You are on page 1of 4

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Polityka antyterrorystyczna
Unii Europejskiej
syndrom rnych prdkoci
i prby jego ograniczenia
Sebastian Wojciechowski

Funkcjonujca w wielu aspektach polityka rnych prdkoci


pastw czonkowskich Unii Europejskiej dotyczy take walki
z terroryzmem. Jest ona zwizana nie tylko z wystpowaniem
czsto niekompatybilnych systemw gromadzenia informacji
Redakcja: na temat terrorystw czy osb stanowicych potencjalne zagro-
Radosaw Grodzki enie (np. oprcz Systemu Informacyjnego Schengen pastwa
Jacek Kubera
(redaktor naczelny) maj wasne, nie zawsze wzajemnie udostpniane bazy danych),
Piotr Kubiak ale rwnie z rnym stopniem zaangaowania oraz wspdzia-
Krzysztof Malinowski ania poszczeglnych podmiotw UE w zwalczanie tego zagroe-
nia. Susznie okreli to Bibi Van Winkel z International Centre
Korekta:
Hanna Ranek for Counter-Terrorism, stwierdzajc, i nie wszyscy czonkowie
Unii w rwnym stopniu s gotowi dzieli si swoimi informacja-
mi. Dobrze obrazuje to przykad funkcjonowania utworzonego
w 2016 r. European Counter Terrorism Center, do ktrego nie
Nr 298/2017
17.03.17 wszystkie pastwa Unii Europejskiej skieroway swoich przed-
stawicieli. Niejednokrotnie te zdarzaj si przypadki spnio-
ISSN 2450-5080 nej lub niepenej wsppracy poszczeglnych pastw i ich sub
w zakresie prowadzenia wsplnych dziaa operacyjnych. W sposb
znaczcy osabia to i dezorganizuje unijn polityk antyterrory-
styczn oraz obnia poziom bezpieczestwa, przy czym na og
w oficjalnych raportach albo komunikatach, w imi tzw. popraw-
Biuletyny dostpne noci politycznej, nie wymienia si z nazwy pastw lub sub,
take dziki: ktre z rnych powodw w mniejszym stopniu s zaintereso-
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK wane wspprac.
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER Najnowsz inicjatyw majc na celu koordynowanie
dziaania pastw czonkowskich, a tym samym przeciwdziaanie
procesowi rnych prdkoci jest przyjcie 16 lutego 2017 r.
przez Parlament Europejski nowej dyrektywy dotyczcej zwalczania

1z4
terroryzmu (projekt zosta zaakceptowany ju w marcu 2016 r. przez Rad UE).
Wzmacnia ona unijne podstawy prawne majce zapobiega zamachom terrorystycz-
nym. Wprowadzone przepisy zakadaj m.in. odpowiedzialno karn za: wyjazdy
za granic w celu przyczenia si do struktur terrorystycznych (dotyczy to rwnie
osb, ktre powracaj do UE i chc kontynuowa dziaalno terrorystyczn); finan-
sowanie, organizowanie i uatwianie (logistyczne czy materialne) takich podry;
szkolenie terrorystw i udzia w takim szkoleniu; publiczne zachcanie do terroryzmu
oraz jego gloryfikacj, a take finansowanie dziaalnoci terrorystycznej.
Dyrektywa porusza rwnie kwesti rozszerzania wymiany informacji pomi-
dzy pastwami Unii Europejskiej w zakresie postpowa antyterrorystycznych oraz
zwiksza prawa ofiar dziaa terrorystycznych, w tym nakazuje udzielenie im okrelo-
nej pomocy prawnej, medycznej czy psychologicznej.
Po opublikowaniu nowych przepisw w Dzienniku Urzdowym UE pastwa czon-
kowskie maj 18 miesicy na ich wdroenie do prawa krajowego. Przyjte rozwiza-
nia zostay pozytywnie ocenione przez wikszo ekspertw zajmujcych si proble-
matyk terroryzmu. Skrytykoway je jednak m.in. Amnesty International i Europejska
Sie Przeciwko Rasizmowi, ktre stoj na stanowisku, e zapisy mog osabi posza-
nowanie praw podstawowych w UE oraz gro dyskryminacj ze wzgldu na ras
i religi. Zdaniem tych organizacji regulacje otwieraj furtk do penalizacji zachowa,
ktre nie musz mie nic wsplnego z atakami terrorystycznymi. Szerokie definicje
gloryfikacji terroryzmu albo podrowania w celach terrorystycznych mog wpyn
na ograniczenie praw czowieka.
Jednym z gwnych celw dyrektywy jest ograniczenie moliwoci przeprowa-
dzenia przez tzw. Pastwo Islamskie (PI) lub jego sympatykw kolejnych atakw ter-
rorystycznych na terytorium Unii Europejskiej. Takie zagroenie cay czas jest bardzo
due, na co zwraca uwag m.in. Europol w opublikowany w grudniu 2016 r., raporcie.
Zawarto w nim ostrzeenie przed zamachami, ktre mog dotyczy wszystkich pastw
czonkowskich Unii Europejskiej. W ocenie Europolu obecnie na terytorium UE przebywa
kilkudziesiciu dihadystw majcych siy i rodki, aby przeprowadzi ataki przede
wszystkim z uyciem broni palnej, samobjczych zamachw bombowych czy broni
biaej. Moe te dochodzi do porwa lub wybuchw samochodw puapek. Cho
obniya si liczba potencjalnych islamskich terrorystw przebywajcych w Unii Euro-
pejskiej (jeszcze w lipcu 2016 r. szacowano j na kilkaset osb), to zagroenie terro-
ryzmem wci naley traktowa priorytetowo.
W raporcie zwrcono uwag, e sympatycy tzw. Pastwa Islamskiego mog
przenika do spoecznoci imigrantw czy uchodcw przebywajcych w Europie,
celem wzbudzenia wrogoci do pastw ich obecnego pobytu, odwoujc si przy tym
ju nie tylko do argumentw religijnych czy kulturowych, ale take ekonomiczno-
-spoecznych, prawnych itp. Podkrelono, i islamici co raz czciej specjalizuj si
w rekrutowaniu zmarginalizowanej spoecznie modziey czy osb z zaburzeniami
psychicznymi, namawiajc ich do przeprowadzenia zamachw o charakterze samo-
bjczym. Fundamentalici bardzo chtnie rekrutuj ponadto dzieci oraz specjalistw
z zakresu mediw elektronicznych. Potwierdzaj to informacje zgromadzone przez
FBI, z ktrych wynika, e wskutek rnych operacji prowadzonych przez amerykaskie

2z4
suby specjalne (choby eliminacji za pomoc dronw) terrorystom islamskim brakuje
ekspertw od mediw spoecznociowych czy propagandy w Internecie.
Inny podjty wtek to zalecenie szczegowego monitorowania obozw dla
imigrantw czy uchodcw oraz likwidowania obozw szkoleniowych terrorystw.
Dotyczy to nie tylko Bliskiego Wschodu czy Pwyspu Bakaskiego, ale i pastw Unii
Europejskiej. Odzwierciedla to przypadek Grecji, gdzie okoo 50-osobowy zesp spe-
cjalistw Europolu prowadzi dziaania majce na celu wykrycie terrorystw ukrywa-
jcych si w obozach dla imigrantw czy uchodcw. Taka metoda postpowania
rnie jest jednak oceniana przez ekspertw ds. terroryzmu. Cz spord nich stoi
na stanowisku, e utrudni to dziaania ekstremistom oraz zmniejszy wystpujcy tam
poziom radykalizmu. Inni z kolei zwracaj uwag na nisk skuteczno tego typu
dziaa, tumaczc to du liczb przebywajcych w obozach osb oraz niejedno-
krotnie dobrym kamuflaem stosowanym przez terrorystw.
Konieczno podjcia przez pastwa czonkowskie UE jeszcze cilejszej
wsppracy i przeciwdziaania mechanizmowi rnych prdkoci w zakresie walki
z terroryzmem wynika take z groby uycia przez islamistw rodkw chemicznych,
biologicznych, radiologicznych czy nuklearnych. W styczniu 2017 r. przed takim zagroe-
niem ostrzega m.in. Ben Wallace, brytyjski minister ds. bezpieczestwa, wskazujc
na odkrycie przez policj w Maroku laboratorium dihadystw, ktre mogo suy
do produkcji broni chemicznej i biologicznej. Tzw. Pastwo Islamskie dysponuje
trudnym do oszacowania arsenaem broni masowego raenia przejtym w Iraku, Syrii
czy Libii. W jego szeregach s te wojskowi, jak i cywilni specjalici z tego zakresu.
Cho do tej pory przypadki uycia przez PI broni chemicznej w Iraku czy Syrii miay
bardziej wydwik propagandowy ni militarny (np. zastosowanie rnych rodkw
chemicznych w okolicach Kobane czy gazu musztardowego oraz chloru w regionie
Mahmur), w przyszoci, szczeglnie w sytuacji dalszych poraek PI, nie mona wyklu-
czy szerszego zastosowania tej broni, take na terytorium Unii Europejskiej. Z kolei
w przypadku broni biologicznej specjalici zwracaj m.in. uwag na moliwo posu-
enia si przez islamistw paeczkami dumy. W 2016 r. wiatowa Organizacja Zdrowia
oficjalnie uznaa paeczki dumy za najwiksze obecnie zagroenie biologiczne.
Rozszerzeniem konkluzji zamieszczonych w analizowanym raporcie byy wy-
powiedzi dyrektora Europolu Roba Wainwrighta, ktry stwierdzi, e tzw. Pastwo
Islamskie podjo decyzj o wysaniu do Europy fanatykw celem odwrcenia uwagi
od kolejnych poraek majcych miejsce na terytorium Syrii i Iraku, dodajc, i: zdol-
no przeprowadzania spektakularnych atakw w Europie jest alternatywn metod
utrzymania wysokiego morale i zademonstrowania, e PI wci jest silne. Z przeka-
zanych przez niego informacji wynika, i obecnie w Europie prowadzonych jest ponad
50 ledztw przeciwko grupom terrorystycznym oraz kilkaset operacji zwizanych
z zapobieeniem przemytowi broni do Unii Europejskiej gwnie z obszaru byej Jugo-
sawii, byego ZSRR oraz co ciekawe USA.
Rob Wainwright podkreli, e PI cay czas modyfikuje taktyk i strategi dzia-
ania. Jednym z potencjalnych scenariuszy jest tzw. zamach sekwencyjny polegajcy
na rwnoczesnym ataku w rnych, mniej lub bardziej oddalonych od siebie miejscach.
Z tak sytuacj mielimy do czynienia np. w Paryu (2015 r.) czy Dakarcie (2016 r.).

3z4
Jednoczenie szef Europolu stwierdzi, e jest zaskoczony, i terroryci nie
wykorzystali w wikszym stopniu kryzysu uchodczego. Nie oznacza to jednak, e
nie bd posugiwa si tym mechanizmem w przyszoci. Jest to tzw. terroryzm
migracyjny obejmujcy m.in. przypadki ukrywania si terrorystw lub ich sympaty-
kw wrd imigrantw czy uchodcw oraz podejmowania przez nich rnorodnych
dziaa zagraajcych bezpieczestwu.
Kolejnym problemem s bojownicy walczcy w szeregach PI, a powracajcy
z rnych przyczyn do pastw Unii Europejskiej. cznie, jak szacuje Europol, do tej
pory wrcia jedna trzecia spord nich (ok. 1500-1800). Wikszo z tych osb nie
ma zamiaru lub moliwoci kontynuowania dziaalnoci terrorystycznej, cz jednak
nadal stanowi powane zagroenie. Powracajcy bojownicy przekraczajc granice,
posuguj si na og prawdziwymi lub podrobionymi paszportami i raczej nie korzy-
staj z usug przemytnikw.
Dyrektor Europolu podczas swoich publicznych wystpie wielokrotnie wskazy-
wa, e zagroeniom zwizanym z terroryzmem mona zapobiec jedynie dziki jesz-
cze lepszej wsppracy midzynarodowej oraz eliminowaniu wystpujcych uchybie.
Przykadem jest kazus brukselskich urzdnikw, ktrzy za apwk w wysokoci okoo
20 tys. euro sfaszowali paszporty dla kilku belgijskich bojownikw PI wracajcych
z zagranicy, a obawiajcych si aresztowania. Problemy nie ominy rwnie Europolu,
w ktrym na skutek zamania przepisw przez jednego z pracownikw, w sieci zostay
umieszczone szczegowe dane dotyczce prawie 50 postpowa antyterrorystycz-
nych, w tym nazwiska oraz numery telefonw osb podejrzanych.
Ograniczenie syndromu rnych prdkoci w zakresie polityki antyterrory-
stycznej jest bardzo istotnym czynnikiem wzmacniajcym poziom bezpieczestwa
zarwno UE, jak i jej pastw czonkowskich. Bdzie to jednak trudne do zrealizowa-
nia m.in. ze wzgldu na partykularne interesy podmiotw oraz pogbianie si mechani-
zmu rnych prdkoci w wielu innych aspektach funkcjonowania Unii Europej-
skiej.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Sebastian Wojciechowski prof. zw. dr hab., pracownik Instytutu Zachodniego. Kierownik


Zakadu Studiw Strategicznych UAM. Ekspert OBWE ds. bezpieczestwa i terroryzmu. Redaktor
naczelny czasopisma ,,Przegld Strategiczny. Wspautor ksiki Zrozumie wspczesny
terroryzm. Wybrane aspekty fenomenu, Warszawa 2017.

Instytut Zachodni tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


im. Zygmunta Wojciechowskiego email: izpozpl@iz.poznan.pl
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna www.iz.poznan.pl
4z4

You might also like