You are on page 1of 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Sukces chadecji
i zapowied utrzymania
wielkiej koalicji CDU-SPD
komentarz do wynikw
wyborw w Kraju Saary
Piotr Kubiak

26 marca 2017 r. w Kraju Saary odbyy si pierwsze z serii trzech


tegorocznych wyborw do parlamentw krajowych poprzedzaj-
Redakcja: cych zaplanowane na 24 wrzenia wybory do Bundestagu. Prze-
Radosaw Grodzki bieg wyborw w jednym z najmniejszych krajw federacji by
Jacek Kubera z uwag ledzony i komentowany przez niemieckie media gw-
(redaktor naczelny) nie ze wzgldu na fakt, e stanowiy one pierwsz powan prb
Piotr Kubiak si dla niemieckich partii politycznych od czasu styczniowej nomi-
Krzysztof Malinowski
nacji kanclerskiej SPD dla Martina Schulza. Przed wyborami
Korekta: zastanawiano si, czy efekt Schulza dziki ktremu SPD
Hanna Ranek w ostatnich tygodniach poprawia znaczco swoje notowania
w sondaach (take w Kraju Saary), a w samej partii wywoa
eufori poprowadzi socjaldemokratw do sukcesu w Kraju Saary.
Nr 301/2017 W wyborach zwyciya jednak CDU prowadzona przez premier
28.03.17
Annegret Kramp-Karrenbauer, na ktr gosowao ponad 40%
ISSN 2450-5080 gosujcych. Oznacza to poparcie przez wyborcw linii repre-
zentowanej przez obecn premier zakadajcej tworzenie rzdu
krajowego na bazie wielkiej koalicji zoonej z CDU i SPD. SPD
niemal utrzymaa swj stan posiadania, a do Landtagu w Saar-
brcken dostay si jeszcze Die Linke i debiutujca tutaj AfD.
Pozostae partie w tym Zieloni, FDP i Partia Piratw nie
Biuletyny dostpne
take dziki: przekroczyy granicy picioprocentowego progu wyborczego.
NEWSLETTER IZ Nowy ukad si w Kraju Saary, koncentracja lokalnego systemu
FACEBOOK
SCRIBD partyjnego i zdolno koalicyjna poszczeglnych partii oznacza-
LINKEDIN j konieczno kontynuowania wielkiej koalicji CDU-SPD.
TWITTER

Lecy na zachodzie Niemiec Kraj Saary jest jednym


z najmniejszych krajw federacji. Zamieszkuje go niespena
milion mieszkacw (tylko Brema ma mniej ludnoci). Deleguje

1z5
on trzech przedstawicieli do Rady Federalnej. Kraj Saary boryka si z wieloma pro-
blemami gospodarczymi (relatywnie wysoka stopa bezrobocia 7,2% w lutym 2017 r.
przy redniej dla Niemiec na poziomie 6,3%; znaczne zaduenie kraju w przeliczeniu
na mieszkaca przedostatnie miejsce na koniec 2015 r.) bdcymi nastpstwem
znacznych przeobrae gospodarczych i spoecznych (m.in. spadek liczby ludnoci)
wynikajcych z odejcia od gospodarki opartej na wydobyciu wgla i zamknicia
wikszoci miejscowych kopal. Tutejszy system partyjny jest do specyficzny.
Przez lata cechowa si znaczn koncentracj (dwie-trzy partie reprezentowane
w Landtagu), a dominoway w nim na przemian wielkie partie (SPD lub CDU). W latach
1985-1999 przewag uzyskaa SPD, a premierem rzdu krajowego w latach 1985-1998
by Oskar Lafontaine, zarazem przewodniczcy SPD (1994-1999) i kandydat na kancle-
rza w 1990 r. Ten kontrowersyjny polityk o pogldach lewicowych, znakomity mwca
i charyzmatyczny lider zwany potocznie Napoleonem z Saary lub bajkopisarzem
(ze wzgldu na zbieno nazwisk z Jeanem de La Fontaine, XVII-wiecznym francuskim
autorem bajek) cieszy si ogromn popularnoci wrd mieszkacw tego niewiel-
kiego kraju federacji pooonego przy granicy z Francj. W marcu 1999 r. Lafontaine
ustpi ze stanowiska w partii i rzdzie federalnym oraz odsun si od SPD w nastp-
stwie sporu z kanclerzem Gerhardem Schrderem.
Osabiona SPD zostaa zdystansowana przez chadekw w wyborach krajowych
z 1999 r. Od tego czasu zaznaczya si przewaga chadecji, a w latach 1999-2011 na-
stpia era rzdw Petera Mllera. Tymczasem w ostatnich latach spado poparcie dla
wielkich partii i pogbia si fragmentacja systemu partyjnego Kraju Saary (po pi
partii w dwch ostatnich kadencjach Landtagu). Wyjtkowo siln pozycj jak na zachod-
nie Niemcy ma tutaj Die Linke, co jest zarwno efektem specyficznej sytuacji spo-
eczno-gospodarczej kraju, jak i popularnoci lidera partii Oskara Lafontainea, ktry
sta si czoow postaci swej nowej partii. W 2009 r. na Die Linke gosowao tutaj
a 21,3% wyborcw, co skonio partie centrowe do sformowania eksperymentalnej
koalicji CDU-Zieloni-FDP (koalicja jamajska) pod kierunkiem Petera Mllera (CDU).
Jednak w 2011 r. P. Mller ustpi ze stanowiska (zosta sdzi Federalnego Trybunau
Konstytucyjnego), a jego nastpczyni Annegret Kramp-Karrenbauer w porozumieniu
z SPD zdecydowaa si na rozwizanie parlamentu i rozpisanie przedterminowych
wyborw. Te odbyy si 25 marca 2012 r. i przyniosy znaczny wzrost notowa CDU
i SPD, spadek poparcia dla Die Linke, spory sukces Partii Piratw i niepowodzenie
dotychczasowych koalicjantw: Sojuszu 90/Zielonych, a zwaszcza FDP, ktra znalaza
si poza Landtagiem. Po wyborach powoano rzd wielkiej koalicji kierowany przez
A. Kramp-Karrenbauer.
Ordynacja wyborcza do Landtagu Kraju Saary wyrnia si na tle ordynacji
innych krajw federacji. Wyborca (podobnie jak w Badenii-Wirtembergii) oddaje tylko
jeden gos, za pomoc ktrego gosuje zarwno na list okrgow, jak i list krajow
danej partii1. Liczba posw zasiadajcych w Landtagu zostaa cile okrelona i wynosi
51, z czego 41 wyanianych jest z list okrgowych wystawianych przez partie w trzech
okrgach wyborczych (Saarbrcken, Saarlouis, Neunkirchen), a 10 z list krajowych.
Gosy na mandaty przeliczane s na podstawie metody dHondta, a partie polityczne

1
Przykadowa karta do gosowania (okrg Saarbrcken): http://www.saarland.de/dokumente/
thema_statistik/Stimmzettel_Wahlkreis_Saarbruecken.pdf (dostp: 28.03.2017).

2z5
by by reprezentowane w Landtagu, musz osign granic picioprocentowego progu
wyborczego. Kadencja parlamentu trwa pi lat.

Tabela 1
Zestawienie wynikw wyborw w Kraju Saary w 2012 i 2017 r.

Partia Wybory z 2012 r. Wybory z 2017 r.* Rnica


poparcia
% poparcia mandaty % poparcia mandaty (p.p.)

CDU 35,2 19 40,7 24 +5,5

SPD 30,6 17 29,6 17 -1,0

Die Linke 16,1 9 12,9 7 -3,2

Zieloni 5,0 2 4,0 - -1,0

FDP 1,2 - 3,3 - +2,1

AfD - - 6,2 3 +6,2

Partia Piratw 7,4 4 0,7 - -6,3

Pozostae 4,5 - 2,6 - -1,9

cznie 100 51 100 51 -


Frekwencja wyborcza: 2012 r. 61,6%, 2017 r. 69,7%.
* wstpne wyniki wyborw ogoszone przez krajowego kierownika wyborczego.

W ostatnich tygodniach poprzedzajcych wybory sondae przedwyborcze wska-


zyway na minimaln przewag chadecji (37 do 32%, sonda Forschungsgruppe Wahlen
dla telewizji ZDF z 23 marca), co podnioso temperatur ostatnich dni kampanii wy-
borczej. SPD korzystajc z tzw. efektu Schulza, zyskiwaa coraz wicej zwolennikw.
Jeszcze na pocztku roku na SPD w Kraju Saary chciao gosowa jedynie 24% ankie-
towanych (sonda INSA dla dziennika Bild z 13 stycznia 2017 r.), a w przededniu
wyborw socjaldemokraci powanie zagraali pozycji CDU. Socjaldemokraci zyskiwali
gwnie kosztem partii lewicowych, tj. Die Linke i Zielonych. W ostatnich tygodniach
kampanii gra toczya si nie tylko o zwycistwo w wyborach (przewaga CDU bya jed-
nak widoczna), ale przede wszystkim o moliwo sformowania koalicji wok jednej
z partii. Sukces chadecji oznaczaby w praktyce kontynuacj dotychczasowej koalicji
z SPD bdcej w roli sabszego partnera, a uzyskanie wikszoci przez partie lewicowe
otwierao moliwo sformowania koalicji lewicowej wok SPD. Sam O. Lafontaine
wykona w czasie kampanii kilka yczliwych gestw wobec liderki SPD Anke Rehlinger.
Jzyczek u wagi stanowiy mniejsze partie AfD i Zieloni ktrych obecno w przyszym
Landtagu moga rozstrzygn o ksztacie przyszej koalicji.
Wybory przyniosy znaczny sukces CDU, na ktr gosowao 40,7% wyborcw
(o 5,5 p.p. wicej ni w wyborach w 2012 r.). W decydujcym momencie nastpia
mobilizacja elektoratu chadecji. Powanym atutem chadecji bya popularno pre-
mier A. Kramp-Karrenbauer, ktr ponad poowa ankietowanych (52% wedug sondau
FGW dla ZDF) ponownie widziao w roli premiera rzdu krajowego (A. Rehlinger w tej
roli widziao 36% badanych). A 80% ankietowanych wysoko ocenio prac premier
rzdu krajowego. Ponadto chadecja w finalnej fazie kampanii wyborczej zdoaa
przycign niezdecydowanych wyborcw. Wikszo wyborcw o orientacjach cen-

3z5
trowych wahajcych si do koca wolaa poprze CDU, co byo bezpieczniejszym
rozwizaniem i gwarantowao utrzymanie dotychczasowej koalicji. Czerwono-czerwona
koalicja z udziaem SPD i Die Linke byaby dla centrowcw zbyt radykalnym rozwi-
zaniem. Tymczasem SPD poparo 29,6% gosujcych (-1,0 p.p.), co byo wynikiem
niezadowalajcym dla socjaldemokratw, zwaszcza w kontekcie notowa sondao-
wych. Efekt Schulza okaza si niewystarczajcy. Socjaldemokraci przyjli ten wynik
z rozczarowaniem. Rwnie Die Linke, pomimo startu w wyborach O. Lafontainea,
poniosa straty w porwnaniu do poprzednich wyborw (12,9% gosw, -3,2 p.p.).
Do Landtagu dostaa si debiutujca tutaj AfD, na ktr gosowao 6,2% wyborcw.
Niemniej AfD odnotowaa najsabszy wynik w wyborach krajowych od pocztku kryzy-
su imigracyjnego (jesie 2015 r.). Poza Landtagiem znalaza si partia Zielonych
(4,0% poparcia, -1,0%), FDP z poparciem 3,3% (wzrost o 2,1 p.p.) oraz Partia Piratw,
ktr poparo zaledwie 0,7% wyborcw (-6,3%). Klska Piratw bya rwnie spektaku-
larna, jak FDP pi lat wczeniej. Wszystko wskazuje na to, e po majowych wybo-
rach w Szlezwiku-Holsztynie i Nadrenii Pnocnej-Westfalii Piraci wypadn z dwch
ostatnich Landtagw i przestan si w ogle liczy na niemieckiej scenie politycznej.
Warto odnotowa znaczny wzrost frekwencji wyborczej w porwnaniu z wyborami
w 2012 r. To kolejne, szste ju wybory krajowe od pocztku kryzysu imigracyjnego,
kiedy mieszkacy chtniej poszli do urn ni pi lat wczeniej.
W nowym Landtagu Kraju Saary CDU bdzie miao 24 mandaty, SPD 17, Die
Linke 7, AfD 3. Niezbdna wikszo wynosi 26 mandatw. Zarwno sama CDU, jak
i ewentualna lewicowa koalicja SPD-Die Linke, maj po 24 posw. Jedynym rozsd-
nym rozwizaniem wydaje si zatem ponowne sformowanie wielkiej koalicji, ktra
miaaby 41 na 51 miejsc w parlamencie Kraju Saary. Za takim rozwizaniem konse-
kwentnie opowiada si A. Kramp-Karrenbauer, ktra w wywiadzie dla telewizji ZDF
yczliwie wypowiedziaa si o liderce SPD, chwalc j za wspprac w rzdzie i pro-
wadzenie czystej (fair) kampanii wyborczej, co oznacza gotowo chadecji do podjcia
rozmw koalicyjnych. Inne rozwizania wydaj si mao prawdopodobne lub niemo-
liwe, biorc pod uwag zdolno koalicyjn poszczeglnych partii. Teoretycznie koa-
licja CDU-AfD miaaby minimaln wikszo, ale w obliczu izolowania Alternatywy dla
Niemiec w parlamentach krajowych przez pozostae partie trudno oczekiwa, eby
chadecy zwrcili si do AfD z ofert sformowania wsplnego rzdu.
W Kraju Saary o wynikach wyborw zadecydoway przede wszystkim sprawy
lokalne. Na sukces chadecji ogromny wpyw miaa popularno premier A. Kramp-
-Karrenbauer, pozytywna ocena jej pracy w roli premiera, jak i obawa czci wybor-
cw przed sformuowaniem eksperymentalnej jak na warunki zachodnich Niemiec
koalicji czerwono-czerwonej. W trakcie trwania kampanii wyborczej dao si jednak
zauway pewne tendencje wywoane efektem Schulza. W porwnaniu do sytuacji
z pocztku roku wzrosy notowania SPD kosztem partii lewicowych Die Linke i Soju-
szu 90/Zielonych ktre wczeniej w znacznym stopniu profitoway dziki saboci
socjaldemokratw. Sam wynik oznacza wylanie kuba zimnej wody na rozentuzja-
zmowane popularnoci M. Schulza gowy socjaldemokratw (internetowe wydanie
Frankfurter Allgemeine Zeitung donioso wrcz o kacu socjaldemokratw
po upojeniu Schulzem). Niemniej cz prasy niemieckiej przecenia znaczenie poraki
wyborczej SPD. Kraj Saary by niezwykle trudnym terenem dla socjaldemokratw,
ktrzy uczestniczyli tutaj w rzdzie w roli sabszego koalicjanta. Niedzielne wybory

4z5
po raz kolejny dowiody wpywu popularnych premierw rzdw krajowych na sukces
wyborczy reprezentowanych przez nich partii. Mona w tym kontekcie przypomnie
ubiegoroczny sukces wyborczy Zielonych w Badenii-Wirtembergii czy SPD w Nadrenii-
-Palatynacie. W tym momencie Niemcy znajduj si u progu kampanii wyborczej
przed o wiele waniejszymi wyborami do Bundestagu. Moim zdaniem kampania bdzie
koncentrowaa si na starciu dwch liderw obu wielkich partii kanclerz Angeli Merkel
(CDU/CSU) i Martina Schulza (SPD) co moe si odbi niekorzystnie (casus wyborw
z 2002 r.) na notowaniach partii rednich, tj. Die Linke, Sojuszu 90/Zielonych, FDP,
a nawet AfD. Ten trend wida w ostatnich sondaach. SPD chcc pokona CDU/CSU
musi wycign wnioski z wyborw w Kraju Saary, a sam M. Schulz stoi przed powa-
nym wyzwaniem. W czasie kampanii wyborczej bdzie musia znale odpowiedni
balans midzy akcentowaniem kwestii socjalnych, tak chtnie widzianym przez lewe
skrzydo SPD, a lansowaniem ewentualnej koalicji lewicowej przy wspudziale Die
Linke i Sojuszu 90/Zielonych. Obawy przed sformowaniem takiej koalicji (zwaszcza
z udziaem Die Linke) mog zniechci wyborcw o orientacji centrowej do poparcia
SPD.
Podczas wieczoru wyborczego Martin Schulz uy porwnania pikarskiego ko-
mentujc dla telewizji ZDF wyniki wyborw w Kraju Saary. Jego zdaniem mecz trwa
90 minut, a na jego pocztku chadecja obja prowadzenie 1:0. Zaznaczy przy tym,
e kampania bdzie duga. W Kraju Saary SPD nie bya w korzystnym pooeniu.
Socjaldemokraci mog za to liczy na lepsze wyniki w majowych wyborach w Szlez-
wiku-Holsztynie i przede wszystkim w Nadrenii Pnocnej-Westfalii, gdzie u wadzy
s popularni premierzy rzdw krajowych Torsten Albig i Hannelore Kraft.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Piotr Kubiak historyk, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zainteresowania badawcze: dzieje


Niemiec w XIX i XX w., ewolucja niemieckiego systemu partyjnego.

Instytut Zachodni tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


im. Zygmunta Wojciechowskiego email: izpozpl@iz.poznan.pl
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna www.iz.poznan.pl
5z5

You might also like