polnego por. Durskiego
z Krakowa, by zetrze si z odwiecznym wrogiem.
Wiele od Was w cigu tego roku wymagano; wiele krwi popyno; ale te wiele
zdziaano! Po wikszej czci uzbrojeni w Werndle, bez karabinw maszynowych
z trenami na prdce zaimprowizowanymi, stanlicie 5 padziernika 1914 r. koo Mar-
maros Sziget naprzeciw doskonale uzbrojonego, dowiadczonego wroga. I jake prdko
zmusilicie go, by uwierzy w waleczno polsk!
Legionici! Krtki przegld czynw ostatniego roku niech uprzytomni modszym
Waszym kolegom to, co zdziaali starsi, weterani Brygady.
W pierwszej poowie padziernika 1914 r. zostay za Waszym wspudziaem
oczyszczone z nieprzyjaciela komitaty Maramaros i Bereg, przyczem mimo nieznacz-
nych podwczas dowiadcze wojennych wykazalicie z miejsca sw dziaalno.

CBW
Bezporednio po tym chlubnym czynie zostay Legiony powoane, by przeszedszy
przez Karpaty zaatakoway wroga w Galicyi na nieprzebytych wyynach; przez
www.cbw.pl
przecz Pantyru zbudowalimy Drog Legionw pomnik Waszej wytwrczoci.
73
 Wasz zwyciski pochd przez Rafajow, Zielon, Pasieczn, Pniw, Nadwrn a
do Bohorodczan, walka pod Molotkowem, trzymanie pozycyj na pnocnych stokach
Karpat przez ca zim, do ofenzywy wiosennej, a przeciw przewaajcemu nieprzy-
jacielowi zostan wpisane zotemi zgoskami na kartach dziejw polskiego ora.
Gdy cz Legionw, jako niezomna stra Karpat stana u stp przeczy Pantyru,
ruszya druga cz w poowie listopada na Huculszczyzn, by tam koo abiego,
Jasieniowa, Krzyworwni i t. d. w szeregu zwyciskich bitew powstrzyma napiera-
jcego nieprzyjaciela.
Nastpnie zostalicie powoani do powstrzymania naporu wroga po raz wtry usiu-
jcego dosta si przez Karpaty. Wrd niesychanych trudw, wrd wielce niepo-
mylnych warunkw atmosferycznych, zdoalicie utrzyma przecz okormezk
i nie zachwialicie si ani razu mimo wytonych wysikw wroga, mimo niezwykle
silnych atakw nieprzyjacielskich w czasie wita Boego Narodzenia.
W drugiej poowie stycznia zadano od Was wielkich, wytajcych czynw. Gdy
oddziay Legionw, znajdujce si w Rafajowej, zwycisko opary si atakowi nie-
przyjacielskiemu dnia 24 stycznia, a w nastpnych dniach zmusiy wroga do odwrotu
ruszyy bataliony, bronice Okormezb, w Karpaty wschodnie, by wspdziaa w po-
mylanej na wielk skal ofenzywie 7 armii. Kirlibaba,Jakobeny,Kimpolung, niatyn,
Tumacz, Niniw, Jezupol, Kor owka, Bor tniki oto drogowskazy 400 kilometrw
wynoszcego, zwyciskiego pochodu Legionw od poudniowej Bukowiny po lini Dnie-
stru, tego cikiego, a wci sukcesem popartego boju od 18 stycznia do 15 marca.
Po krtkim, czterotygodniowym wypoczynku w Koomyi ruszylicie na obecny teren
operacyjny. Gorce tu staczalicie boje. Walczc wesp ze sawn 7 armi, odpie-
ralicie starajcego si przedosta przez granic wroga. Potyczki pod Dobronowcami
i Toporowcami, nad Prutem, koo Strzeleckiego Kuta i Bili, bitwy pod Mamajestie,
Szubracem, Witelwk, Zadobrwk, Raracz i Rokitn, bohaterski atak konnicy
pod Rokitn s wiadkami Waszego mstwa i cnt onierskich. Okoo 2000 ludzi
zabilicie wtedy odwiecznemu wrogowi.
Legionici! Od przeszo 3-ch miesicy, wchodzc w skad dzielnego 11 korpusu, sta-
nowi nasza Brygada stra graniczn. Liczne ataki nieprzyjacielskie w niwecz si
obrciy wobec Waszej wytrzymaoci, Waszej dzielnoci.
Legionici! Z dum moecie spoglda na Wasze czyny. Aczkolwiek nie danem Wam
byo walczy na Waszej ziemi ojczystej, mimo to oddalicie te same usugi umio-
wanemu cesarzowi, monarchii i Waszej Ojczynie. Wroga zwalcza tam, gdzie go
si znajduje w tem rkojmia przyszoci; wola zwycistwa to zmiadenie wroga.
Legionici II Brygady! Ojczyzna wdziczna Wam jest. I choby nas czekay jeszcze
cikie boje i trud w Waszej dzielnoci i wytrzymaoci rkojmia zwycistwa !
K U T T N E R , pukownika.
18. X. 15.
ROZKAZ NACZELNEGO DOWDZTWA, NAKAZUJCY PRZERZUCENIE
II BRYGADY NA WOY.

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 18. X. 15.
W chwili przeniesienia II Brygady z Besarabji na teren daw-
nej Polski, gdzie walczyy dwie pozostae brygady, dowdca
korpusu, w ktrego skadzie walczya II Brygada przez wio-
sn i lato 1915 r., wyda nastpujcy rozkaz:
C. i k. Komenda X I Korpusu. Op. Nr. 2.753. Rozkaz kom. korp. Nr. 58.
Miejsce postoju, 18 padz. 1915 r.
Z alem egnam modzieczych wojownikw II brygady Legionw Polskich, ktrzy
wystpuj ze zwizku podlegajcej mi grupy.
Dzielni legionici, zawsze peni animuszu, zawsze bili si bohatersko, stawili wytrwale
opr zaciekym i przemonym atakom wroga i zdobyli sobie na krwawych polach
Galicyi Wschodniej i na Bukowinie niemiertelne wawrzyny.
Cenionemu i zapobiegliwemu dowdcy pukownikowi Kiittnerowi, jego dzielnym
oficerom i legionistom wyraam podzikowanie i uznanie w imieniu najwyszej
suby, yczc onierskiego szczcia na wszystkich dalszych drogach.
Komendant K O R D A m. p.
19 X 15
WYCOFANIE II BRYGADY Z ZAJMOWANEGO ODCINKA DO RARACZY,
A NASTPNIE DO UCZKI.

CBW
www.cbw.pl
 R ozdzia 6
K A M P A N I A J E S I E NNA 1 9 1 5 R. NA WOYNIU

D Z IA A N IA I B RYG ADY
29. VIII 6. IX. 15.
MARSZ I BRYGADY NA WOY Z ROBIANKI PRZEZ YSZCZYCE, KORO-
SZCZYCE, KOPYTOWO, SAWATYCZE, ORCHWEK, SWITIA, KUNISZCZE,
MACIEJW, KOWEL.
2__19. IX. 15
OBRONA BOT WOYSKICH NAD STOCHODEM
(KRECZOWICE-CZEREMOSZNO).
13. IX. 15.
Po kilkotygodniowych walkach I i III Brygady Legjonw Pol-
skich na Polesiu, dowdca IV armji wyda dnia 13 wrzenia
1915 pod Nr. Op. 5901 nastpujcy rozkaz:
Wyraam Polskim Legionom moje szczeglne uznanie za ich nadzwyczajne, pene
inicjatywy zachowanie si podczas oczyszczania z nieprzyjaciela bagnisk na pnoc
od Kowla. Podnie musz dziarskie i pierwszorzdne kierownictwo Legionw, ktre
stale zwyciskie, przenikno w d a do najdrobniejszych oddziaw. Jestem prze-
konany, e Legiony, cho podzielone, nadal rwnie doskonale spenia bd szczytne
zadanie zapewnienia wielkim korpusom kawaleryi armii silnego oparcia i e wsp-
zawodniczy bd w oboplnem dziaaniu.
Doniosem o tem zupenie niezwykem sprawowaniu si Legionw rwnie i do
Najwyszego Miejsca. Arcyks. F E R D Y N A N D .
14. IX. 15.
Naczelny wdz armij austro-wgierskich marszaek polny
arcyks. Fryderyk ogosi dnia 14 b. m. pod Nr. Op. 15332
nastpujcy rozkaz:
Przy oczyszczaniu bagnisk na pnocny wschd od Kowla polskie Legiony rozwi-
zay powierzone im zadanie w sposb wprost znakomity. W uporczywych walkach
czsto przeciw przewaajcym siom nieprzyjacielskim, umiao kierownictwo nawet
w najdrobniejszych oddziaach zawsze zwycisko postpowa naprzd, a szeregi

CBW
legionowe co do wytrzymaoci fizycznej uczyniy wszystko, co ley w ludzkiej mocy.
Za to wyraam Legionom moje szczeglne uznanie i podzikowanie.
Rozkaz ten naley w armii ogosi. Marsz, polny arcyks. F R Y D E R Y K .
www.cbw.pl
7&
 721. IX. 15.
UTARCZKI 1 P. U. POD ZARZECZEM, NIESUCHOEM (2 SZWADRON POD
GARBOWEM, SERECHNOWICAMI I STOBYCHW 15-16. IX).
17 18. IX. 15.
WALKI III/l P. P. POD CZERSKIEM.
18. IX. 15.
BJ V BATALJONU POD HULEWICZAMI.
19. IX. 15.
Komenda I Brygady Legjonw Polskich wydaa w Kowlu dnia
ONIERZE! 19 wrzenia 1915 r. za Nr. 994 nastpujcy rozkaz:
NA KRTKI CZAS ROZSTAJ SI Z WAMI POWOANY DO INNYCH CZYN-
NOCI. W WYPRBOWANE RCE PODPUKOWNIKA M IG E G O -R Y D Z A
ODDAJ KOMEND NAD WAMI, WIEDZC, I OTOCZYCIE GO TEM SAMEM
ZAUFANIEM I MIOCI, Z JAK ODNOSILICIE SI DO MNIE.
WIEM, E NIERAZ BDZIE WAM CIKO I SMUTNO MI, E Z WAMI WTEDY
NIE BD, GDY WTEDY NAJBARDZIEJ WAM POMC MOG.
ONIERZE! DAM JEDNAK OD WAS, ABYCIE I BEZEMNIE ZAW SZE
WYSOKO TRZYMALI SZTANDAR NASZEGO ODDZIAU, Z KTRYM ZROSO
SI TYLE SERDECZNYCH NADZIEI POLSKICH.
BATALIONOWI V-MU ZA MNE I DOSKONAE ZACHOWANIE SI W O STAT-
NIM BOJU W HULEWICZACH WYRAAM PODZIKOWANIE I GBOKIE
UZNANIE.
ROZKAZ NINIEJSZY PRZECZYTA W KOMPANIACH, SZWADRONACH, BA-
TERYACH, IIN STYTU C YAC H BRYGADY.
Za zgodno: NACZ, ppor. J. P I SU D SK I m. p.
2026. IX. 15.
WALKI POZYCYJNE GRUPY PISUDSKIEGO (4 P. P. i 5 P. P.) POD KOPCZ
I CZEBENIE.
29. IX 10. XII. 15.
WALKI POZYCYJNE GRUPY PISUDSKIEGO NA WSCHD OD KOEK NAD
STYREM. GRUPA TA W SKADZIE 4 P. P. i 5 P. P., DZIAAJC W RAMACH
KORPUSU KAWALERJI HERBERSTEINA, ODPIERA CAY SZEREG NATAR
ROSYJSKICH, PRZEPROWADZAJC SZEREG PRZECIWUDERZE.
WRD STOCZONYCH W TYM OKRESIE BOJW NA PLAN PIERWSZY
WYBIJAJ SI:
3 .X .15
PRZECIWUDERZENIE 1/5 P. P. POD STOWYGOROEM I ODBICIE ZABRANEJ
POPRZEDNIO BATERJI,

CBW
www.cbw.pl
18. X .

DO NIEWOLI 315 JECW,

15.

BJ POD KULIKOWICZAMI (II/5 P. P.), ODWRT DO KOMOROWA I WZICIE

79
 21 X 15
NATARCIE II/5 P. P. I WZICIE 115 JECW.
22. X. 15.
ODPARCIE NOCNEGO ATAKU ROSYJSKIEGO.

29. IX 31. X. 15.

WALKI GRUPY MIGEGO (1 P. P., 7 P. P., KAWALERJA I DYWIZJON
ARTYLERJI).
29. IX. 15.
BIELSKA WOLA (III/l P. P., V i VI BATALJON).
2_2. X
.15
ODWRT GRUPY MIGEGO Z POD KOSTJUCHNWKI, SKUTKIEM OGL-
NEGO POOENIA. WALKI V i VI BATALJONU POD SOBIESZYCAMI.
4. X. 15.
ZAJCIE PRZEZ I/1 P. P. GAUZJI.
15 X 15
WYCOFANIE SI Z GAUZJI.
21 X 15
BJ POD JABONK W. I OPANOWANIE TEJ MIEJSCOWOCI. PO NIEUDANEM
NATARCIU 11/2 BATALJONU 6 P. P. Z GRUPY PK. GRZESICKIEGO, PRZE-
PROWADZA ATAK GRUPA MIGEGO W SKADZIE I i III/l P. P. ORAZ
VI BATALJONU, KTRY, ZAKOCZONY SZTURMEM, DOPROWADZI DO
OPANOWANIA JABONKI W. I WZICIA DO NIEWOLI 3 OFICERW, 200
SZEREGOWYCH ORAZ 2 C. K. M.
22. X. 15.
BJ POD KUKLAMI. BIERZE W NIM UDZIA V i VI BATALJON ORAZ 6 P. P.
PRZEPROWADZONE NATARCIE, MIMO ZAAMANIA SI WSPDZIAAJ-
CYCH KOMPANIJ AUSTRJACKICH, DOPROWADZIO DO OPANOWANIA
KUKLI, WZICIA KILKUSET JECW, KARABINW MASZYNOWYCH
I ODBICIA ZABRANYCH DO NIEWOLI ONIERZY AUSTRJACKICH.
2326. X. 15.
DALSZY CIG BOJU POD KUKLAMI. ODPARCIE ATAKW, NIEUDANE
NATARCIE NA KAMIENIUCH I ODWRT NA DAWNE STANOWISKA.
24. X. 15.
Dowdca grupy, do ktrej naleay oddziay Legjonw, nie-
miecki gen. Gerock, wyda dnia 24-go padziernika 1915 roku,
po bitwie pod Jabonk i Kuklami, nastpujcy rozkaz:

CBW
Wszystkie wojska okazay w bitwie dzisiejszej czyny wietne. Pod kierownictwem
penem rozwagi i przewidujcem id nasze wietne puki wszdzie w lad za nieprzy-
www.cbw.pl
jacielem. Stare braterstwo Armii Austro-Wgier z Niemcami, z ktrem zczyli si
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
synowie Polski, dokonao nowych czynw, ktre na zawsze zapisz si, jako chlubne
karty sawy w historyi narodw.
Caa grupa wznosi na cze Polakw, dzielnych zdobywcw Kukli, trzykrotne: hurra!
GEROCK m. p.
24. X. 15.
Dowdca korpusu gen. Conta przesa na rce komendanta
Legjonw gen. Durskiego nastpujcy rozkaz:
Wyraam Waszej Ekscelencyi i mnym wojskom moje szczeglne uznanie za dzielne
dziarskie zachowanie si pierwszej polskiej Brygady Legionw przy zdobyciu
Jabonki, poczone ze wietnem i krwawem zwycistwem. Sukces osignity niech
bdzie now pobudk ku dalszemu przeprowadzeniu zagady wroga. Zawiadomiem
zesarza o dzielnem zachowaniu si Legionw Polskich. CO NTA m p
25. X. 15.
Rozkaz z powodu walk na Woyniu.
ONIERZE! Las pod Kokami, 25 padziernika 1915.
OSTATNIE DNI PRZYNIOSY NAM, ONIERZOM POLSKIM, WIELK CHWA-
. ODNIELIMY ZWYCISTWO NAD PRZEMONYM WROGIEM, WALCZC
W NAJCISZYCH WARUNKACH. ONIERZ, PRZEMCZONY WIELODNIO-
W DZIENN I NOCN PRAC NA ROZCIGYM FRONCIE, WYNISZCZONY
PRZEZ CHD, WYNISZCZONY NUCEMI PATROLAMI W LASAC H IBO -
TACH, NIETYLKO DA ODPR LICZEBNIE PRZEWAAJCEMU NIEPRZY-
JACIELOWI, ALE WYSZED ZA NIM PO CAONOCNEJ WALCE, B Y W PO-
CIGU ZA UCHODZCYM ZADA DALSZE CIOSY, PRZERAZI IZDEMORA-
LIZOWA NAGYM I NIEOCZEKIWANYM NAPADEM. OSTATNIM BOJEM
RAZ JESZCZE, ONIERZE, PRZEKONALICIE WSZYSTKICH, CZEM JEST
ONIERZ POLSKI. RAD JESTEM, MOGC TO DZIKI NASZEJ PRACY
STWIERDZI W LICZNYCH POCHWAACH, PODZIKOWANIACH I PO-
CHLEBNYCH WZMIANKACH, JAKIE OTRZYMAEM Z POWODU CIKICH
DNI, JAKIEMY PRZEBYLI. DZIKI WAM WSZYSTKIM W IMIENIU SPRA WY,
DLA KTREJ WALCZYMY. PRZEDEWSZYSTKIEM ZA MYM NAJBLISZYM
POMOCNIKOM: PODPUKOWNIKOWI ROJI I MAJOROWI BERBECKIEMU,
KTRYCH ZAWSZE WIDZIAEM W PRACY, UTRZYMUJCYCH OBRON
POZYCJI, PRZYGOTOWUJCYCH NAPAD. MAJOROWI WYRWIE-FURGAL-
SKIEMU I KAPITANOWI BOCZY-UZDOWSKIEMU WYRAAM WYSOKIE
UZNANIE ZA DZIELNE I ENERGICZNE PROWADZENIE PRZEZ PIERW
SZEGO - KONTRATAKU , PRZEZ DRUGIEGO-W YW IADU ZA COFAJCYM
SI NIEPRZYJACIELEM. KORZYSTAM TU ZE SPOSOBNOCI, B Y WYRAZI
PODZIKOWANIE OFICEROM I ONIERZOM I. BATALJONU 2-GO PUKU,
SPECJALNIE ZA KAPITANOWI SA WOWI ZWIERZYSKIEMU ZA W IETNY
CZYN ODBIORU ARMAT I KARABINW MASZYNOWYCH POD STOWYGO-
ROEM DNIA 1 PADZIERNIKA 1915, KTRY POWSZECHNY ZYSKA
POKLASK.
ROZKAZ TEN PRZECZYTA W KOMPANJACH, SZWADRONACH I INSTY-
CBW
TUCJACH PODWADNEGO MI ODDZIAU.
www.cbw.pl
J.PISUDSKI >>.

53
 27. X. 15.
ATAK NA KAMIENIUCH, PRZERWANY W CHWILI, GDY ODDZIAY ZNAJ-
DOWAY SI NA BLISKICH ODLEGOCIACH OD OKOPW ROSYJSKICH.
(1 P. P. i 6 P. P.).
28 X 15
DALSZY CIG NATARCIA I ZDOBYCIE KAMIENIUCHY.
3031. X. 15.
PRZEMARSZ LEGJONW POLSKICH (GRUPA MIGEGO i 6 P. P.) W REJON
WOCZECKA. GRUPA MIGEGO NA ODCINEK W REJONIE W. MIEDWIEY,
III BRYGADA - DO LISOWA.
31 X 15
ZAJCIE STANOWISK NA ODCINKU W REJONIE W. MIEDWIEY PRZEZ
1 i 6 P. P.
3 14. XI. 15.
CIKIE WALKI GRUPY SOSNKOWSKIEGO NA ZAJTYCH STANOWISKACH.
OBFITUJ ONE W SZEREG PRZECIWUDERZE, PRZYCZEM ODZIAY I BRY-
GADY DZIAAJ RWNIE W PIERWSZYCH DNIACH WALKI W REJONIE
KOSTJUCHNWKI, GDZIE WALCZYA O ODZYSKANIE UTRACONYCH PRZEZ
ODDZIAY AUSTRJACKIE POZYCYJ II BRYGADA i 6 P. P. W WALKACH TYCH
GRUPA PONIOSA WIELKIE STRATY, ZWASZCZA SKUTKIEM ZMCZENIA
LUDZI I CHORB. W SKAD GRUPY SOSNKOWSKIEGO WCHODZ W TYM
OKRESIE 4 KOMPANJE 3 P. P. II BRYGADY.
21. XI. 15.
>>ONIERZE ! Rozkaz poegnalny do 4-go puku. 21 listopada 1915.
ZWRACAM SI DO WAS W CHWILI PRZYKREJ DLA MNIE, A S D Z -I DLA
WAS. CZW ARTY PUK, WIERNY DRUH W DOLI I NIEDOLI, ODCHODZI.
DWUMIESICZNA PRACA ZBLIYA N AS I ZJEDNOCZYA ZE SOB TAK,
E, ZDAWAO SI, ZRONIEMY SI W JEDEN NIEROZDZIELNY I NIERO-
ZERW ALNY ORGANIZM, YJCY NIETYLKO WSPLN MYL O OJCZYNIE
I SUB DLA NIEJ, ALE I WSPLNEMI PRZYZWYCZAJENIAMI YCIA CO-
DZIENNEGO, WSPLN WRESZCIE SAW , TAK MI SERCU ONIERZA,
WSPLN IJEDNAKOW METOD PRACY.
PRZEYLIMY RAZEM W TYM LESIE POD KOKAMI CHWILE RADOSNE
I SMUTNE, CIKIE DNIE I NOCE, WESOE CHWILE I G O D Z IN Y -Z W Y -
CZAJNIE, JAK ONIERZE. CHC STWIERDZI, E PUK CZW ARTY ZAW -
SZE OKAZYWA SI NA WYSOKOCI ZADANIA W TEM WSPLNEM YCIU,
NIGDY NIE UTRUDNIA YCIA SWEM ZACHOWANIEM SI CZY W BOJU,
CZY W NUDNEM OKOPOWEM YCIU, OWSZEM, ZAW SZE JE UATWIA.
W IMIENIU WSPLNEJ SPRAW Y DZIKUJ CZWARTEMU PUKOWI ZA
SUB JEGO POD MOJ KOMEND. W PIERW SZYM RZDZIE SKADAM

CBW
SW4 WDZICZNO PUKOWNIKOWI ROJI, KTREGO SILNA WOLA I IN-
DYWIDUALNO NADAJ CZWARTEMU PUKOWIJEGO SPECJALNE CECHY,
Awww.cbw.pl
KTREGO TA K T I KOLEESTWO UATW IY MI OGROMNIE KOMEND,
84
A WAM, ONIERZE, WSPYCIE. DZIKUJ WAM WSZYSTKIM, OFICE-
ROWIE I ONIERZE, ZA DZIELN I ODWAN PRAC, KTRA DAA WAM
SA W GODNYCH NASTPCW SAWNYCH ONGI C Z W A R T A K W N IE C H
YJE I NIECH ZAW SZE GODNIE I DUMNIE NOSI SZTANDAR POLSKIEGO
ONIERZA N ASZ PRZYJACIEL CZWARTAK! NIECH NIE ZAPOMINA O SWYCH
KOLEGACH I PRZYJACIOACH, ONIERZACH I. BRYGADY, JAK M Y O NICH
PAMITA BDZIEMY.
ROZKAZ TEN PRZECZYTA WE WSZYSTKICH KOMPAN]ACH, SZWADRO-
NACH I ZAKADACH PODWADNEGO MI ODDZIAU. J P I SU D SK I.
22. XI. 15.
GRUPA PPK. SOSNKOWSKIEGO OPUSZCZA STANOWISKA POD KOSTJUCH-
NWK I MASZERUJE CELEM POCZENIA SI Z GRUP PISUDSKIEGO.
23. XI. 15.
POCZENIE ODDZIAW I BRYGADY W KOKACH.
25. XI 10. XII. 15.
WALKI POZYCYJNE I BRYGADY POD STOWYGOROEM.
15 XII. 15.
PRZYMARSZ I BRYGADY DO KARASINA I LENIEWKI NA ODPOCZYNEK.
Grudzie 1915.
Z okazji now ego ugrupowania si 10 korpusu, w skadzie kt-
rego walczya take cz I Brygady i 4 p. p. Legjonw, do-
wdca tego korpusu wyda poegnalny rozkaz dzienny.
Powicony Legjonom ustp tego rozkazu brzmia dosownie:
Obywatele wszystkich narodowoci monarchii brali udzia w decydujcych walkach
ostatnich dni; Polacy, wspdziaajc z niemieckimi i austro-wgierskimi oddziaami,
okryli si now saw.
Grudzie 1915.
ONIERZE! Rozkaz powitalny po zczeniu I Brygady.
PO PTORA MIESICZNEJ ROZCE ODDZIA, KTREMU MAM ZASZCZYT
PRZEWODZI, ZCZY SI RAZEM. CZUEM, JAK RADONIE BIO WAM
WSZYSTKIM SERCE, WIDZIAEM, JAK WESELEM BYSZCZAY OCZY, GDY
JEDNI USYSZELI DWIK MUZYKI NADCIGAJCYCH PUKW, DRUDZY
PIESZYLI, B Y UJRZE ZNAJOME TW ARZE STARYCH TOW ARZYSZW
BRONI.
ZNOWUMY RAZEM,SILNI CZNOCI, MOCNI WSPLN PRAC, W PRZY-
JA CIELSKIEM, SERDECZNEM KOLE ROBION! NIE MAMY POTRZEBY DRE
O LOS I SAW PODZIELONYCH CZCI, WIEMY, E W NASZEM SPOE-
CZESTWIE I ZGRANEM KOLE ZNIESIEMY NAJWIKSZE CIARY.
ONIERZE! Z POMIDZY CZCI BRYGADY NAJCISZE ZADANIE SPADO
NA T POOW, KTRA NIE BYA POD MOJ KOMEND. CIKIE BOJE,

CBW
TRUDNE WARUNKI MORALNE I FIZYCZNE - WSZYSTKO ZAWISO NAD
GOWAMI DZIELNYCH ONIERZY, B Y ICH ZAMA. CIKO MI BYO
MYLE, E TE TRUDY, TE WALKI ZEWNTRZNE ODBYWAJ SI BEZE
www.cbw.pl
85
MNIE, E W NICZEM POMC IM NIE MOG, NIE JESTEM W STANIE DZIELI
ZNIMIICH TRWG I OBAW, ICH PRACY I BLW. WRCILI ZDZIESITKO
WANI, LECZ Z TEM SAMEM ZNAMIENIEM ONIERZY I BRYGADY, CO ZNAJ
MIER I RANY, LECZ NIE WIEDZ CO JEST BEZSAWA, CO, JAK PRZY-
SOWIOWA, STARA GWARDJA, UMRZE M O G -A L E SI NIE PODDADZ.
W IMIENIU SPRAWY, KTREJ SUYMY, DZIKUJ IM ZA TO.
SPECJALNIE DZIKUJ PUKOWNIKOWI RYDZOWI-MIGEMU, KTREMU
WYPADO W NAJCISZYCH WARUNKACH PROWADZI BRYGAD, ZA SI
WOLI I HART, WYKAZANE W TYCH CHWILACH, ZA SAW, KTR OKRY
NAS WZICIEM JABONKI I KUKLI.
ONIERZE! NIEJEDNA NAS JESZCZE CZEKA CIKA PRZEPRAWA, NIE-
JEDN JESZCZE TRUDN WALK PRZEBY MUSIMY. JESTEM PRZEKO-
NANY, E ZCZENI I SILNI JEDNOCI WYJDZIEMY Z NICH ZAWSZE
GODNI NASZEJ SAWNEJ PRZESZOCI.
ROZKAZ PRZECZYTA W KOMPANJACH, SZWADRONACH, BATERJACH
I INSTYTUCJACH PODWADNEGO MI ODDZIAU. J. PISU D SK I

D Z IA A N IA II BR Y G A D Y
21. X. 15.
ZAWAGONOWANIE ODDZIAW I ODJAZD PRZEZ LWW I LUBLIN DO
MANIEWICZ.
1. XI. 15.
O PNOCY ROZKAZ WYMARSZU NA LINJ. GRUPA MINKIEWICZA POD
GALUZJ. GRUPA JANUSZA JTISA UDAJE SI NOCNYM MARSZEM NA
LISSOWO.
2- 4. XI. 15
BITWA POD LISSOWEM (2 P. P.).
5 XI 15
NATARCIE GRUPY MINKIEWICZA, PRZEPROWADZONE SABEMI SIAMI,
BEZ ADNEGO PRAWIE PRZYGOTOWANIA ARTYLERYJSKIEGO, NA SILNIE
UMOCNIONE I BRONIONE OGNIEM POZYCJE ROSJAN POD KOSTJUCHNWK.
ODDZIAY Z DUEMI STRATAMI DOTARY NA ODLEGO 400 M. OD
OKOPW NIEPRZYJACIELA.
PRZYGNIECIONE OGNIEM ODDZIAY LE DUGI CZAS BEZ ADNEJ
OSONY, TRACC 50% SWYCH STANW.
W BOJU TYM, W KTRYM GWNIE BRA UDZIA 3 P. P GINIE KPT.
ZYGMUNT CZECHNA-TARKOWSKII KILKU INNYCH OFICERW. OD BITWY
TEJ WZIO NAZW WZGRZE POD KOSTJUCHNWK POLSKA GRA
(POLENBERG).
CBW 7. XI. 15.
www.cbw.plROSJAN POD BIELGW I HUT LISSOWSK; KONTRATAK
WTARGNICIE
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
PPK. JANUSZAJTISA, WYPDZENIE NIEPRZYJACIELA. RWNOCZENIE
WALKI LEGJONW NAD STYREM.
7 14. XI. 15.
SFORSOWANIE PRZEZ LEGJONY LINJI STYRU, ZDOBYCIE KOSTJUCHNWKI,
WYPDZENIE NIEPRZYJACIELA POZA RZEK; USTALENIE LINJI WASNEJ.
, . 10. XI. 15.
Wzgrze pod Woczeckiem. Rozkaz dowdcy I korpusu niem ieckiego z 10 listopada 1915 r.:
Wyraam grupie marszaka polnego por. Durskiego jako te artyleryi z powodu
osignitego dzi sukcesu moje uznanie i oczekuj, e take ostatni punkt oparcia
nieprzyjaciela znajdzie si wkrtce w naszych rkach. C O NTA
komendant korpusu.
11. XI. 15.
Rozkaz dowdztwa armji niemieckiej z 11 listopada 1915 r.:
Wojskom, ktre wczoraj w zwyciskim szturmie wziy Kostjuchnwk, wyraam
moje pene uznanie w oczekiwaniu, e pozycje te utrzymaj przeciw wszelkim nie-
przyjacielskim atakom. W imieniu Jego Moci Cesarza Niemiec obdarzam marsz, pol.
por. Durskiego orderem elaznego krzya 2 klasy. v. L IN S IN G E N
komendant armii.
14. XI. 15.
Rozkaz dowdztwa I korpusu niem ieckiego z 14 listopada
1915 r.:
Nieprzyjaciel pobity cofn si poza Styr. Nasi polegli i ranni towarzysze nie nadarmo
przelali swoj krew. Zwyciyo mstwo, graniczce z pogard mierci i niezachwiana
wytrwao. To, czego dokazay niemiecka, austryacko-wgierska, polska piechota,
kawalerya i pionierzy pod wzgldem uporczywego wstrzymywania daleko silniejszego
nieprzyjaciela w lasach i na brzegach Styru czsto w nadludzkiem napreniu
i wysiku ostatnich nieraz sito moe miao mierzy si z kadym czynem tej wojny.
Wyraam dowdcom i onierzom moje podzikowanie i zupene uznanie.
A wic na przebj w sile i cznoci a do ostatecznego zwycistwa. CO NTA
komendant korpusu.
14. XI. 15.
POCZTEK WALK POZYCYJNYCH NAD STYREM.
I. XII. 15.
W czasie walk nad Styrem, 2 p. p. Legjonw zosta w ydzie-
lony i w cznoci z 26 dywizj piechoty obrony krajowej
bra udzia w bitwach pod Lissowem, Bielgowem i Czarto-
ryskiem. Po ukoczeniu tych walk, dowdztwo 26 dywizji
piechoty obrony krajowej wydao dnia 1 grudnia 1915 r. na-
stpujcy rozkaz:
Drugi puk Legionw polskich ustpi dzi ze skadu 26 dywizyi piech. obr. kraj.
Czuj si zobowizanym temu dzielnemu pukowi, ktry w cikich, penych suk-
cesw walkach pod Czartoryskiem walczy chlubnie w zwizku z dywizy, wyrazi
me najpeniejsze uznanie. L IS Z K A , marszaek polny por.
CBW
www.cbw.pl
Grudzie 1915.
WALKI POZYCYJNE NAD STYREM.
89
 D Z IA A N IA I I I B R Y G A D Y
5. IX. 15. Szkic Nr. 16.
UTWORZENIE KOMENDY III BRYGADY. W SKAD TEJ BRYGADY WCHODZ:
4 P. P., 6 P. P., 5 i 6 SZWADRON KAWALERJI I 1 BATERJA ARTYLERJI.
DOWDC ZOSTA MIANOWANY PK. GRZESICKI.
812. IX. 15.
WALKI 4 P. P. W REJONIE KOWLA.
10. IX. 15.
ZAPOWIED WYJAZDU 6 P. P. W POLE POD DOWDZTWEM MJR. RYLSKIEGO.
Z BRAKU KUCHEN POLOWYCH, WYJAZD WSTRZYMANO.
12. IX. 15.
ZDOBYCIE PRZEZ II/4 P. P. HULEWICZ.
13. IX. 15.
BJ 5 i 6 KOMPANJI 4 P. P. W HULEWICZACH.
14. IX. 15.
WYJAZD 6 P. P. W POLE.
14 15. IX. 15.
POWTRNE ZDOBYCIE HULEWICZ PRZEZ ODDZIAY 4 P. P.
19 IX. 15.
4 P. P. ODCHODZI WRAZ Z 5 P. P. POD DOWDZTWEM PISUDSKIEGO
POD KOSZYSZCZE.
23. IX. 15.
6 P. P., PO WYADOWANIU W KOWLU, WCHODZI NA TEREN OPERACYJNY.
26. IX. 15.
WALKI 4 P. P. NA ODCINKU POD WSI CZEBEM NAD STYREM.
30. IX 21. XI. 15.
WALKI POZYCYJNE 4 P. P. W RAMACH GRUPY PISUDSKIEGO POD KO-
SZYSZCZAMI. SZCZEGLNIE CIKIE WALKI TOCZ ODDZIAY W PIERW
SZYCH DNIACH PADZIERNIKA, ODPIERAJC KRWAWO SZEREG NATAR
NIEPRZYJACIELA.
W NASTPNYCH DNIACH, NORMALNA WALKA POZYCYJNA.
1-3. X. 15

CBW
BJ 6 P. P. POD KOSTIUCHNWK W CZNOCI Z ODDZIAAMI I BRYGADY
(GRUPA PPK. RYDZA-MIGEGO) O WIE KOODJ I CHRZEST OGNIOWY
www.cbw.pl TEGO PUKU.
 4 10. X. 15.
POSTJ 6 P. P. W MANIEWICZACH, W ODWODZIE DYWIZJI.
1020. X. 15.
ODPOCZYNEK 6 P. P. W HULEWICZACH. DOWDZTWO OBEJMUJE
MJR. NORWID-NEUGEBAUER.
20. X. 15.
ALARM I ODMARSZ 6 P. P. Z HULEWICZ NA LINJ BOJOW. WALKI POD
JABONK.
21. X. 15. Szkic Nr. 17.
BITWA POD KUKLAMI. JEST TO JEDEN Z CISZYCH BOJW 6 P. P.
25. X. 15.
NATARCIE 1/6 P. P. NA FOLWARK KOPNE I ZDOBYCIE POZYCYJ
ROSYJSKICH.
29 X. 15
WALKI 6 P. P. O KAMIENIUCH.
31. X. 15.
BOJE 6 P. P. NA WZGRZU STUDENICA.
12. XI 15. XII. 15.
WALKI POZYCYJNE 6 P. P. NA ODCINKU POD KOSTJUCHNWK.
21. XI. 15.
4 P. P. OPUSZCZA GRUP PISUDSKIEGO I MASZERUJE NA POZYCJE POD
KOSTJUCHNWK.
21. XI9. XII. 15.
WALKI POZYCYJNE 4 P. P. NA ODCINKU POD KOSTJUCHNWK.
9. XII. 15
4 P. P. ZAJMUJE POZYCJE ZIMOWE POD OPTOW.
15 XII 15
6 P. P. ZAJMUJE POZYCJE W ZWIZKU Z 4 P. P. POD OPTOW.
15. XII. 15 4. VII. 16.
4 i 6 P. P. W RAMACH III BRYGADY PROWADZ NA ZAJTYM ODCINKU
WALK OKOPOW. OKRES TEN MIJA WRD PRAC NAD UMACNIANIEM
I ROZBUDOW POZYCYJ I NIEUSTANNEJ SUBY PATROLOWEJ.

CBW
www.cbw.pl
91
 R ozdzia 7
W AK I POZYCYJNE NAD STYREM I ODWRT
Stycze 1916.
SUBA ZWIADOWCZA I BRYGADY PRZY 9 DYWIZJI KAWALERJI
LEONHARDIEGO.
2 10. I. 16.
DZIAANIA ZWIADOWCZE I BRYGADY NAD WIESIOUCH.
28. I. 16.
ZWIADY I BRYGADY NA LINJI JEZIERCE, BAGNO, BIROK-TABALA GRA
(4 KOMPANJA 5 P. P.).
Styczemaj 1916.
II BRYGADA UMACNIA POZYCJ POD KOSTJUCHNWK, BUDUJE REDUT
(PNIEJ NAZWAN REDUT PISUDSKIEGO), ODPIERA CZSTE ATAKI
NA T REDUT I PRBY WDARCIA SI NIEPRZYJACIELA. POZA TEM
WALKA POZYCYJNA.
8. n. 16.
Zim 1916 r. nastpio nad Styrem przegrupowanie si. Wojska
niem ieckie ruszyy na front zachodni, za odcinek objy
Legjony i wojska austro-wgierskie. Poniszemi rozkazami
poegnali si z Legjonami dow dcy grupy i korpusu:
Z dyspozycyi Naczelnego Kierownictwa Armii odwoany std na nowe stanowisko,
poczuwam si do obowizku poegnania dowdcw i oddziaw podlegych mi dotd
wojsk serdecznem Szcz Boe!.
Wyraam im jednoczenie moj najgortsz podzik i najwysze uznanie za walecz-
no, wiern obowizkowi pomoc i pen odwagi wytrzymao, stale okazywan
w cikich dniach gorcych walk, toczonych wrd najtrudniejszych warunkw.
Czasokres, w ktrym miaem zaszczyt czci sawnych wojsk austryacko-wgierskich
i walecznym Legionom Polskim przewodzi w walkach przeciw nieprzyjacielowi,
zachowam w pamici, jako najpikniejszy i najwartociowszy rozdzia tej wojny.
Pragn jeszcze specjalnie podzikowa za wzruszajco serdeczne, zawsze kolee-
skie, zarwno w subie jak i poza sub, mnie i mojemu sztabowi nieustannie oka-
zywane przez panw oficerw uatwienia; wszystko to jest szczliwym dowodem
cisego i nierozerwalnego braterstwa broni sprzymierzonych armij.

CBW
W chwili odjazdu raz jeszcze serdecznie wspominam waleczne Legiony Polskie,
www.cbw.pl
ich wspaniay korpus oficerski, specjalnie ich znakomitego komendanta.
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
Wzniose chwile wsplnej z nimi pracy i piknie przeyte godziny wiernego kole-
estwa bd przez cae ycie stale jednem z najdumniejszych wspomnie tej wojny,
Moje najgbsze yczenia towarzysz Legionom na przyszo i nie omieszkam z naj-
wikszem zainteresowaniem stale ledzi Wasz dalszy zwyciski pochd. Wszystkim
Oficerom i onierzom serdeczne Szcz Boe! Oby Wam wszystkim jeszcze duo
zasuonej sawy i szczcia przybyo. v.D IEFFENBACH .

Z wyszego rozkazu cignito oddziay podlegych mi wojsk z dotychczasowych

stanowisk; przegrupowanie to pociga za sob take rozdzia z Legionami Polskiemi,
ktre od dnia 19 padziernika z . r. pozostaway w zwizku z nami.
Wzy braterstwa broni, zadzierzgnite w godzinach penych wagi, utwierdzone krwi
wielu walecznych, z kadym bojem chwalebnym zacieniay si coraz bardziej pomidzy
nami i niewtpliwie take dzisiejszy rozdzia w niczem nie wpynie na rozlunienie
tego stosunku.
Przy poegnaniu raz jeszcze odczuwam potrzeb wyraenia Legionom mego uznania
za stale okazywan waleczno i chtn ofiarno dla dobrowolnie podjtych zada,
za powane denie kadego poszczeglnego Legionisty do zupenego wydoskona
lenia si jako onierza, za pen zrozumienia wspprac dowdcw.
Jestem jednej myli ze wszystkimi oficerami podlegych mi oddziaw, gdy daj wyraz
yczeniu, by wiele jeszcze dni chway i sawy byo udziaem Legionw Polskich na
ich drodze do upragnionego celu, ostatecznego wyjarzmienia ojczystego kraju od
brutalnego wroga. C O N TA, genera-porucznik.
4. III. 16.
Rozkaz Nr. 119, poczta pol. 355, dnia 4 marca 1916 r.
Jego Ces. Wysoko naczelny komendant armii arcyks. Fryderyk raczy po dzisiejszej
paradzie wyrazi swoje najwysze zadowolenie i uznanie dla Legionw za ich walecz-
no i dzielno w czasie caej kampanii, a osobliwie w walkach na obecnym terenie,
dodajc przy tem, e oddziay Legionowe, ktre dzi widzia, rwnie znalazy jego
zupene uznanie.
Z radoci podaj t najwysz pochwa naczelnego wodza do oglnej wiadomoci
i jestem pewny, e bdzie ona bodcem do dalszego wytrwania na stanowiskach
i dalszego utrzymania chwalebnych i zaszczytnych tradycyj polskiego onierza.
P U C H A L S K I, gen.-major.
Marzec 1916.
Podczas walk pozycyjnych nad Styrem zim 1916 r. kawalerjalegjonowa
tworzya t. zw. komendy podjedcze, ktrych zadaniem byo utrzy-
manie stycznoci z nieprzyjacielem i niepokojenie go. Jeden z oddzia-
w 1 p. u. dokona z pocztkiem marca 1916 r. miaej wycieczki
i zyska ponisze uznanie dow dcy grupy. Tak samo drugi szwadron
podjazdowy, w chwili odejcia z pocztkiem ofensywy rosyjskiej
ze sw ego zimowego posterunku, otrzyma rozkaz pochwalny.
Polski oddzia wywiadowczy korpusu kawaleryi odrzuci wikszy oddzia 10 puku
kozakw, zadajc mu wielkie straty. Oficerowi Legionw IX klasy rangi Dreszerowi,
ktry wycieczk prowadzi, podwadnemu mu oficerowi Legionw X I kl. Skardze
CBW
i onierzom Legionw Polskich, ktrzy w przedsiwziciu tem udzia wzili, wyraam
niniejszem pene uznanie.
www.cbw.pl
95
 13. III. 16.
ZASADZKA NA GRZE TABALA (ODDZIA 1 P. U.).
27. IV. 16.
OSTATNI DZIE POBYTU I BRYGADY W KARASINIEILENIEWCE. W CZASIE
ODPOCZYNKU, POZA SUB ZWIADOWCZ NIEKTRYCH ODDZIAW,
BRYGADA UZUPENIA SWE STANY, CIGA CHORYCH ZE SZPITALI,
A W SZCZEGLNOCI ROZWIJA INTENSYWNIE YCIE WEWNTRZNE OD-
DZIAW W CELU OSTATECZNEGO ZESPOLENIA LUDZI Z IDE NIE-
PODLEGOCIOW PISUDSKIEGO. W OKRESIE TYM BRYGADA OSTA-
TECZNIE SI KONSOLIDUJE, WYTWARZAJC SPECJALNY TYP ONIERZA
LEGJONOWEGO.
28. IV. 16.
ZAJCIE PRZEZ I BRYGAD POZYCJI KOO LEGJONOWA.
12/13. V. 16.
ZWIADY 2 KOMPANII 1 P. P., WTARGNICIE NA PLACWKI ROSYJSKIE.
19. V. 16.
W ycig z odprawy korpusu kawalerji Haueraz dn. 19. V. 1916 r.
Kapitan Biernacki z 1 p. p. L. P. z oddziaem onierzy tego puku wtargn
w nocy na 12 maja w nieprzyjacielsk lini placwek, gdzie rozproszy nieprzyja-
cielski oddzia i pojma jecw.
Wyraam temu przedsibiorczemu oficerowi i jego dzielnemu oddziaowi uznanie
Komendy Korpusu. H A U E R , gen. kaw.
28. V. 16.
Grupa podpuk. Martina.
Do komendy szwadronu podjazdowego 1-go puku uanw Leg. Pol.
Przy sposobnoci odejcia szwadronu porucznika Zaruskiego z powyszej grupy,
czuj si zobowizanym chwalebn dziaalno tego oddziau podnie i zaznaczy.
Oddzia ten, przeniknity znakomitym duchem rycerskim, oddzia, ktrego kady
onierz odznacza si nieustraszonem mstwem i osobist odwag, wykonywa powie-
rzone sobie zadania ku najzupeniejszemu memu zadowoleniu, w trudnych warun-
kach terenu, wymagajcych nadzwyczajnej sprawnoci i wytrwaoci.
Oddzia ten by przy kadej okazy i wzorem wybitnej walecznoci i najskrupulatniej-
szego wykonywania obowizkw, dobrowolnie na siebie naoonych. S to zalety
onierskie, ktre z przyjemnoci musz podnie u panw oficerw i chorych.
Wyraam wic z tego powodu oddziaowi temu moje najgortsze podzikowanie,
caa za moja grupa egna go najserdeczniej.
28 maja. M A R T IN , podpuk.
29. V. 16.
UROCZYSTY OBCHD ROCZNICY POWSTANIA 4 P. P. OBECNY KOMEN-
DANT PISUDSKI, DELEGACJE PUKW LEGJONOWYCH I SZEREG GOCI
CBW Z KRAJU, MIDZY INNYMI BISKUP BANDURSKI.
www.cbw.pl
96
 1. VI. 16.
PRZENIESIENIE II BRYGADY DO ODWODU KORPUSU; ODCINEK BRYGADY
OBSADZAJ ODDZIAY I BRYGADY. OBA PUKI II BRYGADY UDAJ SI
DO KARASINA.
47. VI. 16.
KOSTIUCHNWKA - ATAK 77 i 100 DYWIZJI PIECHOTY ROSYJSKIEJ (PRZY
WSPARCIU ARTYLERJI 106 DZIA) NA ODCINEK LEGJONW POLSKICH.
7. VI. 16.
NIEPRZYJACIEL WYWIERA NACISK NA FRONT LEGJONOWY. II BRYGADA
RUSZA DO GAUZJI, BY WESPRZE FRONT.
8/9. VI. 16.
ATAK ROSJAN NA II/5 P. P. I KONTRATAK 2 KOMPANJI 5 P. P. (ZDOBYCIE
KARABINA MASZYNOWEGO).
11. VI. 16.
Dowdztwo grupy, w ktrej skad wchodziy Legjony, ogo-
sio dnia 11 czerwca 1916 r., z okazji walk nad Styrem, na-
stpujcy rozkaz:
Wyraam maj. Wyrwie-Furgalskiemu i caemu jego oddziaowi moje najpeniejsze
uznanie za brawurowy i wielce skuteczny atak, wykonany ubiegej nocy i uwie-
czony zdobyciem nieprzyjacielskiego karabinu maszynowego. Ppor. tego oddziau
Czarnemu-Krzyanowskiemu i Witoldowi Kocowi wyraam uznanie za znakomit
inicyatyw i walecznosc, okazan podczas ataku. H A UE R , genera kawaleryin.
8 11. VI. 16.
POTYCZKI II BRYGADY POD WLK GAUZIJSK, ODPARCIE ATAKW
NIEPRZYJACIELSKICH PRZEZ PK. JANUSZAJTISA, GRUPA PPK. MINKIE-
WICZA SKIEROWANA DO LISOWA CELEM WZMOCNIENIA LINJI.
16. VI. 16.
II BATALJON 3 P. P., POD DOWDZTWEM KPT. SZCZEPANA, ZOSTAJE
WYSANY POD FOLWARK TUMAN, GDZIE PI DNI WALCZY Z PRZEWAG
NIEPRZYJACIELA.
19. VI. 16.
MARSZ 2 P. P. POD DOWDZTWEM PK. JANUSZAJTISA POD GRUZIATYN.
2021. VI. 16.
WALKA II BRYGADY POD GRUZIATYNEM, KONTRATAK PK. JANUSZAJ-
TISA, WZICIE KILKUSET JECW I ZDOBYCIE KARABINW MASZYNO-
WYCH; PK. JANUSZAJTIS RANNY.
Czerwiec 1916.
W poow ie czerwca 1916 r. rozpocza si ofensywa rosyjska
na froncie Legjonw. Przez 7 dni 2 p. p., w zwizku z 11 dy-

CBW
wizj kawalerji honwedw, odpiera ataki rosyjskie pod Ga-
uzj, poczem uda si pod Gruziatyn. Dowdca 11 -tej dywizji
wyda wtedy nastpujcy rozkaz:
www.cbw.pl
Drugi puk piechoty Legionw Polskich w zwizku z moj dywizy kawaleryi odpar
97
w 7-dniowych zwyciskich walkach koo Gauzji liczne, krwawo okupione ataki
nieprzyjacielskie.
Wszyscy podwadni mi komendanci s peni pochwa dla zachowania si 2 p. p.
Legionw Polskich.
Dzikujc najserdeczniej w imieniu najwyszej suby bryg. puk. Kuttnerowi, komen-
dantowi puku puk. Januszajtisowi oraz wszystkim oficerom i onierzom, ycz im
zarazem, we wasnem i oddziaw moich imieniu, aby w dalszym zwyciskim pochodzie
pikny i idealny cel swej walki szczliwie i rycho osignli. C ZITO , gen.-major.
2. VII. 16.
>onierze Legionici ! Komendant Legjonw wyda dnia 2 lipca 1916 r. nastpujcy rozkaz:
Chwilowo krytyczna sytuacya na eksponowanym odcinku frontu powoaa przed
dwoma dniami II Brygad Legionw czasowo pod inne taktyczne kierownictwo.
Wyprbowani onierze karpaccy mieli wesprze kolegw broni i niezachwianie
utrzyma wan pozycy, stanowic zamknicie piercienia decydujcych stano-
wisk poruczone im zadanie spenili godnie ze znanem i uznanem poczuciem o-
nierskiego obowizku.
Oywieni duchem nieustannej ofensywy, nie zadowolili si legionici samem m-
nem trwaniem, ale wiadomi grocego niebezpieczestwa, z wasnej inicyatywy
zrcznym, brawurowym wypadem w bok nieprzyjaciela pozbawili go monoci dal-
szego naporu, biorc zarazem licznego niewolnika i up wojenny.
Kady oficer i wszyscy legionici wiecili podczas tych walk przykadem kardynal-
nych cnt ideowego onierza i raz jeszcze zoyli dowody, ja k skutecznie potrafi
walczy na wyomach, w chwilach penych wagi i niebezpieczestwa.
Komendanci oddziaw i grup, w skad ktrych wchodziy bataliony II Brygady, s
peni pochwa i szczerego uznania dla walecznoci i bojowego entuzyazmu Legionw;
dzi, gdy mni szermierze ideaw legionowych wracaj znowu pod moje rozkazy,
witam ich najserdeczniej i dzikuj w imi wielkich celw za nowe, chlubne czyny.
Naprzd wytrwale po nalene i ostateczne zwycistwo!
P U C H A L SK I, gen.-major.
3. VII. 16.
WZICI PRZEZ I BRYGAD JECY SKADAJ ZEZNANIA O PRZYGOTOWA-
NYM NA NAJBLISZE DNIE WIELKIEM NATARCIU 77 I 100 DYWIZYJ ROSYJ-
SKICH NA POZYCJE LEGJONOWE.

B IT W A P O D K O S T J U C H N W K
I, II i III B R Y G A D A
4. VII. 16. Szkic Nr. 18 i 19.
WCZESNYM RANKIEM SILNA ARTYLERJA ROSYJSKA (106 DZIA 18I 24 CM)
OTWORZYA NA POZYCJE LEGJONOWE OGIE, KTRY W KRTKIM CZA-
CBW
SIE PRZERADZA SI W OGIE HURAGANOWY, TRWAJCY CAY DZIE
Z NIESABNC SI. SZCZEGLNIE SILNY OGIE SKIEROWANY BY NA
www.cbw.pl
REDUT PISUDSKIEGO I POLSK GR. OKOO GODZ. 18, OGIE ARTY-
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
LERJI ROSYJSKIEJ PRZENOSI SI NA POZYCJE DRUGIEJ LINJI I ODWODU.
NA POLSK GR, REDUT PISUDSKIEGO I CAY ODCINEK RUSZYA
DO NATARCIA PIECHOTA ROSYJSKA. NATARCIE TO, PRZY WIELKICH STRA
TACH KILKAKRO WZNAWIANE, ZAAMUJE SI NA LINJI DRUTW. OD-
DZIAY LEGJONOWE BRONI SI BOHATERSKO W ROZWALONYCH OKO-
PACH. NA POUDNIE JEDNAK OD POLSKIEJ GRY UDAJE SI ROSJANOM
PRZEAMANIE LINJI OBSADZONEJ PRZEZ MADZIARW. POLSKA GRA
ZOSTAJE ZAJTA. PRZECIWUDERZENIE 1/5 P. P. DOPROWADZA DO UZY-
SKANIA JEJ, JEDNAK 5 P. P., ZAGROONY DOKONANEM JU CZCIOWO
OKRENIEM, ZMUSZONY JEST DO WYCOFANIA SI DO LASKU POLSKIEGO.
WRD SZEREGU STAR NA BAGNETY UDAJE SI ODDZIAOM WYCOFA
SI NA NAKAZANY ODCINEK DRUGIEJ POZYCJI. PRZY PRZECIWUDERZENIU
ZOSTAJE ZABITY DOWDCA 1/5 P. P. SAW-ZWIERZYSKI. POD WIECZR,
SKUTKIEM CORAZ CZSTSZYCH ATAKW NIEPRZYJACIELA, NIEZWAA-
JCEGO NA STRATY, ORAZ SKUTKIEM COFNICIA SI 5;P. P., PISUDSKI
ROZKAZUJE 7 P. P. OPUCI REDUT I COFN SI NA DRUG POZYCJ.
RWNOCZENIE ZOSTAJ ODPARTE KRWAWO ATAKI ROSJAN NA POZYCJE
III BRYG. W DNIU TYM ODDZIAY LEGJONOWE PONIOSY CIKIE STRATY
W LUDZIACH, ZDOAY JEDNAK WYTRZYMA CAY DZIE POD NAJCI-
SZYM OGNIEM ARTYLERJI, ODPIERAJC NASTPNIE LICZNE UDERZENIA
PIECHOTY ROSYJSKIEJ I ZADAJC JEJ DOTKLIWE STRATY.

5. VII. 16.
0 WICIE, PO PRZEPROWADZONEM ROZPOZNANIU W KIERUNKU POLSKIEJ
GRY, WYRUSZAJ DO PRZECIWNATARCIA POD DOWDZTWEM MAJORA
WYRWY-FURGALSKIEGO II/5 i II/6 W CELU ODZYSKANIA OPUSZCZONYCH
WCZORAJ POZYCYJ. KOMPANJE PIERWSZEGO PUKU ZDOAY DOTRZE
W GWATOWNEM UDERZENIU DO DAWNYCH STANOWISK, WSKUTEK
JEDNAK UDERZENIA PRZEWAAJCYCH SI NIEPRZYJACIELA, DZIAAJ-
CYCH Z FRONTU I Z BOKW, ZOSTAY ZMUSZONE DO COFNICIA SI
1 Z TRUDEM, Z DUEMI STRATAMI, TORUJC SOBIE DROG BAGNETEM,
WRCIY NA PODSTAW WYJCIOW. OKOO GODZ. 10, DO PRZECIW-
NATARCIA NA POLSK GR PRZECHODZI CIGNITY Z ODWODU 3 P. P.
(Z II BRYGADY). POD GWATOWNYM OGNIEM ARTYLERJI ROSYJSKIEJ,
Z WIELKIEMI STRATAMI DOCHODZI DO POLSKIEJ GRY I OBSADZA J.
TYMCZASEM W GODZ. PRZEDPOUDNIOWYCH, Z ROZKAZU KOMENDANTA
PISUDSKIEGO, 1 P. U. LUZUJE OPADAJCY Z SI 5 P. P. RWNOCZENIE
ODDZIAY LEGJONOWE I PRZYDZIELONE AUSTRJACKIE PRZYGOTOWUJ
SI DO PRZECIWNATARCIA, CO PRZECIGA SI A DO WIECZORA.
W TYM CZASIE NASTPUJE UDERZENIE ROSJAN NA SSIEDNIE ODDZIAY
AUSTRJACKIE I PRZEAMANIE LINJI. PRZEZ WYTWORZON LUK ROSJA-
NIE DOSTAJ SI NA TYY 3 P. P. i II/6 P. P. ORAZ DO LASKU POLSKIEGO.
W REZULTACIE, ODDZIAY LEGJONOWE ZMUSZONE S DO COFANIA SI
CBW I NIEJEDNOKROTNIE DO PRZEBIJANIA SI BAGNETEM.
W WALKACH TEGO DNIA SZCZEGLNIE CIKIE STRATY PONOSI 3 P. P.
www.cbw.pl (Z II BRYGADY).
101
LINJA OBRONNA LEGJONW W NOCY NA 6. VII BIEGNIE OD DAWNYCH
POZYCYJ II BRYGADY ZAJMOWANYCH PRZEZ 4 P. P NA LINJ WO-
CZECK-W. MIEDWIEE.
6. VII. 16.
NA ZAJMUJC ODCINEK NA LINJI GARBACHU I BRYGAD UDERZAJ
ROSJANIE. NATARCIE TO ZOSTAJE ODPARTE. WOBEC TEGO NIEPOWODZE
NIA, ROSJANIE UDERZAJ NA ODCINEK POD WOCZECKIEM, PRZYCZEM
UDAJE SI IM PRZEAMA LINJ OBRONN. NASTPUJE ODWRT ODDZIA-
W W KIERUNKU NA LISSOWO. ODWRT GRUPY PK. KCTTNERA ZA-
SANIA 3 P. P. POD DOWDZTWEM MINKIEWICZA, KTRY DOSTAJE SI
DO NIEWOLI, BRONIC DO OSTATNIEJ CHWILI OPUSZCZANYCH STANO-
WISK. W WALKACH ODWROTOWYCH GINIE BOHATERSKI MJR. WYRWA-
FURGALSKI, CIKO RANNY ZOSTAJE PPK. BERBECKI. SZCZEGLNIE
KRYTYCZNY MOMENT NASTPI W CHWILI, KIEDY ROSJANIE, PEWNI ZU-
PENEGO ROZBICIA ODDZIAW LEGJONOWYCH I CHCC JE ZUPENIE
ZNISZCZY - RZUCAJ DO POCIGU 10 SZWADRONW KAWALERJI. SZWA-
DRONY TE POD WOCZECKIEM WYKONYWAJ WSPANIA SZAR NA
COFAJCE SI ODDZIAY, ZOSTAJ JEDNAK ZUPENIE ZNISZCZONE
OGNIEM KARABINW MASZYNOWYCH I ARTYLERJI LEGJONOWEJ. W DNIU
TYM ZOSTAJ ODPARTE KILKAKROTNE NATARCIA ROSJAN, CO ZAPEWNIA
SPOKOJNY ODWRT. OGLNY KIERUNEK ODWROTU NAKAZANY ZOSTA
NA LINJ STOCHODU. I BRYGADA COFA SI NA PEREKRESTIE. BATAL-
JON KPT. SZCZEPANA II/3 STANOWI OSON TORU KOLEJOWEGO I STACJI
KOLEJOWEJ MANIEWICZE.
7. VII. 16. Szkic Nr. 20.
ODWRT NA CZERSK I SMOLARY, ODPARCIE SZARY KAWALERJI KOO
TROJANWKI PRZEZ VI BATALJON.
7. VII. 16.
MARSZ II BRYGADY PRZEZ OKOSK DO TROJANWKI. OSONA ODWROTU
PRZEZ KPT. SZCZEPANA. 2 P. P. COFA SI DO GAUZJI PRZEZ
NOW RUD.
7. VII. 16.
Komunikat austro-wgierskiego sztabu generalnego z dnia
7 lipca 1916 zawiera tak wzmiank:
Walczce w kolanie Styru na pnoc od Kokw c. i k. wojska, ktre przez cztery
tygodnie trzymay si wobec trzy i piciokrotnej przewagi nieprzyjacielskiej prze-
mocy, otrzymay wczoraj rozkaz cofnicia swych najprzedniejszych, na podwjne
otoczenie wystawionych linij. Poparty przez wkroczenie niemieckich wojsk na zachd
od Kokw i oarne stanowisko Legionw polskich koo Koodyi odby si ruch
bez przeszkody ze strony nieprzyjaciela.
CBW
www.cbw.pl
102
 8. VII. 16.
Dnia 8 lipca 1916 r. niemiecki gen. Gerock, pod ktrego roz-
kazami przez jaki czas walczyy Legjony, nadesa nastpu-
jcy telegram:
>Moje najserdeczniejsze yczenia dzielnemu Legionowi Polskiemu z okazyi zazna-
czonego w dzisiejszych komunikatach penego powicenia zachowania si Polakw
pod Koodyj. W poczuciu penego braterstwa broni yczy dalszego zwycistwa
i sawy w imieniu wszystkich oficerw dawnej grupy Gerocka.
Gen. piechoty v. GEROCK.

CBW
www.cbw.pl
103
 R o z d z ia 8
W A K I P O Z Y C Y JN E NAD ST O C D O D E M
8. VII. 16.
II BRYGADA ZAJMUJE POZYCJ NAD STOBYCHW.
8. VII. 16.
CHWILOWE ZAJCIE ODCINKA NA LINJI OD STOBYCHWY DO W. OBZYRU.
10. VII. 16.
LEGJONY KONCENTRUJ SI W CZEREMOSZNIE.
11. VII. 16.
Rozkaz z powodu bitwy pod Kostjuchnwk. Czeremoszno,
ONIERZE ! 11 lipca 1916
NAJCISZE Z DOTYCHCZASOWYCH BOJW PRZEBYLIMY W DNIACH
OSTATNICH. OGIE ARTYLERJI, Z NIEZNAN NAM DOTD POTG SZA-
LEJCY NA NASZYCH OKOPACH, MASOWE A T A K I NIEPRZYJACIELA, PRZE-
BIJANIE SI BAGNETEM PRZEZ PIECHOT WROGA, MASOWE SZARE
KAWALERJI ROSYJSKIEJ, WRESZCIE ODWRT W NADZWYCZAJNIE CI-
KICH W ARU NKACH -O TO , COMY PRZESZLI W CIGU KILKU DNI. POMIMO
KRW AW YCH I CIKICH OFIAR, KTREMY ZOYLI, COFNLIMY SI
Z KADORAZOWEJ POZYCJI JEDYNIE WTEDY, GDYMY B YLI PRAWIE OTO-
CZENI; SCHODZILIMY ZAW SZE OSTATNI Z POLA, PRZECIWSTAWIAJC
WSZDZIE NA NASZYM FRONCIE N O W Y OPR PRZEMOCY.
DUMNY JESTEM Z ZACHOWANIA SI I BRYGADY W TYCH BOJACH POD
KOSTJUCHNWK, CHC ZA WIERZY, E KADY Z NAS, JAK TO PRA-
WEMU ONIERZOWI PRZYSTOI, WYNIS Z TYCH DNI DUO DOWIAD-
CZENIA I NAUKI, GDY TYLE DLA SIEBIE NOWYCH RZECZY WIDZIA, W TYLU
NOWYCH FORMACH BOJU BRA UDZIA. W KILKA DNI TAKIEGO BOJU
REKRUT STAJE SI STARYM WIARUSEM, KT RY MA CO WSPOMINA
I CZEGO UCZY DRUGICH. NAJCISZE ZADANIE BOJOWE SPADO TYM
RAZEM NA PUK 2-GI MOJEJ BRYGADY, PUK ZUCHOWA TYCH BERBEC-
KIEGO. PUK STRACI SWEGO DOWDC, CIKO RANNEGO, OBU KOMEN-
DANTW BATALJONW, ZABITYCH I RANNYCH - WICEJ, N I POOWA
OFICERW IP R A WIE POOWA ONIERZY SPACIY KRWI SERDECZN
DUG OJCZYNIE I SAW IE W O JSK A -1 POMIMO TO PUK, ZMNIEJSZONY

CBW
W SKADZIE, WYSZED WYCZERPANY FIZYCZNIE, NIE MORALNIE.
BOJE PUKU BERBECKIEGOIVI BA TALJONU KAPITANA KUKIE A W DNIA CH
4www.cbw.pl
,5 ,6 LIPCA, JEELI POZOSTAN W MOJEJ PAMICI SMUTNEMIZ POWODU
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CIKICH I BOLESNYCH STRAT NAJLEPSZYCH KOLEGW BRONI, ZALI-
CZONEMI JEDNAK BY MUSZ DO NAJSAWNIEJSZYCH, JAKIE BRYGADA
PRZEYA. DZIKI OFICEROM I ONIERZOM ZA DZIELN PRAC I HART
DUCHA!
NAJBOLENIEJSZ NASZ STRAT JEST ZABITY MAJOR WYRWA-FURGAL-
SKI, KTRY TYLE SAW Y NAM PRZYSPARZA, TYLU ONIERZY WYCHO-
WA, A TYLU UPADAJCYCH MORALNIE SWYM HUMOREM I TYZN
PODTRZYMYWA. BY JEDNYM Z NAJLEPSZYCH NASZYCH OFICERW.
CZE JEGO PAMICI!
NAJSAWNIEJSZEMI CZYNAMI W TYCH DNIACH S4 KONTRATAK 8-MEJ
KOMPANJI PUKU BERBECKIEGO NA POLSK GR I ODPARCIE PRZEZ
BATALJONY MAJORA FLESZ ARA (SPECJALNIE VI BATALJON KAPITANA
KUKIELA) MASOWEJ SZARY KAWALERJI ROSYJSKIEJ. PIERWSZY, PRO-
WADZONY PRZEZ PODPORUCZNIKA MYSZKOWSKIEGO Z NADZWYCZAJN
BRAWUR I EFEKTEM, URATOWA OD ZAGADY PUKOWNIKA BERBEC-
KIEGO, A PRZEZ ODEBRANIE POLSKIEJ GRY, ZDOBYTEJ PRZEZ WROGA
NA NASZYCH SSIADACH Z PRAWEJ STRONY, COFN O CAY DZIE
ODEJCIE OSTATECZNE Z POZYCJI KOSTJUCHNWK -WOCZECK, CO
URATOWAO ODDZIAY NA POUDNIE OD NAS. DRUGI, 6 LIPCA, PRZE-
PROWADZONY PRZEZ V I SPECJALNIE VI BATALJON POD DOWDZTWEM
MAJORA FLESZARA, ZATRZYMA NIEPRZYJACIELA W CHWILI NADZWY-
CZAJNIE KRYTYCZNEJ, GDY WSZYSTKO NAOK SI COFAO, A NA NASZ
FRONT RZUCONO M ASY KAWALERJI. ODPARCIE TYCH ATAKW I WYRZU-
CENIE Z PRZEDPOLA WDZIERAJCEJ SI NA NASZE POZYCJE Z LEWA
PIECHOTY,DOZWOLIO SPOKOJNIE ODEJ CAEJ BRYGADZIE,NIELEDWIE
W PTORA GODZINYPO ROZPOCZCIU OD WROTU PRZEZ INNE ODDZIA Y
NIEPRZYJACIEL DUGO NIE OMIELI SI POTEM NAS CIGA. ZNAKO
MICIE DO TEGO PRZYCZYNI SI MAJOR BRZOZA, KIERUJC DO OSTATKA
OGNIEM BATERJI PRAWIE W SAMEJ LINJI TYRALJERSKIEJ.
DZIKUJ OFICEROM I ONIERZOM PUKU BERBECKIEGO I OBU BATA-
LJONOMMAJORA FLESZARA ZA DZIELN PRACIBOHATERSTWO W TYCH
WALKACH. J. P I SU D SK I .
14. V II. 16.
PK. HALLER OBEJMUJE DOWDZTWO II BRYGADY.
16. VII. 16.
ZAJCIE POZYCJI NAD STOCHODEM PRZEZ I BRYGAD.
16. V II. 16.
WYMARSZ II BRYGADY Z CZEREMOSZNA NA LINJ POD KOLONJ DUBNIAKI.
16. VII. 16.
WYMARSZ III BRYGADY NA POZYCJE NAD STOCHODEM I WALKI POZY-
CBW
CYJNE NA TYM ODCINKU. 4 P. P. NA POZYCJACH POD RUDK MIRYSK.
www.cbw.pl
107
 18. VII. 16.
Po walkach nad Styrem w czerwcu i lipcu 1916 r,. Legjony zajy
odcinek nad Stochodem i przeszy pod rozkazy gen. Bernhar-
diego, ktry po przegldzie poleci wyrazi im sw e uznanie.
Donosi o tem rozkaz Komendy Legjonw z 18 lipca 1916 r.:
Po odbytem w dniu 15 b. m. przegldzie Legionw Polskich i przemwieniu do
oficerw poleci mi komendant Grupy Armii genera kawaleryi Ekscelencya Bern-
hardi ogosi w rozkazie dziennym wszystkim podlegym oddziaom, e jest bardzo
zadowolony z doskonaej postawy Legionw, oraz, e jest przekonany, i walecz-
no i sprawno bojow, o ktrej sysza, wyka Legionici i pod jego rozkazami.
Ekscelencya przyrzek, i postara si oszczdzi Legionom wszelkich zbytecznych trudw
wojennych i e bdzie wymaga tylko tego, co ze wzgldu na sytuacy jest koniecznem.
Wyrazi przytem Ekscelencya swe przekonanie, i Legiony ja k dotychczas godnie
wypeni swoje zadanie na froncie.
Ze swej strony wyraam wszystkim oficerom i legionistom, ktrzy brali udzia
w defiladzie przed Ekscelency Bernhardim, moje szczeglne uznanie i pochwa
za doskona postaw. P U C H A L SK I, gen. major.

29. VII. 16.

KOMENDANT J. PISUDSKI WNOSI PODANIE O DYMISJ Z LEGJONW.
29. VII. 16.
MARSZ II BRYGAGY PRZEZ MIELNIC DO WIELICKA. TU PRZEZ NOC
OSONA ODWROTU.
2/3. VIII. 16.
NOCNY WYPAD PATROLU 2 KOMPANJI III/l P. P. NA PLACWK ROSYJSK
I ROZBICIE JEJ.
3. VIII. 16.
KONTRATAK II BRYGADY NA RUDK MIRYSK.
3. VIII. 16.
C. i k. Komenda Polskich Legjonw. Op. 219. Poczta Pol.
355, dn. 3 sierpnia 1916. W miejscu postoju.
Do Komendy II Brygady Pol. Legionw.
Komendant 11 bawarskiej dyw. Eksc. Kneussl wyrazi swe nadzwyczajne zadowo-
lenie za dzisiejsz dziaalno bojow Legionw, wspwalczcych oddziaw bawar-
skich i przydzielonej artyleryi oraz zoy nam yczenia z powodu tak sprawnie
i dzielnie przeprowadzonego kontrataku, ktrym udao si w zupenoci wyrwna
nieszczliwy wypadek przeamania frontu na ssiednim odcinku.
Z radoci podaj te sowa uznania do oglnej wiadomoci podlegych mi oddzia-
w oraz wyraam i z mej strony serdeczne podzikowanie wszystkim uczestnikom
tych walk. P U C H A L SK I, gen. m.

CBW
www.cbw.pl
BYCIE
3. VIII. 16.
NATARCIE ROSJAN NA SSIEDNI ODCINEK 99 P. P. AUSTRJACKIEGO I ZDO-
JEGO OKOPW, SKUTKIEM CZEGO CHWILOWE WYCOFANIE SI
108
4 P. P. Z ZAJMOWANEGO ODCINKA. PRZY WSPUDZIALE ODDZIAW
2 i 3 P. P. i 2 KOMPANJI 6 P. P., NASTPUJE PRZECIWUDERZENIE I ODZY-
SKANIE UTRACONYCH STANOWISK.
4. VIII. 16.
ZAJCIE PRZEZ II BRYGAD POZYCJI NA LINJI STOCHODU. ODTD
WALKI POZYCYJNE.
4. VIII. 16.
Komunikat austro-wgierskiego sztabu generalnego z dnia
4 sierpnia 1916 r.
Na zachd od Kaszwki nad Stochodem zaama si wczoraj przed poudniem silny
rosyjski atak. Po poudniu udao si nieprzyjacielowi przy pomocy wznowionego
ataku wtargn do naszych linii koo Ruskiei. Nadbiege niemieckie i wgierskie
bataliony i czci polskich Legionw wyrzuciy Rosyan do wieczora w zupenoci
z powrotem w ty.
4. VIII. 16.
K om unikat naczelnego dowdztwa niem ieckiego z dnia
4 sierpnia 1916 r.
W odcinku SitowiczeWielick rozwiny si gwatowne walki, w toku ktrych nie-
przyjaciel wdar si do wsi Rudka Miryska i przylegych linii. W kontrataku
bataliony niemieckie, austro-wgierskie oraz czci polskich Legionw odzyskay
utracony obszar w caoci.
4. VIII. 16.
Komenda III Brygady Legjonw. Op. 219/3, 5, 8 T.
Kwatera, dnia 4 sierpnia 1916 r.
Do Komendantw Ii-ej Brygady L. P., 2, 3 ,4 i 6 pp. L. P.,
Komendy rezerw III-ej Br., 2 p. uanw L. P. oraz 1 p. art. Leg. Pol.
Do chwalebnych kart wojennej historyi Legionw przyby dzie nowy dzie 3 sier-
pnia 1916 r., ktry raz jeszcze stwierdzi niezwyk warto polskiego ora.
Wszystkie oddziay, bdce wczoraj pod moj komend stany w peni na wyso-
koci swego zadania tak te, ktre z upornem mstwem trway pod gradem poci-
skw rosyjskiej artyleryi w obronie pozycyi, jak rwnie te, ktrym przypado
w udziale bohaterskim i penym inicyatywy kontratakiem wyprze masy nieprzyja-
ciela ze zdobytych przeze poprzednio na naszych ssiadach okopw.
Dzie wczorajszy jest nowym dla Legionw sukcesem. Sukces ten, polegajcy na
utrzymaniu kompleksu wzgrza 182, pomimo przedarcia si nieprzyjaciela na tyy
Legionw przez opuszczone stanowiska, ssiadujce na prawo z naszym odcinkiem,
uchroni przed gronemi nastpstwami cay front, co si faktu musi by uznane.
Mnie przeto wypadnie jeno zoy moje gorce podzikowania komendantowi II-ej
brygady za jego wczorajsz zapobiegliw czynno, ja k te komendantom 2, 3, 4
i 6 p. p., 2 p. u. i komendantowi rezerwy III-ej brygady za ich niezwyke powice-
nie i wietnych rezultatw pen sub.

CBW
Niemniej komendantowi 1 puku artyleryi za intensywn pomoc przy obronie naszych
pozycyi, ja k te przy kontrataku, l moje gorce podzikowania.
www.cbw.pl
Nie omieszkam jednoczenie wyrazi swego gbokiego uznania dla wszystkich ofi-
10 9 .
cerw i onierzy tych dzielnych oddziaw, a peen alu za tymi, ktrzy w bitwach
wczorajszych ubyli z szeregw cze moj najwysz skadam Ich pamici.
S Z E P T Y C K I, pukownik
kmdt. III-ej Brygady Legionw Polskich.

5. VIII. 16.
Kwatera II Brygady Legjonw Polskich. 5 sierpnia 1916 r.
Oficerowie i onierze polscy II Brygady !
Walczymy obecnie na froncie kresowym, granicy ziem polskich. Utrzyma go jest
dla nas nietylko obowizkiem onierza, lecz i Polaka, bronicego Ojczyzny.
Walki ostatnie byy dla nas pomylne. Sobie to zawdziczacie, wasnej energii
i powiceniu.
Cho uciliwe byy zadania rezerwy grupy B., do ktrej naleaa II Brygada,
w marszach tych kilkakrotnych do M. i W., w kryciu odwrotu jednej dywizyi
austryackiej i jednej niemieckiej, wykazalicie znowu, e jestecie tym dzielnym wy-
prbowanym onierzem, e pilnujecie sawy Karpatczykw.
To te zadania zostay w zupenoci wykonane.
Lecz nie danem byo Wam wypocz, gdy 2 pp. nasz, zajwszy odcinek w oko-
pach, ju 3 b. m. musia wytrzyma wielogodzinny ogie cikiej artyleryi rosyjskiej, nie-
chroniony temi marnemi okopami od jego skutkw wytrwa na stanowisku z odwag
i pogard mierci. Za zimn krew, wytrwanie oraz utrzymanie dobrego ducha w od-
dziaach, wyraam majorowi Myskiemu w zastpstwie komendantowi 2 p. p. i po-
rucznikowi Szyndlerowi, komendantowi 1/2 baonu uznanie i podaj ich do odznaczenia.
Wyraam uznanie kapitanowi ukowskiemu, komendantowi 111/2 baonu, baonowi
1/3 pod komend porucznika Sieranta i 8 kompanii II/3 baonu pod komend podpor.
Makowskiego, ktry specyalnie zasuy si w przeprowadzeniu przeciw ataku
w cznoci z oddziaem prawego skrzyda wrd ognia artyleryi i rosyjskich kara-
binw maszynowych, przyczem odzyskalimy dwa stanowiska, wypierajc pchajc
si piechot rosyjsk. Wszystkich tych dzielnych oficerw podaj do odznaczenia.
Dzikuj za wspdziaanie kompaniom technicznym, lekarzom wraz z zakadem
sanitarnym, oddziaom telefonicznym i prowianturze.
Przysza na moje rce pochwaa Eksc. K., komendy Leg. poi. i komendy III-ej Brygady.
Moemy z chlub i radoci spoglda na te nowe czyny, wierzc silnie, i kady z na-
szych polegych bohaterw przyoy cegiek do budowy Polski, a krzye, ktre
stawiamy, znacz granice jej.
Rozkaz ten odczyta przed frontem wszystkich kompanii i oddziaw.
J Z E F H A L L E R , puk. L. P., kom. II-ej Brygady.
6. VIII. 16.
ZOLNIERZE ! Kolonja Dubniak, dn. 6 sierpnia 1916.
DWA LATA MINY OD PAMITNEJ NASZEMU SERCU D A T Y - 6 SIERPNIA
1914 ROKU, GDY NA ZIEMI POLSKIEJ NASZEM I RKAMI DWIGNLIMY
ZAPOMNIANY DAWNO SZTANDAR WOJSKA POLSKIEGO, W OBRONIE OJ-
CZYZNY STAJCEGO DO BOJU. GDYM NA CZELE WASZEM SZED W POLE,
CBW
ZDAWAEM SOBIE JASNO SPRAW Z OGROMNYCH PRZESZKD, KTRE
NAM NA DRODZE STAJ. GDYM WYPROWADZA H^4S Z MURW NIEUF-
www.cbw.pl
110
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
NEGO W WASZE SI Y KRAKOWA, GDYM WCHODZI Z WAMI DO M IAST
I MIASTECZEK KRLESTW A, WIDZIAEM ZAW SZE PRZED SOB WIDMO
UPIORNE POWSTAJCE Z GROBW OJCW I D Z IA D W - WIDMO O-
NIERZA B E Z OJCZYZNY.
CZY TAKIMI ZOSTANIEMY W HISTORYI, CZY PO N AS ZOSTAW IM Y JEDYNIE
....... KRTKI PACZ NIEWIECI
I DUGIE NOCNE RODAKW ROZMOWY-
POKAE PRZYSZO. M Y OBECNIE, STOJC W BOJU, MAMY DO OBRONY
SKARB, KTRYM Y BEZSPRZECZNIE ZDOBYLI. W CIKICH WALKACH
WSZYSTKICH BRYGAD W YRW ALI NIENAW ISTNYM LOSOM TO, CZEGOMY
NIE MIELI JESZCZE, WYCHODZC NA W OJN-HONOR ONIERZA POL-
SKIEGO, KTREGO BITNO I WEWNTRZNA DYSCYPLINA NIE PODLEGA
JU NIGDZIE ADNEJ WTPLIWOCI.
DOPKI STOJ NA WASZEM CZELE, BD BRONI DO UPADEGO, NIE
COFAJC SI PRZED ADN OFIAR, TEGO, CO JE ST NASZ WASNOCI
I CO ODDA MUSIMY W CAOCI NIENARUSZONEJ NASZYM NASTPCOM,
NASZEGO HONORU ONIERZA POLSKIEGO. TEGO TE OD WAS, ONIE-
RZE, Z CA SUROWOCI WYMAGAM. CZY W OGNIU NA POLU BITW Y,
CZY W OBCOWANIU Z OTOCZENIEM, OFICER I ONIERZ MA SI ZACHO-
WYWA TAK, B Y W NICZEMNA SZW ANK NIE NARAZI MUNDURU, KTRY
NOSI, HONORU SZTANDARU, KT RY N A S SKUPIA. OFIARY KRW AW E CZY
BEZKRW AW E, GDY TRZEBA, MUSZ BY W TYM CELU ZOONE.
DWA LATA MINY! LO SY OJCZYZNY NASZEJ WA SI JESZCZE!
NIECH MI WOLNO BDZIE WAM I SOBIE YCZY, B Y RO ZKAZ MJ N A -
STPNY W NASZ ROCZNIC BY ODCZYTANY WOLNEMU POLSKIEMU
ONIERZOWI W WOLNEJ POLSKIEJ ZIEMI.
ROZKAZ TEN ODCZYTA W KOMPANIACH, SZWADRONACH, BATERYACH
I ZAKADACH ODDZIAU. J . P I S U D S K I.
8. VIII. 16.
W rozkazie Komendy Legjonw z dnia 8 sierpnia 1916 r.
przytoczono nastpujce uznanie dow dcy grupy:
Wyraam Pol. Legionom za ich dzielne zachowanie si w czasie walk 3 b. m. moje
pene uznanie. B E R N H A R D J, gen. kaw.
Poczem dodano jeszcze:
Rwnoczenie gen. Pfeffer, komendant 4 dyw. piechpodzikow a za pomoc oddzia-
w Pol. Leg. przy wyrzucaniu nieprzyjaciela, ktry wtargn do okopw dnia 3 b. m.
Oba powysze uznania podaj do wiadomoci. P U C H A L SK I, gen. mjr.
15. VIII. 16.
Rozkaz Komendy II Brygady Legjonw Polskich, 15. VIII. 1916.
Do Komendy Brygady kawaleryi Leg. Pol.
29 i 30 lipca b. r. przypado Brygadzie kawaleryi Legionw Polskich koo Wie-

CBW
licka wane zadanie: miaa ona wspdziaa z II Brygad piechoty Leg. Polsk.
w osonie odwrotu przed napierajcym wrogiem, kryjc odwrt caego korpusu.
Jakwww.cbw.pl
si na miejscu przekona mogem, zadanie to spenia nasza kawalerya w spo-
Obok;ppk.LeonBernecki.
sb doskonay i zaszczytny. Dowodzi tego rwnie przedoony mi raport bojowy.
Kmdt. Brygady rotmistrz Belina zadysponowa podwadnemi mu siami bardzo
celowo, oba puki wypeniy dane im zlecenie w sposb, wykazujcy wielk spraw-
no i znajomo rzeczy.
Ostatnia akcya jeszcze raz utwierdzia nas w pewnoci, e przez wspdziaanie
moemy zawsze, jako jednolite wojsko polskie zyska sukces.
Wyraam komendantowi Brygady kawaleryi rtm. Be linie, wszystkim oficerom i ua-
nom obu pukw m podzik i pochwalne uznanie.
J. H A L L E R , puk. L. P. kom. II Brygady.
16. VIII. 16.
Komunikat austro-wgierskiego sztabu generalnego
z dnia 16 sierpnia 1916 r.:
Front wojsk generaa marszaka polnego Hindenburga:
Oddziay polskich Legionw posuny si skutecznie naprzd na poudnie od Hule-
wicz nad Stochodem.
Komunikat naczelnego dowdztwa niem ieckiego
z dnia 16 sierpnia 1916 r.:
Oddziay Legionw Polskich w okolicy Hulewicz wykonay krtkie, skuteczne ude-
rzenie naprzd.
18. VIII. 16.
WYPAD PATROLI Z 5 P. P. i 1 P. U. NA POZYCJE ROSYJSKIE POD HURA-
GANOWYM OGNIEM ARTYLERJI.
W rzesie 1916.
WALKI POZYCYJNE II BRYGADY. TECHNICZNE UDOSKONALANIE POZYCJI
NAD STOCHODEM.
26. IX. 16.
KOMENDANT J. PISUDSKI OTRZYMUJE WIADOMO O PRZYJCIU JEGO
DYMISJI PRZEZ NACZELN KOMEND ARMJI AUSTRJACKIEJ.
28. IX. 16.
4 P. P. ZOSTAJE ZLUZOWANY I PRZECHODZI DO ODWODU DO LASU
SELIWESTRWKA.
29/30 IX. 16,
NOCNA WYPRAWA ODDZIAW 5 P. P. Z I BRYGADY i 3 P. P. Z II BRY-
GADY POD SITOWICZAMI, PRZY WSPDZIAANIU ARTYLERJI, UWIE-
CZONA WYSADZENIEM W POWIETRZE REDUTY ROSYJSKIEJ.
30. IX. 16.
Departament Wojskowy N. K. N. wysa do II Brygady
nastpujcy adres:
DOWDCOM, OFICEROM I ONIERZOM

CBW
DR UGIEJ BR YGAD Y LEGION W POLSKICH.
Mija druga rocznica od dnia, kiedy w imi najwitszych hase wyzwolenia Ojczyzny,
IIwww.cbw.pl
Brygada opuszczaa mury starego Krakowa.
114
 Wyszlicie na bj o Polsk w chwili najciszej. Przeciw Rosyi zdawao si ju
tryumfujcej. Promienne wity pierwszych nadziei gasn zaczy. Przycichy serca
polskie od grozy zdarze.
Jednakowo Wy szlicie jako rycerze niezomni obowizku, jako wysacy posuszni
witej woli narodu, wierzcego choby wbrew nadziei, a nigdy przed adn prze-
moc nie skadajcego broni.
Z nieugitoci bohaterw, a wiernoci najlepszych synw przetrwalicie dla
Ojczyzny najgorsz niedol. Rozk, rany i kadzenie najdroszych towarzyszy
w grb na obcej ziemi.
Oar krwi wasnej i ycia zdobylicie Polsce wdziczno wgierskiego narodu.
Nieustraszonego mstwa saw okrylicie polskie imi.
Dowiedlicie przed wiatem, e jest polskie wojsko.
Stalicie si chlub i ukochaniem swego narodu.
Pamitnemi na zawsze bd wasz bj podMootkowem i termopilska stra na przeczy
rafajowskiej, elazna, nieprzebyta zapora elaznych serc i elaznych ramion, i Rokitna,
gdzie rodowd swj od somosierskich szwoleerw stwierdzili II-ej Brygady uani.
I tam te na besarabskich stepach, na rubiey dawnej Rzplitej naszej, opodal Cecory
i Chocimia znowucie przypomnieli Polsce i wiatu, e nieodrodnymi dziedzicami
jestecie najwyszych cnt obywatelskich i onierskich, ktre takim blaskiem wiec
z imion kiewskich, Chodkiewiczw i Sobieskich.
A gdy si skoczyo po roku Wasze tuacze sieroctwo i rozka, gdycie na polskich zie-
miach rami przy ramieniu z innymi oddziaami wojsk polskich stanli do dalszych zma-
ga z wrogiem Wasze cnoty wojskowe i obywatelskie w nowych zajaniay laurach.
Za Wasz wiar niezomn i oar ochotn a hojn, za wytrwao, gdy chwi-
lami zdawao si przeciw wszystkim i wszystkiemu z samych siebie moc czerpa
musielicie, za Wasz trud wity, za zdobywanie dla Ojczyzny zbrojn moc nie-
podlegego, pastwowego bytu Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Naro-
dowego le Wam dzisiaj sowa serdecznej czci i najwyszego hodu.
W Piotrkowie Trybunalskim, dnia 30 wrzenia 1916. (Nastpuj podpisy).
5. X. 16.
Wymiana listw midzy w iceprezesem Naczelnego Komitetu
Narodowego a Brygadjerem Pisudskim.
Krakw, Gobia 20, dnia 5. X. 1916 r.
Panie Brygadyerze ! W iceprezes N aczelnego Komitetu Narodowego.
Wiadomo o dymisyi Paskiej, Panie Brygadyerze, wywoaa w spoeczestwie i Le-
gionach zaniepokojenie. Kto tak, jak ja, mia sposobno przez przeszo dwa lata pozna
Twj umys i dusz, moe miao zwrci si do Ciebie, Panie Brygadyerze, aby
przemwi i autorytetem, ktry zdobye, podnis serca.
Mwie mi, Panie Brygadyerze, e celem Twoim byo doprowadzenie do tego, aby
w tej wojnie cho czciowo rozwizan zostaa kwestya polska. Cel ten, ja k dotych-
czas rzeczy stoj, bdzie speniony, a wskutek tego dzieo Twoje bdzie owocne.
Prn jest rzecz przewidywa obecnieJ u , przed kocem wojny, konstrukcy i roz-
miary pastwa, ktre chcemy wskrzesi, ale wydaje si dzisiaj, po dwuletnich naj-
CBW
straszniejszych bojach, pewnem, e uzyskamy wasne ognisko, przy ktrem myle
i pracowa bdziemy mogli nad rozwojem.
www.cbw.pl
Legiony bed wic mogy by dumne i szczliwe. Uwolnienie z pod jarzma rosyj-
115
 skiego, zjawienie si na karcie Europy znowu pastwa polskiego, choby nie byy
to spenione zupenie nasze ideay, bdzie postpem, za zdobycie ktrego warto byo
da krew i ycie. Powiedz to, Panie Brygadyerze, Twoim onierzom, ktrzy w Tobie
widz symbol pracy dla Niepodlegoci.
Sprawy tak si potoczyy, e nie moge w szeregach, ktre wywiode w pole, po-
zosta obecnie. Wojna wywiera wpyw na wszystkie kierunki ycia indywidualnego
i zbiorowego. Musiae si z tymi faktami, ktre wywoaa, liczy. Ale imi Pisud-
skiego bdzie nieodcznem od Legionw i Wojska Polskiego. Ojczyzna nie moe
si te pozbawi tej siy, ktr Ty masz i dajesz. W moim zakresie dziaania sta-
raem si zawsze wyjani spoeczestwu, e Twoje imi i Twoja warto jest wa-
snoci ogu, a nie jego czci. Na tem stanowisku trwam nadal, peen przekona-
nia, e kto, ja k Ty, Panie Brygadyerze, zdoby tak wielkie zaufanie, ten si sam
obcia rwnie wielk moraln odpowiedzialnoci,
Wszyscy poczu si winnimy do obowizku budowania pastwa, nad ktrem unosi
si bdzie wolny biay orze. Nie wolno nam te nic uroni z dobytku dotychczaso-
wego. Winnimy go tylko rozwija, poprawia, doskonali. Na tym, czy innym terenie
wzno Panie Brygadyerze w gr dzieo, ktre w historyi zwizane bdzie z Twojem
imieniem. Krzep ducha, ka wytrwa, bro przed zwtpieniem, ucz budowa!
Nie pisz Ci, Panie Brygadyerze, o moich uczuciach w obecnej chwili, mam t pre-
tensy, e je odgadujesz. ciskam tylko Tw do i w tym ucisku chc zaczerpn
siy i otuchy do dalszych trudw, da Bg owocnych oddany J A W O RSK I.

JANIE WIELMONY PANIE PREZESIE!

PRZEYW AM Y OBECNIE CHWIL, GDY BUDOWA TRU D N A-D ZIEO TYLU
R K -C H W IE JE SI I D RY W SWOICH POSADACH. W TAKICH MOMEN-
TACH, KAD Y Z NAS, GWNYCH BUDOWNICZYCH, NIE SZUKAJC W IN -
NYCH WINY,JAK TO ROBI W SZYSCY SABI, ZDA POWINIEN PRZED SOB
RACHUNEK ZE SWEGO UDZIAU WE WSPLNEJ PRACY. TAKI TE RACHU-
NEK CZYNIEM, GDYM OTRZYMA L IST PANA PREZESA.
NIEWYMOWNIE BYEM WZRUSZONY, GDYM GO CZYTA I SERDECZNE
A SZCZERE ZA SKADAM DZIKI. I NIE DLA TEGO, E PODNOSI ON
ZNACZENIE MEGO UDZIAU W OGLNEJ PRACY, LECZ DLA TEGO, E
W NIM ZNALAZEM ODPOWIED NA JEDNO Z MCZCYCH MNIE OD PO-
CZTKU PYTA. JE ST NIEM WIECZNE PYTANIE, CZY MOLIW WOGLE
JE ST W POLSCE,NIE MAJCEJ WASNEGO RZDU, JU NIE MWI WSPLNA
PRACA ROZMAITYCH GRUP I STRONNICTW, LECZ N A W E T WZAJEMNE
ZROZUMIENIE,BEZ NATYCHMIASTOWEGO PODKOPYWANIA NAZEW NTRZ
WYSIKU POSZCZEGLNEGO, B E Z NATYCHMIASTOWYCH OBAW IPODEJ-
RZE CO DO STRONNICZYCH C ELO W I ZADA, B E Z WRESZCIE DRESZCZU
I TRWOGI PRZED POWODZENIEM LUB N A W E T MOLIWOCI POWODZE-
NIA OSB, GRUP, STRONNICTW OBCYCH.
Z TEM PYTANIEM MIAEM DO CZYNIENIA, GDYM W PAMITNYCH DLA
CBW
MNIE DNIACH SIERPNIOWYCH 1914 ROKU PRBOWA WSKRZESI TRA-
DYCY ORN POLSKI. WYZNAJ OTWARCIE, E TEN DRCZCY ZNAK
www.cbw.pl
ZAPYTANIA, POSTAW IONY PRZEZ NASZE DZIEJE, BY NAJWIKSZ INAJ-
116
DRALIWSZ WTPLIWOCI MEGO PRZEDSIWZICIA. POSZEDEM NA
NI JEELI NIE UFNY, TO GOTOWY DO OPTYMISTYCZNEJ UFNOCI. DWU-
LETNIE YCIE W RAZ Z GORZKIMI NIERAZ ZAWODAMI NIE ZMIENIO
MNIE POD TYM WZGLDEM. NIECHE WIC WOLNO MI BDZIE Z LISTU
PASKIEGO, PANIE PREZESIE, ZACZERPN OTUCH, E W K RYTYCZ-
NYCH CHWILACH MOLIWEM JEST ZORGANIZOWANIE WOLI NARODU.
POZWOLI JEDNAK PAN, PANIE PREZESIE, E NA APEL JEDNEGO Z W Y-
BITNIEJSZYCH MW STANU MOJEJ OJCZYZNY ODPOWIEM JAKO O-
NIERZ. GDYM SZED 6 SIERPNIA W POLE, PRCZ MNIEJ, CZY WICEJ
MAKSYMALNYCH CELW, O KTRYCH SUSZNIE SDZI PAN PREZES,
GDY MWI, E PRN JEST RZECZ DOCIEKA REALIZACYI SZCZE-
GW KONSTRUKCYI, STA WIAEM SOBIE MINIMALNE ZADANIE, ZGODNE
Z WYSOKOCI POZIOMU SPRAW Y WOJSKOWEJ W POLSCE.
NIE SZO MI W 1914 ROKU O TO, JAK W SZCZEGACH MA BY ROZ-
STRZYGAN KW ESTYA WOJSKA W POLSCE, LECZ PO PROSTU O TO, CZY
WOGLE ONIERZ POLSKI MA POZOSTA ISTOT MISTYCZN, POZBA-
WION KRW I I CIAA. CHCIAEM, B Y W WIELKIEJ WOJNIE WIATOWEJ,
TOCZONEJ NA POLSKIEJ ZIEMI, GDY ZONIERZ ZE SW YM MUNDUREM
I BAGNETEM WEDRZE SI DO KADEJ NIEMAL CHATY I ZAGRODY N A -
SZYCH WSI, ONIERZ POLSKI NIE POZOSTA MALOWANK, OGLDAN
PRZEZ GRZECZNE DZIECI NIERAZ POKRYJOMU PO KTACH. CHCIAEM,
B Y POLSKA, KTRA TAK GRUNTOWNIE PO 63 ROKU O MIECZU ZAPO-
MNIAA, WIDZIAA GO BYSZCZCYM W POWIETRZU W RKACH SW O -
ICH ONIERZY.
I NIECH MI PAN PREZES WIERZY, GDYBYM MG SW YCH MODYCH O-
NIERZY NICYCH W GROBIE O POLSCE ZAPYTA O ZDANIE SZCZERE-
A UMARLI I UMIERAJCY NIE K AM I-PO W IED ZIELIBY W RAZ ZE MN,
ICH WODZEM, E NIE AUJEMY AN I KRWI, A N I OFIAR, GDY TEN SEN
I MARZENIE DUGICH L A T SI ZICI. ONIERZ POLSKI, WASNEMI
POLSKIEMI SIAMI STWORZONY, DA SWEJ OJCZYNIE NOW WARTO,
KTREJ BEZ NIEGO NIE POSIADAA. JESTEM, PANIE PREZESIE, DUMNY
Z TEGO, EM BY DUSZ TEGO ONIERSKIEGO DZIEA, NIESTETY, TAK
SKROMNEGO W SWOIM ZAKRESIE, POZOSTAJ ZA BEZ WZGLDU NA
WSZYSTKO ZAW SZE WDZICZNYM WSZYSTKIM TYM, KT RZY DO JEGO
URZECZYWISTNIENIA SI PRZYCZYNILI.
JESZCZE RAZ, PANIE PREZESIE, PRZYJMIJ PODZIKOWANIE ZA SOWA,
KTRE DO MNIE W TEJ CHWILI SKIEROWA I WYBACZ, JELI MOJ
ODPOWIED ZNAJDZIESZ NIEPEN.
W YRAZY GBOKIEGO SZACUNKU I POWAANIA CZC, POZOSTAJ
SUGA J. P I S UD SK I.
5. X. 16.
Dowdca 11 bawarskiej dywizji piechoty, z okazji przenie-
sienia Legjonw z dotychczasowego odcinka, wyda 5 pa-

CBW
dziernika 1916 r. nastpujcy rozkaz dzienny:
Po trzymiesicznej przynalenoci opuszczaj Legiony Polskie odcinek frontu, bd-
www.cbw.pl
117
cego pod moimi rozkazami; duma i rado napeniay mnie zawsze na myl dowo-
dzenia Legionami, oywionemi tak pen mioci Ojczyzny.
Wszystkim przynalenym do walecznych Legionw wyraam moje pene uznanie
i najgortsze podzikowanie za ich niewzruszone penienie obowizku, ofiarne odda-
nie, odwag i pogard mierci, z jakiemi w szczerem braterstwie broni ze sprzymie-
rzonemi armiami skutecznie odparli wszystkie rosyjskie ataki.
Szczeglnie wdzicznie wspomina bdziemy dzie 3 sierpnia, gdy miaym kontr-
atakiem Legiony zwycisko wypary nieprzyjaciela, ktry wtargn w nasze okopy.
Pena sawy historya w boju wyprbowanych Legionw wzbogacia si nad Stocho-
dem i Stawokiem nowemi, wietnemi wawrzynami.
Sawa i zwycistwo walecznym Legionom Polskim ! Moje najgortsze yczenie szcz-
liwej przyszoci! u. K N E U S S L , gen. por. i komendant.

CBW
www.cbw.pl
116
 Rozclzia 9
BARANOWICZE I PR Z Y JA Z D DO KRLESTW A
6. X. 16.
ODJAZD III BRYGADY NA ODPOCZYNEK DO BARANOWICZ.
7. X. 16.
ODJAZD I BRYGADY NA ODPOCZYNEK DO BARANOWICZ.
8. X. 16.
ODJAZD II BRYGADY NA ODPOCZYNEK DO BARANOWICZ.
5. XI. 16.
WYDANIE PRZEZ CESARZA AUSTRJACKIEGO FRANCISZKA JZEFA
I CESARZA NIEMIECKIEGO WILHELMA II WSPLNEJ DEKLARACJI POLI-
TYCZNEJ (T. ZW. AKT 5 LISTOPADA). DEKLARACJA TA GOSIA, IZ Z ZIEM
NALECYCH PRZED WOJN DO PASTWA ROSYJSKIEGO POSTANOWIONO
UTWORZY SAMODZIELNE PASTWO POLSKIE. NACISK POOONY W TEJ
DEKLARACJI NA SPRAW WOJSKA POLSKIEGO TUMACZY JEJ GENEZ.
PASTWA CENTRALNE BOWIEM, ZAGROONE W TRZECIM ROKU WOJNY
CORAZ WIKSZYM UBYTKIEM SI, ZWRCIY UWAG NA MOLIWO
STWORZENIA WOJSKA POLSKIEGO, KTREBY ZOSTAO UYTE NA JEDNYM
Z FRONTW.
27. XI. 16.
ODJAZD I BRYGADY Z BARANOWICZ DO OBOZW PRZESZKOLENIA.
28. XI. 16.
ODJAZD II BRYGADY Z BARANOWICZ DO OBOZW PRZESZKOLENIA.
29. XI. 16.
ODJAZD III BRYGADY Z BARANOWICZ DO OBOZW PRZESZKOLENIA.
Koniec listopada 1916.
Pod koniec listopada 1916 r., po ogoszeniu aktu 5 listopada,
Legjony przechodz do Krlestwa. Dowdca armji niem iec-
kiej, pod ktrego rozkazami Legjony pozostaway przez pa-
dziernik i listopad 1916 r., egna si z niemi nastpuj-
cym rozkazem:
Wchwili odejcia zpod moich rozkazw l Legionom Polskim serdeczne pozdrowienia.

CBW
Przyjmijcie podzikowanie moje i uznanie za wierne, koleeskie zachowanie si.
Szcz Boe na przyszo dzielnym oddziaom, ktre s podwalinami nowego Wojska
www.cbw.pl
Polskiego. Genera-pukownik v. W O Y R SC H .
119
 1. XII. 16.
UROCZYSTY WJAZD LEGJONW DO WARSZAWY I PRZEGLD PRZEZ
GEN. BESELERA NA PLACU SASKIM. DEFILADA.
2. I. 17.
ODMARSZ 3 P. P. I SZTABU II BRYGADY Z WARSZAWY DO ZEGRZA.
25. IV. 17.
ODMARSZ 3 P. P. Z ZEGRZA DO WARSZAWY, DO KOSZAR NA SOLCL

CBW
www.cbw.pl
* * - 12C
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 Rlozdzia 10
K R Y Z YS P R Z Y S I G O W Y
I K O N IE C E P O P E I L E GJ O N W
9. VII. 17.
PRZYSIGA W WARSZAWIE W KOSZARACH 3 P. P.
9 13. VII. 17.
PUKI I i III BRYGADY ODMAWIAJ ZOENIA PRZYSIGI WSKUTEK PO-
GBIAJCEJ SI NIEUFNOCI DO PASTW CENTRALNYCH, WYWOANEJ
POSTPOWANIEM ICH NA ZIEMIACH POLSKICH. PRZYSIG MIELI SKA-
DA TYLKO KRLEWIACY.
17. VII. 17.
INTERNOWANIE ODMAWIAJCYCH ZOENIA PRZYSIGI ONIERZY-
KRLEWIAKW W OBOZIE W SZCZYPIORNIE (POD KALISZEM).
22. VII. 17.
ARESZTOWANIE PRZEZ NIEMCW KOMENDANTA PISUDSKIEGO.
22. VII. 17.
INTERNOWANIE ODMAWIAJCYCH ZOENIA PRZYSIGI OFICERW-
KRLEWIAKW W OBOZIE W BENJAMINOWIE (POD WARSZAW).
Od 27. VIII. 17.
TRANSPORT ZOONYCH Z GALICJAN PUKW I i III BRYGADY DO REJONU
PRZEMYLA.
28. VIII. 17.
ODJAZD II BRYGADY Z WARSZAWY DO PRZEMYLA.
Poowa wrzenia 1917.
ROZFORMOWANIE PUKW I i III BRYGADY ORAZ ODESANIE OFICERW
I SZEREGOWYCH - GALICJAN NA FRONT WOSKI, GDZIE WESZLI, JAKO
ONIERZE AUSTRJACCY, W SKAD WALCZCYCH TAM ODDZIAW.
25. X. 17.
ODJAZD II BRYGADY Z PRZEMYLA NA FRONT BESARABSKO-BUKOWISKI.

CBW 29. XI .17

ZAWIESZENIE BRONI Z XI KORPUSEM WOJSK ROSYJSKICH.
www.cbw.pl
 34. XII. 17.
ZLUZOWANIE ODDZIAW Z FRONTU I PRZEJCIE DO RARACZY JAKO
ODWD ARMJI.
9. II. 18.
PODPISANO POKJ MIDZY UKRAIN A PASTWAMI CENTRALNEMI,
PRZYZNAJCY UKRAINIE BRZE LITEWSKI (N./B.), ZNACZN CZC
PODLASIA ORAZ CHEMSZCZYZN.
NA SKUTEK TEGO, FRONT POLITYCZNY SPOECZESTWA POLSKIEGO
ZWRCI SI BARDZO GWATOWNIE PRZECIWKO PASTWOM CENTRAL-
NYM, CO ZNALAZO SWJ NAJSILNIEJSZY WYRAZ W WCZESNYM PRO-
TECIE II BRYGADY LEGJONW POLSKICH (POLSKIEGO KORPUSU POSI-
KOWEGO). NA WIADOMO O WARUNKACH POKOJU BRZESKIEGO, LEGJO-
NICI PRZEBILI SI PRZEZ LINJ FRONTU AUSTRJACKO-ROSYJSKIEGO
POD WSI RARACZ, PRZECHODZC W NOCY Z DN. 15 NA 16 II. 1918 R.
NA UKRAIN. PRZEBI ZDOAA SI TYLKO PIECHOTA (2 i 3 P. P.).
ZAKADY ZA I TABORY II BRYGADY ZOSTAY ODCITE PRZEZ ZAALAR-
MOWANE ODDZIAY AUSTRJACKIE. LEGJONISTW ARESZTOWANO I OSA-
DZONO W OBOZACH JECW NA WGRZECH: HUSZT, MARMAROS-SZIGET,
DULFALVA, TALABOR - FALVA, TARACZKZ, SALDOBOCZ - SEKLENCZE,
BUSTYAHAZA.
13. II. 18.
Dowdztwo II Brygady wydao dnia 13 lutego 1918 r. nast
pujcy rozkaz oficerski:
Zwracam si do Was w chwili, gdy nowy cios spotka nasz Ojczyzn, ktrej du
poa okoo 10-ciu powiatw zamierzaj oderwa i wcieli do nowopowstaego pastwa
Ukrainy (Traktat pokojowy Ukrainy z czwrprzymierzem). Stao si to comy prze-
widywali, gdymy pragnli stworzy siln Armi, jako ostoj prawa i sprawiedli-
woci, stao si, e bez nas o nas postanawiaj i targuj si obcy midzy sob.
W chwili tak powanej nie naley traci nam rozwagi i zimnej krwi, nie naley
popada w rozpacz, ktra nie bya nigdy dobrym doradc. Lecz jedynie mamy jako
onierze w nowej a trudnej sytuacyi znale takie wyjcie, by nie tylko cios ten
odeprze, ale by take raz na zawsze utrzyma cao naszych ziem, w ktrych mieszka
wikszo ludnoci Polskiej (np. Hrubieszw 63%, Zamo 75%, Chem 77%, Radzy
65%, Krasny Staw 84%, Tomaszw 77%, nawet w Kobryniu 47% i zabezpieczy,
granice pastwa Polskiego.
Naley zatem tem pilniej przygotowywa si na t chwil, w ktrej Nard nasz przez
Rzd Polski powoa nas do spenienia naszego onierskiego obowizku i naley wie-
rzy, e u steru w Polsce stojcy mowie Stanu odpowiednie powezm postanowie-
nia i nie dopuszcz, by granice obcego pastwa docieray na 120 km. (Radzyn od
serca Polski Warszawy), zagarniajc tak powan cz Polski.
Pokadam w Was najzupeniejsze zaufanie, bo wiem, e i siebie i podwadne Wasze
oddziay przygotowywa bdziecie jaknajdokadniej na stanowcz chwil, gdy przyj-

CBW
dzie nam wiernie wypeni obowizek Polskiego onierza.

www.cbw.pl
() J Z E F H A L L E R , puk. mp.

124
 15. II. 18.
Rozkaz brygadjera J. Hallera w dniu przejcia Polskiego Kor-
Do Narodu Polskiego. pusu Posikowego przez front wschodni:
Cios, ktry uderzy o ledwie powstajce Pastwo Polskie, odczuwamy gboko wraz
z caym narodem. Bronilimy wschodnich granic Ojczyzny, pozostay nad Styrem
gsto rozsiane mogiy naszych towarzyszw broni jako kopce graniczne, ktre znaczy
maj wschodni cian Polski. Do obrony tych granic porwa chcielimy cay nard.
Z radosnem biciem serca wkraczalimy do Warszawy, by armi budowa dla walki
o wite nasze podeptane prawa. Inaczej zrzdziy losy....
Na tuaczce, wyczekujc rozkazw od wasnej pastwowej wadzy, wyczekujc
wezwania na nowo do raz ju rozpocztej pracy, doczekalimy si gromu, co pad
z rki chccych stanowi o nas bez nas.
Prawa zdobywaj silni. Siy z narodu wykrzesa dotd nam si nie udao. Cika
dola nas hartowaa i dzi w chwili klski nie uchylimy czoa przed mon przemoc.
Tem wyej wznosimy nasz sztandar w myl hasa Kociuszkowskiego o woln, nie-
podleg Ojczyzn, tem korniej przy nim stajemy. W tej chwili cikiej, ktra Nard
cay w jedno skupia ciao, lubujemy, e sztandaru walki nie opucimy, e broni nie
zoymy, a Nard krzywd haniebn zjednoczony i z upienia zbudzony wasnemi
siami, wasnemi swemi domi dwignie gmach wolnego narodowego Pastwa w takich
granicach, ktre mu y i rozwija si pozwol.
onierski obowizek kaza nam i gdzie powstaje Polska zbrojna, skoro dla nas
w kraju mono budowania armii polskiej ustaa.
Rozmieszczone na Bukowinie oddziay Legionw Polskich z dowdztwem korpusu na
czele przeszy granic, by dy do poczenia z polskiemi oddziaami wojskowemi
po tamtej stronie frontu.
Kwatera sztabu dnia 15 lutego 1918 r. () J Z E F H A L L E R , brygadyer.
15/16. II. 18. Szkic Nr. 21.
PRZEJCIE II BRYGADY PRZEZ FRONT AUSTRJACKI POD RARACZ
CELEM POCZENIA SI Z FORMUJCEMI SI W ROSJI ODDZIAAMI
POLSKIEMI.
6. III. 18. Szkic Nr. 22.
II BRYGADA LEGJONW POLSKICH CZY SI Z II KORPUSEM POLSKIM
W SOROKACH.
11. V. 18.
BJ POD KANIOWEM (II KORPUS POLSKI).
8. VI. 18.
O GODZ. 8 ROZPOCZCIE ROZPRAWY W PROCESIE II BRYGADY
W MARMAROS-SZIGET.
2. X. 18.
OSTATNI (85-TY) DZIE PROCESU II BRYGADY W MARMAROS-SZIGET

CBW
www.cbw.pl
I UWOLNIENIE OSKARONYCH.
CBW
www.cbw.pl
 ROZDZIA I
KAMPANJA KIELECKA I PODHALASKA
I BRYGADY

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. K O M E N D A N T PISUDSKI W S A M O C H O D Z IE W K IE L C A C H -2 PIERWSZY PATROL STRZELECKI (KMICIC-SKRZYSKI, BELINA-PRAMOWSKI,

www.cbw.pl
G R Z M O T-S K O TN IC K I. G U C H O W S K I, JABOSKI, H ANKA-KULESZA).-3. OFICEROW IE SZTABU (O D LEW EJ): PPOR. FUKSIEWICZ (FUN IO ), KPT
KASPRZYCKI (ZBIGNIEW ), PPOR. SULISTROWSKI, PPOR. DOBACZEW SKI.

2 2
 CBW
4. K O M E N D A N T PISUDSKI ZE SZTABEM W K IELC A C H .- 5 . MSZA P O LO W A W K IELC A C H .- 6 . SZARE II P LUTO N U 1 KOM PAN JI
KADROW EJ (SIEROSZEWSKI, KROK-PASZKOWSKI, POMARASKI, SZYMASKI 1T. D .).-7. W JA ZD K O M EN D A N TA PISUDSKIEGO N A CZELE
www.cbw.pl
STRZELCW D O KIELC DN. 12 SIERPNIA 1914 R.
 CBW
1 POR. JU L JA N S TA C H IE W IC Z -2 . KADEN-BANDROW SKI I PKSZYC-GRUDZISKI.-3. B A TA L JO N O W Y M IECZYSAW NORW ID-NEUGEBAUER.

www.cbw.pl
4 PPOR. D OBACZEW SKI (STARY) I DR. J. KAMISKIr 5. LEG JO N ISTA NA POSTERUNKU (C H O C ISZEW S K I Z 3 KOM PAN JI 1 P. P.).
 CBW
6 ZBIRKA PRZED K O $ C IO E M - 7. CH AUPA ZW A LO N A

www.cbw.pl
9. ANDRZEJ STR UG-G AECK I 10. PPOR. WALERY SAWEK.
G R AN ATEM P OD LIM AN OW , LISTOPAD 1914 R.-8. G U S TA W DANIOWSKI.
 CBW
1. PRZEMARSZ 1 P. P. Z LIM A N O W EJ D O ZALESIA (10. XII 1914 R.)._2 ZBIRKA K OM PAN JI. 3. GRUPA O FIC ER W W KTACH (SAW-
ROW ECKI, ZWIERZYSKI, JA G M IN -SA D O W SK I, TRAPSZO, STYK -STACH IEW ICZ I T. D .)-4 . OFICEROW IE I SZARE ANDARMERJI P O LO W EJ
Z JU R E M -G O R Z E C H O W S K IM N A C Z E LE -5 . PPOR W IEN IAW A-D LU G O S ZO W SK I I W A C H M . W A C A W SIEROSZEWSKI WE WSI K O Z Y G R U
www.cbw.pl
DZIE 1914 R.-6. LEKARZE SZPITALA L E G JO N O W E G O W KTACH Z POR. DR. EMILEM BOBROW SKIM PORODKU.
 CBW
7. O B S U G A ARMATKI (STO I O G N . KNSTLER). 8. ARTYLERJA L E G JO N O W A Z MAEMI ARMATKAMI.-9. J E C Y R O S Y JS C Y NA RYNKU W N O
W YM S C ZU . GRUDZIE 1914 R.-10 PRZYBYCIE D O KT NA O D P O C Z Y N E K 24 STY C ZN IA 1915 R.-11. PKSZYC-GRUDZISKI MIEDZY LE G JO -
N ISTAM I.-12 K O M P A N JA KADROW A W KETACH. SIEDZ O D LEWEJ: DR. BYSTRAM-STRYJESKI, K R O K -P ASZK O W SK I, HERWIN - PITEK,
www.cbw.pl
KASPRZYCKI, BURHARDT -BUKACKI, KRUK - KRUSZEWSKI, W IENIAW A-DUG OSZOW SKI.

~7
 5

1 PRZEGLD I B R Y G A D Y W KTACH PRZEZ K O M EN D A N TA PISUDSKIEGO W TOW ARZYSTW IE PRZEDSTAWICIELI N. K. N.

CBW
2 O FICER O W IE I SZARE II B A TA LJO N U 1. P. P Z MJR. NORW IDEM -NEUGEBAUEREM NA C Z ELE.-3 OFICEROW IE I SZARE I BA-
TA L JO N U 1. P. P. Z KPT. KUB -B O JA R S K IM NA CZELE (PAD POD O W C Z W K IEM 24 STYC ZN IA 1915 R .).-4 POR. SAR M AT-
SZYSZOW SKI Z O N SA N ITA R JU SZK .-5 . SZKOA TELEFO N ICZNA I B R YGAD Y POD KTAMI.- 6 . GRUPA O FIC ER W Z KOM PAN JI
SAPERW I B RYGAD Y. O D LEWEJ: DBKOW SKI STEFAN, PITKOWSKI, W ARCHAOW SKI, M O D E , DBKOWSKI M IECZYSAW ,
www.cbw.pl
M IGR ODZKI, NEHRING I DR. RO H AN .
 R O Z D Z I A II
K A M P A N J A K A R P A C K A II B R Y G A D Y

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. C H O R MAREK Z C H O R G W I O FIAR O W AN PRZEZ W G R W .- 2 . TRANSPORT K O LEJO W Y PRZEZ WGRY. W YDAW ANIE O BIADU
P O D C ZAS P O S TO JU NA STACJI.-3 TRANSPORT R A N N YCH Z POD M O O TK O W A POD KONIGSFELDEM (KIRALYM EZO).-4. O D P O CZYN EK
3 -G O SZW ADRO NU NAD RZEK N A G Y -A G .
www.cbw.pl
29
 CBW
O D P O C Z Y N E K W C Z A S IE ZADYMKI NIENEJ.-2. BIWAK BAT A LJO N U FA BR YC EG O W RAFAJOW EJ -3. ODDZIA K O N N Y SOKOA" KRAKOW

www.cbw.pl
SKIEGO (ZAWIZEK P NIEJSZEGO 2. PUKU U AN W ).-4 PRZED PRZYSIG NA BO N IACH KRAKOWSKICH. GE. BACZYSKI ZE SZTABEM

10
 CBW
5. PRZEMOWA PREZYDENTA M. KRAKOW A DR. LEO
KOM EN D ANT L E G JO N W POLSKICH.
www.cbw.pl
PRZED PRZYSIG NA B O NIACH KRAKOW SKICH.- 6 . GEN. TRZASKA-DURSKI,

11
 CBW
1. IV B A TA LJO N 2. P P. NA P O Z YC JI W ZIELONEJ.-2. PPOR. WESOOWSKI. A D JU TA N T PUKOWY, I POR. WIMMER, KOM EN D ANT O DDZIAU
TE C H N IC Z N E G O 3. P. P., KTRY BRA UDZIA W BUDOW IE D RO GI LE G JO N W .-3 . NA PANTYRZE PO POLSKIEJ STRONIE. DRUGI Z LEWEJ POR.
INZ. SUZKIEWICZ, B U D O W N IC Z Y DROGI LE G JO N W , DALEJ GEN. DURSKI, KPT. ZAGRSKI, DR. STASZEWSKI, DZW ONKOW SKI I GRKA.

www.cbw.pl
 CBW
4. NA SZCZYCIE PANTYRU, POD KRZYEM PO S TA W IO N YM PRZEZ LEG JO N IS T W 3. P. P. (PADZIERNIK 1914 R .)-5 . ODDZIAY
2 P. P. W RAFAJOWEJ PRZED O D JA Z D EM POD M O L O TK W (23. X. 1914 R .)-6 . PLAC O PATR U N K O W Y NAD BYSTRZYC NA-
DW RNIASK W CZASIE BITWY POD M O LO TK O W E M (29. X. 1914 R .)-7 . SPALONY DW R W BERHOMET (N A W GRZECH).
www.cbw.pl
~13
 CBW
I. KPT. R O JA RANNY POD M O O TK O W E M W O TO C Z E N IU O FICER W IV B A TA LJO N U 2. P. P.-2. W ICZENIA Z PRZYDZIELONEMI WRESZCIE
II. BRYGADZIE KARABINAMI M ASZYNOW EM I.-3. TRANSPORT JUK \^ N A PANTYRZE.
www.cbw.pl
-1 4
 6

CBW
4. GRUPA O FICER W W ZIELONEJ. Z LEWEJ STOi PK. ZIELISKI, O B O K NA SIWYM K O N IU PPK. HALLER, DALEJ KPT. ZAGRSKI, POR.

www.cbw.pl
SZCZEPAN I T. D .-5 . O B Z O B O K KOLEJKI W RAFAJOW EJ.-6. CERKIEW W RAFAJOW EJ.

15
 CBW
1. MAY LEG JO N ISTA POD KRZYEM W KIRLIBABIE (B U K O W IN A )-2 . TERSOWANIE, TEREN WALKI W N O C Y Z 23/24 STYCZNIA 1915 R.
W RAFAJOW EJ.-3. NA P LA C W C E W ZIELON EJr4. K O M P AN JA HUCULSKA KPT. SZERAUCA W W O R O C H C IE .
www.cbw.pl
~16
 CBW
5. W ICZENIA SZKOY P O D C H O R Y C H W JABO N K O W IE (N A S K U ).-6 . ZGASZANIE SI O C H O TN IK W W BIURACH N. K. N.
W JABO N K O W IE.-7. STARE DZIAKA GRSKIE (T ZW. PIESKI"), PRZYDZIELONE II. BRYGADZIE.

www.cbw.pl
-1 7
 CBW
1. PATROL TELEFO N ICZNY NA NARTACH POD KIRLIBAB -2 . KORPUS OFICERSKI -3. P. P. W CZASIE P O S TO JU W KOOM YI Z K O M E N
DANTEM PUKU PPK. J. HALLEREM P O RO DKU.-3 . POGRZEB KPT. STRZELECKIEGO Z 2. P. P. POD KIRLIBAB (23. I. 1915 R.)-4. RTM.
HARASIM O W ICZ Z OFICERAMI ANDARMERJI. -5 . W ICZENIA Z ARMATKAMI GRSKIEMI W RAFAJOW EJ.

www.cbw.pl
10
 \

CBW
6. GEN. DURSKI NA SYLWESTRZE W KAWALERJI SZTABOW EJ W V U C Z K O M E Z O (31. XII 1914).-7. GRUPA O FICER W 3 P. P. W RAFAJLOWEJ.
8. BATALJO N FABR YCEG O W K O LU M N A C H K O M P A N IJN Y C H -9 . POGRZEB POLEGYCH (W GBI KS PANA).-10. ZWOKI P O LEGYCH W N O C
NEJ W ALCE.-11. TRUPY NA U LIC A C H RAFAJLOW EJ PO N O C N E J W ALCE 23 24. 1.1915 R.-12. TELEFONICI POD BORTNIKAMI.

www.cbw.pl
~19
 CBW
P O Z Y C JE POD BORTNIKAMI (9 110 M ARCA 1915 R.)
www.cbw.pl
-2 0
 R O Z D Z IA III
WALKI PO ZYCYJN E I BRYGADY NAD NID
I OFENSYWA LETNIA 1915 R. W KRLESTWIE

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. PPOR. W O JA K O W SK I Z K O M P A N J 1. P. P.-2. D W AJ POLEGLI: Z PRAWEJ PPOR LELUM-MARUSISKI, Z LEWEJ PPOR. HABER-MANSPERL.
3. PPOR. ARSKI-RADOSKI (POLEG) I PPOR. POMARANSKI STEFAN (B O R O W IC Z ).
www.cbw.pl
~2I
 CBW
1. D O W D C A 4. KOM PAN JI 5. P. P. PPOR. S TYK -STAC H IEW ICZ.-2. W ID O K Z N AD N ID Y .-3 PPOR. KOZOW SKI EUG EN JUSZ Z 1. P. P.
Z GRUPA LE G JO N IS T W .-4 . SANITARJUSZE Z DR. G O B E M .-5 . DZIAO 5. BATERJI.

www.cbw.pl
 7

CBW
www.cbw.pl
6. PRZEGLD KONI PRZEZ PPOR. WET. ZA G R O D ZK IEG O .-7. GRUPA O FIC ER W 5. P. P. O D LEW EJ: PLUT. RUSIN WADYSAW, PPOR. ROWECKI
STEFAN, PPOR. STYK-STACH IEW ICZ W ACAW , PPOR. PANDOR-FURGALSKI TEO D O R .

,23
 CBW
1. GRUPA O FIC ER W VI B A O N U , PORODKU, POR. PKSZYC-GRUDZISKI, O B O K , N A PRAWO, POR LIS-KULA LEOPOLD -2 . OFICERSKA
DRUYNA PIKI N O N E J W MIERZWINIE.-3. SZTAB I. BRYGADY: PPOR. FUKSIEWICZ, PPOR. SULISTROWSKI, PK. SO SNKOW SKI, MJR
TR O JAN O W SKI I KPT. PISKOR.

www.cbw.pl
-2 4
 CBW
4 KUNIA P O LO W A W MIERZWINIE. - 5 . PPOR. HOZER KAZIMIERZ I POR. DB-BIERNACKI STEFAN. - 6 . POR. SAWICKI I PPOR. BORT-
NOW SKI WADYSAW. - 7. POR. ZOSIK-TESSARO WADYSAW, KPT. HERWIN-PITEK KAZIMIERZ
W ACAW .
www.cbw.pl
KPT. SCAEVO LA-W IECZOR KIEW ICZ

25
 CBW
1 IMIENINY KOM EN D ANTA J ZEFA PISUDSKIEGO DN. 19 M ARCA 1915 R. N AD N ID .-2
ODDZIAU W Y W IA D O W C Z E G O .-3 . MJR. RYDZ-MIGY W MIERZWINIE.
www.cbw.pl
RTM. W IATOPEK-JAW OROW SKl, KOM EN D ANT

-.26
 CBW
PRZEMARSZ ARTYLERJI W LUBELSKIEM.

www.cbw.pl
-2 7
 CBW
1. O FICER OW IE U A N W B ELIN Y.-2. NA KWATERZE.3. DR. PIESTRZYSKI. KPT.. BERBECKI, POR. FEREK-BESZYSKI I PPOR IWANICKI
4. SALWA H O N O R O W A NA POGRZEBIE U A N A- 5. U G R O B U KOLEGI- 6 . ZWOKI U A N W BELINY, P O LEG YCH POD BIDZINAMI 24. VI. 1915 R.

www.cbw.pl
28
 CBW
7 KPT TADEUSZ ZBIGNIEW -KASPRZYCKI.-8 Z D O B Y TA REDUTA ROSYJSKA POD O AR O W EM (30. VI. 1915 R.)-9. O FICER OW IE 5 P. P. PRZED
DWORKIEM W KO N AR ACh- 1 0. ZAKADANIE PRZESZKD POD K O N ARAMI.-11. O K O P Y POD K O N A R AM I-12. KPT. SAW-ZWIERZYNSKIZ OFICERAMI.

www.cbw.pl
-2 9
 CBW
1 KPT. HERWIN-PITEK POLEGY POD KOZINKIEM 21. V. 1915 R.-2. KPT. PKSZYC-GRUDZISKI POLEGY 3 VI. 1915 R. POD M OD LIBO RZYCAM I
K O O ERNIK.-3. PPOR. ZOM -LANGNER.

www.cbw.pl
-3 0
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1 POR. BOLESAW W IE N IA W A -D U G O S Z O W SK I.-2. MJR. O TTO K A R BRZOZA-BRZEZINA-3 . KPT. DR. STANISAW ROUPPERT, LEKARZ 1 P. P.

www.cbw.pl
4. KPT. MARCELI NIADOW SKI.-5. DR. SAW OJ-SKADKOW SKI, LEKARZ 5 P. P.-6. POR. K O R D JAN -ZA M O R S K I.-7. DR M ARCIN W O YC ZYN SK I.

~32
 CBW
8. POR CZESAW JAR N U SZK IEW ICZ.-9. K O SM A LENCZOW SKI, KAPELAN I. B R YGADY.-10. POR. ALEKSANDER JERZY NARBUTT-UCZYSKI.
11. POR. JA N U S Z G U C H O W SK I.-1 2. POR. M IKOAJ SARMAT-SZYSZOW SKI, POLEGY POD G AR B O W IC A M I (O B O K KOZINKA) 18. V. 1915 R.

www.cbw.pl
-3 3
 P rzepir w
wostw T S w o jk w Kozinek

Konaru Las konarski Konary

ie
w
G ro c h o lice dwr

CBW
1. ZD JCIE Z BALO N U, Z W Y S O K O C I 1350 M., O K O L IC PRZEPIROWA (WALKI W M A JU 1915 R.).-2. GRUPA O FICER W : M ORACZEW SKI
LITW INOW ICZ, ZAMORSKI, D OBRO DZICKI, WITALSKI, KLEMENSIEWICZ.-3. LAZARET P O LO W Y POD URZEDOW EM (LIPIEC 1915 R.).

www.cbw.pl
 CBW
4 KUFERKOPOLIS" ZIEMIANKA KO M EN D Y I B R YGAD Y W BITWIE POD W Y N IC (FAB R YCY I DR. ROUPPERT).-5. SIER. SOCHA-LIPISKI
Z PLUTONEM 5 P. P.-6. TRANSPORT R A N N Y C H POD U R ZD O W EM .-7. PPOR. PROFIC STANISAW W GR ON IE LEG JO N IS T W .

www.cbw.pl
-3 5
 CBW
1 ARTYLERJA W MARSZU POD K O N AR A M I.-2. PRZEMARSZ P IEC H O TY PRZEZ BRONISAW W 11. VIII. 1915 R.-3. PRZEJCIE PRZEZ RZEK
KRZN.-4. W A C H M . ORLCKI-WIDERSKI PROWADZI O C H O T N IK W D O KAWALERJI (D B R O W IC A 1. VIII. 1915 R ).

www.cbw.pl
_36
 CBW
5. SZPIEG Z KIELC POW IESZO N Y

www.cbw.pl
POD KONARAM I.- 6 . NA ZG LIS Z C ZA C H S P A LO N EG O U RZDO W A. 7. RTM. BELINA ZE SZTABEM.

-3 7
 CBW
SZTAB I BR YG AD Y PRZECHODZI PRZEZ M O S T N A B U G U 19. VIII. 1915 R.

www.cbw.pl
-3 0
 R O Z D Z I A IV
PIERWSZE WALKI IV P. P.

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. PRZEGLD B A TA LJO N U U Z U P EN IA J C EG O PRZEZ KAPITANA GALIC W BYSTR ZYCY NA LSKU.-2. PPK. W ADYSAW SIKORSKI
Z OFICERAMI DEPARTAMENTU W O JS K O W E G O N K N .-3 . D O M REKON W ALESCEN T W W KAMISKU POD PIO TRKO W EM -4 . PRZEMARSZ
4 P. P.-5. KPT. G A LICA Z OFICERAMI W R O Z P R Z Y -6. Z JA ZD LEKARZY LEG J O N O W Y C H W OHISKU Z PPK. DR. ROGALSKIM N A CZELE.

www.cbw.pl
~39
 CBW
1 GRUPA ARTYLERZYSTW W B U JN A C H P OD PIOTRKOW EM W R O C Z N IC P OW STAN IA A R TYLER JI-2. PK. GRZESICKI, KO M EN D A N T
Ili B R YG AD Y L. P -3 . PPOR. UAWSKI JERZY, AR CH IW AR JU SZ K O M EN D Y L E G JO N W POLSKICH.
www.cbw.pl
40
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1 GRUPA O FIC ER W 6 P. P. PRZED WYMARSZEM NA FRONT Z M J. RYLSKIM N A C Z ELE.-2 . MSZ P O LO W A W PIOTRKOWIE Z O KA ZJI
O D JA Z D U 4. P. P. N A FRONT 15. VII. 1915 R.-3. DEFILADA 4. P. P. Z C H O R G W I .-4 . PLK. ZIELISKI, K O M EN D A N T GRUPY, U D A JE SI
N A M IEJSCE DEFILADY.-5. 4 P. P. N A PLACU PRZED MSZ.

www.cbw.pl
~42
 CBW
6. DEFILADA 6 P. P. W P IO TR K O W IE .-7 . DEFILADA 6. SZW AD R O N U U A N W .-8 . W Y JA Z D N A FR O N T.-9 . 1. D Y W IZ JO N ARTYLERJI
PRZED O D JA ZD EM N A F R O N T.-10. PRZEJCIE 4 P. P. PRZEZ WIS, KPT. SZERAUC NA CZELE. 11. J E C Y R O S Y JS C Y POD KIESZ-
K W K .-1 2 . Z D O B Y TE O K O P Y ROSYJSKIE PO D JASTKOW EM .

www.cbw.pl
~43
 CBW
1. PRZEMARSZ P IEC H O TY PRZEZ JA S TK W 5. VIII. 1915 R.-2. W SPALO N YM O S Z CZEP A LIN IE-3. G R O B Y W B O R Z E C H O W IE -4 . PRZEMARSZ
ARTYLERJI, RUDA ZA YSOBYKAM I, 7. VIII. 1915 R.

www.cbw.pl
^44
 CBW
5. O D P O C Z Y N E K POD JA S TK O W E M .-6 . TRUPY ROSYJSKIE PO N O C N E J W ALCE W M AJD AN IE B O R ZEC H O W S K IM .-7 . NATARCIE 4 P. P.
POD JASTK O W EM (WALKI 31. VII. 3. VIII. 1915 R).

www.cbw.pl
-4 5
 CBW
1. NA Z G L IS Z C Z A C H SP A LO N YC H PRZEZ K O Z A K W SADYB
N A S TA N O W ISK A C H 4-TEJ BATERJI POD P O N SZO W IC A M I.
www.cbw.pl
W LUBELSKIEM.- 2 . LE G JO N I C I W LUBLINIE.- 3 . GEN. DURSKI
 CBW
4. ZW OKI PO LEG YC H C ZW A R TA K W P O D JASTK O W EM .-5. W Z B U R Z O N Y C H FO R TA CH B R ZE CIA .-6. PRZEJCIE 4. P. P. PRZEZ B UG .
7. W Y G N A N A PRZEZ MOSKALI L U D N O W R A C A D O S W O IC H SIEDZIB.

www.cbw.pl
 CBW
DO YW IAN IE U B O G IC H DZIECI W KAMISKU.

www.cbw.pl
48
 ROZDZIA V
KAMPANJA BESARABSKO-BUKOWISKA
II BRYGADY

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. D EK O R A C JA U AN W 2 SZW AD RO N U PRZEZ PK. ZIELISKIEGO. - 2 . MALARZ SZCZYGLISKI JA K O UAN 2 SZW ADRONU.
3. III. PLUTON 2 SZW AD RO N U N A KW ATERACH W K O R O L W C E. - 4 . G R O B Y P O LEG YC H POD ROKITN U A N W 2 SZW AD R O N U NA
C M ENTARZU W RARACZY. - 5 . PK. KUTTNER K O M EN D AN T II. B R YGAD Y L. P. ZE SZTABEM W RARACZY. - 6. POEGN AN IE O D C H O
D Z C E G O Z II. BRYGAD Y PK. ZIELISKIEGO.

www.cbw.pl
~49
 CBW
1. MJR. HENRYK MINKIEWICZ KO M EN D A N T 3 P. P. L. P. W O K O P A C H POD RARACZ. - 2. KRYTE O K O P Y 3 P. P. - 3. C H O R Y TADEUSZ
PARAFISKI. - 4 . C H O R . JANO W SK I, ARTYSTA MALARZ. - 5 . POR. DR. EU G EN JU S Z PAWLAS.
www.cbw.pl
50
 CBW
6. PPOR. M ACIEJ BARDEL. - 7. PPOR. B O G U SA W SZUL, PIENIARZ II. BR YG AD Y. - 8. UAN 2 SZW A D R O N U
9. MJR. N OR W ID-NEUGEBAUER I KPT. ZALESKI W O K O P A C H 3 P. P. P OD RARACZ.

www.cbw.pl
BOLESAW WIDZISKI.

5 1
 V

CBW
1. W O K O P A C H 3 P. P.: SANITARJUSZKA O L G A G N A TO W IC Z , PPOR. C Z U M A C H O R JAKLICZ. - 2. W ZIEM IANCE: POR. UKOSKI,
C H O R . BITTNER, C H O R . KULCZYSKI I C H O R . SAN. BOBAK. - 3. OFICEROW IE 2 P. P. C H O R . ZATOKAL, C H O R . KRL, POR. SMORAWISKI
I PPOR. G O TU R -M U G G E N S C H N A B E L. - 4 . C H O R . MIERZWISKI, PPOR. SERW ACZYSKI, POR. STOEK I POR. DR STEFANOWSKI. - 5. C H O R .
BURSA, PPOR. WYSPIASKI, C H O R . SA K O W IC Z I POR. TR O JA N O W SK I.

www.cbw.pl
~52
 CBW
6. C H O R . PASTUSZENKO, C H O R SENDOREK, POR. DR. G O N D E K I POR. GN IA D Y. - 7 . GRUPA L E G JO N IS T W 8 KOMP. 3 P.P. - 8 . O FIC E
ROWIE 111/3 P. P. Z MJR. MINKIEWICZEM I KPT. CZECHN-TAR KOW SKIM . - 9 . GRUPA O FIC ER W III/2 P. P - 1 0 . W ZIEMIANCE PPK. JA N U -
SZAJTISA. -1 1 . POGRZEB P O LEG YCH LE G JO N IS T W W RARANCZY. - 1 2 . M UZYK A W O K O P A C H .

www.cbw.pl
- 53
 CBW
1. W CZASIE TRANSPORTU II. BR YG A D Y Z B U K O W IN Y NA W O Y . PPOR. SZUL Z LEG JO N ISTAM I SWEJ KOM PANJI. - 2
DZIEKANOWSKI. - 3 . PPOR W ADYSAW CZAPLISKI. - 4 . C H O R . RUDOLF BRANDYS.

www.cbw.pl
POR KAROL

~54
 CBW
5. KPT. KAROL UDAOW SKI, KMDT. III/3 P P. - 6. RTM. ZBIGNIEW D U N IN -W SO W IC Z, KMDT. 2 S ZW AD R O N U U A N W ,
ROKITN 13. VI. 1915 R. - 7 . PPK. M ARJAN JAN U SZA JTIS, KMDT. 2 P. P. L. P.

www.cbw.pl
POLEG POD

5 5
CBW
www.cbw.pl
 R O Z D Z I A VI
KAMPANJA JESIENNA 1915 R. NA WOYNIU

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
KOM ENDA 4 P. P. 1.

www.cbw.pl
P. W M IELNICY POD ZA M CZYSKIEM W CZASIE WALK POD HULEW ICZAMI.

5 7
 CBW
1. MARSZ 4 P. P. POD K O W E L - 2. W EJCIE "Z U C H O W A T Y C H " 5 P. P. D O KOW LA (6. IX. 1915 R.)- - 3. ZBIRKA B A TA LJO N U WARSZAW
SKIEGO W KOPYOW IE (29. VIII. 1915 R.). - 4. PRZEMARSZ ARTYLERJI K O O D W O R C A K O L E JO W E G O W KOW LU

www.cbw.pl
~58
 CBW
5 - OFICEROW IE SZTABU I. B R Y G A D Y .- 6 . KWATERA KO M EN D A N TA W K O B C Z A C H NAD
I. BRYGAD Y Z ONIERZEM Z PLU TO N U SZTA B O W EG O .

www.cbw.pl
STYREM. - 7 M ARJAN DBROWSKI, KRONIKARZ

~59
 CBW
1. KASZTANKA, U LU B IO N Y K O K O M EN D AN TA. - 2. RO D ZIN A W IENIACZA NA W O YN IU . - 3. IZBA C H O R Y C H W KO KACH NAD STY
REM. - 4. PRZEMARSZ U A N W PRZEZ WIE. - 5. PUNKT O PA TR U N K O W Y. - 6. KPR. LU S A R K O -C ZA R N O TA Z 1 P. U. - 7. GRUPA UAN W .

www.cbw.pl
- 60
 CBW
8. ULANI N A P O Z Y C JA C H P IE C H O TY .- 9 . SZPITAL P O LO W Y I. B R Y G A D Y .- 1 0 . RANNI P OD S TO B Y C H W Z 1 P. U L W SZPITALU P O L O
W Y M W K O W L U .-1 1 . POSIEK K O M EN D A N TA W C H A C IE W OYSKIEJ. - 1 2 . J E C Y ZABRANI PRZEZ 4 P. P. P OD KOSZYSZCZAM l.

www.cbw.pl
6 1
 1

CBW
1. PUK! PUK! D O O KIENKA! N IEC H A J O TW O R Z Y PANIENKA! - 2. POR. MOT-FIJAKOW SKI. 3. PPOR. Z Y G M U N T WENDA. - 4. ONIERZ
Z P LU TO N U S Z TA B O W E G O I. BRYGADY.

www.cbw.pl
~62
 CBW
5. W SPLNY G R B POLEGY C H POD JA B O N K 21. X. 1915 R. (POW IAT UCKI). - 6. PPOR. 4 P. P. KNIA TC Z A -K O N D Y C K I, POLEGY
POD HULEWICZAMI. - 7. PPOR DR. TO M A S Z KRZYSKI, A D JU TA N T 2 P. P.
www.cbw.pl
6 3
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. MJR. W ITOLD RYLSKI, PIERWSZY K O M EN D A N T 6 P. P. L. P. - 2. KS. STANISLAW GILEWICZ, KAPELAN 6 P. P. - 3. CM EN TAR Z PO LEG YC H
PO D KUKLAMI (23. X. 1915 R.).

www.cbw.pl
66
 CBW
4. G R B C H O R . PRUSZYSKIEGO I U A N W Z 6 SZW AD R O N U P O LEG YC H POD KUN SKOJE. - 5. PPOR M AK O W SKI Z GRUP LE G JO -
N ISTW 4 P . P . W H O U B A C H . - 6. TELEFONICI Z 3 P . P . NA POLSKIEJ G RZE. - 7. KRAJOBRAZ W OYSKI. BAGNISTE LASY N AD STYREM.

www.cbw.pl
~67
 CBW
1 LINJA B O J O W A 3 P. P. N A POLSKIEJ G R Z E ( 4 - 5 . XI. 1915 R.). - 2. KWATERA K O M EN D Y L E G JO N W W W O C Z E C K U (LISTOPAD
1915 R ) - 3 . KPT. ZAG RSKI ROZM AW IA Z JE C A M I W W O C Z E C K U . - 4. PRZYBYCIE 4. P. P. D O W O C Z E C K A (R O JA , DURSKI, KU TTNER).
5 OFICER 3 P. P. SKADA RAPORT PK. SOSN KOW SKIEM U. - 6. MSZA P O LO W A N A CM EN TAR ZU W W O C ZE C K U .

www.cbw.pl
. .6 8
 CBW
7. B U D O W A D R O GI NA G AR B ACH U . - 8 W O K O P A C H 3 P. P. NA POLSKIEJ GRZE. - 9. O D D ZIA TE C H N IC Z N Y 3 P. P. (C H O R . M O R A W
SKI) PRZY BUDOW IE D RO GI NA P O Z Y C J E -- 10. C Z U JK A PRZED P O Z Y C JA M I III/4 P. P. POD O P T O W .-1 1 . KOZY HISZPASKIE POD
W IE S IO U C H .- 1 2 . KS. BISKUP BANDURSKI W KOM ENDZIE L E G JO N W W LE G JO N O W IE (WITA B O E G O NARODZENIA 1915 R.).

www.cbw.pl
~69
 1

CBW
1 PPOR AJDUKIEW iCZ Z O DDZIAEM K. M. NR. 1 - 4 P. P. - 2. KPT. Z A J C JZEF, KMDT. I/3 P. P. - 3. KPT. Z Y G M U N T C ZEC H N A -TA R -
KOWSKI, KMDT. I/3 P. P. POLEGY NA POLSKIEJ GRZE. - 4. C H O R . K O N S TA N TY MAJEWSK|, POLEGY NA POLSKIEJ G R ZE (4. XI. 1915 R.).

www.cbw.pl
~70
 CBW
5. PPOR. SZALITT Z 2 P. P., POLEGY POD BIELGOWEM. - 6. POR. JA N YSEK. KMDT. KOMP. LSKIEJ - 7. P CH O R . A N TO N I LEJCZAK
Z 3 P. P., POLEGY N A POLSKIEJ GRZE.

www.cbw.pl
~71
 CBW
SZOPKA W O K O P A C H 3 P. P. P OD POLSK G R .
www.cbw.pl
~72
 R O Z D Z I A I'II
WALKI PO ZYCYJN E NAD STYREM I ODWRT

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
CM ENTARZ W W O C Z E C K U .

www.cbw.pl
~73
 CBW
1. KUCH N IE TA B O R W 3 P. P. W SMOLARNI. - 2. W REZERWIE 2 P. P. L. P. - 3. KANCELARJA A D M IN ISTR A CYJN A W LEG JO N O W IE.
4. PRZEMWIENIE KS. BISKUPA BANDURSKIEGO N A POGRZEBIE LEG JO N IS TY TR O JA N O W S K IE G O . - 5. BOE DRZEWKO W ZIEM IANCE
2 P. P. - 6. GW IAZDKA W 1 P. P. W KARASINIE.

www.cbw.pl
~74
 CBW
1. KSIGA PAMITKOW A O FIAR O W AN A K O M EN D A N TO W I PRZEZ 1 P. P. W DN. 19. III. 1916 R. - 2. ZIEMIANKA OFICERSKA W 1 P. P.
W KARASINIE. - 3. KS. CIEPICHA UDZIELA K O M U N JI W. L E G JO N IS TO M 1 P. P. - 4. N AU K A TERENOZNAW STW A. - 5. ZIEMIANKI W KARA-
SINIE. - 6. B U D O W A ZIEMIANKI PRZEZ PLUTON PPOR. M A ZU R A -B O C H EN K A .

www.cbw.pl
 CBW
1. K O M EN D A N T W KARASINIE. - 2. W ICZEN IA
W YRUSZA N A W ICZEN IA.

www.cbw.pl
1 P. U A N W . - 3. DRUYNA PIKI N O N E J 1 P. U. - 4. 1 P U. NA CZELE Z BELIN

_76
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. ORZEEK STRZELECKI Z DRZEWA. - 2. POR K O N IEC Z N Y , TW R C A STATUETKI O FIAR O W AN EJ K O M EN D A N TO W I NA IMIENINY PRZEZ
5 P. P. O B O K LEG JO N ISTA , KTRY POSUY ZA M ODEL. O B A J ZGINLI P O D K O S TJU C H N W K . - 3. S TA C JA TELEFO N ICZNA W ZIE-
M IAN CE W 2 P. P. - 4. C H O R . -ANDARMERJI BRONISAW WITECKI.

www.cbw.pl
^78
 CBW
5. PPOR. STEFAN IW ANOW SKI Z KMDY II. BRYGADY. - 6. PPOR. K O N STA N TY A B A M O W IC Z Z 1 P. U L - 7. GRUPA L E G JO N IS T W
4 KOMP. 5 P. P. Z M. SULKIEWICZEM P OD K O S TJU C H N W K . - 8. W C H M . JA N NOW ISKI. - 9. R W C ZN IK O W Y D O PLACWKI
PRZED 111/3 P. P.
www.cbw.pl
7 9
 CBW
1. POR. K O R D JA N ZAMORSKI, A D JU TA N T 1 P. P. MALUJE. - 2. LEG JO N I C I Z O DD ZIAU K. M. VI B A TA LJO N U . - 3. C H O R . UECKI
Z O D D Z. C Z N O C I KM D Y II. BRYGADY. - 4. GRUPA O FIC ER W III/2 P. P. - 5. O DD ZIA K. M. NR. 1 - 3 P. P. - 6. W ICONE
W O D D ZIA A C H I. B R Y G A D Y S T O J C Y C H W REZERWIE.
www.cbw.pl
 CBW
7. KMDT II. B R Y G A D Y PK. FERDYNAND KOTTNER - 8. GRUPA LE G JO N IS T W Z TAB O R U B O J O W E G O 5 P. P. Z PPOR. IWANICKIM
W LESZNIEWCE. - 9. B U D O W A O K O P W W 2 P . P . - 1 0 . W ICZEN IA W STRZELANIU GRANATAM I KARABINOWEMI. - 11. ARMATKA 37 M/M
N A S TA N O W IS K U .- 1 2 . M IO T A C Z G R A N A T W .

www.cbw.pl
... ____
 CBW
1. BARJERY DREWNIANE NA P O Z Y C JA C H 2 P. P. PO D K O S TJU C H N W K . - 2. N A B O E S TW O W KAPLICZCE W LASKU POLSKIM ZA
FRONTEM 3 P. P. - 3. K O M EN D A N T III/3 P. P. POR. M ICHA ZABDYR Z A D JU TA N TEM C H O R . LAUEREM.

www.cbw.pl
~82
 CBW
4. FLANKO W Y O K O P 1/3 P. P. - 5. POGRZEB P O LEG YC H NA O D C IN K U 1/3 P. P. (14. II. 1916 R.). - 6. O K O P Y II/3 P. P. POD POLSK
G R (STAN P O C Z TK O W Y ).
www.cbw.pl
~B3
 CBW
1. G EN . PUCHALSKI, K O M EN D A N T L E G JO N W POLSKICH. - 2. KPT. DR. A N TO N I STEFANOWSKI, LEKARZ PUKOW Y 2 P. P. - 3. KPT. B O -
C ZA -U ZD O W SK I, KMDT. 1 KOMP. 4 P. P. - 4. MJR. W ODZIMIERZ MYSKI, KMDT. B A O N U W 2 P. P. - 5. POR. HIERONIM PRZEPILISKI Z 3 P. P.

www.cbw.pl
~84
 CBW
6. PPOR. STEFAN WIERTNIAK Z 3. P. P. - 7. POR. M IECZYSAW W ICKOW SKI Z 4 P. P. _ 8. PPOR. STANISAW PROFIC Z 3 P. P. - 9. CHOR.
EU G EN JU S Z Q UIRINI Z 3 P. P . - 1 0 . PPOR. JZEF PAPE. - 1 1 . C H O R . W IN C EN TY LITW INOW ICZ. - 12. PPOR. KAZIMIERZ MAKOWSKI,
www.cbw.pl
.85
 CBW
1. ZJA ZD RADY P UKO W NIKW W LEG JO N O W IE . - 2. W ICO N E W 5 P. P. W LESZNIEWCE. - 3. GRUPA O FIC ER W 3 P. P, W LASKU
POLSKIM. - 4. M IO TA C Z M IN N A STANOW ISKU.
www.cbw.pl
 CBW
5. KMDT. 3 P. P. PPK. MINKIEWICZ Z GRUP O FICER W . - 6. PRZED KWATER CKM . POD O P TO W
SZAFRANOWSKI, D O R O B C ZY SK I. FELSZTYN).

www.cbw.pl
(KS. CIEPICHA, POLNIASZEK,

~87
 CBW
1. KS. BISKUP BANDURSKI ZW IEDZA KWATERY 3 P. P. W KARASINIE. - 2. GRUPA O FIC ER W
3. O FICER OW IE 4 BATERJI (SCHTZEL, TRZASKO-DURSKI, KNSTLER I KOWALSKI).

www.cbw.pl
ARTYLERJI Z MJR. BRZOZ-BRZEZIN.

- 88
 CBW
4. DR. PAWLAS, LEKARZ 111/3 P. P. ZE SW YM PERSONELEM SANITARNYM . - 5. N A B O E S TW O W KARASINIE. - 6. NA STANO W ISKU 1 BA-
TERJI POR. BOLDA. - 7. K O M EN D A N T PISUDSKI I PUKOWNIK R O JA P O D C ZA S Z A W O D W PIKI N O N E J N A WICIE PUKOWEM 4 P.P.
www.cbw.pl
~89
 CBW
1. K O M E N D A N T WITA SI Z PK. ZIELISKIM NA WICIE 4 P. P. - 2. N A STA N O W ISK U 4 BATERJI. - 3. N A O D C IN K U II/4 P. P. POD
O P T O W .- 4 . ZAKADANIE MIN PRZY PRZESZKODACH. - 5. K O M EN D A I/6 P. P. - 6. KPT. ZULAUF I BRACIA SIKO RSCY W ZIEMIANCE.
www.cbw.pl
-9 0
 CBW
7. PPOR. PYTEL, C H O R . BENEDYKT I PPOR. W ICKOW SKI ERWIN W ZIEMIANCE. - 8. 7 KOMP. 4 P P Z POR
4 P. P. Z POR. H O S Z O W S K IM .- 1 0 . 1 KOM P. 4 P. P. Z POR. M. W ICKOW SKIM.

www.cbw.pl
PIERACKIM - 9 3 KOMP
 CBW
1. O FICER O W IE III/4 P. P. Z KPT. SZERAUCEM. - 2. O FICER OW IE I/4 P. P. Z MJR. G A LIC. - 3. O FICER OW IE II/4 P. P. Z KPT. SIKORSKIM FR.
4. G E N . PUCHALSKI O D D A JE STRZA N A STRZELNICY 4 P. P. - 5. PK. R O JA Z OFICERAMI PRZED SW ZIEMIANK W R O JO W EM
O S IE D L U .- 6 . PK. R O JA D EKOR UJE LE G JO N IS T W . - 7. DEFILADA C ZW A R TA K W PO NABOESTW IE W R O C Z N IC POW STANIA PUKU.
www.cbw.pl
~92
 CBW
8. STRA PRZY GR OBIE W IE LK A N O C N Y M W KAPLICY C ZW AR TAK W . - 9. KAPLICZKA C Z W A R TA K W W R O JO W E M OSIEDLU. - 10. N A J
M O D S ZY CZW ARTAK W R O ZM O W IE Z S C H W Y TA N Y M M AYM KOZAKIEM . - 11. POGRZEB ROS. POD O FICER A-PASTUN A Z A B ITE G O NA
P L A C W C E 4 P. P . - 1 2 . C Z U JK A N A O D C IN K U I/4 P. P-

www.cbw.pl
~93
 1

CBW
1. KS. BISKUP BANDURSKI W YG A SZA KAZANIE N A WICIE C Z W A R TA K W . - 2. POR. BARTEL DE W EYDENTAL (PSEUD. B O R U CK I).
3. SPOW IED W IE LK A N O C N A .

www.cbw.pl
-9 4
 CBW
4. C H O R . J ZEF EN GLICH T, PIENIARZ II. BRYG AD Y. - 5. C H O R . PAWE BARYS Z 3 P. P. POLEGY P OD TUM AN EM
16. VI. 1916 R. - 6 . POR. ARSKI-RADOSKI. - 7. MAY LE G JO N IS TA Z JE CEM .
www.cbw.pl
(G R UZIATYN EM )

9 5
 CBW
1. D R U G A RADA PUKO W NIK W N A P O Z Y C JA C H 4 P. P. POD O P TO W . - 2. D EK O R A C JA PPOR. B O R U C K IE G O I 25 U A N W Z 2 P. U.
P R Z E Z R T M . O S T O J -Z A G R S K IE G O W C Z E W L U . - 3 P L U T O N PPOR. JA R O SA W A SZAFRANA Z 1 P. P. - 4. KLEMENSIEWICZ, G ALICA IG

www.cbw.pl
.
P
4
E
C


A
N
D

W

~96
 CBW
5. PO EGN AN IE O D C H O D Z C E G O Z KMDY LEG. G E N . TRZASKI-DURSKIEGO. - 6. O D JA Z D GEN. TRZASKI-DURSKIEGO. - 7. GRUPA
L E G JO N IS T W Z B A TA LJO N U U ZU P EN IA J C EG O W K O Z IEN IC A C H . - 8. ZABAW A C ZW AR TAK W . LE G JO N I C I PRZEBRANI ZA KOBIETY.
9. D RUYNA PIKARSKA 4 P. P.

www.cbw.pl
9 7
 CBW
PRZED WYMARSZEM 2 P. U. Z W OCZECKA D O CZEWLA.

www.cbw.pl
9 8
 CBW
R N E R O D ZAJE P O C IS K W R O SYJSKICH .

www.cbw.pl
 CBW
/-MCMTAP 7 w W O C Z E C K U G R O B Y KPT TARKOW SKIEGO POR. YSKA, C H O R . M AJEW SKIEGO, PCHOR. LEJCZAKA I LEG JO N IS T W
I/ 3 P. P. POLEGYCH W DNIU 4/XI. 1915 R. NA POLSKIEJ G RZE. - 2. POW ICENIE k w a t e r y k o m e n d y III. b r y g a d y - N O W E KUKLE.
3. MINY SYSTEMU LEG JO N ISTY ZOSSLA.

www.cbw.pl
1 0 0
 CBW
4. KPT. JAKUBOW SKI, KMDT. B A TA LIO N U 6 P. P. Z AD JUTANTEM . - 5. PPK. NORW ID-NEUGEBAUER, KMDT. 6 P. P. ZE SZTABEM.
6. GRUPA O FIC ER W Z I B A TA LJO N U 6 P. P. - 7. PO O DPAR CIU ATAKU RO SJAN NA O D C IN K U 4 P. P. - 8. KMDT. III. BRYGAD Y PK.
GRZESICKI W ROZM OW IE Z PK. R O J . - 9. NAJM ODSI LEG JO N IC I PILNUJ JE C W .
www.cbw.pl
 CBW
1. K O M P AN JA POR ROCKEM ANA Z 6 P. P. - 2. KMDT. B A TA LJO N U 6. P. P. POR. GIGIEL Z A D JU TA N TEM PPOR. WITALSKIM ST. - 3. K O M -
P ANJA 6 P. P. - 4. PPOR. RZEDNICKI-MAZOW IECKI Z Y G M U N T Z 6 P. P. POLEGY N A W O YN IU .

www.cbw.pl
~1 02
 CBW
5. OFICEROW IE II/6 P. P. - 6. REFLEKTORY NAD STYREM. -
L E G JO N W W LEG JO N O W IE .

www.cbw.pl
7. WILLA .SZRAPNEL' W Y B U D O W A N A PRZEZ KOMP. TE C H N IC Z N KMDY

1 0 3
 CBW
1. W IZYTA AUSTR. MINISTRA W O JN Y G E O R G IE G O W L E G JO N A C H . - 2 . GRUPA O FIC ER W 6 P. P. - 3 . GRUPA O FIC ER W 6 P. P. - 4. DE
K O R A C JA L E G JO N IS T W 6 P. P. FRZEZ KMDTA PUKU PPK. NORW IDA. - 5. KOM EN DA 6 P. P. - W GBI A D JU TA N T POR. DR. JAKUBSKI.
6. OFICEROW IE III/6 P. P.

www.cbw.pl
 CBW
7 W SZKOLE C H O R Y C H W LEG JO N O W IE. - 8. WILLA .ZA K O PIAN KA ' W LEG JO N O W IE. - 9. U C Z E S TN IC Y PIERWSZEGO KURSU
SZKOY C H O R Y C H . - 10. BUDYNEK SZKOY C H O R Y C H . - 1 1 . JE C Y PRZED KMD L E G JO N W W LEG JO N O W IE. - 12. PRZEGLD
B A TA LJO N U U ZU P EN IA J C EG O PRZEZ GEN. PUCHALSKIEGO.

www.cbw.pl
105
 CBW
1. C H O R . J ZEF M CZKA. - 2 . C H O R . WADYSAW ORKAN. - 3. KPT. ADAM KOSSAKOW SKI. - 4. KPT. RUTKOWSKI KMDT. B A T A U O N U
ETAPO W EGO , KMDY LE G JO N W .

www.cbw.pl
~106
 CBW
5. KS. KAPELAN USZCZKI. -

www.cbw.pl
6. KS. PANA I KS. CIEPICHA. - 7. OKOPY RYGLOWE 6 P. P. POD OPTOW.

~107
CBW
www.cbw.pl
 CBW
4. K O M EN D ANT W O K O P A C H REZERW OW YCH - 5 ARMATA NA P O Z Y C JA C H PIEC H O TY W PIERWSZEJ LINJI. - 6. KAPLICZKA W LEG JO N O W IE.

www.cbw.pl
- 109
 CBW
1. PR ACO W N IA D EN TYS TY C Z N A W DYW. ZAKADZIE SANITARNYM W W O C Z E C K U - 2. ZEBRANIE LEKARZY II. BRYGAD Y Z PPK. DR.
ROGALSKIM NA CZELE. - 3. GRUPA PO D O FICER W 5 P. P W LASKU POLSKIM, (SIER. SOCHA-LIPISKI, SIER. BURSKI-GOLDENBERG,
I KPR. PFEIFFER). - 4. W W A G O N IK U KOLEJKI K O N N EJ W DRODZE D O KARASINA. - 5. D RUYNA PIKARSKA W LEG JO N O W IE.

www.cbw.pl
-110
 CBW
6. SZCZEPIENIE W DYW. ZAKADZIE SANITARNYM. W GBI KPT. DR. BOL. KOROLEW ICZ. - 7. PLACW KA 1 P. P. W LESIE POD O PTO W .
(POR. WIELKOPOLANIN PPOR. MAJEWSKI). - 8. C H R 1 P. P - 9. SIERZ. BERNADZKI PRZY ROS. K. M. - 10. PPOR. EMIL KALISKI Z 1 P. P.
11. EKSPORTACJA ZW OK DR REICHA Z CM ENTARZA W LASKU POLSKIM D O GALICJI. - 12. PPOR. KOZICKI STANISAW Z KPR. EM. Q UIRINIM.

www.cbw.pl
- 111
 CBW
1. K OM EN D A KOM PANJI SKAUTO W EJ W LEG JO N O W IE. -
NILSKI-APISKI.

www.cbw.pl
2. MJR. KAZIMIERZ FABRYCY. - 3. PPOR JAGM IN -SADO W SKI - 4. PPOR.

~112
 CBW
5 POR ALF-TARCZYSKI. -
5 P. P. W LASKU POLSKIM.

www.cbw.pl
6. PPOR. BENONI M AJKOW SKI. - 7. K O M EN D ANT PISUDSKI I KS. BISKUP BANDURSKI PRZED KASYNEM

~113
 CBW
1. K O M EN D AN T PISUDSKI Z OFICERAMI 5. P. P. - 2. PK, RYDZ-M IGY Z RTM. BELIN POD O PTO W . - 3. KADKA N A B A G N A C H .
4. B U D O W A S C H R O N U .

www.cbw.pl
114
 CBW
5. KAPLICA W ZAKADZIE SANITARNYM (PROJEKTU W O D Z IN O W SK IE G O ). -
I INNI W O K O P A C H 5 P. P.
www.cbw.pl
6. KOM EN D ANT, KS. BISK. BANDURSKI, KS. LUBOMIRSKI

1 1 5
 CBW
1. M IO TA C Z MIN 18 CM . W SCH RO NIE N A REDUCIE PISUDSKIEGO. - 2. KPT. DR. STEFAN B U CH O W EC K I LEKARZ N ACZELN Y 6 P. P.
3. KPT. TE O D O R WYRWA-FURGALSKI, POLEG 6. VII. 1916 R.
www.cbw.pl
1 1 6
 CBW
4. KPT. SAW-ZWIERZYSKI, POLEG POD K O S TJU C H N W K 4. VII. 1916 R. - 5. PPOR. BROCHW ICZ-LEW ISKI. - 6. NAUKA O G R A N A
TA C H R CZN YCH. - 7 C H O R . GRAFF I C H O R . JASIELSKI NA HUTAW CE.

www.cbw.pl
117
 CBW
1 ROZBITY PRZEZ GRANATY ROSYJSKIE CMENTARZ LEGJON OW Y W WOCZECKU. - 2. NA HUTAWCE W 2 P. UL. W GRADYSKU.
3. OBSERWATOR PLACWKI NA REDUCIE PISUDSKIEGO.

www.cbw.pl
- 118
 CBW
4. O G L N Y W IDOK REDUTY
BATERJI.

www.cbw.pl
PISUDSKIEGO O D WEWNTRZ. - 5. S C H R O N PRZY 1 BATERJI POR. BOLDA. - 6. D EK O R A C JA W 4
 CBW
1. RW W YK O P AN Y W CELU PRZESZKODZENIA PODKOPYW ANIU SI NIEPRZYJACIELA - 2. P R ZY G O TO W A N IA D O O D W R O TU W LEG JO -
NOWIE. - 3. PLAC O PA TR U N K O W Y W ZAKADZIE SANITARNYM W OKRESIE WALK NAD STYREM. - 4. O DD ZIAY 4 P. P. W Y C O F U J
SI Z P O Z Y C Y J POD O P TO W . - 5. KOLEJKA LINO W A KPT. N O W A K O W S K IEG O W 4 P . P . - 6 . KPIEL W ZAKADZIE SANITARNYM.

www.cbw.pl
- 120
 R O Z D Z IA V III
WA L K I P O Z Y C Y J N E N A D S T O C H O D E M

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. O D P O C Z Y N E K LE G JO N IS T W PO FO R SO W N YM MARSZU. - 2 . W EJCIE I. BRYGAD Y D O CZEREM OSZNA PO O D W R O C IE Z POD
K O S TJU C H N W K I. - 3. W O D W R O C IE. PRZEMARSZ PRZEZ M O S T N A S TO C H O D Z IE (9. VII. 1916 R.)

www.cbw.pl
121
 CBW
1. TREN SZTA BO W Y W CZEREM OSZ NIE. - 2. DEFILADA ARTYLERJI W CZEREMOSZNIE. - 3. DEFILADA 1 P. U. Z BELIN NA CZELE.
4. STARY D W R W WIELICKU SPALONY W O D W R O C IE PRZEZ PRUSAKW (29. VII. 1916 R.). - 5. O D P O C Z Y N E K PK. JAN USZAJTISA
W O D W R O C IE.

www.cbw.pl
~122
 CBW
6. DEFILADA 1 P. P. L. P. PRZED D O W D C 11 BAW. DYWIZJI GEN. BERNHARDIM W CZEREM OSZNIE (15. VII 1916 ) - 7. 2 P UL NA ZBIRCE
PRZED DEFILAD W CZEREMOSZNIE. - 8. TEATR AMATORSKI 1 P. P. W REZERWIE POD PIASECZNEM. - 9. 4 P. P. W O DW R O CIE. O
NIERZE CZARNI O D PYU TO R FO W EG O . - 10. O DPRUW ANIE. NASZYWEK W I. BRYGADZIE.

www.cbw.pl
~123
 CBW
1. KO M EN D AN T W RACA Z PRZEGLDU W CZEREM OSZNIE - 15 LIPCA 1916 R. - 2. PK. RYDZ-M IGY KMDT. 1 P. P. PRZED ZIEMIANK,
P O Z Y C JA NAD S TO C H O D E M . - 3. KPT. KARASZEWICZ-TOKARZEWSKI KMDT II/5 PP. W S ITO W ICZA C H .

www.cbw.pl
- 124
 CBW
4. PPOR. JU LJU S Z ULRYCH Z 5 PP. - 5. KPT. LUDWIK PISKOR OFICER SZTABU I. BRYGADY. - 6. KS. STANISAW YTKIEWICZ KAPELAN
5. P. P. - 7. POSTERUNEK W IECZOREM W PIASECZNIE.

www.cbw.pl
- 125
 CBW
1. PK. J ZEF HALLER Z AD JU TA N TEM POR. CHMIELOW SKIM W CZEREMOSZNIE. - 2. DYW . ZAKAD SANITARNY W CERKWI W PIASECZNIE.
3. KOM EN D A 5 P. P. PO BITWIE P OD K O S TJU C H N W K (DR. SZALA, MJR. BUKACKI, POR. BOREK-HERSZTAL, PPOR. IWANICKI, PPOR. NIEMIEC).

www.cbw.pl
- 126
 CBW
4. NIWA W PIASECZNIE. - 5. KWATERY LE G JO N O W E W PIASECZNIE. -
SKIEM 1 P. P. PO M ECZU W ANIELINIE.

www.cbw.pl
6. ALARM G A Z O W Y . - 7 . K O M EN D AN T W KASYNIE OFICER-

- 127
1. PK. HALLER N A P O Z Y C JA C H III/3 P. P. POD RUDK SITOW IECK. - 2. GRUPA O FIC ER W 3 P. P. PRZY POSIKU. - 3. KORPUS

CBW
OFICERSKI 3 P.
PUCHALSKI NA
DARUJE C H O R .

www.cbw.pl
P. POD RUDK MIRYSK. - 4. KOM EN DA III. B R YGAD Y W BARAKACH POD DUBNIAKAMI. - 5. GEN. ZIELISKI I GEN.
WICIE PUKOWEM 3 P. P. NAD S TO C H O D E M . - 6. O BIAD ONIERSKI NA WICIE PUKOWEM 3 P. P. - G O S P O
WALTER.

- 128
 CBW
7. PPOR. DE LAVEAUX W O K O P A C H 4 P. P. - 8. LEJ O D GR AN ATU R O SY JS K IEG O PRZY PUNKCIE 182. - 9. KS. A N TO S Z W YGASZA
KAZANIE NA N A B O E STWIE W 3 P. P. - 10. PO O G N IU H U R A G A N O W Y M W O K O P A C H 2 P. P P OD SITOW ICZAM I (3 VIII 1916 R )
11. POGRZEB LE G JO N IS T W POLEGYCH POD CZARTORYSKIEM . - 12. CM ENTARZ 2 P. P. Z GR OBEM POR. UD AOW ICA.

www.cbw.pl
- 129
 CBW
1. K O M EN D A N T ZWIEDZA O K O P Y POD RUDKA MIRYSKA. -
4. KPT. J ZEF O LSZYNA-W ILCZY SKI KMDT III/5 P. P.

www.cbw.pl
2. POR. BRONISAW PIERACKI KMDT 11/4 P. P. - 3. RTM. ORLICZ-DRESZER.

- 130
 CBW
5. KO M EN D AN T DEKORUJE LE G JO N IS T W O D ZN A K ZA WIERN SUB" 6. VIII. 1916 R. (N A D S TO C H O D E M ). -
7. PPOR. J ZEF KWACISZEWSKI KMDT O . K. M. NR. 2. 3 P. P. - 8. PUNKT O B S ER W A C YJN Y.

www.cbw.pl
6. MJR. ZALESKI.

131
 CBW
1. PK. SZEPTYCKI PO O B J C IU KO M EN D Y L E G JO N W . - 2. CZW ARTAK TRZYM A D O CH RZTU D ZIECKO WE WSI PIASECZN O (KS.
KAP. K O N O P KA). - 3. UAN 5 SZW AD RO N U 2 P. U. - 4. W ICZEN IA 2 P. U. W CZEW LU. - 5. M ECZ PIKI N O N E J MIDZY 1 A 2
PUKIEM U A N W W CZEW LU. - 6. O D P O C Z Y N E K W MARSZU 2 P. U.

www.cbw.pl
1 3 2
 CBW
7. ARMATKA O K O P O W A 37 MM W 4 P. P. - 8. KOM ENDA III. BA TALJO N U 4 P. P. (SMOLARSKI I M AKOW SKI). - 9. STAJNIE POLOW E
2 P. U L W PIASECZNIE. - 10. P O Z Y C JE III/4 P. P. POD SITOW ICZAM I. - 11. KONIE 2 P. U L - 12. STAJNIA W O P U S Z C Z O N Y M D O M U
W MIELNICY.

www.cbw.pl
- 133
 CBW
1. PK. STANISAW HR. SZEPTYCKI K O M EN D A N T L E G JO N W . - 2. RTM. O S TO JA -Z A G R S K I KMDT 2 P. U. -
P O P O W IC Z W O K O P A C H 6 P. P. POD SITO W ICZA M I. - 4. POR. TADEUSZ GRABOW SKI Z 2 P. U.

www.cbw.pl
3. POR. BOLESAW

-134
 CBW
5 . R TM . B E LIN A -P R A M O W S K I I RTM. O S TO JA -Z A G R S K I.
7. NIEMIECKI BALO N O B S ER W A C YJN Y W PIASECZNIE.

www.cbw.pl
- 6. P O G O TO W IE GAZOW E W OKOPACH 4 P. P. POD SITOW ICZAM I.

~135
 CBW
1. POR. D UNIN-BO RKO W SKI. - 2. PPOR. BOLESAW D U N IN -W SO W IC Z. - 3. POR. Z Y G M U N T ROLECKI. - 4. O STATN IA PRZYSUGA
(W 2 P. U.). - 5. DEFILADA 2 P. U. PRZED PUK. ZIELISKIM. - 6. K O M EN D A N T PISUDSKI PO PRZEGLDZIE ZAKADU SAN ITARN EGO
I. BRYGAD Y.

www.cbw.pl
- 136
 CBW
7. ZIEMIANKA OFICERSKA 4 KOMP. 1 P. P. (BRODOW SKI, MARSKI-MARJANSKI, WIATR). - 8. OFICEROW IE II. BATALJO N U 5 P. P. - 9. LINJA
PRZESZKD PRZED O KO PAM I N AD S TO C H O D E M . - 10. SZW ADRON 5 "TATARSKI" 2 P. U L (S T O J C Y DRUGI Z PRAWEJ TATARA).
11. JEZIO R O W PIASECZNIE. - 12. RODZINA HAZIAJA" Z PIASECZNA.

www.cbw.pl
 CBW
1 OFICEROW IE 1 P. U . -
(W 1 P. U .)

www.cbw.pl
2. PLUTON PPOR. STETKIEWICZA Z 1 P. UL. - 3. W YKAD PPOR. FELSZTYSKIEGO O M ASKACH G A Z O W Y C H

- 138
 CBW
4. ZDJCIE LOTNICZE POZYCJI 2 P. P. POD SITOWICZAMI. - 5. GRUPKA OFICERW W 1 P. U. (DZIK-KLESZCZYSKI WSOWICZ,
KMICIC-SKRZYNSKI). - 6. OFICEROWIE 5 P. P. NA POZYCJI POD SITOWICZAMI.

www.cbw.pl
- 139
 CBW
1. PK. RYDZ-M IGY SZKICUJE O K O P Y N AD S TO C H O D E M . - 2. POR. JA N LEW ANDOW SKI. - 3. PPOR. FUNIO-FUKSIEWICZ. - 4. PRZYDZIE
L O N Y AUSTR. REFLEKTOR N A P O Z Y C JI 1 P. P.

www.cbw.pl
~140
 CBW
5. GRUPA ONIERZY 1 P. P. PRZY O G N ISK U . 6. OBIAD W 7 KOMP. 4 P. P. 7. UAN 5 SZW AD RO N U 9 P U (BRONISAW W OD-
WODZIMIERZ PENCKER). - 8. G R B ALEKSANDRA MIRZY-SULKIEWICZA W PIASECZNIE.

www.cbw.pl
-1 4 1
 CBW
1. DEFILADA 1 P. U . PRZED KOM ENDANTEM W PIASECZNIE. - 2. GRUPKA O FIC ER W W 5 P. P. W PIASECZNIE (ADAM K O C , PANDOR-
FURGALSKI, KARASZEWICZ-TOKARZEWSKI, NIEM IEC-M OROSKI), - 3. PPOR. KAZIMIERZ STAMIROWSKI.

www.cbw.pl
- 142
 CBW
4. MJR. O TTO KA R BRZOZA-BRZEZINA KMDT 1 P. ARTYLERJI L. P. - 5. RTM. BELINA-PRAMOW SKI KMDT 1 P U -
LANGER. - 7. OFICEROW IE 2 BATERJI ARTYLERJI (N O W A K , KNSTLER, DOM ASKI, BECK, KWIATKOWSKI).

www.cbw.pl
6 FO TO G R AF 1 P U.

- 143
 CBW
1. W Y JA Z D 1 P. U. D O B ARAN O W ICZ. -
N O W E NA P O Z Y C JI.

www.cbw.pl
2. CERKIEW W PIASECZNIE. - 3 CM ENTARZ W O JE N N Y W GRYW IATCE. - 4. HAUBICE LE G JO -

- 144
 CBW
5. MSZA P O LO W A W IW A N K O W IC Z A C H (1 P. U ). -
ARTYLERJI W DUBNIAKACH.

www.cbw.pl
6. 2 SZW ADRON 1 P. UL. RTM. M. ZARUSKIEGO. - 7. STAJNIE POLOW E 5 BATERJI

- 145
 CBW
2 P. P. MASZERUJE N A S TA C J K O LEJO W W POW URSKU CELEM W Y JA Z D U D O BARANO W ICZ.

www.cbw.pl
 R O Z D Z I A IX
BARANOWICZE I PRZYJAZD DO KRLESTWA

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
1. S TA C JA K O LEJO W A BARANOW ICZE. - 2. N A B O E S TW O W KAPLICY W B A R A N O W IC Z A C H . - 3. GRUPA O FIC E R W VI. B A O N U
I. BR YG AD Y Z LISEM-KUL. - 4. UAN W ITOW SKI Z 1 P. U L - 5. TEATR L E G JO N O W Y W B A R A N O W IC Z A C H . - 6. ZBIRKA PUKW
L E G JO N O W Y C H W B A R A N O W IC Z A C H W SPRAWIE PRZENIESIE D O C . I K. ARMJI.

www.cbw.pl
-1 4 7
 CBW
1 ULIC A W B A R A N O W IC Z A C H . - 2. W D N IA CH PRZEOM OW YCH , LEG JO N IC I NA KW ATERACH. -
4. GRUPA O FIC ER W I/2 P. P. PRZY GROBIE PPOR. ZEM STY-TO M ASIEW ICZA W B A R A N O W ICZ ACH .

www.cbw.pl
3. LEG JO N IC I Z II/2 P. P.
 CBW
5. OFICEROW IE 1/2 P. P. NA KWATERZE. -

www.cbw.pl
6. G R B M JRA ALBINA FLESZARA. - 7. PLAC W ICZE W B A R AN O W ICZACH .

- 149
 CBW
1 PPK BERBECKI I PPK. NORW ID-NEUGEBAUER W B A R A N O W IC Z A C H . - 2. KPT. DR. SAW OJ-SKADKOW SKI N A C Z. LEKARZ 5 P. P.
3 KPT J ZEF SZCZEPAN KMDT. II/3 P. P. - 4. MJR. ALBIN SATYR-FLESZAR. - 5. OFICEROW IE 2 P. P.: PPOR. T. KRL, C H O R . J. W JC IK
I PPOR. S. MAREK. - 6. GRUPA O FICER W 2 P. P. (SU D O , A C U C K I, KARA, M ICHALECKI, STAWARZ, SIEDZI K O S TM A N O W IC Z).

www.cbw.pl
- 150
 CBW
7. POR. STAN. RABISKI Z 2 P. U L - 8 PPK. DR. W. PUCH-ROGALSKI, SZEF SANITARNY KM DY L. P. - 9. POR. B O G U SAW SZUL
PIENIARZ II. BRYGADY. - 1 0 . POR. W ACAW STYK-STACHIEW ICZ Z 5 P. P. - 1 1 . PPOR. ARTUR MARUSZEWSKI Z 5 P. P. - 12. PLUTON
TELEFONICZNY 5 P. P.W B A R AN O W ICZ ACH .

www.cbw.pl
- 151
 CBW
K O M EN D A N T J ZEF PISUDSKI (ZD JCIE Z DN. 20/XII 1916 R.).

www.cbw.pl
152
 CBW
JZEF PISUDSKI PRZY NIADANIU W O TO C Z E N IU
W IEN IAW Y-D UG O SZO W SK IEG O .

www.cbw.pl
KPT. J. STACHIEW ICZA, T. KASPRZYCKIEGO, D O W N A R O W IC Z A SAWKA I POR.

153
 CBW
1. PIERWSZE POSIEDZENIE RADY STAN U (15/ 1917 R.). - 2. GRUPA A B SO LW EN T W KURSU SZTABU GENERALN EGO W WARSZAWIE
(Z NIEM. GEN. BARTH'EM PORODKU). - 3. OFIAROW ANIE C H O R G W I 3 P. P. PRZEZ D ELEG ACJE GRALSK. - 4. DEFILADA PRZED
KS. LEOPOLDEM BAWARSKIM W B A R A N O W IC Z A C H . - 5. N A B O E S TW O Z O K A ZJI O G O S Z EN IA AKTU Z DN. 5 LISTOPADA 1916 R.

www.cbw.pl
- 154
 CBW
6. O DD ZIAY N A NABOESTW IE. - 7. PUKI I. B R YGAD Y W CZASIE O G O S Z E N IA AKTU 5 LISTOPADA 1916 R. - 8 OFICEROW IE
KOMP. TE C H N IC Z N E J KMDY LEG. POLSKICH. - 9. D EK O R A C JA W ODDZIELE SK AU TO W YM PRZY KMDZIE L. P W BAR AN O W ICZACH .
10. C H R C ZW A R TA K W W B A R A N O W IC Z A C H . - 11. PRZED K OM EN D II/4 P. P. - 12. OFICEROW IE III/6 P P
www.cbw.pl
- 155
 3

CBW
1. PRZYJAZD J. PISUDSKIEGO D O W ARSZAW Y W DN. 12/XII 1916 R. - 2. GEN. BARTH I PK. SZEPTYCKI W K OSZARACH L E G JO N O -
W Y C H (Z LEWEJ S TO J PK. JA N U S ZA JTIS I PK. RYDZ-MIGY). - 3. PRZEMWIENIE PK. SZEPTYCKIEG O PRZED BRAM TRYUM FALN
P O D C ZA S W EJCIA L E G JO N W D O W ARSZAW Y (Z LEWEJ PK. ZIELISKI).

www.cbw.pl
- 156
 CBW
4 U R O C Z YS TE W EJCIE L E G JO N W D O WARSZAW Y. KAWALERJA N A M O C IE P O N IA TO W S K IEG O (1/XII 1916 R.). - 5. M SZA POLOW A
NA CYTADELI W WARSZAWIE Z O KA ZJI POW ICENIA KRZYA TR AU G U TTA . - 6. SZTAB L E G JO N W W CZASIE NABOESTW A.

www.cbw.pl
- 157
 CBW
1. KPT. JU L JA N STACHIEW ICZ. - 2. KPT. ROKITA M AKSYM OW ICZ-R ACZY SKI. - 3. KPT. LEOPOLD LIS-KULA. - 4. POR. BOR UTA-SPIECHO W ICZ
Z 2 P. P. - 5. RTM. BELINA-PRAMOWSKI. - 6. RTM. O S TO JA-ZAGRSKI.
www.cbw.pl
- 158
 CBW
7. MJR. MARCELI NIADOW SKI Z 1 P. ART. L. P. - 8. POR. ST. G R ZM O T-SK O TN IC K I Z 1 P. UL. - 9. PPOR LEON STZELECKI Z 1 P. U .
10. POR. TADEUSZ MIGIELSKI Z 1 P. U . - 11. KPT. WAD. GNIADY-TRZECIESKI Z 2 P. P. - 12. KS. PATR YCY AN TO SZ KAPELAN 2 P. P.

www.cbw.pl
- 159
 CBW
1. SIWE M UND URY, A W B U TA C H DZIURY! - 2. ZJA ZD KAPELANW L. P. (SIEDZ: KS. K O N O PKA, CIEPICHA, PANAS, AN TO SZ,
YTKIEW ICZ, S TO J : KS. USZCZKI, WISZNIEWSKI I GILEW ICZ). - 3. O FICER OW IE SZTABU KO M EN D Y L. P. Z PK. HR. ST. SZEPTYCKIM NA CZELE

www.cbw.pl
- 160
 CBW
4. L E G JO N O W Y KLUB PIKI N O N E J LEGJA" W WARSZAWIE. - 5. O D JA Z D 2 P. P. Z B A R AN O W ICZ D O KRLESTWA. - 6. IN TR O N IZAC JA
RADY R E G EN C Y JN E J W WARSZAWIE. - 7. W EJCIE 1 P. P. D O ZAM BROW A.

www.cbw.pl
- 161
 CBW
1. DEFILADA 3 P. P. PRZED PK. ZIELISKIM W WARSZAWIE N A KRAK. PRZEDMIECIU. - 2. POR. W IENIAW A-DUG OSZOW SKI.
3. O DD ZIA KARABINW M A S Z Y N O W Y C H 6 P. P. W DBLINIE. - 4. KORPUS OFICERSKI 6 P. P. Z KOM ENDANTEM PUKU PPK.
NORW IDEM N A CZELE.

www.cbw.pl
- 162
 CBW
5. W IC Z E N IA W W ALCE N A B A G N ETY W 4 P. P. - 6. KURS OFICERSKI W 1 P. U . W O STR O CE. - 7. W IELK AN O C W KOSZARACH
9 KOMP. 5 P. P. W O STROW IE. - 8. WRCZENIE C H O R G W I 5 P. P. W PUTUSKU. - 9. GRUPA O FIC ER W i/3 P P. - 10. W EJCIE 1 P P. D O
ZA M BR O W A (N A CZELE KPT. LIS-KULA),

www.cbw.pl
- 163
 CBW
1. WRCZENIE W IADECTW A B SO LW EN TO M KURSU O FICERSKIEGO 1 P. U L
1 P. U PRZED MJREM BELIN (O B O K N IE G O STOI MAY SYNEK).

www.cbw.pl
PRZEZ MJRA BELIN-PRAMOWSKIEGO. - 2. DEFILADA

- 164
 CBW
3. GRUPA U A N W . - 4. GRUPA Z 3 P LU TO N U 3 SZW AD RO N U 1 P. U. -
6 . RTM. M ARJUSZ ZARUSKI. - 7. ROZBITY K O C I W RANIE.

www.cbw.pl
5. PPOR. TADEUSZ BIEKOWSKI ZE SWYM KONIEM.

- 165
 CBW
1. N A STRZELNICY W ZAM BROW IE. - 2. POR. LAW ICZ-LISZKA Z 2 P. P. - 3. SZTAB 2 P. P. (M A SNY, MALINOWSKI, KS. AN TO SZ, GRUSZKA,
G O LD M A N , YMIERSKI, PAKOWSKI, RUDKA, DUNIN, DR. STEFANOW SKI). - 4. W IDO K KOSZAR W ZAMBROW IE. - 5. GRUPA PO D O FICER W
ANDARMERJI P O LO W EJ. - 6. W EJCIE 2 P. P. D O R AN .

www.cbw.pl
- 166
 7

12

CBW
7. GRUPA O FIC ER W 1/4 P. P. W ZEGRZU Z KPT. DR. F. ZARZYCKIM PORODKU. - 8. PRZYBYCIE 2 P. P D O R AN - 9 ORKIESTRA
1 P. U L W O STRO CE. - 10. BOE C IA O W O STRO CE. - 11. N A B O E STW O N A POLU BITW Y Z 1831 R P O D OSTROKA
12. W ICZEN IA LA N C W 1 P. U.

www.cbw.pl
- 167
 CBW
1. KPT. M IECZYSAW SMORAW ISKI. - 2. PPOR. TADEUSZ MALINOWSKI. -
5. PPOR. G W ID O BURSA. - 6. PPOR. LUDWIK RUDKA.

www.cbw.pl
3. PPOR. ST. K O C H A N O W S K I. - 4. PPOR. JA N SENDOREK.

- 168
 CBW
7. POR. RO M AN W ITORZENIEC. - 8. PPOR. J Z E E RNIECKI. - 9. PPOR. TADEUSZ PECZYSKI. -
KAMSKI. - 11. PPOR. M IECZYSAW G O G O W IE C K I. - 12. C H O R . W A C AW DRO JO W SKI.

www.cbw.pl
10. POR. M AKSYMILJAN MILAN-

- 169
 CBW
1. K O M EN D A N T J ZEF PISUDSKI Z POR.
KRUK-SCHUSTER.

www.cbw.pl
W IENIAW A-DUG OSZOW SKIM . - 2. KPT. DR. WIKTOR M ATCZYSKI. - 3. KPT. STANISAW

70
 CBW
4 . POR. Z Y G M U N T DURSKI. -

www.cbw.pl
5. LEG JO N ISTA STANISAW LIBREWSKI. - 6. D R O G A Z ZAM BR OW A D O O STR O W A

- 171
 CBW
1. KSIGA PAM ITKOW A O FIA R O W A N A K O M EN D A N TO W I PRZEZ 1 P. U. NA IMIENINY 19/III 1917 R. -
K O M EN D A N TA 2 P. P. - 3. PRZEGLD 2 P. P. W PUTUSKU.

www.cbw.pl
2. PRZEGLD KOM PANJI PRZEZ

- 172
 CBW
4 W ICO N E W SZPITALU W ZAMBROWIE. -
ST. M O ZD YN IEW IC Z ZE SW KOM PANJ.

www.cbw.pl
5. N A B O E STW O W SZPITALU. - 6. GRUPA O FIC ER W 2 P . P . W PUTUSKU. - 7. POR.

-173
 CBW
N A B O E S TW O A O B N E W 5 P. P. W WIELISZEWIE (K O O ZEGRZA) ZA P O LEGYCH POD K O S TJU C H N W K (10/VII 1917 R.).

www.cbw.pl
- 174
 ROZDZIA \
KRYZYS PRZYSIGOWY
I K O N IE C EPOPEI L E G J O N W

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 CBW
PRZYSIGA W 3 P. P. W WARSZAWIE (KOSZARY B LO CH A).

www.cbw.pl
- 175
 CBW
1. O D M O W A Z O ENIA PRZYSIGI W 1 P. U - 2. DELEGAT RADY STAN U SEN. GRSKI W 2 P. P. - 3. POEGN ALN A DEFILADA 5 P. P.
PRZED O D C H O D Z C Y M Z PUKU MJR. BUKACKIM. - 4. O D M O W A PRZYSIGI W 2 P. P. - 5. W D N IA CH ROZTERKI. - 6 SEN. GRSKI
W 1 P. U. - 7. POEGNANIE O D JE D A J C Y C H KRLEWIAKW Z 1 P. U. D O SZCZYPIRNA.

www.cbw.pl
-1 7 6
 CBW
8 . O B Z IN TER N O W AN YCH W SZCZYPIRNIE. - 9. PRZEMARSZ II/1 P. P. PRZEZ KALISZ D O O B O Z U W SZCZYPIRNIE (18. VII. 1917 R.).
10. W EJCIE D O ZIEMIANKI W SZCZYPIRNIE. - 11. WRCZENIE KPT. DR. SKADKOWSKIEMU A R TO B LIW EG O D YPLOM U AKADEM IC
KIEGO W O BO ZIE W BENJAM INOW IE. - 12. W EJCIE D O O B O Z U IN TE R N O W A N Y C H O FIC ER W W BENJAM INOW IE.

www.cbw.pl
- 177
 1

1. GRUPA O FIC ER W 1 P. P. IN TER N O W A N YCH W BENJAM INOW IE. N A ZIEMI: PPOR. BOGUSAW SKI, WERNER, M O N IU S ZK O I BRO
DOWSKI. SIEDZ: PPOR. KWIATEK, PPOR. RADOSKI, KPT. W IECZORKIEW ICZ, MJR. FABRYCY, KPT. PISKOR I KPT. DRAGAT- S TO J : POR.

CBW
KOSTEK-BIERNACKI, PPOR. G R O T, POR. D O R O B C ZY S K I, RYCHLIK-SWARZESKI, PPOR. ALEKSANDROW ICZ, PPOR. TOMASZEWSKI,
PPOR. LEK. MIODUSZEWSKI, POR BORTNOW SKI, KPT. DB-BIERNACKI. C H O R . J O KA, PPOR. PROT, KPT. LEK. ROUPPERT, POR. LEK.
KWANIEWSKI, POR. M ODZIANOW SKI, C H O R . SAN. SUFFCZYSKI. PPOR. MARA, POR. DUNIAKIEWICZ, POR. KRUSZEWSKI, PPOR SAN.
PACZESNY, C H O R . JAKO-M IOW SKI.

www.cbw.pl
- 178
2. STO O W N IA OFICERSKA W BENJAM INOW IE. - 3. W ICZENIA G IM N A STY C ZN E O FIC ER W W BENJAM INOW IE - 4 N ABO E STW O

CBW
W PRZEMYLU W R O C Z N IC BITWY POD M O O TK O W EM (PK. HALLER). - 5. SKADANIE PRZYSIGI W PRZEMYLU PRZEZ O FIC ER W
POLSK. KORPUSU POSIKO W EGO . - 6. O D JA Z D Z PRZEMYLA NA BUKOW IN. - 7. O DD ZIA KARABINW MASZ. 5 P. P. W SIEDLIS
KACH POD PRZEMYLEM. - 8. GEN. SCHILLING N A ODPRAWIE Z WYSZYMI OFICERAMI P. K. P. W PRZEMYLU. - 9. W K OSZARACH
P. K. P. W PRZEMYLU PRZED W YJAZDEM N A BUKOW IN.

www.cbw.pl
- 179
 CBW
1. SZPITAL POLSKIEJ SIY ZB R O JN EJ W O STR O W IU . - 2. KURS PRZESZKOLENIA O FIC ER W W O S TR O W IU . - 3. GEN. NIEM. BARTH
NA INSPEKCJI WYSZKOLENIA. - 4. UANI W CZASIE PRZYSIGI 3 P. P. W K OS ZARACH B LO C H A W WARSZAWIE PIEWAJ "O C ZE
W AM PANOW IE M A G N A C I!" (9. VII. 1917 R ). - 5. OFICEROW IE P O L A C Y Z ARMJI AUSTR JACKIEJ PRZYDZIELENI JA K O D O R A D C Y D O
2 P. P. (KPT. TABACZY SKI, KPT. D OB R O D ZICK I I INNI).

www.cbw.pl
- 180
 CBW
6 . O D JA Z D O FICER W Z O S TR O W IA D O P. K. P. D O PRZEMYLA. - 7. POR. DR. TO M A S Z KRZYSKI PRZY PRACY W SZPITALU.
8. GRUPA O FICER W POLSKIEJ SIY ZB R O JN EJ Z KPT. KUKIELEM NA CZELE. - 9. MSZA P O LO W A W O S TR W -K O M O R O W O ,
KAZANIE KS. WISZNIEWSKIEGO. - 10. W ICZEN IA W OSTROW IE. - 11. ZBIRKA. - 12. TRANSPORTY P. K. P. JA D C E NA B UKOW IN.

www.cbw.pl
-1 8 1
 CBW
1. 2 P. U. W MARSZU NA BUKOW INIE - 2. W YADO W AN IE TR ANSPORTW W U A N A C H NA BUKOWINIE. -
W U A N A C H . - 4. PRZEGLD P. K. P. PRZEZ CESARZA KAROLA W STAREJ U C Z C E 10. XII. 1917 R.

www.cbw.pl
3. KOM EN D A P K P

-1 8 2
 2

CBW
5. POR. BOLD O BJAN IA PK. ZIELISKIEMU S Y TU A C J NA PUNKCIE O B S ER W A C YJN YM W CZASIE O S TR E G O STRZELANIA ARTYLERJI.
6 . ARTYLERJA P. K. P. W MARSZU NA BUKOWINIE. - 7. CERKIEW W RARACZY.

www.cbw.pl
- 183
 CBW
1. W ICZEN IA SZTURM OW E W 3 P. P. - 2. DEFILADA W K O C M A N IU PRZED PK. HALLEREM PO NABOESTW IE. -
N IST W NA BUKOWINIE. - 4. SALWA H O N O R O W A N A POGRZEBIE LEG JO N ISTY.

www.cbw.pl
3. POGRZEB LE G JO -

-184
 CBW
5. 2 P. U. W MARSZU Z O ECHLIB NA BUKOW INIE D O SY N O W D Z K A . -
7. KARYKATURA L E G JO N O W A NA TEMAT D O B R Y C H C Z A S W NA BUKOWINIE.

www.cbw.pl
6. PK. HALLER N A W IC Z E N IA C H NA BUKOWINIE.

-1 8 5
 1

CBW
1. W ICZEN IA KOM PANJI SZTURM OW EJ N A BUKOW INIE. -
ARTYSTA.

www.cbw.pl
2. MJR. WODZIMIERZ MYSKI. - 3. C H O R . A N TO N I SIEMASZKO ZN A N Y

- 186
 CBW
4 KPT. DR. TADEUSZ MAJEWSKI. -
W O BO ZIE IN TERN OW AN YCH .

www.cbw.pl
5. PPOR. BRONISAW PIWKO. - 6. PPOR. JZEF MITSCHEIN. - 7. KPT. DR. ROM AN G RECKI

- 187
 CBW
1. GRUPA IN TE R N O W A N Y C H W HUSZT (N A W GRZECH). - 2. W ICZEN IA KOMP. SZTUR M O W EJ 2 P. P. W OBER-SCHERAUTZ. - 3. BARAKI
IN TE R N O W A N Y C H W HUSZT. - 4. PPOR Z. CZADEK I SIER . SC H M ID T Z 3 P. P. - 5. KOMP. SZTU R M O W A PPOR. J Z W Y Z 3 P. P.

www.cbw.pl
- 188
 CBW
6. RODZINA RUSINW BUKOW ISKICH. - 7. N A KW ATERACH W U A N A C H . - 8. N A KW ATERACH W M A M A JO W C A C H . - 9. RUSINKA
NA GROBIE LEG JO N ISTY. - 10. KOMP. SZTUR M O W A 2 P. P. PPOR. STAWARZ PRZY CKM . - 11. TRBACZ 2. P. U. - 12. P O S T J 2 P. UAN W .

www.cbw.pl
-1 8 9
 CBW
1. GEN. ZIELISKI IN TER N O W A N Y W HUSZT. - 2. W IELK AN O C W O B O ZIE W BUSTYAHAZA. KS. KAP. USZCZKI TRZYM A TALERZ ZE
W ICO N EM JAJKIEM. - 3. TRANSPORT LE G JO N IS T W Z HUSZT D O UDINE NA FRONT WOSKI.
www.cbw.pl
- 190
 CBW 4.WNTRZEBARAKUW O B O Z IE IN TE R N O W A N Y C H W BUSTYAH AZA. - 5. GRUPA IN TE R N O W A N Y C H . -
IN TER N O W A N YC H W KRAKOWIE W WIZIENIU W O JSK O W EM . - 7. LEG JO N I C I N A FRONCIE WOSKIM.

www.cbw.pl
6. GRUPA LE G JO N IS T W

-191
 CBW
1. NA GROBIE LEG JO N ISTY NA WOSKIM FRONCIE. -
LAZARECIE O B O Z O W Y M .

www.cbw.pl
2. W O B O Z IE IN TE R N O W A N Y C H W HUSZT. - 3. KS. KOSM A LENCZOW SKI PRZY

- 192
 8

CBW
4. POGRZEB LEG JO N ISTY W O B O Z IE W HUSZT. - 5. PRZY O B O Z O W E J KUCHNI. - 6. W YDAW ANIE O BIA D U . -
INSPEKCJI W O B O Z IE IN TER N O W A N YCH W HUSZT. - 8. W EW NTRZ BARAKU W BUSTYAHAZA.

www.cbw.pl
7. G EN . SCHILLING NA

- 193
 CBW
1. GO LEN IE POD STRA - 2. BARAKI W HUSZT. - 3. POR. NORBERT O K O O W IC Z POD P O TR JN STRA. - 4. W IDOK O B O Z U W HUSZT.

www.cbw.pl
-1 9 4
 CBW
www.cbw.pl
195
 CBW
W O B O Z IE W HUSZT.

www.cbw.pl
- 196
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
 ORDRE DE BATAILLE
I BRYGADY LEGJONW POLSKICH
OKRES KIELECKI

KOMENDANT PISUDSKI
SZEF SZT. PPK. SOSNKOWSKI

ODDZ. SZT.
STRZ. PO CZTA POL. AND. POL.

I BAON II BAON III BAON

OB. SATYR- OB. NORWID- OB. MIGY- n i Z ! , V BAON B A 0N REKRUCKI
O B . KARASZEWICZ- OB. GRUDZISKI-
FLESZAR NEUGEBAUER RYDZ t URGALSKI TOKARZEWSKI PKSZYC

SZW ADRON KAW.

OB. BELINA-PRAMOWSKI

TABORY

URZD GOSP.
OB. LITW INOW ICZ

ODDZ. SAN.

CBW
www.cbw.pl
1
 PODZIALKA:

CBW
www.cbw.pl
1
 KRZYWOPOTY
POOENIE OGLNE 18. XI. 1914
I NATARCIE VI BAONU
< = . OGIE

PODZIALKA:

1000 M 2000 M

---------
/
t -----------

CBW
www.cbw.pl
3
 O9T
* 55
Q
<
cr w
9
> <
o <
i
OT
9 5
u n
D2
N z
OS <
<M w

o O
^
J O*
s

k 4
s.

s.
OT
O
Ci

TERENO W YCH).
O E-
S
O< 2
< U
t~ . .
<CQ o

aU

PRZEDMIOTW
o
co
^ ii
F
Bi
>- o
N o
o
>

DROGI I SZEREG
CU
a
<
o
>
os
2
O
Q
<
J<
'Z Ui
f
o:
ca
N
POMINITO

0^ 2 55
'
w
u O
4 aw >
O
1
SZKICU

2OnT nO5 <

N
1O9o.
O
(NA

CBW
www.cbw.pl
4
 OBSZAR GWNYCH DZIAA
ODDZIAW J. PISUDSKIEGO
OD SIERPNIA DO KOCA GRUDNIA
1914 R.
OBJANIENIE: * Now e H iSSto
KAMPANJA KIELECKA (KRAKW KIELCE N. KORCZYN)
DZIAANIA POD DBLINEM l O D W R T PRZEZ ULIN
MA DO KRAKOWA
KAMPANJA PODHALASKA (LIM ANOW A MARCINKO
W ICE O W C Z WEK)

K. rosn

CBW
www.cbw.pl
5
 ORDRE DE BATAILLE
KOMENDY LEGJONW POLSKICH i II BRYGADY
W OKRESIE WYRUSZENIA Z KRAKOWA

KOM ENDA L EG JO N W G E N . DURSKI (OF. AUSTR.)

POLSKICH SZEF SZT. KPT. ZAGRSKI (OF. AUSTR.)

ODDZ. SZT. ODDZ. SZT. KAW. Z ) 2A N D POL.

2 P. P.
PK. ZIELISKI

l BAON H BAON III BAON IV BAON

2 i 3 SZW ADRON KAW.

W STADJUM ORGANIZACJI

i*10 1 p- ART- w STADJUM ORGANIZACJI

URZD GOSP. W STADJUM ORGANIZACJI

ODDZ. SAN. W STADJUM ORGANIZACJI

* D O W D Z T W O ORAZ l i /, IV BAONU ZOSTAY SFORM OW ANE

W MSZANIE DOLNEJ.

CBW
www.cbw.pl
 CBW
www.cbw.pl
7
 H NIEPRZ
Z _
w D
< .N
W
m ftj O
O < 2

Sl
S S

CBW SIY W ASNE

www.cbw.pl
s
 ORDRE DE BATAILLE
I BRYGADY LEGJONW POLSKICH
Z DNIA 11. V. 1915 R.

JL KOMENDANT PISUDSKI -
SZEF SZT. PPK. SOSNKOWSKI

m
z. s;
ODDZ. SZT.
m
ODDZ. TEL. .

AND. POL.

PO CZTA .P O L . 118
i p. p. 2 P. P. JL 3 P. P.
MJR. RYDZ-MIGY
F ( _ ) KPT. BERBECKI MJR. TROJANOWSK'

I BAON

III BAON I(IV) BAON II BAON V BAON VI BAON

QQ
ODDZ. K. M. ODDZ. K. M.

ODDZ. K. M.

I DYON KAW. RTM. BELINA-PRAMOWSK1

(CZ 3 SZW.
1 2 8 SPIESZONA)

5 m
i,. DYON ART. KPT. BRZOZA-BRZEZINA

II

KOMP. SAP. KPT. DBKOWSKI

URZD GOSP.
* 4
POR. LITW INOW ICZ KOLUMNA TABOROW PRO W KOLUMNA AM.

(SZEF SAN. BRYGADY KPT. ROUPPERT

&

O
ZAKAD SAN. BRYGADY ZAKAD W ET. BRYGADY

CBW
www.cbw.pl
9
CBW
www.cbw.pl
10
11
CBW
www.cbw.pl
JASTKW
PODZIALKA: 2 0 0 4 0 0 600 800 1000 M ETR W
 ORDRE DE BATA1LLE
II BRYGADY LEGJONW POLSKICH
Z DNIA 10. V. 1915 ROKU

PK. KUTTNER (OF. AUSTR.)

SZEF SZT. KPT. VAGAS (OF. AUSTR.)

C3
KOMP. SZT.
C*
ODDZ. KAW. SZT.
S]
ODDZ. TEL.
<9
PO C ZT A POL. 3S5
(i)
ZAND. POL.

2 P. P. 3 P. P.
i PPK. IANUSZAJTIS
i MJR. MINKIEWICZ

I ITbaon B aon LS BAON EL 1 I T baon 1 funBAON

i i
ODDZ. K. M.
i? *
ODDZ. K. M.

[M J
KOMP. TECHN.
ESO
KOMP. TECHN.
II DYON KAW. RTM. DUNIN-W SOW ICZ

r r

3. BAT. (8 CM)
GD
BAT. GRSKA
m
BAT. AUSTR.
(PRZY 42 DYW. (37 CM) :!/s
HONW EDW )

KOLUMNA PR O W IA N T O W A KOLUMNA AMUNICYJNA

O
SZPITAL PO LO W Y SZPITAL KONI

CBW
www.cbw.pl
 D o b ro n o w ce

Hw. Mamajwce

Z ER N I OWCE

CBW
www.cbw.pl
13
 D o b ro n o u

CBW
www.cbw.pl
14
 ROKITNA
SZARA 2 SZWADRONU KAW
LEG. POL. POD ROKITN 13. VI. 1915
POOENIE O G. 12.45
OBJANIENIE:
POZYCJE AUSTR. mmmmmi DRO GA CAEGO DYONU
LL1: ' " ] ROS. D O PODSTAW Y W YJCIOW EJ
LEGJ. ................D RO GA PATROLU W YSANEGO Grupa
SZARA 2 SZW ADRONU [PRZED SZAR
PODZIALKA: -) p p k . P a p p a ,

1000 M 500 0 1 2 KM
1 = ------- 1------------ t-~= l

CBW
www.cbw.pl
15
 ORDRE DE BATAILLE
III BRYGADY LEGJONW POLSKICH
Z DNIA 5. X. 1915 R.

I PK. GRZES1CK1 WIKTOR (OFICER AUSTR.)

SZEF SZTABU: VACAT

PLUT. SZT. KAW . PLUT. SZT. PIECH. PLUT. CZNOCI

3 DYON KAW.
POR. OSTOJA JULJUSZ

5 SZW . KAW. 6 SZW. KAW.

POR. BORKOWSKI-DUNIN POR. ZIELISKI KAZIMIERZ

1 BAT. ARMAT POL.

PPOR. JAN MACIEJ BOLD

KOL. SANITARNA TABORY KOL. PRO W JA N TO W A KOL. AMUNICYJNA

CBW
www.cbw.pl
 Sewsrynwka

o... fiQ
ZDOBYCIE KUKLI
22. X. 1915 t
PODZIALKA:
_ _
500 M 0 1 KM
V 10 dyw. kaw.

CBW
www.cbw.pl
17
 ORDRE DE BATAILLE LEGJONW POLSKICH
Z DNIA 30. VI. 1916 R.

KOM ENDA L EG JO N W GEN.-MJR. PUCHALSKI

db nfen d)
KOMP. SZTAB. KAW . SZT. ODDZ. TELEF. TABOR KOMP. TECHN. P. P. 355 AND. POL.

I U KOMENDANT II U PK. KlJTTNER ffl |4 GEN.-MJR.

_ L J- PISUDSKI GRZESICKI

i & () v a r P . p. 318
i
6. PPK.
2. PK. 3. PK.
i
l. PK. 5. PPK. 7. MJR. NORW ID
RYDZ- i BER- FLE- . JANU- MINKIE- ^ 4. PPK. NEUGE-
MIGY BECKI SZAR SZAJTIS 1 W ICZ ROJA BAUER

O V
/.

ca
VI

1 P. U.

r*n
KOL. SAP.
MJR. BELINA

S]
ZAK. SAN. BRYG.
&
III ni
III
m
2 P. U. RTM. OSTOJA

( I ) PUK ARTYLERJI

( |) I DYON ^ n DYON
I) m DYON

np* BAT. la 2 BAT. 3 BAT. DjT] 4 BAT. ' II ' 5 BAT. ' < I } 6 BAT.

SZKOA ADM. % BAONU ETAP.

1 1 ZAK. SAN. DYW . t SZPITAL KONI

TABOR PR O W JA N TO W Y

1 P .H " ^ 2 P .^ ^ 3 P . Q q 4 P. ^ 5 P.LW 6 P.

CC CS

X
PARK AMUNICYJNY

X OD
P. A. 1 P. A. 2 P. A. 1 P. P. 2 P. P. 3

CBW
www.cbw.pl
18
 CBW
www.cbw.pl
19
CBW
www.cbw.pl
20
CBW
www.cbw.pl
 POOENIE II BRYGADY
W CZASIE OD 15. II DO 5. III 1918.
OBJANIENIE:

------------------- KOLEJE

O MARSZU I MIEJSCA PO
STOJU n BR. L. P.

RUCH ARMJI NIEMIECKIEJ

= = = > < = .= > f t AUSTRJACKIEJ

POOENIE PO D M OHYLOW EM
<c Vr ^
.. .. JAMPOLEM
ODDZIAY POLSKIE U i 01 KORPUSU

PODZIAKA:

CBW
0 10 20 40 60 80 100 KM
1

www.cbw.pl
,2 2
 S P IS RZECZY

CBW
www.cbw.pl
 SPIS ROZDZIAW TEKSTU I ILUSTRACYJ
str.
Sowo w s t p n e ................................................................................... 11
tekst ilustracje
str. s tr.
Rozdzia I Kampanja kielecka i podhalaska I Brygady . 1 3 1
Rozdzia II Kampanja karpacka II B r y g a d y .........................38 9
Rozdzia III Walki pozycyjne I Brygady nad Nid i ofensywa
letnia 1915 r.................................................................. 50 21
Rozdzia IV Pierwsze walki 4 p. p ............................................... 65 39
Rozdzia V Kampanja besarabsko-bukowiska II Brygady . 66 49
Rozdzia VI Kampanja jesienna 1915 r. na Woyniu . . . 78 57
Rozdzia VII Walki pozycyjne nad Styrem i odwrt . . . . 92 73
Rozdzia VIII Walki pozycyjne nad Stochodem .....................104 121
Rozdzia IX Baranowicze i przyjazd do Krlestwa . . . . 119 147
Rozdzia X Kryzys przysigowy i koniec epopei Legjonw 123 175

SPIS PORTRETW
Komendant Jzef Pisudski (autolitografja, wykonana przez atelier
Girs-Barcz w Warszawie) przy karcie tytuowej
Genera Kordjan Z am orski........................................................................... 10
Komendant Jzef P is u d s k i.......................................................................... 19
Ppk. Kazimierz S o s n k o w s k i.......................................................................33
Gen. Karol Trzaska-Durski...........................................................................41
Ppk. Jzef Haller de H allen b u rg.............................................................. 47
Komendant Jzef P is u d s k i...........................................................................53
Ppk. Bolesaw R o j a ....................................................................................... 64
Ppk. Marjan J a n u sz a jtis............................................................................... 69
Ppk. Henryk Minkiewicz ........................................................................... 75
Komendant Jzef P is u d s k i........................................................................... 81
Ppk. Edward Rydz-migy .......................................................................93
Ppk. Mieczysaw Norwid-Neugebauer...................................................... 99
Ppk. Leon B erb eck i....................................................................................... 112
Gen. Zygmunt Z ie li s k i............................................................................... 122

SPIS PLANSZ KOLOROWYCH

Komendant Pisudski pod L im a n o w ...................................................... 27
Kpt. Kasprzycki pod K onaram i...................................................................57
Przemarsz piechoty w L u b e ls k ie m .......................................................... 87
Ppk. Rydz-migy przy o g n i s k u ...............................................................105

CBW
www.cbw.pl
 SPIS SZKICW
1 Ordre d e Bataille I Brygady Legjonw Polskich. Okres kielecki
~2 Laski
3 Krzywopoty
~4 owczwek
~5 Obszar gwnych dziaa oddziaw J. Pisudskiego od sierpnia
do koca grudnia 1914 r.
~ 6 Ordre de Bataille Komendy Legjonw Polskich i II Brygady w okre-
sie wyruszenia z Krakowa
~7 Mootkw
8 II Brygada Legjonw Polskich w Karpatach
~9 Ordre d e Bataille I Brygady Legjonw Polskich z dnia 11. V. 1915 r.
~10 Konary
~11 Jastkw
~12 Ordre de Bataille II Brygady Legjonw Polskich z dnia 10. V. 1915 r.
~13 Dobronowce
14 Dziaania II Brygady na Bukowinie
~15 Rokitna
~16 Ordre de Bataille III Brygady Legjonw Polskich z dnia 5. X. 1915 r.
~17 Zdobycie Kukli
~18 Ordre de Bataille Legjonw Polskich z dnia 30. VI. 1916 r.
~19 Ugrupowanie obronne i rozbudowa pozycji w dniu 4. VII. 1916 r.
~20 Kampanja woyska w 1915/16 r.
~21 Siy obustronne II Brygady i wojska austrjackiego oraz ich poo-
enie 15. II. 1918
~22 Pooenie II Brygady w czasie od 15. II do 5. III. 1918

CBW
www.cbw.pl
 rda
Akta Archiwum Wojskowego. Teki Legjonw
Poskich. * D okumenty N . K . N . 1914 1918. *
Kasprzycki T K artki z dziennika oficera
1 B rygady. * L ewartowski H.,Pochmarski B.,
Teslar J. A. S zlakiem bojowym legjonw.*
Lpiiski W. Szlakiem 1 Brygady. * Panteon.
Dziennik dziaa 2 Brygady K a rpackiej. *
Pisudski J. Pisma, Mowy, R ozkazy. Tom 4. *
R oja B.L egjonici w Karpatach * S zkice wy-
konano czciowo wedug Encyklopedji Wojsk.

CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl
CBW
www.cbw.pl