Podstawa moralnoci

Trwa od jakiego czasu spr [...] dotyczcy oglnych podstaw moralnoci: czy
mianowicie wywodzi si ona z rozumu, czy z uczucia; czy wiedz o niej osiga si
przez wnioskowanie i indukcj, czy przez bezporednie uczucie i jaki subtelny zmys
wewntrzny; czy jak kady poprawny sd o tym, co jest prawd, a co faszem, powinna
by ona jedna i ta sama dla kadej rozumnej, obdarzonej inteligencj istoty, czy te,
jak percepcja pikna i brzydoty, zwizana jest ze swoist organizacj i konstytucj
gatunku ludzkiego. [...] u podoa wszystkich niemal ocen i sdw moralnych ley
zarwno rozum, jak uczucie. Jest prawdopodobne, e ostatni wyrok, ktry orzeka, i
pewne cechy i czyny zasuguj na mio i pochwa, a inne na odraz i potpienie;
w wyrok, ktry takie cechy i czyny oznacza znamieniem czci albo niesawy, aprobaty
albo dezaprobaty; ktry nadaje moralnoci charakter zasady aktywnej i czyni cnot
szczciem, a wystpek nieszczciem czowieka ot jest prawdopodobne, e ten
ostateczny wynik zaley od jakiego wewntrznego zmysu czy te czucia, ktre jest
przyrodzon uniwersaln waciwoci caego naszego gatunku. C bowiem innego
mogoby mie tego rodzaju wpyw? Aeby jednak takiemu uczuciu utorowa drog
i zapewni mu naleyt ocen przedmiotu, do ktrego si odnosi, trzeba czsto, jak si
okazuje, wiele przedtem pomyle, poczyni staranne dystynkcje, wycign wnioski,
przeprowadzi porwnania zjawisk bardzo od siebie rnych, rozpatrzy zawie relacje,
sprecyzowa i ustali fakty oglne.

D. Hume, Podstawa moralnoci, [w:] Tego, Badania dotyczce zasad moralnoci, I,

tum., wstp A. Hochfeld, Warszawa 1975.